MOLIEREHASTALIK HASTASI(Le Malade imaginaire)eviren: smail Hami DanimendHmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatm olan sanat yaarnn benimsenmesidir. Sanat dallan iinde edebiyat, bu anlatmn dnce eleri en zengin ounun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas vratmas demektir, ite eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlk davamz iin et saymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi uluslarda dolan yaz ve onun mimarisi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl buus, uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri etkinlitemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyorum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yinen yardmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir eviri kitaplmz olacaktr. nin bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkinliine yakn ilgi uymamak, hibirTrk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941.Milli Eitim Bakan Hasan li YcelHASTALIK HASTASIKLERARGAN, hastalk hastas. BELNE, Argan'n ikinci kars.ANGLIQUE, Argan'n byk kz, Cleante'n sevgilisi. LOUISON, Argan'n kk kz; Anglique'LDE, Argan'rn erkek kardei. CLANTE, Anglique'i seven delikanl. MSY DIAFOIRUS, hekim.THOMAS DIAFOIRUS, olu; Anglique'le evlendirilmek isteniyor.MSY PURGON, Argan'a bakan hekim. MSY FLEURANT, eczac. MSY BONNEFOI, noter. TOINETTE, hizmeti kz.BRNC PERDESAHNE IARGAN. Odasnda, yalnz bana bir masann nne oturmu, bir takm markalarla say sayarak ecsap pusulalarn incelemekte{1} , bir yandan da kendi kendine konumaktadr.ARGAN - iki daha be eder; be daha on eder; on daha yirmi eder; iki daha be eder. "Keza ehr-i hlin yirmi drdnde aha ve em'a-y llerini telyin, tartib ve tefrih iin messir, ve mleyyin bir tenkryecik." {2} u bizim eczac Msy Fleurant' m holandm bir yn varsaesap pusulalarn hep byle pek incelikli bir dille yazmasdr."Aha ve em'a-y lleri, bir buuk frank." Evet ama Msy Fleurant, yalnzca incelikle i bit biraz da insafl olmal, derilerini yzer gibi hastalan soymamak. Bir tenkye bir buuk frank. Ben bu ie gelemem, size bunu daha nce de sylemitim. Siz zaten teki pusulanzda bir frank yazmtnz; eczac ksmnn bir frank dedii de, aslnda elli santimdir; ite elli saeza yevm-i mezkrda batn- esfel-i llerini tanzif ve gasl tathir zmnnda reete mucibinceatmerli mcun- yekta, rvenr, asel-i verdi vesaireden mrekkep iddetli bir ten-kye-i messire, bir buuk frank." {3}zin verirseniz, elli santim. "Keza yevm-i mezkr akam zt- lleruyutabilmek zere tertip edilen muhaddir ve mnevvim bir g-lb- kebedi, bir frank yetmi be santim." {4}te buna diyecek yok, bu ila beni iyi uyuttu. Elli santim, elli santim daha bir frank, seksen yedi buuk santim. {5} "Keza, mh- crinin yirmi beinci gn safra-yrini tahliye ve ihra iin Msy Purgon'un reetesi mucibince taze hint hyar, sinameki ve seden mrekkep mshil ve mukavv bir dev-y f, drt frank." {6} Aman Msy Fleurant, alay mnuz Tanr akna! Hastalan soyup ldrmemeli; hem yaatmak, hem sayelerinde yaamal. Msy Pureetesine drt frang da yazmad ya! Haydi bunu da sayalm sayalm da, cabadan frank sayalOnun da yans tam bir buuk frank eder. "Keza yevm-i mezkrda is-tirahat-i llerini temin iin msekkin ve kbz bir menku, bir buuk frank." {7} l... Bu da yetmi be santim. "Keza,r-i hlin yirmi altnc gn gazt- llerinin def ihrac zmnnda df-r-rh bir hokne, bayr, elli santim, Msy Fleurant. "Keza yevm-i mezkr akam berveh-i bl ihtikan- lleri, bir frank." {9}Elli santim, Msy Fleurant! "Keza mh- crinin yirmi yedinci gn zt- lir an evvel helaya sevk ile ahlt- fasdelerini def tarda mahsus bir devy- messir, fr" {10} Pek iyi, bir buuk frank; sizi byle insafl grdke iim alyor. "Keza ehr-i hlinizinci gn mbarek kannz taltif, tasfiye, tdil ve tefrih iin bir iim musaffa ekerli uir frank." {11} Ona da eyvallah, ama elli santim. "Keza reetesi mucibince on iki habbe panzehir ta ile, kebbat, nar vesaire uruplanndan mml edviye-i vkyeden bir porson kordiyal, be frank."{12}Aman Msy Fleurant, rica ederim, yle yksekten atp tutmayn! Siz byle davranrsanz, aimse hasta olmak istemez; gelin drt frankla yetinin; onun da yans, tam iki frank. iki daha be eder; be daha on eder; on daha yirmi eder. Toplam altm frank yirmi iki buuk santim. Bu duruma gre bu ay iinde ben bir, iki, , drt, be, alt, yedi ve toplam sekiz ila alm ve bir, iki, , drt, be, alt, yedi, sekiz, dokuz, on, on bir ve toplam on iki tee yaptrmm; oysa geen ay, on iki ilala yirmi tenkye tutmutu. Onun iin bu ay kendimi geki kadar iyi bulmayma amam. Bu durumu Msy Purgon'a anlataym da, artk bu ie bir dzen Haydi, unlan kalemin. Ne o, kimse yok mu? Ne kadar sylesem yararsz, beni hep byle yalnz brakrlar; bunlan burada tutmann yolu yok. (Adamlann armak iin ngrak alar.) im ngran da sesi iyi kmyor ki! ngr, ngr, ngr, iin yoksa al. ngr, ngr,lmm, ha almamm. Hay kpein kz, hay kaltak! ngr, ngr, ngr, ldracam gelia ngr, ngr. Hay lein ksn da cehennemin dibine git! Hi byle zavall bir hasta yapaya ngr, ngr da ngr, ngr, ngr... Ne acmacak hal! ngr, ngr, mgr da ngr,beri olmayacak. mgr da ngr, mgr da mgr, ngr da mgr!SAHNE IITOINETTE, ARGAN.TOINETTE - (Odaya girerken.) Geliyorum. ARGAN - Hay rezil, hay kaltak! TOINETTE - (Ban biryere arpm gibi yaparak.) Hay aceleniz de ksn! Ortal yle grltye bouyerken bam pencere kepenginin kesine arptm!..ARGAN - (fkeyle.) Seni hain, seni... TOINETTE - (Szn kesip barmasna engel olmak iin yeden szlanarak.) Ah! ARGAN-Tam bir... TOINETTE-Of! ARGAN - Tam bir saattir... TOINETTE - Ay! ARGAN - ...beni yapayalnz... TOINETTE - Vay!ARGAN - Kes sesini de seni azarlayaym, kaltak! TOINETTE - yledir dorusu, ya, ben kafam patlataym da siz de stelik beni azarlayn!ARGAN - Senin yznden boazm yrtld, geberesi!TOINETTE - Sizin yznzden de benim kafam yarld; fit olduk, yani detik.ARGAN - Ne dedin aifte?.. TOINETTE - Azarlarsanz, alatm.ARGAN - Sen beni brakp savuursun, ha, hain?..TOINETTE - (Yine szn kesmek iin.) Ooof!ARGAN - Rezil! stelik bir de...TOINETTE - Ah!ARGAN - Olur ey deil! Demek azarlayp hncm da almamalym, ha?TOINETTE - stediiniz kadar azarlayn, vz gelir.ARGAN - Azm atka szm kesiyor, azarlatmyorsun, edepsiz!TOINETTE - Sizin iiniz azarlamakla rahat ediyorsa, benim iim de alamakla rahat ediyor... Herkes kendisini dnr... ah!ARGAN - Eh, ne yapalm, bunu da sineye ekeceiz! Kaldr unu, aifte, kaldr. (Argan iskemlesinden kalkar.) Nasl, bugnk tenkyem iyice etkisini gstermi mi?TOINETTE - Tenkyeniz mi?ARGAN - Evet, Safram iyi skm m?TOINETTE - Vallahi ben yle eylere karmam; ona burun sokmak Msy Fleurant'a der: nk ARGAN - Bir az soma yine tenkye yapacam; syle de scak su bulundurmay unutmasnlar.TOINETTE - O Msy Fleurant olacakla teki Msy Purgon olacak, sizin vcudunuzla istedikleri gibi oynayp duruyorlar; onlar sizi samal inek yapmlar! unlar bir grsem de sorsam; acaba hastalnz neymi ki bu kadar ila veriyorlar?ARGAN - Sus, bilgisiz kar; tbbn buyruklarn denetlemek senin haddindi sanki! Haydi, sen git, kzm An-glique'i bana yolla, ona bir diyeceim var. TOINETTE - te, bilmi gibi geldi.SAHNE III ANGLIQUE, TOINETTE, ARGANARGAN - Gel, kzm Anglique, gel; tam zamannda geldin; ben de sana bir ey sylemek istiyordum.ANGLIQUE - Buyurun, dinliyorum babacm.ARGAN - (Oturakl iskemleye koarak.) Biraz dur. (Toinette 'e.) Bana bastonumu verin. imdi gelirim.TOINETTE - (Alay ederek.) abuk olun efendim, abuk olun; her iimiz tamamd da bir Msy Fleurant'n lazml eksikti!SAHNE IVANGLIQUE, TOINETTE.ANGLIQUE - (Bitkin bir bakla bakp, gizli bir ey sylemek ister gibi.) Toinette! TOINETTE - Ne var? ANGLIQUE - Biraz bana bak. TOINETTE - Bakyorum ite. ANGLIQUE - Toinette!TOINETTE - Peki, "Toinette", "Toinette", onu anladk; st taraf?ANGLIQUE - Neden sz etmek istediimi hi sezmiyor musun?TONETTE - Eh, biraz sezer gibi oluyorum. Sanrm bizim gen ktan. Aslna bakarsanz, tahep ondan sz edip duruyoruz; siz her saat ondan sz etmezseniz, iiniz rahat etmiyor.ANGLIQUE - Bunu bildiine gre, niin sen benden nce o konuyu ap da beni bin dereden su getirerek kap yapmak skntsndan kurtarmyorsun?TONETTE - Siz zaman bnakmyorsunuz ki... Bir dakika dilinizden drmezseniz,; artk sizden nce sz etmeye olanak m kalr? .ANGLIQUE - Ne saklayaym, ne kadar sz etsem yine doymuyorum; sana yreimi amak iin hibirsat da karmak istemiyorum. Ama dorusunu syle, Toinette, sen benim bu duygumu yersiz mi sayyorsun?TONETTE - Ne mnasebet!ANGLIQUE - Bu tatl duygulara kaplmakta haksz mym?TONETTE - Ben yle bir ey demedim.ANGLIQUE - Onun bana kar duyduu ateli ak gsteren o tatl dillerle kantlara kar, benygusuz mu kalaym?TONETTE - Tanr esirgesin!ANGLIQUE - Syle bakaym, u bizim tanmamza yol aan o umulmaz serveni sen de benim gibi n'nm bir armaan, yazgnn bir cilvesi saymaz msn?TOINETTE - yle, evet.ANGLIQUE - Onun beni hi tanmadan savunmaya kalkmasn, kibar beylere yakacak ok ince bran bulmaz msn?TOINETTE - yle, evet.ANGLIQUE - Bundan daha incelikli bir davran olamayacan kabul etmez misin?TOINETTE - Etmez olur muyum!ANGLIQUE - stelik de btn bunlar son derece incelikle yaptm da aka sylemez misin?TOINETTE - Sylemez olur muyum!ANGLIQUE - ok yakkl adam, deil mi Toinette?TOINETTE-Elbette.ANGLIQUE - Duruu davran ne iyi, deil mi?TOINETTE - Bundan kuku mu duyuyorsunuz?ANGLIQUE - Her davrannda olduu gibi, her sznde de bir incelik var, deil mi?TOINETTE - Kesinlikle.ANGLIQUE - Dnyada onun bana syledii szlerden daha ateli sz olamaz, deil mi?TOINETTE - Sanrm olamaz.ANGLIQUE - Tanr'nm esinledii bu karlkl ak tayan yreMerimizin birbirlerine duyduu ara engel olan u bask altndaki yaam ne korkun, deil mi? {13}TOINETTE - Haklsnz, korkun.ANGLIQUE - yle ama, Toinetteciim, acaba o beni gerekten, syledii gibi ok seviyor mu