Q. D. B. V.SPEC1MEN GRADUALE,

de

PULCHRITUDINEMOR ALI,

OUOD

Venia AmpliJJ,\ Ord. Pbilofoph. UpfSUB MODERAMINE

Mag. J OH- PETRISLEINCOUR,MOR. ET P(^. PROF. REG. ET ORD.In Audit. Gäsoi^Maj, Die^XlApril.

Anni MDCCLXXIII.Horis, ante meridiem, confoetis.Publico Examini Tradit

Thuro Laur. Ljunggren,F-Cothus,

gsaasraaa^M

UPSALliE,Litteris Edmannianis.

in S:am R:am MttemMAGNA FIDEl FlRO

Dioecefeos Scarenfis EPISCOPO,.

c Vener. Coniiftorii PRALSIDI,Gymn. Schol. FPHORO

REFERENDISSIMO PATRI ac DOMINO,

Docr. ANDREvE II.FORSSENIO,MJECENATl ΜΑΧΙΜΟ.

Nec noii

VIRIS,Maxime Admodum Reverendis

atqae Prχclariffimis DominisDOCTORIBUS & MAGISTRIS ,

FEccl, Sacr. ARCHi-PR^POSHO,PRiEPOSITIS & Reg. Gymn» LECTORIBUS,Synedrii quod ibidem eft ADSESSORIBUS ,

ΡA TROΝIS 0ΡTIΜIS,

Qfvum pulchra, baud injuria, cenferi foleat pr<e-teritoTfum beneficiorum pia recordatio, TIBI, RE'VEREND1SSLME PRJESÜL, V0B1SQUE Patro-ni Optimi, prcefens fpecimen Graduale, in debitwnac fubmijfijfimum obfervantia argumentum , de»miffa ?nanu, dicare voluit, debuit

AUCTOR.

L Ν. D.

Omnes tamto quoåam fenfu, fine lilla arte autratione , quce fint in artibus ac rationibus reifa i?•prava dijudicant. CICERO de Orator, Libr. ILL

fl.

Inter eximias, quibus, ex beneficio Creatoris O-pcimi, mens noitra exfplendefcic facultates , nonminima fåne efl: vis difcernendi pulchritudinem

rerum & deformitatem , ieu obfervandi, quid de-ceat, quid a decoro (it alienum. Quamvis enimnotio pulchri & deformis per ipfos fenfus > finé a-lius rei interventu, formetur, neque adeo verbisfeu fignificationibus cogitationum commode & dis¬tinkte poffit explicari: nemo tarnen eft , qui noninteiligat, diverfam omnino eife pulchri perceptio-

A 2 nera

<&h \ 4 f tS^3

nem ab ingrato deformitatis fenfu, atque adeo fl-lam efle expetendam, hunc fugiendum judicet,Neque vero ad ea tantum, quae oculis confpiciun-tur, pulchritudinis notio fefe extendit; licet primamhane effe pulchri ßgnificationem nemo facile ne¬

gaverit : fed latius omnino patet, atque illris quo·que rebus aut qualitatibus, quae vifu percipi ne·queunt, tribui fölet. Hinc pulchrae virtutis, pul»cherrimorumque facinorum fepius in fcriptis eru·ditorum pariter atque in fermone quotidiano fitxnentio, & qui re&e atque ordine cun&a peregerit,pulchris fefe moribus commendare dicitur. Hanevero morum pulchritudinem, non omnibus fortefatis perfpe&am, fed quae tarnen in vita communimaximi eft ponderis, Sc praecipuarn meretur animiadtentionern, altero hoc fpecimine Academieo bre-viter adumbrandam atque commendandam fufcepi,Tuo B. L. candore, Tuaque cenfura benigniore»quam enixe mihi expeto, fultus»

