MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR...

48
Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи Mцdafия Lиqasы yanыnda QHT-lяrя Dюvlяt Dяstяyи Шurasы AZЯRBAYCAN RESPUBLИKASЫNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ QANUNVERИCИLИK VЯ PRAKTИKA MONИTORИNQИN NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABAT BAKЫ-2008

Transcript of MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR...

Page 1: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи Mцdafия Lиqasы yanыnda QHT-lяrя Dюvlяt Dяstяyи Шurasы

AZЯRBAYCAN RESPUBLИKASЫNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ

QANUNVERИCИLИK VЯ PRAKTИKA

MONИTORИNQИN NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR

HESABAT BAKЫ-2008

Page 2: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

2

Цmumи redaktя vя tяrtиbat: Sahиb Mяmmяdov Monиtorиnqи hяyata keчиrяn heyяt Sahиb Mяmmяdov Asиf Bяkиrlи Hяmиd Xяlиlov

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи yanыnda QHT-lяrя Dюvlяt Dяstяyи Шurasыnыn malиyyя dяstяyи иlя чap edиlmишdиr

Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Mцdafия Lиqasы tяrяfиndяn hяyata keчиrиlяn “Tяhlцkяsиz яmяk шяraиtиnиn tяmиn olunmasы sosиal tяrяfdaшlыьыn formalaшmasыnda яn mцhцm vяzиfя kиmи” adlы layиhя чяrчиvяsиndя hazыrlanaraq чap olunmuшdur. Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Mцdafия Lиqasы Цnvan: Bakы ш. AZ 1014, Rяsul Rza kцч.87, m.9 Tel: (99 412) 495 85 54; E-maиl: clrpl@bakиnter.net; [email protected] www.clrpl.org

ИSBN- 978-9952-25-112-8

© VЯHML

Page 3: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

3

MЦNDЯRИCAT

XЦLASЯ ............................................................................................ 4 AZЯRBAYCAN RESPUBLИKASЫNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ-NИN QANUNVERИCИLИK ЯSASLARЫ.............................................. 6 Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи vя dиgяr normatиv hцquqи aktlarda яmяyиn mцhafиzяsи normalarы vя qaydalarы............... 7 Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы, qaydalarы vя prиnsиplяrи ...................... 8 Яmяyиn mцhafиzяsиnиn hцquqи, tяшkиlatы-teхnиkи vя malиyyя tяmиnatы ....10 Ишчиnиn яmяyиn mцhafиzяsи hцququnun hяyata keчиrиlmяsи цчцn tяmиnatlarы .........................................................................................22 Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыna vя qaydalarыna яmяl оlunmasыna nяzarяt vя ишяgюtцrяnlяrиn mяsulиyyяtи.............................................23 Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Azяrbaycan Respublиkasиnиn qanunu.. 28 Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr vя peшя xяstяlиklяrи nяtиcя-sиndя ишчиlяrиn saьлamlыьыna vurulan zяrяриn vя bu sяbябlяrdяn hяlak olaнlarыn aиlя цzvlяrиnя юdяnclяrиn verиlmяsи иlя baьlы olan normatиv sяnяdlяr .............................................................................................29 TИKИNTИ SEKTORUNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ VЯ TЯHLЦ-KЯSИZLИK TEXNИKASЫ QAYDALARЫNЫN POZULMASЫ NЯTИ-CЯSИNDЯ ИSTEHSALATDA BЯDBЯXT HADИSЯLЯRИN BAШ VERMЯSИNЯ ШЯRAИT YARADAN ЯSAS SЯBЯBLЯR .................33 ИSTEHSALAT ZЯDЯLЯNMЯSИ VЯ PEШЯ XЯSTЯLИKLЯRИ NЯTИ-CЯSИNDЯ ZЯRЯRЧЯKЯNLЯRИN KЯMИYYЯT GЮSTЯRИCЫLЯRИ..38 EKSPERTLЯRLЯ STRUKTURLAШMAMЫШ ИNTERVЦLЯR ........40 MONИTORИNQИN NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR YEKUN RЯY VЯ TЮV-SИYYЯLЯR........................................................................................43

Page 4: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

4

XЦLASЯ

Hяyata keчиrиlяn monиtorин-

qиn яsas mяqsяdи юlkяnиn яmяk sferasыnda яmяyиn mцhafиzяsи normalarыnыn vя qaydalarыnыn, habelя bu norma vя qaydalarыn tяtbиqи praktиkasыnыn real vяzиy-yяtиnи юyrяnmяk, monиtorиnq nя-tиcяsиndя qanunverиcиlиkdя mюv-cud olan boшluqlarыn vя praktиka-da olan qцsurlarыn aradan qaldы-rыlmasы цчцn tюvsиyyяlяr hazыrla-yыb mцvafиq dюvlяt qurumlarыna tяqdиm etmяk olmuшdur.

Bu baxыmdan иlk nюvbяdя юl-kяdя яmяyиn mцhafиzяsи иlя baьlы mюvcud яsas normalar analиz edиl-mиш, bu normalarыn юlkя Konstиtu-sиyasыna vя юlkяnиn tяrяfdar чыx-dыьы mцvafиq beynяlxalq norma-lara nя dяrяcяdя uyьun olmasы mцяyyяnlяшdиrиlmишdиr.

Son иllяrdя rяsmи statиstиkaya gюrя иstehsalatda яn чox bяdbяxt hadиsяlяr tиkиntи sektorunda baш verиr. Bяdbяxt hadиsяlяr nяtиcя-sиndя юlяn иnsanlarыn sayыna gюrя dя tиkиntи sektoru yцksяk gюstяrи-cиlяrя malиkdиr. Eynи zamanda tи-kиntи sektorunda baш verяn bяd-bяxt hadиsяlяrиn dя яksяrиyyяt

hиssяsи yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы zаmanы baш ve-rиr. Bunu nяzяrя alaraq monиto-риnq zamanы tиkиntи sektorunun mяhz bu sferasы (yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы) яsas dиqqяt mяrkяzиndя saxlanыlmышdыr.

Monиtorиnq яsasяn hцndцr mяrtяbяlи yaшayыш vя ya qeyrи-yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиldиyи sahя-lяrdя hяyata keчиrиlmишdиr. Bцtюv-lцkdя 30 tиkиntи sahяsи monиtorиn-qя cяlb edиlmишdиr. Monиtorиnq nяtиcяsиndя bu sahяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи vя texnиkи tяhlцkяsиz-lиk qaydalarыna яmяl olunma vя-zиyyяtи mцxtяlиf monиtorиnq alяt-lяrи tяtbиq edиlmяklя mцшahиdя edиlmиш vя яldя edиlяn qяnaяtlяr яsasыnda yekun rяy hazыrlanmыш-dыr. Hesabatda bu иstиqamяt ayrы-ca яhяtя olunmuш vя tиkиntи sektorunda bяdbяxt hadиsяlяrиn baш vermяsи vя bunun nяtиcяsиndя ишчиlяrиn peшя яmяk qabиlиyyяtиnи uzun mцddяtя vя ya dаиmи иtиr-mяsи vя ya bu sяbябdяn ишчиnиn hяlak olmasыnыn sяbябlяrи gюstя-

Page 5: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

5

rиlmишdиr. Uyьunsuzluqlarыn ara-dan qaldыrыlmasы иlя baьlы tяklиflяr иrяlи sцrцlmцшdцr.

Hesabatda hяmчиnиn иstehsa-latda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr vя peшя xяstяlиklяrи zamanы zя-rяrя mяruz qalanlara daиr statиs-tиka analиz edиlmишdиr. Analиz yalnыz rяsmи statиstиkanы яhatя etmишdиr. Statиstиkanыn analиzи gюstяrmишdиr kи, bu gюstяrиcиlяr real vяzиyyяtи яks etdиrmиr. Иsteh-salatda baш verяn bяdbяxt hadи-sяlяrиn яksяrиyyяtи gиzlяdиlиr vя nяtиcяdя bu hadиsяlяr statиstиkada яks olunmur. Eynи zamanda rяs-mи statиstиka onu gюstяrmишdиr kи, юlkяnиn яmяk sferasыnda яmяyиn mцhafиzяsиnиn tяmиn olunmasы иlя baьlы bиr sыra tяdbиrlяrиn, o cцmlя-dяn qanunverиcиlиyиn tяkmиllяшdи-rиlmяsи, иnzиbatи vя maddи mяsu-lиyyяtиn artыrыlmasы cиddи effekt vermяmишdиr.

Яmяyиn mцhafиzяsи normalarы-nыn vя qaydalarыnыn pozulmasыnыn sяbябlяrи baшqa bиr monиtorинq alяtи tяtbиq edиlmяklя dя araшdыrыl-mышdыr. Яmяk sferasыnda, xцsusяn dя яmяyиn mцhafиzяsи иlя baьlы sahяdя tяcrцbяsи olan ekspertlяrlя strukturlaшmamыш иntervцlяr tяшkиl olunmuшdur. Ekspertlяrlя hяyata keчиrиlяn иntervцlяr dя яvvяlkи monиtorинq alяtlяrиnиn tяtbиqи vasиtяsи иlя яldя edиlяn nяtиcяlяrи tяsдиq etmишdиr.

Hesabatыn sonunda yekun rяy vя tюvsиyyяlяr яks olunmuшdur. Tюvsиyyяlяr hяm qanunverиcиlи-yиn, hяm dя mюvcud praktиkanыn tяkmиllяшdиrиlmяsи иlя baьlыdыr. Bu tюvsиyyяlяr hяm norma yaradan dюvlяt orqanlarыna, hяm hяm-karlar иttиfaqlarыna, hям vяtяndaш cяmиyyяtи strukturlarыna цnvan-lanmышdыr.

Page 6: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

6

AZЯRBAYCAN RESPUBLЫKASЫNDA ЯMЯYЫN MЦHAFЫZЯSЫNЫN QANUNVERЫCЫLЫK ЯSASLARЫ

Azяrbaycan Respublиkasы

Konstиtusиyasыnыn 35-cи maddяsи-nиn 6-cы bяndиnя яsasяn «hяr kя-sиn tяhlцkяsиz vя saьlam шяraиtdя ишlяmяk» hцququ vardыr.

Яmяyиn mцhafиzяsи normalarы vя qaydalarы Azяrbaycan Respub-lиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи, dиgяr qanunverиcиlиk aktlarы, sяlahиyyяt-lяrи чяrчиvяsиndя mцvafиq иcra hakиmиyyяtи orqanlarыnыn qяbul etdиyи normatиv hцquqи aktlarla, hяmчиnиn Azяrbaycan Respublиka-sыnыn tяrяfdar чыxdыьы mцvafиq beynяlxalq mцqavиlяlяrlя mцяyyяn edиlиr.

Bu vя ya dиgяr шяkиldя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr beynяlxalq stan-dartlarы mцяyyяn edяn bиr sыra dюvlяtlяrarasы mцqavиlяlяr Azяr-baycan Respublиkasы tяrяfиndяn ratиfиkasиya edиlmишdиr. Bu mцqavи-lяlяr ичяrиsиndя иlk nюvbяdя Иqtиsa-dи, sosиal vя mяdяnи hцquqlara daиr Beynяlxаlq Paktы gюstяrmяk olar. Bundan яlavя Azяrbaycan Res-publиkasы Beynяlxalq Яmяk Tяш-kиlatыnыn Яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr bиr sыra konvensиya vя tюvsиy-yяlяrиnи ratиfиkasиya etmиш vя tя-rяfdar чыxmышdыr. Bunlarыn sыra-

sыnda “Sяnayedя vя tиcarяtdя яmя-yиn tяftиши haqqыnda Konvensиya”, “Kяnd tяsяrrцfatыnda яmяyиn tяf-tиши haqqыnda Konvensиya”, “Rяngsazlыq ишlяrиndя qurьuшunlu boyaq haqqыnda Konvensиya”, Иs-tehsal Mцhиtи (Havanыn чиrklяn-mяsи, sяs vя tиtrяmя) haqqыnda Konvensиya”, “Иstehsal Mцhиtи (Havanыn чиrklяnmяsи, sяs vя tиt-rяmя) haqqыnda tюvsиyyя”, “Tиca-rяtdя vя иdarяlяrdя gиgийенa haqqыnda Konvensиya”, “Tиcarяt-dя vя иdarяlяrdя gиgийena haqqыn-da tюvsиyyя”, “Dokerlяrиn bяdbяxt hadиsяlяrdяn mцhafиzяsи haqqыnda Konvensиya”, “Bяdbяxt hadиsяlя-rиn qarшыsыnыn (dяnиzчиlяr) haqqыn-da Konvensиya”, “Dяnиzчиlяr ara-sыnda bяdbяxt hadиsяlяrиn qarшыsы-nыn alыnmasы haqqыnda tюvsиyyя”, “Dokerlяrиn bяdbяxt hadиsяlяrdяn mцhafиzяsи haqqыnda tювsиyyя” vя s. vardыr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn tяrяfdar чыxdыьы Иqtиsadи Sosиal vя Mяdяnи Hцquqlara daиr Beynяl-xalq Paktыn 7-cи maddяsиnя gюrя:

Bu Paktda ишtиrak edяn dюvlяtlяr

hяr bиr иnsanыn яdalяtlи vя яlverишlи

Page 7: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

7

яmяk шяraиtи hцququnu tanыyыr. Bu hцquqa, o cцmlяdяn, aшaьыdakыlar daхиldиr:

a) Bцtцn zяhmяtkeшlяrя mиnиmum aшaьыdakыlarы tяmиn edяn haqq;

и) Heч bиr fяrq qoyulmadan eynи dяyяrя malиk яmяk цчцn яdalяtlи яmяk haqqы vя bяrabяr юdяnиш; hяm dя qadыnlara eynи яmяyя gюrя bяrabяr haqq юdяmяklя, kишиlяrиn иstиfadя etdиklяrиndяn pиs olmayan яmяk шяra-иtи tяmиn edиlmяlиdиr;

ии) Bu paktыn qяrarlarыna mцvafиq olaraq onlarыn юzlяrи vя aиlяlяrи цчцn qяnaяtbяхш gцzяran;

b) Tяhlцkяsиzlиk vя gиgиyena tя-lяblяrиnя cavab verяn иш шяraиtи;

c) Mцvafиq olaraq daha yцksяk vяzиfяlяrя иrяlи чяkиlmяk цчцn hamыya yalnыz иш staжы vя ихtиsas sяvиyyяsи яsa-sыnda eynи шяraиt yaradыlmasы;

d) Иstиrahяt, asudя vaхt vя иш vaхtы-nыn aьlabatan шяkиldя mяhdudlaшdыrыlm-asы vя юdяnишlи vaхtaшыrы mяzunиyyяt, elяcя dя bayram gцnlяrи цчцn haqq.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи vя dиgяr normatиv hцquqи aktlarda яmяyиn mцhafиzяsи normalarы vя qaydalarы

Azяrbaycan Respublиkasыnыn mцvafиq hakиmиyyяt оrqanlarыnыn, fиzиkи vя hцquqи шяхslяrиn tяsиs etdиklяrи mцlkиyyяt vя tяшkиlatи - hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmaya-raq Respublиkanыn яrazиsиndя yer-lяшяn bцtцn mцяssиsяlяrdя, иdarя-lяrdя, tяшkиlatlarda, elяcя dя mцяs-sиsя yaradыlmadan ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяsи baьlanmыш иш yerlяrиn-dя, hяmчиnиn оnun hцdudlarыndan kяnarda fяalиyyяt gюstяrяn Azяr-baycan Respublиkasыnыn sяfиrlиklя-rиndя, Kоnsulluqlarыnda, beynяl-хalq sularda Azяrbaycan Respub-lиkasыnыn bayraьы altыnda цzяn gя-mиlяrdя, шelf qurьularыnda, о cцm-lяdяn ишяgюtцrяnиn хammalыndan (materиalыndan), иstehsal vasиtяlя-rиndяn иstиfadя etmяklя яmяk funksиyasыnы юz evиndя yerиnя yetи-

rяn ишчиlяrя dя шamиl edиlяn 1 fevral 1999-cu иldя Azяrbaycan Respublи-kasыnыn Prezиdentи tяrяfиndяn иmz-alanmыш 618-1Q nюmrяlи Qanuna яsasяn Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи 1 иyul 1999-cu иldя qцvvяyя mиnmишdиr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Kоnstиtusиyasыnda яksиnи tapmыш vя Azяrbaycan dюvlяtиnиn яsas qayьыlarыndan bиrи оlan - «hяr kя-sиn tяhlцkяsиz vя saьlam шяraиtdя ишlяmяsи» vя bu иstиqamяtdя fяa-lиyyяt gюstяrmяsи цчцn mцvafиq sяlahиyyяtlяr, vяzиfяlяr, tяmиna-tlar vя gюstяrишlяr Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllя-sиnиn «Яmяyиn Mцhafиzяsи» bюl-mяsиndя (ЫX) яksиnи tapmышdыr. «Яmяyиn Mцhafиzяsи» bюlmяsи 4 fяsиldяn иbarяtdиr:

Page 8: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

8

Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы,

qaydalarы vя prиnsиplяrи

Adыndan gюrцndцyц kиmи bu fяsиldя яmяyиn mцhafиzяsи nоrma-larыndan, qaydalarыndan, prиnsиplя-rиndяn vя яmяyиn mцhafиzяsи mя-sяlяlяrиnиn hяllиndя иctиmaи bиrlиk-lяrиn ишtиrakыndan bяhs edиlиr.

Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы vя qaydalarы dedиkdя, Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи иlя, sяlahиyyяtlяrи чяrчиvяsиndя Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetи vя Яmяk vя Яhalиnиn Sо-sиal Mцdafияsи Nazиrlиyи vя dиgяr sяlahиyyяtlи orqanlar tяrяfиndяn qяbul vя tяsdиq edиляn nоrmatиv hцquqи aktlarla, habelя Azяrbay-can Respublиkasыnыn qошulduьu vя ya tяrяfdar чыхdыьы beynяlхalq mцqavиlяlяrlя mцяyyяn edиlяn nоrmatиvlяr vя standartlar baшa dцшцlцr.

22 nоyabr 1998-cи иldя Beynяl-хalq (regиоnal)vя dюvlяtlяrarasы standartlarыn, nоrmalarыn, qaydala-rыn vя tюvsиyyяlяrиn Azяrbaycan Res-publиkasы яrazиsиndя tanыnmasы vя tяtbиq edиlmяsи Qaydalarы Azяrbay-can Respublиkasы Prezиdentиnиn Fяrmanы иlя tяsdиq edиlmишdиr.

30 dekabr 1999-cu иldя «Nоr-matиv hцquqи aktlar haqqыnda» Azяrbaycan Respublиkasы Qanunu-nun tяtbиq edиlmяsи barяdя Azяr-baycan Respublиkasы Prezиdentиnиn Fяrmanы иmzalanmышdыr.

«Nоrmatиv hцquqи aktlar haqqыnda» Azяrbaycan Respublи-kasы Qanununun 8-cи maddяsиndя gюstяrиlmишdиr kи, Azяrbaycan

Respublиkasыnыn dюvlяt mцstяqиllиyи elan edиlяnяdяk qцvvяdя оlmuш, sоnradan lяьv edиlmяmиш vя Azяrb-aycan Respublиkasыnыn Kоnstиtu-sиyasыna zиdd оlmayan aktlar Azяr-baycan Respublиkasыnda hцquqи qцvvяsиnи saхlayыr.

Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsи-nиn оtuz цчцncц fяslиnиn 207-cи maddяsиnиn 3-cц bяndиnя яsasяn: «Яmяyиn mцhafиzяsи цzrя nоrma-tиv-hцquqи aktlarыn tяlяblяrи, яmя-yиn mцhafиzяsи nоrmalarы, stan-dartlarы, qaydalarы яmяk mцnasи-bяtlяrиnиn tяrяflяrи vя dиgяr fиzиkи vя hцquqи шяхslяr цчцn mяcburи-dиr».

Яmяyиn mцhafиzяsи dedиkdя hяr zaman ишlяdиlяn vя bиr-bиrи иlя baьlы цч яsas mяfhumla - mцяssиsя, ишяgюtцrяn vя ишчи anlayышlarыna hяr zaman rast gяlиnиr.

Mцяssиsя - mцlkиyyяt vя tяш-kиlatи-hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq Azяrbaycan Respub-lиkasы qanunverиcиlиyиnя mцvafиq оlaraq yaradыlan vя fяalиyyяt gюs-tяrяn, ишчиlяr tяrяfиndяn haqqы юdяnиlmяklя peшяsи, sяnяtи, ихtиsa-sы цzrя яmяk mцqavиlяsи иlя mцяyyяnlяшdиrиlmиш ишlяrиn (хиd-mяtlяrиn) yerиnя yetиrиldиyи, яsas mяqsяdи mяhsul иstehsal etmяklя (хиdmяtlяr gюstяrmяklя) mяnfяяt яldя edяn hцquqи шяхs statusu-na malиk mцstяqиl tяsяrrцfat sub-yektиdиr.

Ишяgюtцrяn - tяшkиlatи - hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq mцяssиsяlяrdя ишчиlяrlя fяrdи яmяk mцqavиlяsиnи baьlamaq, оna хи-tam vermяk, yaхud оnun шяrtlя-rиnи dяyишdиrmяk hцququna malиk mцlkиyyяtчи vя ya оnun mцvяkkиl

Page 9: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

9

etdиyи mцяssиsя rяhbяrи, sяlahиy-yяtlи оrqanы, elяcя dя qanunverиcи-lиklя qadaьan оlunmayan sahиb-karlыq fяalиyyяtи иlя mяшьul оlan fи-zиkи шяхsdиr.

Ишчи - fяrdи яmяk mцqavиlяsи иlя mцvafиq sяnяt, peшя, ихtиsas цz-rя mцlkиyyяt vя tяшkиlatи - hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq mцяssиsяlяrdя haqqы юdяnиlmяklя чalышan fиzиkи шяхslяrdиr.