dersin?TOINETTE - Vallahi, byle eyler bana biraz kark gelir. Akn yapmac iten olanna yle rbirinden ayrt edilemez; ben bu gnl oyununda ne byk oyuncular grdm!ANGLIQUE - Aman ne diyorsun, Toinette? Ah, akn yle bir anlat var ki, bana doruyu syllamaz.TOINETTE - Sanrm, bunu yaknda anlarsnz; dnk notunda sizi resmen istemeye karar verdiinyazmas, szlerinin doru olup olmadn gsteren kestirme yol demektir. Bundan iyi kant olaANGLIQUE - Ah, Toinette, eer o da beni aldatrsa, artk mrmde hibir erkee inanmam.TONETTE - Aman, babanz geliyor.SAHNE V ARGAN, ANGLIQUE, TOINETTE.ARGAN - (iskemlesine oturarak.) yle gel bakaym kzm! Sana, sanrm hi beklemediin bir havereceim. Seni birisine istiyorlar. Ne o? Glyor musun? yledir ya, evlenmenin sz bile hotur; hele kzlar iin bundan tuhaf ey olamaz. Ah! Doa, doa! Belki de, yle gryorum ki, evlenmek isteyip istemediini sormaya bile gerek yok, kzm.ANGLIQUE - Her ne buyurursanz uymay grev bilirim, babacm.ARGAN - Byle sz dinleyen bir kzm olduuna dorusu ok honutum. yleyse sorun zmlendi..rdim.ANGLIQUE - Her buyruunuza kr krne uymak boynumun borcudur, babacm.ARGAN - vey analk bu ya, karm benden, hem senin, hem de kk kardein Louison'un rahibe olmanz salamam istiyordu; teden beri akl buna taklm kalmt.TOINETTE - (Yavaa.) Hnzr karnn kim bilir ne hesaplan vardr.ARGAN - O bir trl bu evlenmeye raz olmak istemiyordu; ama ben ona sz geirdim, hem br tarafa da sz verdim.ANGLIQUE - Ah, babacm bana yaptnz iyiliklere yle minnet duyuyorum ki!TOINETTE - Dorusu buna ben de sevindim; sizin btn mrnzde yaptnz en doru i, bu i.ARGAN - Adam daha grmedim; ama grnce hem benim honut olacam, hem senin holanacan sANGLIQUE - Elbette honut olursunuz, babacm.ARGAN. - Nasl! Sen grdn m?ANGLIQUE - Bu ii onaylamanzdan yreklenerek size iimi aabileceim iin, artk ne saklayayusunu isterseniz, biz bundan tam alt gn nce, bir raslan-tyla tanmtk; size yaplan bazim ite bu ilk Talamamzdan sonra birbirimize kar duyduumuz ilginin sonucudur.ARGAN - Onlar bana bundan sz etmediler; ama ben imdi daha honut oldum; sanrm bu iin byle oluu daha iyi; yakkl, aslan gibi bir delikanl olduunu sylyorlar.ANGLIQUE - Evet, babacm.ARGAN - Boyu bosu yerindeymi.ANGLIQUE - Elbette.ARGAN - Yakkl adamm.ANGLIQUE - Kukusuz.ARGAN - Gzel bir yz varm.ANGLIQUE - ok gzel.ARGAN - Uslu ve soylu bir aile ocuuymu.ANGLIQUE - Tmyle.ARGAN - ok kibar adamm.ANGLIQUE - En kibar adam.ARGAN - Latince ve Yunanca'y gzel konuurmu.ANGLIQUE - O mu, babacm?ARGAN - Evet. Sana sylemedi mi?ANGLIQUE - Dorusu sylemedi. Peki, size kim syledil?ARGAN - Msy Purgon.ANGLIQUE - Msy Purgon onu tanyor mu?ARGAN - Amma da soru ha! Elbette tanmas gerek; yeeni olur da tanmaz m?ANGLIQUE - Clante Msy Purgon'un yeeni mi?ARGAN - Hangi Clante? Ben seni isteyen adamdan sz ediyorum.ANGLIQUE - Haa, evet!ARGAN - yle ya! Msy Purgon'un yeeni, yani enitesi doktor Diafoirus'n olu; ocuun ad dte deil, Thomas Diafoirus; biz bu evlenmeye bu sabah Msy Purgon bir, Msy Fleurant iki, bir de ben , mz karar verdik; yarn da gelecekteki damadm babas getirip bana tant? Birdenbire app kaldn?ANGLIQUE - yle gryorum ki babacm, siz birinden sz etmisiniz, ben bakasm anlamm.TOINETTE - Aman efendim, siz bunca servet sahibi olduunuz halde, nasl olur da kznz bir doktora vermek istersiniz?ARGAN - Vereceim ite. Sen ne karyorsun, aif-te, edepsiz kan?TOINETTE - Aman Tann akna, birdenbire parlama-ym! Anlamadan, dinlemeden azarlamaya balyorsunuz. fkemize kaplmadan, hep birlikte u iin enini boyunu bir hesap etsek olmaz m? Ha yle, soukkanllkla konualm. Bir kez, siz ne amala byle bir karar veriyorsunuz,syler misiniz?ARGAN - Benim amacm u: Ben hasta, sakat bir adam olduum iin kendime bir doktor damat bulup hekimlerle hsm akraba olarak, hastalma kar bilimin yardmn salamak; vcuduma alarn kaynaklarn evimin iinde bulundurmak; bylece de istediim kadar muayene olup reeteazdrabilmek istiyorum.TOINETTE - Ha yle, ite siz, kendinizce bir neden sylemi oldunuz; bakn, byle tatl tatluup danmak ne ho oluyor. Ama efendim, imdi biraz da elinizi vicdannza koyun da yle syn; siz gerekten hasta msnz?ARGAN - Ne dedin srtk, gerekten hasta mym, ha? Demek ben gerekten hasta deilmiim, yleedepsiz?TOINETTE - yleyse, pek iyi efendim, evet, siz hastasnz; bunun iin kavga etmeyelim. Evet, siz ok hastasnz; ite artk bir diyeceiniz kalmad. Ama kznz sizin iin deil, kencaya varacak. Kendi de hasta olmad iin bir doktorla evlenmesine hibir gerek yok...ARGAN - Ben kendim iin onu doktora veriyorum; helal st emmi bir kz, babasnn salna yak bir kocaya sevine sevine varr.TOINETTE - Vallahi efendim, izin verirseniz size dosta bir tte bulunaym m?ARGAN. - Syle bakalm, neymi?TOINETTE - Siz bu sevdadan vazgein.ARGAN - Niin, neden?TOINETTE - te nedeni: Kznz bu ie kesinlikle raz olmayacak.ARGAN - Kesinlikle raz olmayacak m?TOINETTE - Hayr, olmayacak.ARGAN - Benim kzm m?TOINETTE - Evet, sizin kznz. Msy Diafoirus de, dnyann btn Diafoirusleri de ona vz geARGAN - Ama onlar bana gerekli; hem bu ocuk sanldndan ok daha yal bir kuyruk; Msy Dis 'n bu olundan baka varisi yok; fazla olarak Msy Pur-gon'un da oluk ocuu olmad iiservetini yeenine dn armaan olarak veriyor; unutmamal ki Msy Purgon demek, tam tamnbin frank geliri olan bir adam demek.TOINETTE - ylesine zengin olabilmek iin, sanrm ok adam ldrm olmal.ARGAN - Babasnn mal yle dursun, yalnzca bu sekiz bin frank gelir bile nemlidir.TOINETTE - Vallahi efendim, bunlarn hepsi de iyi, gzel, ama ben yine dner dolar kendi dediime gelirim. Sz aramzda kalsn ama, ben size kznz iin baka bir koca semenizi salim: Sizin kznz yle "Madam Diafoirus" olacak kzlardan deil.ARGAN - Ama ben yle olmasn istiyorum.TOINETTE - Yapmayn canm, yle sylemeyin!ARGAN - Ne demek! yle sylemeyim mi?TOINETTE - Hayr, sylemeyin.ARGAN - Neden sylemeyecekmiim sanki?TOINETTE - Sonra size syledii szn anlamn bilmiyor derler.ARGAN - Kim ne derse desin; ben sana benim verdiim sz yerine gelmeli diyorum vesselam!TOINETTE - Hayr, sizin kznz o adamla evlenmez.ARGAN - Ama ben zorla evlendiririm.TOINETTE - Evlenmez diyorum.ARGAN - Ya evlenir ya da bir manastra kapatrm.TOINETTE - Siz mi?ARGAN - Ben.TOINETTE - Tamam!ARGAN - Nasl tamam!TOINETTE - Manastra falan kapatamazsnz.ARGAN - Manastra falan kapatamaz mym?TOINETTE - Hayr.ARGAN-Hayr m?TOINETTE - Hayr.ARGAN - Al sana! te buna bayldm dorusu! Demek kzm bir manastra kapatmak istesem kapat, yle mi?TOINETTE - Hayr, diyorum size.ARGAN - Kim engel olabilir?TOINETTE - Siz, kendiniz!ARGAN-Ben mi?TOINETTE - Evet, siz; yreiniz dayanmaz.ARGAN - Dayanr.TOINETTE - Lf onlar, lf!ARGAN - Lf deil, iin dorusu.TOINETTE - Baba sevecenlii elinizi ayanz balar.ARGAN - Ne balar, ne bir ey.TOINETTE - Bir iki damlack gz ya, iki sarma bir dola, stelik tatl bir sesle de "Ah ben cici babacam!" dedi mi, sizde hemen yelkenler suya iner.ARGAN - yle eyler bana vz gelir.TOINETTE - O biraz zor!ARGAN - Ben bildiimden dnmem diyorum sana!TOINETTE - Lf!ARGAN - Byk syleme; "Lf deil.TOINETTE - Vallahi ben sizi bilmez deilim; sizin yreiniz iyidir.ARGAN - (fkeyle.) Ben iyi yrekli deilim, istediim zaman kt yrekli olmasn da bilirim.TOINETTE - Aman, yava efendim, hasta olduunuzu unutuyor musunuz?ARGAN - te kendisine kesin olarak buyuruyorum, benim sylediim kocaya hemen varacak... Hazr olsun!TOINETTE - Ben de yle bir ey yapmasn kesin olarak yasaklyorum.ARGAN - Biz neredeyiz, kuzum? Bu ne cesaret byle? Bir hizmeti paras efendisine neler sylyor?TOINETTE - Efendi yaptn bilmezse, ona doru yolu gstermek akl banda bir hizmetinin haARGAN - (Toinette 'inpeinden koarak.) Vay edepsiz! imdi beynini patlatrm.TOINETTE - (Argan dan kaarak.) Sizin onurunuza dokunacak eylere kar kmak benim grevimdir.ARGAN - (Sopasn alp iskemlesinin evresinde onu fkeyle kovalayarak.) Gel buraya, gel buraya da ben sana ene almasn reteyim.TOINETTE - (skemlenin evresinde Argan 'n tersi ynde koup kaarak.) lgnca eyler yapmanl olmaya alyorum.ARGAN-Rezil!TOINETTE - Hayr, ben yle bir evlenmeye kesinlikle raz olamam.ARGAN - Kaltak!TOINETTE - Sizin o Thomas Diafoirusnze varmayacak: Ben istemiyorum.ARGAN - Pis kan!TOINETTE - O sizi dinlemeyecek, beni dinleyecek.ARGAN - Anglique, sen bana u kahpeyi tutmayacak msn?ANGLIQUE - Aman babacm! Hastalanacaksn.ARGAN. - Tutmazsan, sana ilenirim.TOINETTE - Tutarsa, ben de onu mirasmdan karrm!ARGAN - (Kovalamaktan yorularak iskemlesine ydr.) Of! Of! ldm... bittim... Bunlar beni ldrecekler.SAHNE VIBELNE, ANGLIQUE, TOINETTE, ARGAN.ARGAN - Aman, gel kancm, gel.BELNE - Ne oldun, kocacm?ARGAN - Aman gel, yanma, bana yardma ko!BELNE - Ne var, ne oluyor, ah benim mini mini yavrucuum?ARGAN - Cicim!BELNE - ekerim!ARGAN - Beni fkelendirdiler.BELNE - Vah benim minimini kocacm! Ne yaptlar sana, canmn ii?ARGAN - te u Toinette aiftesi yok mu, yle gemi azya ald, yle edepsizlendi ki!..BELNE - fkelenme canm.ARGAN - Beni kudurttu o, cierimin kesi!BELNE - fkelenme, yavrucuum.ARGAN - Benim yapmak istediim eylere tam bir saat kar geldi.BELNE - Vah vah, zlme, canm!ARGAN - Edepsizlii yle ileri gtrd ki, bana sen hasta falan deilsin dedi.BELNE - Vay terbiyesiz, vay!ARGAN - Ama sen iin dorusunu bilirsin, deil mi canmn can?BELNE - Tabii ekerim, o halt etmi.ARGAN - Canmn ii, bu frint beni ldrecek.BELNE - Tam korusun, cierim, Tanr korusun!ARGAN - Safram kabartan hep o.BELNE - O kadar cann skma ekerim.ARGAN - Ne zamandr sana hep kov unu diye syleyip duruyorum.BELNE - Vallahi yavrucuum, dnyada kusursuz hizmeti, uak olmaz. nsan kimi zaman iyi yanlarna bakp kt yanlarna gz yummaktan baka are bulamyor. Bu kadn igzar, dikkatli, adoruluu da var; sen de bilirsin, bu zamanda insan olur olmaz adam evine alamyor. Hu! Bana bak, Toinette!TOINETTE - Efendim?BELNE - Sen benim kocacm niin fkelendiriyorsun?TOINETTE - (Alttan alarak.) Ben mi, madam? stme iyilik salk! Ne demek istediinizi anlamyorum; ben elimden geldii kadar msyy honut etmeye alyorum.ARGAN - Vay hain, vay!TOINETTE - Kendisi kzn Msy Diafoirus'n oluna vereceini syledi; ben de matmazel iin ulduumu, ama bir manastra kapatacak olursa daha iyi edeceini syledim.BELNE - Bu kadarsa, bence de bir sakncas yok; kzn hakk var.ARGAN - Aman canmn ii, inanyor musun? Bilmezsin, bu uursuz bana neler yumurtlad!BELNE - Hi ben senin szne inanmaz mym, ekerim? Haydi senin dediin gibi olsun, zme ken Bana bak, Toinette; bundan sonra kocacm kzdracak olursan, hemen seni kap dar ederimgel krkn ver, yastklarn getir de canmn iini iskemlesinde rahat ettireyim. Bak ne durua gelmisin! Takkem kulaklarna ek bakaym; kulaktan giren souun nezlesi pek ktdr.ARGAN - Ah, benim canmn ii, bana yle iyi bakyorsun ki, mrm olduka senin bu haklarn BELNE - (Argon 'n evresine yastklar dizerek.) Biraz yerinden oyna da unu altna sokaym. na dayanrsn, u da te yannda durur. Bunu arkana koyalm, una da bam dayarsn.TOINETTE - (Argan'n tepesine hzla bir yastk koyup kaarak.) Bu da sizi ayazdan korusun!ARGAN - (fkeyle kalkp btn yastklar Toinette 'in bana atarak.) Vay kaltak! Demek sen be boacaksn!BELNE - Ne o? Ne o? Yine ne oluyor?ARGAN - (Soluk solua iskemlesine atlarak.) Of! Of! Of. ldm, bittim.BELNE - Niin fkene kaplyorsun, ekerim? iyi bir ey yapyorum sanmtr.ARGAN - Sen o kahpenin ne kt yrekli olduunu bilmezsin, elmasm. Aman Tanrm, aklm bamdadiyordu; imdi artk kendime gelebilmek iin en aa sekiz ilala on iki tenkye gerek.BELNE - Vah meleim, vah gzelim, vah; kendine gel biraz.ARGAN-Ah benim biricik kancm! Sen benim tek avuntumsun!BELNE - Ah benim rninimini yavrucuum.ARGAN - Senin bana gsterdiin bu sevginin, bu sevdann altnda kalmamak iin, geende de sylediim gibi, artk vasiyetimi yapmak istiyorum meleim.BELNE - Aman canmn ii, Tanr akna yle eyden sz etmeyelim; dayanamyorum, zorla deil yef'in daha adn iitir iitmez tepeden trnaa zangr zangr titriyorum.ARGAN - Ben sana bu konu iin noterinle gr demitim.BELNE - erde bekliyor, onu da yanmda getirdim.ARGAN - yleyse buraya al, canmn ii.BELNE - Ah ekerim. nsan kocasn byle candan, gnlden sevince yle eyleri aklna getirem...SAHNE VII NOTER, BELNE, ARGAN.ARGAN. - Yaklan yle, Msy d Bonnefoi, yaklan! Ltfen bir iskemle alm. Karm bana sizinar bir kimse olduunuzu, zellikle kendisine kar gerek bir dostluk gsterdiinizi syledi..Onun iin ben de kendisine bir vasiyetname yapmak istediimden sz etmesini syledim.BELNE. - Ah bama gelenler! Ben yle eylerden nasl sz edebilirim?NOTER - Efendim, madam bana zt- linizin bu dncenizi ve zellikle kendisi hakkndaki tasarnz olduu gibi anlatt; ama izninizle unu arz edeyim ki, siz karnza vasiyetnameyle hib veremezsiniz.ARGAN - Nasl olur, niin veremem?NOTER - lkenin grenek hukukuna aykr olduu iin. Gelenek ve grenekler yerine yazl yasal ynetilen bir lkede olsaydnz, o zaman verebilirdiniz; {14} ama Paris kentiyle grenee uymas gereken teki kentlerin hemen hepsinde, byle vasiyetlerin hibir geerlilii yoktur, burada yle ey olmaz. Kan koca arasnda yaplabilecek tek mal edinme yolu, her iki taraf da saken karlkl balama biimidir. Ama o da iki taraftan birinin lmnde, her iki tabirinden ya da baka birinden ocuklan olmama kouluna baldr.ARGAN - Dorusu pek sama bir grenek! Kocasn candan, gnlden seven, cam gibi bakan bir kadcaza, kocac hibir eycikbnakamasn... olur ey deil! Bari avukatma danaym da bir kulmaya alaym.NOTER - Bunun iin avukata gitmek doru olmaz; nk byle eylerde avukatlar genellikle ok cdi davranr, ii kitaba uydurmay byk bir cinayet sayarlar. Onlar glkler uzmandr; vicdaintileriyle kmtlan-n bilmezler. Asl danlacak bir takm adamlar vardr ki onlar hem dahl olur, hem yasanm stnden ustalkla ap geerek yasal olmayan yasal yapmann yolunu yordamilirler, hem de bir iin btn przlerini ayklayp, dolaysyla karlar karlnda gelenolunu kolayca bulabilirler. Byle olmasa, bizim halimiz neye varr? dediniz mi, bir kolayna bakmal; yoksa dnyada bize i kalmaz; yle uraa da ben metelik vermem.ARGAN - Karm bana sizin ok becerikli ve pek namuslu bir kimse olduunuzu daha nce sylemiti efendim. imdi siz bana ltfen bir akl retin; ben btn malm kanma verip ocuklanmyoksun brakmak iin ne yapabilirim?NOTER - Ne mi yapabilirsiniz? Karnzn yakn dostlarndan uygun birini bulup malnzn uygun ktann yasal koullara uygun bir vasiyetnameyle ona balarsnz; sonra da o gvenilir kii oolduu gibi einize verir, ksacas. Bir de yasa kurallan erevesinde bir takm borlulara kar sr bor senedi imzalarsnz; ama bunlar aslnda kannzn adna davranp kendisine bir bilde, hatr iin byle yaptklann bildirirler. Bir baka yol da, daha kendiniz yaarken kannznne nakit para ya da hamiline yazlm senet vermenizdir.BELNE - Aman Tann akna, sen byle eyler iin kendini zme. Sen benden nce lrsen...ARGAN - Ah, canm!BELNE - ...artk yaamn bence hibir deeri kalmaz.ARGAN - Ah benim canm kancm!BELENE - Sana kar olan akmn derinliini gstermek iin, ben de senin peinden gelirim.ARGAN - Aman elmasm, yreimi paralyorsun. Biraz kendini avut, Tam akna!NOTER - imdilik bu gz yalan pek mevsimsiz, daha alayacak sra gelmedi.BELNE - Ah efendim, siz insann candan, gnlden sevdii bir kocann ne demek olduunu bilmezsiniz.ARGAN - Senden bir ocuum olmadan lrsem, gzm arkamda kain ekerim. Ama Msy Purgon bana cuk da yaptracana sz verdi.NOTER - Elbette, daha zamannz var.ARGAN - Vasiyetnamemi msynn dedii gibi yapmal, elmasm; ama ben karyolamn kaplama tahtas altna sakladm yirmi bin altn frankla, birini Msy Da-mon'dan, birini de Msy Geronte'dlacama karlk aldm hamiline yazl iki senedi gvence olarak imdiden senin eline tesliBELNE - Hayr, hayr, ben yle eyler istemem. Ah, bama gelenler! Karyolann kaplamasnda ka var diyordun?ARGAN - Yirmi bin frank, iki gzm.BELNE - Tann akna, bana paradan sz etme. Ah bama gelenler! O iki senet ka franklk?ARGAN - Biri drt bin, biri de alt bin franklk ekerim!..BELNE - Benim gzmde sana oranla dnyan btn serveti hi kalr, canmn cam!NOTER - Dilerseniz vasiyetnameyi hazrlamaya balayalm.ARGAN - Evet efendim, ama yaz odama geersek daha rahat ederiz. Haydi canmn ii, ne olur beni gtr-ver.BELNE - Gel gidelim, bebeciim, gel!SAHNE VIII ANGLIQUE, TOINETTE.TOINETTE. - te, sonunda noteri de getirdiler, benim kulama da bir "vasiyetname" sz alnSanrm vey anneniz uyumuyor, babanza size kar birtakm dolaplar evirteceinden artk himad.ANGLIQUE - Tek benim yreime buyurmaya kalkmasn da, servetini ne yaparsa yapsn, razym.sun ya, Toinette, yreimi nasl bask altnda tutuyorlar. Sana yalvarrm, Tanr rzas iin korkun durumda yalnz brakma.TOINETTE - Ben mi sizi yalnz brakacam? lrm de brakmam. vey anneniz istedii kadar benisine srda yapp kendi yanma ekmek istesin, ben bugne dek yreimde ona kar en kk birmadm, onun iin hep sizi tuttum. Siz bu ii bana brakn, ben sizi mutlu etmek iin her yola bavuracam; ama kestirmeden gitmi olmak iin imdilik yolumu deitireceim; size olan sei hi belli etmeyerek babanzla vey annenizin suyuna gider gibi grneceim.ANGLIQUE - Aman Tanr akna, babamn verdii karan Clantes'a hemen bildir.TOTNETTE - Benim Polichinelle adnda, tefecilik yapan, yal bir m var. Bu ite kullanacadan baka kimsem yok; onu harekete getirmek iin biraz gler yzle tatl sz de esirgemem. Ama bugn artk ge oldu; yarn sabah erkenden onu artrm, sevine sevine gelip...BELNE - Toinette!TOINETTE - Bakn beni aryorlar. imdilik ho-akalm. Siz ii bana brakn, hi merak etmeyKNC PERDEI. SAHNE TOINETTE, CLEANTE.TOINETTE - Ne istiyorsunuz efendim?CLEANTE - Ne istiyorsunuz mu?TOINETTE - Vay! Vay! Siz misiniz? Birdenbire nereden ktnz? Sizin burada ne iiniz var, ne diye geldiniz?CLEANTE - Alnmn yazsn anlamaya, sevgilimle biraz konumaya, duygularn yoklamaya, zellibugn haber verilen nikah belasna kar neye karar verdiini renmeye geldim.TOINETTE - iyi ama, Angelique'le yle damdan der gibi grlr m? lk nce bir yolunu bulmbir gzaltnda olduunu, ne sokaa kabildiini, ne de kimseyle grtn; dahas, sizin y yol aan tiyatroya bile yal bir teyzesinin hatr iin izin verildiini sanrm bilirsiniz;da, biz bu servenden bi kimseye sz etmedik.CLEANTE - te onun iin ben de buraya Cleante adyla ve Angelique'in olarak deil, mziin dostu olarak geliyorum; adamdan izin aldm, kendisinin yerine beni gnderdiini syleyeceim.TOINETTE - te babas. Siz biraz yle ekilin de burada olduunuzu kendisine ben syleyim.SAHNE IlARGAN, TONETTE, CLEANTE.ARGAN - Msy Purgon bana her sabah odamda on iki kez yukar, on iki kez aa gidip gelmemi syledi; syledi ama, enine mi, yoksa boyuna m gidip geleceim, ite onu sormasn unuttum.TOINETTE - Efendim, ey geldi...ARGAN - Yava syle, kaltak! Beynimi yerinden oynattn; hastalara yle bararak bir ey syleeyeceini hi dnmyorsun.TOINETTE - Yani efendim, demek istiyordum ki...ARGAN - Yava syle diyorum.TOINETTE - Efendim... (Bir ey syler gibi yapar.)ARGAN - Ne diyorsun?TOINETTE - Diyorum ki... (Gene bir eyler syler gibi yapar.)ARGAN - Kz, ne diyorsun?TOINETTE - (Yksek sesle) Biri geldi, sizi grmek istiyor, diyorum.ARGAN - Gelsin.