Mora i okeani pr. br. 12

Predavanje br. 12Predavanje br. 12

MORA I OMORA I OKKEANIEANI

MORA/OKEANI danas PREKRIVAJU 71% POVRŠINE ZEMLJE!

- prostor pokriven morskom vodom

ukupna površina Zemlje = 510 mil. km2

kopno = 149 mil. km2

more = 361 mil. km2 (71%)

preuzeto iz: Wicander, R. & Monroe, J.S. (1999): Essentials of Geologypreuzeto iz: Wicander, R. & Monroe, J.S. (1999): Essentials of Geology

odnos površine kopna i okeana s obzirom na geografsku širinu

preuzeto iz: Bognar, A. et al. (1999): Geografija 1preuzeto iz: Bognar, A. et al. (1999): Geografija 1

OKEANI – mora na okeanskoj kori

MORA (EPIKONTINENTALNA MORA) – mora na kontinentalnoj kori- sredozemna, uzemna, rubna, međuostrvska- zalivi (zatoni, uvale, drage); lagune (prudovi, koralni grebeni); ušća (delte, estuari), tjesnaci i kanali

BATIMETRIJSKA PODJELA

NERITIK

HEMIJSKI SASTAV MORSKE VODE

morska voda - mješavina vode i soli = 3.5 – 4% soli (najviše NaCl – 86%) - uz Na+ i Cl- zastupljeni su i Mg++, Ca++, K+ - stvaraju jake lužine - SO4

-- i HCO3- - stvaraju slabe kiseline

- pH mora - lagano bazičan, oko 8

SALINITET - mjera slanosti vode u promilima (‰ = 1g/1000g) - normalni salinitet = 33-37 ‰ - Crveno more = 42 ‰; Baltičko more = 2-7 ‰


TEMPERATURA MORSKE VODE

- kopno - dnevne temperaturne promjene i nekoliko desetina 0C; - more - nekoliko stepeni- voda - providna - radijacija (Sunce) dublje prodire, ima veliku specifičnu toplotu

pa apsorbira veliku količinu toplote za jednak rast temperature

- rasponi temperatura u okeanima - znatno manji nego na kopnu- od +300C (površina Crvenog mora), maksimalno 35-420C (poluzatvorene, plitke obalne vode) do -1.33 0C (antarktička površinska voda)

- rasponi temperatura vazduha: +580C (Libija, 1992.) do -890C (Antarktika)

- dublje od 1000 m temperatura postupno pada od 5 0C na 0-3 0C i stalno je takva; neznatno raste u dubokim dijelovima!

80% svjetskih mora je vrlo hladno!

RASPODJELA TEMPERATURE U MORIMA/OKEANIMA

- miješani površinski sloj - uslijed miješanja talasima i vjetrom; debljine 200-300 m u otvorenim okeanima u srednjim širinama do samo 10 m ljeti u zaštićenim zaljevima

- na dubinama od 200 do 1000 m u širinama 50°J do 50°S nalazi se područje s izraženim temperaturnim gradijentom poznatim kao permanentna termoklina


- za određivanje gustine - potrebno znati temperaturu i salinitet = T-S DIJAGRAM

- pomoću gustine dobro se mogu odvajati posebne vodene mase (poput masa vazduha) koje nalazimo u okeanima - mali rasponi temperature i saliniteta naslijeđeni od površinskih voda od kojih su nastale - tonu zbog povišene gustoće

AABW Antarctic bottom water: najniža temperatura,-20C; niski salinitet NADW North Atlantic deep water: hladna voda 2,50C; S= 35,03.AAIW Antarctic intermediate water: 2-40C; S= 34,2 nastaje uslijed konvergencije površinskih voda u subantarktičkom području i najveća je masa vode u okeanima; tzv. intermedijarna voda. MW Mediterranean water: topla 12-130C, i visokog saliniteta 38.

vertikalno kretanje vodenih masa odvija se usled razlika u gustini!

GUSTINA MORSKE VODE

presjek kroz Atlantik s glavnim tipovima voda

MORSKE STRUJE

POVRŠINSKE STRUJE

- uslijed duvanja vjetrova; stalni zapadni vjetrovi - pasati (zbog rotacije Zemlje prema zapadu) uzrokuju istočne struje u umjerenim širinama

- vjetrovi stvaraju 5 velikih cirkulacijskih petlji; 2 u smjeru kazaljke na satu na sjevernoj polulopti i 3 suprotno smjeru kazaljke na satu na južnoj polulopti

- važnost! - nose velike količine toplote iz ekvatorijalnih prostora prema polovima

- zapadne rubne struje Golfska, Brazilska, Kurošio

- istočne rubne struje - vraćaju hladnu vodu k ekvatoru; Kanarska, Peru, Kalifornijska

sistem površinskih struja u okeanima


Golfska struja


KONTURNE STRUJE

- subhorizontalne struje duboko u moru - usled razlika u gustini - tzv. duboke geostrofičke struje

- paralelne su s morskim dnom na nekoj dubini odnosno konturi (izobati) - geolozi ih zovu konturne struje - konturiti (sedimenti)

- mogu biti vrlo jake - eroduju morsko dno, ostavljaju tragove na sedimentu na dubinama od nekoliko hiljada m.

MUTNE STRUJE

- geološki vrlo važne - brze (do 20 m/s); nose velike količine materijala u suspenziji u duboko more

turbiditi - sedimenti


okeanska područja u kojima se talože turbiditi(kosa šrafura)

MORSKA POVRŠINA

- važnost morske površine - ravan iznad koje prevladavaju(nivo mora) procesi trošenja i erozije stijena, a ispod nje

prevladavaju procesi akumulacije, taloženja sedimenata

- morska površina određuje položaj OBALE - granica između tri osnovna elementa - vode, tla i vazduha

- obale - nestabilne, promjenjive - interakcija s visokoenergetskim talasima, plima i oseka, struje, donos i gubitak sedimenata, promjena morske površine

- obalska zona - široki pojas od ruba šelfa do obalske ravnice

- uključuje supra-, infra- i sublitoral

- široke obalske zone - pasivni okeanski rubovi - uski obalski pojas i visoki reljef - aktivni okeanski

rubovi

PROMJENE MORSKE POVRŠINE

GLOBALNE - dolazi do istovremene transgresije ili regresije na cijeloj Zemlji - eustatičke promjene morske površine - nastaju usled promjene

zapremine vode u okeanskim prostorima ili promjene zapremine okeanskog prostora

REGIONALNE - spuštanje ili izdizanje pojedinih šelfova - tektonski poremećaji; usled slijeganja ili izostatičkog ravnanja

