MONETARNA KRETANJA02 - CBCG · 2018. 4. 26. · rasta depozita kao glavnog izvora finansiranja...

MONETARNA KRETANJA 02

47

Monetarna kretanja

Poslovanje crnogorskih banaka u 2017. godini karakteriše sigurnost i stabilnost, uz ostvarene visoke koeficijente likvidnosti, solventnosti, kao i poboljšanje profitabilnosti. Tokom posmatranog perioda bilansna suma banaka je povećana za 10,3%, reflektujući prvenstveno značajan porast kreditne aktiv-nosti banaka na strani aktive, kao i deponovanih sredstava na strani pasive.

Ukupno odobreni krediti banaka bili su za 11,8% viši nego na kraju prethodne godine. Rast kredita je rezultat značajnijeg rasta depozita kao glavnog izvora finansiranja banaka, kao i poboljšanja kvaliteta aktive u posmatranom periodu. Iako su i dalje na visokom nivou, nekvalitetni krediti banaka tokom posmatranog perioda bilježe smanjenje, pri čemu je pad intenziviran u drugoj polovini godine, nakon izmjene Zakona o sporazumnom finansijskom restrukturiranju dugova prema finansijskim insituci-jama.

Depoziti kod banaka su zabilježili rast od 395,5 miliona eura ili 13,8% na godišnjem nivou. Sektor sta-novništva i privrede ujedno su najznačajniji dužnici i deponenti u crnogorskom bankarskom sistemu, i oba sektora su neto štediše na kraju 2017. godine.

Ukupan kapital banaka povećan je u 2017. godini za 5,9%, kao rezultat dokapitalizacija dvije banke u iznosu od 8,5 miliona eura, profita od 35,1 milion eura ostvarenog tokom posmatranog perioda, kao i smanjenja gubitka akumuliranog iz prethodnog perioda. Tokom 2017. godine dvije banke su sa ciljem pokrića gubitaka iz prethodnog perioda izvršile smanjenje akcijskog kapitala u ukupnom iznosu od 52,6 miliona eura.

Visoka likvidnost banaka, kao i uslovi finansiranja na međunarodnim finansijskim tržištima utiču na smanjenje kamatnih stopa banaka, koje u posmatranom periodu dostižu istorijski minimalne vrijed-nosti. Iako obije stope bilježe smanjenje, uslijed značajnijeg pada aktivnih kamatnih stopa, u posma-tranom periodu prisutna je pozitivna tendencija koja se ogleda u smanjenju razlike između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa.

2.1. Banke

2.1.1. Likvidnost banaka

Bankarski sektor Crne Gore tokom 2017. godine karakteriše izuzetno visok nivo likvidnosti. Prema osnovnim pokazateljima likvidnosti, sve banke su u ovom periodu imale dnevne i dekadne koeficijen-te likvidnosti iznad propisanog minimuma31 (grafici br. 2.1 i 2.2).

Iako su bili na nivou iznad propisanog minimuma, tokom 2017. godine koeficijenti likvidnosti bilježe oscilacije u kretanju uz prisutan opadajući trend. Oba koeficijenta su na kraju posmatranog perioda bila na nižem nivou nego na kraju 2016. godine.

31 Na snazi je Odluka o minimalnim standardima za upravljanje rizikom likvidnosti u bankama(„Sl. list Crne Gore“, br. 60/08), kojom je propisana obaveza banaka za održavanjem minimalnih koeficijenata likvidnostina dnevnoj (0,9) i de-kadnoj osnovi (1,0).

48

Centralna banka Crne Gore Godišnji makroekonomski izvještaj CBCG 2017

Dnevni koeficijent likvidnosti na kraju posmatranog perioda iznosio je 1,70 i imao je manju vrijednost u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosio 1,85. Dekadni pokazatelj likvidnosti na kraju 2017. godine iznosio je 1,68, što je niže u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosio 1,87.

Prosječni pokazatelj likvidnosti u decembru te-kuće godine iznosio je 1,70, što je manje nego u istom periodu prethodne godine kada je iznosio 1,84. Tokom 2017. godine prosječni pokazatelj li-kvidnosti iznosio je 1,69, što je manje nego pret-hodne godine kada je iznosio 1,90.

Likvidna aktiva banaka iznosila je 1.059 miliona eura na kraju decembra 2017. godine. U odnosu na kraj prethodne godine veća je za 129,4 miliona eura ili 13,9%. Učešće likvidne u ukupnoj akti-vi na kraju 2017. godine iznosilo je 25,32%, što je više u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosilo 24,53%. (grafik br. 2.3).

Koeficijent kredita/depozita iznosio je 0,83 na kraju decembra 2017. godine i neznatno je niži u odnosu na kraj 2016. godine kada je iznosio 0,84.

Agregatni dnevni pokazatelj likvidnosti

Agregatni dekadni pokazatelj likvidnosti Likvidna aktiva banaka (lijeva skala) i učešće likvidne aktive u ukupnoj aktivi (desna skala)

Grafik 2.1

Grafik 2.2 Grafik 2.3

izvor: Dnevni izvještaji banaka

izvor: Dekadni izvještaji banaka izvor: CBCG

49

Monetarna kretanja

2.1.2. Agregatni bilans stanja banaka

Tokom 2017. godine bilansna suma banaka imala je rastući trend (grafik br. 2.4). Na kraju godine iznosila je 4.182,1 milion eura, što je bilo za 391,9 miliona eura ili 10,3% više nego na kraju pret-hodne godine.

U strukturi aktive dominantno učešće od 64,6% bilježe krediti, dok na strani pasive najveće uče-šće od 78,1% imaju depoziti.

Rast ukupne aktive banaka prevashodno je rezul-tat značajnog rasta pozicije kredita u iznosu od 284,7 miliona eura ili 11,8%, kao i novčanih sred-stava i računa depozita kod centralnih banaka u iznosu od 83,9 miliona eura ili 10,5%. Ulaganje u hartije od vrijednosti bilježi pad od 2,6 miliona eura ili 0,6%.