§. iLMoralem dicimus conftitutionein, quae fn mo·

ribus feu a&ionibus hominum liberis obfervatur,Pulchritudo autem , quae qualitatibus feu adfe&io-nibus rerum utique eft adnumeranda, moribus vi-taeque rationi tum demum refle tribuitur , ubi co-

gita·

1 c (J J K

gftätionibus, cupiditatibus, diQris fafrisque, ordoplacidas, feu accuratior cum fine, in quem condf-ti fumus,atque adeo cum vera felicirate noitra, in-eft confenfus. Quamvis in tanta guiluum varietatearduum plane atque difficile videatur definitu , quidfit pulchrum, quid deforme , utpote quod potiusfentiri, quam doceri poteft : tentabimus tarnen all-qualem pulchri tradere ideam , ut ab hac ad put-ehritudinem moralem explicandam facilior evadactranfitus. Neque vero fatis adcurate definiri pulchritu*do generatim fpeéhta videtur, quod fit perfe&io fen-fibus percepta* Notio enim perfe&ionrs jam ipfamrem, j^am partem reijam qnalitatem bonam denotar.nequeulla facüe perfe&iocogitari poteft, qux non fen·fu quodara percipiatur; & fatis conftat, illam in fe con-tinere rationem & eauflam omnis verae pulchritudinis.Reftius forte quod placet, feu quod cum intimoquodam jucunditatis fenfü obfervari folet, pulchrinomen obtinet * ut pulchrrtudo fit illa rei adfeflio ,

quae ad dele&ationem adferendam feu ad fenfum.quodammodo demulcendum apta intellrgitur, qusin convenienti partium ad fe invicem <Sr ad totum

proportione; quin 8z fimilitudme partium, quae abutroque latere mediorum func diffimilium, confi·IHt» Sic pulchritudo corporis ex grato fpe&antis

A 3 fen fu

@ 6 ( ipfenfu aftimatur, qui in omnibus ipe&atoribus eoran-dem corporum non plane idem ed, fed pro diver»fa inter oculum vel potius animum fpe&antts, &rem fpe&atam, proportione & temperatione, mirumin modum variac. Polehra etjam anima dicittjr, iiquidquam continet vel prodit, quod grato obfer-vantem fenfu adiieit; ubi vero ex obiervatis ejus-dem qualitatibus aut operacionibus aliter fefe aliusadfici fennt, aliud quoque de pulchritudine hujusferc judicium. Rationem autem tarn diverii judiciitanco difficilius determinare poiTuinus, quo cerciusexperientia nos docet , hane quoque variam effe,faepiusque nullam reddi poffe. Utilitas feu natura¬lis indoles rei, quse ad felicitatem noftram promo·vendam fertur, femper quidem per ie grata eft,fed nec fola nobis placet, nec eodem fvavitatisgradu nos perpetuo adficit* cum rei etiam utiliifi-mas taedium nos interdum eapiat, aliifque lsetihaud raro prodefle foleamus, ubi nec utile quld-piam, nec ipfam hane animi benefici lartitiam quas-rimus» Nec fimilitudo femper efficit, ut unus al-teri placeat, licet, fimilem plerumque gaudere ii-mili, proverbium doceat. Neque enim deformisalium, iimili deformitate laborantem, probat, nec fu-perbo alius placet iuperbus. Confvetudinis qui¬

dem ,

«!*& ^ *Τ Λ) 7 (

dem , ut quid placear, magna vis eil: fed varieta·tem quoque dele&are dudum eil obfervatum; Gra¬tia, ftudium, aliusque animi motus faepe facit, utrem alio caiu vel tempore minus placituram, pro-bemus: Quisquis awat ranam, ranam putat ejjeDianam: quemadmodum ex adverfo fere omnianobis displicent in eo, quem odimus. Sed ipfaquoque propenfio a fenfu quodam repcntino, eo·demque grato vel ingrato, vel aliter , faepius ori-tur, ut vere dicere cum Poeta poffis:Non amo te Voluß, nec pojfum dicere qunre.

Res igitur placere nobis atque adeo aliqua pulchri*tudinis fvavitate fefe commendare poffunt, ubi ta¬rnen conilantem vel etiam diflrnftam rationem, curpfaceant, adferre non poifumus.