(Toinette, Cleant'a ilerlemesini iaret eder.)CLEANTE - Efendim...TOINETTE - (Alay ederek.) yle yksek sesle konumayn, efendimin beynini sarsarsnz.CLEANTE - Efendim, zt- lilerini ayakta ve salkl grdm iin cidden mutluyum.TOINETTE - (fkelenmi gibi yaparak.) Ne demek, salkl m grdnz? Yalan sylyorsunuz. Benim hep hastadr.CLEANTE - Ben kendilerinin iyiletiklerini iitmi-tim, yzlerinden de yle anlyorum.TOINETTE - Yz mz diye ne demek istiyorsunuz? Balon yz, surat birbirine karm; size iyilei diye kim sylediyse halt etmi. Eskisinden bin beter hasta.ARGAN - Evet, hakk var.TOINETTE - Herkes gibi yryor, uyuyor, yiyor, iiyor; ama, yine son derece hasta.ARGAN - Doru, ok doru.CLEANTE - Vah vah efendim, ok zldm. Bendeniz, matmazelin mzik retmeni tarafndan geliyom. Kendisi birka gn iin kye gitti; kulunuz kendisinin pek yakn bir dostu olduum iin, matmazel imdiye dek rendiklerini bu srada belki unutur diye, dersleri srdrmek zere kendi yerine bendenizi gnderdi.ARGAN - Pek iyi, Angiique'i arn.TOINETTE - Bana kalrsa, msyy matmazelin odasna gtrsek daha iyi olur efendim.ARGAN - Hayr, olmaz, onu buraya ar.TOINETTE - Ama efendim, kendi balarna olmazlarsa, msy iyi ders veremez.ARGAN - Verir, verir.TOINETTE - Verir ama, sizin de banz ier efendim; bu hasta durumunuzda sizi herhangi bir eyle heyecanlandrmak, kesinlikle doru olmaz; sonra beyniniz sarslr.ARGAN - Yok, yok, ben algy severim; belki neem yerine gelir de... Hah, ite kzm geldi. Haydi, sen git bak, karm stn giymi mi?SAHNE III ARGAN, ANGLIQUE, CLANTE.ARGAN - Gel kzm; mzik retmenin kye gitmi; sana ders gstermek iin kendi yerine ite uermi.ANGLIQUE - Aman Tanrm!ARGAN - Ne o? Niye birdenbire aaladn?ANGLIQUE - eey...ARGAN - Ne? Niin byle heyecanlandn?ANGLIQUE - Eee, babacm, dorusu bu raslant alacak ey, babacm!ARGAN-Nasl?ANGLIQUE - Bu gece dmde kendimi byk bir sknt iinde grdm; tipk bu msyye benzeyenen kendisinden yardm istedim; o da geldi, beni o skntdan kurtard; imdi buraya gelip btgece uratm dmdeki adam birdenbire karmda grnce, doal olarak akna dndm.CLANTE - Sanrm, ister uyurken, ister uyankken, sizin zihninizde yer tutmak talihsizlik saylmaz; bir skntda bulunuyor da sizi o durumdan kurtarmak onuruna beni uygun gryorsanz, kendimi dnyann en mutlu insan sayarm; bu uurda gze alamayacam hibir ey...SAHNE IVTOINETTE, CLANTE, ANGLIQUE, ARGAN.TOINETTE - (Alay ederek.) Vallahi efendim, ben artk sizden yana dndm, dn sylediim btn eri geri alyorum. imdi Msy DiafoirusTe olu sizi ziyarete geldiler. Aman ne iyi bir damadnz olacak! Greceksiniz balon, karnza dnyann en yakkl, en nkteli genci kacak. sz kt, ama dorusu ona bayldm; belki de kznzn akl bandan gidecek.ARGAN - (Gitmek ister gibi yapan Clantea.) Gitmeyin efendim. Ben kzm evlendiriyorum da; imdi kocas olacak kimseyi getirmiler; kzm onu daha hi grmedi.CLANTE - Bana byle uurlu bir karlamaya tank olma onurunu baladnz iin, zellikleim.ARGAN - ok yetenekli bir doktorun olu; dn de drt gne kadar olacak.CLANTE - Ne gzel!ARGAN - Sizin de onur vermenizi rica ederim.CLANTE - Bendenize onur veriyorsunuz efendim.TONETTE - Haydi, yle bir yana ekilin; ite geliyorlar.SAHNE VMSY DIAFOIRUS, THOMAS DIAFOIRUS,ARGAN, ANGLIQUE, CLANTE, TONETTE.ARGAN - (Elini takkesine gtrrse de bandan -karmakszn.) Msy Purgon bam amam yasde ayn meslekten olduunuz iin, doallkla durumumu anlarsnz.MSY DIAFOIRUS - Bizim btn ziyaretlerimiz hastalara ifa gtrmek iindir, rahatsz etmek ildir efendim.ARGAN - Efendim bu gzel davrannzla...(kisi birden syleyip birbirlerinin szlerini keserler, szleri birbirine karr.)MSY DIAFOIRUS. - ... efendim, zt- lilerini...ARGAN - ... beni minnettar ediyorsunuz...MSY DIAFOIRUS -... olum Thomas'labirlikte...ARGAN ok isterim ki...MSY DIAFOIRUS - ... byle buyurduunuzdan dolay...ARGAN zt- linizi evinizde rahatsz ederek...MSY DIAFOIRUS -... duyduumuz byk mutluluu...ARGAN kranlarm sunabileyim...MSY DIAFOIRUS -... belirtmek iin...ARGAN. -... fakat efendim...MSY DIAFOIRUS -... rahatsz etmeye...ARGAN zavall bir hastann ne demek olduunu bildiiniz iin...MSY DIAFOIRUS - ... cesaret ediyoruz...ARGAN o hususta bendenizi balayacanzdan emin olarak...MSY DIAFOIRUS bu vesileyle...ARGAN yce izninize snarak...MSY DIAFOIRUS - ... gerek kendi mesleimiz alannda...ARGAN - ...her zaman buyruklarnza hazr bir kulunuz olduumu...MSY DIAFOIRUS -... ve gerekse baka konularda elimizden gelen...ARGAN - ... kantlamak iin hi bir frsat karmamaya aba gstereceimi...MSY DIAFOIRUS - ... hibir hizmette kusur etmemeye...ARGAN burada arz edeyim...MSY DIAFOIRUS -... alacamzdan emin olmanz da zellikle rica ederiz. (Oluna dnp onydi, Thomas, yle gel de sayglarn sun bakaym.THOMAS DIAFOIRUS - (Okuldan yeni km, srk gibi bir kakavandr; ne yapsa acemice, mnasebeizce yapar.) nce babasmdan balamal, deil mi?MSY DIAFOIRUS - yle ya.THOMAS DIAFOIRUS - Efendim, zt- lilerini ikinci bir baba ve zellikle birincisinden daha fazla minnet duyduumu belirtmeye cesaret edebileceim ikinci bir baba olarak selamlayp sayg gstermeye geldim, ilk babam yalnzca dnyaya gelmemin nedeni olmutu. Oysa siz, beni oullua kabul ettiniz. Ona beni Tanr verdi, fakat siz kendiniz ltfen alp kabul ettiniz. Ben onun yalnzca vcudunun rnym, oysa siz beni kendiniz seiyorsunuz; insann neviyat maddiyatndan ne kadar stn-se, ben de size ite o kadar borluyum ve ite o sfatm- alilerine sayglarm imdiden sunmaya geldim. {15}TOINETTE - Bu kadar yetenekli insanlar yetitiren okullar var olsun, yaasn okullar!THOMAS DIAFOIRUS - Nasl, iyi oldu mu baba?MSY DIAFORUS - Ne demezsin!ARGAN - (Anglique 'e.) Haydi kzm, msyy selamla bakaym.THOMAS DIAFOIRUS - Elini pecek miyim?MSY DIAFOIRUS - yle ya, yle ya.THOMAS DIAFOIRUS - (Anglique 'e.) Madam, yce Tann'mn zt- lilerine kaynanalk sann laykmas pek isabetlidir, nk...ARGAN - O szleri sylediiniz benim karm deil, kzm!THOMAS DIAFOIRUS - yleyse kaynanam nerede?ARGAN - imdi gelir.THOMAS DIAFOIRUS - Gelmesini bekleyeyim mi baba?MSY DIAFOIRUS - Sen durma, imdilik matmazele sayglarn sun.. THOMAS DIAFOIRUS - Matmazel, Msr- kadimin Memnon nm heykeli, uat- ems ile tenevvr etke nasl ahenkli sesler karrsa, ibu k- rde-dilleri de tpk onun gibi fitb- hsanla coup vecde geldiimi hissediyorum U-lum-u tabiiye mtehassslarnn kayd-i vehile "ayienen nebat- ltif gzel yzn nasl o memba- nurdan bir lhza ayrmazsa, kalb-i ciznem deureti dimede emn- ltifinizin ncm-u zahiresine tevecchle kevakb-i mezkreyi kutup itteyecektir. Binaen al-zalik matmazel, bugn mihrab- letafetiniz engeline ibu kalb-i kemternemin tarki hususuna msade buyurmalarn ve kalb-i mezkr iin mr olduka bir bende-ibir zevc-i lyk olmaktan baka bir ga-ye-i ml olamayacama itimad- zerfetpenhleri ayanmak bbmda emr ferman hazret-i men-leh-l-emrinizdir. {16}TOrNETTE - (Alay ederek.) renim ite byledir, ne gzel eyler retir.ARGAN - Eeee, buna ne dersiniz bakalm?CLEANTE - Ne denir efendim, dorusu Msy ayet gibi szler sylyor! Hekimlikteki yetenei de sylevci-likteki gibiyse, sanrm hastalan arasnda olmak byk bir zevk olur!TOINETTE - Elbette. Saaltmlan da sylevleri gibi gzelse, artk hastala doyum olmaz!ARGAN - Haydi, abuk, benim koltuumu verin, herkese de iskemle getirin. Sen yle otur, kzm. Gryorsunuz ya efendim, mahdum-u linize {17} herkes hayran oldu; byle bir olunuz olduundan dolay, gerekten mutlu olmalsnz.MSY DIAFOIRUS - Babas olduum iin sylemiyorum efendim; belki de olumdan ne kadar honut sam, yine de azdr diyebilirim; kim grdyse iyi ocuk olduuna tanklk ediyor. Dorusu imdiadar yle parlak bir yetenek ya da kimileri gibi ateli bir zek belirtisi gstermi deildir; deildir ama, ben de bizim meslekte gerekli olan saduyusunu ite bu durumundan kardm. ocukluunda da hibir zaman akgz, uyamk bir ey deildi. Hep uslu akll, halim selim, se, azndan tek sz kmaz; yle her ocuun oynad oyunlar mrnde oynamazd. Okuma retiny setik; dokuz yana girdii zaman hl elifi direk sanrd. Ama ben kendi kendime, "Zarar derdim, "Ge yetien aalar, en iyi yemi verenlerdir. Mermere kazmak, kuma yazmaktan daha gtr, ama mermerdeki yaz daha ok dayanr; sanrm bu ocuun kavrayndaki yavalkla erde dnce gcnn byk olacana kanttr..." der dururdum. Okula verdiim zaman, epey skdi; hocalar onun direniini, alma-/ sn bana ver dururlard. Ksacas, demir dver gibi nimini onuruyla bitirip diplomasm ald; vnmek iin sylemiyorum, ama son iki yldr sren syaamnda, yle grltye yol amtr ki okulumuz tartma tarihinde bir benzeri grlmemitiu ocuk herkesin gzn yldrmtr: Hangi konu tartlsa, kesinlikle taban tabana tersini kalkr. Tartmada ok yeteneklidir, ilkelerini savunmada Trk gibi gldr; dnyada dncekln mantn son snrna kadar savunur. Ama benim en ok houma giden yn, zellikle beni eski dncelere kr krne bal kalmas ve ite bundan dolay yzylmzn "kan dolam" vulularyla ilgili kantlarla deneyleri hi bir zaman anlamak, dinlemek istememi olmasdr. {18}THOMAS DIAFOIRUS - (Cebinden tomar halinde byk bir tez karp Anglique 'e uzatarak) Dolaa-ra kar yazdm bir tezi yce babamn izniyle dncelerimin en yeni rn olarak kznz sunmaya cesaret ediyorum, efendim.ANGLIQUE - Efendim, bu benim iin kilitli kasa, almaz kese demektir; ben byle eylerden anlamam.TOINETTE. - Verin, verin, sslemesi, resimleri ie yarar; hi olmazsa bizim odann duvarlarna yaptrrz.THOMAS DIAFOIRUS - Ayrca yce babamn izinleriyle, hoa bir vakit geirip elenmek zere sizbir kadn otopsisi seyretmeye davet ederim; Kadavra zerinde bendeniz aklama yapacam.TOENETTE - Aman ne ho elence! Kimileri nianllarna gldr seyrettirirler. Ama otopsi amelat seyrettirmek dorusu daha kanedir.MSY DIAFOIRUS - uras da var ki, evlenme ve ocuk sahibi olma bakmndan gereken nitelikler dolaysyla da, emin olunuz ki u acizin olu yce tp biliminin tespit ettii ilkelere gre,stenene tmyle uygun bir durumdadr. ocuk sahibi olmann erdemlerine tmyle sahip olduu gi salam ocuk yetitirmek iin gereken zel nitelikleri de, hakkyla vardr. {19}ARGAN - Saygdeer olunuzu saraya sokup orada kendilerine bir tp grevi salamak dnlmyondim?MSY DIAFOIRUS - Dorusunu isterseniz sarayllar iin hekimlik yapma istei,ben acizlerince hibir zaman duyulmamtr. Bendeniz, kendimi halka adamay, her zaman tercih etmiimdir. Halk tedavi etmek, daha rahat bir itir. Yaptklarnzdan kimseye hesap vermek zorunda kalmazsnz. Bilimin ilkelerine uymak kouluyla, her ne olursa olsun, insann umurunda bile