- promjene morske površine vrlo važne !- veliki prostori šelfa potopljeni ili izdignuti - utječe na klimu - voda apsorbira znatno više

sunčeve energije - klima je blaža kad je morska površina viša

preuzeto iz: Marjanac, T. (1998): Predavanja iz Fizičke geologijepreuzeto iz: Marjanac, T. (1998): Predavanja iz Fizičke geologije

REGRESIJA I TRANSGRESIJA

????preuzeto iz: Marjanac, T. (1998): Predavanja iz Fizičke geologijepreuzeto iz: Marjanac, T. (1998): Predavanja iz Fizičke geologije

preuzeto iz: Marjanac, T. (1998): Predavanja iz Fizičke geologijepreuzeto iz: Marjanac, T. (1998): Predavanja iz Fizičke geologije

OBALA I OBALSKI PROCESIOBALA I OBALSKI PROCESI

- morska voda je u stalnom kretanju

različiti uzroci:- izmjena tople - hladne vode- gravitacija Mjeseca i Sunca - plima i oseka- vjetar - talasi

- u obalskom području važan je utjecaj talasa, plimskih i dužobalskih struja koje djeluju na eroziju i taloženje čestica

BATIMETRIJSKA PODJELA ŠELFA

foreshore = prednji žal (intratajdal)shoreface = obalsko lice ili potopljeni žal (subtajdal)offshore = unutrašnji šelf

MJESEČEVE MIJENE - PLIMA I OSEKA

- podizanje i spuštanje morske površine jednom ili dva puta dnevno uslijed gravitacije Mjeseca i Sunca - plima i oseka- većina područja - dvije mijene - visoku i nisku; plima (izdizanje) i oseka (spuštanje)- najveći utjecaj - jaka gravitacija Mjeseca

- Sunce - 27 mil. x veće od mase Mjeseca; 390 x udaljenije - 46% ukupnog djelovanja Mjeseca!

- plima - talas najvećih dimenzija na Zemlji uzrokovan privlačnim djelovanjem Mjeseca i Sunca, koji se periodično kreće površinom Zemlje u okeanskim i morskim bazenima

plima izazvana gravitacionim privlačenjem Mjeseca i manjim dijelom Sunca

- gravitacija Mjeseca - na sferičnu, vodom pokrivenu Zemlju - dva izbočenja!


- Mjesec se kreće u svojoj orbiti (28 dana!), a zemlja rotira oko svoje osi -Mjesecu treba svaki dan 55 min. duže da se vrati na poziciju prethodnog dana - npr. plima se jednog dana dogodi u 13.00, slijedećeg dana će biti u 13.50

- plima i oseka su dodatno komplikovane zbog kombiniranog djelovanja Mjeseca i Sunca

Mjesec i Sunce pod pravim uglom - interval svaka dvije nedelje - djelom se sile Sunca poništavaju - “neap tides” - 20% niža plima!

Mjesec i Sunce u ravnini svaka dvije nedelje - sile se zbrajaju - “spring tides” - plima za mlađaka ili uštapa - 20% jača!


pojednostavljeni prikaz djelovanja Mjesečevih i Sunčevih mijena promatrajući Zemlju povrh sjevernog pola

- mlađak - Mjesec je u sizigiju (Sunce, Mjesec i Zemlja su u konjunkciji) - velike amplitude morskih mijena

- prva četvrt - Mjesec je u kvadraturi - male amplitude morskih mijena

- uštap - Mjesec je u sizigiju (Sunce i Mjesec su u opoziciji) - velike amplitude morskih mijena

- zadnja četvrt - Mjesec je u kvadraturi - male amplitude morskih mijena


- zavisno o položaju i lokaciji razlika morske površine (raspon = dvije amplitude!) može dostići i do 14 m. - važnost morskih mijena! - stvaranje povremene morske struje koja donosi i odnosi tu vodu

(struje morskih mijena; plimske struje i struje oseke). - danas je Jadran (Sredozemlje, Meksički zaljev...) mikroplimsko (microtidal) područje.

- Jadran (Sredozemlje, Meksički zaljev...) mikroplimsko (microtidal) područje

TALASI

- oscilacije vodene površine, kružno kretanje, talasno gibanje se prenosi prema obali - vodena masa se ne kreće!- prisutne u svakom vodenom tijelu - posebno značenje u jezerima, morima i okeanima - eroduju, transportuju i talože sedimente!

postanak talasa!

VJETAR (usled trenja vode i vazduha); klizišta; rasjedanje

- jezera - talasi samo dok duva vjetar!- okeani - uvijek u pokretu (zabilježeni talasi do 34 m za vrijeme oluje)

- RAZLOG - “dohvat vjetra” (“fetch”) - udaljenost na kojoj vjetar duva, dostupna vodena površina (širina i dužina vodenih površina - npr. jezera su

malena u odnosu na okean); važan je i smjer vjetra - talasii se za vrijeme oluja mogu udruživati (talasi s različitim talasnim

dužinama) - 3-4 x veći!

- dijelovi talasa - kresta/brijeg (najviši dio talasa), dol (dolina između dva talasa; najniža tačka

između kresta),talasna dužina (udaljenost dvije uzastopne kreste), visina talasa (vertikalna udaljenost između brijega i dola)

- voda u talasu se pokreće kružno/orbitalno (opisujući kružnicu) - promjer kružnica se smanjuje s porastom dubine i na dubini od ½ talasne dužine jednake su 0 - TALASNA BAZA (krajnja dubina talasa) - voda na dnu nije zahvaćena površinskim talasima (kretanje naprijed - nazad! - u plićaku)

talasna dužina

talasna dužina opada

visina talasa raste

kresta/brijeg

dolsurfna zona

talasna baza½ valne duljine

visina talasa


opis talasa (idealni sinusoidni talas)

H = visina talasa = dvije amplitude a (a i -a)L = talasna dužina


- pravo kretanje čestica na površini duboke vode koje pokazuje napredovanje ukoliko vjetar duva; tačke označene brojevima prikazuju položaj čestice u vremenskom nizu


- primjer dobro očuvanih talasnih brazdi (talasni riplovi); Ferron pješčar- kreda, Utah, USA

kretanje čestica talasa u dubokom moru

- smanjenje promjera orbitalnog kretanja s dubinom- dubina na kojoj se čestice vode ne kreću -

talasna baza = L/2

kretanje čestica vala u plitkoj vodi(manje od pola valne duljine)