Na strani pasive, najveći rast zabilježili su depo-ziti, i na kraju 2017. godine bili su za 395,5 mili-ona eura ili 13,8% veći u odnosu na isti period prethodne godine. Kapital banaka je na godiš-njem nivou zabilježio rast od 28,5 miliona eura ili 5,9%, dok su pozajmice ostvarile pad u iznosu od 29,9 miliona eura ili 9,7%.

Pozitivna tendencija prisutna je u kretanju ne-kvalitetne aktive banaka. Na kraju 2017. godine, ukupna nekvalitetna aktiva banaka iznosila je 255,6 miliona eura, što je za 53,7 miliona eura ili 17,4% niže nego na kraju prethodne godine. Uče-šće nekvalitetne aktive u ukupnoj aktivi banaka iznosilo je 6,1%, što je niže za 2 p.p. u odnosu na kraj prethodne godine (grafik br. 2.5).

Tokom dvanaest mjeseci tekuće godine, ban-ke su ostvarile pozitivan finansijski rezultat u ukupnom iznosu od 35,1 milion eura. Povraćaj na prosječnu aktivu (ROA), iznosio je 0,89% na agregatnom nivou i zabilježio je rast u odnosu na kraj prethodne godine.

2.1.3. Kreditna aktivnost banaka

Ukupno odobreni krediti banaka iznosili su 2.700,5 miliona eura na kraju decembra 2017. godine, što je za 284,7 miliona eura ili 11,8% više nego na kraju prethodne godine. Rast ukupnih kredita banaka

Ukupna bilansna suma, krediti i depoziti banaka, u 000.000 eura

Nekvalitetna aktiva, u 000.000 eura (lijeva skala), učešće nekvalitetne u ukupnoj

aktivi banaka, u % (desna skala)

Grafik 2.4

Grafik 2.5

izvor: Dnevni izvještaji banaka

50


je tokom 2017. godine bio značajniji u odnosu na 2016. godinu, zabilježivši prosječno mjesečno rast po stopi od 0,9% (u 2016. godini zabilježen je rast po stopi od 0,1%). Rast kredita je rezultat značajnijeg rasta depozita kao glavnog izvora finansiranja banaka, kao i poboljšanja kvaliteta aktive u posmatra-nom periodu. Rast kredita u odnosu na kraj prethodne godine zabilježilo je dvanaest banaka, dok su tri banke zabilježile pad.

Sektorska struktura kredita banaka pokazuje da je na kraju 2017. godine najveći dio od 41,6% odo-bren sektoru stanovništva, zatim slijede nefinan-sijske institucije sa 38,8%, finansijske institucije sa 12,8%, opšta Vlada sa 6,7%, dok se 0,1% uku-pno odobrenih kredita odnosilo na nevladine i druge neprofitne organizacije (grafik br. 2.6).

U odnosu na kraj prethodne godine, najveći rast ukupnih kredita zabilježio je sektor stanovništva u iznosu od 105,1 milion eura ili 10,3%, zatim slijedi sektor finansijskih institucija sa zabilježe-nim rastom od 88,5 miliona eura ili 34,5%. Sek-tor Opšta Vlada ostvario je rast od 68,1 milion eura ili 60%, dok su krediti odobreni sektoru ne-finansijskih institucija bili za 24,7 miliona eura ili 2,4% viši. Sektor nevladine i druge neprofitne organizacije zabilježio je pad od 1,8 miliona eura ili 33,8%.

Struktura kredita banaka po sektorima, u 000.000 eura

Rast kredita po sektorima, mjesečno, u % Krediti pravnim licima−rezidenti, po djelatnostima, u 000.000 eura

Grafik 2.6


51

Monetarna kretanja

Značajnije oscilacije u kretanju zabilježene su kod kredita odobrenih finansijskom sektoru, Opštoj vladi i neprofitnim i nevladinim organizacijama, dok sektor nefinansijskih institucija i sector stanov-ništva bilježe slabije oscilacije u kretanju (grafik br. 2.7).

Rezidentna pravna lica su na kraju 2017. godine imala dug po osnovu kredita u ukupnom iznosu od 1.182,7 miliona eura, što je za 106,9 miliona eura ili 9,9% više nego na kraju prethodne godine. Struk-tura kredita po djelatnostima pokazuje da se najveći dio od 30% odnosio na djelatnost trgovine na ve-liko i malo i popravku motornih vozila i motocikala, zatim slijedi državna uprava i odbrana i obavezno socijalno osiguranje sa 15%, građevinarstvo sa 14,8%, dok se na sve ostale djelatnosti odnosilo 40,2% (grafik br. 2.8).

Posmatrano po namjeni, najviše kredita banaka odnosilo se na gotovinske kredite (22,2%), likvid-nost (17,7%), stambene kredite (12,3%), refinan-siranje obaveza prema drugim bankama (6,2%) i kredite za nabavku osnovnih sredstava (5,6%). Manje sredstava banaka iskorišćeno je putem po-trošačkih kredita, overdrafta, kreditnih kartica, kredita za izgradnju i adaptaciju građevinskih objekata, za pripremu turističke sezone, kupovi-nu automobila, kupovinu hartija od vrijednosti i ostale namjene (grafik br. 2.9).

Iako su i dalje na visokom nivou, nekvalitetni krediti banaka tokom posmatranog perioda bi-lježe smanjenje, pri čemu je pad intenziviran u drugoj polovini godine, nakon izmjene Zakona o sporazumnom finansijskom restrukturiranju dugova prema finansijskim insitucijama, čiji je cilj unapređenje procesa dobrovoljnog finansij-skog restrukturiranja, i u krajnjem smanjenje nekvalitetnih kredita.

Na kraju 2017. godine nekvalitetni krediti su iznosili 197 miliona eura i bili su za 51,6 miliona eura ili 20,7% niži na godišnjem nivou. Na kraju posmatranog perioda činili 7,3% ukupnih kredi-ta banaka, i njihovo učešće u ukupnim kreditima je smanjeno za 3 p.p. u odnosu na kraj 2016. godi-ne (grafik br. 2.10).

Ukupna ispravka vrijednosti kredita banaka iznosila je 118,5 miliona eura. Pokrivenost ne-kvalitetnih kredita ispravkama vrijednosti činila je 60,2% na kraju decembra 2017. godine, što je više u odnosu na kraj 2016. godine kada je izno-sila 57,1%.