olmaz. Ama byk adam doktorluunun sakncal bir yan vardr; byk adamlar hasta olunca dokan kendilerini kesinlikle iyi etmesini isterler.TOINETTE - Olur ey deil! Onlarn sizlerden byle uluorta saaltm beklemeleri dorusu pek kahlk, efendim! Siz onlar iyi etmek iin yanlarnda bulunmuyorsunuz ya! Sizin asl greviniz maalarnz alp reetecik-lerinizi yazmak... Ellerinden gelirse iyi olmak kendilerine de Hem, onlar yle babayiitseler, kendi kendilerini iyi etsinler.MSY DIAFOIRUS - Doru, ok doru. Bizim grevimiz hastaya tp kurallar iinde bakmaktan ibaARGAN - (Cante 'a.) Msy, ltfen burda bulunan saygdeer insanlarn nnde kzma bir arkiz?CLANTE - Bendeniz de buyruunuzu bekliyordum efendim; izninizle efendilerimi elendirmi olmak iin matmazelle birlikte yeni bir operann bir sahnesini okumay dnyorum. (Angl 'e bir kt vererek.) Buyurun efendim, ite sizin okuyacanz para.ANGLIQUE - Benim mi?CLANTE - (Yava sesle Anglique'e.) Tanr akna kar kmayn; syleyeceimiz blmn ne oltrm. Siz merak etmeyin. (Yksek sesle.) Sesim iyi deil ama iittirecek kadar karsa bana yeter; matmazeli syletmek zorunda olduum iin, artk ltfen kusuruma bakmazsnz.ARGAN - Gftesi gzel mi?CLANTE - Okuyacamz ey doalama bir operack... Bir tr serbest iir ya da iirsel nesir bir ey... Akn ve gereksinmenin iki gnlden birdenbire koparp syletecei doal szler giby.ARGAN - Pek iyi. Dinleyelim.CLEANTE - (Sevgilisine bir obann azndan kendi akm bandan sonuna dek anlatr; ondan sona, ikisi karlkl arklarla birbirlerine duygularn sylerler.) Okuyacamz blmn konus belirmeye balayan bir grnmn gzelliine dald srada, birdenbire yanmasnda bir grltelir. Bam evirip hayvan gibi bir herifin bir oban kzma kt szler sylediini grr. Herir kez btn erkeklerin sayg gstermekle ykml olduklar "latif cins"in savunmasn stlenierife terbiyesizliinin cezasn verdikten soma da oban kznn yanma gidip dnyanm en gzel inden en gzel yalar aktan bir gen kz grr. inden kendi kendine, "Aman Tanrm! Bylesinr kza, nasl yle irkin davranlr? Dnyada u gzyalarmdan etkilenmeyecek bir insan, dahasabanl var mdr?" der. Kzn o elmas gibi yalarn dindirmeye alr. O gzel oban kz day o obana teekkr eder; ama yle sevimli, yle tatl, yle candan teekkr eder ki, oban aamaz; kzn her sz, her bak alevden bir ok gibi yreine iler. oban yle sylenir: "Di bir teekkr szne deecek bir ey olabilir mi? Byle iten bir yrein u etkileyici scakle kavuabilmek iin insan neler yapmaz, ne hizmetleri gze almaz, ne tehlikelere seve seve atlmaz?" der. Biraz nceki gzel grnm geip bittii halde oban bunun ayrmnda bileama ok az srdnden de yaknr; nk o grnmn bitmesi kendisini o gzel oban kzndan n, bu ilk andan soma, gen oban evine, yreinde yllarca srm bir akn en yein ateleriyandan sonra, artk ayrln btn aclarn ekmeye, grmeye duyamad sevgilisini bir daha a balar. Sevgilisinin dlemi, gece gndz gzlerinden gitmez; o dilberi bir daha grmek iinlinden ne gelirse yapar; ama oban kznn sk bir ember iinde geen yaamndan dolay hibamaz. Aknn yeinlii karsnda, sonunda onsuz yaayamayacam anlayp ayn on drdne benzsinden istemeye karar verir; bir kolayn bulup kza da bir not gndererek onun da iznini alr. Ne var ki, ayn zamanda, babasnn gzel kza bir bakasyla sz kestiini, dn hazandn renir. Artk o zavall obann yreinde ne derin yaralar aldn, elbette anlarn lecek duruma gelir. Sevgilisini bakasnn kollarnda grmeye dleminde bile dayana-madm verdii zntyle, sonunda oban kznn evine girip ondan duygularm renmeye, alnnn yaza bir yol bulur. Kzn evinde o korktuu hazrlklarn hepsini grr; kendi tatl akna karin ortaya kard yakksz rakibi de orada grr. Rakibinin, o gln rakibinin, o gnl , zafer kazanm bir edayla dikilip avm artk eline geirmi gibi durduuna tank olur; grdonu yle kzdrr ki sonunda fkesini g tutacak duruma gelir. Tapar gibi sevdii gzele ac durur; ne var ki, ona olan saygs ve babasmn orada olmas, onu duygularn yalnzca gzleriy anlatmak zorunda brakr. Ama sonunda, btn bu basklan zorlayp aknn taknlna kaplae syler: (ark gibi syleyerek.)Gzel Filis, yetiir ektiim znt byle;Brak susmay da, dncen nedir, ak syle!Bir yargya var: Ya kurtarp da yaat.Ya ldr de, bastn yere at!ANGLIQUE - (Ezgiyle yant vererek.)Grmyor musun Tirsis ne zldm benim?Dn hazrl srdke titriyor yreim!Sylemiyor mu baklarm dileim nedir?Gnldeki duygular bu kadar sylenebilir.ARGAN - Vay canma! Ben bizim kzn notay eline alp byle kitap okur gibi atr atr ark siini bilmiyordum!CLEANTE -Olur mu yle Filis ? Senin aknla ldran Tirsis Yalnzca yreinde bir yer almakla Nasl yehapsolup da kalmakla?ANGLIQUE -Yeter bunca duraksama u umarsz ite. Seni lgnca seviyorum ite!CLANTE-Nasl da tatl ey bu sylediin!Bana d m gsterdin yoksa ?GzelFils ne diyordun, ne syledindi demin?ANGLIQUE -Seni lgnca seviyorum, Tirsis!CLANTE-Yine iyi yrekli ol, brakma, syle Filis!ANGLIQUE -Seviyorum Tirsis, CLANTE -Durma, hi durma, syle, syle Filis. ANGLIQUE -Seviyorum, seviyorum oban seni ben, Seni Tirsis nasl seviyorum bilsen!CLANTE -Krallar, imparatorlar, byk komutanlar; Benim mutluluumun ei benzeri yok sizde. Ama skntda hi eksik olmuyor bizde: Duyduum nee, sevin, cokunluk u rakibin yznden silindi gittiANGLIQUE -Yere batsn o smsk adam dilerim; Ona baktka ben de di bilerim. ekilir ey mi byle ikenCLEANTE -Ama, baban seni zorla verirse; dncen ne?ANGLIQUE -Beni ldrse bile istemem onu;lrm, istemem, inan bana sen;lrm kesinlikle, hemen lrm.ARGAN - Peki ama kzn babas bu ie ne demi?CLANTE - Hibir ey dememi.ARGAN - Amma ahmak babaym o baba da ha! Bunca rezillik oluyor da herif hi ses karmyor!CLANTE - (arky srdrerek.)Aman, gzel meleim...ARGAN - Yok, yok, artk yeter. Dorusu bu oyun kt rnek olacak bir oyun. Bundaki oban Tirsis edepsizin biri; babasnn yzne kar yle eyler syleyen oban kz Filis de utan perdkd bana verin bakaym. Vay vaay! Hani sizin sylediiniz szler bunun neresinde? Bunda notardan baka bir ey yok!CLANTE - Aman efendim, bilmiyor musunuz? Son zamanlarda ark szlerini de beste gibi nota iaretleriyle yazma yntemini buldular!ARGAN - Pek iyi, artk zt- llerine uurlar olsun, gle gle efendim, gle gle. Yine grlki de, u operanz hi okumasaydmz daha iyi ederdiniz!CLEANTE - Efendimizi elendiririm dncesiyle okudum.ARGAN - Samalamamn elencelisini de iitmemi-tim. Hah! te karan.SAHNE VIBELNE, ARGAN, TOINETTE, ANGEUUE,MSY DIAFOIRUS, THOMAS DIAFOIRUS.ARGAN - Canmn ii... te Msy Diafoirus'n olu.THOMAS DIAFOIRUS - (Yine ezberden bir sayg sunma paragraf okumaya kalkrsa da, alt tarafn unuttuundan yar yolda kalr.) Hanmefendi, Yce Tanr'nn zat- llerine kaynanalk surmu olmas ayni isabettir; nk sima-y llerinde beliren...BELNE - Tam zamannda buraya gelip zt- lnizle tanabildiim iin cidden mutluyum efendimTHOMAS DIAFOIRUS - nk sima-y llerinde beliren... nk sima-y llerinde beliren... Madin tam ortasnda szm kestiniz, belleim altst oldu.MSY DIAFOIRUS - Baka bir sefer sylersin, Thomas.ARGAN - Ah, biraz nce burada olsaydn ne iyi olurdu, canmn ii!TOINETTE - Aman madam, ikinci baba konusuyla Memnon yontusunun, bir de ayiei adnda bir bitkinin sz geerken bulunamadnza ne denli yansanz haklsnz dorusu!ARGAN - Haydi kzm, msynn elini tat da kocan olarak kendisine lnceye dek ballk gsterszn dinleyeceine sz ver bakaym.ANGLIQUE - Aman, babacm!ARGAN - Ne o? "Aman, babacm!" da ne demek oluyor?ANGLIQUE - Tanr akna byle acele etmeyin. Biraz zaman brakn da hi olmazsa tanp anlabir aile kurabilmek iin her eyden nce birbirimize snmaya alalm.THOMAS DIAFORIUS - Bendeniz kendi adma zt lnize pek sndm matmazel, bence artk beklemeerek yok.ANGLIQUE - Belki sizin huyunuz suyunuz yledir de, byle birdenbire parlayverirsiniz efendim, ben yle deilim; izin verin de aklayaym ki o yksek artamlannz henz yreime ilr efendim.ARGAN - Yaaa! Pek iyi, pek iyi! yleyse evlendiinizde bhbirinizle tanp sevimek iin istediiniz kadar zaman bulursunuz.ANGLIQUE - Aman rica ederim, bana bir sre verin babacam! Evlilik yle bir zincirdir ki, ona hibir zaman bir yrei zorla balamamaldr; aslnda, msy kendini bilen bir adamsa, ksine zorla varm bir kz kesinlikle kabul etmemesi gerekir.THOMAS DIAFORTUS - Feh smme h sm-me kell, matmazel! Ben kendimi bilmekle birlikte, siederinizden yedbeyed tesellm edebilirim, efendim. {20}ANGLIQUE - Zorla gzellik olmaz, efendim.THOMAS DIAFOIRUS - Eslf- zmn muteber eserlerinde grdmze gre, evvel zaman iinde benaba evinden cebren karlmak suretiyle te-zevvc edilmesi ve bylece kzlarn kendi rzalar a u-u ayara atlm gibi gsterilmemeleri db- mstah-sene-i kudemdan imi, matmazel.