§. πι.Pulchritudo igitur, quae volupratis quadam ind-

ole continetur, re quidem ipfa bonitaus & perfe-&ionis notionem fimul menti noftrar ob) reit;: fed,quas fenfu quodam intimo percepta, placeat & de-le&et , pro diverihate rerum , unde oricur, va-rias admictit adpellationes, Quae enim in ipfis re¬bus,, fine arte humana, confpicitur, Naturalis dicifolet; quas vero rebus ineil arte parads, Artificia·Iis, Sc quac in vita moribusque obfervatur, Mora»

Iis

4! ) 8 ( ftZ/> audif. Haec vero confiderari potefl, vel quate-ηus homini , vel quatenus a&ionibus aut ißftitutishominum tribuitur. Pulchritudo hominis moraliscum perfeOrione morali feu virtute concurrit, atquein qu-alitadbus ejusmodi confillit, quibus ad fuamaliorumque felicitatem tuendam & ämplificandamaptus vivit atque proclivis. Virtus enim moralisquae habitu feu alacritate re&e agendi feie commen«dat, roaximam omnino vim habet ad animos homi¬num inter fe conciliandos, ut non boni tantummutua capiantur dele&atione atque ad amicitiamcolendam incitentur; fed mali quoque virtutis dul-cedinem, qui non'dum praxi coniland & firmaejus elegantiam funt experti, in aliis probent at¬que laudent, eoque ipfo pradiantiam ejus <& ve*nuflatem quodammodo fateantur, Cum eximiaeautem voluntatis hujus emendatae propenfione jun¬gte* funt virtutes, quie ad intelle£lum pertinent, &in veritate indaganda atque explicanda verfantur,quas quidem , per fe, nullam morum , bene male-leve compofitorum, conditionem condnent, fed adpulchritudinem tarnen moralem, tum adquirendam,tum confervandam, prorfus funt neceflariae. In of-fieiis autem fervandis omnis fita eil laus virtutis ,

itaque morali asftimatione res fuas pulcherrime a-git,

• ) 9 C βgit, qui, pro menfura cognitionis & virium, o-mnia re&e> & ad normam voluntatis Divina? pera·gere1 (ludet, pmnesque fedulo vitat a&iones, quaehuic reguls & fini, ad quem tendic, funt contra¬ris. Hane vero inoralem hominis pulchritudinemgradus admittefe plurimos, facile conftat: ut enimquisque majori reram cognicione, & quo meliorf·bus ad bene agendum faculcacibus eft inftru&us, i-temque quo majorem in fuis negotiis prudenriam,diiigentiam & conftantiam adhibet , eo majori vir-tutis vitecque puichrioris laude efflorefeit. Cum au-tem omnes pariter virtutes exercerc nemini unquamcontingat, nec ulli tanta, ob communem humanxfortis infirmitatem, fit perfe£tio, ut fuos non habe-at nxvos, & incrementa prorfus refpuat. Minorutique virtus fua laude non eft defraudanda» Teddebiris all majus faftigium incitamentis evehenda,& qui in nonpullis labitur & ofFendit, in iis tarnen,qux re£te fecit, non eil reprehendendus. Nequic-quam fane homini agendum proponimus, quodvires omnium fuperat, & exemplo caret; nec ma¬gis forte quidpiam virtud, quam nimia praeeepto·rum feveritas & intempeftivus fervor, obftitit. Etquamvis pulchricudo humani corporis naturalis ne-que in noftra fit poteftate, neque per fe virtutis

B decus

C§& \ T(-l fJ iU V,

decus ac fplendorem augeat; maximum tarnen ha-heri debet ornamentum, quod quidem re&e agen·tem eximie commendat, fed officia deferentem non

excufat, verum potius, cum convertat tantum de¬cus, ac oris vocisque elegantiam, ad malitiam libi-dinemque , multo reddic turpiorem. Pulchrum au-tem arte quaefuum, quod in veftitu aut domicilioprétiofo frequens eft, nemini per fe quidem nocet;fed parum juvat, aegramque prodic phantafiam &vanitatem , atque infanum alios imitandi pruritum,(i a modeftia,cura rei familiaris, atque fapienti re-rum ufu fuerit fejun&um: quin & maximoperenoxium & vituperandum, fi ornatioris, quam pareft, vitae ftudioius vanitatis hane pompam & fplen¬dorem fupra facultates paraverit, atque ut hoc mo¬do fibi & fui fimilibus placeat, aliis & patriae de-fit, multosque faftis & exemplis laedere religionition duxerit.