Struktura kredita banaka po namjeni, u %

Nekvalitetetni krediti i ispravka vrijednosti kredita, u 000.000 eura (lijeva skala), učešće nekvalitetnih

kredita u ukupnim kreditima, u % (desna skala)

Grafik 2.9

Grafik 2.10

52


Na kraju posmatranog perioda, na kredite koji kasne sa otplatom odnosilo se 188,4 miliona eura ili 7% ukupno odobrenih kredita banaka. Krediti koji kasne sa otplatom bilježe pad od 82,6 miliona eura ili 30,5% u odnosu na kraj prethodne godine.

Novoodobreni krediti

Banke su tokom 2017. godine odobrile ukupno 1.094,7 miliona eura novih kredita, što je za 50 miliona eura ili 4,4% manje nego u prethodnoj godini. Ukupno 852,6 miliona eura ili 77,9% novih kredita odobreno je na rok duži od jedne godine. Učešće dugoročnih kredita u strukturi novoodobrenih kredita je povećano u odnosu na prethodnu godinu, kada je iznosilo 72,6% (grafik br. 2.11).

Tokom 2017. godine, najviše novoodobrenih kre-dita odobreno je nefinansijskom sektoru i sekto-ru stanovništva. Na kredite odobrene nefinansij-skom sektoru odnosilo se 47,7%, na kredite odo-brene stanovništvu 43,5%, na Opštu Vladu 8,4%, dok se na stavku „Ostalo“ odnosilo 0,4% ukupno novoodobrenih kredita (grafik br. 2.12).

Namjenska struktura novoodobrenih kredita pokazuje da je dominantan dio od 373,6 milio-na eura ili 34,1% ukupno novoodobrenih kredita odobren za likvidnost za obrtna sredstva, zatim slijede gotovinski krediti sa 304,4 miliona eura ili 27,8%, stambeni krediti sa 63,9 miliona eura ili 5,8%, krediti za refinansiranje obaveza prema drugim bankama sa 58,1 milion eura ili 5,3%, dok se na ostale namjene odnosilo 294,6 milona eura ili 27%.

2.1.4. Depoziti

Depoziti kod banaka su na kraju 2017. godine iznosili 3.267,2 miliona eura, što je za 395,5 miliona eura ili 13,8% više u odnosu na kraj 2016. godine. Tokom 2017. godine depoziti su prosječno mjesečno rasli po stopi od 1,1%, što je na višem nivou u odnosu na prethodnu godinu kada su rasli po stopi od 0,8%.

U sektorskoj strukturi depozita najveće učešće bilježe depoziti sektora stanovništva od 52,2% i depoziti nefinansijskog sektora od 40%. Depoziti odobreni sektoru stanovništva ostvarili su rast od 169,9 miliona eura ili 11,1%, dok su depoziti odobreni nefinansijskom sektoru zabilježili rast od 180,7 miliona eura ili 16%. Opšta Vlada je treći po značaju deponent u crnogorskom bankarskom sistemu sa 4,9% depozita i pritom bilježi rast deponovanih sredstava od 27,6 miliona eura ili 21% na godišnjem nivou (grafik br. 2.13).

Novoodobreni krediti, struktura po ročnosti, u 000.000 eura

Novoodobreni krediti, struktura po sektorima, u 000.000 eura

Grafik 2.11

Grafik 2.12

53

Monetarna kretanja

Ročna struktura depozita pokazuje da se na kraju 2017. godine dominantan dio od 61,2% ukupnih depozita odnosio na depozite po viđenju, 38% se odnosilo na oročene depozite, dok se preostali dio od 0,8% odnosio na sredstva na escrow računu32. Depoziti po viđenju ostvarili su rast od 402,9 mi-liona eura ili 25,2% u odnosu na decembar 2016. godine, dok su oročeni depoziti ostvarili pad od 16,3 miliona eura ili 1,3%. Učešće depozita oro-čenih na rok preko jedne godine u ukupnim de-pozitima je na kraju 2017. godine iznosilo 17,1% i smanjeno je za 5,4 p.p. na godišnjem nivou, dok se 20,9% odnosilo na depozite ročnosti do jed-ne godine, koji su zabilježili smanjenje učešća u ukupnim depozitima za 0,4 p.p. u odnosu na isti period prethodne godine (grafik br. 2.14).

Učešće depozita i pozajmica u kreditima po ročnosti pokazuje da je 38,8% kredita, odobrenih na rok preko jedne godine, pokriveno izvorima finansiranja iste ročnosti (u vidu depozita i pozajmica). S druge strane, ukupni depoziti po viđenju u bankama su 6,7 puta viši od ukupnih potraživanja banaka po osnovu depozita po viđenju položenih u drugim bankama, dok su kratkoročni depoziti i pozajmice banaka bili 2,1 puta viši od kredita banaka odobrenih na rok do jedne godine (grafik br. 2.15).

32 Escrow račun je račun na kome se drže sredstva do momenta ispunjenja ugovora za koji su vezana.33 Sredstva na escrow računu imala su zanemarljivo učešće.

Depoziti banaka po sektorima, u 000.000 eura Ročna struktura depozita33, u %

Učešće depozita i pozajmica u ukupnim kreditima banaka po ročnosti, 31. 12. 2017, u %


Grafik 2.15

54


2.1.5. Sektor stanovništva i privrede

2.1.5.1. Sektor stanovništva

Sektor stanovništva je na kraju 2017. godine ostvario neto štednju34 u iznosu od 580,9 miliona eura, predstavljajući tako najznačajnijeg neto štedišu u crnogorskom bankarskom sistemu. Neto štednja ovog sektora bila je za 64,8 miliona eura ili 12,6% viša u odnosu na kraj prethodne godine (grafik br. 2.16). Koeficijent krediti/depoziti iznosio je 0,66 na kraju 2017. godine, i nepromijenjen je u odnosu na isti period prethodne godine.

Ukupni krediti odobreni ovom sektoru su na kra-ju 2017. godine iznosili 1.123,1 milion eura, što je za 10,3% više u odnosu na kraj prethodne godine. Istovremeno, činili su 41,6% ukupno odobrenih kredita banaka.