- postupno izduženje orbite - uz morsko dno prelazi u kretanje čestica naprijed - nazad - simetrične talasne brazde (riplovi - vidljivi na pjeskovitom dnu plitkog mora )


1. - usporava se brzina kretanja talasa - u otvorenom moru gdje je dubina mora veća od L/2 (talasne baze), brzina talasa

zavisi samo o talasnoj dužini; - u plitkome (gdje je dubina mora manja od L/2) svi talasi imaju jednaku brzinu koja zavisi samo o dubini mora2. - talasi postaju sve strmiji do nestabilnosti, jer se čestice vode počinju kretati brže od talasa koji usporava pa dolazi do loma vrha talasa

- transformacija talasa počinje na talasnoj bazi gdje ona “presijeca” morsko dno - talasi “osjećaju”

dno i kružno kretanje čestica vode se poremeti - lom talasa

talas dolazi iz dubljeg u pliće!!!

preuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geologypreuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geology

- ulaskom u plitku vodu - talasi usporavaju, smanjuje se talasna dužina, a visina talasa se povećava - prebačeni talasi - talasne kreste kreću prema naprijed (“prebačene kreste”) – lom talasa (“breaker” ) - oslobađa se velika kinetička energija na obali! - erozija!

“plunging breaker”, sjeverne obale Havaja;obale sa strmim nagibom - lom talasa, prebačene kreste - “uranjanje”

“spilling breaker”, talas se sporo oblikuje, kresta se “rasipa”;obale blagog nagibaobalski talasi- veći zimi - češće oluje!


OBALSKE STRUJE

- djeluju u pojasu od obalske linije do iza područja loma talasa - zavisi o talasnoj dužini (veća talasna dužina - šire područje)

- dvije vrste obalskih struja:- dužobalske struje (“longshore currents”)- “rip currents” (povratne struje)

LOM TALASA I ĐUŽ OBALSKE STRUJE

- talase u dubljoj vodi karakterišu dugi brjegovi/kreste - rijetko paralelne s obalskom linijom - dio talasa ulazi ranije u plićak i lomi se (nailazi na talasnu bazu!) prije drugog dijela

EFEKT! - talasi se savijaju i postaju približno paralelni obali -fenomen LOM TALASA

- iako se talasi lome, uglavnom udaraju u obalu pod nekim uglom - uzrokuju da se voda kreće, između zone loma i plaže, paralelno obalskoj liniji - DUŽOBALSKE STRUJE - duge, “ograničene”, generalno teku u istom smjeru kao nadolazeći talasi; transportuju i talože velike količine sedimenata u obalskoj zoni


talasii stižu pod uglom prema obalskoj liniji - lome se (od gornjeg desnog ugla slike prema donjem lijevom)

lom talasa mijenja smjer talasa, talasi povijaju i dolaze gotovo paralelno prema obali; “uglovni pristup” talasa obali uzrokuje nastanak duž obalskih struja paralelnih obalskoj crti

plaža

talasi ovdje dodiruju dno iusporavaju

ovaj dio talasa ostaje u dubljoj vodii ne usporava

Duž obalske struje

lom talasa




RIP CURRENTS (POVRATNE STRUJE)

- talasi - mehanizam za masovni prenos vode natrag na pučinu - put kojim se voda kreće od obalske zone prema pučini - RIP CURRENTS (povratne struje) - ograničene površinske struje koje teku prema otvorenom moru - dobre za surfere za izlazak

kroz i iz zone loma talasa; opasne za slabe plivače

sediment u suspenziji (svjetlija boja vode) nošen prema pučini s povratni strujama (rip currents)

- mogu se kretati nekoliko km/h, teku brzo kroz zonu loma, “zonu surfa”, a onda naglo nestaju

- gotovo okomite na obalu


OBALA I OBALSKA OBALA I OBALSKA ZONAZONA

OBALA je područje čvrste podloge koje je za plime (visoke vode) pod morem, a za oseke (niske vode) na suhome (eulitoral, intertajdal)

- dužina obala na Zemlji iznosi oko 440 000 km.

OBALSKA SEDIMENTACIJA / SEDIMENTI OBALA

- plaže, rtovi, zaljevi, barijerni otoci…- obilježja sedimenata - određena najvećim dijelom energijom talasa

i duž obalskih struja; rip currents (povratne struje) - mala, beznačajna uloga

u izgledu obalske zone

Golden Gate i San Francisco u pozadini, SAD

Myrtle Beach, South Carolina, SAD;plaža dužine 100 km


PLAŽE

- česti oblici - turizam!- plaža - naslage nevezanog sedimenta; od zone najniže plime do mjesta gdje se

topografija mijenja - počinju pješčane dine, klifovi (strmci) ili gdje počinjevegetacija

-plaže mogu biti, zavisno o konfiguraciji obalske linije i intenzitetu talasa:- diskontinuirane - tzv. “pocket beaches” (“đepne plaže”) - zaštićena

područja (morska uvala, zaljev)- kontinuirane - prostiru se na velikim udaljenostima


SEDIMENTI PLAŽA

- produkt trošenja i erozije talasa uz obalu; većina sedimenata transportovana na obalu olujama i raspoređena duž nje duž obalskim strujama - longshore drift (“duž obalski nanosi”)

- talasi udaraju u obalu pod nekim uglom - uzrokuju pomicanje zrna pijeska na plaži pod istim uglom; zrna pijeska nose natrag prema moru okomito na izduženu os plaže = “CIK - CAK”! u smjeru dužobalskih struja

Duž obalske struje transportuju sedimente duž obale između zone loma i gornje granice djelovanja talasa - lonshore drift

zona loma talasa

gornja granica djelovanja talasa

smjer dužobalskih struja

put kretanja zrnapijeska

smjer dolaženja talasa


- plaža ostaje nepromijenjena dok su prisutni ravnotežni uslovi!

profil plaže - na izgled plaže utiče plima i duž obalske struje do određene mjere - olujni talasu - najvažnija sila!

ljetni profilzimski profil

sezonske promjene profila plaže

plaže ljeti - široke, ravnog profilaplaže zimi - veći intenzitet talasa,

pješčani sprudovi (paralelni s obalom)

plima

oseka

zapremina pijeska u sistemu je više - manje konstantan - kreće se zavisno o energiji talasa


PJEŠČANI RT- npr. Zlatni rat, otok Brač- nastavak plaže koja oblikuje vrh (“jezičak”) ili njezin slobodni kraj koji se proteže u vodu zatvarajući uvalu