$. IV.Sed quoniam virtus tacitam quandam apud o-

mnes adprobationem movet, etiam apud eos, quialienam prorfus a virtutis tramite viam iequuntur;quo referas illud Medeae:- · - - - Video ?neliora proboque>

Deteriora SequorRe-

il ) ii ( ·Referenda omnino hujus rei ratio eft ad decanta-tam illam voluntatis humanae propenfionem natu¬ralem in bonum, ad quod vel proba^ndum vel ad-petendum ita proclives fumus, ut etiam in peffi-mo quoque remaneat, nec > falva mentis natura,exftirpari poffit. In hane naturalem adpetitum bo-ni non quadrat: Ignoti nulla cupido. Quamvis e*nim homines, per opinionis errorem & cupidita-tem perturbatam, ea faepius adpetant, qux noxamipfis adferunt: nemo tarnen rem aut a&ionem ma·lam eligit, quia mala eft, fed quia bona videtur,aut certe quia ad malum , quod bono adhaeret, nonadtenditur. Sic etiam in fatis aliorum xftimandis,neceffitas quaedam, bona & aequa adprobandi, con¬traria autem repudiandi, fefe prodit, &, neminequoque docente , animadvertitur. Etenim probicujusdam hominis adverfam fortunam aegre admo-dum ferimus; dum vero feennda fruitur tacite fal-tem adplaudimus, quod quidem egregie tit folefcexprimit ^/LEX. de GERARD, in EJfai fur le gout.fett. VIL p. 8$. & his quidem verbis : Lorscf unhonnete homme réujjit dans ce qu' il entreprend,nous prenons part å fon bonheur, fachant qu'il lemérite, fes fucces nous infpirent une douce férénitéξ/ une entiere confiance dans la Providence: tombe-

B 2 t-il

# ) 12 ( &t-il dam Fadverfité, Jachant qiiil ne le mérite po-inty nous\fompatiffons d fes peines, & nous Jommtsindignés contre ceux, qui en font la caufi. Inftin-&us autem hic benevolae in alios voluntatis omnemnoftram ratiocinationem antevertit, 8z qaamdiu fh-tnm fervamus naturs fimplicem & a prsjudicatisopinionibus pravisque confvetudinibus nondum cor-

ruptum, idem apud nos manet ac regnat; & eftmoderatus, non molefte fedulus, non nimio impe-tu & quafi furore agitatus, adeo ut rationi facileiubjiciatur. Sed, cum (it generalis, & natura fuadeterminatus minime, fatis patet, propenfionem hanenaturalem, iine rationis dufifo & rerum cognitionefaepius noxiam före, illamque vim habicuram, utnulli rci verum ftatueretur pretium, ut aut nimislente ac frigide agamus, aut majori, quam par es-fet, tumultu ac fervore. Nifi propenfio fit illuftra-ta, nifi fapientia dirigat benevolentismi, tå quamplurimi jam provocant, nulia vera dabitur virtus.Quamobrem, ubi quis invidia, avaritia, vindiö»cupiditate aliisque vitils, quae non funt nifi ignoran-t\x foetus, fuerit inquinatus; aiiter fieri non poteft,quin primus benevolentiae fenfus, quam vis prorfusevitari non potuerit, cito evanefcat, & mens inju-éicando alias rationes fequatur, ftatui ejus perver-

fo

H > <3 C H'fo confentaneas, & fic optimi cujusvis mrferam for-tem, fine dolore, immo gaudens, videre poflic, nonquod probitatem per fe improbet, ied quod ha«Qin praeienti cafu vel nan perfpiciat, vel fibi nocicu-ram exiftirneu Ex bis vero efficitur, virtutem qui-dem omnibus per fe puichram videri, quantumfplendor ejus innotefcit: fed non omnibus aequenoiam effe, ac jam ante oculos pofitam> adeoqueab ignavis amari fegnius, utpote q,ui fbrmam ejus& tanquam faciem non vident; haec enim fi oculiscerni poflet, mirandum fapientias & honeftatis amo·rem excitaret*