Posmatrano po namjeni, 51,8% kredita odobre-nih ovom sektoru se odnosilo na gotovinske kre-dite. Pored gotovinskih kredita, značajno učešće od 40,3% bilježe namjenski krediti, od kojih se najveći dio od 71,5% odnosio na stambene kredi-te, manji dio na adaptaciju stambenog ili poslov-nog prostora (7,7%), a preostalih 20,8% odnosilo se na kredite odobrene za sve ostale namjene. Hi-potekarni krediti čine 6,2%, dok zaduženje sta-novništva po osnovu kreditnih kartica čini 1,6% ukupnog zaduženja ovog sektora u bankama. Ne-znatan dio kredita (0,1%) odnosio se na poslove lizinga.

Krediti sektora stanovništva, koji kasne sa otpla-tom, su na kraju 2017. godine iznosili 68,9 milio-na eura i činili su 6,1% ukupno odobrenih kredita ovom sektoru, odnosno 36,6% kredita koji kasne u cjelokupnom bankarskom sistemu. U odnosu na kraj 2016. godine krediti stanovništva koji kasne sa otplatom ostvarili su pad od 21 milion eura ili 23,3%.

Ukoliko se posmatra iznos novoodobrenih kredi-ta, može se zaključiti da je kreditna aktivnost ba-naka prema sektoru stanovništva bila intenziv-nija. Naime, tokom 2017. godine, ovom sektoru je odobreno ukupno 476,5 miliona eura novih kre-dita što je za 6,7 miliona eura ili 1,4% više nego tokom prethodne godine. Na kredite ročnosti

34 Razlika između ukupnih depozita i kredita stanovništva.

Krediti, depoziti i neto štednja stanovništva, u 000 eura

Novoodobreni krediti sektoru stanovništva po ročnosti, u 000 eura

Grafik 2.16

Grafik 2.17

55

Monetarna kretanja

preko jedne godine odnosilo se 460,2 miliona eura ili 96,6%, dok se preostali iznos odnosio na novoo-dobrene kredite do jedne godine (grafik br. 2.17).

Posmatrano po namjeni novoodobrenih kredita, sektor stanovništva je najvećim dijelom uzimao go-tovinske kredite (63,7%), zatim kredite za kupovinu stanova i adaptacije (13,4%) i kredite za likvidnost (4,9%), dok se preostalih 18% novodobrenih kredita odnosilo na sve ostale namjene.

Dug po glavi stanovnika, mjeren odnosom ukupno odobrenih kredita stanovništvu i broja stanovni-ka35, iznosio je 1.805 eura na kraju 2017. godine i bio je za 10,3% viši nego na kraju 2016. godine.

Rastući trend depozita ovog sektora nastavljen je i u 2017. godini, pri čemu je zabilježen inten-zivniji prosječan mjesečni rast po stopi od 0,9% u odnosu na prethodnu godinu (0,5%). Na kraju 2017. godine ukupni depoziti sektora stanovniš-tva iznosili su 1.704 miliona eura i bili su za 169,9 miliona eura ili 11,1% viši u odnosu na kraj 2016. godine.

Na kraju 2017. godine depoziti po viđenju stanov-ništva činili su 54,3% ukupnih depozita stanov-ništva, dok se na kratkoročne depozite odnosilo 23,6%, a 22,1% predstavljali su dugoročni depo-ziti u kojima dominiraju depoziti ročnosti od tri mjeseca do jedne godine (grafik br. 2.18). U roč-noj strukturi prisutna je tendencija porasta de-pozita po viđenju, dok kratkoročni i dugoročni depoziti bilježe smanjenje učešća u ukupnim de-pozitima ovog sektora (grafik 2.18).

Dugoročni depoziti ovog sektora zabilježili su pad od 50 miliona eura ili 11,7% u odnosu na kraj 2016. godine, dok su istovremeno kratkoročni depoziti ovog sektora zabilježili rast od 8,5 mili-ona eura ili 2,2%. S druge strane, depoziti po vi-đenju bili su za 211,3 miliona eura ili 29,6% viši u odnosu na kraj 2016. godine.

2.1.5.2. Sektor privrede

Na kraju 2017. godine, neto štednja sektora pri-vrede iznosila je 154,1 milion eura i bila je pet puta veća nego na kraju prethodne godine. Rast neto štednje privrede rezultat je prvenstveno značajnijeg rasta deponovanih sredstava u odno-su na kredite odobrene ovom sektoru(grafik br. 2.19).

35 Izvor: MONSTAT, procjena stanovništva na 01. 01. 2017. godine iznosi 622.387.

Depoziti stanovništva, ročna struktura, u %

Neto zaduženost privrede, u 000.000 eura

Grafik 2.18

Grafik 2.19

56


Krediti odobreni sektoru privrede na kraju 2017. godine iznosili su 979,4 miliona eura, što pred-stavlja 36,3% ukupno odobrenih kredita banaka. Krediti privredi bili su za 42,2 miliona eura ili 4,5% viši u odnosu na kraj prethodne godine. To-kom 2017. godine, krediti privrede prosječno su mjesečno rasli po stopi od 0,4% (grafik br. 2.20).

Značajan dio kredita privrede je na kraju po-smatranog perioda bio u kašnjenju. Krediti ovog sektora, koji kasne sa otplatom, iznosili su 112,8 miliona eura i predstavljali su 11,5% ukupno odobrenih kredita ovom sektoru, odnosno 59,9% kredita koji kasne u cjelokupnombankarskom sistemu. U odnosu na kraj 2016. godine, krediti koji kasne sa otplatom, bili su manji za 51,7 mili-on eura ili 31,4%.

Banke su ovom sektoru odobrile ukupno 510,3 miliona eura novih kredita, što je za 15,8 miliona eura ili 3% manje nego u prethodnoj godini. Ročna struktura novoodobrenih kredita pokazuje da se sektor privrede tokom posmatranog perioda više zaduživao na rok duži od jedne godine (57,6%).

Depoziti ovog sektora iznosili su 1.133,4 miliona eura i činili su 34,7% ukupnih depozita u bankama na kraju 2017. godine. Depoziti privrede povećani su za 165,7 miliona eura ili 17,1% u odnosu na kraj 2016. godine. Prosječno mjesečno, depoziti ovog sektora su tokom 2017. godine bilježili rast po stopi od 1,4%, nešto nižeg intenziteta nego u prethodnoj godini kada su prosječno mjesečno rasli po stopi od 1,8%.