PRUDOVI ZALIVA (“BAYMOUTH BAR”)- pješčani prud koji raste dok potpuno ne zatvori zaliv od otvorenog mora

- pješčani rtovi i prudni zalivi - oblikuju se i rastu kao rezultat djelovanja DUŽ OBALSKIH STRUJA - struje slabije na otvoru zaliva (prema pučini - opada njihova brzina) - taloženje sedimenata - pješčani prudovi - slobodni krajevi mogu biti povijeni uslijed djelovanja talasa različitog smjera

povijeni pš. rt, Victoria, British Columbia

pjaščani rt povijeni pješ. rt sprud zaljeva

smjer talasa



www.croatia-nudistsbeaches-scubadiving.com/im

prud zaliva - baymouth bar;Eureka, California, SAD

talasi zaobilaze ostrvo u dva smjera - pješčani nanosi oblikuju tombolo; Santa Cruz, California, SAD, lom talasa


- TOMBOLO (“poluostrvo”) - rjeđi tip pješčanih prudova - širi se prema moru i povezuje ostrvo sa zaleđem tj. obalom


BARIJERNA OSTRVA

- izdužena, uska ostrva građena od pijeska, odvojena od obale lagunom

dva modela postanka: 1. oblikuju se od pješčanog rta koji se odvoji od kopna2. oblikuju se kao pješčani grebeni (hrptovi plaža, pri podizanju morske površine su potopljeni)

barijerna ostrva obala blagih nagibalaguna odvaja barijerna ostrva od kopna; plimne struje teku van i unutra kroz prolaze b.o. i talože sediment - potopljene plimne delte

barijerni otok; Pensacola, Florida, SAD

hoteli izgrađeni na pijesku barijernih ostrvaMiami Beach, Florida;laguna i kopno Floride vidljivo gore lijevo


lanac barijernih ostrva;North Carolina, SAD

rast morske površina(nivoa) - migriranje barijernih ostrva prema kopnu

a) barijerna ostrva prije migriranja

b) kretanje prema kopnu uslijed olujnih talas koji ispiru sediment s vanjske strane ostrva i talože ga u lagunu

c) migriranje cijelog sistema


KOLIČINA SEDIMENATA NA OBALI

ULAZ – duž obalni transport na plažu (V+) - erozija klifova (C+) - transport plaže(O+)

IZLAZ - vjetar (W-) - duž obalni transport s plaže (V-) - transport prema pučini (uključuje

transport u podmorskim kanjonima) (O-)


OBLICI OBALA / TIPOVI OBALA

EROZIONE OBALEEROZIONE OBALE

TALOŽNE OBALETALOŽNE OBALE

POTOPLJENE OBALEPOTOPLJENE OBALE

IZDIGNUTE OBALEIZDIGNUTE OBALE

OBALE OBLIKOVANE ORGANIZMIMAOBALE OBLIKOVANE ORGANIZMIMA

EROZIONE OBALE

- prevladava erozija nad taloženjem- plaža nema ili su slabo razvijene; česti su klifovi (strmci)

KLIF (STRMAC)- erozioni oblik nastao usled talasa, posebno tokom oluja- erozija napreduje prema kopnu - klif se “povlači” (reterira) - rezultat korozije (hemijski

procesi - slana voda otapa), hidrauličkog djelovanja vode (direktnim udarom talasa u obalu) i abrazije (mrvljenje stijena)

erozijom talasa morskih klifova nastaje blago položena tzv. talasima “odrezana” platforma; sedimenti erodovani s klifova se transportuju i talože - nastaje tzv. talasima oblikovana platforma


- klifovi se ne eroduju jednolično - zavisi o otpornosti stijena na trošenje - nastaju različiti oblici: morske špilje, lukovi (“sea arch”), morske hridi (“sea stack”)- rezultat - nepravilna obala se izravnava - izdužena, pravolinijska obala

a) erozija kopna i nastanak morskih špilja, lukova i hridi

b) morske hridi s razvijenim lukovima, Australija

c) morske hridi duž južne obale Australije


hridi i lukovi obilježavaju nekadašnji položaj obale/kopna;North Carolina, SAD


- nepravilna obala se izravnava - izdužena, pravolinijska obala; erozijom talasa istaknutih dijelova i taloženjem u zalive


La Jolla, California, SAD, šljunčana plaža i špilja ukazuju na aktivnu eroziju klifa


TALOŽNE OBALE

- blago položene, oblikovane taloženjem sedimenata talasima i duž obalskim strujama- barijerna ostrva, pješčani sprudovi, paralelni s obalskom linijom - zaštićene lagune - odvajaju barijerna ostrva od obale

- obale duž Atlantskog okeana i Meksičkog zaljeva- postanak - podizanje morske površine skupa s topljenjem pleistocenskih lednika !?

mnogo gradova je izgrađeno na barijernim ostrvima-podložni velikim olujnim talasima - HURRICANES!


- obale mogu oblikovati i sedimenti koji nisu marinski!

- DELTE - ušća rijeka - brza sedimentacija gradi obalu

- GLACIJALNI SEDIMENTI - materijal ledničkog porijekla oblikuje obalu - npr. nekoliko ostrva New England, Long Island (oblikovan iz dvije krajnje morene) - New York

POTOPLJENE OBALE

- česte - morska površina se podizala u posljednjih 15.000 god.- PLEISTOCEN - ledena doba – morska površina niža 130 m.- otapanje ledenika - morska površina raste, potapa riječna ušća i doline - ESTUARE- ESTUARI - ulaze u kopno kao duga ruka mora/okeana

- svježa, slatka voda rijeke miješa se sa slanom - brakična sredina! - mirana, zaštićena okolina - bogat marinski život (larvalni oblici!) - izgrađeni gradovi, tvornice - ONEČIŠĆENJE!

- karakteristična slaba cirkulacija vode!

estuar, Malibu, California, SADLandsat - satelitska slika estuara Albemarie i Pamlico Sounds,North Carolina, SAD; vidljivi barijerna ostrva


- potopljene obale mogu biti i obale s potopljenim fjordovima, ledeničkim dolinama poplavljenim uslijed uzdizanja morske površine - oblikuju se kao i estuari, ali su prethodno nastali djelovanjem ledenika, a ne rijeka tokom niske morske površine

IZDIGNUTE OBALE

- “emerged coasts”- nastale uslijed tektonskih sila - tektonike!- kopno se uzdiže brže od rasta morske površine - dijelovi starog morskog dna

postaju kopno- marinske terase (prethodno nastale kao talasima odrezane platforme ili taloženjem sedimenata

talasima) - formiraju plaže

npr. Pacifička obala SAD-a i Kanade - izdignute marinske terase s erozijskim oblicima

izdignuta marinska terasa, North Carolina, SAD;- ravnica na vrhu klifa koju eroduje djelovanje talasa izdignuta iznad morske površine uslijed tektonike

prijašnja morska hrid!


