Moral Distress Among Nursestjpp.pharmacy.psu.ac.th/wp-content/uploads/2013/12/56-6final.pdf ·...

การมสวนรวมของเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมในกระบวนการพฒนา ระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา

ดรวรรณ คลงศร1, รตนาภรณ อาวพนธ2 และ พกตรวภา สวรรณพรหม2

1กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลสมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงหวดตาก 2ภาควชาบรบาลเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

บทคดยอ

วตถประสงค: เพอศกษากระบวนการทใชในการพฒนาระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา โดยการมสวนรวมของเจาหนาทหนวยบรการปฐมภม และเพอวเคราะหหาปจจยทเกยวของกบกระบวนการพฒนา วธการวจย: การศกษานเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงเจา อ าเภอวงเจา จงหวดตาก ผรวมวจยประกอบดวย 1) ทมวจยหลก ไดแก เจาหนาทประจ าหนวยบรการปฐมภม จ านวน 5 คน 2) ทมผสนบสนน ไดแก พยาบาลวชาชพจากโรงพยาบาลแมขาย เจาพนกงานเภสชกรรม อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ผน าชมชน และหวหนาหนวยบรการปฐมภม 3) ผปวยกลมเปาหมาย ไดแก ผปวยเบาหวาน จ านวน 136 คน ผวจยรวบรวมขอมลจากการสงเกต การสมภาษณอยางไมเปนทางการ การสนทนากลม และการประชมระดมสมอง ผลการวจย: กระบวนการพฒนาระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยาในบรบทของหนวยบรการปฐมภม มขนตอนทส าคญ คอ 1) การศกษาบรบทของพนทและเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมเปาหมาย 2) การสรางทมวจยหลก 3) การวเคราะหปญหา สาเหต และก าหนดกจกรรมในการแกปญหา 4) การวางแผนการปฏบตงานสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา 5) การด าเนนงานบรการตามแผนทวางไว 6) การวเคราะหผลการปฏบตงาน 7) การวเคราะหปจจยทมผลตอการพฒนาระบบงาน และ 8) การปรบระบบงานสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา ทมวจยหลกก าหนดแผนการท างาน 2 แผนเพอพฒนาระบบบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา ไดแก 1) กจกรรมการอบรมความรเพมเตมในเรองยาใหกบทมวจยหลก และ 2) กจกรรมการปรบปรงระบบบรการผปวยเบาหวาน ผลการด าเนนงานตามกจกรรมพบวา ทมวจยหลกเขามามสวนรวมในทกขนตอนของกระบวนการพฒนา มผลใหทมวจยหลกสามารถลดปญหาของระบบได และปรบเปลยนกระบวนทศนในการปฏบตงาน โดยค านงถงผลประโยชนของผปวยเปนหลก ท าใหผปวยเบาหวานมปญหาจากการใชยาลดลง สรป: การใชรปแบบงานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม สามารถพฒนากระบวนการท างานและการเรยนรของเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมได ปจจยภายในทส าคญทเกยวของกบกระบวนการพฒนาระบบงานบรการสงมอบและการใหค าแนะน าการใชยา ไดแก ประสบการณเดมจากการท างานของทมวจย ความตระหนกถงปญหาของระบบ การไดรบการยอมรบจากผอน การสามารถพรอมรบการเปลยนแปลง และการมภาวะผน า สวนปจจยภายนอกทมผล ไดแก ความรวมมอของทมผสนบสนนและผปวย รปแบบการวจยทสงเสรมการมสวนรวม และชวงเวลาในการด าเนนกจกรรมทจ ากด ค าส าคญ: การวจยแบบมสวนรวม เจาหนาทหนวยบรการปฐมภม ระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา รบตนฉบบ: 18 มย. 2556, รบลงตพมพ: 7 สค. 2556 ผประสานงานบทความ: ดรวรรณ คลงศร กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลสมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงหวดตาก E-mail: [email protected]

TJPP บทความวจย

Thai Journal of Pharmacy Practice

Vol. 5 No 2 Jul-Dec 2013

92

บทน า การปฏรประบบสขภาพของประเทศไทยตาม

นโยบายหลกประกนสขภาพแหงชาต สงผลใหเกดการเปลยนแปลงกระบวนทศนใหมทางสขภาพ จากการบรการสขภาพเชงรบไปสการด าเนนงานเชงรกในระดบครอบครวและชมชน โดยใหความส าคญกบการพฒนาบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภมใหสามารถดแลผปวยอยางเปนองครวม คอ การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาโรค และการฟนฟสขภาพ (1) การเปลยนแปลงเหลานสงผลตอการปฏบตงานของบคลากรทกสหสาขาวชาชพ รวมถงเภสชกร ในการทจะตองปรบบทบาทหนาทเปนเชงรก โดยเนนกจกรรมทใหความส าคญกบประชาชนทงทเจบปวยและไมเจบปวย เพอใหประชาชนสามารถเฝาระวงความเสยงจากการใชยาของตนเอง และปองกนปญหาทอาจเกดกบครอบครวและชมชน

ปจจบน งานบรการเภสชกรรมในหนวยบรการปฐมภม จดเปนงานหนงของงานเภสชกรรมในโรงพยาบาล โดยใชชอเรยกเปนสวนใหญวา งานเภสชกรรมปฐมภม งานดงกลาวเปนการประยกตความเชยวชาญดานยาและคมครองผบรโภค เขากบบรบทดานปฐมภมทเนนองครวม ผสมผสาน และตอเนอง (2) งานเภสชกรรมปฐมภม ประกอบดวย งานบรหารเวชภณฑ งานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยา งานดแลผปวยตอเนอง และงานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข รปแบบของการใหบรการยงมความแตกตางหลากหลายขนอยกบแตละพนท แตงานทยงเปนหนาทหลกของเภสชกร คอ งานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา นอกจากน ยงเปนสทธของประชาชนในการไดรบบรการดงกลาวโดยเภสชกรตามมาตรฐานวชาชพ (2) แตมาตรฐานการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยาดงกลาวนน เปนมาตรฐานขนสงทใชกบสถานบรการระดบทตยภมหรอตตยภม การน ามาตรฐานดงกลาวมาใชในงานบรการเภสชกรรมปฐมภมซงมขอจ ากดดานอตราก าลงของผปฏบตงาน จงตองมการประยกตมาตรฐานดงกลาวใหสอดคลองกบบรบทของสถานบรการแตละแหง โดยยงคงรกษาไวซงคณภาพการบรการดานยาทดทสด

กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลสมเดจพระเจาตากสนมหาราช มหนาทใหบรการและสนบสนนหนวย

บรการปฐมภมในเครอขาย ทงใหการสนบสนนดานบคคลากรในการออกปฏบตงานรวมกบทมสหสาขาวชาชพในงานบรการรกษาพยาบาล และการจดซอจดหาเวชภณฑส าหรบหนวยบรการปฐมภม การขาดอตราก าลงของเภสชกรท าใหตองจดงานบรการสงมอบยาและการใหค าแนะน าการใชยาตามแนวทางของการพฒนางานเภสชกรรมในหนวยปฐมภม (2) ซงบคลากรทมความส าคญอยางยงตอการพฒนา คอ เจาหนาทประจ าหนวยบรการปฐมภม

คมอเภสชกรรมปฐมภม (2) สนบสนนใหมกระบวนการเรยนรในการทบทวนค าสงและการสงมอบยาเพอสนบสนนใหเกดองคความรและทกษะของผมสวนเกยวของทงหมดในกระบวนการ ท าใหเกดการพฒนาอยางตอเนองและยงยน การเรยนรในลกษณะของการพฒนาองคกรนน ควรเปนการเรยนรแบบมสวนรวม เพอท าใหเกดการแลกเปลยนความรซงกนและกน และชวยกนด าเนนงานใหบรรลผลส าเรจได กระบวนการการเรยนรเปนการยกระดบความสามารถในการคดวเคราะหปญหาสาเหต หาทางเลอกของการแกปญหา การตดสนใจเลอกทางเลอกในการแกปญหา และการสรปบทเรยนเพอยกระดบสตปญญาใหสงขน (3) งานวจยนจงเกดขนเพอพฒนารปแบบการด าเนนงานพฒนาศกยภาพของบคลากรในงานบรการเภสชกรรมของหนวยบรการปฐมภมขน เพอเพมประสทธของงานบรการเภสชกรรม

งานวจยเรองการมสวนรวมในบทบาทของเภสชกร (4) พบวา การท างานรวมกนของเภสชกรกบเจาหนาทในศนยสขภาพชมชน ท าใหเกดความสมพนธทดและเกดเปาหมายรวมกนในการดแลชมชน การท างานของทมสหสาขาวชาชพอาจเกดประโยชนสงสดเมอเรมด าเนนการในหนวยปฏบตเลก ๆ หรอทมบคลากรไมมากนก การเออใหเกดการปฏบตงานรวมกนของสหสาขาวชาชพในกลมยอยนสามารถเพมศกยภาพในการพฒนาคณภาพของหนวยปฏบตทใหญตอไปไดอยางมประสทธภาพ การมสวนรวมสงผลใหผมสวนรวมเกดความรสกความเปนเจาของและยนยอมปฏบตตาม และรวมถงรวมรบผลทเกดขนตามมาไดอยางสมครใจ เตมใจ และสบายใจ การวจยทใชแนวคดของการวจยเชงปฏบตการ (action research) และการวจยแบบมสวนรวม (participatory research) มาผสมผสานเขาดวยกน คอ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (participatory action research) (5) การมสวน