Яmяyиn mцhafиzяsиnя aиd qa-nunverиcиlиkdя nяzяrdя tutulmuш bцtцn tяlяblяr nяzяrя alыnaraq dюvlяt hakиmиyyяtи оrqanlarы, mцlkиyyяtчиlяr, ишяgюtцrяnlяr vя ишчиlяr tяrяfиndяn яmяyиn mцhafи-zяsиnиn tяmиn оlunmasы «Яmяyиn Mцhafиzяsи» bюlmяsиnиn оtuz цчцncц fяslиnиn 209-cu maddяsиn-dя gюstяrиlmиш aшaьыdakы яsas prиnsиplяrя uyьun оlaraq hяyata keчиrиlиr:

• dюvlяt hakиmиyyяtи оrqanlarы-nыn, mцlkиyyяtчиlяrиn, ишяgюtцrяnlя-rиn vя ишчиlяrиn яmяk шяraиtиnиn vя яmяyиn mцhafиzяsиnиn yaхшыlaшdы-rыlmasыna, иstehsal qяzalarыnыn, хяsarяtlяrиnиn, zяdяlяrиnиn vя peшя хяstяlиklяrиnиn qarшыsыnыn alыn-masыna yюnяldиlmиш fяalиyyяt bиr-lиyи;

• ишчиnиn hяyatыnыn vя saьlamlы-ьыnыn mцяssиsяnиn иstehsal fяalиy-yяtиnиn nяtиcяlяrиndяn цstцn tutul-masы;

• яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя fяalиyyяtиn иqtиsadи vя sоsиal sиya-sяtиn dиgяr иstиqamяtlяrи иlя, habelя яtraf mцhиtиn mцhafиzяsи sahяsиndя fяalиyyяtlя яlaqяlяndи-rиlmяsи;

• mцlkиyyяt vя tяшkиlatи-hцquqи fоrmasыnda asыlы оlmayaraq, bцtцn

mцяssиsяlяr цчцn яmяyиn mцhafи-zяsи sahяsиndя vahиd tяlяblяrиn mцяyyяn edиlmяsи;

• яmяyиn mцhafиzяsи tяlяblяrи-nиn bцtцn mцяssиsяlяrdя yerиnя yetиrиlmяsиnя mцstяqиl vя sяmяrяlи nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsи;

• яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя цmumbяшяrи elmи-teхnиkи tяrяqqи-dяn, qabaqcыl tяcrцbяdяn genиш иs-tиfadя edяn, habelя tяhlцkяsиzlиk teхnиkasыnыn vя teхnоlоgиyanыn sя-mяrяlи mцhafиzя vasиtяlяrиnи hazыr-layan vя tяtbиq edяn ишяgюtцrяnlя-rиn mцvafиq qaydada vя vasиtяlяrlя hяvяslяndиrиlmяsи;

• mцяssиsяlяrdя яmяyиn yцk-sяk mцhafиzяsи шяraиtи yaradыl-masыna yюnяldиlmиш vergи sиyasяtи-nиn aparыlmasы;

• яmяyиn mцhafиzяsиnиn malиy-yяlяшdиrиlmяsиndя dюvlяtиn ишtиrakы;

• яmяyиn mцhafиzяsи nоrmala-rыnыn mцntяzяm оlaraq tяkmиllяш-dиrиlmяsи;

• ишчиlяrиn хцsusи geyиm vя ayaqqabы, dиgяr fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи иlя, mцalиcя-prоfиlaktиk yemяklя vя dиgяr vasиtяlяrlя pulsuz tяmиn edиlmяsи;

• tяhsиl mцяssиsяlяrиndя яmя-yиn mцhafиzяsи цzrя mцtяхяssиslя-rиn hazыrlanmasы;

• иstehsalatda baш vermиш hяr bиr bяdbяхt hadиsяnиn hюkmяn tяh-qиq edиlmяsи, uчоta alыnmasы, tяhlиl edиlmяsи vя bunun яsasыnda иsteh-salat хяsarяtlяrиnиn, zяdяlяrиnиn vя peшя хяstяlиklяrиnиn vяzиyyяtи barяdя ишчиlяrя dцrцst mяlumatla-rыn verиlmяsи;

• иstehsalatda bяdbяхt hadиsя-lяrdяn zяrяrчяkmиш vя ya peшя хяs-

Page 10: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

10

tяlиklяrиnя tutulmuш ишчиlяrиn mяna-felяrиnиn sоsиal, maddи vя mяnяvи mцdafияsи;

• hяmkarlar иttиfaqlarыnыn, mц-яssиsяlяrиn vя ayrы-ayrы fиzиkи, hцquqи шяхslяrиn яmяyиn mцhafиzя-sиnи tяmиn etmяyя yюnяldиlmиш fяa-lиyyяtиnя hяrtяrяflи yardыm оlun-masы;

• яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя beynяlхalq яmяkdaшlыq mцnasиbяt-lяrиnиn genишlяndиrиlmяsи.

Yuхarыda qeyd оlunan prиn-

sиplяrdя gюstяrиldиyи kиmи яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыnыn mцntя-zяm оlaraq tяkmиllяшdиrиlmяsи Respublиka иqtиsadиyyatыnыn bц-tцn sahяlяrиndя tяhlцkяsиzlиyиn tяmиn edиlmяsиnя vя bu sahяdя иnkишafa sяbяb оlardы. Lakиn яmя-yиn mцhafиzяsи цzrя qцvvяdя оlan sahя qaydalarыnыn vя nоrmalarы-nыn mцntяzяm оlaraq tяkmиllяшdи-rиlmяmяsи, eynи zamanda bиr sыra nоrmatиv hцquqи sяnяdlяrиn vaх-tыnda ишlяnиlmяmяsи nяtиcяsиndя prоblemlяr yaranыr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn dюvlяt mцstяqиllиyи elan edиlяnяdяk qцvvяdя оlmuш, sоnradan lяьv edиlmяmиш vя Azяrbaycan Res-publиkasыnыn Kоnstиtusиyasыna zиdd оlmayan aktlarыn Azяrbaycan Respublиkasыnda hцquqи qцvvяsиnи saхladыьы qanunи оlsa da bu sяnяd-lяrиn dя mцvafиq оrqanlar tяrяfиn-dяn dюvlяt dиlиndя ишlяnиlиb mцl-kиyyяt vя tяшkиlatи-hцquqи fоrma-sыndan asыlы оlmayaraq, bцtцn mцяssиsяlяr цчцn яmяyиn mцhafи-zяsи sahяsиndя vahиd tяlяblяrиn mцяyyяn edиlmяsиnя vя иcrasыna

nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsиnя ehtиyac vardыr.

Deyиlяnlяrlя yanaшы tяhsиl mц-яssиsяlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи цzrя mцtяхяssиslяrиn hazыrlanmasы иши dя zamanыn tяlяblяrиnя cavab vermиr.

Eynи zamanda bu fяslиn 210-cu maddяsиndя яmяyиn mцhafи-zяsи mяsяlяlяrиnиn daha etиbarlы, hяrtяrяflи vя оbyektиv hяll edиl-mяsи, hяmчиnиn dюvlяt hakиmиy-yяtи оrqanlarыna, habelя ишяgюtц-rяnlяrя kюmяklиk gюstяrиlmяsи цчцn яmяyиn mцhafиzяsиnиn tяmиn edиlmяsиnя aиd nоrmatиv-hцquqи aktlarы qяbul edяrkяn mцvafиq иc-tиmaи bиrlиklяrиn tяklиflяrиn vя tюvsиyyяlяrиnиn nяzяrя alыnmasы mяqsяdяuyьundur.

Иctиmaи bиrlиklяr yaradыlarkяn иctиmaи bиrlиklяr haqqыnda qanun-verиcиlиyя mцvafиq оlaraq fяalиy-yяt gюstяrmяlиdиr.

Ишяgюtцrяnlяr, ишчиlяr, habelя ayrы-ayrы шяхslяr tяrяfиndяn yara-dыlmыш иctиmaи bиrlиklяrиn tяklиf vя tюvsиyyяlяrи dюvlяt hakиmиyyяtи оrqanlarы vя ишяgюtцrяnlяr tяrяfиn-dяn nяzяrя alыnmalы, elяcя dя оnl-arla sых яmяkdaшlыq edиlmяlиdиr.

Яmяyиn mцhafиzяsиnиn hцquqи,

tяшkиlatы-teхnиkи vя malиyyя tяmиnatы

Яmяk Mяcяllяsиndя verиlmиш

nоrma vя qaydalar яsasяn daha цmumи хarakter daшыyыr.

Яmяk Mяcяllяsиnиn Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz dюr-dцncц fяsиlиnиn 211-cи maddяsиnиn 1-cи bяndиndя gюstяrиldиyи kиmи Яmяyиn Mцhafиzяsи qaydalarыnыn

Page 11: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

11

hяr yerdя eynи cцr yerиnя yetиrиlmя-sиnи, Яmяk Mяcяllяsи иlя mцяyyяn edиlmиш hallarda яmяk шяraиtиnиn хцsusиyyяtlяrиnиn, яlavя mяzunиy-yяt hцququnun vя dиgяr nоrma-larыn tяtbиqиnи tяmиn etmяk mяq-sяdи иlя mцvafиq иcra hakиmиyyяtи оrqanы оlan Azяrbaycan Respublи-kasы Nazиrlяr Kabиnetи tяrяfиndяn Respublиka цzrя vahиd, яhatяlи sиyahыlarы vя оnlarыn tяtbиqи qayda-larы tяsdиq edиlиr.

Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 20 fevral 2002-cи иl tarихlи, 30 nюmrяlи qяrarы иlя «Ышlяrи yerиn altыnda gюrцlяn yeraltы иstehsalatlarыn, шaхtalarыn, tunellяrиn, qurьularыn vя dиgяr иш yerlяrиnиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmиш-dиr. Bu Sиyahыda yeraltы daь-mя-dяn ишlяrи, yeraltы цsulla cиvя fиlиz-lяrиnиn чыхarыlmasы, kиmya sahяsи цzrя yeraltы daь-mяdяn ишlяrи, mяrgцmцш tяrkиblи fиlиzlяr чыхa-rыlan sahя, duzlu mяhlullar чыхa-rыlan mяdяn sahяlяrи, daь-mяdяn шaхtasыnыn aчыlmasы, azbest hasиla-tы yeraltы daь-mяdяn ишlяrи, daь-mяdяn ишlяrиnиn aчыlmasы, metrо-pоlиtenlяrиn, tunellяrиn vя dиgяr yeraltы tиkиlиlяrиn (qurьularыn) иn-шasы vя yenиdяn qurulmasы, mяn-zиl-kоmmunal tяsяrrцfatы, dяmиr yоlu nяqlиyyatы vя metrоpоlиten иш, tяmиr vя хиdmяt sahяlяrиnиn mцvafиq sиyahыlarы яksиnи tapmыш-dыr.

Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 3 yanvar 2000-cи иl tarихlи, 1 saylы qяrarы иlя «Ышчиnиn sяhhяtиnя, saьlamlыьыna mяnfи tяsиr gюstяrяn amиllяr оlan aьыr, zяrяrlи vя tяhlцkяlи яmяk шяraиtlи иш yerlяrиndя, habelя яhalи-

nиn saьlamlыьыnыn mцhafиzяsи mяq-sяdи иlя yeyиntи sяnayesи, иctиmaи иaшя, sяhиyyя, tиcarяt vя bu qяbиl-dяn оlan dиgяr иш yerlяrиndя яmяk mцqavиlяsи baьlanыlarkяn ишчиlяrиn saьlamlыьы haqqыnda tиbbи arayыш tяlяb оlunan peшяlяrиn (vяzиfяlя-rиn), иш yerlяrиnиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr.

Qadыnlarыn, yaшы 18-dяn az оlan ишчиlяrиn яmяyиndяn иstиfadя оlunmasы qadaьan edиlяn иstehsa-latlarыn vя иш yerlяrиnиn sиyahыlarы tяrtиb vя tяsdиq edиlmишdиr. Belя kи, Azяrbaycan Respublиkasы Na-zиrlяr Kabиnetиnиn 20 оktyabr tarихlи, 1999-cu иl tarихlи, 170 nюmrяlи qяrarы иlя «Qadыn яmяyи-nиn tяtbиqи qadaьan оlunan, яmяk шяraиtи zяrяrlи vя aьыr оlan иstehsa-latlarыn, peшяlяrиn (vяzиfяlяrиn), habelя yeraltы ишlяrиn» Sиyahыsы tяs-dиq edиlmишdиr. Eynи zamanda Azяrbaycan Respublиkasы Nazиr-lяr Kabиnetиnиn 24 mart tarихlи, 2000-cи иl tarихlи, 58 nюmrяlи qяrarы иlя «Yaшы 18-dяn az оlan иш-чиlяrиn яmяyиnиn tяtbиqи qadaьan оlunan яmяk шяraиtи zяrяrlи vя aьыr оlan иstehsalatlarыn, peшяlяrиn (vя-zиfяlяrиn)habelя yeraltы ишlяrиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr.

Иnsan оrqanиzmиnя tяsиr edяn meteоrоlоjи шяraиt, atmоsfer tяzyи-qи, sяs-kцy, tиtrяyиш, tоzlar, qыcыq-landыrыcы kиmyяvи maddяlяr, elek-trоmaqnиt vя elektrиk sahяsи, sя-mяrяsиz ишыqlandыrma, bяdяnиn qeyrи-adи vяzиyyяtи vя s. иstehsalat zяrяrи sayыlыr.

Иstehsalat zяrяrlяrиnиn nоrma-dan artыq tяsиrи ишчиlяrdя peшя хяs-tяlиklяrиnиn яmяlя gяlmяsиnя sя-bяb оlur.

Page 12: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

12

Tоrpaq vя qaya ишlяrиndя, yer-altы qazmada, elektrиk qaynaьы vя hиdrоиzоlyasиya ишlяrиndя, sement vя betоnla яlaqяdar ишlяrdя иsteh-salat tоzlarы яmяlя gяlиr kи, bu da pnevmоkоnnоz, sиlиkоz vя asbetоz хяstяlиklяrиnя sяbяb оla bиlяr.

Vиbratоrlarla betоn qarышыьы vя dяmиr-betоn kоnstruksиyalarыn hazыrlanmasы zamanы, betоn qarы-шыьы иlя ишlяyяn zaman яmяlя gя-lяn tиtrяyишdяn ишчиlяr tиtrяyиш хяstяlиyиnя tutulurlar.

Qaynaq bиrlяшmяlяrиnиn key-fиyyяtиnя qamma-defektоskоpиya иlя nяzarяt etdиkdя, mцхtяlиf иоn-laшdыrma mяnbяlяrи иlя яlaqяdar ишlяrdя иnsan оrqanиzmи шцa хяs-tяlиyиnя tutula bиlяr vя s.

Bиr иш nюvц цчцn хarakterиk оlan peшя хяstяlиyи dиgяr иш nюvц цчцn peшя хяstяlиyи sayыlmaya bиlяr.

Azяrbaycan Respublиkasы Na-zиrlяr Kabиnetиnиn 14 yanvar 2002-cи иl tarихlи 7 nюmrяlи Qяrarы иlя «Ышчиnиn peшя хяstяlиyиnя tutulmaьы ehtиmalы yцksяk оlan иш yerlяrиnиn» Sиyahыsы tяsdиq edиl-mишdиr.

Оnu da qeyd etmяk lazыmdыr kи, baш vermиш vя ya baш verя bиlяcяk peшя хяstяlиklяrиnиn vaхtыnda qarшы-sыnыn alыnmasыnda ишчиlяrиn ишя qяbul edиlяrkяn vя ишlяyяnlяrиn dюvrи tиbbи mцayиnяdяn keчmяlяrиnиn dцzgцn tяшkиl edиlmяsиnиn vя bu ишиn keyfиy-yяtlя aparыlmasыnыn bюyцk tяsиrи vardыr.

Bununla яlaqяdar оlaraq, Azяrbaycan Respublиkasы Sяhиy-yя Nazиrlиyи tяrяfиndяn «Tиbbи prоfиlaktиk mцayиnяlяrиn tяkmиl-lяшdиrиlmяsи haqqыnda» 23 yanvar 1998-cи иl tarихlи 13 nюmrяlи яmr

verиlmишdиr. Яmrdя «Peшя хяstя-lиklяrиnиn qarшыsыnыn alыnmasы mяq-sяdи иlя ишя daхиl оlarkяn tиbbи mцayиnя vя dюvrи tиbbи mцayиnя-dяn keчиrиlmяsи mцtlяq оlan ишlяr-dя mюvcud zяrяrlи maddяlяr vя яlverишsиz amиllяrиn, tиbbи mцayи-nяlяrdя ишtиrak edяn ихtиsaslы hя-kиmlяrиn, яmяk prоsesиndя mцяy-yяn etиоlоjи amиllяr цzrя lazыmи labоratоr vя funksиоnal-dиaqnоstиk mцayиnяlяrиn, tяhlцkяlи, zяrяrlи, яlverишsиz иstehsalat amиllяrи иlя яlaqяdar ишя buraхыlmayan tиbbи яks gюstяrишlяrиn Sиyahыsы», «Хяs-tяlяnmя, bяdbяхt hadиsя hallarыnыn qarшыsыnыn alыnmasы, яmяk tяhlц-kяsиzlиyи, яhalиnиn saьlamlыьыnыn tяmиn оlunmasы, иnfeksиоn vя parazиtar хяstяlиklяrиn yayыlma-sыna yоl verиlmяmяsи mяqsяdи иlя ишя daхиl оlarkяn tиbbи mцayиnя vя dюvrи tиbbи mцayиnяdяn keчиl-mяsи mцtlяq оlan ишlяrиn, tиbbи mцayиnяlяrdя ишtиrak edяn ихtиsaslы hяkиmlяrиn, ишиn nюvцnя gюrя lazыmи labоratоr vя funksиоnal-dиaqnоstиk mцayиnяlяrиn vя hя-mиn ишlяrя buraхыlmaya tиbbи яks gюstяrишlяrиn Sиyahыsы» hяmчиnиn bиr sыra tяlиmatlar юz яksиnи tapmышdыr.

Peшя хяstяlиklяrиnиn sиyahыsы, peшя хяstяlиklяrи dиaqnоzunun qо-yulmasыnda, оnun yerиnя yetиrиlяn иш vя ya sяnяtlя яlaqяlяndиrиlmя-sиndя, яmяk qabиlиyyяtи ekspertиz-asы, tиbbи vя яmяk reabиlиtasиyasы mяsяlяlяrиnиn hяllиndя, elяcя dя mцяssиsя vя tяшkиlatlar tяrяfиndяn fяhlя vя quluqчularыn sяhhяtlяrи-nиn pоzulmasыna gюrя оnlara dя-yяn maddи zяrяrиn юdяnиlmяsи иши-

Page 13: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

13

nиn hяll оlunmasыnda иstиfadя оlu-nan яsas sяnяddиr.

Peшя хяstяlиyи цzrя яlиllиk qru-punun vя яmяk qabиlиyyяtиnи иtиr-mя faиzиnиn tяyиn оlunmasы hцqu-qu Tиbbи Sоsиal Ekspert Kоmиs-sиyasы (TSEK) verиlиr.

Peшя хяstяlиklяrиnиn tяyиn оlun-masы, peшя хяstяlиklяrиnиn sиyahыsы vя tяlиmatыn dцzgцn tяtbиq оlun-masы цzяrиndя nяzarяt Sяhиyyя Nazиrlиyиnя vя V.Y.Aхundоv adыna Mиllи ET Tиbbи Prоfиlaktиka Иnstиtu-tu nяzdиndя yaradыlmыш mяrkяzи ekspert kоmиssиyasыna hяvalя оlu-nur. «Yоlхucu хяstяlиklяrиn иmmu-nоprоfиlaktиkasы haqqыnda» Azяr-baycan Respublиkasы Qanununun tяtbиq edиlmяsи barяdя Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentиnиn 2000-cи иl 17 иyun tarихlи 353 nюmrяlи Fяr-manыnыn иcrasыnы tяmиn etmяk mяq-sяdи иlя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2001-cи иl 2 иyun tarихlи, 110 nюmrяlи Qяrarы иlя «Prоfиlaktиk peyvяndlяrиn mяcburи aparыlmasы tяlяb оlunan ишlяrиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr.

Yuхarыda sadalanan sиyahыlar kцtlяvи tиrajlarla nяшr etdиrиlmяlи vя иqtиsadиyyatыn bцtцn sahяlяrи цzrя ишяgюtцrяnlяrиn, hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn иstиfadя-sиnя verиlmяlиdиr. Ышяgюtцrяnlяr bцtцn иmkanlarы vя mяqbul цsul-larы иlя ишчиlяrиn hяmиn sиyahыlarla иstяnиlяn vaхt tanыш оlmasы vя иs-tиfadяsи цчцn zяrurи tяdbиrlяr gюr-mяyя bоrcludurlar.

Яmяk Mяcяllяsиnиn 212-cи maddяsиnя gюrя Azяrbaycan Res-publиkasыnыn Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyи tяrяfиn-dяn яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя

vahиd dюvlяt sиyasяtи hazыrlanыr vя hяyata keчиrиlиr, яmяk шяraиtиnи yaхшыlaшdыrmaq vя яmяyиn mцhafи-zяsиnи tяmиn etmяk sahяsиndя Azяrbaycan Respublиkasыnыn na-zиrlиklяrиnиn, dюvlяt kоmиtяlяrиnиn, dюvlяt kоnsernlяrиnиn, шиrkяtlяrи-nиn, иdarяlяrиnиn, ишяgюtцrяnlяrиn vяzиfяlяrи mцяyyяnlяшdиrиlиr, saь-lam vя tяhlцkяsиz яmяk шяraиtиnи tяmиn etmяk sahяsиndя оnlarыn fяalиyyяtи яlaqяlяndиrиlиr vя оna nяzarяt edиlиr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцda-fияsи Nazиrlиyи tяrяfиndяn яmяk шяraиtиnиn vя яmяyиn mцhafиzяsи-nиn yaхшыlaшdыrыlmasыna daиr prоq-ramlar tяsdиq edиlяrkяn, hяmkar-lar иttиfaqlarы vя ишяgюtцrяnlяrиn nцmayяndяlи оrqanlarы иlя mяslя-hяtlяшmяklя tяsdиq edиlиr, hяmчи-nиn оnlarыn yerиnя yetиrиlmяsиnи tяшkиl vя tяmиn edиr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn nazиrlиklяrи, dюvlяt kоmиtяlяrи, dюv-lяt kоnsernlяrи, шиrkяtlяrи, иdarяlяrи vя dюvlяt kоnsernlяrи, шиrkяtlяrи, assоsasиyalarы vя mцяssиsяlяrиn bиr-lиklяrи юz sяlahиyyяtlяrи daхиlиndя hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn, ишяgюtцrяnlяrиn nцmayяndяlи оr-qanlarыnыn ишtиrakы иlя яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя dюvlяt sиyasя-tиnиn mцvafиq иш yerlяrиndя hяyata keчиrиlmяsиnиn яsas иstиqamяtlяrиnи mцяyyяn edиr vя bu barяdя nяzяr-dя tutulan tяdbиrlяrи hяyata keчиrиr-lяr (ЯM, maddя 213).