OBALE OBLIKOVANE ORGANIZMIMA

- koraljni i algalni grebeni - barijera za jake talase - štite obalu od erozije - karbonatni sedimenti - pokrivaju dno s obje strane

grebena; karbonatni pijesci plaža

- plaže s razgranatim korijenjem MANGROVA - mangrove šume- korijenje zaustavlja talase i struje - mirana okolina- zamke za sitnozrne sedimente- organska tresetišta

O K E A N I

PORIJEKLO OKEANA

- postanak Zemlje i okeana na njoj - pretpostavka!?

- prije 4.5 mlrd. god. - Zemlja se počela oblikovati - srastanje malih, hladnih komadića stijena i metala koji su kružili oko Sunca (nebula!)- kako je Zemlja rasla - zagrijavanje uslijed sudaranja, gravitacionog zbijanja i radioaktivnog raspada - temperatura raste - Fe se topi i ispunjava središte - jezgra!- izražena vulkanska aktivnost - oslobađa se velika količina vodene pare i dr. gasova iz zemljine unutrašnjosti - Zemlja se hladi - postaje čvrsta i sposobna zadržati kondenyovane oblake vulkanske vodene pare - tekuća voda! - rođenje okeana prije 4 mlrd. god.- okeani se povećavaju i postaju slani od hlora i dr. vulkanskih gasova te Na (Ca i Mg) kao produkata hemijskog trošenja minerala na površini Zemlje

veliki dio vode okeana - KOMETI!!!

- geolozi se uopšte slažu - okeani vrlo stari, slani kako je navedeno, rezultat “odplinjavanja” Zemljine unutrašnjosti

METODE ISTRAŽIVANJA OKEANSKOG DNA

- uzorkovanje stijena - jaružanje čeličnim kontejnerima spuštenim na krajevima kablova

- alatke za jezgrovanje - skupljanje sedimenata s okeanskog dna; jezgra sedimenata s okeanskog dna


bušenje okeanskog dna - uzorkuju se zajedno površinski sedimenti i stijene u podlozi - brod s opremom za bušenje; do sada stotine bušotina - razvoj GEOLOGIJE MORA

brojne ronilice / podmornice - posmatranje, fotografisanje i skupljanje stijena i sedimenata

ronilica ALVIN (Oceanographic Institution, Massachusetts); može nositi tri okeanografa na dubine oko 4000 m


- osnovni alat za proučavanje okeanskog dna - ECHO SOUNDER (ultrazvučni lokator) - dubinomjer baziran na jeki ultrazvuka - profili topografije morskog dna- zvuk poslan s broda - stiže do okeanskog dna i vraća se - dubina se određuje iz vremena potrebnog da zvuk pređe taj put

A - zvuk stiže do dna oeana i vraća se na brod;B - zapis sa ultrazvučnog lokatora kont. šelfa i kont. padine, Virginia

gusta koncentracija malih morskih organizama


- SEIZMIČKI PROFILI - isti princip, ali koriste snažniji ultrazvuk na nižim frekvencijama - prodire u dno okeana i reflektuje se od slojeva unutar stijena i sedimenata - više informacija!

seizmički profil abisalne ravnice; Atlanski okean

- dubokookeanske kamere - spuštene na dno - fotografisanje stijena i sedimenata

- fotografija okeanskog dna, južni Pcifik, dubina 1000 m


IZGLED / KARAKTERISTIKE OKEANSKOG DNA

- pojednostavljeni profil okeanskog dna dva tipa rubova: pasivni kontinentalni rub - kontinentalni šelf, kontinentalna padina,

kontinetalnii prag i abisalna ravnica

aktivni kontinentalni rub - potresi, vulkanizam - kontinentalni šelf, kontinentalna padina proteže se

mnogo dublje i formira jedan bok okeanskog jarka

- vertikalna razmjera pretjerana (10x) u odnosu na horizontalnu (horizontalna 50 km = vertikalna 5 km)!!!


KONTINENTALNI ŠELF I KONTINENTALNA PADINA

- na svim kontinentalnim rubovima - plitki kontinentalni šelf i kontinentalna padina (pod nagibom, proteže se u okeanske dubine)

A - profili uvijek s pretjeranim vertikalnim razmjerom - kontinentalna padina izgleda mnogo strmije iako joj je stvarni nagib 40 - 50

B - isti profil bez vertikalnog pretjerivanja

kontinentalni šelf - plitka platforma pod morem na ivici kontinenta, blago nagnuta (0.10) - širine od nekoliko km (sjev. Amerika) do 500 km (Newfoundland - Atlanski okean); dubina se povećava udaljavanjem od obale (100 - 200 m)

postanak - tektonika ploča

sedimenti - rezultat kompleksne istorije sedimentacije (iznad i ispod morske površine - pleistocen - morska površina se podiže 100-200 m – krečnjaci i šejli u izmjeni; Mz i Kz starosti) preuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geologypreuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geology

- kontinentalni šelf leži na kontinentalnoj kori, a kontinentalni prag na okeanskoj kori- kompleksni prelaz kontinentalne kore u okeansku leži ispod kontinentalne padine

kontinentalna padina - relativno strma padina na dubini 100 - 200 m na kraju kontinentalnog šelfa prema okeanskom dnu; prosječan nagib: 40-50, neki dijelovi strmiji- o njima se malo zna (otežano istraživanje!) - vjerojatno prelaze u okeansku koru

postanak: varira, zavisi o razlikama u granicama ploča: divergentne, konvergentne


PODMORSKI KANJONI

- doline u obliku slova V - nalaze se na kontinentalnim šelfovima i pružaju se niz kontinentalne padine

- podmorski kanjon i abisalna delta

- obično 10-ak km od obale- velike lepezne delte - abisalne delte - nastaju na bazi podmorskih kanjona - građene od prerađenih kopnenih sedimenata- erozioni oblici - kretanje, postanak?!