วารสารเภสชกรรมไทย ปท 5 เลมท 2 กค.-ธค. 2556 http://tjpp.pharmacy.psu.ac.th

93

รวมเปนการมสวนเกยวของของทกฝายทเขารวมกจกรรมวจย ในการวเคราะหสภาพปญหาหรอสถานการณอนใดอนหน ง แ ลวร วมในกระบวนการตด สนใจและการด าเนนการจนกระทงสนสดการวจย ในขณะเดยวกน การวจยยงเปนการสรางองคความรใหแกกลมบคคลทเขารวมกจกรรมการวจย ซงเปนจดเรมตนของการพฒนาอยางไดผลและมประสทธภาพมากยงขน ดงนนผวจยจงสนใจศกษาและพฒนากระบวนการของงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยารวมกบเจาหนาทประจ าหนวยบรการปฐมภม โดยใชรปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ทงนเพอใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกน ไดรปแบบงานบรการเภสชกรรมทมมาตรฐาน มประสทธภาพเหมาะสมกบบรบทของหนวยบรการปฐมภมเปาหมาย วธการวจย การศกษานเปนงานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงเจา ต าบลเชยงทอง อ าเภอวงเจา จงหวดตาก การศกษานรวบรวมขอมลตงแตเดอน ตลาคม 2554-พฤศจกายน 2555 การวจยผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยของคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ผวจยไดขอค ายนยอมเปนรายบคคลโดยอธบายถงวตถประสงคและขนตอนการด าเนนการ พรอมเอกสารชแจงรายละเอยดโครงการกอนการขอค ายนยอมเปนลายลกษณอกษรจากกลมตวอยาง ตวอยาง การวจยเลอกกลมตวอยางแบบจ าเพาะเจาะจง โดยผวจยมบทบาทเปนวทยากรกระบวนการ คอเปนผประสานการด าเนนงานหรอผอ านวยกลม (facilitator) ผรวมวจยประกอบดวย 1) ทมวจยหลก ไดแก เจาหนาทประจ าหนวยบรการปฐมภมทปฏบตงานเกยวกบการรกษาพยาบาลโดยตรง 5 คน ประกอบดวย พยาบาลวชาชพ 1 คน ทนตสาธารณสข 1 คน นกวชาการสาธารณสข 2 คน และเจาพนกงานสาธารณสข 1 คน 2) ทมผสนบสนนการวจย 10 คน ไดแก พยาบาลวชาชพจากโรงพยาบาลแมขาย 2 คน เจาพนกงานเภสชกรรม 1 คน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 3 คน ผน าชมชน 3 คน และหวหนาหนวยบรการปฐมภม 1 คน และ 3) ผปวยกลมเปาหมาย ไดแก ผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเขารบ

การรกษาระหวางเดอนตลาคม 2554 ถงพฤศจกายน 2555 โดยมเกณฑการคดตวอยางเขารวมการวจย คอ ผปวยไดรบยาเมดลดระดบน าตาลในเลอดอยางนอย 1 ชนด และเขารบการรกษาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงเจา ไมนอยกวา 3 เดอน

ขนตอนการวจย ขนตอนการด าเนนงานแบงเปน 3 ระยะ ดงน 1) ระยะการเตรยมการ ประกอบดวย การเตรยมตวของผวจยในเรองของความรและทกษะของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม การศกษาบรบทของพนทเปาหมาย การวเคราะหผมสวนเกยวของในการวจยและคนหาทมวจย และสรางความสมพนธกบผมสวนเกยวของในการวจย การคนหาปญหางานวจย การเตรยมทมวจย และการวเคราะหและเลอกแนวทางในการด าเนนงาน 2) ระยะการด าเนนการ ประกอบดวย การวางแผนการด าเนนงานและการด าเนนงานตามแผน โดยสรปบทเรยนหลงการปฏบตกจกรรม บคคลในทมวจยรวมกนแสดงความคดเหน พจารณาเลอกแนวทางการแกปญหา และวางแผนการด าเนนงานในรอบท 2 ตอไป และการปฏบตตามขนตอนการด าเนนงาน 3) ระยะการตดตามและประเมนผล ทมวจยรวมกนตรวจสอบขอมลทเปนผลของการวจยวาครบถวนถกตองหรอไม และประเมนผลภาพรวมของกระบวนการทเกดขน สรปผลการด าเนนงานทผานมา จดเวทแลกเปลยน โดยสะทอนความคดเหนจากทมวจยตอผลการด าเนนงาน เพอน าเสนอผลการวจยเพอเรยนรรวมกนระหวางทมวจยกบบคลากรในพนทเปาหมาย

เครองมอทใชในการวจย เครองมอในการวจยประกอบดวย 1) แนวค าถามในการสมภาษณเชงลกจากบคลากรในเรองขอมลพนฐานบคลากร ความเขาใจในระบบงาน และความคดเหนตอระบบงาน 2) แบบสงเกตพฤตกรรมการประชม และแบบสงเกตพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทหนวยปฐมภม 3) แบบทดสอบความรเรองยากอนและหลงการอบรม (ภาคผนวกท 1) และแบบบนทกขอมลของผปวยตามแนวทางการพฒนาการดแลผปวยของทมวจย ซงประกอบดวย ขอมลพนฐานของผปวย ขอมลการใชยา และความคลาด



94

เค ลอนในงานบรการทพบ แบบบนทกไดผ านการตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผเชยวชาญ 3 ทาน จากนนปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ แลวน าไปทดสอบกบกลมผปวยทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง 10 คน แลวน ามาแกไขปรบปรงอกครง 4) แบบประเมนความพงพอใจของผรบบรการทผวจยสรางขนเอง ค าถามม 5 ตวเลอก แบบสอบถามผานการตรวจสอบความตรงของเน อห า โดยผ เ ช ย วช าญ 3 ท าน ก า รทดสอบพบ Cronbach’s Alpha เทากบ 0.88

วธการเกบรวบรวมขอมล ผวจยรวบรวมขอมลทงขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดยรวบรวมขอมลเชงคณภาพจากการสงเกต การสมภาษณอยางไมเปนทางการ การสนทนากลม และการประชมระดมสมอง การรวบรวมขอมลเชงปรมาณท าโดยใชแบบสอบถามเกบขอมลจากผปวย

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการวจยนแบงตามลกษณะของขอมลไดดงน 1) ขอมลเชงปรมาณทเปนขอมลทวไปและความพงพอใจของผรบบรการ ใชสถตเชงพรรณนา สวนการเปรยบเทยบผลของการบรการกอนและหลงการปรบปรงใชสถต paired t-test และ McNemar test 2) ขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหาและการจดหมวดหมขอมล (content analysis) ในทกระยะของการเกบขอมล น าขอมลทไดมาแยกแยะเปนหมวดหม แลวน าขอมลทเกดขนในการด าเนนงาน มาเชอมโยงกบแนวคด ทฤษฎทเกยวของ นอกจากนยงตรวจสอบความถกตองของขอมลดวยการตรวจสอบสามเสา (triangulation) โดยอาศยขอมลทไดจากหลายแหลงขอมลและขอมลทไดจากวธการรวบรวมขอมลทหลากหลาย

ผลการวจย กระบวนการพฒนาระบบงานบรการสงมอบและการใหค าแนะน าการใชยา โดยการมสวนรวมของเจาหนาทหนวยบรการปฐมภม ประกอบดวย 8 ขนตอน คอ 1) การศกษาบรบทของพนทและเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมเปาหมาย 2) การสรางทมวจยหลก 3) การวเคราะห

ปญหา สาเหต และก าหนดกจกรรมในการแกปญหา 4) การวางแผนการปฏบตงานสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา 5) การด าเนนงานสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา 6) การวเคราะหผลการปฏบตงาน 7) การวเคราะหปจจยทมผลตอการพฒนาระบบงาน และ 8) การปรบระบบงานสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา ขนตอนท 1 การศกษาบรบทของพนทและเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมเปาหมาย

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงเจา (รพ.สต.วงเจา) ตงอยหมท 1 ต าบลเชยงทอง อ าเภอวงเจา จงหวดตาก หางจากโรงพยาบาลสมเดจพระเจาตากสนมหาราช (โรงพยาบาลแมขาย) 30 กโลเมตร จ านวนประชากรในเขตทรบผดชอบ คอ 14,053 คน ใน 8 หมบาน และ 1 เทศบาล ประชาชนสวนใหญในพนทประกอบอาชพเกษตรกรรม และมพนเพมาจากภาคอสาน รพ.สต.วงเจา มบคลากรประจ าจ านวน 6 คนไดแก พยาบาลวชาชพ 1 คน ทนตาภบาล 1 คน นกวชาการสาธารณสข 2 คน เจาพนกงานสาธารณสข 1 คน และหวหนาหนวยปฐมภม นอกจากนนยงมบคลากรท ไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขาย ประกอบดวย แพทย เภสชกร และพยาบาลวชาชพ ซงออกใหบรการท รพ.สต.วงเจา สปดาหละ 2 วน คอ ทกวนจนทรและพธ

จากการด า เนนงานทผ านมา การพฒนาระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยาในหนวยบรการปฐมภม ประกอบดวย การก าหนดกรอบของบญชยาตามรปแบบการใหบรการในหนวยบรการปฐมภมในพนท และก าหนดขอบเขตการสงใชยาและการสงมอบยาทสอดคลองกบศกยภาพของผสงใชยาอนไดแก แพทย พยาบาล และเจาหนาทประจ าหนวยบรการปฐมภม การจดท าคมอการใชยาในหนวยบรการปฐมภมและเอกสารค าแนะน าในการใชยาเทคนคพเศษ การมระบบขอค าปรกษาจากเภสชกรโดยผ านทางโทรศพทและอนเทอรเนต

กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลแมขายไดพฒนาบคลากรทท าหนาทแทนเภสชกรในงานเภสชกรรมปฐมภม เพอใหการบรการรกษาพยาบาล รวมทงงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา โดยมการอบรมใหความรทางวชาการดานยาเปนประจ าทกป ตงแต