U ročnoj strukturi depozita sektora privrede, dominantno učešće od 64,4% bilježe depoziti po viđenju. Oročeni depoziti činili su 33,4%, dok se 2,2% odnosilo na sredstva na escrow računu.

2.1.6. Strana aktiva i pasiva banaka

Strana aktiva banaka iznosila je 615,4 miliona eura na kraju decembra 2017. godine, što je za 88,2 miliona eura ili 16,7% više nego na kraju prethodne godine.

Zabilježeni rast strane aktive je najvećim dijelom rezultat povećanja depozita banaka kod nerezi-denata u iznosu od 89,5 miliona eura ili 36,1%, i gotovine u ukupnom iznosu od 28,5 miliona eura ili 20%. Istovremeno, u strukuri strane ak-tive pad od 18,2 miliona ili 20,8% bilježe krediti odobreni nerezidentima, HOV osim akcija bile su za 11,2 miliona ili 27,2% niže i kategorija „ostalo“ bilježi pad od 364 hiljada eura ili 4,6% (grafik br. 2.21).

Krediti privrede, u 000.000 eura (lijeva skala), mjesečna promjena kredita privrede,

u % (desna skala)

Grafik 2.20

Struktura strane aktive banaka, u 000.000 eura

Grafik 2.21

57

Monetarna kretanja

Najznačajnija kategorija u strukturi strane aktive banaka su depoziti u inostranim bankama, koji su na kraju decembra 2017. godine iznosili 337,4 miliona eura i činili su 54,8% strane aktive. U ročnoj strukturi ovih depozita dominantno učešće ostvarili su depoziti po viđenju (87,4%). Pored depozita, značajno učešće u strukturi strane aktive imaju „gotovina“ (27,8%) i „krediti“ (11,2%), dok se „ostatak“ (6,2%) odnosio na ostale stavke strane aktive.

Strana pasiva banaka je na kraju posmatranog perioda iznosila 861,3 miliona eura i zabilježila je rast od 43,6 miliona eura ili 5,3% u odnosu na kraj prethodne godine. Rast strane pasive u odnosu na kraj 2016. godine najvećim dijelom je rezultat rasta depozita nerezidenata, u iznosu od 71,9 miliona eura ili 12,4%. U strukturi strane pasive banaka, pad na godišnjem nivou bilježe pozajmice nerezidentima u iznosu od 27,2 miliona eura ili 11,7%, kao i kategorija „ostale obaveze“ u iznosu od jedan milion eura ili 27,4%.

U strukturi strane pasive, na kraju 2017. godine, dominantno učešće od 75,8% ostvarili su depo-ziti nerezidenata, dok se na pozajmice banaka odnosilo 23,9%, a neznatan dio (0,3%) na ostale stavke strane pasive (grafik br. 2.22).

Najznačajniji ino izvor finansiranja banaka to-kom 2017.godine bili su depoziti nerezidenata, koji tokom posmatranog perioda imaju rastući trend uz prisutne oscilacije u kretanju. U struk-turi ino depozita dominiraju depoziti fizičkih lica - nerezidenata sa 74,4%, koji bilježe rast od 11,5% u odnosu na prethodnu godinu. Drugi po znača-ju ino deponent su inostrane kompanije (24,4%), koje takođe bilježe rast od 15,4%. Svega 0,7% je deponovano od strane inostranih finansijskih institucija, dok se 0,5% ino depozita odnosilo na sve ostale ino izvore (grafik br. 2.23).

Struktura strane pasive banaka, u 000.000 eura

Struktura depozita nerezidenata po sektorima, u 000.000 eura

Grafik 2.22

Grafik 2.23

Neto strana aktiva banaka, u 000.000 eura

Grafik 2.24

58


Neto strana aktiva je na kraju 2017. godine bila negativna i iznosila je -245,9 miliona eura. Razli-ka između strane aktive i pasive smanjena je u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosila -290,4 miliona eura (grafik br. 2.24).

Odnos strane pasive i ukupne bilansne sume ba-naka pokazuje da nerezidenti finansiraju 20,6% ukupne aktive banaka, dok se 14,7% bilansne sume banaka odnosilo na potraživanja banaka od nerezidenata. Jaz između strane aktive i stra-ne pasive banaka iznosio je -5,9% na kraju 2017. godine i smanjen je u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosio -7,7% (grafik br. 2.25).

2.1.7. Kapital banaka

Ukupni kapital banaka je na kraju 2017. godine iznosio 514,2 miliona eura, što je za 28,5 miliona eura ili 5,9% više nego na kraju 2016. godine (grafik br. 2.26). U vlasničkoj strukturi kapitala banaka na kra-ju 2017. godine dominirao je kapital koji potiče iz inostranih izvora sa 79,7%, domaći privatni kapital činio je 18% dok je država imala učešće od svega 2,3%.

Na rast kapitala tokom 2017. godine uticala je dokapitalizacija dvije banke u ukupnom iznosu od 8,5 miliona eura (u avgustu i decembru), profit ostvaren tokom posmatranog perioda, kao i smanjenje gubitka akumuliranog iz prethodnog perioda za 65,3 miliona eura. Naime, tokom 2017. godine dvije

Učešće strane aktive, strane pasive i neto strane aktive banaka u bilansnoj sumi banaka, %

Grafik 2.25

Ukupan kapital banaka, u 000.000 eura Dokapitalizacija banaka u 000.000 eura (lijeva skala) i koeficijent solventnosti u % (desna skala)


59

Monetarna kretanja

banke su sa ciljem pokrića gubitaka iz prethodnog perioda izvršile smanjenje akcijskog kapitala u ukupnom iznosu od 52,6 miliona eura.

Koeficijent solventnosti bankarskog sistema je tokom 2017. godine bio iznad zakonom propisanog mi-nimuma od 10% i na kraju godine iznosio je 16,37% (grafik br. 2.27).

I u zemljama iz okruženja koeficijent solventnosti je iznad propisanog minimuma36 (tabela br. 2.1).