- tokovi pijeska- pridnene struje- erozija rijeka - pomaže u stvaranju gornjih dijelova kanjona

- pliocenski lednici


- 10 m visok slap pijeska u podmorskom kanjonu u blizini južnog ruba Kalifornijskog zaljeva, Meksiko;pijesak je donesen u obalni gornji dio kanjona dužobalskim strujama

mutne struje (turbidity currents) - najvažniju ulogu u stvaranju kanjona; velika masa voda pomiješana sa sedimentom kreću se uslijed gravitacije niz kontinentalnu padinu do abisalne ravnice - taloženje - turbidit (fliš)!- uzrokovane podvodnim potresima, klizištima, površinskim olujama, riječnim tokovima sedimenata u području šelfanpr. rijeka Kongo (Kongo), Afrika; rijeka Magdalena, Kolumbija


PASIVNI kontinentalni RUBOVI

- kontinentalni šelf, kontinentalna padina i kontinentalnii prag - produžuje se prema abisalnoj ravnici na dubini oko 5 km

- pasivni - razvijeni na geološki mirnim obalama, bez potresa, vulkanizma i mladih planinskih lanaca - obale Atlantskog okeana, veliki dio obale Arktičkog i Indijskog okeana

preuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geologypreuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geology preuzeto iz: Wicander, R. & Monroe, J.S. (1999): Essentials of Geologypreuzeto iz: Wicander, R. & Monroe, J.S. (1999): Essentials of Geology

KONTINENTALNI PRAG

- na bazi mnogih kontinentalnih padina; kao “klin” produžuje se iz kont. padine u duboko okeansko dno, prema abisalnoj ravnici - dubina 5 km; iznad okeanske kore- padina nagiba 0.50

- sedimenti: mutne struje - turbiditi konturne struje - konturiti

konturne struje teku duž kontinentalnog ruba oblikujući kontinentalni prag


ABISALNE RAVNICE

- zaravnjeno područje, uglavnom u podnožju kontinentalnog praga- seizmički profili - horizontalni slojevi sedimenata pokrivaju stariju, neravnu topografiju- najravniji oblik na Zemlji, padina 1:1000 (1m vertikalnog pada na 1000 m) pa do 1:10.000

seizmički profil abisalne ravnice; Atlanski okean

sedimenti - pretaloženi kopneni sediment- turbiditi (mutne struje) - graduirani sedimenti

- nemaju svi okeani abisalnu ravnicu; nema dostupnih sedimenata ili se mutne struje zaustavljaju u okeanskim jarcima


AKTIVNI kontinentski RUBOVI

- prate ih potresi, mladi planinski lanci i vulkanizam na kopnu- sastoje se od kontinentalnog šelfa, kontinentalne padine i okeanskog jaraka

- nalazi se uz obale Pacifičkog okeana i na nekim mjestima Atlantskog i Indijskog okeana- većina geologa smatra - Pacifik, obala sjev. Amerike - aktivni rubovi nekada, danas pretaloženi sedimenti oblikuju abisalne lepeze i male abisalne ravnice

preuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geologypreuzeto iz: Plummer, Ch.C., McGeary, D. & Carlston, D.H. (2001): Physical Geology preuzeto iz: Wicander, R. & Monroe, J.S. (1999): Essentials of Geologypreuzeto iz: Wicander, R. & Monroe, J.S. (1999): Essentials of Geology

OKEANSKI JARCI

- uzak, dubok jarak paralelan s rubom kontinenta ili ostrvskog luka (npr. Aleutska ostrva)

- kontinentalna padina na aktivnim kontinentalnim rubovima formira bok jarka prema kontinentu; u gornjem dijelu nagib 40-50, raste do 100-150 i više blizu dna jarka- dubina 8-10 km (najdublja točka na Zemlji - 12 km ispod morske površine u okeanskim jarcima)


- POTRESI - BENIOFF ZONA - počinje u jarku i pod nagibom se proteže ispod kontinenta ili ostrvskih lukova

- VULKANI - iznad Benioff zone, raspoređeni u dugom pojasu paralelnom okeanskim jarcima - formiraju ostrvskii luk ili mlade planinske lance (erupcije!) na rubovima kontinenta - andeziti - (Ande!; sastav - između bazalta okeanske kore i granita kontinentalne kore)


SREDNJOOKEANSKI HRPTOVI-GREBENI

- izražena planinska područja na okeanskom dnu

www.seafriends.org.nz/niue/seafloor.jpg

- srednjookeanski hrptovi(grebeni) - izgrađeni od bazalta, dužine 80.000 km, širine 1500 -2500 km, izdižu se u vis 2 -3 km

RIFTNA DOLINA

- velika pukotina, nastala uslijed sila tenzije; dubine 1-2 km i nekoliko km širine (kao Grand Canyon, Arizona)

- srednjookeanski hrptovi sa zonama loma; tamnije linije ukazuju na krestu/brijeg hrpta, svjetlije linije na zone loma


geološka aktivnost na srednjookeanskim hrptovima(grebenima)

- Pacifički okean - epicentri plitkih potresa - 0-20 km ispod okeanskog dna- bazaltne erupcije - u blizini riftnih dolina (npr. Island - građen većinom od bazalta - dio

srednjookeanskog hrpta - istraživanja!) 1974 g. - podmornica ALVIN - projekt FAMUS (franc. i amer. geol. direktno na

srednjookeanski hrbat - fotografisanje, uzorkovanje - pillow lava

(jastučasta)! ukazuje na recentni vulkanizam)

pillow bazalt na dnu riftne doline srednjookeanskog hrpta sjevernog Atlanskog okeana;fotografija - Woods Hole, Oceanographic Institution


ZONE LOMA

- presijecaju srednjookeanske hrptove(grebene) gotovo pod pravim uglom, protežu se hiljadama km.; zatrpane sedimentima abisalne ravnice - otežano istraživanje!

