26 HHT-EP 2016/1

Mop Goubitz, de markante bloemist van de Gijsbrecht

Door Franklin Goubitz

Maurits Goubitz (1908-1996), door iedereen Mop genoemd,

dreef jarenlang bloemenzaak Lobelia aan de Gijsbrecht van Am-

stelstraat. Hij was behalve winkelier een bijzondere en strijdbare

persoonlijkheid. Geheelonthouder, vegetariër, dienstweigeraar en

verzetsstrijder. Mop is een telg uit de familie Goubitz, waarover

reeds eerder in Eigen Perk1 een artikel verscheen.

Komende uit een milieu van geheelonthouders en vege-tariërs, en meegezogen in het roerige sociale politiekeklimaat van de jaren 1920-1930 groeide Mop Goubitz opin de Hilversumse Bloemenbuurt, in een gezin dat grotearmoede kende. Maar tegelijk heerste er thuis en in debuurt veel saamhorigheid en werd er regelmatig samengekampeerd, gefietst, gesport en muziek gemaakt. Alsjongen was Mop lid van de Arbeiders Jeugd Centrale(AJC), de jeugdafdeling van de Sociaal Democratische Ar-beiders Partij (SDAP).Tegen diezelfde SDAP heeft zijnvader Joop, die van 1923-1927 als communist in de Hil-versumse raad zat, zijn leven lang fel verzet gepleegd. Aan de linkerkant van het politieke spectrum werden demeningsverschillen op het scherp van de snede uitge-vochten in woord en geschrift én in daad. Dat laatstebleek wel toen Mop op de Gijsbrecht van Amstelstraatmeeliep in een protestmars van de AJC en aan de over-zijde een groep communisten een tegendemonstratiehield. Het gevolg was dat vader Joop zich tussen de

AJC’ers wrong en zijn zoon er aan zijn oor tussenuit trok.Hoewel hij – net als zijn vader - vrij klein van gestalte was,kreeg Mop genoeg aandacht van de meisjes, maar dat wasgauw over wanneer hij over zijn politieke ambities gingpraten. De jongen had uiteindelijk meer oog voor de ver-breiding van het socialisme en de verheffing van de ar-beidersklasse. Hij was in tegenstelling tot zijn communistische vadertegen elke vorm van totalitarisme.Begin jaren twintig vond hij werk als leerling op de kleer-makerstafel voor vijftig cent in de maand. Daarna werktehij bij zijn zwager in Nieuw-Loosdrecht op een tomaten-en aronskelk-kwekerij. Daar ontstond zijn liefde voorplanten en bloemen. De vrouw des huizes, zijn kunstzin-nige oudste zus Ali, uitte diezelfde liefde in haar ateliermet het schilderen van zeer gedetailleerde bloemtafere-len. Naast het kweken van planten kreeg Mop in koudewinternachten de verantwoordelijkheid over het ketel-huis.

Mop Goubitz op 18-jarige leeftijd, 1926. (foto’s coll. fa-milie Goubitz)

HHT-EP 2016/1 27

Strafgevangenis Vanwege zijn anarchistische achtergrond - ik ga geen an-dere vader doodschieten…en al zeker niet voor Onze Lieve Heer envaderland - werd hij dienstweigeraar. Die overtuigingkostte hem meer dan een jaar in de Strafgevangenis Sche-veningen (Oranjehotel). Daar maakte Mop houtskoolte-

keningen van voorwerpen die hij in zijn naaste omgevingzag, een uitlaatklep voor zijn kunstzinnige kant. Helaaszijn die schetsen in de loop der tijd verloren gegaan. Nadat zijn zus Ali was gescheiden keerde hij niet terugnaar de kwekerij en ging hij zelf met een bloemenkarlangs de deuren om te venten. Een bos gladiolen kostte

Mop met zijn eerste vrouw Fie van Schaik, 1937.