95

ป 2551 แตในปจจบน ยงพบปญหาความไมครอบคลมในการจดอบรมใหกบเจาหนาทผปฏบตงานในหนวยปฐมภมทกคน ขนตอนท 2 การสรางทมวจยหลก เจาหนาทประจ าหนวยปฐมภม ซงถอเปนทมวจยหลก มบทบาทในการด าเนนงาน ตงแตรวมกนศกษาขอมลวเคราะหปญหา วางแผนการปฏบตงาน ปฏบตตามขนตอน และตดตามผล ผรวมวจยตองเขาใจในบทบาทของทมวจย การศกษานจงพฒนาความรและทกษะของทมในเรองระเบยบวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เทคนคการรวบรวมขอมล ไดแก การสงเกตพฤตกรรม การสนทนากลม และการบนทกขอมล รวมทงใหขอมลการพฒนาระบบงานบรการสงมอบและใหค าแนะน าในการใชยาทผานมาของโรงพยาบาลแมขาย พบวา ทมวจยใหความสนใจกบขอมลการพฒนางานด และเรมมองเหนปญหาของระบบในหนวยปฐมภมของตนเองมากขน โดยเฉพาะประเดนปญหาเรองเจาหนาทไดรบการอบรมความรเรองยาไมครบทกคน ขนตอนท 3 การวเคราะหปญหา สาเหต และก าหนดกจกรรมในการแกปญหา จากการคนหาปญหาส าหรบงานวจย ทมวจยลงความเหนกนวา การพฒนางานบรการสงมอบและใหค าแนะน าในการใชยาควรเรมจากกลมผปวยโรคเบาหวาน ซงมารบการรกษาตอเนองทรพ.สต. ค าถามงานวจยทถกพฒนาขนรวมกนคอ “กระบวนการในการพฒนางานบรการสงมอบและใหค าแนะน าการใชยาในบรบทของหนวยบรการปฐมภมในผปวยเบาหวาน ควรเปนอยางไร” ทมวจยรวมกนวเคราะหปญหาและสาเหตของงานดงกลาวในผปวยเบาหวาน จากการศกษาบรบทของพนทและการสมภาษณแบบไมเปนทางการกบเจาหนาทของ รพ.สต.วงเจา รวมท งขอมลพนฐานของผปวยท เกบกอนการด าเนนการในเดอนสงหาคม 2554 ทมวจยหลกก าหนดกจกรรมสองประเภทเพอพฒนาระบบบรการ คอ การอบรมใหความรเพมเตมในเรองยาใหกบทมวจยหลก และการปรบปรงระบบบรการผปวยเบาหวาน ขนตอนท 4 การวางแผนการปฏบตงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา ทมวจยรวมกนวางแนวทางการปฏบตงานในกจกรรมทงสองทก าหนดขนดงน 1) กจกรรมการอบรมให

ความรเพมเตมในเรองยา ทมวจยหลกก าหนดใหผวจยเปนผถายทอดความรใหกบทมวจยหลก และมการประเมนความรของทมวจยหลกดวยแบบทดสอบความรกอนและหลงการอบรม เกณฑคะแนนทผานคอ มากกวารอยละ 60 การด าเนนการเรมตนจากการส ารวจความตองการของทมวจยในเนอหาทตองการเรยนร พรอมทงปรบปรงเนอหาตามความเหมาะสมกบบรบทของพนท 2) กจกรรมการปรบปรงระบบบรการผปวยเบาหวาน ทมวจยไดรวมกนก าหนดแนวทางปฏบต เรมจากการชแจงใหผปวยทราบถงการพฒนาระบบในชวงเวลาของการใหบรการคลนกโรคเรอรง พรอมกบประชาสมพนธการด าเนนงาน ผานอสม. และผน าชมชนในการประชมตาง ๆ โดยชแจงวา การบรการตองใชระยะเวลามากกวาเดมโดยเฉพาะในชวงเวลาการจายยา เพอใหผปวยสามารถใชยาไดถกตองและปลอดภ ยท ส ด และการปร บ เกณฑ การน ดผ ป ว ยกลมเปาหมายใหตอเนองและครอบคลม โดยนดใหผปวยมาพบแพทยทกเดอน (จากเดมนดทก 2 เดอน) ส าหรบผปวยเบาหวานทมระดบน าตาลในเลอดมากกวา 150 mg/dL และความดนโลหตเกนกวา 150/100 mmHg อยางไรกตาม การปรบวนนดของผปวยนน ขนกบความสมครใจหรอตามความจ าเปนของผปวย ขนตอนท 5 การด าเนนงานสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา การวจยในขนตอนนแบงชวงของการพฒนาเปน 2 รอบ และแตละรอบประกอบดวย 4 ขนตอนยอย คอ การวางแผน การปฏบต การสงเกตผล และการสะทอนผล ผวจยน าเสนอผลการด าเนนงานแยกทละกจกรรม แตการด าเนนงานจรงของแตละกจกรรมจะด าเนนการไปพรอม ๆ กน กจกรรมการอบรมความรเพมเตมในเรองยาใหกบทมวจยหลก กจกรรมนในรอบแรกใชเวลาในการอบรมครงละ 1 ชวโมง จ านวน 3 ครง และมการทดสอบเพอเปรยบเทยบความรกอน-หลงการอบรมโดยใชแบบทดสอบตามภาคผนวกท 1 หลงการอบรมแตละครง ผวจยปรบปรงรปแบบการอบรมตามความพงพอใจของทมวจย รวมทงปรบความเหมาะสมของเนอหาดวย การอบรมครงแรกใชการบรรยายความรเรองยาในลกษณะทโรงพยาบาลแมขายเคยจดอบรมมาแลว จากการวเคราะหรวมกนในทมพบวา



96

ระหวางการใหความรควรใหทมวจยรวมแสดงความคดเหน และแลกเปลยนประสบการณจากการปฏบตงาน เพอเพมบรรยากาศในการเรยนร ในการอบรมครงท 2 ผวจยจงไดปรบปรงรปแบบเปนการอบรมเชงปฏบตการในเนอหาเรองเทคนคการสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยา โดยใชกรณศกษาทเนนการสาธตการใชยาเทคนคพเศษ พบวา ทมวจยพงพอใจกบรปแบบการอบรมเชงปฏบตการ เนองจากไดเรยนรจากการทดลองปฏบต ดงนนในการอบรมครงท 3 จงใชรปแบบการอบรมเชงปฏบตการเชนเดม โดยเนนเนอหาการสงมอบยาใหกบผปวยเบาหวาน โดยใชกรณศกษาจรงในพนททปรบรายละเอยดใหเหมาะสมกบเนอหา ภายหลงการอบรม พบวา ทมวจยใหความสนใจด และมสวนรวมในการเสนอความคดเหนอยางกวางขวาง ทมวจยพงพอใจตอการอบรมโดยใชกรณศกษาจร ง ในพ นท ของทมว จ ย เอง เน อ งจากความคนเคยกบผปวยในพนท เปนผลใหทมวจยเขาใจในเรองยาเพมขน ผลการประเมนความร พบวา หลงการอบรมครงท 3 ทมรวมวจยมคะแนนผานเกณฑทกคน ส าหรบปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานนน คอ ความกงวลใจของทมวจยตอการทดสอบหลงการอบรมทกครง ผวจยรวบรวมขอมลทไดน าเสนอใหกบทมวจยรวมวเคราะหขอมล และน าขอเสนอแนะจากการประเมนผลการด าเนนการในรอบท 1 มาปรบปรงเพอการด าเนนการรอบใหม การด าเนนการในรอบท 2 เปนการจดอบรมเรองเกยวกบผปวยเบาหวานอกครง ซงยงคงใชรปแบบการอบรมเชงปฏบตการ ผวจยทบทวนวรรณกรรมเพอคนหากรณศกษาทเปนผปวยเบาหวานซงมสถานการณชวตและพฤตกรรมการรกษาตนเองทไม เปนไปตามทบคลากรทางการแพทยแนะน า (6) และปรบปรงเนอหาใหสอดค ลองกบบรบทของพ นท ของ รพ .สต .ว ง เ จ า (ภาคผนวกท 2) หลงจากนนใหทมวจยรวมกนศกษาขอมล และรวมกนแสดงความคดเหน การอบรมครงนไมมการทดสอบหลงการอบรม ผลการด าเนนการพบวา ทมวจยเหนรวมกนวา ในกระบวนการสงมอบยาใหกบผปวย บคลากรควรแนะน าผปวยถงการปรบการใชยาและการดแลตนเอง ใหเขากบวถชวต อาชพ และครอบครว มากกวาการสงใหผปวยท าตามค าสงการใชยาของแพทยเทานน รวมทงใหความส าคญกบญาตทดแลผปวยโดยท า

ใหบคคลเหลานมความรความเขาใจในโรคของผปวย เพอใหสามารถรวมดแลผปวยไดอยางเหมาะสมมากขน ทมวจยใหค าจ ากดความกรณศกษานวา “case กระตนพลง” การอบรมครงนท าใหเหนกระบวนทศนทปรบเปลยนไปในทางเดยวกนของทมวจยในการดแลผปวย ดงค ากลาวของนกวชาการคนหนงวา

“...อาจจะเพราะความเครยดจากการทผปวยคมน าตาลไมได ทาใหน าตาลข นอก ความจรงความพยายามผปวยมสงนะ ทจะทาใหน าตาลลดลง เราตองใหก าลงใจเคาดวย เคากลว เคาพยายามทาทกอยาง อยางดทสดแลว แตกไมไดรบแมแตคาชม” กจกรรมการปรบปรงระบบบรการผปวยเบาหวาน