- transformni rasjedi!- epicentri plitkih potresa - ograničeni samo na zonu između dva segmenta riftne doline

zona loma dijeli hrptove u segmente, često obilježene sa strmim klifovima visokim 3-4 km



najjači potresi

PODMORSKA UZVIŠENJA, “GIJOTI” I ASEIZMIČKI HRPTOVI(GREBENI)

podmorska uzvišenja - izdižu se 1000 m iznad okeanskog dna“gijoti” - zaravnjene podmorska uzvišenja (većinom u zap. Pacifiku) - odrezane djelovanjem talasa kada su uzvišenja bila iznad morske površineaseizmički hrptovi - većina gijota i podmorskih uzvišenja povezana je u lance zajedno s dr. hrptovima - izostaju potresi!

podmorska uzvišenja i “gijoti”

rasprostranjenost važnijih aseizmičkih hrptova


- podmorski vulkanizam može izgraditi podmorska uzvišenja koje su iznad morske površine - ostrva; kako se ploče razmiču na okeanskim hrptovima vulkani tonu ispod morske površine i postaju “gijoti”


GREBENI / organogeni grebeni

- grebeni građeni od koralja, krečnjačkih algi i dr. grebenotvoraca (krečnjački organizmi) - otporni na talase - nastaju u toploj, plitkoj i prozirnoj vodi (malo sedimenta u suspenziji)

- izdižu se iznad vode, dno je često pokriveno sedimentima prerađenim s grebena

- razlikuju se tri tipa grebena:

rubni grebenibarijerni grebeniatoli

rubni grebeni - zaravnjeni, vezani uz obalu, strmija padina prema dubljoj vodi - npr. manji grebeni Havajskih ostrva

barijerni grebeni - paralelni obali, ali od nje odvojeni širokom, dubokom lagunom(zaštićena, grebeni su barijera za talase)

- npr. zaljev Floride - greben 8 km udaljen od obale; Veliki barijerni greben sjeveroistočne Australije - 200 km duž obale, 250 km udaljen od obale; dužistočne obale poluostrva Jukatan; južni Pacifik i dr.

rubni grebeni barijerni grebeni


rubni greben, Karibi

academy3.beautifuloceans.com/.../view.php?id=547

www.britannica.com/eb/art/print?id=90113&arti...

http://academy3.beautifuloceans.com/mod/resource/view.php?id=547









http://www.britannica.com/eb/art/print?id=90113&articleTypeId=0











animals.about.com/.../Geography-of-the-Reef.htm

t3.pacific.edu/.../thegreatbarrierreef.htm

Veliki barijerni greben

http://animals.about.com/od/habitatprofiles/ig/Visual-Guide-to-the-Great-Barr/Geography-of-the-Reef.htm













http://t3.pacific.edu/teams/M043406/thegreatbarrierreef.htm






http://www.reefhq.com.au/about/images/cre_map.gif

atoli - kružni, prstenasti grebeni sa središnjom lagunom - promjer: <1 - 100 km - mnogo ih je u južnom Pacifiku

Charles Darwin - pretpostavio ova tri tipa grebena i njihovu međusobnu povezanost sa subsidencijom vulkanskog ostrva (rubni greben uz vulkansko ostrvo - tonjenje vulkanskog ostrva - barijerni greben - vulkansko ostrvo ispod morske površine - kružni atoli)

rubni grebeni barijerni grebeni atoli


atol u Pacifičkom okeanu


SEDIMENTI NA OKEANSKOM DNU

- bazaltna kora okeanskog dna prekrivena je na mnogim mjestima slojevima sedimentnih stijena: terigeni (sedimenti doneseni s kopna)

pelagiški (dubokovodni, polagano tonu na dno)

- pelagiški sediment s okeanskog dna Pacifika;sedimenti sadrže ljušture morskih organizama;fotografija - elektronski mikroskop


OKEANSKA KORA I OFIOLITI

- okeanska kora - debljine 7 km i može se podijeliti u 3 “sloja”:sloj 1 (na vrhu) - marinski sedimenti, može biti i terigenih (kopnenih) sedimenata (abisalne delte, kont. prag) - prosječna debljina 0.5 kmsloj 2 - oko 1.5 km - pillow (jastučasti) bazalti - raspucanisloj 3 - debljina oko 5 km, paralelni vertikalni dajkovi u gornjem dijelu i gabro

u donjem dijelu - pretpostavka !?gabro pronađen na kopnu u ofiolitima!

ofioliti - kompleks stijena pronađena u mnogim planinskim lancima kontinenata - fragmenti okeanske kore na kontinentu!- marinski sedimenti+ tanko uslojeni čert; pillow bazalti; dajkovi; dajkovi i intruzivna tijela gabra; peridotiti

- A - oceanska kora iz seizmičkih studija i bušenja, sloj 3 je bijel, jer još nije bušen; B - tipična sekvencija ofiolita

pillow bazalt iz g. dijela ofiolita;sjeverna Kalifornija


STAROST OKEANA

- radiometrijska datiranja stijena okeanskog dna- fosili u sedimentima

- sve stijene i sedimenti okeanskog dna mlađi od 200 mil. god.! (ne vrijedi za sedim. i stijene kontinentskih rubova; samo za okeansko dno!)

- MEZOZOIK i KENOZOIK; najstarije stijene na kontinentu 3 - 4 mlrd. god.

- sva obilježja okeanskog dna povezana su s tektonikom ploča - objašnjava raspored šelfova, padina, jaraka, srednjookeanskih hrptova, zona loma ......

PITANJA NA ISPITUPITANJA NA ISPITU

PREDAVANJE BR. 12:PREDAVANJE BR. 12: MORA I OKEANIMORA I OKEANI

Šta su epikontinentalna mora i na kakvoj kori su razvijena;Šta su epikontinentalna mora i na kakvoj kori su razvijena; Batimetrijska podjela mora i okeana;Batimetrijska podjela mora i okeana; Hemijski sastav morske vode;Hemijski sastav morske vode; Salinitet morske vode;Salinitet morske vode; Temperatura morske vode;Temperatura morske vode; Navesti tri zone mora i okeana prema raspodjeli temperature;Navesti tri zone mora i okeana prema raspodjeli temperature; Parametri za analizu gustine morske vode, koji su i na šta utiču;Parametri za analizu gustine morske vode, koji su i na šta utiču; Površinske morske struje, kako nastaju i zbog čega su važne;Površinske morske struje, kako nastaju i zbog čega su važne; Konturne morske struje, kako nastaju i gdje se nalaze;Konturne morske struje, kako nastaju i gdje se nalaze; Mutne morske struje, koji je njihov geološki značaj;Mutne morske struje, koji je njihov geološki značaj; Značaj morske površine;Značaj morske površine; Osnovne karakteristike obale i obalske zone;Osnovne karakteristike obale i obalske zone;