28 HHT-EP 2016/1

een dubbeltje en dat lieten de mensen dan ook nog vaakopschrijven, want er heerste veel armoede. In het beginvertrok Goubitz om zes uur in de ochtend met z’n bak-fiets naar de Utrechtse bloemenveiling. Daarna fietste hijdrie keer in de week met diezelfde bakfiets naar de bloe-menveiling in Aalsmeer. De route ging via Vinkeveen ental van kleine dorpen, omdat er tussen Hilversum enHeemstede nog geen directe verbinding bestond. Laterkreeg hij een vaste standplaats op de Hilvertsweg 157. Opdit adres woonde hij vanaf ca. 1930 samen met Fie vanSchaik, met wie een vrij huwelijk aanging. Uit deze rela-tie werd in 1934 zoon Joop geboren. Midden jaren dertig werd de vaste bloemenstal omgezetin een bloemenwinkel op de Gijsbrecht van Amstelstraatnummer 100, genaamd Bloemenhuis Lobelia. De bloe-men werden voortaan samen met enkele andere bloe-misten ingekocht op de veiling in Aalsmeer en met eengezamenlijk gehuurde vrachtauto vervoerd naar Hilver-sum. In die wagen had elke bloemist een eigen grote

mand voor de bloemen. Hij werd met mand en al voor dedeur van zijn winkel afgezet. Vlak voor de Tweede We-reldoorlog verhuisde Goubitz zijn nering naar nummer150 aan de Gijsbrecht van Amstelstraat, waar hij later (tot1955) ook ‘boven’ heeft gewoond. In totaal runde hij debloemenwinkel zesendertig jaar.

Als pastoorSamen met een gestaag groeiende groep Hilversumsejongeren stelde Goubitz zich al rond 1936 teweer tegenhet in ons land opkomende nationaalsocialisme. Zij ver-stoorden bijeenkomsten van NSB’ers door bijvoorbeeldmassaal toegangskaartjes op te kopen en sprekers te frus-treren door na iedere zin aanhoudend luid te applaudis-seren. Met als gevolg dat zo’n vergadering al snel werdgeschorst. Naderhand werden de kaartjes van NSB-ma-nifestaties niet meer openbaar verkocht. Mop wist samenmet zijn kameraden een dergelijke bijeenkomst in CasinoTheater te verstoren door vanuit een buurhuis steentjes

Lobelia op de eerste locatie, Gijsbrecht van Amstelstraat 100, 1934.

HHT-EP 2016/1 29

tegen de grote dakkoepel te gooien. Bij de uitgang kre-gen ‘foute bezoekers’ vervolgens nog eens een ‘warmonthaal’. Kort voor het begin van de Tweede Wereldoorlog kwamMop Goubitz in contact met een groepje mannen dattrainde in zelfverdediging. Hij leerde in de Lage Vuurscheschieten met een eenvoudig pistool dat hij overigens zel-den bij zich had, al was het maar omdat het onpraktischin gebruik was. De terugslag was zo enorm dat je zeker inhet begin elk doel miste. Na het uitbreken van de oorlog raakten Mop en zijn broerJan al snel betrokken bij het verzet. Ze waren beiden zo-genaamd naar Engeland gevlucht. Om die illusie te wek-ken, heeft Mop een korte periode in Best in Noord-Brabant ondergedoken gezeten, waar hij met andere lot-genoten grond hielp ontginnen voor de kolonie De Ploeg.Lang kon hij daar echter niet blijven. Mop had overal con-

tacten en legde soms per trein maar meestal op de fietswekelijks honderden kilometers af in dienst van de ille-galiteit. Hij stond onder meer in contact met Piet Oos-tenbroek (Putten), Bill Minco, Joop Westerweel, EllyWaterman, R.C.A. Wortelboer en Herman Bakels. Doorzijn kleine gestalte en speciaal loopje was hij makkelijkherkenbaar, zodat hij zich eerst als oude man en later alspastoor vermomde. Hij trok zich letterlijk de haren uithet hoofd en verfde de rest wit met spatbordenverf. Omniet door de mand te vallen, leerde hij zelfs bijbeltekstenuit zijn hoofd.