การปรบปรงการท างานมในทกขนตอนการรบบรการของผปวย ตงแตการซกประวตผปวย การตรวจรกษาและสงใชยาโดยแพทย การบนทกขอมลการรกษาในโปรแกรมคอมพวเตอร การสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยา (ตารางท 1) ในขนตอนของงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยา นอกจากการบนทกขอมลในแบบบนทกการรกษาของผปวย (OPD card) แลวทมวจยตองบนทกขอมลในแบบบนทกการใชยาของผปวยเบาหวานททมวจยรวมกนปรบปรงดวย ในชวงของการด าเนนการ พบวาแพทยใหความรวมมอเปนอยางด และอนญาตใหทมวจยปรบวนนดไดตามความเหมาะสมส าหรบผปวยแตละราย ทมวจยมการแบงหนาทกนคอนขางชดเจนตามความถนดของแตละคน โดยการซกประวตนน เจาหนาทของหนวยปฐมภมสามารถด าเนนการกนไดทกคน หากพบผปวยมผลการตรวจรางกายและผลเลอดอยในเกณฑปกต ผปวยไมตองรอพบแพทย พยาบาลวชาชพเปนผสงจายยาตามประวตเดมใหกบผปวย โดยพยาบาลวชาชพ ใน รพ.สต.วงเจา ผานการอบรมในหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตมาแลว สวนบรการการพยาบาล ไดแก ท าแผล ฉดยา และอน ๆ เจาหนาทคนอนสามารถท าแทนได รวมทงการสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยา ทกคนกสามารถปฏบตกนไดทกคน รวมทงตวแทนทมวจยจะถายทอดขอมลและหลกเกณฑทไดตกลงกนในทประชมใหกบเจาหนาทบนทกขอมลด าเนนการตามแนวทางท


97

ก าหนดดวย จากการสงเกตพฤตกรรมการท างานโดยผวจย พบวา ทมวจยด าเนนการตามขนตอนงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา โดยมการทวนสอบการใชยาของผปวยตงแตขนตอนการซกประวต จนกระทงในขนตอนสงมอบยาและการใหค าแนะน าการใชยา มการตรวจสอบซ าขอมลทส าคญเพมเตม ตงแตชอผปวย วนนดพบแพทยครงตอไป รายการยาทแพทยสง รายการยาทจด และการใชยาของผปวยอกครง

ภายหลงจากการด าเนนการรอบท 1 พบปญหาการลงบ นท ก ในแบบบ นท กผ ป ว ย เบาหว าน ค อ ผด าเนนการสวนใหญเปนผวจยเอง แตทมวจยสวนใหญไมไดลงบนทก โดยใหความเหนวา การบนทกขอมลตองท าในหลายแบบฟอรมทซ าซอนกน นอกจากน ยงพบปญหาวาขอมลในแบบบนทกขาดความเชอมโยงกน ทางทมวจยจงรวมกนลงความคดเหนในการแกไขปญหา โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรใน รพ.สต. (JHCIS) ชวยลดขน

ตารางท 1. การปรบปรงระบบบรการผปวยเบาหวานอนเปนผลจากกระบวนการการมสวนรวม ประเดนทปรบปรง การปรบปรงรอบท 1 ผล/ความคลาดเคลอนทพบ การปรบปรงรอบท 2 แบบบนทก แบบบนทกการรกษา (OPD card) ตองบนทกขอมลซ าซอน

กน 2 จด แบบบนทกผปวยเรอรงใหม(ใชแทน OPD card เดม)

แบบบนทกขอมลผปวยเบาหวาน ผวจยบนทกขอมลเปนสวนใหญ ท มว จ ย สวนใหญไมไดบนทก

เวชระเบยน จดเรยง OPD card ในทางเดยวกนและเจาะรขอบ OPD card ไวลวงหนา เพอลดความคลาดเคลอนในการเขยนรายการยาชดขอบกระดาษ ซงท าใหรายการยานนถกปดทบดวย OPD card ใบใหม

แพทยเขยนรายการยาไวหลงขอบ OPD card ทเจาะรไวลวงหนา ท าใหการดรายการยาชดเจนขน

จดเรยงแบบบนทกผปวยเรอรงใหมในทศทางเดยวกน และเจาะรขอบไวลวงหนา เพอลดความคลาดเคลอนในการเขยนรายการยาชดขอบกระดาษ

การซกประวต ซกประวตโดยการทวนสอบการใชยาผปวย

ขาดการซกประวตการใชยาจากสถานพยาบาลอน

คนหาขอมลประวตการใชยาเดมของผปวยจากสถานพยาบาลอน

การสงใชยา ปรบเปลยนการนดผปวยตามเกณฑททมวจยก าหนด

พบความคลาดเคลอนจากการคดลอกรายการยา

แบบบนทกผปวยเรอรงใหม มการพมพรายการยาโรคเรอรงไวลวงหนา

การบนทกขอมลในโปรแกรมการรกษา (JHCIS)

ชวงทมผปวยจ านวนมากใหทมวจยบนทกขอมลผปวยในโปรแกรม JHCIS (ระบบLAN) ทคอมพวเตอรเพยงเครองเดยวในการพมพฉลากยา เพอลดความคลาดเคลอนจากการทชอผปวยสลบกน

พบความคลาดเคลอนในการลงขอมลผปวยในโปรแกรม JHCIS จากการดรายการยาทแพทยสง

ลงขอมลผปวยโดยใชวธคดลอกค าสงการใชยาของแพทยดวยโปรแกรม JHCIS โดยการศกษาขอมลจากหนวยบรการปฐมภมอน

การสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา

ทวนสอบการใชยาของผปวย รวมทงชอ และวนนดรบยาครงตอไป

การสงมอบยายงขาดการเนนย ารายการยาและวธใชยาทเปลยนแปลง

สงมอบยาโดยเนนย ารายการยาและวธใชยาทเปลยน และเพมความใสใจในเรองวถชวตผปวย



98

ตอนการบนทกขอมล และลดความคลาดเคลอนจากการคดลอกค าสงการใชยา ทมวจยจงปรบปรงการด าเนนงานในรอบท 2 โดยเรมจากการขอความรวมมอใหแพทยสงใชยาผานโปรแกรมคอมพวเตอรระบบ LAN ของ รพสต. โดยทมวจยจดเตรยมคอมพวเตอร และจดท าเอกสารแสดงขนตอนการบนทกขอมลแกแพทย พรอมกนนไดปรบปรงแบบบนทกการรกษาของผปวยเรอรงใหมจากความเหนรวมของทมสหสาขาวชาชพ โดยปรบแบบบนทกของผปวยใหเปนแบบตอเนอง (ภาคผนวกท 3) เพอใหบคลากรเหนรายละเอยดการดแลผปวย และการมารบบรการของผปวยอยางตอเนอง พรอมทงใชแบบบนทกการรกษาทพฒนาใหมนแทน OPD card แบบเดม แบบบนทกใหมน ประกอบดวย ขอมลการมารกษาของผปวย 4 ครงทรายงานตดตอกนในแบบบนทก 1 หนา (กระดาษขนาด A4) และขอมลทวไปของผปวยจากการซกประวต ขอมลการจายยา ซงมการพมพรายการยาโรคเรอรงไวบางสวนแลว ใหแพทยสามารถเลอกรายการยาและระบวธใชไดเลย ตอนทายของแบบบนทกเปนสวนการบนทกเพมเตม เพอใชในการสอสารและเชอมโยงขอมลของผปวยระหวางทมสหสาขาวชาชพ ภายหลงการด าเนนการในรอบท 2 พบวา แบบบนทกการรกษาทปรบปรงขนใหม ชวยลดความซ าซอนในการลงบนทกและเพมความรวดเรวในการใหบรการ สวนการพมพรายการยาโรคเรอรงไวลวงหนา ชวยลดความคลาดเคลอนในการคดลอกรายการยาหรอการคนหาขอมลรายการยาของผปวย แพทยใหความคดเหนวา การด าเนนงานใหมนมความสะดวกในการตรวจสอบขอมล และมความรวดเรวในการสงยามากขน พรอมกบแนะน าใหทมวจยท าแบบบนทกนในหนวยบรการปฐมภมอนดวย

สวนการขอความรวมมอแพทยในการลงขอมลการสงใชยาผานระบบ LAN นน แพทยยงไมพรอมด าเนนการ เนองจากโปรแกรมคอมพวเตอรใน รพ.สต. (JHCIS) ตางจากของโรงพยาบาลแมขาย (HosXP) และแพทยทออกใหบรการยงมการสบเปลยนหมนเวยนกนบอยครง ผลการด าเนนงานตามกจกรรม

ผปวยเบาหวาน 136 คนในการวจยสวนใหญเปนเพศหญง อายเฉลย 59 ป และมภาวะโรคเบาหวานรวมกบโรคความดนโลหตสง (รอยละ 43.4) เปนโรคเบาหวานอยางเดยวรอยละ 32.4 ตารางท 2 แสดงระดบน าตาลและความดนโลหตเฉลยของผปวย หลงการด าเนนงาน น าตาลในเลอดของผปวยลดลงจาก 146±38.4 mg/dL เปน 139±33.8 mg/dL แตไมมนยส าคญทางสถต (P=0.051) ทมวจยวเคราะหรวมกนวา ระดบน าตาลในเลอดของผปวยไมไดขนกบการใชยาเพยงอยางเดยว ยงขนกบพฤตกรรมการกนอาหารและการออกก าลงกายของผปวยดวย ความดนโลหตขณะหวใจบบตวมคาลดลงอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.001) จาก 134.8±21.9 เปน 122.2±14.1 มลลเมตรปรอท หลงการด าเนนการ ความดนโลหตขณะหวใจคลายตวลดลงอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.001) จาก 76.9±10.7 เปน 72.4±9.8 mmHg (ตารางท 2) การสมภาษณผปวยเรองการใชยา พบวา กอนการด าเนนการ ผปวย 73 ราย (รอยละ 53.7) มปญหาจากยาอยางนอย 1 ปญหา (ตารางท 3) หลงการด าเนนการ ปญหาในผปวยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.001) เหลอเพยง 22 ราย (รอยละ 16.2) ปญหาจากยาสวนใหญทพบ คอ การไมสามารถใชยาตามสงในผปวย 61 ราย

ตารางท 2. ระดบน าตาลและความดนโลหตเฉลยของผปวยกลมเปาหมาย (n=136)

ต.ค.54-ก.พ.55 (เรมด าเนนการ)

ม.ค.-ก.ค.55 (ปรบปรงรอบท 1)

ส.ค.-พ.ย.55 (ปรบปรงรอบท 2)

P1

น าตาลในเลอด (mg/dL+ SD) 144.0±38.4 146.0±34.0 139.0±33.8 0.051 ความดนโลหตขณะหวใจบบตว (mmHg + SD)