Globalne promjene morske površine;Globalne promjene morske površine; Šta je regresija, a šta transgresija;Šta je regresija, a šta transgresija; Transgresivni redoslijed sedimenata;Transgresivni redoslijed sedimenata; Regresivni redoslijed sedimenata;Regresivni redoslijed sedimenata; Koji su uzroci stalnog kretanja morske vode;Koji su uzroci stalnog kretanja morske vode; Batimetrijska podjela šelfa na tri zone;Batimetrijska podjela šelfa na tri zone; Šta je plima, a šta oseka, uzroci nastanka;Šta je plima, a šta oseka, uzroci nastanka; Talasi, osnovne karakteristike;Talasi, osnovne karakteristike; Postanak talasa;Postanak talasa; Dijelovi talasa, nabrojati;Dijelovi talasa, nabrojati; Šta je talasna baza;Šta je talasna baza; Kretanje čestica talasa u plitkoj vodi, osnovne karakteristike;Kretanje čestica talasa u plitkoj vodi, osnovne karakteristike; Kretanje talasa iz dublje u pliću vodu, osnovne karakteristike;Kretanje talasa iz dublje u pliću vodu, osnovne karakteristike; Kretanje talasa u plitkoj vodi, osnovne karakteristike;Kretanje talasa u plitkoj vodi, osnovne karakteristike; Obalske struje, gdje djeluju i koje su dvije vrste;Obalske struje, gdje djeluju i koje su dvije vrste; Kako nastaje lom talasa;Kako nastaje lom talasa; Dužobalske struje, osnovne karakteristike;Dužobalske struje, osnovne karakteristike; Povratne struje, osnovne karakteristike;Povratne struje, osnovne karakteristike; Šta su plaže i kakve mogu biti;Šta su plaže i kakve mogu biti; Sedimenti plaža, osnovne karakteristike;Sedimenti plaža, osnovne karakteristike;

Koji faktori utiču na izgled profila plaže;Koji faktori utiču na izgled profila plaže; Sezonske promjene profila plaže;Sezonske promjene profila plaže; Šta je to pješčani rt;Šta je to pješčani rt; Kako nastaju pješčani prudovi;Kako nastaju pješčani prudovi; Šta je tombolo;Šta je tombolo; Šta su barijerna ostrva i kako nastaju;Šta su barijerna ostrva i kako nastaju; Koji su faktori koji utiču na količinu sedimenata na obali;Koji su faktori koji utiču na količinu sedimenata na obali; Nabrojati pet tipova oblika obala;Nabrojati pet tipova oblika obala; Erozione obale, osnovne karakteristike;Erozione obale, osnovne karakteristike; Šta je klif i kako nastaje;Šta je klif i kako nastaje; Od čega zavisi erodovanje klifova i koji oblici nastaju erozijom;Od čega zavisi erodovanje klifova i koji oblici nastaju erozijom; Taložne obale, osnovne karakteristike;Taložne obale, osnovne karakteristike; Potopljene obale, osnovne karakteristike;Potopljene obale, osnovne karakteristike; Izdignute obale, osnovne karakteristike;Izdignute obale, osnovne karakteristike; Obale oblikovane organizmima, osnovne karakteristike;Obale oblikovane organizmima, osnovne karakteristike; Koralni i algalni grebeni, osnovne karakteristike.Koralni i algalni grebeni, osnovne karakteristike.

OKEANIOKEANI

Postanak okeana, osnovne teze;Postanak okeana, osnovne teze; Nabrojati metode istraživanja okeanskog dna;Nabrojati metode istraživanja okeanskog dna; Osnovne karakteristike pasivnog kontinentalnog oboda;Osnovne karakteristike pasivnog kontinentalnog oboda; Osnovne karakteristike aktivnog kontinentalnog oboda;Osnovne karakteristike aktivnog kontinentalnog oboda; Kontinentalni šelf, osnovne karakteristike i uzrok nastanka;Kontinentalni šelf, osnovne karakteristike i uzrok nastanka; Sedimenti kontinentalnog šelfa;Sedimenti kontinentalnog šelfa; Na kom tipu kore leži kontinentalni šelf, a na kom kontinentalni Na kom tipu kore leži kontinentalni šelf, a na kom kontinentalni

prag;prag; Kontinentalna padina, osnovne karakteristike;Kontinentalna padina, osnovne karakteristike; Podmorski kanjoni, osnovne karakteristike;Podmorski kanjoni, osnovne karakteristike; Šta su lepezaste - abisalne delte;Šta su lepezaste - abisalne delte; Šta predstavljaju ''mutne struje'' i čime su uzrokovane;Šta predstavljaju ''mutne struje'' i čime su uzrokovane; Kontinentalni prag, osnovne karakteristike;Kontinentalni prag, osnovne karakteristike; Sedimenti kontinentalnog praga;Sedimenti kontinentalnog praga; Abisalne ravnice, osnovne karakteristike;Abisalne ravnice, osnovne karakteristike; Sedimenti abisalnih ravnica;Sedimenti abisalnih ravnica;

Aktivni kontinentalni obodi, od čega se sastoje;Aktivni kontinentalni obodi, od čega se sastoje; Okeanski rovovi (jarci), osnovne karakteristike;Okeanski rovovi (jarci), osnovne karakteristike; ''Benioff '' zona, prostorni položaj;''Benioff '' zona, prostorni položaj; Koje su pojave vezane za ''Benioff '' zonu;Koje su pojave vezane za ''Benioff '' zonu; Šta su i od čega su izgrađeni srednjeokeanski grebeni;Šta su i od čega su izgrađeni srednjeokeanski grebeni; Šta su riftne doline i kojih su dimenzija;Šta su riftne doline i kojih su dimenzija; Geološka aktivnost na srednjeokeanskim grebenima;Geološka aktivnost na srednjeokeanskim grebenima; Šta su podmorska uzvišenja, šta gijoti, a šta aseizmički grebeni;Šta su podmorska uzvišenja, šta gijoti, a šta aseizmički grebeni; Organogeni grebeni, od čega su izgrađeni i kako nastaju;Organogeni grebeni, od čega su izgrađeni i kako nastaju; Nabrojati tri tipa grebena;Nabrojati tri tipa grebena; Opistai rubne grebene;Opistai rubne grebene; Opisati barijerne grbene;Opisati barijerne grbene; Opisati atole;Opisati atole; Koji su sedimenti zastupljeni na okeanskom dnu;Koji su sedimenti zastupljeni na okeanskom dnu; Navesti koja tri sloja izgrađuju okeansku koru;Navesti koja tri sloja izgrađuju okeansku koru; Šta su ofioliti;Šta su ofioliti; Starost okeana i metode određivanja.Starost okeana i metode određivanja.

Mora i okeani pr. br. 12

Documents

Transcript of Mora i okeani pr. br. 12