CyaankaliOok wist hij voor zichzelf een persoonsbewijs te verval-sen, waarna hij door het leven ging als Simon van derGulik. Af en toe kwam hij ‘s nachts thuis, maar meestalwas hij ergens onderweg om vervolgden, kinderen van

Begin 1940 deed Goubitz ontginningswerk voor kolonie De Ploeg in Best.Mop staat tweede van rechts op de bovenste rij.

30 HHT-EP 2016/1

gedeporteerde joden en voedselbonnen naar onderduik-adressen te brengen. Ondanks de vrees voor herkenningdeelde Mop tijdens de Februaristaking in Hilversum pam-fletten uit, samen met Henk Robeer.2

Omdat zijn moeder van christelijke komaf was, was Mopals half-jood voorlopig gevrijwaard van vervolging doorde bezetter. Maar als verzetslieden hadden hij en zijnbroer Jan wel het nodige te vrezen3. Mop wist dermate veelvan anderen uit de illegaliteit, dat hij op een gegeven mo-ment met een cyanide pil op zak liep voor het geval hij ge-snapt zou worden. Hij zocht zijn slaapplaats bij voorkeurop bovenetages, waardoor hij zich bij een eventuele invaldirect met zijn hoofd naar beneden uit het raam kon latenvallen, zodat de bezetter hem niet levend in handen zoukrijgen. Zijn dagelijkse bezigheden betroffen steeds vaker het ver-valsen van persoonsbewijzen. In Hollandsche Radingwerkte hij in een souterrain aan de Binckhorstlaan 13,waar het redelijk veilig was omdat hij van onderaf de wegin de gaten kon houden. Bij het vervalsen van de pas-poorten werd de J van Jood veelal vervangen door een op-geplakte C van Christelijk, die er echter – toen dezemethode bekend raakte - af te halen was bij controle,

Bloemenhuis Lobelia in 1942, gevestigd op de nieuwe locatie, Gijsbrecht van Amstelstraat 150. Lobelia is de donkere gevel.Daarnaast zijn de groentewinkels van Lagemaat en Linthorst te zien. De derde veegster is Thijmie de Weerd van De IJsvogel,Fie Goubitz-van Schaik (achteraan) gooit met sneeuw.

HHT-EP 2016/1 31

waardoor de J weer deels zichtbaar werd. Goubitz leerdetoen van een specialist uit het verzet via trage chemischeprocessen de J los te weken en op de lege plek met eenspeciaal instrument er een C in te kloppen. Alles bij el-kaar drie à vier dagen werk. Gelukkig kreeg hij via het ver-zet contact met ambtenaar Lapperre van de afdelingBevolking, die hem aan persoonsbewijzen kon helpen.De stroom van aanvragen voor het vervalsen was echtergroter dan hij aankon.Het besef dat mensen afhankelijk waren van de snelheidwaarmee hij de persoonsbewijzen kon afleveren en daar-mee hun leven kon redden, drukte enorm op hem. Ookbracht hij veel berichten over of tipte mensen thuis overeen op handen zijnde arrestatie of ander gevaar. Dat dieberichten tijdig moesten aankomen, was zijn constantezorg. Door dit alles kwam hij onvoldoende toe aan hetverzamelen van eten, waardoor hij sterk vermagerde. Opzijn vierendertigste zag Mop Goubitz er al uit als eenoude man.