134.8±21.9 121.7±15.8 122.2±14.1 < 0.001

ความดนโลหตขณะหวใจคลายต ว (mmHg+ SD)

76.9±10.7 71.8±11.8 72.6 ±9.8 < 0.001

1: paired t-test เปรยบเทยบชวงเรมด าเนนการกบการปรบปรงรอบท 2


99

เพราะผปวยกลวการกนยาจ านวนมาก ความกลวโรคแทรกซอนโดยเฉพาะโรคไต และการลมกนยา ภายหลงการด าเนนการปญหาจากการใชยาลดลงเหลอเพยง 17 ราย ปญหาทพบรองลงมาคอ การเกดอาการไมพงประสงคจากการใชยาในผปวย 10 ราย ปญหาลดลงเหลอในผปวยเพยง 2 รายหลงจากแพทยปรบรายการยาของผปวย หลงการด าเนนงาน สดสวนของผปวยทปฏบตตามค าแนะน าของบคลากรทางการแพทยไมมการเปลยนแปลงไปจากระดบในชวงกอนการด าเนนงาน (ตารางท 3) ขนตอนท 6 การวเคราะหผลการด าเนนงาน ผลตอทมวจย การทดสอบความรหลงการอบรม พบวา ทมวจยทกรายสามารถผานเกณฑทวางไว (มากกวารอยละ 60) มสองรายไดคะแนนมากถงรอยละ 80 ทงสองเปนบคลากรทชวยเภสชกรในหองจายยา จะเหนไดวา การเรยนรจากผเชยวชาญระหวางปฏบตงานท าใหบคลากรไดทบทวนขอมลทไดจากการอบรม และน าไปใชในการปฏบตงานจรง การไดฝกปฏบตบอย ๆ ชวยพฒนาความรใหกบเจาหนาทไดมากขน ทมวจยแสดงความคดเหนเพมเตมวา ตนพงพอใจกบการอบรมเชงปฏบตการ เพราะชวยใหเขาใจในเนอหาวชาการไดมากขน และไดทราบรถงวธการน าความรไปใชกบผปวยในพนท

จากการสงเกตพฤตกรรมการท างานของทมวจย พบวา ทมวจยมการสงมอบยาทเปลยนไป จากเดมทมเพยงการอานค าแนะน าการใชยาตามหนาซองใหผปวยฟง เปนการใหผปวยทวนสอบการกนยา แลวแนะน าวธการทถกตองและเหมาะสมกบผปวยแตละราย พรอมกบสอบถามถงความกงวลในการกนยาจ านวนมาก ความกลวการเพมขนาดยา รวมถงการถามเรองการใชชวต อาชพ และครอบครวของผปวย เพอชวยลดความเครยดและความกงวลใจของผปวย รวมทงการปฏบตตามขนตอนของระบบบรการผปวยเบาหวานทไดรวมกนปรบปรง จะเหนวา ทมวจยสามารถเรยนรและเขาใจในการพฒนาระบบไดอยางด ท าใหการบรการสามารถด าเนนการไดอยางรวดเรว และลดความคลาดเคลอนทพบได พรอมทงสามารถเชอมโยงขอมลระหวางทมสหวชาชพในการใหบรการผปวยไดอยางด และเชอมโยงขอมลกบโรงพยาบาลแมขายได เชน การเชอมโยงขอมลประวตการใชยา และการรายงานอาการไมพงประสงคจากยา ทมวจยใชวธการปรกษาเภสชกรทางโทรศพท โดยเฉพาะเมอสงสยวาผปวยเกดอาการไมพงประสงคจากยา ทมวจยจะนดผปวยมาในวนออกหนวยใหบรการของโรงพยาบาลแมขายเพอใหผปวยไดพบทงแพทยและ เภสชกร หรอ สงต อผป วยไปรกษาตอทโรงพยาบาลในกรณทผปวยมอาการคอนขางรนแรง

ตารางท 3. ขอมลการรบประทานยาของผปวยกลมเปาหมาย (n=136) ต.ค.54-ก.พ.55

(เรมด าเนนการ) ม.ค.-ก.ค.55 (ปรบปรง 1)

ส.ค.-พ.ย.55 (ปรบปรง 2)

P

รายการยาทไดรบ (คาเฉลย+SD) 3.0+1.2 3.0+1.2 3.4+1.3 < 0.0011 จ านวนผปวยทพบปญหาจากการใชยา (รอยละ) 73 (53.7) 43 (31.6) 22 (16.2) < 0.0012

ประเภทของปญหาจากยาทพบ การไมไดยาทควรไดรบ

1 (1.4)

1 (2.3)

-

อาการไมพงประสงคจากการใชยา ปฏกรยาระหวางยา การไมใชยาตามสง การไดรบยาทไมมขอบงใช

10 (13.7) 1 (1.4)

61 (83.5) -

9 (21.0) -

32 (74.4) 1 (2.3)

2 (9.1) -

17 (77.3) 3 (13.6)

จ านวนผปวยทปฏบตตามค าแนะน าของบคลากรทางการแพทย (รอยละ)

68 (93.2) 38 (88.4) 18 (81.8) 0.3172

1: paired t-test เปรยบเทยบชวงเรมด าเนนการกบการปรบปรงรอบท 2 2: McNemar test เปรยบเทยบชวงเรมด าเนนการกบการปรบปรงรอบท 2



100

ผลตอผปวย การส ารวจความพงพอใจของผรบบรการใน รพ.สต.วงเจาหลงจากการด าเนนงานในรอบท 2 ท าโดยเจาหนาทใน รพ.สต. ทไมใชทมวจย โดยแจกแบบส ารวจแกผปวย 50 รายในระหวางทหนวยแพทยจากโรงพยาบาลแม ข ายมาใหบร การ ใน เดอนต ลาคม 2555 ผ ตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 58.3) อายเฉลยประมาณ 47.1 ป และสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม (รอยละ 49) ตวอยางเปนผทมโรคประจ าตวเปนโรคเรอรงรอยละ 46 ผลส ารวจพบความพงพอใจมคาเฉลย 3.5+1.1 (จากคะแนนเตม 5) ซงอยในระดบปานกลาง การวเคราะหเฉพาะกลมผมโรคประจ าตวเปนโรคเรอรง พบวาความพงพอใจในภาพรวมอยในระดบดมาก (4.2+0.7) สวนกลมทไมมโรคประจ าตวเปนโรคเรอรงพบวา ความพงพอใจในภาพรวมอยในระดบปานกลาง (2.9+0.9) หวขอทผปวยพงพอใจนอยทสด คอ ระยะเวลาในการจายยา/ใหขอมลดานยา และความพรอมของอปกรณทใชใหบรการ หวขอทผปวยพงพอใจมากทสด คอ เจาหนาทใหบรการดวยค าพดทสภาพ ยมแยม แจมใส นมนวลใหเกยรต และเปนกนเอง ขอเสนอแนะผรบบรการทรวบรวมได คอ อยากใหการจายยารวดเรวขน สถานทบรการมความคบแคบและควรไดรบการขยาย ทมผวจยแสดงความพงพอใจตอผลการส ารวจดงกลาวโดยเฉพาะการไดรบคะแนนการประเมนในเรองเจาหนาท/บคลากร คอนขางสง ท าใหทมวจยมก าลงใจปรบปรงระบบการบรการในผปวยกลมอน ๆ เพมเตมจากผปวยโรคเรอรง ผลตอทมผสนบสนนการวจย ทมผวจยน าเสนอผลจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมแกทมผสนบสนนการวจย ไดแก หวหนาหนวยบรการปฐมภม พยาบาลวชาชพจากโรงพยาบาลแมขาย เจาพนกงานเภสชกรรม และเจาหนาทจากหนวยปฐมภมอน ทมผสนบสนนการวจยมความคดเหนวา อยากใหมการด าเนนการในผปวยโรคอน ๆ และการด าเนนการในหนวยปฐมภมอนดวย โดยเฉพาะในเรองการปรบปรงระบบการบรการผปวยโรคเรอรง ขนตอนท 7 การว เคราะห ป จจยท ม ผลต อกระบวนการพฒนาระบบงานบรการสงมอบและการใหค าแนะน าการใชยา

การวเคราะหเนอหาขอมลทเกบไดดวยวธการ

ตาง ๆ ตลอดจนการสงเกต พบปจจยท เกยวของกบกระบวนการพฒนา 2 ประเภท คอ ปจจยภายในและปจจยภายนอก ปจจยภายใน ไดแก ตวทมวจยเอง ประกอบดวย 1) ประสบการณจากการท างานของทมวจย การแลกเปลยนประสบการณเปนกระบวนการหนงของการวจยครงน ทท าใหการด าเนนการมประสทธภาพมากขน 2) ความตระหนกถงปญหาของระบบ เมอผรวมวจยไดรบทราบปญหาทตองพฒนาระบบ ท าใหผรวมวจยสนใจเขารวมการศกษาเพอแกปญหา และเขารวมในการด าเนนการตอเมอมโอกาสรวมในการด าเนนการทท าใหผรวมวจยตระหนกและเหนความส าคญในการพฒนาระบบมากขน 3) การไดรบการยอมรบจากผอน จากการทกระบวนการวจยเนนการม สวนรวมในการแสดงความคดเหนและใหความส าคญในทกความคดเหนเทาเทยมกน 4) การยอมรบการเปลยนแปลงในการพฒนาระบบรวมกน โดยค านงถงประโยชนสงสดทจะเกดกบผปวย 5) ภาวะผน าของทมวจย ในการประชมระดมสมอง ทมวจยจะมผแสดงบทบาทเปนผน าในการด าเนนการ ชวยใหการประชมอยในกรอบเวลาและท าใหไดขอมลทครอบคลมมากขน