§ V.A&ionibus liberis pulchritudinem trrburmus rffo*

ralem, quando bonas easdem atque honettas judi-camus. Hinc pulchra vocantur facinora multisquepraedicantur laudibus, quae vel eximiam quandamin alios benevolentiam fpirant, vel rnagnum fortern-que in acquitate tuenda enimum produnt, vel aliamquamcunque virtutem'alacriter & conftanter cultamdenotant: contra, deformia reputantur fa&a & abomni laude & honeilare remota, quae juftitiam &humanitatcm violant, atque adeo rmmenfa quadamlaedendi cupidicate humanam turbant iocietatem. Sedfeeic quoque variant hominum de pulchro & de-

B 3 formi

II ) τ4 (formi judicia, ut, non omnibus eadem efle honeftaatque turpia, CORNELIUS NEPOS vere dixerit.Omnis quidem a&io bona feu felicitati hominumcommuni confentanea, moralem habet pulchricadi-nem, feu laudem & adprobationem omnem per iemeretur: Ted non omnibus tarnen eaedem a&ionesbonae aeque placent, vel quia variaris rerum momen-tis fufceptae videntur, vel quia adfe&us aut confve-tudo judicantium aliam adferunt seftimationem. At¬que huc fpe&at difceptatio illa Philofophorum , qusea longis retro temporibus agitata eft: utrum hone-(las fola per le fit expetenda, an vero utilitatis autetjam voluptatis ratio haberi debeat ? Quae quidemcontroverfia non quidem prorfus otiofa, fed non

parum habere logomachise videtur; fi enim hone-ftas Latiori fumitur ienfu', ubi omnem aftionumbonitatem comple&itur , manifeilum eil , quodveram utiiitatem & voluptatem excludere non pos¬fit. Si vero paullo (tri£tius fumitur honeftum proeo, quod honorem & laudem adferre, atque adeoaliis placere debeat : utile autem dicitur , quid-quid aliqua ratione prodefle atque dele&are pos-fit, five agentis felicitatem , five aliorum fimulcommoda refpicit: fatis patet, honeftam dici aftiö-nem ratione »ftimationis aliorum, quam mere¬

tur

cS®3 Λ 1 C Λ t '«δβ#<*# ) x5 ) <®s>

tur faventiorem; utilem vero aut jucundam voca-ri, quia agentis aut aliorum fortem profperam l$tio·remque efficit. A&io igitur omnis, qua; voluntatiDivinse, qua; natura; felicitatique hominum con-gruens eft, morali fenfu quoque pulchra cenferidebet: fed pulchritudo hasc tum demum adparet,ubi cognitio convenientiae rei cum natura eft an-tegrefla. Eft enim, ut Ciceronis utamur verbis,quidquam, idque intelligitur in omni virtute, quoddeceat: quod cogiratione magis a virtute poteft,quam re, feparari. Voiuptatem autem veram qua;·libet a£tio bona habet comitem, nec bona eife pos-let, fi ab omni voluptatis fenfu prorius eiTet fejun-&a: Virtutem enim, ii taedia per fe crearet, naturaipfa refpueret: Sed non omnis generis voluptas o-mnem fequitur a&ionem laudabilem; multoque mi¬nus illa expetenda voluptas eft, qua; non tantumcito perit, fed etiam veram ftabilioremque impedic,nosque brutis animalibus ipfis efficit faepe decerio-res* Talem merito Stoicos repudiaile voiuptatem,fed Epicuro tarnen perperam reprobrafle, hiftoriaPhiloiophiae antiquioris facile monftrabit.