{2ANGLIQUE - Eskiler eski zaman adamiarym efendim, biz yeniler de yeni zaman adamlaryz. Bizim zamanmzda yapmaca gerek yoktur; biz bir kimseyi kendimize uygun bulursak, zorla srklenmeden de gitmesini biliriz. Siz biraz sabrediniz, beni seviyorsanz, benim her istediimi siz de istemelisiniz.THOMAS DIAFOIRUS - u artla ki ibu l arzulan kalbi haklanmla tearuz tekil edecek mahiyette olmaya. {22}ANGLIQUE - Ama efendim, sevginin en byk kant, sevilenin her isteine boyun emektir.THOMAS DIAFOIRUS - rme mela'ml binniyat, matmazel: hatun kiinin mut'ma taallk etmemek artyla "menna"; aksi takdirde "ve ill fel." {23}TOINETTE - Ne denli kafa yorsanz bouna. Grmyor musunuz, msy daha sca scana okuldaniz hemen yantnza yant dayyor. Hem bylesine direnip de tp fakltesiyle onurlu bir akrabakurmay geri evirmenin anlam var m ya?BELNE - Belki de gnlnde bir aslan yatyor, kim bilir?ANGLIQUE - yle bir ey varsa, sanrm akl ve namus erevesinde bir ey olmas gerekir, madARGAN - Artk bu kadan yetti dorusu! Beni burada bostan korkuluu yaptnz!BELNE - Ben sizin yerinizde olsaydm, yavrucuum ille evlen diye stelemezdim, ama ondan sonra da ne yapacam bilirdim!ANGLIQUE - Ne demek istediinizi anlyorum, madam; aslnda bana kar nasl da iyicil olduunu bilmez deilim; verdiiniz t ne derece uygulanabilir, ite onu bilmem!BELNE - Elbette bilmezsiniz; sizin gibi pek uslu, son derece namuslu kzlar, ancak babalarnn szlerini kulak arkasna atvermesini bilirler. yle sz dinleme, sayg gibi eyleartk modas geti!ANGLIQUE - Bir kzn babasnn szn dinlemesinin de bir snr vardr madam; akl da, yasa emeyi gerektirmez.BELNE - Sanrm bu, siz evlenmeyi aslnda ho gryorsunuz, ama kendi keyfinize gre bir kocaemek istiyorsunuz demek oluyor.ANGLIQUE - Babam beni istediim gibi bir adama vermeyecekse, bari sevemeyeceim bir adama da vermesin, ite kendisinden yalnzca bunu dilerim.ARGAN - Efendim, bu durumdan pek utandm, beni balamanz dilerim.ANGLIQUE - Evlenmekte herkesin bir hesab var-dn. Ben kendi hesabma gerek bir sevgiyle sevebileceim bir kocadan baka bir ey istemem; yle bir kocaya mrm olduka balanp kalmsterim; onun iin ok saknmal davranmak zorundaym. Kimi kzlar vardr ki, srf analanyla balarnn basksndan kurtulup her istediklerini yapabilmek iin kocaya varrlar. Kimileri de evlenmeyi salt bir kar ve ticaret ilemi biimine sokarlar, madam! Bu gibileri, srf miras almak, kocalar lnce zengin olmak sevdasyla byle davranrlar ve mirastan mirasa konmak iin kocadan kocaya komakta duraksamazlar bile. Doallkla, byle yapanlar, yle ince eleyip sk dokumaz, kocalarnn nasl ey olduuna pek nem vermezler.BELNE - Bugn sizin kafanz pek ilek gryorum; acaba ne demek istediinizi anlayabilir miy?ANGLIQUE - Ben diyeceimi dedim; baka ne diyeyim, madam?BELNE - Siz yle ne dediini bilmez olmusunuz ki, artk bundan sonra bir dakika bile ekilmezsiniz.ANGLIQUE - Siz bana zorla bir terbiyesizlik ettirmek istiyorsunuz ama bu isteinize eremeyeceksiniz, madam; hi zlmeyin.BELNE - Edepsizlik olursa byle olur dorusu!ANGLIQUE - Ne deseniz bouna, madam.BELNE - yle gln bir kurumunuz, yle terbiyesizce bir kendinizi beenmiliiniz var ki artkes yaka silkiyor.ANGLIQUE - stediiniz gibi sylenin;,yaran yok madam; siz ne denli urasamz da ben gene terbiyemi bozmayacam; isteime ularm diye bo yere umuda kapl-mamanz iin, ite gznzARGAN - Bana bak, sen imdi iki kkn birini seeceksin, bu iin ortas yok: Ya drt gne deke evlenecek ya da bir manastra kapanacaksn. (Beline 'e.) Sen kendim zme, ben onu yola getiririm.BELNE - Kusuruma bakma, seni biraz yalnz brakacam, yavrum; kantte ok acele bir iim var. Biraz sonra gelirim.ARGAN - Git ekerim, git; hem notere ura da, syle o ii bitiriversin.BELNE - imdilik hoakalm minimini kocacm.ARGAN - Gle gle canmn can. Bu kadncaz beni nasl seviyor, bilemezsiniz... lyor, bayMSY DIAFOIRUS - Biz de artk izninizi rica edelim efendim.ARGAN - Aman efendim, Tanr akna, beni nasl buluyorsunuz, dorusunu syler misiniz?MSY DIAFOURUS - (Nabzna bakarak.) Haydi Thomas, sen msynn teki elini al, bakalm nabzndurumunu doru anlayabilecek misin? bu nabz yirmi yedi ksm tab-yi nabzn kangsndandr?THOMAS DIAFOIRUS - Kavlimce nabz, marz en-vmdan olup hayra almet olmasa gerektir. {25}MSY DIAFOIRUS - l.THOMAS DIAFOIRUS - Sulb olmasa dahi ibh-sulb-dr. {26}MSY DIAFOIRUS. - Aliyyll! {27}THOMAS DIAFOIRUS - Hareket-i dfidir. {28}MSY DIAFOIRUS - Mkemmel.THOMAS DIAFOIRUS - Bir nebze mtekatt ve gayr-i muntazamdr. {29}MSY DIAFOIRUS. - Ne l!THOMAS DIAFOIRUS. - Bu ise parankima-y taha-lide, yani dalakta bir fesada delalet etse {30}gerektir.MSY DIAFOIRUS - ok mkemmel!ARGAN - Hayr; Msy Purgon, tersine, karacierimin rahatsz olduunu sylyor.MSY DIAFOIRUS - iyi ya! Doru ite, zaten parankima demek hem karacier, hem dalak demektir; nk bunlar "via-i kasir", "bewb- mide" ve alelekser "kanat safra" vastasyla ok sasebette bulunurlar. Her halde Msy Purgon size bol bol klbast tavsiye etmitir.ARGAN - Hayr, halamadan baka bir ey yemeyeceksin dedi.MSY DIAFOIRUS. - iyi ya. Doru ite; halama olmu, klbast olmu, hepsi ayn ey, ondan dair hekim bulamazsnz.ARGAN - Msy, bir yumurtaya ka tuz tanesi koymal?MSY DIAFOIRUS - Ya alt, ya sekiz, ya on; kesinlikle ift adet olacak; ama ilalarda hep tek adet olmal! {31}ARGAN - Gle gle... Devletle efendim.SAHNE VII BELNE, ARGANBELNE - Bir eye dikkat etmen iin, sokaa kmadan sana bir kez daha urayaym dedim, yavruc. imdi Angelique'in odasnn nnden geiyordum, ierde gen bir erkek grdm; adam beni grARGAN - Kzmn yanmda gen bir erkek ha!BELNE - Evet. Kk kzn Louison da yanlarndayd; haberin en iyisini ondan alrsn.ARGAN - abuk Louison'u bana gnder, ekerim, abuk gnder. Vay, ahlaksz vay! Tevekkeli deil, doktorun olunu istemem de istemem diye tatturdu!SAHNE VIII LOUSON, ARGANLOUSON - Ne istiyorsunuz babacm. Annem beni ardnz syledi.ARGAN - Evet, ardm. yle gel bakaym. Daha yakla, beri gel. Yzn bana dn. Gzlerini kYzme bak. Eee?LOUSON - Ne var, babacm?ARGAN - Eeee?LOUSON-Ne var?ARGAN - Senin bana hibir diyecein yok mu?LOUSON - Eer cannz sklyorsa size yeni rendiim "Eek Derisi" ya da "Karga ile Tilki" dan birini syleyeyim.ARGAN - Ben senden masal istemiyorum.LOUISON - Ya ne istiyorsunuz?ARGAN - Seni kurnaz seni! Sen benim ne demek istediimi bilmiyor musun sanki?LOUISON - Vallahi bilmiyorum, babacm.ARGAN - Sen benim szm bu kadar m tutuyorsun?LOUISON - Ben ne yaptm ki?ARGAN - Ben sana, her ne grrsen hemen gel bana haber ver dememi miydim?LOUISON - Evet, demitiniz, babacm.ARGAN - Peki, szn tuttun mu?LOUISON - Evet, babacm. Her ne grdysem geldim, haber verdim.ARGAN - yle ama, bugn hibir ey grmedin mi?LOUISON - Hayr, babacm.ARGAN - Hi mi?LOUISON - Hi, babacm.ARGAN-Emin misin?LOUISON - Eminim.ARGAN - Ya! Ablann odasnda bir erkek grdn bana niin sylemiyorsun, utanmaz yalanc.LOUISON - Babacm!ARGAN - Ya! Dur, yleyse ben sana bir ey gstereyim! (Gidip bir tutam ubuk alr.)LOUISON - Aman! Babacm!ARGAN - Seni oyuncu yumurcak seni! Ablann odasnda bir erkek grrsn de sylemezsin, ha?L O U I S O N - Aman babacm!ARGAN - Ben sana yalan sylemesini reteyim de, sen de gr!LOUISON - (Dizlerine kapanarak.) Aman, babacm! Tvbeler tvbesi, bir dahaki sefere sylerim. Ablam bana syleme dedi de, onun iin sylemedim; ama imdi hepsini syleyeyim.ARGAN - Yalan sylediin iin sopay yiyeceksin. Artk tesini ondan sonra dnrz.L O U S I O N - Balayn babacm, bir daha yapmam!ARGAN- Olmaz, olmaz!LOUISON - Aman canm babacm, dvmeyin beni babacm!ARGAN - Dvmeyeceim!LOUISON - Tanr rzas iin kymayn bana babacm!ARGAN - (Yakalayp pataklayarak.) Al sana, al sana!LOUISON - Aman babacm! Beni yaraladnz. D u -run, ite ldm. (lm gibi yapar.)ARGAN - Ayol. Ne var, ne oldun? Louison, Louison! Aman Tanrm! Louison! Vah kzm, vah! Vay bama gelenler; kzcazm ld! Ah, ben ne yaptm! Elim knlayd da yapamaz olsaydm! sin o ubuklar! Vah kzm, vah yavrum, vah Louisoncuum, vah!LOUISON - Yok yok babacm, yle alamayn; bsbtn de lmedim.ARGAN - Vay dzenbaz pi kurusu vay! Haydi, neyse, gene bu seferlik balyorum, ama ne biliyorsan hepsini syleyeceksin.LOUISON - Aman, peki babacm.ARGAN - Ama dikkat et ha! Gene yalan syleyecek olursan, bak ite u kk parmam yok mu, o psini biliyor, yalan sylersen bana haber verir.LOUISON - Ama babacm, sakn size benim sylediimi ablama sylemeyin ha!ARGAN - Yok, yok, sylemem.LOUISON - yleyse... ey, babacm, ben ablamn odasndayken oraya bir adam geldi babacm.ARGAN - Peki, sonra?LOUISON - Ben o adama dedim ki, sen burada ne aryorsun, dedim; o da ben senin ablann alg hocasym, dedi.ARGAN - Ay, ay, ay! anlald. E, soma?LOUISON - Soma da ablam geldi.ARGAN - Ondan soma?LOUISON - Ondan sonracma babacm, ablam ona dedi ki: kn, ama kn, kn! Tanr aknsiniz! dedi.ARGON - E, sonra?LOUISON - Soma o adam da kmak istemedi.ARGAN - Peki, o adam ablana ne diyordu?LOUISON - Birok ey diyordu.ARGAN - Daha ne diyordu?LOUISON - Neler diyordu, neler! Ben seni seviyorum diyordu, sen dnyann en gzel kzsn diyordu.ARGAN - Ondan sonra?LOUISON - Ondan sonra ablamn nnde yere diz kt.ARGAN - Peki, soma?LOUISON - Ondan soma da ablamn ellerini pt.ARGAN - Ondan soma?LOUISON - Ondan soma da vey annem kapya gelince adam kaverdi.ARGAN - Baka bir ey olmad m?LOUISON - Hayr, babacm.ARGAN - Ama bak kk parmam bir eycikler fsldyor. (Parman kulana tutar.) Dur bakay! yle miii? Ooo! Ooo! Bak kk parmam bana senin bir ey daha grdn ama benden sakladLOUISON - yleyse babacm, sizin parmanz yalanc.ARGAN - Ama soma sen bilirsin ha!LOUISON - Yok babacm, siz ona inanmayn; o size yalan sylyor, iki gzm kr olsun ki yalaor!ARGAN - Eh, peki, peki; ben onu soma anlarm. Haydi sen imdi git, evreye gz kulak ol; haydi bakaym. (Kendi kendine.) Aman dnyada ocuk kalmam! Benim de bama ne pskll belaeler geliyor! Kendi hastalm bile dnmeye zaman yok. Artk dayanamyorum, illallah! (skee oturur.)SAHNE IXBRALDE, ARGAN.BRALDE - Eee, ne var ne yok aabey? Naslsn, iyisin umarm?ARGAN - Aman kardeim, ok ktym.BRALDE - Neden ok ktsn canm? Neyin var?ARGAN - ok ktym, ok! yle gszm ki sylesem kimse inanmaz.BRALDE - Vah va h ! ok canm skld.ARGAN - Konumaya bile zamanm yok.BRALDE - Aabey; ben de sana yeenim Anglique hakknda hayrl bir ksmetten sz etmeye gelmARGAN - (Birdenbire kprp iskemlesinden frlayarak.) Aman kardeim, bir daha benim yammda o kaltan adm anma! 0 dzenbaz, edepsiz, ahlaksz kz, iki gne kalmaz, bir manastra kapam.BRALDE - Oh! Ha yle! Biraz canlandn da iim ald; demek ben sana ifa getirmiim! Neyse,erinden biraz soma konuuruz. Ben imdi yolda gelirken rasladm da, sana ho bir elence getirdim: Hi olmazsa biraz derdini unutursun da iin alr, biraz soma ciddi eylerden konuurken ban din olur. Elence dediim ey, Arap klnda Msrl algclarla rakkaseler; ne kalacandan eminim. Msy Purgon'un reetesinden daha iyi gelmezse, o zaman syle! Haydi kalkalm.