ปจจยภายนอก ไดแก 1) ความรวมมอของทมผสนบสนนการวจยและผปวยกลมเปาหมาย โดยเฉพาะผบรหารมบทบาทส าคญอยางยงในการสนบสนนการด าเนนงาน 2) รปแบบการวจยทสงเสรมการมสวนรวม โดยการใชรปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนเครองมอในการสรางองคความรและกระบวนการเรยนร 3) ชวงเวลาในการด าเนนกจกรรมทจ ากดเปนอปสรรคในการด าเนนการ เปนผลใหตองเปลยนแปลงกระบวนการตามสถานการณ เพอชวยลดระยะเวลาการด าเนนการลง ขนตอนท 8 การปรบระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา การอบรมเชงปฏบตการเพอเพมพนความรเรองยาประจ าป 2555 ของโรงพยาบาลแมขายไดน ากรณศกษาจรงท เกดในเขตอ าเภอเมองตาก ซงผวจยไดจากการสมภาษณผปวยทบานเปนเวลา 15-20 นาท กรณศกษาเนนขอมลการด าเนนชวตของผปวยและมมมองของผปวย


101

นอกจากนยงใชกรณศกษาอน ๆ ทเนนขอมลทางวชาการ ระหวางการด าเนนงานอบรม มเภสชกรของโรงพยาบาลแมขายเปนพเลยงประจ ากลม กลมละ 2 คน ผลการด าเนนการ พบวา มผเขารวมกจกรรมไมมากนก การอบรมจงแบงผเขาอบรมเปน 2 กลม กลมละ 8-10 คน ทมวจยไดเขารวมกจกรรมอบรมความรเรองยาประจ าปครงนดวย ทมวจยไดแสดงความคดเหนตอการน าการอบรมเชงปฏบตการไปใชในการอบรมประจ าปวา บรรยากาศการอบรมคอนขางเนนวชาการมาก สวนกรณศกษาทไดจากการสมภาษณผปวยทเพมเขาไป มรายละเอยดเกยวกบผปวยคอนขางมาก กลมทท ากจกรรมเปนกลมใหญ ความคดและมมมองจงหลากหลาย ท าใหทมวจยไดเรยนรถงความแตกตางของการท ากจกรรมกลมเลกกบกลมใหญ และเรยนรวากรณศกษาของผปวยทมบรบทแตกตางจากผปวยในพนทของทมวจยนนจ าเปนตองมขอมลบรบทของผปวยคอนขางมากเพอใหสามารถอภปรายถงวธการแกปญหาจากยาของผปวยไดอยางมประสทธภาพ

การน าผลการด าเนนการไปใชในระบบบรการผปวยเบาหวานในหนวยบรการปฐมภม ไดแก การใชแบบบนทกการรกษาผปวยโรคเรอรงใชแทน OPD card แบบเดมในหนวยปฐมภมอน ๆ ในเขตอ าเภอวงเจา นอกจากนยงมการปรบเกณฑในการนดผปวย ผปวยสวนใหญมระดบน าตาลในเลอด 140-150 mg/dL ทมวจยจงรวมกนปรบเกณฑใหผปวยมาพบแพทยทกเดอนเปนผปวยทมระดบน าตาลในเลอดมากกวา 180 mg/dL แตการปรบวนนดใหขนกบความสมครใจของผปวยเชนเดมดวย สวนการปรบปรงขนตอนในการจายยานน เนนการทวนสอบการกนยาของผปวยในรายการยาทใชเดม เนนการแนะน าการใชยาในรายการยาทปรบใหม และเนนการปรบวธการใชยาใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย

สรปผลและการอภปรายผล การศกษากระบวนการพฒนาระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยาโดยการมสวนรวมของเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมนน เรมจากการททกฝายทเกยวของไดตระหนกและเหนความส าคญของการพฒนาระบบ จนเขามาเปนสวนหนงของกระบวนการพฒนา กระบวนการวจยเปดโอกาสใหเจาหนาทหนวยบรการปฐมภมเขามามสวนรวมในทกขนตอนของกระบวนการพฒนา

การด าเนนการเรมจากการศกษาขอมลทวไปของปญหา การปรบปรงแนวทางการด าเนนงาน และตดตามผลการด าเนนงานวา วธการนนสามารถปฏบตจรงไดเพยงใด แลวน ามาวางแผนการด าเนนงานขนตอไป และตดตามตรวจสอบ ประเมนผล แลววางแผนการด าเนนงานใหมไปเรอย ๆ จนปญหาคลคลาย วธการขางตนเปนไปตามกระบวนการของวจยเชงปฏบตการของ Kurt Lewin (7) ซงประกอบดวย 4 ขนตอนคอ การวางแผน การคนหาขอ เท จจร ง การด า เนนการ และการ ว เคราะหผล กระบวนการของ Lewin มลกษณะเปนล าดบการตดสนใจแบบบนไดเวยน (spiraling decision) การด าเนนการทส าคญทง 8 ขนตอนของงานวจยนยงสอดคลองกบขนตอนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของ ไพโรจน ชลารกษ (7) ซงประกอบดวย 1) ขนการศกษาบรบท 2) ขนก าหนดปญหา 3) ขนการวางแผนปฏบตงานวจย 4) ขนการตดตาม ตรวจสอบ และปรบปรง และ 5) ขนการสรปผลการวจย ในขนตอนของการวเคราะหปญหา การวางแผนการปฏบตงาน และการด าเนนงานของงานวจยนไดเนนการประชมเพอรวมกนแสดงความคดเหนในการแกปญหา ในการด าเนนงานไดใหความส าคญกบทกความคดเหนเทาเทยมกนในทกกระบวนการ จนเกดกจกรรมในการด าเนนการเพอการแกปญหาขน 2 กจกรรม ไดแก กจกรรมการอบรมใหความร เพมเตมในเรองยา และกจกรรมการปรบปรงระบบบรการของผปวยเบาหวาน ในกจกรรมการอบรมใหความรนน เนนการพฒนาบนพนฐานความตองการของผรบการอบรม ดวยรปแบบการอบรมเชงปฏบตการ ซงสอดคลองกบการศกษาในอดต (8) ทพบวา การอบรมเพอพฒนาตองเขาใจความตองการของผรบการอบรม และในการอบรมเชงปฏบตการนนตองใหผรบการอบรมรวมกนปฏบตการเพอน าไปสการแกปญหารวมกน ซงตรงกบการด าเนนงานในกจกรรมท 2 คอ กจกรรมการปรบปรงระบบบรการผปวยเบาหวาน โดยผรวมวจยไดรวมกน วเคราะหปญหา วางแผนการด าเนนการในการแกปญหา และตดตามประเมนผล ซงเปนการเรยนรควบคไปกบการปฏบตงานจรง (learning by doing) และสงผลสการแกปญหาทเกดขน กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเออใหทมวจยเกดการเรยนร สรางองคความร และสามารถ



102

พฒนาตนเองผานการอบรมเชงปฏบตการ การสนทนากลม และการประชมระดมสมองในการวจย ซงสอดคลองกบการวจยของอาภาพนธ พนธ (9) ทพบวา เครอขายการเรยนรเปนการเรยนรทเกดจากบคคลมาพบปะกน พดคยกนปรกษาหารอกนอยเสมอ ๆ และมการขยายเครอขายออกไป มใชเพยงระดบบคคล แตเปนระดบกลมทมการเรยนรหลาย ๆ คนรวมกน โดยลกษณะการเรยนรจะเกดขนมากนอยในระดบใด ขนอยกบการจดกจกรรมและเวทของกลมเปนหลกส าคญ การพฒนาเครอขายการเรยนร เชน การจดเวทแลกเปลยนเรยนรภายในกลมเพอระดมสมองในการวเคราะหขอมลรวมกน เปนการเรยนรแบบมปฏสมพนธ สามารถยกระดบของปญหาและการคดวเคราะหรวมกนได การอบรมความรเรองยาดวยการอบรมเชงปฏบตการในการศกษาน ชวยใหทมวจยไดเรยนรจากการทดลองปฏบตการ ในขณะทการใชกรณศกษาทมลกษณะเดยวกบผปวยในพนท ชวยกระตนความสนใจและการแสดงความคดเหนจากทมวจยไดมากกวาการใชกรณศกษาของผปวยทมบรบทแตกตางจากผปวยในพนท การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเปนการวจยทน าแนวคด 2 ประการมาผสมผสานกน คอ การปฏบตการ (action) และการมสวนรวม (participation) อนเปนการมสวนเกยวของของทกฝายทเขารวมกจกรรมวจย ในการวเคราะหสภาพปญหาหรอสถานการณอนใดอนหนง แลวรวมในกระบวนการตดสนใจและการด าเนนการจนกระทงสนสดการวจย (5) การด าเนนงานวจยครงนเปดโอกาสใหทมวจยเขามามสวนรวมในทกขนตอนของกระบวนการ เปนสวนหนงของโครงการ จนคดวาเปนเจาของโครงการ โดยเฉพาะในขนตอนททมวจยน าเสนอผลการด าเนนงานใหกบหนวยบรการปฐมภมอน ไดรบทราบ ทกคนในทมวจยเปนผ รวมรบผลงานของทม นอกจากนในการวจยน ยงสงเสรมการท างานรวมกนเปนทมของทงทมวจย และทมสหสาขาวชาชพทมารวมกนดแลผปวย ในการรวมกนแสดงความคดเหน รวมกนวางแผนและด าเนนการในกจกรรมปรบปรงระบบบรการผปวยเบ าหว าน เพ อ ใ ห ก า รด แ ลผ ป ว ย เป น ไปอย า ง มประสทธภาพมากทสด ซงสอดคลองกบผลการวจยของเบญจพร ศลารกษ (4) ทพบวา การใหบรการในรปแบบของทมใหบรการ การใหความส าคญทเทาเทยมกนของแต