Nieuwe relatieDoordat er gekletst werd, kwam uit dat Goubitz af en toeeven langskwam bij Fie en zijn zoon Joop op de Gijs-brecht van Amstelstraat 150. Bij een kort daarop - op hem

gerichte - razzia werd Mop nog net op tijd door zijn zoongewaarschuwd en kon hij via de daken vluchten. Een me-dewerker van de naburige ijzerwarenhandel Beukershielp hem. Verborgen onder een kleed wist hij in een bak-fiets met een oude kachel door de afzetting heen tekomen. De politie zocht zelfs in keukenkastjes, want zowerd gezegd ‘hij is klein’. In het verzet leerde hij Rebecca Heide (Bep) kennen, metwie geleidelijk aan een relatie ontstond terwijl Mops ‘vrijehuwelijk’ met Fie stuk liep. Het stel bracht apart van el-kaar kinderen naar onderduikadressen. Hiertoe behoor-den ook de joodse (wees)kinderen uit het kindertehuisSaluti Juventutis aan de Eikbosserweg 183-185. Een aan-tal van hen was daar ondergebracht omdat hun ouderswaren gedeporteerd. Mop en zijn tweede vrouw Bep hebben in de Lage Vuur-sche gezamenlijk op diverse adressen ondergedoken ge-zeten, samen met Beps dochtertje uit een eerdere relatie.Omdat ze beiden over een fiets beschikten met het voor-wiel van een autoped stond het duo bekend als ‘de me-vrouw en meneer van het wieltje’.Aan het einde van de oorlog was Goubitz fysiek verzwakt.Hij leed aan uitputtingsverschijnselen en evenwichts-stoornissen en woog nog geen veertig kilo. Volgens zijn

Mop in resp. 1938, 1940, 1943. Op de foto’s is te zien hoe snel hij door de omstandigheden verouderde.

32 HHT-EP 2016/1

HHT-EP 2016/1 33

zeggen had de oorlog geen twee weken langer moetenduren. Direct na de bevrijding is hij eerst met theelepel-tjes aanmaakmelk gevoed. Ondanks zijn zwakte heeft hijin de eerste dagen na de bevrijding toch nog een exposi-tiekraampje ingericht over de illegaliteit voor de etalagevan textielzaak Wortelboer in de Kerkstraat. Geïnteres-seerden konden daar zien hoe de persoonsbewijzen op‘beproefde wijze’ konden worden vervalst. Wortelboerbood daarna in de toen lege zaak ruimte aan een exposi-tie van het verzet in en rond Hilversum. Maar de aandachtvoor terugkijken en verwerking nam in de eerste naoor-logse jaren al snel af.

Echte volkszaakDoor zijn idealistische opvoeding en eigen instellingvond Mop dat iedereen en zeker ook de gewone man oververse bloemen moest kunnen beschikken. Bloemengeven mensen vreugde en een positief gevoel en dat wasvolgens Goubitz niet alleen voorbehouden aan de welge-stelden. Daarom moesten de bloemen in zijn zaak nietalleen van kwaliteit zijn, maar ook betaalbaar. Bloemen-huis Lobelia behoorde een échte volkszaak te zijn. Tijdens en na de bevrijding was er opeens bijzonder veelvraag naar bloemen voor graven en herdenkingen; debloemenkransen waren niet aan te slepen. De zaken lie-

Een uitje met personeel en gezin naar de Keukenhof, 1962. Naast Mop staat zijn tweedevrouw Bep Heide, links van hem zijn oudste zoon. Voor hem knielend is de jongste zoon, hetmeisje met de witte haarband rechts is de jongste dochter.

In 1947 werd de eerste ‘bedrijfsauto’ aangeschaft,een Chevrolet Master de Luxe uit 1936.

34 HHT-EP 2016/1

pen goed, maar er moest in de tijd van de wederopbouwook hard gewerkt worden. Werktijden van 6 uur ‘s och-tends tot 10 uur ’s avonds waren voor Mop en zijn vrouwnormaal. Op de bloemenveiling was Goubitz in zijn ele-ment omdat hij daar scherp kon inkopen.