Tabela 2.1 37

Koeficijent solventnosti, kraj 2017. godine

Zemlja37 Propisani koeficijentsolventnosti Koeficijent solventnosti

Crna Gora 10% 16,37%

Srbija 8% 22,5%

Hrvatska 8% 22,63%

Makedonija 8% 15,7%

Banke su 2017. godinu završile s pozitivnim finansijskim rezultatom u ukupnom iznosu od 35,1 milion eura (grafik br. 2.28). Pri tome, dvanaest banaka je godinu završilo sa dobitkom, a tri sa gubitkom.

Povraćaj na prosječni kapital bankarskog sistema (ROE) tokom 2017. godine bio je pozitivan, i na kraju godine je iznosio 6,98% (grafik br. 2.29). Vrijednost koeficijenta ROE zabilježio je poboljšanje u odnosu na 2016. godinu kada je iznosio 1,21%. Ovaj pokazatelj je bio pozitivan kod dvanaest banaka, dok je kod tri banke imao negativnu vrijednost.

36 Treba imati u vidu da metodologije obračuna koeficijent a, solventnosti niesu iste u svimzemljama.37 Podaci za Srbiju i Hrvatsku odnose se na treći kvartal 2017. godine.

Kretanje ROE na agregatnom nivou, %Finansijski rezultat na agregatnom nivou, u 000.000 eura

Grafik 2.29Grafik 2.28

60


2.1.8. Obavezna rezerva banaka

Na kraju 2017. godine, izdvojena obavezna rezer-va banaka iznosila je 233,6 miliona eura, i sma-njena je za 32,1 miliona eura ili 12,1% u odnosu na kraj 2016. godine. (grafik br. 2.30). Do sma-njenja obavezne rezerve došlo је zbog smanjenja stope obavezne rezerve, shodno Odluci38 iz marta 2017. godine, sa ciljem oslobađanja dijela sredsta-va obavezne rezerve za kreditiranje ekonomije.

Efektivna stopa obavezne rezerve, mjerena od-nosom izdvojene obavezne rezerve i ukupnih de-pozita, iznosila je 7,15% na kraju 2017. godine, i smanjena je u odnosu na kraj 2016. godine, kada je iznosila 9,25%. Odnos obavezne rezerve i depo-zita uvećanih za pozajmice na kraju 2017. godine iznosio je 6,59% i smanjen je u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosio 8,35% (grafik br. 2.31).

Od ukupnog iznosa izdvojene obavezne rezerve na kraju 2017. godine, 51,5% izdvojeno je na ra-čun CBCG u inostranstvu, dok je 48,5% izdvoje-no na račun obavezne rezerve u zemlji.

Tokom 2017. godine, nijedna banka nije koristila obaveznu rezervu za likvidnost, a sve banke su izdvajale obaveznu rezervu u propisanom iznosu.

38 Odluka o izmjenama i dopunama Odluke o obaveznoj rezervi banaka kod Centralne banke Crne Gore („Sl. list Crne Gore“, br. 15/17).

Izdvojena obavezna rezerva (desna skala) i ukupni depoziti (lijeva skala), u 000.000 eura

Odnos obavezne rezerve i ukupnih depozita i pozajmica banaka, u %

Grafik 2.30

Grafik 2.31

61

Monetarna kretanja

2.2. Kamatne stope banaka

2.2.1. Aktivne kamatne stope

Na ukupno odobrene kredite

Prosječno ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na ukupno odobrene kredite banaka imale su kontinuirani trend pada tokom 2017. godine. Na kraju godine, prosječne stope dostigle su svoje istorijski minimalne vrijednosti.

Prosječna ponderisana nominalna kamatna sto-pa (PPNKS) na ukupne kredite banaka u decem-bru 2017. godine iznosila je 6,16% i ostvarila je pad od 0,58 procentnih poena u odnosu na kraj prethodne godine. Prosječna ponderisana efek-tivna kamatna stopa (PPEKS) na ukupno odobre-ne kredite banaka je u decembru tekuće godine iznosila 6,81% i bila je za 0,64 p.p. niža u odnosu na decembar 2016. godine (grafik br. 2.32).

Posmatrano po ročnosti, trend smanjenja prisu-tan je i kod kamatnih stopa na kratkoročne i dugo-ročne kredite, pri čemu je značajniji pad zabilježen kod kamatnih stopa na dugoročne kredite. PPEKS na kratkoročne kredite je u decembru 2017. godi-ne dostigla nivo od 5,53% i bila je za 0,24 p.p. ispod nivoa zabilježenog na kraju 2016. godine. PPEKS na dugoročne kredite je u decembru 2017. godine iznosila 6,90%, što je u odnosu na decembar pret-hodne godine niže za 0,72 p.p. (grafik br. 2.33).

Aktivne kamatne stope na ukupne kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

PPEKS na kredite po sektorima, godišnji nivo, %

PPEKS na kredite po ročnosti, godišnji nivo, %

Grafik 2.32

Grafik 2.34

Grafik 2.33

62


Posmatrano po sektorima, tokom 2017. godine najniže PPEKS bilježi sektor opšte Vlade, dok su se naj-više stope odnosile na sektor stanovništva. Pri tome, PPEKS bilježe pad kod svih sektora. Najveći pad na godišnjem nivou od 1,10 p.p. zabilježen je kod PPEKS na kredite odobrene ostalim nefinansijskim institucijama (grafik br. 2.34).

Na novoodobrene kredite

Prosječno ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na novoodobrene kredite tokom posma-tranog perioda bilježile su oscilacije u kretanju, pri čemu su obje stope bile na nižem nivou u odnosu na kraj prethodne godine.

Prosječna ponderisana nominalna kamatna sto-pa na novoodobrene kredite banaka u decembru 2017. godine iznosila je 5,27% i zabilježila je pad od 0,29 p.p. u odnosu na isti mjesec 2016. godi-ne. Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na novoodobrene kredite banaka iznosila je 6,23% u decembru i bilježi pad od 0,04 p.p. u odnosu na kraj 2016. godine (grafik br. 2.35).