ละสาขาวชาชพในทมบรการเปนประเดนหนงทท าใหเกดประสทธภาพของการบรการ ในขนตอนการศกษาปญหาจากการใชยาของผปวย ทมวจยพบวา ปญหาและสาเหตรวมทงการแกปญหาจากการใชยาของผปวยแตละรายแตกตางกนออกไป การเรมตนเปนผรบฟงปญหา ขอจ ากด หรอความทกขของผปวย เปนการปรบเปลยนกระบวนทศนในการดแลผปวยของบคลากรทางการแพทย เพอท าความเขาใจในมมมองของผปวยและรวมกนแกปญหาจากการใชยา ดงเชนผลการวจยขององกร ภาวสทธไพศฐ (11) พบวา การแกปญหาความไมรวมมอในการรกษา อาจมใชอยทความพยายามในการเพมความรวมมอของผปวย แตตองเรมจากการเปลยนกระบวนทศนของบคลากรสาธารณสขทเขาใจวาตนเปนผมความรเกยวกบโรคดทสด โดยการยอมรบและเปดโอกาสใหเกดกระบวนการเรยนร เพอท าความเขาใจเกยวกบความเจบปวยและโรคในมมมองของกนและกน การรวมมอกนระหวางทมวจย ทมสหสาขาวชาชพ ผปวย และครอบครวของผปวย ในการประเมนปญหาและการวางแผนการแกปญหาจากยาของผปวย เปนการดแลผปวยอยางเปนองครวม และครอบคลมมากขน สงผลใหผปวยมความปลอดภยจากการใชยา และชวยใหผปวยมคณภาพชวตทดขน การศกษาปจจยททมผลตอกระบวนการพฒนาระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยา พบวาประกอบดวยปจจยภายในและปจจยภายนอก (12) ประเดนส าคญทใชในการวเคราะหปจจย คอ เรองการเรยนร โดยในการวจยครงน ทมวจยเปนผใหญซงการเรยนรของผใหญแตกตางไปจากเดก ผใหญจะเรยนเฉพาะสงทเขารสกวามความจ าเปนจะตองเรยน ผใหญตองการใหแนะแนวไมใชการสอน การเรยนรเรมทปญหา และปญหาจะตองเปนจรง โดยเฉพาะอยางยงเรยนเพอการน าไปปฏบต และเรยนรไดอยางดยงในบรรยากาศแวดลอมทเปนกนเอง ซงจะเหนไดจากขอคนพบในชวงของการจดกจกรรมการอบรมความรเรองยา ทมวจยแสดงความกงวลทกครงทมการทดสอบความรหลงการอบรม และแสดงความพงพอใจมากในการอบรมครงสดทายทไมมการทดสอบหลงการอบรม รวมทงในชวงกจกรรมการปรบปรงระบบบรการในผปวยเบาหวาน พบวา การเกบขอมลในเรองความคลาดเคลอนทางยา มลกษณะคลายกบการจบ


103

ขอผดพลาดของกนและกน ท าใหทมวจยมความกงวลใจในชวงแรกของการด าเนนการ แตเมอมความเขาใจในหลกการและความส าคญของการด าเนนการแลว ทมวจยกมสวนรวมในการด าเนนการไดโดยปราศจากความกงวลใจ เงอนไขส าคญอกประการหนงของงานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม คอวทยากรกระบวนการ ซงเปนคนกลางทจดและด าเนนงานการพบปะ ประชม อบรมใหเกดการคดทเปนระบบ มอสระทางความคด และสามารถสอสารท าความเขาใจกนอยางตรงไปตรงมา ดวยการใชเทคนคและกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมเปนหวใจส าคญ (13) นอกจากนวทยากรกระบวนการยงชวยสรางเสรมบรรยากาศแหงมตรภาพ ความรวมมอทจรงใจ จรงจง และขจดอปสรรคทางวฒนธรรมทท าใหการคดและการสอสารขาดประสทธภาพ การศกษาครงนพบวา ผวจยซงท าหนาทเปนวทยากรกระบวนการนน เปนเหมอนหนงในคนของพนทเปาหมาย รวมงาน และท างานกบทมวจยมานาน ท าใหสามารถดงการมสวนรวมในการด าเนนงานจากทมวจยไดมาก แตยงขาดความรและทกษะในกระบวนการทจะท าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรทมประสทธภาพ การท าหนาทเปนโคชคอยชแนะ และการเปนกระจกสะทอนใหผเขารวมกระบวนการเรยนร ไดเหนและยอมรบตวตน ศกยภาพของตนเองและผอนได ผวจยมบทบาทรวมด าเนนงานกบทมวจย รวมคดวเคราะห และการหาแนวทางการแกปญหารวมกนมากวาการเปนผอ านวยกลม ในการศกษาครงนมขอจ ากดบางประการในเรองการเกบรวบรวมขอมลโดยการสงเกต ผวจยเขาไปมสวนรวมในการด าเนนการและมผชวยในการเกบขอมลซงเปนเจาพนกงานเภสชกรรม แมจะมการท าความเขาใจในเรองการเกบขอมลกนบางแลว แตในการด าเนนการจรงยงไดรบขอมลทไมครบถวนหรอไมชดเจน รวมทงผชวยวจยอยระหวางการขอยายสถานทปฏบตงาน จงท าใหไดขอมลจากการสงเกตไดจากผวจยเปนสวนใหญ ขอมลทไดไมไดอยในรปเชงปรมาณวามการสงเกตกครง ครงละกคน หรอแตละคนมสวนรวมในการด าเนนการตางกนอยางไร แตจะอยในรปของผลจากการด าเนนการในแตละกจกรรมวา เกดจากการมสวนรวมอยางไรของทมวจย รวมทงเรองการเกบขอมลความพงพอใจของผรบบรการ ไมไดแยกเกบขอมลเฉพาะกลมผปวยท เปนกลมตวอยางเพยงกลมเดยว เนองจากเจาหนาททชวยในการเกบขอมลมจ านวนจ ากด

และผปวยสวนใหญอานหนงสอไมออก จงตองมเจาหนาทสมภาษณและบนทกค าตอบในแบบส ารวจความคดเหน ดงนนในการด าเนนการจรงจงตองเกบขอมลในภาพรวมกบผมารบบรการทงหมด แลววเคราะหแยกเปนผปวยทเปนโรคเรอรง และผปวยกลมโรคอน ๆ ขอเสนอแนะ การศกษาในอนาคตควรท าการวจยในผปวยกลมอนๆ ททมวจยใหความสนใจ เชน ผปวยเดก หญงตงครรภ และผปวยโรคเรอรงอน ๆ โดยใชแนวทางเดยวกนกบการศกษาครงน นอกจากน ระบบการบรการทพฒนาขนในครงน ท าในหนวยบรการปฐมภมทมขนาดใหญ และมบรบทเฉพาะของพนทและบคลากร จงควรมการศกษาในหนวยปฐมภมทมขนาดอน ๆ และมบรบทของพนททแตกตางกนออกไป เพอเปรยบเทยบผลการวจยในครงน นอกจากนยงควรศกษาเพมเตมในรปแบบการวจยเชงปฏบตแบบมสวนรวม โดยด าเนนการรวมกนกบชมชน เพอพฒนาการดแลผปวยเบาหวานในชมชน ใหทมชมชนเปนทมผรวมวจย ดวยการเปดโอกาสและใหอ านาจแกชาวบานในการตดสนใจด าเนนในการแกปญหาทสอดคลองกบความตองการของชมชนเอง โดยทมวจยอาจผนตวเองเปนนกวจยและพฒนา ขอมลจากการรวมกจกรรมกบประชาชนอ าเภอวงเจา พบวา ชมชนมความเขมแขง มความตองการในการแกไขปญหาสขภาพ และมความพรอมในการมสวนรวมในการพฒนาชมชน ขอเสนอแนะส าหรบการน าผลการศกษาไปใชมดงน 1) การวจยท าใหไดกระบวนการในการพฒนาระบบงานบรการสงมอบยาและใหค าแนะน าการใชยาในบรบทของหนวยบรการปฐมภมตนแบบ ดงนนบคลากรทางการแพทย โดยเฉพาะเภสชกรสามารถน ากระบวนการดงกลาวไปใชพฒนาระบบงานในหนวยบรการปฐมภมของตนเองได ในการพฒนาระบบควรด าเนนการเปนวงจรการปฏบตการ เพอทจะไดทราบจดบกพรองและจดทควรพฒนาในการด าเนนการรอบตอไป 2) จากผลดของการใชรปแบบงานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทพบในงานวจยน ควรน าแนวคดนไปใชในเปนแนวทางส าคญในการด าเนนการในงานประจ าหรอกจกรรมอน ๆ 3) จดเรมตนของการสงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการพฒนา คอ เจาหนาทตองปรบกระบวนทศนในการท างานรวมกบ



104

ชมชน ควรเปดโอกาสใหชาวบานแสดงความคดเหนในการพฒนางาน และสนบสนนการมสวนรวมในการพฒนาชมชนรวมกน

เอกสารอางอง 1. ส านกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข .

บรการปฐมภม : บรการสขภาพใกลใจและใกลบาน. นนทบร: ส านกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข; 2545.

2. คณะท างานจดท าคมอเภสชกรรมปฐมภม. คมอส าหรบเภสชกรในการด า เนนงานเภสชกรรมปฐมภม . กรงเทพฯ: ส านกงานแผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.); 2553.

3. ปรวตร เขอนแกว. แนวทางการจดการเรยนรและประเมนผล [ออนไลน]. 2550 [สบคนวนท 1 สงหาคม 2554]. เขาถงไดจาก: URL: http://www.wijai48.com/ learning_stye/learningstyle.htm

4. เบญจพร ศลารกษ, จฬาภรณ ลมวฒนานนท, สพล ลมวฒนานนท, พรรณ บญเกาะ. การมสวนรวมของชมชนในการบรการคดกรองเบาหวาน: ในบรบทของชมชน. วารสารเภสชกรรมโรงพยาบาล 2548; 18: 52-62.

5. สภางค จนทวานช. วธการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 10. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2545.

6. เพญจนทร ประดบมข, ลอชย ศรเงนยวง. สถานการณชวตและพฤตกรรมการรกษาตนเองของผปวยเบาหวาน. วารสารการวจยระบบสาธารณสข 2535; 2: 272-80.