In 1947 kon hij een sleetse vooroorlogse Chevrolet Mas-ter de Luxe kopen. Een onvoorstelbare luxe voor iemanddie zich normaal alleen maar per fiets verplaatste en voorde bloemenaanvoer van derden afhankelijk was. Voor heteerst kon hij er met het gezin een zondagmiddag tussen-uit naar De Witte Bergen. Mop en Bep kregen samen driekinderen. Vele jonge Hilversummers hebben ooit bestel-lingen gereden of in de winkel of binderij gewerkt. Mid-den jaren zestig kreeg Bloemenhuis Lobelia tijdens eenverbouwing een flinke facelift. De heropening werdgroots gevierd en bij die gelegenheid werd ook een bloe-menautomaat aan de voorgevel bevestigd.Na dertig jaar sjouwen en zwoegen tussen de bloemenkreeg Mop Goubitz hartaanval op hartaanval. Het on-verwerkte verleden speelde hem duidelijk parten. Hij wasop z’n tweeënzestigste geestelijk en lichamelijk opge-brand. De evenwichtsstoornissen uit de oorlogsjarenkwamen terug en hij kon onverwacht snel geëmotioneerdraken. Begin jaren zeventig moest hij noodgedwongen afstanddoen van de zaak.4 Hij deed een beroep op Stichting 1940-‘45 voor een bijzonder staatspensioen. Daarvoor moesthij alles uit de oorlog op papier zetten en daarmee her-beleefde hij zijn frustraties en verdrietige jaren opnieuw.Na tweeënhalf jaar strijd in een periode zonder noe-menswaardig inkomen lukte het hem om dit pensioen teontvangen. In 1981 kreeg Mop het Verzetsherdenkings-kruis uitgereikt. Zijn liefde voor planten en bloemen konhij kwijt in de prachtige tuin die het woonhuis op de hoekvan de Van Oldenbarneveltlaan omzoomde. Met enkelejaren rustig aan doen herstelde hij redelijk. Door zijn po-sitieve houding en innerlijke kracht werd hij toch nog 87jaar.

Artikel in De Gooi- en Eemlander ter gelegenheid van de re-novatie van Lobelia, 7 mei 1965.

Advertentie in De Gooi- en Eembode, 7 mei 1965.

HHT-EP 2016/1 35Mop te midden van zijn personeel in 1965.

De bloemenautomaat was destijds (1965) de trots van de eigenaar, die hield van vernieuwing.

36 HHT-EP 2016/1

In Aalsmeer, buiten voor het veilinggebouw (1967).

Veiling Aalsmeer buiten (1967): jong-ste dochter Goubitz bij de volgeladenwagen.

NOTEN

1 Zie Eigen Perk, 2015/3.2 De Hilversummer Henk Rijk Robeer (1920-2003) maakte deel uit van een groepje links georiënteerde jongeren uit deBloemenbuurt dat al voor de oorlog actief was. Zij verrichtten onder meer sabotage activiteiten en namen deel aan devoorbereiding van de Hilversumse Februaristaking op 26 februari 1941, waaraan zeker 10.000 mensen hebben deelge-nomen. Behalve Henk Robeer waren ook de latere SDAP-wethouder Max Lopes Dias, Herman Bakels en Mop Goubitzlid van het groepje. Over hun activiteiten zie Eigen Perk 1995/2.3 Jan Goubitz werd vlak voor het eind van de Tweede Wereldoorlog gefusilleerd in Polen, nabij het werkkamp Pölitz. Ookde zusjes Ella en Hanneke Goubitz waren betrokken bij het verzet: zij hielpen mensen bij onderduiken en namen zezelf in huis; zie Eigen Perk 2015/3. Eind februari 2015 is bij Jans voormalig huis aan de Celebeslaan 13 een struikelsteengeplaatst.4 De nieuwe eigenaar van Bloemenhuis Lobelia, P. Steenvoorden, opende filialen in de Riebeeckgalerij, Kortenhoef,Bussum, Naarden en Almere.

HHT-EP 2016/1 37

Mop en Bep op latere leeftijd, genietend van hun tuin aan de Van Oldenbarneveltlaan, 1989.