Яmяyиn mцhafиzяsи цzrя sahя standartlarыnыn, nоrmalarыnыn, qay-dalarыnыn, nоrmatиv-hцquqи aktlarы-nыnыn hazыrlanmasы vя mцяyyяn оlu-nmuш qaydada tяsdиq edиlmяsи,

Page 14: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

14

mцяssиsяlяrиn rяhbяr ишчиlяrиnиn, mцtяхяssиslяrиnиn яmяyиn mцhafи-zяsи nоrmalarы vя qaydalarы цzrя tя-lиmиnиn keчиrиlmяsи vя оnlarыn bиlиk-lяrиnиn yохlanыlmasы, elяcя dя mцяs-sиsяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи qayda vя nоrmalarыnыn yerиnя yetиrиlmя-sиnя nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsи юz sяlahиyyяtlяrи daхиlиndя mцvafиq иcra hakиmиyyяtи tяrяfиndяn hяyata keчиrиlиr.

Bяlяdиyyя оrqanlarы da sяla-hиyyяtlяrи daхиlиndя яmяyиn mц-hafиzяsи sahяsиndя dюvlяt sиyasяtи-nиn tabelиklяrиndя оlan яrazиdя hяyata keчиrиlmяsи sяlahиyyяtиnя malиkdиrlяr.

Яmяyиn mцhafиzяsи цzrя sahя-lяrarasы yerlи яhяmиyyяtlи prоqram-larыn hazыrlanmasы vя оnlarыn yerиnя yetиrиlmяsи, regиоnal prоb-lemlяrиn hяllи vя яmяyиn mцhafиzя-sиnиn tяmиn edиlmяsиndя mцlkиy-yяtчиlяrя yardыm gюstяrиlmяsи цчцn оnlarыn pay ишtиrakы vя dиgяr vяsaиtи hesabыna яmяyиn mцhafиzяsи цчцn qanunverиcиlиklя mцяyyяn edиlmиш qaydada mяqsяdlи fоndlarыn yara-dыlmasы vя bu fоndlarыn vяsaиtlяrи-nиn tяyиnatы цzrя хяrclяnmяsиnи tя-mиn etmяk dя Яmяk Mяcяllяsиnиn Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 214-cи maddяsиnя gюrя bяlяdиyyя оrqan-larыnыn sяlahиyyяtиndяdиr.

Яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя mцяssиsяlяrиn mцlkиyyяtчиlяrиnиn vя ишяgюtцrяnlяrиnиn цzяrиnя bиr sыra vяzиfяlяr dцшцr. Belя kи, оnlar tabeчиlиklяrиndя оlan bцtцn ишчиlя-rиn иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи цzrя standartlarыn, nоrmalarыn vя qaydalarыn yerиnя yetиrиlmяsиnя bиl-avasиtя cavabdehlиk daшыyыrlar.

Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsи-nиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 215-cи maddяsиndя qeyd edиldиyи kиmи, bиlavasиtя иш yerlяrиnиn saьlam sa-nиtarиya-gиgиyena шяraиtиnиn vя яmяyиn mцhafиzяsиnиn qцvvяdя оlan nоrmatиvlяrя uyьunlaшdыrыl-masыnы, ишчиlяrя lazыmи sanиtarиya-mяишяt vя mцalиcя-prоfиlaktиk хиdmяtиnиn tяшkиlиnи, яmяk шяraиtи zяrяrlи, aьыr оlan vя yeraltы ишlяrdя чalышan ишчиlяrя pulsuz mцalиcяvи prоfиlaktиkи yemяklяr, sцd vя оna bяrabяr tutulan dиgяr mяhsullarыn verиlmяsиnи tяmиn etmяk цчцn mцяssиsяlяrиn mцlkиyyяtчиlяrи vя ишяgюtцrяnlяrи tяrяfиndяn lazыmи tяdbиrlяr hяyata keчиrиlmяlиdиr. Bunun цчцn Яmяk Mяcяllяsиnиn Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn dоqquzuncu fяsиlиnиn 64-cц mad-dяsиnиn 2-cи bяndиndя gюstяrиldиyи kиmи: «Ышяgюtцrяn mцvafиq иш yerlя-rиndя яmяyиn mцhafиzяsи tяdbиrlяrи-nиn tяmиn оlunmasыnы vя ya иstehsal sanиtarиyasыnыn, gиgиyenasыnыn vяzиy-yяtиnи mцяyyяn etmяk vя yaхшыla-шdыrmaq mяqsяdи иlя, habelя яmяk mяhsuldarlыьыnыn vя ишиn sяmяrяlиlи-yиnиn artыrыlmasы, яmяyиn tяшkиlиndя яn mцtяrяqqи цsullarыn, о cцmlяdяn yenи teхnиkanыn vя teхnоlоgиyanыn tяtbиqи zamanы иш yerlяrиnиn attestasиyasы keчиrиlmяlиdиr». Eynи zamanda Яmяk Mяcяllяsиnиn Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 222-cи maddяsиnиn 5-cи bяndиndя dя иш yerlяrиnиn яmяyиn mцhafиzяsи nоr-malarыna vя qaydalarыna uyьun-luьu цzrя vaхtaшыrы attestasиya apa-rыlmasыna mцяssиsяlяrиn mцlkиyyяt-чиlяrи vя ишяgюtцrяnlяrи cavab-dehlиk daшыyыrlar.

Page 15: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

15

Иш yerlяrиnиn attestasиyasы hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarы-nыn ишtиrakы иlя aparыlmalы vя gюs-tяrиcиlяr barяdя яmяk kоllektи-vиnя mяlumat verиlmяlиdиr.

Azяrbaycan Respublиkasы Na-zиrlяr Kabиnetиnиn 06. 03. 2000- cи иl tarихlи 38 nюmrяlи Qяrarы иlя «Иш yerlяrиnиn attestasиyas» Qaydalarы tяsdиq edиlmишdиr.

Иш yerlяrиnиn attestasиyasы цzrя Qaydalar mцlkиyyяt vя tяшkиlatи hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmaya-raq Respublиka яrazиsиndя yerlяшяn bцtцn mцяssиsя vя tяшkиlatlar (bun-dan sоnra - mцяssиsя) цчцn яsasdыr vя mцяssиsяlяrdя оlan bцtцn иш yerlяrи attestasиyadan keчиrиlmяlи-dиr. Attestasиyanыn keчиrиlmяsи mцddяtиnи 5 иldя bиr dяfяdяn az оlmayaraq mцяssиsя юzц mцяyyяn edиr.

Иш yerlяrиnиn attestasиyasы яmя-yиn хarakterиnиn vя шяraиtиnиn dя-yишmяsи, yenи teхnиka vя teхnоlо-gиyanыn tяtbиqи, яmяlиyyat prоses-lяrиnиn dяyишdиrиlmяsи, kоllektиv mцhafиzя vasиtяlяrиnиn yenиdяn qurulmasы, eynи zamanda Dюvlяt Яmяk Mцfяttишlиyиnиn яmяk шяr-aиtи цzrя иш yerlяrиnиn attestasиya-sыnы keчиrdиyи zaman aшkar оlu-nmuш pоzuntularыn aradan qaldы-rыlmasы mяqsяdи иlя hяyata keчиrи-lиr.

Иш yerlяrиnиn attestasиyasыnы yalnыz lazыmи teхnиkи vяsaиtlяr vя nоrmatиv-sоrьu bazasыna malиk оlan labоratоrиyalar hяyata ke-чиrя bиlяr.

Belя labоratоrиyalar mцяssиsя-lяrиn юzlяrиndя оla bиlяr vя yaхud tяhlцkяlи vя zяrяrlи иstehsal amиllя-rиnиn parametrlяrиnиn юlчцlmяsиnи,

яmяk prоseslяrиnиn aьыrlыq vя gяr-gиnlиk юlчцlяrиn aparыlmasы hцqu-quna malиk оlan dиgяr labоratо-rиyalar cяlb edиlя bиlяrlяr.

Ыш yerlяrиnиn attestasиyasы mцяs-sиsя rяhbяrи tяrяfиndяn verиlmиш яmr яsasыnda yaradыlmыш attestasиy-a kоmиssиyasы tяrяfиndяn hяyata keчиrиlиr.

Mцяssиsяnиn attestasиya kоmиs-sиyasыnыn tяrkиbиnя hяmkarlar иt-tиfaqы tяшkиlatыnыn nцmayяndяlяrи, яmяyиn mцhafиzяsи хиdmяtlяrиnиn vя яmяyиn tяшkиlи цzrя peшяkar mц-tяхяssиslяr daхиl edиlиrlяr.

Яmrdя attestasиya kоmиssиya-sыnыn sяdrи vя attestasиya prоsesи-nиn sяnяdlяшdиrиlmя ишlяrиnя ca-vabdeh оlan шяхs tяyиn edиlиr.

Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn attestasиyasы zamanы иш yerиndя mюvcud оlan bцtцn tяhlцkяlи vя zя-rяrlи иstehsalat amиllяrи, яmяyиn aьыrlыьы vя gяrgиnlиyи qиymяtlяndиrи-lиr.

Юlчцlяr aparыlarkяn nоrmatиv sяnяdlяrdя юlчц metоdlarы gюstя-rиlяn vя meteоrоlоjи cяhяtdяn attestasиyadan, hяmчиnиn mцяy-yяn оlunmuш vaхtda qrafиk цzrя dюvlяt yохlamasыndan keчmиш юlчц vasиtяlяrиndяn иstиfadя edиlmяlиdиr.

Bцtцn иш yerlяrи (ишlяrиn хцsu-sиyyяtlяrи vя яmяk шяraиtиnиn ох-шarlыьы цzrя qrup иш yerlяrи) цzrя иш yerиnиn attestasиya хяrиtяsи tяrtиb edиlиr.

Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn attestasиya kоmиssиyasыnыn ишиnиn yekunu prоtоkоlla rяsmиlяшdиrиl-mяlиdиr. Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn attestasиya paspоrtu, bюlmяlяrdя яmяk шяraиtи цzrя attestasиyanыn vя иш yerlяrиnиn sиy-

Page 16: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

16

ahыsы, attestasиya nяtиcяlяrиnиn tоplu sиyahыsы, mцяssиsяdя яmяk шяraиtиnиn yaхшыlaшdыrыlmasы vя saьlamlaшdыrыlmasы цzrя tяdbиrlяr planы tяrtиb edиlmиш sяnяdlяr tоp-lusuna daхиldиr.

Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn attestasиyasыnыn nяtиcяlяrи haq-qыnda mяlumat mцяssиsяnиn bц-tцn ишчиlяrиnя чatdыrыlmalыdыr. Hяmчиnиn hяmиn sяnяdlяr cиddи hesabat materиallarы оlduьundan qоrunmalы vя 45 иl mцddяtиndя saхlanыlmalыdыr.

Mцlkиyyяt fоrmasыndan vя tя-sяrrцfat fяalиyyяtиndяn asыlы оlma-yaraq Azяrbaycan Respublиkasы-nыn яrazиsиndя yerlяшяn bцtцn mцяssиsяlяr цчцn yerиnя yetиrиl-mяsи mяcburи оlan «Яmяk шяraиtи zяrяrlи оlan ишlяrdя чalышan ишчи-lяrя pulsuz sцd vя dиgяr keyfиy-yяtlи yeyиntи mяhsullarы verиlmяsи qaydasы haqqыnda» Яsasnamя tяr-tиb edиlmишdиr. Bu Яsasnamяdя Kиmyяvи Maddяlяrиn Sиyahыsы da юz яksиnи tapmышdыr. Bu sиyahы-dan иш zоnasыnыn havasыnda kиm-yяvи maddяlяrиn mиqdarы Azяr-baycan Respublиkasы Sяhиyyя Nazиrlиyиnиn tяsdиq etdиyи Sanиta-rиya nоrmalarыnda nяzяrdя tutulan sоn hяddяn artыq оlduq-da иstиfadя оlunur.

Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsи-nиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 215-cи maddяsиndя ишчиlяrя mцяyyяn edиlmиш mцddяtlяrdя vя tяlяb оlu-nan чeшиdlяrdя pulsuz хцsusи geyиm, хцsusи ayaqqabы vя dиgяr fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrиnиn verиl-mяsи, 222-cи maddяsиnиn 4-cц maddяsиndя яmяk шяraиtи zяrяrlи vя tяhlцkяlи оlan иstehsalatlarda,

hяmчиnиn хцsusи temperatur шяra-иtиndя aparыlan vя ya чиrklяnmя иlя baьlы ишlяrdя чalышan ишчиlяrя mцяyyяn edиlmиш nоrmalara mц-vafиq pulsuz хцsusи geyиm, хцsusи ayaqqabы vя dиgяr fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи, yuyucu vя dezиnfeksи-yaedиcи maddяlяrиn verиlmяsи mя-sulиyyяtи ишяgюtцrяnlяrиn цzяrиnя dцшцr. Bununla baьlы Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиr-lиyиnиn 29 dekabr 1999-cu иl tarихlи 167 nюmrяlи Qяrarы иlя «Ышчиlяrиn хцsusи geyиm, хцsusи ayaqqabы vя dиgяr fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи (FMV) иlя tяmиn edиlmя qaydala-rы haqqыnda» Tяlиmat tяsdиq edиl-mишdиr kи, bu Tяlиmatdakы nоr-malara uyьun verиlяn fяrdи mцha-fиzя vasиtяlяrи mцlkиyyяt fоr-masыndan vя tяsяrrцfat fяalиyyя-tиndяn asыlы оlmayaraq Azяr-baycan Respublиkasыnыn яrazиsиn-dя yerlяшяn bцtцn mцяssиsяlяr цчцn mцtlяq mиnиmumdur.

«Ышчиlяrиn хцsusи geyиm, хцsusи ayaqqabы vя dиgяr fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи иlя tяmиn edиlmя qaydalarы haqqыnda» Tяlиmatda bцtцn FMV-nиn sиfarишlяrиnиn rяsmиlяшdиrиlmя qaydalarы, оnlarыn qяbul оlunmasы vя saхlanыlmasы, verиlmяsи, ишlяnиl-mяsи, qulluq edиlmяsи, hяmчиnиn оnlardan иstиfadя qaydalarы иlя яla-qяdar baшqa mяsяlяlяr юz яksиnи tapmышdыr.

Ышчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы vя qaydalarы цzrя tяhsи-lиnиn, tяlиmatlandыrыlmasыnыn, bи-lиklяrиnиn yохlanmasыnыn tяшkиl edиlmяsиnи vя яmяyиn mцhafиzяsи-nиn tяblиьиnиnиn hяyata keчиrиlmя-sиnи tяmиn etmяk mцяssиsя rяhbя-rиnиn яsas vяzиfяlяrиndяn bиrиdиr.

Page 17: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

17

Bununla baьlы Azяrbaycan Res-publиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиnиn 215-219-cu maddяlяrиnиn hяyata keчиrиlmяsи mяqsяdи иlя Azяr-baycan Respublиkasы Яdlиyyя Na-zиrlиyиndя nоrmatиv-hцquqи akt kиmи qeydиyyata alыnaraq Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyиnиn 26 avqust 1999-cu иl tarихlи 19-3 nюmrяlи Kоllegиya Qяrarы иlя «Mцяssиsяdя ишчиlяrиn яmяyиnиn mцhafиzяsи цzrя tяlиmи vя bиlиklяrиn yохlanыlmasы haqqыnda nцmunяvи Яsasnamя» tяsdиq edиl-mишdиr.

Bцtцn ишчиlяrиn яmяyиn mцhafи-zяsи nоrmalarы vя qaydalarы цzrя tяhsиlиnиn, tяlиmatlandыrыlmasыnыn, bиlиklяrиnиn yохlanmasыnыn tяшkиl edиlmяsи vя tяlиmиn keчиrиlmяsи Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyиnиn tяsdиq etdиyи Nцmu-nяvи prоqram яsasыnda hяyata keчи-rиlmяlиdиr.

Azяrbaycan Respublиkasы Яd-lиyyя Nazиrlиyиndя nоrmatиv - hцqu-qи akt kиmи qeydиyyata alыnaraq Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlи-yиnиn 24 dekabr 1999-cц иl tarихlи 25-3 nюmrяlи Kоlleqиya Qяrarы иlя «Mцяssиsяdя ишчиlяrиn яmяyиn mцha-fиzяsи цzrя tяlиm vя bиlиklяrиn yох-lanыlmasы цчцn suallarыn tяхmиnи Sиyahыsы» tяsdиq edиlmишdиr.

Яmяk Mяcяllяsиnиn 216-cы maddяsиndя яmяyиn mцhafиzяsи цzrя ишчиlяrиn цzяrиnя dцшяn vяzи-fяlяr dя gюstяrиlmишdиr. Bu vяzиfя-lяr aшaьыdakыlardыr:

• əməyin mühafizəsi üzrə mü-vafiq nоrmativ aktlarda nəzərdə tutulmuş əməyin təhlükəsizliyi, gi-

giyenası və yanğına qarşı mühafi-zə tələblərini öyrənmək, mənim-səmək və оnlara əməl etmək;

• əmək funksiyasını özünü və başqa işçiləri təhlükəyə məruz qоy-mayacağı tədqirdə icra etmək, şəхsi buraхılışı оlmadan qurğularda, dəzgahlarda, partlayış və həyat üçün təhlükəli digər mənbələrdə iş görmək;

• verilmiş хüsusi geyimdə və ayaqqabıda işləmək, teхnоlоji prо-sesdə, əməyin mühafizəsi üzrə nоr-malarda, qaydalarda və təlimat-larda nəzərdə tutulmuş fərdi və kоll-ektiv mühafizə vasitələrindən isti-fadə etmək;

• əməyin mühafizəsi qaydaları-nın bütün pоzuntuları haqqında, həmçinin baş vermiş qəzalar və bədbəхt hadisələr haqqında işəgö-türənin nümayəndələrinə dərhal mə-lumat vermək;

• müntəzəm оlaraq əməyin mühafizəsi nоrmaları və qaydaları barədə biliklərini artırmaq;

• əməyin mühafizəsi məsələləri ilə əlaqədar işəgötürənin, iş yeri üzrə rəhbərinin, mütəхəssislərin tapşırıqlarına, məsləhətlərinə, tövsiyyələrinə əməl etmək.

Оnu da nяzяrя almaq lazыm-dыr kи, zяrяrчяkяnиn qяsdи nяtиcя-sиndя яmяlя gяlmиш zяrяrdяn baшqa, zяrяrчяkяnиn gцnahыnыn dяrяcяsиndяn asыlы оlmayaraq dя-yяn zяrяrиn яvяzи юdяnиlиr.

Яmяk Mяcяllяsиnиn 227-cи maddяsиnя gюrя ишчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи шяraиtи haqqыnda mяlu-mat almaq hцququ vardыr. Belя kи, ишчиlяrиn иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи шяraиtи, hяmиn шяraиtя

Page 18: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

18

uyьun оlaraq оnlara mцяyyяn edиl-mиш nоrmalarla verиlmяlи оlan fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи, gцzяшtlяr vя tяmиnatlar haqqыnda mяlumat иstя-mяk tяlяbи ишяgюtцrяnlяr tяrяfиn-dяn mцtlяq yerиnя yetиrиlmяlиdиr. Bundan baшqa Яmяk Mяcяllяsиnиn 230-cu maddяsиndя ишчиlяrя чох bю-yцk hцquq vя иmtиyazlar verиlиr. Belя kи, яgяr ишчиyя tяhlцkяsиz иш шяraиtи yaradыlmazsa, hяmчиnиn оnun saьlamlыьы vя ya hяyatы цчцn tяhlцkя оlarsa ишчи heч bиr mяsulиy-yяt daшыmadan иши иcra etmяkdяn иmtиna vя mцяyyяn оlunmuш qaydada tяkbaшыna tяtиl edя bиlяr.

Яmяk Mяcяllяsиnиn 238-cи maddяsиnя gюrя saьlam vя tяhlц-kяsиz яmяyиn mцhafиzяsи шяraиtи-nиn tяmиn edиlmяsиnя gюrя ишяgю-tцrяnlяrиn mяsulиyyяtи nяzяrdя tutulmuшdur. Belя kи, «ишчиlяrиn иш yerlяrиndя saьlam vя tяhlцkяsиz яmяyиn mцhafиzяsи шяraиtи tяmиn edиlmяdиkdя vя kоllektиv mцqavиlя-lяrdя nяzяrdя tutulan tяdbиrlяr yerиnя yetиrlmяdиkdя, qanunverиcи-lиkdя nяzяrdя tutulmuш hallarda vя qaydada ишяgюtцrяn иnzиbatи vя cиnayяt mяsulиyyяtиnя cяlb edиlиr».

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиnя 2-cи яlavяyя, yяnи «Ыlиn Sоyuq Vaхtыnda Aчыq Havada vя ya Ыsиdиlmяyяn Юrtцlц Bиnalarda, Habelя Ыstи Havalarda Ышиn Dayandыrыlmasы vя Ышчиlяrя Fasиlяlяrиn Verиlmяsи Шяrtlяrи»nя cиddи яmяl оlunmalыdыr.

Ыstяr ишяgюtцrяnlяr, иstяrsя dя ишчиlяr юz цzяrlяrиnя dцшяn vяzиfя-lяrиn иcrasыnы tяmиn etmяlиdиrlяr.

Bununla baьlы Azяrbaycan Respublиkasыnыn Cиnayяt Mяcяl-

lяsиndя mцvafиq maddяlяr nяzяrdя tutulmuшdur.

Hal-hazыrda qцvvяdя оlan Azяrbaycan Respublиkasыnыn Cи-nayяt Mяcяllяsиnиn 162.1-cи maddяsиnя gюrя: «Teхnиkи tяhlц-kяsиzlиk vя ya яmяk mцhafиzяsиnиn baшqa qaydalarыna rиayяt edиlmяsи vяzиfяsи hяvalя edиlmиш шяхs tяrя-fиndяn bu qaydalarыn pоzulmasы nяtиcяsиndя ehtиyatsыzlыqdan иnsan saьlamlыьыna aьыr vя ya az aьыr zя-rяr vurularsa - шяrtи malиyyя vahиdи mяblяьиnиn yцz mиslиndяn beш yцz mиslиnяdяk mиqdarda cя-rиmя vя ya иkи иlяdяk mцddяtdя иs-lah ишlяrи иlя vя ya altы ayadяk mцddяtdя azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяzalandыrыlыr», hяmчиnиn 162.2-cи maddяsиnя gюrя: «Eynи яmяllяr ehtиyatsыzlыqdan иnsan юlц-mцnя sяbяb оlduqda - цч иldяn beш иlяdяk mцddяtdя mцяyyяn vяzиfя tutma vя ya mцяyyяn fяalиyyяtlя mяшьul оlma hцququndan mяhrum edиlmяklя vя ya edиlmяmяklя beш иlяdяk mцddяtя azadlыqdan mяh-rum etmя иlя cяzalandыrыlыr».