7. จ าเรญ จตรหลง. เอกสารประกอบการสอนวชาวจยปฏบ ต การแบบม ส วนร วม เพ อการพฒนางานสาธารณสข [ออนไลน]. 2549 [สบคนวนท 4 มกราคม 2554]. เขาถงไดจาก: URL: http://210.246.188.58/ trang1/news_file

8. เรขา อรญวงศ. การพฒนาครในดานการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาทกษะการคดสรางสรรคของนกเรยน. วารสารวจยเพอการพฒนาเชงพนท . 2548; 3: 98-109.

9. อาภาพนธ พนธ. เครอขายความสมพนธทางสงคมทมผลตอการคงอยขององคกรชมชน [วทยานพนธศกษา

ศาสตรมหาบณฑต]. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2543.

10. หทยชนก บวเจรญ. ระบบบรการสขภาพระดบปฐมภ ม : ก ร ณ ศ ก ษ า โ ร ง พ ย า บ า ล ศ น ย ภ า คตะวนออกเฉยงเหนอ. คณะพยาบาลศาสตร. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2544.

11. องกร ภาวสทธไพศฐ, รตนาภรณ อาวพนธ, กนกพร นวฒนนนท , วรรณด แต โสตกล. การบรณาการแบบจ าลองการอธบายโรคส าหรบดแลผปวยเบาหวานโดยเภสชกรคลนค. วารสารเภสชกรรมโรงพยาบาล 2552; 2: 24-34.

12. อดมลกษณ ดวงลกดก. กระบวนการพฒนาศกยภาพเยาวชนในการอนรกษล าน าแมสาร [วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต]. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ; 2553.

13. ทวศกด นพเกษร. วกฤตสงคมไทยกบบทบาทวทยากรกระบวนการ. กรงเทพฯ: สถาบนชมชนทองถนพฒนา; 2542.

กตตกรรมประกาศ

ขอกราบขอบพระคณคณาจารยของคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เจาหนาททกคนในกลมงานเภสชกรรม และเจาหนาททเกยวของกบหนวยบรการปฐมภมทกคน ทท าใหงานนส าเรจลลวงไดด

ภาคผนวกท 1

ตวอยางแบบทดสอบความรหลงการอบรมเรองยา 1. ผปวยทไดรบยา Antacid รวมกบ Norfloxacin ควร

รบประทานยาอยางไร a. กนกอนอาหารพรอมกน b. กนหลงอาหารพรอมกน c. กน norfloxacin กอนอาหารครงชวโมง และกน Antacid หลงอาหารครงชวโมง d. กน norfloxacin กอนอาหาร 1 ชวโมง และกน Antacid หลงอาหาร 1 ชวโมง

2. อาการไมพงประสงคจากการใชยา Amlodipine ทพบบอย ไดแก

a. บวมตามมอ-เทา b. ปวดศรษะ c. ใจสน หนาแดง d. ถกทกขอ


105

3. การใหยา Enalapril รวมกบ KCl syrup ไมเหมาะสม เนองจาก a. เพมอาการไอทงค b. Enalapril ท าใหโปรแตสเซยม (K) สง c. เพมอาการใจสน d. ถกทกขอ

4. ผปวยทมภาวะไขมนในเลอดชนด triglyceride สง ควรใหยา

a. simvastatin b. Gemfibrozil c. Atrovastatin d. ถกทกขอ

5. การใหยา Glibenclamide รวมกบ Glipizide มความเหมาะสมหรอไม อยางไร a. เหมาะสม จะไดเสรมฤทธการรกษา b. เหมาะสม เพราะ Metformin มผลขางเคยงมาก c. ไมเหมาะสม เพราะเปนยากลมเดยวกน อาจเกด hypoglycemia d. ไมเหมาะสม เพราะท าให ทองเสย คลนไส อาเจยน เบออาหารไดทงค

ภาคผนวกท 2

เนอหาในการอบรมใหความรเรองยาและตวอยางกรณศกษาทใชในการอบรมความรครงสดทาย อบรมครงท

เนอหา การประเมนผล

1 อาการไมพงประสงคจากการใชยา การใชยาในเดก การใชยาในสตรมครรภ การเกบขอมลความคลาดเคลอนทางยา ยาใหมทมใชในหนวยปฐมภมและยาเบาหวาน

แบบทดสอบกอนการอบรม เปนแบบอตนย 10 ขอและปรนย ม 6 ตวเลอก จ านวน 5 ขอ และม 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ

2 เทคนคในการสงมอบยาและใหค าแนะน าในการใชยา

แบบทดสอบกอนการอบรมเปนแบบปรนย 4 ตวเลอก 10 ขอ และเลอกค าตอบไดมากกวา 1 ตวเลอก 10 ขอ และสอบถามความพงพอใจ

3 การจายยาในผปวยเบาหวาน แบบทดสอบหลงการอบรม รปแบบปรนยม 4 ตวเลอก 20 ขอ และเลอกค าตอบไดมากกวา 1 ตวเลอก 10 ขอ และสอบถามความพงพอใจ

4 การจายยาในผปวยเบาหวาน ทเนนการพจารณาขอมลเรองวถชวต อาชพ และครอบครวของผปวย

การสงเกตพฤตกรรม และสอบถามความความพงพอใจ

กรณศกษา จากกรณศกษาตอไปน ขอใหทานแสดงความคดเหน และอภปรายตวอยางของกรณศกษาเหลาน ในเรองการใชยา

และใหค าแนะน าในการใชยาของผปวย นางแตงออน อาย 42 ป อาชพรบจางเปนแมบาน ผปวยกลาววา “เรองยา เรองอาหารไมสามารถเครงครดไดตามทหมอสง

เราท างานทงในบาน นอกบาน ตนแตเชาตองไปถงทท างาน 7 โมง ไปถงตองดแลความสะอาด เดยวคนโนนจะเอาโนนเอาน เรากตองบรการ บางครงเลยเวลาอาหารเชา กลางคนหมอไมใหทานมาก เพราะไมไดออกก าลง แตเราท าไมไดเพราะเลก 2 ทม กลบถงบาน 3 ทม มนหว กนเรวกวานนไมได เพราะเปนเวลางาน เขาจะวาได เวลามน าพรก ผกของชอบกเพลน ถารสกกนมาก กคดวาวนนกนมากไปแลว งวดนน าตาลขนแน เรากน กนร จะมอาการบงบอก เวลาใกลถงวนนดถารตววาน าตาลจะสง กจะอดอาหารตอนเยน ไมกนระวงตว กลวน าตาลขน ทน ๆ ไป ไมอยากใหหมอวา กลบมาคอยวากนใหม ตองเตรยมตวมาหาหมอแทบทกเดอน นอกจากรกษาทนแลวเคยใชยาสมนไพร ทเขาแนะน าใหเอายาทรานเจาคณเปอ บางทกซอยาหมอต เอาตวอยางไปใหด”



106

ภาคผนวกท 3 ตวอยางแบบบนทกการรกษาของผปวยเรอรง

HN รพสต....................... บนทกการรกษาและตดตามผปวยเบาหวาน ความดนโลหต ประจ าป 255.......

ชอ-สกล................................................................อาย............ป ทอย..................................................... เลขบตรประชาชน........................โรคประจ าตว.........................แพยา/อาหาร.....................................

รายการ / วนท น าหนก (kg) สวนสง (cm) เอว(ซม.) ช≤90, ญ≤80 ความดนโลหต(mmHg.) ชพจร (ครง/นาท) ระดบน าตาลในเลอด(mg%) อาการ

ยา DM Metformin(500) Glibenclamide(5) Glipizide(5mg) Acarbose(100mg)

วารสารเภสชกรรมไทย ปท 5 เลมท 2 กค.ธค. 2556 http://tjpp.pharmacy.psu.ac.th

107

Participation of Primary Health Care Personnel in the Development Process for Drug Dispensing and Counseling Services

Daruwan Khangsri1, Rattanaporn Awiphan2, Puckwipa Suwannaprom2

1Pharmacy Department, Somdejprajaotaksinmaharaj Hospital 2Department of Pharmaceutical Care, Faculty of Pharmacy, Chiang Mai University

Abstract Objective: To study the development process for the system of drug dispensing and drug counseling services by the participation of primary health care personnel and to identify factors affecting the development process. Method: This study was participatory action research conducted at Wangchao sub-district health promotion hospitals, Wangchao District, Tak Province. The research team comprised 1) core research team consisting of five primary health care personnel 2) supporting team who were nurses from the nodal hospital, pharmacy assistants, village health volunteers, community leaders and the chiefs in primary health care 3) target patients who were 136 diabetic patients. The researchers collected the data by observation, informal interview, focus group discussion, and participant brainstorming. Results: The development processes for drug dispensing and drug counseling services in the context of primary care unit included the following crucial steps: 1) understanding the local context of community and primary health care personnel in the target area 2) building core research team 3) analyzing problems, identifying causes and setting activities for problem solving 4) planning for the processes of drug dispensing and drug counseling services 5) implementing the services as planned 6) performance analysis 7) analyzing the factors affecting the development of the system 8) refining the system for drug dispensing and drug counseling. The core research team developed two working plans for improving the drug dispensing and counseling system; 1) a training course for improving the core research team’s knowledge on medicines, and 2) activities for improving service system for caring diabetic patients. After the implementation of the plans, the core research team involved in every step of the development process resulting in the reduction of the problems in the system, the shift of their working paradigm by regarding the interests of patients as a primacy, and the decrease of drug related problems among diabetic patients. Conclusion: The participatory action research could improve the cooperation and learning processes of the core research team. The important internal factors contributing to the development process of drug dispensing and drug counseling service system were past experience from the work among core research team, awareness of the problems in the system, gaining respect from others, readiness to the change and leadership. External factors were the cooperation from the supporting team and target patients, research design emphasizing on the participation and the limited time for project implementation. Keywords: participation action research, primary health care personnel, drug dispensing and drug counseling service system

RESEARCH ARTICLE

TJPP

Moral Distress Among Nursestjpp.pharmacy.psu.ac.th/wp-content/uploads/2013/12/56-6final.pdf ·...

Documents

Transcript of Moral Distress Among Nursestjpp.pharmacy.psu.ac.th/wp-content/uploads/2013/12/56-6final.pdf ·...