Morralito Quequisque mayagna

8
Dahdanang AÑO 4 • Edición No. 23• julio de 2012 • www.inta.gob.ni • Tiraje: 2,500 ejemplares

description

Morralito Quequisque mayagna

Transcript of Morralito Quequisque mayagna

Page 1: Morralito Quequisque mayagna

Dahdanang

WILIS

AÑO 4 • Edición No. 23• julio de 2012 • www.inta.gob.ni • Tiraje: 2,500 ejemplares

Page 2: Morralito Quequisque mayagna

Dahdanang Wilis

2

Wilis dahdanangWilis balna kidi pa satni manas kau dadahwi minik mahni bik yayakwi baisa minik mahni yalakwa kidi nueva guinea kapat rama dawi rio san juan kapatbik tingpal saitni yak bik bû as du dahwi yuldarangkat was lala kapat dawak rioblanco bik kaput bik wadah saitni yak bik manas kau dadahwi sauni daklana binina masaya kapat granada carazo rivas leon dawi chinandega kat.

Wilis satni balna kau palni nicaragua awang lawi dadah wa kidi laih wilis pihni lawi paisani kat.

Pani walwi yaknin dahna atnin

Wilis dahdas tanit yak pani walwi yaknanki sauni kidi wilni aranka satni kau bik taihnaatnin bik awas kaput bik uba pani dadasni uba bik pan rikni dis atninki.

1- Pas kidi sau pani sulihni as yamninki dawi laihwi talnin yak sihni duwa pa kurnin dini kau bik dawak ting kau bik laihwi talnin sipki babil satni dispa.

2- Pas dutwi talninki dini basta rihni kau laihwi talninki pani naini tani kulwi satni dispa.

3- Sauni pani barangni yamdayak laihwi talninki pani naini tani kulwi satni 5 naini.

Pas dahwi tunan bahnin kat ma ising aininki waraih ni satni as bik dis atnin sauni yakat laihdi talninki:

Page 3: Morralito Quequisque mayagna

3

Sauni ridi yamni

Barangni yamnin kat busna awas,karnin bik awaskaput bik wilni aranka satni balna kanin awasting lau mur yang balna kanin awas.

Baisa sauni tingta kawas tanit yak di wail kawi dutni yamwa kat pani dau kalwi murwik kudun lawi.

Pa langni pani yak dahnin kat naini tani ubulwananaini yamwi dawi dahninki kat baisa waihni la ambuk munwas tanit yak yamni baraknin kat waraini kal laihwas tanit yak.

Walwi yaknin di minik dahnin balna.

Saumuk dahnin balna kidi

Duwa atninki tunan satni kau wilis tunan kidi dahnin dini kat talninki yamnipa awaskat dutni yah:

1. Pan sanni yamni dutni kal yamnin satnin balna dis atnin.

2. Tulnah balna uba bik tigini duwa awas atnink.

3. Pan sauni yamni.

Isning katna as:

1. Duwa atninki di minik dahnin pani as yak sihni.

2. Di dahnin ka duwa atninki tulnah karat sipki uk bik duwa atninki yul darangka ba ul kapak.

Di minik yamahni dis

Isning aina atninki minit 10 dawak 15 tanit kau kat nanit daknin dini kidi awas tanit kau yulwi da kaninki INTA sur ni yal bang balna yakau pakat.

Yamahni tilahna dis at ninki wilis dahnin kat.

Page 4: Morralito Quequisque mayagna

Dahdanang Wilis

4

Mani dawak nai ampus dahnin

Wilis balna kidi dahnin sipki pas was lauwa yak pisba wainiku ma salap minitka sinka dawa was yal wainiku muih as luih minit kau salap pas yak.

Di dahna kidi duwa atninki 24 pul dawak panan naini tani 32 kaput laih pas yak duwa atninki panan binina 14,318 pani nuhni as yak.

Sau salani

INTA kalawi mahni ampus kalawarangpa wilis dahwarang ya kau pak:

Pas kalawarangkidibik bu/mz (12-24-12) 10-30-10 dahwakusnit kau.

Usnit kalawa bik/mz 12-24-12, 10-30-10+ bik/mz wahminik mâ muihas luih bas minit kau salap kat dahwak usnit kauh.

Watbas kalawa bik 2qq/mz bu wahminitingnuh as minit kausalap dahwak usnitkauh.

Watarangwa as minit yak apis bik/mz tulih tingnuh as minit kau muihas luih bu kau salap dahwak usnitkau.

Sau salani babil inin dini balna kidi awi di dahna kunmunah awi awaihwi dawi putwi bitar atnin yulni.

Wayan:bahawi dahwi wilis dawi sinak karak.

Babil inin wasni balna parasni bahawi sau mak yak sihni satni baisa kau yamni dudutwi sinak yangni yuldarang kat munku,kau pi dawak tercio pelo,uk uk bik m.

Page 5: Morralito Quequisque mayagna

5

Amput dinit lanin yah

Di dahna kaupak salaini duna atninki ma 90 baisa barakwas tanit kau,yak sihni duninki tinkau awaskat babil inin kau bik sipki, kaput bik sila bah û kau bik kaunah kal yamnin awaski di dahna bang pas yak dawi pani As kau daninki dahna bang pas ya kau pak.

Wayani: Ispara kau dinit lanin.