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Cиnayяt Mяcяllяsиnиn 131.1-cи maddяsиnя gюrя: «Ehtиyatsыzlыq-dan saьlamlыьa az aьыr zяrяr vurma - шяrtи malиyyя vahиdи mяb-lяьиnиn цч yцz mиslиnяdяk mиqdar-da cяrиmя vя ya bиr иlяdяk mцd-dяtdя иslah ишlяrи vя ya altы ayadяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяzalandыrыlыr», hяmчиnиn 131.2-cи maddяsиnя gюrя: «Ehtиyatsыzlыqdan saьlamlыьa az aьыr zяrяr vurma - шяrtи malиyyя vahиdи mяblяьиnиn beш yцz mиslиnя-dяk mиqdarda cяrиmя vя ya иkи иlя-dяk mцddяtdя иslah ишlяrи vя ya иkи

Page 19: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

19

иlяdяk mцddяtdя azadlыьыn mяh-dudlaшdыrыlmasы vя ya altы ayadяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяzalandыrыlыr».

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Cиnayяt Mяcяllяsиnиn 314.1-cи maddяsиnя gюrя: «Sяhlяnkarlыq, yяnи vяzиfяlи шяхsиn ишя vиcdansыz vя ya laqeyd mцnasиbяtи nяtиcяsиndя юz хиdmяtи vяzиfяsиnи yerиnя yetиrmя-mяsи vя ya lazыmи qaydada yerиnя yetиrmяmяsи vяtяndaшlarыn vя ya tяшkиlatlarыn hцquqlarыna vя qanunи mяnafelяrиnя vя ya dюvlяtиn vя ya cяmиyyяtиn qanunla qоrunan mяna-felяrиnя mцhцm zяrяr vurulmasыna sяbяb оlduqda - шяrtи malиyyя vahиdи mяblяьиnиn beш yцz mиslиndяn mиn mиslиnяdяk mиqdarda cяrиmя vя ya иkи yцz оtuz saatadяk иctиmaи ишlяr vя ya иkи иlяdяk mцddяtdя иslah иш-lяrи vя ya altы ayadяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяza-landыrыlыr», hяmчиnиn 314.2-cи maddяsиnя gюrя: «Eynи яmяllяr ehtиyatsыzlыqdan zяrяrчяkmиш шяхsиn юlцmцnя vя ya dиgяr aьыr nяtиcяlяrя sяbяb оlduqda - beш иlяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяza-landыrыlыr».

Mцяssиsя яrazиsиndя, yaхud оndan kяnarda хиdmяtи vяzиfя-nиn, yaхud mцяssиsя rяhbяrlиyи-nиn gюstяrишиnиn иcrasы zamanы baш verяn hadиsяlяr иstehsalat zя-dяlяnmяsи adlanыr. Aьыr vя zя-rяrlи иш шяraиtиndя baш verяn хяs-tяlиklяr peшя хяstяlиklяrи adlanыr.

Tяhlцkяsиzlиk teхnиkasы, yanьыn tяhlцkяsиzlиyи, vя иstehsalat sanиta-rиyasы tяlиmatlarыnыn, qayda vя nоr-malarыnыn pоzulmasы иш zamanы zя-dяlяnmяyя, zяhяrlяnmяyя vя peшя хяstяlиklяrиnя sяbяb оlur. Mцхtяlиf

иstehsalat prоseslяrиndя яmяk шяra-иtиnиn mцхtяlиflиyи иstehsalat zяdя-lяnmяlяrиnиn цmumи sяbяblяrиnи kоnkret шяkиldя иfadя etmяk mцm-kцn оlmadыьы цчцn цmumи cяhяtlя-rиnя gюrя zяdяlяnmяnиn vя peшя хяstяlиklяrиnиn sяbяblяrиnи цч яsas qrupa ayыrыrlar:

Teхnиkи sяbяblяr: a) teхnоlоjи prоsesиn qeyrи

mцkяmmяllиyи (layиhяnиn dяqиq оlmamasы, avadanlыq, qurьu vя meхanиzmlяrиn dцzgцn quraшdы-rыlmamasы, prоsesиn dцzgцn aparыl-mamasы vя s.);

b) avadanlыq vя meхanиzmlя-rиn nasazlыьы;

c) avadanlыьыn иstиsmarы, ya-хud tяmиrи zamanы ишlяdиlяn alяt vя tяrtиbatlarыn nasazlыьы;

ч) чяpяrlяmяlяrиn vя qоru-yucu vasиtяlяrиn yохluьu;

d) qurьu vя avadanlыq yerlяш-dиrиlmиш sahяnиn darыsqallыьы vя s.

Tяшkиlatи sяbяblяr: a) яmяyиn qeyrи - dцzgцn tяш-

kиlи (яmяk rejиmиnиn sяmяrяsиz-lиyи, ишиn gяrgиnlиyи vя s.);

b) иш yerиnиn, keчиdlяrиn vя yоllarыn sяlиqяsиz saхlanmasы;

c) fяhlя vя qulluqчularыn teх-nоlоjи prоsesи pиs mяnиmsяmяsи, tяhlцkяsиzlиk teхnиkasыnыn, yanьыn tяhlцkяsиzlиyиnиn vя яmяk gи-gиyenasыnыn zяиf tяlиm оlunmasы;

ч) teхnоlоjи prоsesиn pоzulma-sы, prоsesя zяиf nяzarяt edиlmяsи;

d) ишя uyьun gяlmяyяn alяt vя tяrtиbatыn tяtbиqи;

e) tяhlцkяsиzlиk teхnиkasыnыn tяlиmatыna яmяl edиlmяmяsи;

Page 20: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

20

я) tяhlцkяlи иш цsullarыnыn tяt-bиqи, яmяk иntиzamыnыn pоzul-masы;

f) fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrиn-dяn иstиfadя edиlmяmяsи;

g) fяhlяlяrdяn sиstematиk оla-raq aьыr ишlяrdя vя яlavя vaхtlar-da иstиfadя edиlmяsи vя s.

Sanиtarиya-gиgиyena sяbяblяrи: a) qeyrи-nоrmal meteоrоlоjи

шяraиt (havanыn temperaturu, nяmlиyи, tяzyиqи vя aхыn sцrяtи, яlverишsиzlиyи), иstиlиk шцalanmasы;

b) hava mцhиtиnиn zяrяrlи оl-masы (zяhяrlи buхar, qaz vя tоzl-arla чиrklяnmяsи);

c) qeyrи - sяmяrяlи ишыqlanma; ч) zяrяrlи шцalanma (radиоaktиv,

rentgen, ultrabяnюvшяyи шцalanma, elektrиk, maqnиt sahяsи vя s.);

d) sяs-kцy vя tиtrяyиш; e) sanиtarиya vя gиgиyena qay-

dalarыnыn pоzulmasы vя s. Azяrbaycan Respublиkasы

Яmяk Mяcяllяsиnиn 217-cи maddя-sиnя яsasяn Azяrbaycan Respublи-kasы яrazиsиndя иstehsalatda baш verяn bяdbяхt hadиsяlяrиn tяhqиq edиlmяsиnиn vя uчоta alыnmasыnыn vahиd qaydasыnы mцяyyяn edяn «Ыstehsalatda baш verяn bяdbяхt hadиsяlяrиn tяhqиqи vя uчоta alыnma-sы Qaydalarы» hazыrlanmыш vя Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2000-cи иl 28 fevral tarихlи 27 saylы Qяrarы иlя tяsdиq edиlmишdиr. Bu Qaydalarыn tяsиr vя tяtbиq daиrяsи чох genиш оlub Respublиkanыn bцtцn sahяlяrиnи яhatя edиr. Belя kи, bu Qaydalar - qanunverиcиlиklя mцяyyяn edиlmиш qaydada Azяrbaycan Respublиkasы-nыn mцvafиq hakиmиyyяt оrqanlarы-

nыn, fиzиkи vя hцquqи шяхslяrиn tяsиs etdиklяrи mцlkиyyяt vя tяшkиlatи-hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq Respublиkanыn яrazиsиndя yerlяшяn bцtцn mцяssиsяlяrdя, иdarяlяrdя, tяшkиlatlarda, elяcя dя mцяssиsя yaradыlmadan ишчиlяrlя яmяk mцqa-vиlяsи baьlanmыш иш yerlяrиndя, hяm-чиnиn оnun hцdudlarыndan kяnarda fяalиyyяt gюstяrяn Azяrbaycan Res-publиkasыnыn sяfиrlиklяrиndя, kоnsul-luqlarыnda, beynяlхalq sularda Azяr-baycan Respublиkasыnыn bayraьы altыnda цzяn gяmиlяrdя, шelf qurьula-rыnda vя dиgяr иш yerlяrиndя tяtbиq edиlиr vя hяmчиnиn ишяgюtцrяnиn хam-malыndan (materиalыndan), иstehsal vasиtяlяrиndяn иstиfadя etmяklя яmяk funksиyasыnы evиndя yerиnя yetиrяn ишчиlяrя шamиl edиlиr.

Bu Qaydalar Azяrbaycan Res-publиkasыnыn хarиcи dюvlяtlяrlя, beynяlхalq tяшkиlatlarla baьladыьы mцqavиlяdя baшqa hal nяzяrdя tutulmadыqda, mцvafиq хarиcи dюv-lяtlяrиn fиzиkи vя hцquqи шяхslяrиn, beynяlхalq tяшkиlatlarыn, elяcя dя vяtяndaшlыьы оlmayan шяхslяrиn Azяrbaycan Respublиkasыnda tяsиs etdиklяrи vя qanunverиcиlиkdя nя-zяrdя tutulmuш qaydada dюvlяt qeydиyyatыna alыnыb, fяalиyyяt gюs-tяrяn иш yerlяrиndя heч bиr шяrt qayulmadan tяtbиq edиlиr.

Bu Qaydalar dюvlяt qulluqчu-larыna, habelя prоkurоrluq, pоlиs vя dиgяr hцquq-mцhafиzя оrqanlarыnыn qulluqчularыna оnlarыn hцquqи statu-sunu tяnzиmlяyяn nоrmatиv hцquqи aktlarla mцяyyяn оlunmuш хцsusиy-yяtlяr nяzяrя alыnmaqla (яgяr gюs-tяrиlяn aktlarla hяmиn qulluqчularыn яmяk, sоsиal vя иqtиsadи hцqцqlarы bцtцnlцklя яhatя оlunmayыbsa), иs-

Page 21: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

21

tehsalat tяcrцbяsи keчяn hяrbи qul-luqчulara, mяhkяmя hюkmlяrиnиn иcrasы yerlяrиndя ишlяyяn mяhk-umlara, tяbии fяlakяtиn nяtиcяlяrиnиn aradan qaldыrыlmasыna, habelя hяrbи vя fюvqяladя vяzиyyяt rejиmиndя иш-lяrиn gюrцlmяsиnя cяlb edиlяn шяхs-lяrя шamиl edиlиr.

Bu Qaydalar hяrbи hиssяdя qul-luq edяn hяrbи qulluqчulara, mяhkя-mя hakиmlяrиnя, Azяrbaycan Res-publиkasы Mиllи Mяclиsиnиn deputat-larыna, bяlяdиyyяlяrя seчиlmиш шяхs-lяrя, хarиcи юlkяnиn hцquqи шяхsи иlя hяmиn юlkяdя яmяk mцqavиlяsи baьlayыb яmяk funksиyasыnы Azяr-baycan Respublиkasыnda fяalиyyяt gюstяrяn mцяssиsяdя yerиnя yetиrяn яcnяbиlяrя, elяcя dя pоdrat, tapшы-rыq, kоmиsyоn, mцяllиflиk vя baшqa mцlkи-hцquqи mцqavиlяlяr цzrя иш-lяrи yerиnя yetиrяn шяхslяrя шamиl оlunmur.

Bяdbяхt hadиsяlяr иstehsalatla яlaqяlи vя яlaqяsиz оlur.

Ыstehsalatda baш verяn bяd-bяхt hadиsяlяrиn tяdqиqи aшaьыda-kы hallarda aparыlыr:

• яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя yetиrяrkяn (о cцmlяdяn ezamиyyяt zamanы), hяmчиnиn mцdrиyyяtиn tapшыrыьы оlmadan belя mцяssиsя-nиn mяnafeyи цчцn hяr hansы fяa-lиyyяt gюstяrяrkяn;

• mцяssиsяyя mяхsus vя mцяs-sиsяnиn mцqavиlяsи (sиfarиши) яsa-sыnda kяnar tяшkиlatlardan verиlmиш nяqlиyyatlarda ишя gedяrkяn yaхud ишdяn qayыdarkяn;

• mцяssиsяnиn яrazиsиndя, ya-хud baшqa иш yerиndя иш vaхtы mцяy-yяn edиlmиш fasиlяlяr dя daхиl оl-maqla, ишчи ишя baшlamazdan яv-

vяlkи vя ya иши qurtarыb mцяssиsя-dяn чыхan vaхt яrzиndя;

• keчиrиldиyи yerdяn asыlы оlma-yaraq, mцяssиsя tяrяfиndяn иmяclиk tяdbиrlяrи keчиrиldиyи mцddяtdя;

• ишчи qanunverиcиlиklя nяzяrdя tutulmuш hallarda vя qaydada dюv-lяt vя иctиmaи vяzиfяlяrиn yerиnя yetи-rиlmяsиnя cяlb edиldиyи mцddяtdя;

• иstehsal avadanlыqlarы vя оb-yektlяrиndя qяza zamanы;

• nюvbя иstиrahяtиndя оlan ишчи-lяr (bяlяdчи, refrиjeratоr brиqadasы-nыn ишчиsи, nюvbяdя оlan sцrцcц, dяnиz, чay vя hava nяqlиyyatlarы-nыn ekиpaj цzvlяrи, nюvbя ekspedи-sиya цsulu иlя ишlяyяnlяr vя baшqala-rы) nюvbя (vaхta)qяsяbяsиnиn яra-zиsиndя оlduqlarы vaхt;

• ишчиlяr хиdmяt оbyektlяrиnиn arasыnda hяrяkяt etmяklя (иш vaхtы иctиmaи nяqlиyyatda yaхud pиyada gedяrkяn, hяmчиnиn ишяgюtцrяnиn (оnun vяzиfяlи шяхslяrиnиn) tapшыrы-ьыnы yerиnя yetиrяrkяn)fяalиyyяt gюstяrdиklяrи mцddяtdя;

• ишяgюtцrяnиn yazыlы sяrяncamы-na яsasяn, яmяk vяzиfяlяrиnи шяхsи mиnиk maшыnыnda yerиnя yetиrdиyи vaхt;

• яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя ye-tиrяrkяn ишчиyя baшqa шяхs tяrяfиn-dяn bяdяn хяsarяtlяrи yetиrиldиkdя, yaхud о юldцrцldцkdя;

• яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя yetи-rяrkяn иtkиn dцшmяlяr, zяdяlяnmя-lяr, peшя хяstяlиklяrи vя zяhяrlяn-mяlяr, иstиvurmalar, yanmalar, dоn-malar, suda bоьulmalar, иldыrыm vurmalar, heyvan vя hяшaratlarla tяmas nяtиcяsиndя dяymиш zяdя-lяnmяlяr, hяmчиnиn tяbии fяlakяtlяr (zяlzяlяlяr, sцrцшmяlяr, daшqыnlar, qasыrьalar vя s.)zamanы.

Page 22: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

22

Ишчиnиn яmяyиn mцhafиzяsи

hцququnun hяyata keчиrиlmяsи цчцn tяmиnatlar

Иstehsalat qяzasы vя yaхud peшя

хяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pоzulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяbdяn hяlak оlmuш ишчиlяrиn aиlя цzvlяrиnя tяqsиrkar mцяssиsя tяrяfиndяn иш-чиyя dяymиш zиyana gюrя maddи юdяnиш оlmalыdыr.

Dяymиш zяrяrиn яvяzиnиn zяrяr-чяkяnя vя yaхud zяrяrя gюrя юdяnc almaq hцqцquna malиk оlan шяхslяrя юdяnиlmяsи цчцn mцvafиq шяrtlяrdяn bиrи dя ишчиnиn hяmиn tяшkиlatla яmяk mцnasиbяtlяrиnиn оlmasыdыr. Belя kи, ишчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи hцquqlarыnыn tяmиn edиlmяsи цчцn ишчи иlя baьlanan яmяk mцqavиlяsи Яmяk Mяcяllяsи-nиn ЫЫЫ bюlmяsиndя mцяyyяn edиl-mиш яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы-nыn tяlяblяrиnя uyьun оlmalыdыr vя ишяgюtцrяn tяrяfиndяn ишчиnиn saь-lam vя tяhlцkяsиz яmяk шяraиtиnя tяmиnat verиlmяsи barяdя юhdяlиyи gюstяrиlmяlиdиr (ЯM, maddя 224).

Lakиn hal-hazыrda юlkяmиzdя яmяk mцqavиlяlяrи baьlanmadan fяalиyyяt gюstяrяn mцяssиsяlяr fяa-lиyyяt gюstяrиrlяr kи, bunun da bиr чох оbyektиv vя subyektиv sяbяb-lяrи vardыr. Ышяgюtцrяnlя mцvafиq qaydada яmяk mцqavиlяsи baьla-nыlmadan fяalиyyяt gюstяrяrkяn mцяssиsяnиn zяrяrчяkяn qarшыsыnda maddи mяsulиyyяt mяsяlяsи Azяr-baycan Respublиkasыnыn mцlkи qa-nunverиcиlиyиnя mцvafиq hяll edиlиr.

Яmяk Mяcяllяsиnиn 211-cи maddяsиndя qeyd оlunan ишчиlяrиn peшя хяstяlиyиnя tutulmasы ehtиmalы

yцksяk оlan иstehsalatlar vя иш yer-lяrиnиn sиyahыsы иlя aиdиyyatы цzrя ишя qяbul edиlяn ишчи mцtlяq ишяgюtцrяn tяrяfиndяn хяbяrdar edиlmяlиdиr. Ышя qяbul edиlяn ишчи иlя яmяk mцqavиlяsиnиn mцddяtи hяmиn ишdя peшя хяstяlиyиnя tutulmaьыn ehtи-mal оlunduьu mцddяtи aшmamalы-dыr. Belя kи, оnunla mцddяtlи яmяk mцqavиlяsи baьlanmalы, mцddяt bиtdиkdяn sоnra ишчи baшqa ишя keчи-rиlmяlиdиr. Bu zaman ишчиnиn яvvяl-kи оrta яmяk haqqы saхlanыlmalыdыr.

Azяrbaycan Respuбlиkasы Яmяk Mяcяllяsиnиn 225-cи mad-dяsиndя nяzяrdя tuтulmuш sоsиal sыьоrta ишчиlяrи иstehsalatda bяd-bяхt hadиsяlяrdяn vя peшя хяstя-lиklяrиndяn sыьоrtalanmaq цчцn иs-tиfadя оlunan иcbarи sоsиal sыьоrta fоrmasыdыr. Belя kи, ишяgюtцrяn hяyat цчцn yцksяk tяhlцkя mяn-bяyи оlan, habelя maшыn, meхa-nиzm, qurьu, elektrиk avadanlыql-arы, partlayыш vя yanьыn tяhlцkяsи yцksяk оlan иш yerlяrиndя чalышan ишчиlяrи gяlяcяkdя baш vermя ehtиmalы yцksяk оlan bяdbяхt hadиsяdяn sыьоrtalamaьы юz юhdя-sиnя gюtцrmяlиdиr. Оna gюrя dя hяyat цчцn rиsk mюvcud оlan tяh-lцkяlи иш yerlяrиndя чalышan ишчиlяr яmяk mцqavиlяsи (kоntrakt) baьlayarkяn ишяgюtцrяndяn иcbarи sоsиal sыьоrta оlunmalarыnы tяlяb etmяlяrи оnlarыn sоsиal mяnafelя-rиnя tam uyьundur vя qanuna zиdd deyиldиr.

Bundan яlavя ишяgюtцrяnlя яmяk kоllektиvи arasыnda baьla-nan kоllektиv mцqavиlяlяrdя иcb-arи sоsиal sыьоrtaya cяlb оlunan иш-чиlяrиn sиyahыsы vя sыьоrta haqqы mцяyyяn оluna bиlяr. Sоnra иsя

Page 23: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

23

tяrяflяrиn иradяsиndяn asыlы оlaraq иstяnиlяn sыьоrta fяalиyyяtи hяyata keчиrяn sыьоrta tяшkиlatы иlя sыьоrta ишtиrakчыlarыnы qane edяn шяrtlяr daхиlиndя sыьоrta mцгavиlяsи baь-lanыla bиlяr.

Yuхarыda qeyd оlunan hallar-dan яlavя Яmяk Mяcяllяsиnиn 211-cи maddяsиndя nяzяrdя tutulan vя hяyat цчцn yцksяk tяhlцkя mяn-bяyи оlan иstehsal vя qeyrи-иstehsal sahяlяrи цzrя dя чalышan ишчиlяrиn иcbarи sоsиal sыьоrtasы ишяgюtцrяn tя-rяfиndяn mцtlяq hяyata keчиrиlmя-lиdиr. Eynи zamanda bu ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяsи baьlanarkяn, ишя-gюtцrяnиn hesabыna оnlar hюkmяn иlkиn tиbbи mцayиnяdяn, sоnralar иsя vaхtaшыrы иcbarи tиbbи mцayиnя-dяn keчиrиlmяlиdиrlяr (Яmяk Mя-cяllяsи - maddя 226). Ыcbarи tиbbи mцayиnяdяn keчmяkdяn bоyun qaчыran, vя ya hяkиm kоmиssиya-larыnыn tюvsиyyяlяrи yerиnя yetиrmя-yяn ишчиlяr barяdя ишяgюtцrяn Яmяk Mяcяllяsиnиn 62-cи maddя-sиnя яsaslanaraq ишdяn kяnar edиl-mяyя qяdяr cяza tяdbиrи gюrя bиlяr.

Qeyd оlunan иш yerlяrиnиn, habe-lя hяmиn иш yerlяrиndя чalышan ишчиlя-rиn sиyahыlarыnыn mцяyyяn оlunmasы vя aчыlышы Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetи tяrяfиndяn qяbul оlunmuш mцvafиq qяrara uyьun оla-raq tяsdиq edиlиr. Оna gюrя dя «Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk Mяcяllяsиnиn tяsdиq edиlmяsи, qцv-vяyя mиnmяsи vя bununla baьlы hцquqи tяnzиmlяnmя mяsяlяlяrи haqqыnda» Azяrbaycan Respublи-kasы Qanununun tяtbиq edиlmяsи barяdя Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentиnиn 1999-cu иl 15 aprel

tarихlи 122 nюmrяlи Fяrmanыnыn иc-rasыnы tяmиn etmяk mяqsяdи иlя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Na-zиrlяr Kabиnetи tяrяfиndяn qяrara alыnmыш vя mцvafиq qaydada tяsdиq edиlmиш sиyahыlarыn adlarы aшaьыda verиlиr.

Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыna vя qaydalarыna яmяl оlunmasыna

nяzarяt vя ишяgюtцrяnlяrиn mяsulиyyяtи

Azяrbaycan Respublиkasыnыn

Kоnstиtusиyasы иlя nяzяrdя tutulmuш яmяk hцquqlarыnыn mцdafияsиnи tя-mиn etmяk vя яmяk qanunverиcиlи-yиnя яmяl оlunmasыna dюvlяt nяza-rяtиnи hяyata keчиrmяk mяqsяdи иlя Azяrbaycan Respublиkasы Prezиden-tиnиn «Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyи nяzdиndя Dюvlяt Яmяk Mцfяttишlиyиnиn yaradыlmasы haqqыn-da Fяrmanыna (27 yanvar 1997-cи иl №544)» яsasяn belя bиr оrqan yaradыlmыш vя Azяrbaycan Respublи-kasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn Qяrarы (31 aprel 1997-cи иl)иlя Яsasnamяsи tяsdиq edиlmишdиr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиnиn 235-cи maddя-sиndя qeyd оlunan яmяyиn mцhafи-zяsи nоrmalarыnыn, qaydalarыnыn, habelя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr nоrmatиv - hцquqи aktlarыn tяlяblя-rиnиn yerиnя yetиrиlmяsиnя nяzarяt dя Dюvlяt Яmяk Mцfяttишlиyи tяrя-fиndяn hяyata keчиrиlиr. Bu оrqan tяrяfиndяn (оnun vяzиfяlи шяхslяrи)

Page 24: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

24

qяbul edиlяn qяrarlar hюkmяn иcra edиlmяlиdиr. Eynи zamanda qarшы tяrяf bu qяrarlardan qanunla mц-яyyяn edиlmиш qaydada mяhkяmя оrqanlarыna шиkayяt edя bиlяr.

Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы-nыn, qaydalarыnыn, habelя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr nоrmatиv hцqu-qи aktlarыn tяlяblяrиnиn yerиnя yetи-rиlmяsиnя, eynи zamanda яmяk qa-nunverиcиlиyиnя яmяl edиlmяsиnя dюvlяt оrqanlarы иlя yanaшы оlaraq иctиmaи nяzarяtи яmяk kоllektиvlяrи-nиn mцvяkkиl etdиklяrи шяхslяr vя hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn nцmayяndяlяrи hяyata keчиrиrlяr (Яmяk Mяcяllяsи 236-cы maddя). Bu шяхslяrиn иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи vяzиyyяtиnи maneяsиz yохlamaq, aшkara чыхarыlmыш pоzun-tularыn aradan qaldыrlmasыnы vяzиfяlи шяхslяrdяn tяlяb etmяk, habelя tяq-sиrkar шяхslяrиn mяsulиyyяtя cяlb edиlmяsи barяdя ишяgюtцrяn qarшы-sыnda mяsяlя qaldыrmaq hцququ var-dыr vя ишяgюtцrяn оna hяr hяftя оrta яmяk haqqыnы юdяmяklя иш vaхtыnda azы иkи saat vaхt ayыrmalыdыr.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиnиn 237-cи mad-dяsиndя gюstяrиlиr kи, яmяyиn mц-hafиzяsи цzrя nоrmatиv aktlarыn hazыrlanmasыnda vя mцяyyяn edиlmиш qaydada hяmkarlar иttи-faqlarы kоmиtяlяrи иlя razыlaшdы-rыlmamыш aktlarыn qцvvяyя mиn-mяsиnя qarшы mцvafиq dюvlяt оr-qanlarы vasиtяsиlя etиraz edя bиlяr-lяr. Bиr sыra dиgяr vяzиfяlяrlя yanaшы оlaraq hяmkarlar иttиfaqla-rыnыn nцmayяndяlяrи иstehsal оby-ektlяrиnиn vя vasиtяlяrиnиn sыnaьы

vя иstиsmara qяbulu цzrя dюvlяt kоmиssиyalarыnыn ишиndя, иsteh-salatda bяdbяхt hadиsяlяrиn tяh-qиqиndя vя dиgяr mяsulиyyяt tя-lяb edяn tяdbиrlяrиn hяyata keчи-rиlmяsиndя ишtиrak edиrlяr. Qeyd etdиyиmиz kиmи, иstehsalatda baш verяn hadиsяlяrиn nяtиcяlяrи za-manы rast gяlиnяn hяr 3 halda yaradыlan Tяhqиqat Kоmиssиyasы-nыn tяrkиbиnя hяmkarlar иttиfaqla-rыnыn nцmayяndяlяrи dя kоmиs-sиya цzvц kиmи daхиl edиlиrlяr. Nя-zяrя alsaq kи, хцsusи tяhqиqat aktы tяrtиb edиlяn zaman kоmиs-sиyanыn hяr bиr цzvц юz rяyиnи yazыlы шяkиldя tяqdиm edиr vя akt kоmиssиyanыn bцtцn цzvlяrи tяrя-fиndяn иmzalanыr, оnda zяrяrчя-kяnиn taleyиnиn hяmkarlar иttиfaq-larыnыn nцmayяndяlяrиnиn tяшяb-bцskarlыьынdan, prиnsиpиallыьыn-dan, иqtиsadи vя hцquqи savadыn-dan, eynи zamanda dиgяr mцsbяt keyfиyyяtlяrя malиk оlmalarыndan asыlы оlmasы aydыn gюrцnяr.

Bundan baшqa, vяzиfяlи шяхslяr tяrяfиndяn яmяyиn mцhafиzяsи tя-lяblяrи pоzulduqda, иstehsalatda baш vermиш bяdbяхt hadиsяlяrи gиz-lяtdиkdя hяmkarlar иttиfaqlarы tяq-sиrkar шяхslяrиn mяsulиyyяtя cяlb edиlmяsи цчцn dюvlяt оrqanlarы qarшыsыnda mяsяlя qaldыra bиlяr. Eynи zamanda, Яmяk Mяcяllяsи-nиn 237-cи maddяsиnnя gюrя: «Ышчи-lяrиn saьlamlыьы vя hяyatы цчцn bиlavasиtя tяhlцkя yarandыqda hяm-karlar иttиfaqlarыnыn hцququ var kи, яmяyиn mцhafиzяsи цzrя kоns-truksиya чatышmazlыqlarы оlan ma-шыnlarыn, meхanиzmlяrиn vя dиgяr mяhsul nюvlяrиnиn иstehsalыnы, иn-

Page 25: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

25

sanlarыn saьlamlыьыna zяrяrlи tяsиr gюstяrяn materиallarыn, teхnиkи vя teхnоlоjи vasиtяlяrиn tяtbиqиnи, ha-belя яmяyиn mцhafиzяsи haqqыnda qanunverиcиlиyя zиdd оlan ишlяrи vя ишяgюtцrяn tяrяfиndяn qяbul edиlmиш qяrarlarыn fяalиyyяtиnиn dayandы-rыlmasы barяdя яmяk qanunverиcиlи-yиnя яmяl оlunmasыna dюvlяt nяza-rяtиnи hяyata keчиrяn оrqan qarшы-sыnda mяsяlя qaldыrsыn».

Yuхarыda deyиlяnlяrи nяzяrя alaraq, hяmkarlar иttиfaqlarыnыn vя яmяk kоllektиvlяrиnиn mцvяkkиl et-dиklяrи шяхslяrиn seчkиlяrи zamanы ишчиlяr tяrяfиndяn daha cиddи vя daha aktиv шяkиldя ишtиrak dиlяrяk юz hцquqlarыnыn mцdafияsиnи bu иши bacaranlara hяvalя etmяlяrиnиn иш-чиlяrя yalnыz mцsbяt tяsиrи оlacaьыnы yaddan чыхarmamalыdыrlar.

Иctиmaи nяzarяtиn hяyata keчиrиl-mяsиnиn nоrmatиv hцquqи sяnяdlяrи Azяrbaycan Hяmkarlar Ыttиfaqlarы Kоnfederasиyasыnыn (AHЫK) Ыcraиy-yя Kоmиtяsиnиn tяsdиq etdиyи Яsas-namяlяrdяn иbarяtdиr.

AHЫK-иn Иcraиyyя Kоmиtяsиnиn 23 may 2001-cи иl tarихlи (Prоtоkоl №23 b. 8. я) qяrarыna 3 №-lи яlavя иlя «Яmяk Qanunverиcиlиyиnя Rиa-yяt Оlunmasы Цzrя Hяmkarlar Ыt-tиfaqlarы Tяrяfиndяn Ыctиmaи Nяza-rяtиn Tяшkиlи vя Hяyata Keчиrиlmяsи Haqqыnda» Яsasnamя tяsdиq оlun-muшdur.

AHИK-иn Ыcraиyyя Kоmиtяsи-nиn 23 may 2001-cи иl tarихlи (Prо-tоkоl №23 b. 8. я) qяrarыna 4 №-lи яlavя иlя «Яmяk Qanunverи-cиlиyиnя Rиayяt Оlunmasы Цzrя Hяmkarlar Ыttиfaqы Kоmиtяsиnиn Ыctиmaи Nяzarяt Kоmиssиyasы Haq-

qыnda» Яsasnamя tяsdиq оlu-nmuшdur.

AHЫK-иn Ыcraиyyя Kоmиtяsи-nиn 23 may 2001-cи иl tarихlи (Prо-tоkоl №23 b. 8. я) qяrarыna 6 №-lи яlavя иlя «Hяmkarlar Ыttиfaqы Kоmиtяsиnиn Яmяyиn Mцhafиzяsи Kоmиssиyasы Haqqыnda» Яsasnamя tяsdиq оlunmuшdur.

AHЫK-иn Иcraиyyя Kоmиtяsиnиn 23 may 2001-cи иl tarихlи (Prоtоkоl №23 b. 8. я) qяrarыna 7 №-lи яlavя иlя «Hяmkarlar Иttиfaqы Kоmиtяsиnиn Яmяyиn Цzrя Иctиmaи Mцvяkkиl Haqqыnda» Яsasnamя tяsdиq оlun-muшdur.

Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk Mяcяllяsиnиn 239-cu mad-dяsиnиn 3-cц hиssяsиnя uyьun оla-raq, «Ыstehsalat qяzasы vя yaхud peшя хяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlы-ьы pоzulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяb-dяn hяlak оlmuш ишчиlяrиn aиlя цzv-lяrиnя юdяnclяrиn verиlmяsи Qaydalarыnыn, шяrtlяrиnиn vя mяblя-ьиnиn tяsdиq edиlmяsи haqqыnda» Azяrbaycan Respublиkasы Nazиr-lяr Kabиnetиnиn 9 yanvar 2003-cц иl tarихlи 3№-lи Qяrarы qцvvяyя mиn-mишdиr.

Яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя yetи-rяrkяn хяsarяt almыш, peшя хяstяlи-yиnя tutulmuш ишчиlяrя vя yaхud bu sяbяblяrdяn hяlak оlmuш ишчиlяrиn aиlяlяrиnя mцяssиsяlяr, иdarяlяr, tяшkиlatlar tяrяfиndяn zяrяrиn юdя-nиlmяsи haqqыnda yuхarыda adlarы чяkиlяn sяnяdlяrdя яtraflы vя genиш mяlumat verиlmишdиr. Bununla ya-naшы оlaraq, охucularы maraqlandы-racaq bяzи mяsяlяlяr barяdя mяlumatlarыn verиlmяsиnя чalышa-caьыq. Bиldиyиmиz kиmи, иstehsalat

Page 26: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

26

qяzasы vя yaхud peшя хяstяlиyи nя-tиcяsиndя saьlamlыьы pоzulmuш иш-чиyя vя ya bu sяbяbdяn hяlak оlmuш ишчиlяrиn aиlя цzvlяrиnя tяq-sиrkar mцяssиsя tяrяfиndяn ишчиyя dяymиш zиyana gюrя maddи юdяnиш оlmalыdыr.

Цmumиyyяtlя, yaddan чыхar-maq lazыmdыr kи, dяymиш zяrяrиn яvяzиnиn zяrяrчяkяnя vя yaхud zя-rяrя gюrя юdяnc almaq hцqцquna malиk оlan шяхslяrя юdяnиlmяsи цчцn mцvafиq шяrtlяrdяn bиrи dя ишчиnиn hяmиn tяшkиlatla яmяk mцnasиbяtlяrиnиn оlmasыdыr. Lakиn hal-hazыrda юlkяmиzdя bu sahяdя prоblemlяr mюvcuddur kи, bunun da bиr чох оbyektиv vя subyektиv sяbяblяrи vardыr. Lakиn bu baшqa sюhbяtиn mюvzusu оlduьu цчцn bu mяsяlяyя genиш yer vermяsяk dя qeyd etmяlиyиk kи, ишяgюtцrяnlя mцvafиq qaydada яmяk mцqavиlяsи baьlanыlmadan fяalиyyяt gюstяrяr-kяn mцяssиsяnиn zяrяrчяkяn qarшы-sыnda maddи mяsulиyyяt mяsяlяsи Azяrbaycan Respublиkasыnыn mцlkи qanunverиcиlиyиnя mцvafиq hяll edиlиr.

Qaydalara gюrя: «Zяrяr mцяs-sиsяnиn gяlиrи hesabыna, bцdcяdяn malиyyяlяшяn mцяssиsяlяrdя иsя bцdcя vяsaиtи, yaхud bцdcяdяnkяnar vяsaиtlяr hesabыna юdяnиlmяlиdиr». Qeyd оlunan юdяnишиn verиlmяsи цчцn яsas оlan baшlыca sяnяd tяhqи-qat aktы vя оna яlavя оlunan sя-nяdlяrdиr kи, bu barяdя dя яvvяl-lяrdя mяlumat verиlmишdиr. Яmяk хяsarяtи almыш (яmяk qabиlиyyяtи zяиflяmиш vя ya hяlak оlmuш) шяхsя qanunverиcиlиkdя nяzяrdя tutulmuш qaydada aylыq юdяnclяr, habelя

saьlamlыьыnыn pоzulmasы иlя baьlы яlavя чяkdиyи хяrclяr verиlиr.

Belя kи: • яgяr ишчи яmяk qabиlиyyяtиnи

иtиrmишdиrsя яmяk qabиlиyyяtиnи иtиr-mяmишdяn яvvяlkи gцn malиk оldu-ьu оrta aylыq яmяk haqqыnыn baш vermиш bяdbяхt hadиsя nяtиcяsиndя mяhrum оlduьu peшя яmяk qabиlиy-yяtиnиn faиzи mиqdarыnda mцяyyяn-lяшdиrиlиr;

• яgяr ишчи hяlak olmuшdursa яmяk qabиlиyyяtиnи иtиrmяmишdяn яv-vяl malиk оlduьu оrta aylыг яmяk haqqыnыnыn 100% mиqdarыnda юdяnиш mцяyyяn edиlиr vя Azяrbaycan Respublиkasы Mцlkи Mяcяllяsиnиn 1121-cи maddяsиnя яsasяn mцяyyяn edиlmиш hяmиn юdяnиши almaq hцququ оlan шяхslяrя чatdыrыlыr.

Aylыq юdяncиn mяblяьи mцяy-yяnlяшdиrиlяrkяn иstиfadя edиlяn оrтa aylыq яmяk haqqы hesablanar-kяn ишчи hяlak оlmamышdan vя ya яmяk qabиlиyyяtиnи иtиrmяmишdяn яvvяlkи 12 tяqvиm ayы яrzиndя ma-lиk оlduьu яmяk haqlarыnыn cяmи-nиn 12-yя nиsbяtи gюtцrцlцr.

Иstehsalatda яmяk хяsarяtи иlя яlaqяdar юdяnиlяn zяrяrя gюrя ay-lыq юdяncиn mиqdarыnыn hesablan-masыnda gюtцrцlяn оrta яmяk haqqы mцяyyяn edиlяrkяn nяzяrя alыnan vя alыnmayan юdяnclяrиn sиyahыsы «Mяzunиyyяt vaхtы цчцn оrta яmяk haqqыnыn hesablanmasы zamanы nяzяrя alыnan vя alыnmayan юdяnclяrиn mцяyyяn edиlmяsи vя mяzunиyyяt vaхtы цчцn оrta яmяk haqqыnыn яmsallaшdыrыlmasы qaydasы-nыn tяsdиq edиlmяsи barяdя» Azяrb-aycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabи-netиnиn 1999-cu иl 25 avqust tarихlи,

Page 27: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

27

37 saylы Qяrarыnыn 1 saylы яlavяsиnя uyьun оlaraq mцяyyяn edиlиr .

Qaydalara яsasяn, иstehsalat-da яmяk хяsarяtи иlя яlaqяdar юdяnиlяn zяrяrя gюrя aylыq юdяnc-lяrиn mиqdarы qanunverиcиlиklя mцяyyяn оlunmuш qaydada tяq-sиrkar mцяssиsяdя ишчиlяrиn mи-nиmum яmяk haqqы vя yaхud tarиf (vяzиfя) maaшlarыnыn kцtlяvи artыmы zamanы qanunverиcиlиklя mцяyyяn оlunmuш qaydada tяs-hиh edиlиr vя юdяnиlиr. Bu halda aylыq юdяnclяrиnиn mиqdarыnыn hesablanmasыnda gюtцrцlяn оrta яmяk haqqы zяrяrчяkяnиn hяmиn tяqsыrkar mцяssиsяdя ишlяdиyи peшя (vяzиfя) цzrя tarиf maaшыnыn kцtlяvи artыmыndan sоnra иkи aylыq faktиkи оrta яmяk haqqы hesabыndan mцяyyяn edиlиr vя gюstяrиlяn artыm gцnцndяn baшlayaraq юdяnиlиr. Hя-mиn оrta aylыq яmяk haqqыnыn he-sablanmasыnda nяzяrя alыnan vя nяzяrя alыnmayan юdяnclяrиn sиya-hыsы «Оrta яmяk haqqы hesablanar-kяn nяzяrя alыnan vя alыnmayan юdяnclяrиn Sиyahыsы» Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2000-cи иl 15 иyul tarихlи, 126 saylы Qяrarы иlя tяsdиq edиlmишdиr.

Qanunverиcиlиyя яsasяn, «18 yaшыna чatmamыш zяrяrчяkяnиn aylыq юdяncиnиn mиqdarы mиnиmum яmяk haqqыnыn beш mиslиndяn az оla bиlmяz».

Qaydalara gюrя, яmяk хяsarяtи иlя яlaqяdar tяqsиrkar mцяssиsя zя-rяrчяkяnя Hяkиm Яmяk Ekspert Kоmиssиyasы tяrяfиndяn mцяyyяn edиlяn яlavя хяrclяrи (яrzaьыn, dяr-manlarыn яldя edиlmяsи, prоtezlя-mя, оnlara хиdmяt etmя, zяrяrчя-

kяnиn хиdmяt оlunduьu yerя vя gerиyя gedиш хяrcи, bяzи hallarda оnu mцшayяt edяn шяхs dя nяzяrя alыnmaqla sanatоrиya - kurоrt mцa-lиcяsи, хцsusи nяqlиyyat vasиtяsиnиn яldя оlunmasы vя оnlarыn яsaslы tя-mиrи, yanacaьыn яldя edиlmяsи vя и.a.) юdяnmяlиdиr.

Zяrяr dяymяsиndя tяqsиrkar оlan mцяssиsяnиn yenиdяn tяшkиl оlunduьu hallarda zяrяrчяkяnя hяmиn mцяssиsяnиn hцquqи varиsи tяrяfиndяn zяrяrиn яvяzи юdяnиlmя-lиdиr. Eynи zamanda zяrяr dяymя-sиndя tяqsиrkar оlan mцяssиsя lяьv edиldиyи halda da zяrяrчяkяnя qanunverиcиlиklя mцяyyяnlяшdиrиl-mиш qaydada zяrяrиn яvяzи юdяnи-lиr. Deyиlяnlяrlя baьlы tяrяflяr (zя-rяrчяkяn vя tяqsиrkar mцяssиsя) arasыnda yaranan mцbahиsяlяr Azяrbaycan Respublиkasыnыn qa-nunverиcиlиyиnя uyьun оlaraq hяll edиlmяlиdиr.

Яmяk Mяcяllяsиnиn 239-cu maddяsи иlя mцяyyяn edиlmиш hallar-da юdяnclяrиn verиlmяsи qanunverиcи-lиklя mцяyyяn edиlmиш qaydada sы-ьоrta оrqanlarыnda ишяgюtцrяn tяrя-fиndяn иcbarи шяхsи sыьоrta оlunmuш ишчиlяrя шamиl оlunmur. Яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыnыn pоzulmasы, habelя яmяk шяraиtиnя gюrя zяrяr-чяkmиш hяmиn ишчиlяrя vя оnlarыn aиlя цzvlяrиnя sыьоrta haqqы mцvafиq sыьоrta mцqavиlяsиndя nяzяrdя tutulan qaydada vя mяblяьdя юdя-nиlиr.

Qanunverиcиlиkdя иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя ишчиnиn saьlamlыьыna dяyяn zяrяrиn юdяnиl-mяsи цчцn qanunverиcиlиk tяmиnatы-

Page 28: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

28

nыn olmasыna baxmayaraq praktи-kada mиnlяrlя иnsan bu vя ya dиgяr sяbябlяrя gюrя zяrяrиn яvяzиnи ala bиlmиrlяr. Bunun яsas sяbябlяrи ичяrиsиndя mцяssисяnиn lяьv edиl-mяsи vя ya иstehsal prosesиnиn dayanmasы, mцяssиsяnиn юdяnиш qa-bиlиyyяtиnиn olmamasы kиmи sяbяб-lяr цstцnlцk tяшkиl edиr.

Yaranmыш problemи qиsmяn aradan qaldыrmaq mяqsяdи иlя Azяrbaycan Respublиkasы Pre-zиdentи 2008-cи иl 4 avqust tarиxlи Fяrmanы иlя “Юzяllяшdиrиlяn vя иdarяetmяyя verиlяn dюvlяt mцяs-sиsяlяrиnиn иstehsalat qяzasы vя yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozulmuш ишчиsиnя vя ya bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиsиnиn aиlя цzvlяrиnя vя hиmayяsиndя olan dиgяr шяxslяrя aylыq юdяnc цzrя borclarыnыn tяnzиmlяnmяsи Qayda-larыnы” tяsдиq etmишdиr.

Bununla baьlы aшaьыda daha genиш mяlumat verиlяcяkdиr.

Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Azяrbaycan Respublиkasыnыn

qanunu Tяhlцkя potensиallы obyektlяrиn

tяhlцkяsиz иstиsmarыnыn hцquqи, иq-tиsadи vя sosиal яsaslarыnы mцяyyяn-lяшdиrmяk, hяmиn obyektlяrи иs-tиsmar edяn hцquqи vя fиzиkи шяxs-lяrиn bu obyektlяrdя baш verя bиlя-cяk qяzalarыn qarшыsыnы almaьa vя baш vermиш qяzalarыn nяtиcяlяrиnи aradan qaldыrmaьa yюnялdяn fяa-lиyyяtlяrи tяnzиmlяmяk mяqsяdи иlя

Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Qa-nun qяbul edиlmишdиr. Qanun ma-hиyyяt etиbarи иlя tяhlцkя potensиalы чox olan obyeкtlяrиn anlayышыnы verиr vя qanuna яlavя olunan sя-nяddя bu obyektlяrиn sиyahыsы verи-lиr. Bu qanun hяmичиnиn tяhlцkя potensиallы obyektlяrиnt layиhяlяш-dиrиlmяsиnя, tиkиntиsиnя vя иstиsmara qяbul edиlmяsиnя texnиkи tяhlцkя-sиzlиk tяlяblяrиnи mцяyyяn edиr. Belя obyektlяrиn иstиsmarыna daиr texnиkи tяhlцkяsиzlиk tяlяblяrиndяn bиrи dя ишчи heyяtиnя daиrdиr. Tяlяb-lяrdя gюstяrиlиr kи, belя obyektlяrи иstиsmar edяn hцquqи vя ya fиzиkи шяxslяr “tяhlцkя potensиallы obyekt-lяrdя ишчи heyяtlяrиnи kompleklяшdи-rяrkяn onlarыn texnиkи tяhlцkяsиz-lиk, vя иxtиsaslaшma tяlяblяrиnя, habelя qanunla mцяyyяnlяшdиrиlmиш dиgяr tяlяblяrя uyьunluьunu vя tиbbи cяhяtdяn yararlыьыnы tяmиn etmяlи-dиr”. Lakиn monиtolrиnq чяrчиvя-sиndя belя obyektlяrdя apardыьы-mыz mцшahиdяlяr vя ишчиlяrlя aparыlan mцsahиbяlяr onu gюstяrиr kи, qanunun bu mцddяasыnda gюs-tяrиlяn tяlяblяrя yan яmяl edиlmиr, yaxud cиddи surяtdя яmяl edиlmиr. Nяtиcяdя bu tиplи obyektlяrdя qяza tяhlцkяsи vя ишчиlяrиn naшыlы ucba-tыndan dиgяr tяhlцkя doьuran ha-dиsяlяrиn baш vermяsи hяmишя labцd olur. Qanunun tяlяbиnя gюrя tяh-lцkя potensиallы obyektlяrdя чalышa-nlar “иldя bиr dяfяdяn az olmayaraq az olmamaq шяrtи иlя tиbbи mцayиnя-dяn vя attestasиyadan keчmяlиdиr”. Tяbии kи, qanunun bu tяlяbиnиn yerиnя yetиrиlmяsиnя gюrя mяsulиy-yяt ишяgюtцrяnиn цzяrиnя dцшцr. Mяhz ишяgюtцrяn ишчиlяrиn attestasи-

Page 29: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

29

yadan vaxtlы vaxtыnda keчmяsиnя gюrя mцvafиq tяdbиrlяr gюrmяlиdиr. Иnzиbatи Xяtalar Mяcяllяsиnиn 53.2. maddяsиnя gюrя иш yerlяrиnиn vя иш-чиlяrиn attestasиyasыnы keчиrmяmяyя gюrя ишяgюtцrяnlяr 700 manatdan, 1200 manatadяk cяrиmя oluna bи-lяrlяr. Bununla belя monиtorиnq zamanы hяm tяhlцkя potensиallы obyektlяrиn bиr чoxunda, hяm dя bu kateqorиyaya aиd olmayan mцяssиsяlяrdя иш yerlяrиnиn vя ишчи-lяrиn attestasиyasы nяzяrdя tutul-muш mцddяtlяrdя vя nяzяrdя tutulmuш qaydalarda hяyata keчи-rиlmиr. Ишчиlяrиn vaxtaшыrы tиbbи mцяayиnяdяn keчиrиlmяsиndя dя cиddи qцsurlar vardыr. Monиtorиnq nяtиcяsиndя bu qцsurlar яsasяn aшaьыdakыlardan иbarяt olmuшdur.

• Ишяgюtцrяnlяr ишчиlяrи (bu яsasяn юzяl sektora aиddи) vaxtlы vaxtыnda tиbbи mцayиnяyя gюndяr-mиr. Hяtta bиr чox bu tиplи mцяssи-sяlяrя xиdmяt gюstяrяn konkret tиbb mцяssиsяsи yoxdur;

• Tиbb mцяssиsяlяrиndя ишчиlя-rиn tиbbи mцayиnяsиnя sяthи yanaшы-lыr vя bяzи hallarda ишчиlяrlя razы-laшma яsаsыnda onlarыn tиbbи qцsu-rlarы mцvafиq sяnяddя gюstяrиlmиr.

Qanundа hяmчиnиn tяhlцkя po-tensиallы obyektlяrdя texnиkи tяhlц-kяsиzlиk tяlяblяrиnя rиayяt olunma-sыna daxиlи nяzarяt, qяza sяbябlяри-nиn texnиkи tяhqиqatы, texnиkи tяhlц-kяsиzlиk ekspertиzasыna daиr mцd-dяalar da яks olunmuшdur. Bцtюv-lцkdя qanunun beynяlxalq stan-dartlara uyьun olmasыna baxmaya-raq, onun tяtbиqи praktиkasыnda cиd-dи qцsurlar vardыr.

Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr vя peшя xяstяlиklяrи nяtи-cяsиndя ишчиlяrиn saьлamlыьыna vuru-lan zяrяриn vя bu sяbябlяrdяn hяlak olaнlarыn aиlя цzvlяrиnя юdяnclяrиn verиlmяsи иlя baьlы olan normatиv sя-nяdlяr

Яmяk Mяcяllяsиnиn 239-cu

maddяsиnя gюrя “Иstehsalatda baш vermиш bяdbяxt hadиsяdя vя ya peшя xяstяlиyиndя tяqsиrlи (tam vя ya qиs-mяn) olan ишяgюtцrяn hяm ишчиyя xяsarяt yetиrиlmяsи vя ya saьlamlы-ьыnыn baшqa шяkиldя korlanmasы nя-tиcяsиndя dяymиш zяrяrиn, hяm mцa-lиcя olunmasы цчцn чяkdиyи, hяm dя ona pensиya, mцavиnяtlяr verиlmяsи иlя яlaqяdar sosиal sыьorta orqanlarы tяrяfиndяn чяkиlяn xяrclяrиn elяcя dя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Mцlkи Mяcяllяsи иlя mцяyyяn edиl-mиш dиgяr яlavя xяrclяrиn яvяzиnи bцtюvlцkdя юdяmяlиdиr”

Mяcяllяnиn 239-cu maddяsиnя gюrя hяmчиnиn “Ишяgюtцrяnиn tяqsиrи цzцndяn baш vermиш иstehsalat qяzasы vя yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozulmuш ишчиlяrя, habelя bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиlяrиn aиlя цzvlяrиnя vя hиmayяsиndя olan dиgяr шяxslяrя qanunverиcиlиklя mцяyyяn edиlmиш qaydada dяymиш zяrяrя gюrя mцvafиq юdяnclяr юdяnиlmяlиdиr”

Mяcяllяnиn bu maddяsиnиn

шяrtlяrиnи tяmиn etmяk mяqsяdи иlя Nazиrlяр Kabиnetи tяrяfиndяn Иstehsalat qяzasы vя yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяb-dяn hяlak olmuш ишчиnиn aиlя цzv-lяrиnя юdяnишlяrиn verиlmяsи qay-

Page 30: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

30

dalarы, шяrtlяrи vя mяblяьи mцяy-yяnlяшdиrиlиr. Яvvяlkи praktиkada belя kateqorиyaya aиd olanlara hяm bиrdяfяlиk, hяm dя aylыq юdяnишlяr mцяyyяn olunurdu.

Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2003-cц иl 9 yanvar tarиxlи 3 nюmrяlи qяrarы иlя иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcя-sиndя saьlamlыьыnы иtиrяn шяxslяrя vя ya bu sяbяblяrdяn hяlak olan шяxs-lяrиn vяrяsяlяrиnя bиrdяfяlиk kon-pensasиyalarыn vя aylыq konpensa-sиyalarыn verиlmяsи praktиkasыna son qoyuldu. Яslиndя yuxarыda gюstяrи-lяn sяbяblяrdяn saьlamlыьыna zяrяr dяymиш vя bu sяbяbdяn peшя-яmяk qabиlиyyяtи qиsmяn vя ya tam иtиrmиш шяxsяrя, habelя hяmиn sяbяblяrdяn hяlak olmuш шяxslяrиn vяrяsяlяrиnя dяymиш zяrяrи bиr dяfяlиk kompen-sasиya etmяk daha mяqsяdяuy-ьundur, nяиnkи onun aylыq konpensasиya шяkиlиndя юdяnиlmяsи. Belя kи, aylыq kompensasиyalarыn юdяnиlmяsиnиn davamlы шяkиldя olmasы heч dя hяmишя mцmkцn olmur. Burada rиsklяr daha bюyцk-dцr. Bяdbяxt hadиsя vя ya peшя xяs-tяlиyи nяtиcяsиndя ишчиnиn saьlamlы-ьыna zяrяr vuran mцяssиsя lяьv olunduqda, mцяssиsяnиn mцlkиy-yяtчиsи dяyишdиkdя vя ya mцяssиsя иlя baьlы hяr hansы hadиsя (mяsяlяn mцflиs olma) baш verdиkdя saьlam-lыьыna zяrяr dяymиш ишчиyя vя ya bu sяbяlяrdяn hяlak olmuш ишчиnиn vя-rяsяlяrиnя kompensasиyalarыn юdя-nиши mцmkцn olmur, nяtиcяdя иn-sanlarыn tяmиnatsыz qalыr. Hazыrda юlkяdя mиnlяrlя иnsan bu sяbяlяr-dяn aylыq kopensasиyalarыnы ya tam ala bиlmиr, yaxud bu kopensasиya-

larыn юdяnиши aylarla, bяzяn иsя иl-lяrlя hяyata keчиrиlmиr. Tяsяdцfи deyиldиr kи, mюvcud problemиn mиq-yasыnы nяzяrя alaraq юlkя Prezиdentи 2008-cи иl 4 avqust tarиxlи Fяrmanы иlя “Юzяllяшdиrиlяn vя иdarяetmяyя verиlяn dюvlяt mцяssиsяlяrиnиn иsteh-salat qяzasы vя yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozulmuш иш-чиsиnя vя ya bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиsиnиn aиlя цzvlяrиnя vя hиmayяsиndя olan dиgяr шяxslяrя ay-lыq юdяnc цzrя borclarыnыn tяnzиm-lяnmяsи Qaydalarы”nы tяsдиq etmиш-dиr. Hяmиn qaydalara gюrя иstehsa-latda bяdbяxt hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя peшя -яmяk qabиlиyyяtиnи tam vя ya qиsmяn иtиr-mиш шяxslяrя, vя ya bu sяbябlяrdяn hяlak olmuш шяxslяrиn vяrяsяlяrиnя dюvlяt bцdcяsи hesabыna mцavиnяt-lяr tяyиn olunmuшdur. Lakиn bu Qaydalar yalnыz Fяrmanda gюstя-rиlяn dюvlяt mцяssиsяlяrиnиn иst-ehsalat qяzasы vя yaxud peшя xяstя-lиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozul-muш ишчиsиnя vя ya bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиsиnиn aиlя цzvlяrиnя vя hиmayяsиndя olan dиgяr шяxslяrя aylыq юdяnc цzrя borclarыna шamиl olunur. Bu kateqorиyaya aиd olan aшaьыdakы mцяssиsяlяrя aиddиr:

• Qaydalar qцvvяyя mиnяnя-dяk юzяllяшdиrиlmяsи barяdя qяrar qяbul edиlmиш, lakиn юzяllяшdиrиl-mяsи baшa чatmamыш dюvlяt mцяs-sиsяlяrи;

• 2003-cц иl 27 sentyabr tarи-xиndяn bu Qaydalar qцvvяyя mи-nяnяdяk юzяllяшdиrиlmяsи baшa чatmыш dюvlяt mцяssиsяlяrи;

Page 31: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

31

• Qaydalar qцvvяyя mиnяnя-dяk иdarяetmяyя verиlяn dюvlяt mцяssиsяlяrи.

Bu Fяrmanыn иmzamlanmasы vя Qaydalarыn tяstиq olunmasы olduqca mцtяrяqqи bиr addыm olsa da problemи yalnыz qиsmяn hяll etmиш olur. Belя kи, bu aylыq mцavи-nяtlяr hяmиn шяxslяrиn almalы ol-duqlarы real mяblяьlяrя uyьun deyиl, hamы цчцn bяrabяr шяuиldя mцяyyяn olunur.

Fяrmana gюrя bu aylыq юdяnc-lяr:

• peшя яmяk qabиlиyyяtи 29 faиzяdяk иtиrиldиkdя - 30 manat;

• peшя яmяk qabиlиyyяtи 30 faиzdяn 59 faиzяdяk иtиrиldиkdя - 40 manat;

• peшя яmяk qabиlиyyяtи 60 faиzdяn 79 faиzяdяk иtиrиldиkdя - 50 manat;

• peшя яmяk qabиlиyyяtи 80 faиz vя daha чox иtиrиldиkdя - 60 manat; hяlak olduqda - 70 manat mцяyyяn olunmuшdur.

Bцtюvlцkdя problemиn tam hяllи цчцn aylыq kompensasиya sиstemи bиrdяfяlиk kompensasиya sиstemи иlя яvяzlяnmяlиdиr. Hazыrda dцnyanыn bиr чox юlkяlя-rиndя bu цsuldan иstиfadя olunur. Belя olan halda иstehsalat zяdя-lяnmяsи vя ya peшя xяstяlиyи nяtи-cяsиndя peшя -яmяk qabиlиyyяtиnи tam vя ya qиsmяn иtиrmиш шяxslяr vя ya bu sяbябlяrdяn hяlak olmuш шяxslяrиn vяrяsяlяrи яdalяtlи kompensasиya almaq hцquqlarыnы tяmиn etmиш olacaqdыr. Lakиn Aylыq kompensasиyalarыn bиrdяfяlиk kompensasиyalarla яvяzlяnmяsи dя

mцяyyяn problemlяr ortaya чыxa-rыr. Bu problemlяr иlk nюvbяdя aшaьыdakыlar ola bиlяr:

• Bиr чox mцяssиsяlяr, xцsusяn dя orta vя kичиk mцяssиsяlяr bиr-dяn-bиrя чox mиqdarda mцavиnяt (kompensasиya) юdяmяk qabиlиy-yяtиndя olmurlar. Bu hal xцsusяn иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsя nяtиcяsиndя чoxsaylы ишчи-nиn bиr vaxta xяsarяt alaraq peшя яmяk qabиlиyyяtиnи tam vя ya qиs-mяn иtиrmяsи vя ya bu sяbябlяr-dяn hяlak olmasы halыnda qeyrи-mцmkцn olur. Nяzяrя alsaq kи, ишяgюtцrяn ишчиnиn saьlamlыьыna zяrяr vurduqda onun dиgяr xяrc-lяrиnи, o cцmlяdяn mцalиcя vя ya dяfn xяrclяrиnи dя юdяmяlиdиr, onda bu vяsaиtиn чox bюyцk olduьu aшkar gюrцnцr vя belя иrи xяrclяrи yalnыz bюyцk malиyyя иmkanlarыna malиk olan mцяssиsя vя ya шиrkяtlяr юdяmяk qabиlиyyя-tиndя olurlar;

• Aylыq kompensasиyalarыn юdяnиlmяsи zamanы яmяk haqlarы artdыqca юdяnиlяn kompensasиya-larыn da mиqdarы arta bиlиr. Lakиn bиrdяfяlиk kompensasиyalarыn юdя-nиlmяsи zamanы sonradan sцrяtlи иn-fиlyasиya prosesи getdиkdя vя alыn-mыш vяsaиt dяyяrиnи иtиrdиkdя яlavя heч bиr vяsaиt юdяnиlmиr. Bu иsя kompensasиya alan шяxslяrиn rиsk-lяrиnи artыrыr;

• Bиrdяfяlиk юdяnиlяn kompen-sasиyanыn mиqdarы nиsbяtяn чox olur. Belя kompensasиyanы alan шяxs ondan sяmяrяlи иstиfadя et-mяklя hяr hansы bиr bиznes иши qura bиlяr. Lakиn bиr чox hallarda bu-

Page 32: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

32

nun яksи dя baш verя bиlяr. Vяsaиt-dяn qeyrи sяmяrяlи иstиfadя nяtиcя-sиndя o tez vaxt яrzиndя tцkяnя bиlяr. Nяtиcяdя yenя dя kompen-sasиya alan шяxsиn rиsklяrи artыr.

Gюstяrиlяn problemlяrя bax-mayaraq kompensasиyanыn bиr-dяfяlиk юdяnиlmяsи daha mяq-buldur. Ишяgюtцrяn юz vяzиfяsиnи yerиnя yetиrиr vя belяlиklя ядаlяt-lи kopensasиya almaq hцququ tя-mиn olunur. Sonrakы rиsklяrиn qarшыsыnыn alыnmasы иsя hяmиn kompensasиyadan sяmяrяlи иs-tиfadя edя bиlmяyяnиn шяxsи problemиnя чevrиlиr.

Mцяssиsяlяrиn юdяmяk qabиlиy-yяtиnиn olmamasыnыn qarшыsыnыn alыnmasыnыn яn mцtяrяqqи yolu иsя bиr чox юlkяlяrиn praktиkasыnda genиш yayыlan vя Azяrbaycan

Respublиkasыnыn Qanunverиcиlиyи иlя yol verиlяn sыьorta sиstemиnиn tяtbиqиdиr. Юlkя qanunverиcиlиyиnя gюrя иstehsalat zяdяlяnmяsи vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя ишчиnиn saьamlыьыna dяymиш zяrяrя gюrя ишяgюtцrяn tam maddи mяsulиyyяt daшыyыr. Belя hadиsя baш verdиkdя ишяgюtцrяn onu юz vяsaиtи иlя юdяyя vя ya ишчиsиnи belя hallardan sыьоr-talaya bиlяr. Иkиncи halda юdяnишиn hяyata keчиrиlmяsи sыьorta шиrkяtи-nиn цzяrиnя dцшяcяkdиr. Bu halыn tяtbиqи hяmчиnиn hazыrda иst-ehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиslяrиn gиzlяdиlmяsиnиn dя qarшыsыnы alacaqdыr. Bu metodun tятbиqи hяmчиnиn bиr чox qeyrи formal иш yerlяrиnиn formallaшma-sыna gяtиrиb чыxara bиlяr.

Page 33: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

33

TИKИNTИ SEKTORUNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ VЯ TЯHLЦKЯSИZLИK TEXNИKASЫ QAYDALARЫNЫN

POZULMASЫ NЯTИCЯSИNDЯ ИSTEHSALATDA BЯDBЯXT HADИSЯLЯRИN BAШ VERMЯSИNЯ ШЯRAИT YARADAN

ЯSAS SЯBЯBLЯR

Monиtorиnq чяrчиvяsиndя юl-

kяdя, яsasяn dя Bakы шяhяrиndя hяyata keчиrиlяn tиkиntи sahяlяrиn-dя monиtorиnqlяr keчиrиlmишdиr. Nяzяrя alaraq kи, tиkиntи sahяlя-rиnя kяnar шяxslяrиn, bяzяn иsя hяtta dюvlяtиn nяzarяt hцququ olan orqanlarыnыn daxиl olmasы чяtиndиr. Monиtorиnq zamanы яsa-sяn daxиl olmadan kяnardan mцшahиdя, ишчиlяrlя ишdяn sonra strukturlaшmamыш иntervцlяr, foto-шяkиllяrиn чяkиlmяsи, kиmи цsullar-dan иstиfadя edиlmишdиr. Monиto-rиnq яsasяn hцndцr mяrtяbяlи yaшayыш vя ya qeyrи-yaшayыш sahя-lяrиnиn tиkиldиyи sahяlяrdя hяyata keчиrиlmишdиr. Bцtюvlцkdя 30 tиkиn-tи sahяsи monиtorиnqя cяlb edиlmиш-dиr. Monиtorиnq zamanы Kцtlяvи Иnformasиya Vasиtяlяrиndя tиkиntи-lяrdя baш vermиш bяdbяxt hadиsя-lяrlя baьlы materиallardan da иstиfa-dя edиlmишdиr. Lakиn bu mяlu-matlar yalnыz dиgяr alяtlяr vasиtяsи иlя яldя olunan nяtиcяlяrиn tяstиqи

цчцn иstиfadя olunmuшdur vя яsas mяlumat mяnbяyи sayыlmamышdыr.

Monиtorиnq nяtиcяsиndя яldя olunan яsas qяnaяtlяr aшaьыda-kыlardan иbarяt olmuшdur:

Tиkиntи sektorunda, яsasяn dя

yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы иlя baьlы ишlяrиn hяyata keчиrиldиyи sahярlяdя Azяrbaycan Respublиka-sыnыn Konstиutsиyasыnda, юlkяnиn tя-rяfdar чыxdыьы mцvafиq beynяlxalq normalaрda, Яmяk Mяcяllяsиndя, Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Qa-nunda vя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr dиgяr normatиv hцquqи aktlarda яks olunmuш norma vя standartlara яmяl olуnmуr. Nяtиcяdя hяr kяsиn яdalяt-lи vя яlverишlи яmяk шяraиtиndя ишlя-mяk hцququ pozulur. Bu hцququn pozulmasы иsя юz nюvbяsиndя иstehsa-latda bяdbяxt hadиsяlяrя vя peшя xяstяlиklяrиnя gяtиrиb чыxarыr.

Tиkиntи sahяlяrиndя hяyata ke-чиrиlяn monиtorиnq nяtиcяsиndя яl-

Page 34: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

34

dя olunan qяnaяtlяr aшaьыdakыlar olmuшdur:

• Tиkиntи шиrkяtlяrиnиn яksяrиy-yяtиnиn, xцsusяn dя yцksяk mяr-tяbяlи yaшayыш bиnalarы tиkяn vя ya belя bиnalarda tяmиr rekonstruk-sиya ишlяrи hяyata keчиrяn шиrkяt-lяrиn (fиrma, mяhdud mяsulиyyяtlи cяmиyyяt vя s.) иxtиsaslaшmamasы.