(Franszca metinde, bu perdeyle nc perde arasnda, yaptn konusuyla hibir ilgisi olmayan bale vardr: MoliereXLVLouis 'yi elendirmek iin bu baleyi araya sokuturmu ve Argon 'n kardei Beralde 'ayukarki szleri, ite o nedenle syletmitir; yapt Trk sahnesinde oynanrk, ikinci perde bittii srada bu balenin yerine orkestra uygun bir "ark havas " almaldr.)NC PERDE SAHNEI BERALDE, ARGAN, TOINETTE.BERALDE. - E, ne dersin aabey? Bizim alg senin Hinthyanndan daha ifal deil mi?TOINETTE. - Hi yle ey mi olur. Hinthyannn iyisini kullanmak yararldr.BERALDE - Neyse.. Artk biraz konualm, ne dersin?ARGAN - Bana bir dakika izin, kardeim, imdi gelirim!TOINETTE - Aln unu, efendim, bastonsuz yrye-meyeceinizi bilmiyor musunuz?ARGAN - yle ya, hakkn var.SAHNE II BERALDE, TOINETTE.TOINETTE - Aman, Tanr akna yeeninizin mutluluunu savsaklamayn, efendim.BERALDE - Ben onu isteini ulatrmak iin elimden geleni yapacam.TOINETTE - Sanrm, bizim msynn kafasna koyduu zrva sevdadan onu vazgeirmeye bakmal; bn ben buraya iimize yarayacak bir hekim sokup Msy Purgon'dan soutmaya, onun uygulad satm yanl gsterip gznden drmeye almaktan baka yol grmyorum. Ama, el altoda o ii bir kimse de yok. Neyse, benim aklma bir oyun geliyor.BERALDE-Ne gibi?TOINETTE - Akla sacak ey deil ama sonucu ok iyi olabilir. Siz iin orasn bana brakn di paynza deni yapmaya bakm. te, bizimki de geliyor.SAHNE III ARGAN, BERALDE.BERALDE - imdi aabey, seninle biraz konuacam, ama her eyden nce, bir kez fkene kaplarsip grlemeyeceine kesinlikle sz vereceksin.ARGAN - Peki, haydi yle olsun.BERALDE - Sana syleyeceim eylere ac ac yantlar vermeyeceksin.ARGAN - Ona da peki.BERALDE - Konuacamz konulan el birliiyle yoluna koymak iin soukkanllkla dneceksin.ARGAN - Pek iyi dedik ya ite. Amma uzun giri yapyorsun yahu!B E R A L D E - A benim canm kardeim, senin bunca servetin olduktan sonra, u dnyada biricik kzn varken, -nk teki daha kk, onu hesaba katmyorum-nasl olur da onu manastktan sz etmeye dilin varr?ARGAN - A benim canm kardeim, ben kendi ailemin biricik reisi olduktan sonra, nasl olurda, keyfmin istediini yapamam?BERALDE - Karn seni durmadan, dinlenmeden kzlarm bandan atmaya kkrtyor; sanki pek dinda, ikisini de bir an nce rahibe yaptrp mutlu olmak istiyor.ARGAN - Hah, ite baladk! Daha sze girergirmez kadncaz ie kartrdn; btn ktlkleBERALDE - Hayr aabey; onu bir yana brakalm; o zverili kadncazn bu aileye kar byk t besledii, kendi karn hi dnmedii, seni ldrasya sevdii, ocuklarna kar inangi gsterdii kesin. Onun iin biz imdi onu bir yana brakalm da, gene kzma gelelim. Sen, Tanr akna ne amala o kzcaz bir hekimin oluna vermek istiyorsun?ARGAN - Bana, benim iime yarayacak bir damat gerek; ite o amala kardeim.BERALDE - Senin iine yarayacak damat kznn iine yaramaz aabey; hem, imdi ona daha iyi bir ksmet kt.ARGAN - yle ama, teki benim hakkmda daha hayrldr, kardeim.BERALDE - yi de aabey, bu kz senin iin mi kocaya varacak, yoksa kendisi iin mi?ARGAN - Hem kendisi iin, hem benim iin varacak kardeim; ben aile ocama, iime yanyacak kimseleri sokmak isterim.BERALDE - O zaman, bu hesaba gre kk kzn da evlenecek ada olsayd, onu da bir eczacya ktin demek.ARGAN - Olabilir, niin vermeyeyim?BERALDE - Peki ama, sen sonsuza dek byle doktorsuz, eczacsz yaayamayacak msn? evrendeki insanlarla doann yasalarna karn mrnn sonuna dek hep byle hasta olarak m yaamak ist Hi yle ey mi olur?ARGAN - Ne demek istiyorsun, kardeim?BERALDE - Valla aabey, unu demek istiyorum ki, grdm adamlarn iinde en az hasta olan sn; sendeki salk bende olsayd, baka bir ey istemezdim. Salnn yerinde olduuna, bedenir gibi salamlna kant istersen, onu da syleyim: Sen imdiye dek yaptrdn bunca gereksira karn hl saln bozmay baaramadn gibi, hl atlamadn. Dnyada saln bundan ARGAN - Ama bilmem farknda msn, ben ite o ilalarla yayorum, kardeim... Dahas, Msy PBen sana gn bakmasam, sen hemen lrsn," diyor!BERALDE - Onu bilmem, ama sen akln basma toplamayacak olursan, o herifin bu gidile sana teki dnyay boylatmakta kusur etmeyeceini ok iyi biliyorum!ARGAN - Bu konuyu biraz grelim, kardeim. Sen fenn-i cell-i tbba {32}inanmyor musun?BERALDE - Hayr aabey, inanmyorum; inanmamakla da inancmn bozulacan sanmyorum.ARGAN - Ne demek! Herkesin kabul edip onaylad, yzyllardr insanlarn saygyla karladce-lli sen doru bulmuyor musun?BERALDE - Sz aramzda ama, doru bulmak yle dursun, tersine insanlarn akimi elmi en korklklardan biri gibi gryorum; yle filozof gzyle balonca, bundan daha tuhaf bir maskaralkbir inam iyi etmeye kalkm bir insan kadar gln bir yaratk olamaz.ARGAN - Bir insann baka bir insan iyi edemeyecei yargsna nasl varyorsun, kardeim?BERALDE - Ben yle dnyorum aabey: insan makinesini oluturan elerin nitelii bugne deoann bir gizi olarak kalmtr; insan bilgisi henz bu makinenin nasl ilediini hi mi himamtr; doa gzlerimize yle kaim perdeler ekmi ki, insan denen alemin iyzn grme olaARGAN - yleyse, sana gre hekimler hibir ey bilmiyorlar demek?BERALDE - Bir ey bilmiyorlar diyemem, bilirler aabey. ounlukla ok iyi edebiyat bilirler, Latincenin ki-barcasm konuurlar, btn hastalklarn Yunanca adlarn bilirler, tanmlarndrlmalarn bilirler; ama saaltma gelince, ite onu hi bilmezler.ARGAN - yle ama, sanrm salk konusunda, doktorlarn doktor olmayanlardan daha ok ey bildlerini olsun kabul etmek zorundayz.BERALDE - Onlar yalnzca, ite o sylediim eyleri bilirler aabey; o kadarck ey de, sanrlamaz; hekimlerin btn uzmanlklar, tumturakl samalar savurmakta, gz boyayan laf salatalar yumurtlamaktadr: Bunlar da, hastaln nedeni yerine talimin sylemekten, saaltm yerine vermekten baka bir ey deil.ARGAN - yle ama, bu sendeki kadar akl, sendeki kadar yetenek bakalarnda da var, kardeim; bir kez hasta oldu mu, herkes hekime kouyor.BERALDE - Onun nedenini hekimlerin becerisinde deil, insanlarn zayflnda aramal.ARGAN - Ama, sanrm doktorlar kendi sanatlarna inanyorlar ki kendilerine de onu uyguluyorlar.BERALDE - Onun da nedeni, halkn saflndan yararlanan kimi hekimlerin kendi yalanlarna kendilerini de kaptrm olmalardr; ama yle eye kaplmayanlan da vardr. rnein sizin Msn inceliklerini pek kavrayamam; herif tepeden trnaa doktor! Sanatnn ilkelerine matematiksel gereklerden daha ok gvenen ve o ilkelerin doru olup olmadn incelemeyi bile byket sayan bir adam! Tpta hibir bilinmeyen nokta, hibir kukulu konu, hibir etin durum kabul etmez; kr krne kurulmu bir inan tutuculuuyla, sarslmaz bir gvenin verdii iddetla akl ve manta bel balayan bir katlkla, btn saaltm kan almakla i yumuatcda gresap etmez. Bu durumda bulunan bir kimse, doal olarak ktl ktlk diye yapmaz; adamcazi niyetle br dnyaya gnderir; dahas, seni ldrrken yapt eyi, karsyla ocuklarna, de yapar.ARGAN - Belki de, senin adamcaza korkun bir hncn var, kardeim. Neyse, konuya gelelim. Bu durumda, insan hasta olunca ne yapmal?BERALDE - Hibir ey yapmamal, aabey.ARGAN - Hibir ey yapmamal m?BERALDE - Hi mi hi. Yalnzca dinlenmeli. Vcudunu kendi haline brakrsan, o dt hastalava kendini kurtarr. i ktye gtren, bizim kendi kaygmz, kendi telamzdr; hemen hi lmez, birok kimse kendi elleriyle itikleri ilalara kurban gider.ARGAN - Ama, sanrm aralarla doaya yardm etmek olanan da kabul etmeli kardeim.BERALDE - Vallahi aabey, bunlar, insann iine geldii iin houna giden bir takm bo grl her dneminde insanlarn holarna gittiini kabul ettikleri byle bir takm dlemler vardrarn gerek olmas, ciddi olarak istenecek bir eydir. rnein, bir hekim doaya yardmdan, haala kar savamay kolaylatrmaya almak gereinden, ona zarar veren nedenleri kaldrp salayarak grevini yapabilecek iyi bir duruma getirmek zorunluundan sz edecek, kam temizleme gereinden, beyinle barsaklarn dinlendirilmesin-den, dala rahat ettirmekten, gsumuatlmasndan, karacierin temizlenmesinden, yrein glendirilmesinden, doal ate derecesalanmasndan ve srdrlmesinden ve kendisinde mr uzatacak bir takm gizler bulunduundan vuracak olursa, hekimliin masal ynnden sz ettiinden artk hi kuku duymamalsn. Aslndan ve gerein alamna girdiin zaman, o safsatalardan ortada iz bile kalmadn anlar, gzel b dten uyanp birdenbire gerekle karlatnda duyduun zntye benzer bir ey duyumsarsARGAN - Demek dnyanm btn bilimi, hep senin kafanda toplanm: Sen hekimlii, yzyln en bmlerinden daha iyi biliyormusun da bizim haberimiz yokmu!BERALDE - Senin o byk hekim dediklerin iki kiilikli adamlardr! Szlerine bakarsan, dnyann en uzman adamlardr; ama i banda grsen, insanlarn en bilgisizleri de onlardr.ARGAN - Olur ey deil dorusu! Meer sen byk bir bilginmisin de biz bilmiyormuuz yahu! irada bir tp bilgini olmalyd da, senin u safsatalarn yere vurup burnunu biraz indirmeliydi!BERALDE - Ben tbba kar savamak iin ortaya atlm deilim, aabey; insanlar, kendilerindek kouluyla, iyi kany da kt kany da istedii gibi tamakta zgrdr. Aslnda, ben de bumak zere sylyorum. Amacm sizi u yanl yoldan evirmek ve biraz da elendirmi olmak iine'in hekimlerden sz eden gldrlerinden birine gtrmek.ARGAN - O senin Moliere dediin herif, edepsizin biri; yerin dibine batsm gldrleri! Dnyada alay edecek adam bulmam bulmam da, hekimler gibi kutsal insanlar bulmu... Edepsiz herif!BERALDE - Ama Moliere hekimlerle deil hekimliin gln ynleriyle alay ediyor.ARGAN - Fenn-i cell-i tbba burnunu sokup denetime kalkmak ona kalmt sanki! Amma kakavan, amma edepsiz ey... Kalkm da muayeneyle alay eder, reeteyle alay eder, heyet-i etibbaya saldrr, etibba-yi kiram haze-rt gibi muhterem ahsiyetleri sahneye karr.