§. VI.Pulchritudo igitur hominis moralis obtineri &

confervari nequit, nifi pulchris homo virtutibus&

® 5 ι* C tt& acHonibus fedulam navaverit opecam. Cum veroperfeåionem feu felicitatem venuftas iiia morum

comple&atur, dubium non eft, quin ad pulchritu-dinem hane feftandam atque tuendam fortiifimis fi-mus incitamenris obligati. Huic vero fatisfa&uri of¬ficio , faculcatibus a Deo conceifis rite utamur, quodfine fufficienti rerutn fcientia fieri non potefh Necvero fcire tantum debemus, quae ad nofiram alio-rumque felicitatem fac iunt fubfidia, fed etjam utreffce adplicentur iumma ope eil enitendum. Con-fiderandae funt diligenter perfe&iones Divinse, qua*rum in toto hoc terrarum orbe rerumque curfu,atque in omnibus Ejus operibjus & iniHtutis mani*feila fimul atque jucundiifima confpkiuntur veftigia,iliisque convenienter omnes noftrse a&iones ftintinftituenda?· Is enim vere fapiens virtutisque ftu-diofus ac verac falutis particeps cenferi debet, quiDeurn, omnium rerum caufiam primam, non cog-nofcere tantum, fed etiam amare didicit. Studi¬um dein propriae felicitatis quisque ita legibus tem¬poräre debet, ut aliis quoque prodeile ftudeat, ne-mini autem nocere velit« Cura animi & corporisiufeipienda, neque ea, quae ad ftatum externumfpeöant, negligere decet. Atque ut in externis de-coro & ornatui, fed moderato, ftudemus, ut apud

cos

cf Λ γ <7 \m3 y 1 / J

cos j quibuscum vivimus, nos in gratiam ponarnus,ita pulchritudinis moralis vel ideo maximam agamuscuram , ut bonorum omnium animum nobis concilie-mus. Ea enim demum amicitia eft jucundiifima,quam fimilitudo morum conjugavit, omniumque fi>cietatum nulla prseftantior eft, nulla firmior, quamcum viri boni moribus fimiles, iunt familiaricateconjun&i, CICERO de Offic\ Libr. I. Sic mutua fem-per exipe&are pofiumus officia; fic vigec floretquefalus fingulorum civium, quse, ut eft finis reipu-blicae, fic robur & fulcrum ejus certiffimum.

S. G. T.

Clurifflmo Domino CANDlDΑΤΟ >

Amico Honoratiffimo.

I~^um pulchros mores, bene qui confortia mulcent,Pingis, & ingenii das documenta Tui;

Fautor amice, Tuas dotes celebrare licebit,Et mea fic tefter gaudia fumma finas.

Ingenium felix, vigilique labore politum ,

Exornant mores & pietatis amorjDoärinamque Tuam tot teftes laudibus ornant,

Quo t dnlci Salicns neftare Phoebus alit.Adfpice, quam pulchri Ί ibi deproperentur honores !

Si quaeras quales: laurea ierta fcias.At majore T ibi poftha?c ut j raemia cedant,

Et vivas felix tempora longa, precor ! ! !

o. A. /(NOS,

VÄRDASTE VÄN!

Din dygd jagnu berömma ville,Din redlighet, Ditt muntra fniÜe,

Och Ditt for Vän/kap opna brbfi\Jag ville tekna Dina feder,Som fjelfva tala till Din heder,

Din vanlighet och ljufva roft >

Det falt, fom i Ditt uttal blandas,Den bmhet) fom Diu bjeria andas,

alt, fom pryder Dig min VanMen faß jag ämne har, <?£ fjungaOch vardt, at tolkas af en tunga,

Som for ßn ftyrka kam igen;Häll dock till goda detta lilla,jÉtfg· menar väl \ Du tar ej illa,

D& /<5r at fbrfmå:Lef vål I min Van, min ålikansvårde,Och iok Din lycka bland de lårde,

Du fåker år, at henne få.

J. A. A.