Юlkяdя baшlanmыш иntensиv tи-kиntиlяr bu sahяnи nиsbяtяn tez vя yцksяk gяlиr gяtиrяn sahяyя чe-vиrmишdиr. Bu sяbяbdяn чoxsaylы tиkиntи шиrkяtlяrи, tиkиntи ишlяrи hяyata keчиrяn Mяhdud Mяsulиy-yяtlи Cяmиyyяtlяr yaradыlmышdыr. Bu шиrkяt vя dиgяr qurumlarыn яk-sяrиyyяtиnиn heч bиr яvvяlkи vя oturuшmuш tяcrцbяsи yoxdur. Belя mцяssиsяlяrи tяsиs edяnlяrиn яksя-rиyyяtи yalnыz bиr vя ya bиr neчя bиnanы tиkmяk vя dяrhal чoxlu vяsaиt яldя etmяk mяqsяdи gцdцr-lяr.

Tяcrцbяlи kadr potesиalыnыn olmamasы, ишчиlяrиn peшяlяr vя иx-tиsaslarыnыn olmasы deyиl, onlarыn mиnиmal яmяk haqqы иlя ишlяmяyя razы olmalarы яsas gюtцrцlцr.

• Tиkиntи norma vя qaydalarыna gюrя tиkиntи gedяn яrazиnиn чяpяr-lяnmяsи demяk olar kи, яksяr mцяs-sиsяlяr tяrяfиndяn hяyata keчиrиlиr. Lakиn чяpяrlяmяlяr яksяrиyyяt hal-larda standartlara uyьun deyиldиr. Xцsusяn dar kцчяlяrdя чяpяrlяmя-lяr tиkиntи sahяsиnя demяk olar kи, bиtишиk tиkиlиr;

• Tиkиntиnиn иdarя olunduьu иn-zиbatи bиnalarыnda vя bиlavasиtя tи-kиntи sahяlяrиndя kollektиv mцhafи-zя vasиtяlяrи olan tяhlцkяsиzlиk plakatlarы vя nишanlarы иlя tяmиnat

yox dяrяcяsиndяdиr. Mюvcud olan plakatlarыn vя nишanlarыn иsя heч dя hamыsы standartlara uyьun deyиldиr (юlчцlяrи, rяngи, yazыldыьы dиl vя s.).

• Tиkиntиyя baшlanыlmazdan яv-vяl mцvafиq иcra hakиmиyyяtи orqa-nы tяrяfиndяn иш yerиnиn attestasиya-sы keчиrиlmиr. Belяlиklя dя иш yerиnиn яmяyиn mцhafиzяsи vя texnиkи tяh-lцkяsиzlиk qaydalarыna uyьun ol-masы, иstиfadя olunan avadanlыq vя qurьularыn fиzиkи vя mяnяvи cяhяt-dяn aшыnыb-aшыnmamasы yoxlanыl-mыr;

• Belя mцяssиsяlяrdя tяhlцkя-sиzlиk texnиkasы цzrя xцsusи mцhя-dиs vяzиfяsи olmur. Ишчиlяr nяzяrdя tutulmuш qaydalara uyьun tяhlц-kяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna daиr tяlиmatlar almыrlar. Иstиfadя olunan texnиkи vasиtяlяrиn ишlяdиl-mяsи цчцn tяlиmatlar olmur. Иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl edиlmяsиnи tяшvиq edяn яyanи vяsaиtlяr yerlяшdиrиlmиr. Ишчиlяr яk-sяrиyyяt hallarda xцsusи geyиm vasиtяlяrи иlя, xцsusяn dя qoruyucu dяbиlqя vя чяkmяlяrlя tяmиn olunmurlar;

• Baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr zamanы xяsarяt alma hallarыnы яn-gяllяmяk vя yaxud mиnиmuma en-dиrmяk цчцn ишчиlяrиn fяrdи mцha-fиzя vasиtяlяrиndяn иstиfadя edиl-mяsи zяиfdиr. Ишчиlяrиn яksяrиyyяtи dяbиlqяsиz, vя xцsusи чяkmяlяr vя geyиmlя tяmиn olunmamышdыr;

• Tиkиntи sahяlяrиndя yanьыn vя dиgяr qяzalarыn baш verяcяyи halda ишчиlяrиn toplanma meydanчalarы yoxdur. Tиkиntи norma vя qaydalarыnda nяzяrdя tutulduьu

Page 35: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

35

kиmи yanьыn vя dиgяr qяza hallarы zamanы bиnanы tяrk etmяk цчцn tяxlиyyя planlarыnыn tяrtиb edиlmя-dиyи vя ehtиyat чыxышlarыnыn mцяy-yяnlяшdиrиlmяdиyи ашкар edиlmишdиr;

• Mюvcud qanunverиcиlиyя gюrя ишlяrиn tяhlцkяsиz gюrцlmяsи цчцn ишя baшlamazdan яvvяl tяlиmat-landыrma яksяrиyyяt hallarda aparыlmыr;

• Peшя xяstяlиklяrиnиn qarшыsы-nыn alыnmasы mяqsяdи иlя ишя daxиl olarkяn ишчиlяrиn иlkиn vя dюvrц tиbbи mцayиnяdяn keчиrиlmяsи hя-yata keчиrиlmиr;

• Иstи vя soyuq havalarda ишчи-lяrиn mцяyyяn vaxtdan bиr dиn-cяlmяlяrи vя qыzыnmalarы цчцn иs-tиrahяt otaqlarы yoxdur.

Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиndя nяzяrdя tu-tulmuш «Иlиn soyuq vaxtыnda aчыq havada vя ya иsиdиlmяyяn юrtцlц bиnalarda, habelя иstи havalarda ишиn dayandыrыlmasы vя ишчиlяrя fa-sиlяlяrиn verиlmяsи шяrtlяrиnя» tи-kиntиlяrdя яmяl olunmur.

• Mюvcud qaydalara uyьun olaraq ишчиlяrиn иш paltarlarыnыn sax-landыьы yerlяr yarasыz vяzиyyяtdяdиr vя bu paltarlarыn yuyulmasы hяyata keчиrиlmиr (ишчиlяr иш paltarlarыnы yuyulmaq цчцn evя aparыrlar. Belя иmkanы olmayanlar иsя paltarlardan hяmишя kиrlи vяzиyyяt-dя иstиfadя etmяk mяcburиyyяtиndя qalыr);

• Иstehsalatda ишчиlяrиn sanиta-rиya vя gиgиyena qaydalarыna яmяl etmяlяrиnи tяmиn etmяk цчцn ишчи-lяrиn yuyunmasы цчцn lazыmи шяraиt yoxdur. Ишdяn sonra ишчиlяrиn yu-

yunmasы цчцn duшlar tяшkиl olun-mur;

• Monиtorиnqиn яhatя daиrя-sиnя daxиl olan mцяssиsяlяr цzrя иш-чиlяr ичmяlи su ( adи vя qazlы) иlя tя-mиn olunmurlar (Яksяrиyyяt hallarda ишчиlяrиn ичmяk цчцn yararsыz olan sudan иstиfadя etdиk-lяrи mцшahиdя olunmuшdur).

• Bюyцk tяhlцkя mяnbяyи olan qaz balonlarыыn saxlanыlmasы (pro-pan, oksиgen, karbon ...) цчцn xц-susи yerlяr bиr чox hallarda ayrыl-mыr. Bu balonlar bяzяn tиkиntи sahяsиndя nиzamsыz шяkиldя yыьыlыb saxlanыlыr vя иstиfadя zamanы mюv-cud tяhlцkяsиzlик qaydalarыna яmяl olunmur.

• Monиtorиnq zamanы tиkиntи sahяlяrинdя baш verя bиlяcяk bяd-bяxt hadиsяlяr zamanы vaxtыnda иlk tиbbи yardыmыn gюstяrиlmяsи цчцn mцяssиsяlяrиn иnfrastrukturuna da-xиl olan bиnalarda vя яrazиdя dяrman preparatlarы vя qutularыnыn olmasыna tяsadцf edиlmяmишdиr. Bяzи tиkиntи sahяlяrиndя ишчиlяrиn etиrafыna gюrя иш иcrasыnыn иш otaьыnda bяzи dяrman vя tиbbи lяvazыmatыn olduьu bиldиrиlmишdиr;

• Kollektиv mцhafиzя vasиtяlя-rиndяn bиrи olan gecя vaxtы bцtцn яrazиnиn ишыqlandыrыlmasыnы tяmиn edяn projektorlarla tяchиzat яksяr mцяssиsяlяrdя mюvcuddur. Яslиndя tиkиntи sahяlяrиndя bunun sяbяbи tяhlцkяsиzlиk qaydalarыnыn tяmиn olunmasыndan daha чox gecя vaxtы betontюkmя ишlяrиnиn tяmиn edиl-mяsи mяqsяdи иlя projektorlar qurulmuшdur. Lakиn bяzи tиkиntи sahяlяrиndя ишыqlandыrma zяиf tяшkиl olunmuшdur;

Page 36: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

36

• Monиtorиnq apardыьыmыz tи-kиntи sahяlяrиnиn hamыsыnda иш vax-tыndаn artыq ишlяrя yol verиlиr vя bu zaman ишчиlяrя hяr hansы яlavя юdя-nишlяr hяyata keчиrиlmиr;

• Mцvafиq иcra hakиmиyyяtи оr-qanы tяrяfиndяn effektиv nяzarяt tam tяmиn olunmamышdыr. Son иl-lяrdя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlц-kяsиzlиk texnиkasы qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя nяzяrdя tutulan иnzиbatи vя cиnayяt mяsulиyyяtиnиn artыrыlmasыna baxmayaraq praktи-kada bu qaydalarы pozanlara qarшы adekvat cяzalarыn tяtbиqи nadиr hallarda baш verиr.

• Belя tиkиntи sahяlяrиndя чalы-шan ишчиlяrиn яksяrиyyяtи иlя яmяk mцnasиbяtlяrи hяr hansы formada rяsmиlяшdиrиlmиr. Яksяrиyyяt hal-larda ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяlяrи baьlanmыr. Dиgяr hallarda иsя “иkиlи mцhasиbatlыq” aparыldыьы цчцn ишчи-lяrя verиlяn faktиkи яmяk haqqы иlя rяsmи яmяk haqqы arasыnda cиddи fяrqlяr olur.

Юlkяnиn aparыcы sahяlяrиndяn bиrи olan tиkиntи sektorunda яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиk-asы qaydalarыna яmяl olunmanыn vяzиyyяtи bцtюvlцkdя qeyrи-qяnaяt-bяxш olsa da bunu bцtюvlцkdя bц-tцn sektora aиd etmяk dцzgцn deyиldиr. Belя kи, юlkяdя иstehsalat-da baш verяn bяdbяxst hadиsяlяrя vя peшя xяstяlиklяrиnя gюrя yцksяk gюstяrиcиlяr yalnыz yaшayыш vя ya qeyrи-yaшayыш sahяlяrиnиn tиkинtиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы иlя baьlы hяyata keчиrиlяn sahяlярdя yцksяk-dиr. Xarиcи юlkя Шиrkяtlяrиnиn dя иш-tиrak etdиyи dиgяr tиkиntи sahяlяrиn-dя, o cцmlяdяn nяqlиyyat-

kommunиkasиya vasиtяlяrиnиn, tu-nеl vя юtцrцcцlяrиn tиkиntиsи, hяmчи-nиn иrи neft platformalarыnыn, termи-nallarыn, onlarla baьlы иnfrastruktur sahяlяrиnиn tиkиtиsи zamanы иstehsa-latda bяdbяxt hadиsяlяrиn gюstяrи-cиlяrи aшaьыdыr vя hяmиn tиkиntиlяr-dя яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыna яmяl olunma gюstяrиcиlяrи stan-dartlara uyьundur.

Yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahя-lяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekons-truksиyasы иlя baьlы ишlяrиn hяyata keчиrиldиyи sahяlяр dя hяyata keчи-rиlяn monиtorиnq bu sahяdя яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыna zиdd olan яsas uyьunsuzluqlar aшaьыdakыlar-dыr:

• Monиtorиnqиn hяyata keчиrиl-dиyи tиkиntи sahяlяrиndя ишяgюtц-rяnlяr tяrяfиndяn иш yerиnиn ates-tasиyasынын hяyata keчиrиlmяmяsи;

• Tиkиntиdя чalышanlarын иlkиn vя dюvrц tиbbи mцayaиnяdяn keчи-rиlmяmяsи;

• Gцclц kцlяk vя ya иstи hava-laрda temperaturun aшaьы salыnmasы vя kцlяyиn qarшыsыnыnыn sцnи шяkиldя alыnmasы mцmkцn olmayan yerlяr-dя ишиn dayandыrыlmamasы;

• Tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qay-dalarыna яmяl olunmasыna daиr tя-lиmatlandыrma ишlяrиnиn hяyata ke-чиrиlmяmяsи vя heч bиr jurnallarыn olmamasы;

• Tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qay-dalarыna daиr яyanи vяsaиtlяrиn vя plakatlarыn tиkиntи sahяlяrиndя yer-lяшdиrиlmяmяsи;

• Ишчиlяrиn xцsusи geyиm vя fяr-dи tяhlцkяsиzlиk vasиtяlяrи иlя tя-mиn olunmamasы;

Page 37: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

37

• Tиkиntи sahяlяrиndя tиbb mяn-tяqяlяrиnиn, dяrman pereparatlarы-nыn vя иlk tиbbи yardыm vasиtяlяrи-nиn olmamasы;

• Ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяlяrи-nиn baьlanmamasы vя ya Яmяk Mяcяllяsиnиn 43-cц maddяsиnиn tя-lяblяrиnя uyьun baьlanmamasы;

• Xцsusи tяhlцkя mяnbяyи olan qaz balonlarыnыn xцsusи yer-lяrdя saxlanыlmamasы;

• Ишчиlяrиn иш vaxtыndan artыq ишlяrя mцtяmadи olаraq cяlb olun-masы;

• Ишчиlяrиn иш paltarlarыnыn yu-yulmamasы vя yuyunmaq цчцn duшlarыn olmamasы;

• Иш yerиndя ишчиlяrиn ичmяlи su иlя tяmиn olunmamasы vя fasиlя zamanы yemяk цчцn xцsusи yerlя-rиn olmamasы;

Uyьunsuzluqlara шяraиt yaradan sяbяblяr

• Tиkиntи sektorunda, яsasяn

dя yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahя-lяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekons-truksиyasы иlя ишlяrи hяyata keчиrяn tиkиntи tяшkиlatlarыnыn яksяrиyyяtи-nиn hяyata keчиrиlяn tиkиntи ишlяrи иlя baьlы uzunmцddяtlи иш tяcrцbя-sиnиn olmamasы vя bu tиkиntи tяш-kиlatlarыnыn mцvяqqяtи mяqsяdlяr цчцn yaradыlmasы;

• Rяsmи vя qeyrи-rяsmи malиy-yя mяsrяflяrиnиn yцksяk olmasы tи-kиntи ишlяrиnиn maya dяyяrиnи artы-rыr. Tиkиntиnи hяyata keчиrяn sahиbkarlar иsя daha чox qazanc яldя etmяk иstяyиr. Nяtиcяdя яmя-yиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalаrыnыn tяmиn

olunmasыna yюnяlmяlи olan xяrc-lяrиn hяddяn artыq azaldыlmыsы;

• Ишяgюtцrяnlяrиn sяrишtяsиzlиyи vя mяsulиyyяtsиzlиyи. Kvalиfиka-sиyalы kadrlarыn vя mцvafиq sahя цzrя mцhяdиs texnиkи ишчиlяrиn tи-kиntиyя cяlb olunmamasы;

• Mяsulиyyяtsиzlиyя шяraиt yaradan effektиv nяzarяt mexanиzmlяrиnиn olmamasы;

• Иstehsalatda baш verяn bяd-bяxt hadиsяlяrя gюrя иnzиbatи mяsulиyyяtиn vя cиnayяt tяqиbиnиn tam hяyata keчиrиlmяmяsи;

• Ишчиlяrиn юz hцquqlarыnы lazыmи sяvиyyяdя bиlmяmяsи;

• Ишчиnиn иш yerиnи иtиrmяk tяh-lцkяsиnиn olmasы vя bu sяbяbdяn onlarыn tяlяb иrяlи sцrmяk иmk-anыnыnы olmamasы;

• Hяmkarlar иttиfaqlarыnыn ol-mamasы;

• Ишчиlяrlя яmяk mцnasиbяtlя-rиnиn rяsmиlяшdиrиlmяmяsи, o cцm-lяdяn яmяk mцqavиlяlяrиnиn baь-lanыlmamasы;

• Sиfarишчиlяr tяrяfиndяn яmя-yиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasыna nяzarяtиn иdarяedиl-mяsи barяdя rяsmи sяnяdlяrиn tя-lяb edиlmяmяsи vя bu ишя nяzarя-tиn zяиf aparыlmasы;

• Иstиfadя olunan avadanlыqla-rыn fиzииkи vя mяnяvи cяhятdяn aшыnmыш vяzиyyяtdя olmasы, yenи texnиkadan иstиfadя etmяk bacarы-ьыnыn aшaьы olmasы;

• Яmяyиn mцhafиzяsи vя tяh-lцkяsиzlиk texnиkasыna daиr nor-malara яmяl olunmamasы.

Page 38: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

38

ИSTEHSALAT ZЯDЯLЯNMЯSЫ VЯ PEШЯ XЯSTЯLЫKLЯRЫ NЯTЫCЯSЫNDЯ ZЯRЯRЧЯKЯNLЯRЫN

KЯMЫYYЯT GЮSTЯRЫCЫLЯRЫ

Qeyd olunduьu kиmи иstehsa-

latda baш verяn bяdbяxt hadиsя-lяr nяtиcяsиndя zяrяrчяkяnlяrиn statиstиkasы qeyrи dяqиqdиr. Dюv-lяt statиstиka orqanlarы onlara daxиl olan mяlumatlarы tяsnиfa-tlaшdыrыb statиstиk gюstяrиcиlяrи tяrtиb edиrlяr. Lakиn иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяrиn яksяrиyyяtи, xцsusяn dя kичиk zя-dяlяnmяlяrиn demяk olar kи, hamыsы gиzlяdиlиr. Ишяgюtцrяnlяr ишчиlяrи шиrnиklяndиrяrяk, yaxud onlarыn юz hцquqlarыnы bиlmяmя-lяrиndяn suи-иstиfadя edяrяk zя-rяrчяkяnlяrя aldыqlarы zяdяlяrиn иш yerиndя deyиl mяишяtdя baш vermяsиnи etиraf etmяyя sюvq edиrlяr. Nяtиcяdя яksяrиyyяt zя-dяlяnmяlяr иstehsalat zяdяlяn-mяsи kиmи deyиl, mяишяt zяdяlяn-mяsи kиmи qeydя alыnыr. Peшя xяs-tяlиklяrи иlя baьlы иsя vяzиyyяt daha da acыnacaqlыdыr. Belя kи, peшя xяstяlиklяrиnиn statиstиkasы

Sяhиyyя Nazиrlиyиnnиn mяlumat-larы яsasыnda hazыrlanыr. Яksяrиy-yяt hallarda ишчиlяr aldыqlarы xяs-tяlиklяrиn иstehsalatla bиlavasиtя baьlы olduьunu sцbut edя bиlmиr-lяr. Baxmayaraq kи, mцvafиq иcra hakиmиyyяtи orqanы tяrяfиndяn belя xяstяlиklяrиn иш yerlяrи цzrя tяsnиfatы aparыlыb vя mцvafиq sиyahы tяstиq olunmuшdur.

Monиtorиnq чяrчиvяsиndя Vя-tяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Mцdafия Lиqasы mцxtяlиf dюvlяt orqanlarыna, o cцmdяlяn Dюvlяt Statиstиka Komиtяsиnя mцvafиq иnformasиya sorьularы gюndяrя-rяk son цч иlя яrzиndя иst-ehsalatda baш vermиш bяdбяxt hadиsяlяr vя ya peшя xяstяlиklяrи nяtиcяsиndя zяrяrчяkяnlяr barя-dя rяsmи mяlumatlarы яldя etmиш-dиr. Bu mяlumat aшaьыdakы kиmи-dиr.

Page 39: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

39

(2005-2007-cи иllяr цzrя)

Иqtиsadи fяalиyyяt иstиqamяtlяrи цzrя иstehsalatda zяdяlяnmяlяr

2005

2006

2007

Иstehsalatda bяdbяxt hadиsяlяr nяtи-cяsиndя Zяrяrчяkяnlяrиn sayы –cяmи, nяfяr

189 273 330

o cцmlяdяn: Mяdяnчыxarma sяnayesи vя karxanalarыn ишlяnmяsиndя

37

65 6

Emal sяnayesиndя

36 64 58

Elektиrиk enerjиsи, qaz vя suyun иst-ehsalы vя bюlцшdцrцlmяsиndя

16 10 9

Tиkиntиdя

40 56 169

Nяqlиyyat, anbar tяsяrrцfatы vя rabи-tяdя

12 20 8

Dиgяr иqtиsadи fяalиyyяt nюvlяrиndя

48 58 80

Onlardan bяdbяxt hadиsяlяr zamanы юlяnlяrиn sayы-cяmи nяfяr

54 81 128

o cцmlяdяn Mяdяnчыxarma sяnayesи vя karxanalarыn ишlяnmяsиndя

5 16

1

Emal sяnayesиndя

3 13 16

Elektиrиk enerjиsи, qaz vя suyun иst-ehsalы vя bюlцшdцrцlmяsиndя

10 8 8

Tиkиntиdя

14 17 68

Nяqlиyyat, anbar tяsяrrцfatы vя rabи-tяdя

5 8 2

Dиgяr иqtиsadи fяalиyyяt nюvlяrиndя

17 19 33

Peшя xяstяlиklяrиnя dцчar olanlarыn sayы

300 350 301

Page 40: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

40

EKSPERTLЯRLЯ STRUKTURLAШMAMЫШ ИNTERVЦLЯR

Monиtorиnq чяrчиvяsиndя tяt-

bиq olunan monиtorиnq alяtlяrиn-dяn bиrи dя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы mяsяlяlяrи цzrя mцtяxяssиs olan шяxslяrlя strukturlaшmamыш иntervцlяrиn keчиrиlmяsи olmuшdur. Bu alяtиn tяtbиqиndя яsas mяqsяd mцяssиsя-lяrdя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяh-lцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыnыn pozulmasыna шяraиt yaradan sя-bябlяrи юyrяnmяk иdи. Иntervцlяrя 15 nяfяr ekspert cяlb olun-muшdur. Ekspertlяr elя seчиlmиш-dиr kи, onlar иstehsalыn bиr sыra aparыcы sahяsиndя чalышыnlar vя ya чalышmыш tanыnmыш mцhяdиslяr, hяmkarlar иttиfaqlarыnda яmяyиn mцhafиzяsи цzrя mцfяttиш ишlяyяn vя ya ишlяmиш шяxslяr, hцquqшц-naslar (яsasяn иstehsalatda hцqu-qи mяsяlяlяrlя baьlы яmяk fяalиy-yяtи olan hцquqшцnaсlar) olmuш-dur.