Lakwi talnin dimuih dawak yamahni dis atnin:Wilis dahna pak kat waihnila kasak am buk kal uswi babil satni awawaih wak ambuk kal uswi rikni dawak panan yak bik.

Dimuih balna wilis yak ambukmunwa

DimuihDutna kal

yamwaMaintalwi dukiunin

Birauh manangnina

Rikni yak kakas wi.

Baisa dahwas tanit yak yamni duninkilaihni pani bik yamninki muih bararakbalna kidi amput laihnin sau kau sipkilaihni ûhu dawak kiki.

Bulus bikis

Dutni kal yamwipanan yak watingna kakas wak.

Yamtah tuyulni s-m nuhni dahwarang yak, bana salaini duninki di basta satnidis atnin. tawas balna(750mL)bahawi am tigini 10 pitni lahwi dawi wauhna.

Tawas javilla (150ml) miks muntah am paun 10 karak lahdawi wauhna 2 dawak am bukulna wauhna miksmunna simint karak.

Page 6: Morralito Quequisque mayagna

Dahdanang Wilis

6

Amangla danang ang dika palni dutni kal yam wih wilis balna yak

Yamahni Dutni kalyamwa Maintalwi dukiuninKuruh lawi panan balna

Basni dawi rihnidau kalwi dutninkal yamwi babil askau pak kal yamwak dau kalwi salawi, kuruh lawibasni lalahnikalwi, uh yamwi.

Wal yakni sau yak sihni salani yamniduwa atnin.

Awaihwi dahnin.

Yamninki sau muk salaini duwa atninyamahni dis.

Dut lawi untak fusarium Panan dau kalwidutni kal yamwibabil as kaupakisning pas yakdutlawi kuruhwipihni ulanhwipanan yak dawakbasni uhwi.

Wilis tunan kidititsbin talamnalaih sip awaskidahnam.

Saumuk salani yamni dunin yau muk yamahni dis minit daknin awak.

Awaihwi dahnin dahwas tanit yak pan satni mahni dau kalwi yamahni dis usnit yak yak sihni duninki pani yam yak sihni kalanin.

Dutni yamwi wisamni ukusnakidi umani bayakna kidi yak lauwi.

Wilis tunankidi sika as kahtah daukas atnin awas bik dimuih uk ambuk munwas atnin.

Dutni buhni

Basni panan bikdau kalwi babil askau pak muihni nuhyak daukalwi kuruhni yudutniwas manah wasauhniwirlapamwi pananbik.

Sau muk salaini sau muk yamahni dis nanitdaknin awaihwi dahnin dahwas tanit yahpan satni makni kau dauh kalwi yamahnidis usnit yak yak sihni duninki paniyamni yak sihni kalanin.

Dahtang kalahwas danakat awas bik duknikalahna kat dutpamtah.

Di dahtaman pani kidi kurih bani sipkidiminik uk uk dahnam kaput dimuih balnakidi kiri yayamwi witing plunni awaskat.

Page 7: Morralito Quequisque mayagna

7

Yamahni Dutni kalyamwa Maintalwi dukiunin

Di basta dau kalna balna

Di basta bisnababil yak laudutni kal yayamnatalninkidibastakidi sutnikaupak papuskatkilkauwi dawakkungni balna bikbusdakwi kiwi.

Duta dahtah di minik yaksihni dawaktihini balna manah dutah di minik sangkabalna di minik pas yak di basta ukkilwak dut tah.

Di dahini pani yak satsat dahtah dutmuk tah dahtan kalahwasdanakat.

Virosis

Di basta dutnikakalna balnababil uk dutnikalyamna talnankidibasta lalahwidawak das buk kiwisau kaupak dawakwing kaupakyamahni kalawi.

Dahna pas yakat as,as lalahwa kat duttahdi basta yaksihni manah dutah watlaktalah dahna man kidi.

Di dahtaman pani yak satsat dahnamki.

Apido nanit daknin.

Dangnit dakdanang yaksihni duwi lapaknin dawak amput yaksinh apaknin di minik dahna balna kidi nangnit dakwinah yamahni sat kaiwarang balna yak.

Page 8: Morralito Quequisque mayagna

Una Publicación delInstituto Nicaragüense

de Tecnología Agropecuaria

INTAFinanciado por:Banco Mundial

Wilis minik yakna balna dulanin kat suhwa pani yakat baulkau puwi yakawaskat ukus as kau wanaihki didahyang ismang aitah wilis kidi kau puwi murnam awaski bakan mamkat kapat karang kat di rikni kau kalahna balna kidi bahwi kuswi dutnikakalwi.

Minit yaknin wilis

Milis minik kidi dutninki duhnaman kaupak mâ waiku salap dawak salap minit kau bû kat minik dutnam kat talninki basni balna kidik lalah lawi alas bukawa kat dawak panan balna bik dutlawi kaiwak pat wilis kidi minik nunuhni ki.

Wilis lila baisa yamni mink laihwi sip pini dauwaski pau kidi mû naikau minik kawi dawak minit bik nuhniki.

Dutnam kat duna atnamki sau tuhnin yak awas kay kurhnin dini kaunah yamni talnamki panan,dawak rikni kalinin awaski kaput kat adi minik balna kidi minit bik diswi.

Dawak wat dahninkat sulani kaupak walyakta dutah yaksihni manah rihni manah nunuhni,dawak dibin dadau kaput bik yamahni bik inin.

www.inta.gob.ni