U posmatranom periodu, oscilacije u kretanju zabilježile su PPEKS na kratkoročne i dugoroč-ne kredite. U decembru 2017. godine PPEKS na kratkoročne kredite iznosila je 7,41% i bilježi rast od 1,70 p.p. u odnosu na decembar 2016. godine. Istovremeno, kamatna stopa na dugoročne kre-dite je u decembru iznosila 5,84%, i zabilježila je pad od 0,77 p.p. u odnosu na kraj 2016. godine (grafik br. 2.36).

Kamatne stope na novoodobrene kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Kamatne stope na novoodobrene kredite po ročnosti, godišnji nivo, %

Kamatne stope na novoodobrene kredite, po sektorima, %

Grafik 2.35


63

Monetarna kretanja

PPEKS na kredite odobrene fizičkim licima je u decembru 2017. godine iznosila 8,09% i zabilježila je rast od 0,23 p.p. u odnosu na decembar 2016. godine. PPEKS na kredite odobrene privredi bila je na nižem nivou od stope po kojoj su banke odobravale kredite fizičkim licima. Ova stopa je u decembru iznosila 5,90% i bila je za 0,31 p.p. niža nego u decembru prethodne godine (grafik br. 2.37).

Posmatrano po namjeni za koju su odobreni krediti banaka tokom 2017. godine, najviša PPEKS zabi-lježena je na kredite odobrene za kupovinu automobila (12,05% u januaru), zatim na kredite odobrene za ino plaćanja (11,11% u novembru), za kupovinu akcija (10,09% u septembru), pripremu turističke sezone (10,00% u julu) i gotovinske kredite (9,32% u maju).

2.2.2. Pasivne kamatne stope

Visoka likvidnost banaka, kao i uslovi finansiranja na međunarodnim finansijskim tržištima utiču na smanjenje pasivnih kamatnih stopa banaka, koje u posmatranom periodu takođe dostižu istorijski minimalne vrijednosti. Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa (PPEKS) na ukupne depozite u bankama je iznosila 0,69% u decembru 2017. godine i bila je za 0,23 p.p. niža u odnosu na decembar 2016. godine.

PPEKS na depozite po viđenju je na kraju 2017. godine iznosila 0,03%, depozite ročnosti do tri mjese-ca 1,28%, depozite ročnosti od tri mjeseca do jedne godine - 1,55%, depozite ročnosti od jedne do tri godine - 1,97%, depozite ročnosti od tri do pet godina 2,02%, a na depozite ročnosti preko pet godina 3,30%. Posmatrano po ročnosti, u odnosu na decembar prethodne godine rast bilježe samo depoziti ročnosti do tri mjeseca (0,28 p.p.). Najveći pad od 1,22 p.p. zabilježila je stopa na depozite ročnosti od tri do pet godina (grafik br. 2.38).

PPEKS na depozite po ročnosti, godišnji nivo, % PPEKS na depozite fizičkih i pravnih lica, %


64


PPEKS na depozite fizičkih lica je u decembru 2017. godine iznosila 0,90% i u odnosu na kraj prethodne godine bilježi pad od 0,34 p.p. Tokom 2017. godine, najviše kamatne stope zabilježene su na depozite fizičkih lica ročnosti preko pet godina. PPEKS na depozite pravnih lica iznosi-la je 0,47% i u odnosu na kraj prethodne godine bilježi pad od 0,11 p.p. Posmatrano po ročnosti, najviše kamatne stope zabilježene su na depozite pravnih lica ročnosti preko pet godina (grafik br. 2.39).

Razlika između aktivnih i pasivnih kamat-nih stopa je tokom 2017. godine imala opadaju-ći trend. Na kraju 2017. godine, razlika između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa na ukupne kredite i depozite banaka iznosila je 6,12 p.p., i smanjena je u odnosu na kraj 2016. godine kada je iznosila 6,52 p.p. (grafik br. 2.40).

2.3. Mikrokreditne finansijske institucije

Bilansna suma mikrokreditnih finansijskih in-stitucija (MFI) je na kraju 2017. godine iznosila 61,1 milion eura i povećana je za 5,8 miliona eura ili 10,6% u odnosu na kraj 2016. godine.

Ukupni krediti MFI su na kraju decembra 2017. godine iznosili 60,1 milion eura, što je za 6,1 mi-lion eura ili 11,4% više nego na kraju 2016. godi-ne. Sektorska alokacija pokazuje da se dominan-tan dio (95,8%) kredita MFI odnosio na sektor stanovništva, dok se 2,7% odnosilo na nefinan-sijske institucije, a preostalih 1,5% na finansijske institucije39 (grafik br. 2.41).

Tokom 2017. godine, MFI su odobrile ukupno 53,9 miliona eura novih kredita. Kreditna aktivnost je u posmatranom periodu intenzivirana u odnosu na prethodnu godinu, zabilježivši rast novoodobre-nih kredita od 5,4 miliona eura ili 11%. Najveći dio novih plasmana MFI (97,6%) odobren je sektoru stanovništva.

U strukturi ukupne pasive MFI, dominantno učešće od 56,1% bilježe pozajmice, dok se na ukupan kapital MFI odnosilo 40%, a na ostale obaveze 3,9% bilansne sume. Kapital MFI je na kraju 2017. go-dine iznosio 24,4 miliona eura, što je za 2,9 miliona eura ili 13,4% više nego na kraju 2016. godine. Od

39 Depoziti MFI u domaćim bankama.

PPEKS na kredite, depozite i kamatni spred, %

Krediti MFI po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.40

Grafik 2.41

65

Monetarna kretanja

ukupnog iznosa kapitala, 63,2% se odnosilo na kapital iz donacija, 21,8% na neraspoređenu dobit, a 15% na dobit iz tekuće godine.

Na kraju 2017. godine pozajmice MFI su iznosile 34,2 miliona eura, što predstavlja rast od 3,2 milio-na eura ili 10,2% u odnosu na kraj 2016. godine. Mikrokreditne finansijske institucije su najveći dio pozajmica (88,8%) uzele od inostranih finansijskih institucija, 10,9% odnosilo na pozajmice uzete od domaćih banaka, dok se 0,3% odnosi na ostale pozajmice.