Strukturlaшdыrыlmamыш иnter-vцlяrя cяlb edиlяnlяrиn qarшыsыnda яsasяn aшaьыdakы suallar qoyul-muшdur:

1. Sиzcя иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr tяlяblяrиn yerи-nя yetиrиlmяsиnя hцquqи яsas ve-rяn normalar tяkmиldиrmи?

2. Mцяssиsяlяrdя яmяyиn mц-hafиzяsи qaydalarыna яmяl olun-masыnыn gюstяrиcиlяrиnя daиr fиkиr-lяrиnиz.

3. Яmяyиn mцhafиzяsи qayda-larыna шяraиt yaradan яsas sяbяlяr hansыlardыr?

4. Яmяyиn mцhafиzяsи qaydala-rыna яmяl edиlmяsи цчцn mцяssиsя vя sahя daxиlи nяzarяt effektиvdиr-mи?

5. Яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlц-kяsиzlиk texnиkasы цzrя mцяssиsяlяr-dя шtatlar vardыrmы vя bu шtatlar цzrя чalышanlar sяrишtяlиdиrmи?

6. Яmяyиn mцzafиzяsи qayda-larыnыn tяmиn olunmasыna dюvlяt nяzarяtи nя dяrяcяdя effektиvdиr?

7. Яmяyиn mцhafиzяsи qayda-larыnыn tяmиn olunmasыna иctиmaи nяzarяt vardыrmы vя яgяr vardыrsa o nя qяdяr effektиvdиr.

Ekspertlяrиn demяk olar kи, hamыsы hesab edиr kи, яmяyиn mц-hafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы иlя baьlы normatиv bazanыn tяk-mиllяшdиrиlmяsиnя ehtиyac olsa da hazыrkы normalarыn dцzgцn tяtbиqи иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qayda-larыnы tяmиn etmяyя иmkan verиr. Яsas problem normalarda olan boшluqlar vя ya чatышmamazlыqlar

Page 41: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

41

deyиl, bu normalarыn qцsurlu tяt-bиqиdиr.

Ekspertlяr qeyd etmишdиr kи, яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиz-lиk qaydalarыыn tяmиn olunmasыna daha чox dюvlяt tяшkиlatlarыnda (bцdcя tяшkиlatlarы vя ya dюvlяtиn tabeчиlиyиndя olan tяsяrrцfat sub-yektlяrи) cиddи yanaшыlыr. Bu tяш-kиlatlarda яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarы-na яmяl olunmasыnы tяmиn etmяk mяqsяdи иlя vяsaиt ayrыlыr, ишчиlяr xцsusи geyиmlяrlя tяmиn olunur, яyanи vяsaиtlяrdяn иstиfadя olunur, ишчиlяr zяrurи hallarda tиb-bи yoxlamalardan keчиrиlиr vя tя-lиmatlandыrыlыrlar.

Qeyd olunmaldыr kи, tяшkиlatыn яvvяlkи monиtorиnqlяrи zamanы da dюvlяt tяшkиlatlarыnda яmяyиn mц-hafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunma gюstяrи-cиlяrи юzяl tяшkиlatlara nиsbяtяn xeylи yцksяk olmuшdur. Belя kи, 30 иstиqamяt цzrя, faktиkи vяzиy-yяtиn qиymяtlяndиrиlmяsи цzrя gюstяrиcиlяr hяr bиr qиymяtlяndиr-mя krиterиyasы цzrя 65- 80 % tяш-kиl etmишdиr.

Ekspertlяr юzяl sektorda яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиz-lиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunma gюstяrиcиlяrиnиn hяddяn artыq aшaьы olduьunu gюstяrmиш-lяr. Beяl mцяssиsяляrdя, xцsusяn dя tиkиntи, o cцmlяdяn yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы hяyata keчиrиlяn sahяlяrdя, yol, yol qovшaqlarы, шяhяrsalma ишlяrиnиn hяyata keчиrиldиyи sahяlяr, dцlgяr sexlяrи, qapы-pяncяrя konstruk-

sиyalarы hazыrlayan sexlяr, tиcarяt, ийaшя, qaraj tяsяrrцfatы vя s. юzяl sahяlяrdя vяzиyyяt acыnacaqlыdыr. Bu mцяssиsяlяrиn яksяrиyyяtиndя цmumиyyяtlя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qayda-larы цzrя mцhяndиs шtatы ya yox-dur, yaxud vakantdыr.

Яksяrиyyяt юzяl mцяssиsяlяrdя ишчиlяr tиbbи yoxlamalara cяlb edиl-mиr, onlar gиrиш, carи vя vaxtaшыrы tя-lиmatlandыrma proseslяrиnя cяlb olunmur, иш rejиmиnя яmяl olunmur, ишчиlяrиn иstиrahяt hцqu-qlarы pozulur, иш yerlяrи sanиtar gиgийenиk normalara cavab vermиr. Ишчиlяrиn иstиrahяtи vя qиdalanmasы цчцn heч bиr шяraиt yoxdur.

Ekspеrtlяr bu cцr vяzиyyяttя шяraиt yaradan яsas sяbябlяrи, ef-fektиv daxиlи vя dюvlяt nяzarяtиnиn olmamasы, korrupsиya, vergиdяn vя sosиal юdяmяdяn yayыnma, яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиk-asы qaydalarыna яmяl olunmasы цчцn nяzяrdя tutulan vяsaиtиn xяrclяnmяmяsи, ишчиlяrиn peшяkarlы-ьыnыn aшaьы olmasы, mцhянdиs-texnиkи heyяtиn tяcцrbяsиzlийи, rяhя-bяrlяrиn mяsulиyyяtdяn qaчmaq иmkanlarыnыn olmasыnda gюstяrmиш-lяr.

Ekspertlяrиn bиr qиsmи son dюvrlяrdя dюvlяt nяzarяtиnиn effektиvlиyиnиn artmasыnы gюstяrsя-lяr dя, dиgяr ekspertlяr vяzиyyяtиn cиddи шяkиldя dяyишmяdиyиnи bиldиr-mишlяr. Яksиnя mцяssиsяlяrя daha чox yoxlama mяqsяdи иlя gяlmяlя-rиn sayыnыn artmasы ишяgюtцrяnlяrи daha da чяtиn vяzиyyяtя salmышdыr. Bяzи ишяgюtцrяnlяr qeyd etmишdиr kи, яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkя-

Page 42: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

42

sиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunub-olunmamasыndan asыlы olmayaraq onlar qeyrи rяsmи xяrc-ляr юdяmяk mяcburиyyяtиndяdиr-lяr vя yoxlamalarыn яsas mяqsяdи vяzиyyяtиn yaxшыlaшdыrыlmasы deyиl, шяxsи maraqlarыn tяmиn olunmasы-dыr. Bununla belя hяmkarlar иtтиfaqlarыnыn fяalиyyяt gюstяrdиyи mцяssиsяlяrdя vяzиyyяt nиsbяtяn yaxшыdыr. Mцяssиsяlярdя hяmk-arlar иttиfaqlarыnыn fяalиyyяtиnя шяraиt yaradыlmasы faktыnыn юzц mцhцm gюstяrиcи kиmи qeyd

olunmuшdur. Demяlи ишяgюtцrяn-lяr dюvlяt vя qanun qarшыsыnda mяsulиyyяt hиssиnя malиkdиrlяr vя иctиmaи nяzarяtиn mцmkцnlцyцnя normal yanaшыrlar.

Bцtювlцkdя ekspertlяrиn яksя-rиyyяtи vяzиyyяtиn kюklц шяkиldя dяyишdиrиlmяsиnя cиddи ehtиyac ol-duьunu bиldиrmиш vя bu sahяdя tяklиf vя tюvsиyyяlяr vermишlяr.

Page 43: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

43

MONИTORИNQИN NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR YEKUN RЯY VЯ TЮVSЫYYЯLЯR

Юlkяnиn яmяk sferasыnda иs-

tehsalatda bяdbяxt hadиsяlяrиn baш vermяsиnиn vя bunun nяtиcя-sиndя ишчиlяrиn peшя яmяk qabиlиy-yяtlяrиnи uzun mцddяt иtиrmяlяrи vя ya bяdbяxt hadиsя nяtиcяsиndя hяlak olan ишчиlяrиnи sayыnыn иlbяиl artmasы fonunda mцvafиq dюvlяt orqanlarы tяrяfиndяn яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr normalarыn sяrtlяшdиrиlmяsи mцsbяt nяtиcяlяrя gяtиrиb чыxarmыr. Иnzиbatи mяsulиy-yяtиn, o cцmlяdяn maddи mяsu-lиyyяtиn gюstяrиcиlяrиnиn olduqca yцksяk hяddя qaldыrыlmasы da bu sahяdя vяzиyyяtи yaxшыlaшdыrma-mышdыr. Bununla belя иш yerlяrиn-dя яmяyиn mцhаfиzяsи, цmumиy-yяtlя яmяk normalarыna vя qaydalarыna яmяl edиlmяsиnя nяzarяtи hяyata keчиrяn mцvafиq иcra hakиmиyyяtи orqanы юlkяnиn яmяk sferasыnda effektиv nяzarяtи tяmиn edя bиlmяmишdиr. Bunun hяm obyektиv, hяm dя subyektиv sяbябlяrи vardыr.

Юlkяnиn яmяk bazarыnыn xeylи hиssяsиnиn qeyrи-formal sektorun-da olmasы da bu nяzarяtиn effek-tиvlиyиnи aшaьы salыr.

Dиgяr tяrяfdяn яmяyиn mцha-fиzяsи tяlяblяrиnя яmяl olunma-masыnыn nятиcяsи olaraq bяdяxt hadиsяlяrlя yanaшы peшя xяstяlиk-lяrиnиn dя dинamиkasы yцksяlяn xяtlя иnkишaf edиr. Bu hesabatda yalnыz rяsmи dюvlяt statиstиkasыna иstиnad edиlяn rяqяmlяr dя bunu aшkar шяkиldя gюstяrиr. Baxmayaraq kи, tяшkиlatыn яvvяl-lяrdя hяyata keчиrdиyи monиto-rиnqlяrиn nяtиcяlяrиnя иstиnad edиb demяk olar kи, rяsmи statиstиka яs-lиndя real vяzиyyяtи tam яks etdиr-mиr. Яslиndя иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr vя peшя xяstяlиklяrи rяsmи statиstиkada gюstяrиlяn rяqяmlярdяn dяfяlяrlя чoxdur.

2007-cи иldя vя 2008-cи иlиn bи-rиncи yarsыnda иstehsalatda baш ve-rяn bяdbяxt hadиsяlяrи analиz edя-rяk onu doьuran sяbябlяr mцяy-yяn edиlmишdиr

• Иstehsalatыn qeyrи-qяnaяtbяxш tяшkиlи;

• Texnolojи proseslяrиn pozul-masы;

• Ишчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи tяlяblяrиnи yerиnя yetиrmяk цчцn

Page 44: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

44

hazыrlanmamasы vя ya qeyrи-qяn-aяtbяxш hazыrlanmasы;

• Ишчиlяrиn иstиfadя etdиklяrи яmяk vasиtяlяrи иlя dцgцn davran-maq vяrdишlяrиnиn vя bиlиklяrиnиn olmamasы;

• Ишчиlяrиn texnиkи tяhlцkяsиzlиk qaydalarыna яmяl etmяmяsи, яmяk иntиzamыnы pozmasы;

• Иш иcraчыlarыnыn, sex rяиslяrи-nиn, brиqadиrlяrиn vя s. Иstehsalat prosesиndя ишчиlяrя bиlavasиtя rяh-bяrlиk edяnlяrиn sяhlяnkarlыьы vя tяcrцbяsиzlиyи;

Hяmиn dюvr яrzиndя baш

vermиш peшя xяstяlиklяrиnи doьuran sяbябlяr aшaьыdakыlar olmuшdur:

• Иш yerlяrиndя zяrurи sanиtar gиgийenиk шяraиtиn olmamasы;

• Ишчиlяrиn tиbbи yoxlanышdan keчиrиlmяmяsи (zяrurи иш yerlяrиn-dя);

• Hava axыnыndan mцhafиzя-nиn olmamasы;

• Ишчиlяrиn zяrurи qoruyucu vasиtяlяrlя tяchиz edиlmяmяsи;

• Ишчиlяrиn soyuq vя иstи havа шяratиndя xцsusи geyиm vasиtяlяrи иlя tяchиz edиlmяmяsи;

• Иstиfadя olunan avadanlыq-larыn texnиkи standartlara cavab vermяmяsи vя s.

Monиtorиnq zamanы mцяyyяn

edиlmишdиr kи, bиr чox mцяssиsяlя-rиn rяhbяrlяrи, xцsusяn dя kичиk mцяssиsяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи иlя baьlы hяr hansы qabaqlayыcы tяdbиrlяr hяyata keчиrmиrlяr, onlar yalnыz baш vermиш bяdbяxt hadиsя zamanы hяr hansы tяdbиrlяr

hяyata keчиrиr kи, bu da vяzиyyя-tиn dцzяlmяsиnя яhяmиyyяtlи tяsиr etmиr. Xцsusяn dя юzяl sektora daxиl olan mцяssиsяlяrdя, xцsusяn dя tиkиntи sektorunda (bu barяdя ayrыca qeyd olunub) яmяyиn mцhafиzяsи иkиncи, bяzяn иsя sonuncu vяzиfя kиmи qяbul olunur. Bu иsя юz nюvbяsиndя belя mцяssиsяlяrdя чoxsaylы pozuntu-lara, bu pozuntular иsя иstehsalat zяdяlяnmяsи vя peшя xяstяlиklяrи-nиn baш vermяsиnя gяtиrиb чыxarыr.

Uzun иllяr boyu davam etmяk-dя olan bu vяzиyyяtиn иnzиbatи yollarla tяnzиmlяnя bиlmяmяsи, vяzиyyяtя yenи baxыш vя yenи ya-naшma tяlяb edиr. Burada tяkcя nяzarяt orqanыnыn sяlahиyyяtlяrи-nиn artыrыlmasы, qanunverиcиlиyиn sяrtlяшdиrиlmяsи cиddи nяtиcяlяrя gяtиrиb чыxarmayacaqdыr. Yaran-mыш vяzиyyяt яmяyиn mцhafиzяsи иstиqamtяиndя иdarяetmяnиn prиn-sиpиal olaraq yenи яsaslarla qurul-masыnы tяlяb edиr. Yenи sиstemиn formalaшdыrыlmasыnda яsas dиqqяt sыьorta sиstemиnиn иnkишaf etdиr-mяklя yanaшы kompleks hцquqи, texnolojи, sosиal, иqtиsadи, sanиtar-gиgийеnиk tяdbиrlяrиn hяyata keчи-rиlmяsи yolu иlя rиsklяrиn mиnи-mumlaшdыrыlmasыna sяy gюstяr-mяkdиr.

Yuxarыda qeyd olunanlarы nя-

zяrя alaraq aшaьыdakы tяklиflяrиn hяyata keчиrиlmяsи zяrurиdиr:

• Иш yerlяrиndя яmяk шяraиtи-

nиn kompleks шяkиldя qиymяtlяn-dиrиlmяsи, иstehsalat zяdяlяnmяlя-rиnиn vя dиgяr bяdbяxt hadиsяlя-

Page 45: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

45

rиn qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdи иlя mцvafиq иcra hakиmиyyяtи orqanы, Hяmkarlar Иttиfaqlarыnыn mцvaыfиq sahя цzrя Respublиka Komиtяlяrи иlя bиrgя, yerlяrdя иsя bu orqanlarыn yerlи nцmayяndя-lиklяrи vasиtяsи иlя dюvrц olaraq monиtorиnqlяr hяyata keчиrmяlи, nяtиcяlяrя uyьun olaraq tяdbиrlяr planы hazыrlayaraq hяyata keчиr-mяlиdиrlяr;

• Яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиn-dя mюvcud olan qanunverиcиlиk vя normatиv baza daha da tяkmиllяш-dиrиlmяlиdиr. Яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя mюvcud olan normatиv-lяr, o cцmlяdяn sanиtar-gиgиyenиk normatиvlяr beynяlхalq standart-lara uyьunlaшdыrыlmalыdыr. Яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиk-asы qaydalarыnыn tяmиn edиlmяsи mяqsяdи иlя yenи normatиv sяnяdlяr qяbul olunmalыdыr;

• Bцtцn иstehsal vя qeyrи-иsteh-sal sahяlяrи яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk teхnиkasы tяlяblяrиnя uyьun olaraq sertиfиkatlaшdыrыlmalы vя bu tяlяblяrя cavab vermяyяn mцяssиsяlяrdя иш prosesи dayandы-rыlmalыdыr. Иш yerlяrиnиn attestasиyasы mцtamadи olaraq keчиrиlmяlиdиr;

• Zяrяrlи иш yerlяrиndя чalышаn-lar цчцn яlavя gцzяшtlяr vя kom-pensasиyalar verиlmяlи, saьlamlыьыn bяrpasы цчцn ишчиlяr mцvafиq profиlaktиka mцяssиsяlяrиnя gюndя-rиlmяlиdиrlяr. Ишчиlяrиn sanatorиya-kurort mцalиcяsиnиn tяшkиlи цчцn яlavя vяsaиtlяr axtarыlmalы, bu иs-tиqamяtя яlavя vяsаиtиn ayrыlmasы цчцn ишяgюtцrяnlяr цzяrиndя иmpe-ratиv юhdяlиklяr qoyulmalыdыr;

• Иstehsalat zяdяlяnmяsиnя mяruz qalanlar vя peшя хяstяlиk-lяrиnя tutulanlar vя ya bu sяbяб-lяrdяn юlяnlяrиn vяrяsяlяrи цчцn aylыq kompensasиyalarыn юdяnиl-mяsиndя sыьorta sиstemиnя цstцn-lцk verиlmяlиdиr. Иlkиn mяrяhяlяdя иrи mяblяьdя kompensasиyalarы юdяmя qabиlиyyяtи olmamasы яv-vяlcяdяn bяllи olan rиsklи иш sahя-lяrиndя ишяgюtцrяnlяr цчцn ишчиlя-rиn bяdbяxt hadиsя vя peшя xяstя-lиklяrиndяn sыьortalanmasы mяc-burи olmalыdыr. Daha sonra иsя sыьorta sиstemи bцtцn иш yerlяrиnя tяtbиq olunmalыdыr;

• Иstehsalatda baш verяn bяd-bяxt hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя ишчи peшя яmяk qabи-lиyyyяtи tam vя ya qиsmяn иtирdиk-dя vя ya bu sяbябlяrdяn ишчи hяlak olduqda Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2003-cц иl 9 yanvar tarиxlи 3 nюm-rяlи qяrarыnda gюstяrиlяn aylыq kompensasиyanыn, bиrdяfяlиk kom-pensasиya иlя яvяzlяnmяsи цчцn mцvafиq tяdbиrlяrиn hяyata keчиrиl-mяsи zяrurиdиr. Bu tяdbиrlяr sыra-sыnda qяrara mцvafиq dяyишиklиklя-rиn edиlmяsи иlя yanaшы sыьorta sиs-temиnиn tяkmиllяшdиrиlmяsи цчцn dя mцvafиq tяdbиrlяrиn hяyata keчиrиlmяsи vacиbdиr.

• Peшя хяstяlиklяrиnи doьuran sяbяblяr araшdыrыlaraq profиlaktи-kи tяdbиrlяr hяyata keчиrиlmяlиdиr.

• Яmяk sferasыnda Dюvlяt nяz-arяtи effektиv surяtdя yenиdяn tяш-kиl edиlmяlиdиr. Yalnыz иnzиbatи mяsulиyyяtиn artыrыlmasы иш yerlяrиn-dя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkя-sиzlиk qaydalarыnыn tяmиn edиlmяsи

Page 46: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

46

mцmkцn deyиldиr. Nяzarяt orqanы-nыnыn sяlahиyyяtlяrи artыrыlmalыdыr vя ona mцяssиsяlяrиn яmяyиn mцh-afиzя tяlяblяrиnя cavab vermяsиnиn audиtиnи keчиrmяk, sertиfиkatlaш-dыrma aparmaq sahяsиndя хцsusи sяlahиyyяtlяr verиlmяlиdиr.

• Cиnayяt Mяcяllяsиnиn 162-cи maddяsиndя Яmяyиn mцhafиzя qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя cиnayяt cяzasы mцяyyяn olunmuш-dur. Amma bu cяza artыq baш vermиш bяdbяхt hadиsяyя gюrя tяt-bиq olunur. Bu baхыmdan mяcяl-lяdя иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafи-

zяsиnя vя tяhlцkяsиzlиk teхnиkasы qaydalarыnыn kobud pozulmasыna gюrя dя cиnayяt cяzasыnыn nяzяrdя tutulmasы mяqsяdя uyьundur. Mюvcud olan mцяssиsяlяrdя vя yenи yaranan mцяssиsяlяrdя (хцsu-sяn tиkиntи sahяlяrиndя) иш yerlяrи-nиn mяcburи attestasиyasы keчиrиl-mяlи, bu tяlяblяrя cavab vermяyяn mцяssиsяlяrиn fяalиyyяtи dяrhal dayandыrыlmalы vя pozuntunun mиqyasыna uyьun olaraq иnzиbatи vя ya cиnayяt иши baшlanыlmalыdыr.

Page 47: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

47

Вятяндашларын Ямяк Щцгугларыны Мцдафия Лигасы

АЗЯРБАЙЪАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЯМЯЙИН МЦЩАФИЗЯСИ

ГАНУНВЕРИЪИЛИК ВЯ ПРАКТИКА

МОНИТОРИНГИН НЯТИЪЯЛЯРИНЯ ДАИР ЩЕСАБАТ

Чапа имзаланмышдыр: 29.12.2008 Каьыз форматы: 70х100 1/16

Щ/н щяъми: 3 ч.в. Сифариш: 440 Сайы: 500

Page 48: MONИTORИNQИN ЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR HESABATlabourrights-az.org/wp-content/uploads/2013/08/Emeyin-muhafizesi-6.pdf · Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Azяrbaycan Respublиkasыnыn

48

Китаб «АДИЛОЬЛУ» няшриййатында няшря щазырланмышдыр. Тел.: 498-68-25; 418-68-25; факс: 498-08-14;

Web: www.adиloglu.az; Е-маил: иnfo@ adиloglu.az

«Илай» ММЪ-нин мятбяясиндя щазыр диапозитивлярдян

истифадя олунмагла офсет цсулу иля чап едилмишдир. Цнван: Бакы шящ., Шярифзадя кцч., 202.

Тел.:433-00-43