Na agregatnom nivou, MFI su tokom 2017. godine ostvarile neto dobit u iznosu od 3,7 miliona eura, što je za 33,3% više u odnosu na 2016. godinu. U 2017. godini pozitivan finansijski rezultat ostvarilo je šest MFI, dok je jedna MFI ostvarila negativan finansijski rezultat.

2.3.1. Kamatne stope MFI

Na ukupno odobrene kredite

Iako kamatne stope na ukupne kredite MFI bilje-že pad u posmatranom periodu, njihov pad nije bio izrazit kao što je to slučaj kod kamatnih stopa banaka. U decembru 2017. godine prosječna pon-derisana nominalna kamatna stopa (PPNKS) na ukupne kredite MFI iznosila je 20,42% i niža je u odnosu na kraj 2016. godine za 0,14 p.p. S druge strane, prosječna ponderisana efektivna kamat-na stopa (PPEKS) iznosila je 24,24% i zabilježila je pad od 0,19 p.p. na godišnjem nivou (grafik br. 2.42).

PPEKS na ukupne kratkoročne kredite iznosila je 25,71% na kraju 2017. godine, dok je na dugoroč-ne kredite iznosila 24,15% i bilježile pad u odnosu na decembar prethodne godine, i to za 0,45 p.p. i 0,15 p.p. respektivno.

PPNKS na kredite MFI odobrene privredi iznosila je 17,04%, dok je PPEKS na ove kredite iznosila 20,90% i bilježe pad u odnosu na kraj 2016. godine, i to za 1,22 p.p. i 1,57 p.p., respektivno.

PPNKS na kredite odobrene fizičkim licima iznosila je 20,51%, a PPEKS 24,34%, pri čemu je PPNKS bila za 0,10 p.p. niža na godišnjem nivou, dok je PPEKS ostvarila pad od 0,14 p.p.

Na novoodobrene kredite

Kretanje PPNKS i PPEKS na novoodobrene kredite MFI tokom 2017. godine karakterišu oscilacije u kretanju, uz zabilježen opadajući trend (grafik br. 2.43). PPNKS na novoodobrene kredite MFI u de-cembru 2017. godine iznosila je 20,18%, što je bilo za 0,58 p.p. niže nego na kraju 2016. godine. Isto-vremeno, PPEKS je iznosila 24,35%, i zabilježila je pad od 0,44 p.p. u odnosu na decembar prethodne godine.

PPNKS i PPEKS na ukupne kredite MFI, godišnji nivo, %

Grafik 2.42

66


Posmatrano po ročnosti, PPEKS na novoodobre-ne kratkoročne kredite iznosila je 24,64% i u od-nosu na decembar prethodne godine bilježi pad od 1,33 p.p. S druge strane, PPEKS na kredite odobrene sa ročnošću preko jedne godine iznosi-la je 24,31% i bilježi pad od 0,29 p.p. na godišnjem nivou.

Posmatrano po namjeni za koju su odobravani krediti, tokom 2017. godine najveća PPEKS sto-pa zabilježena je na kredite odobrene za kupovi-nu zemljišta (31,49% u septembru) i za kupovinu stanova i adaptacije (31,34% u decembru).

Boks 2.1 – Poređenje kamatnih stopa po kojima su kredite odobravale banke i MFI

Kamatne stope po kojima su banke i MFI odo-bravale kredite se značajno razlikuju. Naime, PPNKS na ukupne kredite kod banaka je iznosi-la 6,16%, a efektivna 6,81%, dok su iste stope kod MFI iznosile 20,42%, odnosno 24,24%.

Banke su odobravale kratkoročne kredite po PPEKS od 5,53%, a MFI po 25,71%, dok je PPEKS na dugoročne kredite kod banaka iznosila 6,90%, a kod MFI 24,15% (tabela br. 1 i grafik br. 1).

Tabela 1

Kamatne stope banaka i MFI na ukupne kredite, decembar 2017. godine, %

kratkoročni dugoročni ukupni

banke MFI banke MFI banke MFI

Fizička licaPPNKS 6,65 20,69 7,31 20,50 7,31 20,51

PPEKS 8,99 25,79 8,19 24,24 8,19 24,34

Pravna licaPPNKS 4,69 16,44 5,31 17,08 5,22 17,04

PPEKS 5,36 22,89 5,76 20,77 5,70 20,90

Ukupni kreditiPPNKS 4,79 20,57 6,25 20,41 6,16 20,42

PPEKS 5,53 25,71 6, 90 24,15 6,81 24,24

Kamatne stope na novoodobrene kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Grafik 2.43

Kamatne stope banaka i MFI na ukupne kredite, %

Grafik 1

67

Monetarna kretanja

Velika odstupanja između banaka i MFI pos-toje i kod kamatnih stopa na novoodobrene kredite. Naime, PPNKS na novoodobrene kredite kod banaka iznosila je 5,27%, a efek-tivna 6,23%, dok su iste stope kod MFI iznosile 20,18%, odnosno 24,35%.

Banke su odobravale kratkoročne kredite po PPEKS 7,41%, a MFI po 24,64%. PPEKS na dugoročne kredite je kod banaka iznosila 5,84%, a kod MFI 24,31% (tabela br. 2 i grafik br. 2).

Tabela 2

Kamatne stope banaka i MFI na novoodobrene kredite, decembar 2017, %

kratkoročni dugoročni ukupni

banke MFI banke MFI banke MFI

Fizička licaPPNKS 6,90 19,78 7,25 20,32 7,24 20,25

PPEKS 9,63 24,65 8,05 24,37 8,09 24,41

Pravna licaPPNKS 5,00 16,40 4,53 16,87 4,73 16,79

PPEKS 7,33 24,03 4,87 21,07 5,90 21,58

Ukupni kreditiPPNKS 5,06 19,70 5,33 20,25 5,27 20,18

PPEKS 7,41 24,64 5,84 24,31 6,23 24,35

Kamatne stope banaka i MFI na novoodobrene kredite, %

Grafik 2

MONETARNA KRETANJA02 - CBCG · 2018. 4. 26. · rasta depozita kao glavnog izvora finansiranja...

Documents

Transcript of MONETARNA KRETANJA02 - CBCG · 2018. 4. 26. · rasta depozita kao glavnog izvora finansiranja...