{33}B E R A L D E - Sahnesinde insanln trl mesleklerini gstermesin de ne gstersin? Btn tiolarda her gn krallar, imparatorlar sergilenip duruyor, sanrm, onlarn da hekimler kadar nemi vardr!ARGAN - Hay Tanr cezasn versin o ilenli herifin! Ben hekimlerin yerinde olsaydm, Tanr bilir ya, bu edepsizlikleri onun yanna brakmazdm. Hasta olunca semtine bile uramaz, kendi haline biralar, gebertirdim! {34} Ne kadar yalvarp yakanrsa yakarsn, kan almay, tenkyeyi ben ona dnde bile gstermez, hem de karsna geer, "atla da patla, kvran Nasl, bir daha tp fakltesini tefe koyar msn?" derdimBERALDE - Adamcaza nasl da fken varm.AR G A N - Olmaz olur mu? Zevzek herifin biri! Hem, doktorlarda akl varsa, ona benim dediimi yaparlar.BERALDE - Ama, belki de Moliere senin doktorlardan daha akll kar; o, dnyada onlardan yardm istemez.ARGAN - istemezse kendi bilir, ilaszlktan geberir.B E R A L D E - Onun da kendine gre bir takm dnceleri var da onun iin ila istemiyor. Onun ileri srdne gre hastalktan baka bir de ilaca dayanabilmek, ancak gl kuvvetli ko iiymi; olur olmaz adamn harc deilmi! Kendi gc de ancak kendi hastalna yetermi. {3ARGAN - Ne aptalca nedenler bunlar! Aman kardeim, artk u herifin konusunu kapat. Vallahi safram oynatyor; sen beni hasta edeceksin!BERALDE - Peki aabey, zme kendini. Konuyu deitirmi olmak iin bari unu syleyeyim. Kzn kalbini krd diye zavally bir manastra kapatmak gibi ar kararlar vermen doru olmaz; hen ona koca seerken kr krne fkene de kaplmamalsn; byle eylerde kzlarn dnceleri katmaldr. Bu, yaamla ilgili bir konudur; evlilikte mutluluk da buna baldr.SAHNE IV MSY FLEURANT, ARGAN, BERALDE.(Msy Fleurant'n elinde bir rnga vardr.)ARGAN - Aman! Bir dakika izin ver birader.BERALDE - Ne oldu? Ne yapacaksn?ARGAN - Bir tenkyecik yaptracam; imdi biter.BERALDE - Alay m ediyorsun Tanr akna? Sen ten-kyesiz, ilasz bir dakika duramaz msn? Bdi, baka sefer yaparsn; biraz dinlen.ARGAN - yleyse, siz ya bu akam ya da yarn sabah gelirsiniz, Msy Fleurant.MSY FLEUEANT - (Beralde a.) Siz ne karyorsunuz? Niin doktorun sylediklerine kar gelipa tenkyeyi yaptrmyorsunuz? Cesaretin bu derecesine diyecek yok dorusu!BERALDE - Haydi iinize gidin efendi, anlalan siz adam gibi sz sylemeye almamsmz.MSY FLEURANT - lala alay olmaz; bana da zaman yitirtiyorsunuz. Ben doktordan aldm bir reete zerine buraya geliyorum; imdi gidip Msy Purgon'a sylediklerini yapmamn engellendi, onun iin grevimi yapamadm haber vereceim. Siz grrsnz... Grrsnz siz!ARGAN - Aman kardeim, sen bir ykma yol aacaksn.BERALDE - Evet, Msy Purgon'un salk verdii tenkyeyi yaptrmamak gibi byk bir ykma yol k, bir kez daha soruyorum aabey, sen bu doktor alkanl hastalndan artk vazgemeyecek olduka byle ilalar iinde gml m yaayacaksn?ARGAN - Aman kardeim, sen de sanki salam adama sz syler gibi konuuyorsun; sen benim yerimde olsaydn, belki de bu dilleri deitirirdin. nsan sapasalam olursa, tbba kar sz sk kolaydr.BERALDE - Haydi yle olsun, ama senin hastaln ne?ARGAN - Sen beni ldrtacaksn! Ah, u benim hastalm senin bana gelse de bir grsen, bakbl gibi ter misin! Hah, ite Msy Purgon da geldi.SAHNE VMSY PURGON, ARGAN, BERALDE, TONETTE.MSY PURGON - Aada, kapnn nnde ok parlak eyler iittim: Burada benim reetelerimle amu, salk verdiim ila alnmam!ARGAN - Aman efendim, ilac almak istemeyen...MSY PURGON - Dorusu bir hastann doktoruna kar byle garip bir biimde bakaldrmas, bu bir cesaret gstermesi grlm, iitilmi ey deil!TONETTE - Mthi ey!MSY PURGON - Benim kendi elceizlerimle hazrladm bir tenkyeyi siz kabul etmeyesiniz ha!ARGAN - Aman efendim, kabul etmeyen...MSY PURGON - Fenn-i cell-i tbbn bilcmle ka-vaid ve esst- lyesine tevfikan keif ve nmu bir tenkyeyi reddediyorsunuz, ha! {36}TONETTE - Ne byk su!MSY PURGAN - Em'ada fevkalde bir tesir icra edecekti. {37}ARGAN - Aman, kardeim...MSY PURGON - stihfafla reddediyorsunuz, ha! {38}ARGAN - O, o reddetti...MSY PURGON - Usle, daba mugayir bir hareket. {39}ARGAN - Doru, ok doru.MSY PURGON - Fenn-i cell-i tbba kar mthi bir suikast.ARGAN - Bunun nedeni...MSY PURGON - Fakltenin otoritesine kar irtikap olunan {40} byle bir cinayet cezasz kalmayacaktr.TOINETTE - Hakknz var.MSY PURGON - Bu andan itibaren sizinle mnasebetimi kesiyorum.ARGAN - Vallahi su bende deil, kardeim bunu...MSY PURGON - Artk sizinle shriyet tesis etmek {41} istemiyorum.TOINETTE - ok iyi edersiniz.MSY PURGON - Sizinle her trl mnasebatm-zn munkat olduuna {42} delil olmak zere de ydiyesi olarak baladm parann hccetini {43} ite gznzn nnde yrtyorum! (MsyPurge frlatr.)ARGAN - Ama ktln ba, u benim kardeim!MSY PURGON - Siz benim tenkyemi hor grrsnz, ha!ARGAN - Syleyin getirsinler, hemen imdi yapve-reyim!MSY PURGON - Byle yapmasaydnz, pek yalanda sizi bu dertten kurtaracaktm.TOINETTE - Kurtarlmay hak etmiyor!MSY PURGON - Vcudunuzu temizleyecek, tekmil ahlat asidenizi tard ve ihra edecektim. {44}ARGAN - Ah kardeim!MSY PURGON - Kse-i ahltiyyenizi {45} on on iki ilata dibine kadar boaltacaktm.TOINETTE - O sizin bu zeninizi hak etmiyor!MSY PURGON - Amma... Madem ki siz benim elimde iyi olmak istemediniz...ARGAN - Su bende deil!MSY PURGON - Madem ki hastann hekime kar mkellef olduu itaatten inhiraf ettiniz... {46}TOINETTE - ! ! !MSY PURGON - Madem ki siz benim emrettiim ilalara isyan ettiniz...ARGAN - Yooo, asla yle deil!MSY PURGON - Ben de ite sizi bu mariz bnyenize, barsaklarmzdaki fesada, kannzn tegayysafranzn meraretine ve ahlatnzn tekasfne terk ediyorum. {47}TOINETTE - ok iyi ettiniz. ARGAN - Aman Tanrm!MSY PURGON - Grrsnz balon, drt gn gemeden tedavi edilemez bir dununa germezseniz..- Aman! Acyn bana! MSY PURGON - Batat-i hazme urayasnz. {48} ARGAN - Aman Msy FurgonRGON - Batat-i hazmdan su-i hazme {49} desiniz.ARGAN - Aman Msy Purgon!MSY PURGON - Su-i hazmdan adem-i hazma...{50}ARGAN - Aman Msy Purgon! MSY PURGON - Adem-i hazmdan zelek-ul-em'aya.ARGAN - Aman Msy Purgon!MSY PURGON - Zelekul-em'adan dizanteriye.ARGAN - Aman Msy Purgon!MSY PURGON - Dizanteriden suilknyeye.ARGAN - Aman Msy Purgon!MSY PURGON - Ve nihayet cretinizin cezasna uram olacaksnz; dizanteriden cretinizin scei zya- hayata. {51}SAHNE VIARGAN, BERALDE.A R G A N - Aman Tanrm, ldm, sen beni mahvettin, kardeim!BERALDE - Ne var, ne olmu?ARGAN - Aman artk dayanamyorum! Fenn-i cell-i tbbn cn imdiden duyar gibi oluyorum.BERALDE - Vallahi sen delisin aabey! Bana dnyay balayacaklarn bilsem, seni bu durumda ek istemezdim. Tanr akna biraz toparlan; kendine gel; o kadar kuruntuya kaplma!ARGAN - Grmedin mi, kardeim, herif beni ne acayip hastalklarla korkuttu.BERALDE - Aman canm, sen de amma saf adamsn!ARGAN - Ne diyorsun? Herif drt gn gemeden artk saaltiamaz bir duruma geleceimi sylBERALDE - Onun sylemesinden ne kar! Gaipten ses mi geldi? Hem senin u szlerine bakyorum da, sanki yaamn herifin elindeymi de istedii gibi uzatp ksal-tabilirmi sanacam geli Akln basma topla; mrn ne kadarsa o kadar yaarsn! Msy Purgon'un ne ilalar seni yaatne de fkesi ldrr. Bu olaydan olsun artk ders al da u hekimlerden yakan syrmaya bak; aalnnn yazs yle de mrn olduka bu heriflerle urap duracaksan, dnyada hekim bir tane r bakasn bulur, belki de yaamm bunun elinde olduu gibi tehlikede brakmam olursun.ARGAN - Aman ne diyorsun, kardeim? Bu herif benim huyumu suyumu, beni nasl iyiletirmek gerektiini biliyordu.BERALDE - Vallahi senin kr krne saplanp kaldn bir takm dnceler var; sen, her eyi orsun.SAHNE VBTOINETTE, ARGAN, BERALDE.TOINETTE - Efendim, bir hekim geldi, sizi grmek istiyor.: ARGAN - Hangi hekim? TOINETTE - Bir hekimlik hekimi. ARGAN - Kim olduunu soruyorum sana.TOINETTE - Ben tanmyorum, ama bir elmann bir yans ben, bir yans o! yle benziyor ki, anamn namusundan emin olmasaydm, babacm ldkten soma Tan-n'nm verdii bir kk karde derARGAN - Getir unu.BERALDE - Gene talihiniz varm, tam zamannda isteiniz oldu. Bir hekim gitti, bir hekim geldi.ARGAN - Vallahi sen bir ykma yol aacaksn diye korkuyorum.BERALDE - Gene mi baladn? Dnp dolap hep ayn noktaya geliyorsun.ARGAN - Bak, demin herifin sayp dkt hastalklar hl aklmdan kmyor, hi bilmediim ha...SAHNE VIII TOINETTE (hekim klnda), ARGAN, BERALDE.TOINETTE - Efendim, gerekirse hacamat, tenkye gibi konularda emr-i linize amade bulunduumu arz {52} iin msaadenizle ziyaretinize geldim.ARGAN. - Taltif buyurdunuz, minnettar ettiniz efendim. (Kendi kendine.) Olur ey deil, tpk bizim Toinette.TOINETTE - Kusura bakmayn efendim, uama bir ey sylemeyi unutmuum; imdi gelirim.ARGAN - Aman kardeim, ne dersin, sanki p demi Toinette'in burnundan dm, deil mi?BERALDE - Benzeyi olursa bu kadar olur dorusu; byle eylere ok raslanyor; tarih kitaplar hep doamn bu gariplikleriyle dolu.ARGAN - Vallahi, ben kendi hesabma atm kaldm, hem de...SAHNE IX TOINETTE, ARGAN, BERALDE.TOINETTE - (Hekim kln karp kendi giysilerini yle abuk giyer ki, ikisi bir kii sanl efendim.ARGAN - Ne var?TOINETTE - Beni armadnz m?ARGAN - Ben mi? Yooo.TOINETTE - Demek kulaklarm nlam.ARGAN - Biraz burada dur da bak, doktor sana nasl da benziyor!TOINETTE - (Odadan karak.) Aman canm, benim aada iim var; hem ben onu greceim kadar gARGAN - kisini de grm olmasam, dorusu ayn insan sanrdm!BERALDE - Ben byle olaanst benzeyiler konusunda akllara durgunluk verecek birok ey okum; bu zamanda bile, herkesi aldatan baz olaylar grlyor.ARGAN - Belki de, ben kendi hesabma bunlar birbirine kartrr; ikisinin ayn kii olduuna bile ierim.SAHNEXTOINETTE (hekim klnda), ARGAN, BERALDE.TOINETTE - Affnz istirham ederim efendim, kusura bakmayn.ARGAN - alacak ey dorusu!TOINETTE - Zt- lleri gibi nl bir hastay grmek merakna dtm iin bendenizi her halm; her tarafa yaylm olan nnz, cesaretimi balatabilir.ARGAN - Aman efendim, ho gelip safalar getirdiniz.TOINETTE - Yzme ok dikkatli baktnz gryorum efendim. Acaba kulunuzun ka yanda olduyurursunuz?ARGAN - Eh, olsun olsun da, pek pek yirmi alt, yirmi yedi... daha ok deil.TOINETTE - Hah hah haay! Tam doksan yamdaym.ARGAN - Doksan m?TOINETTE - Evet. Byle taze, grbz kalmama gelince, o benim sanatmn bir srr.ARGAN - Doksan yama gre gzel bir gen yal bu dorusu.TOINETTE - Bendeniz gezgin hekimim, ehirden e-hire, ilden ile, lkeden lkeye dolap hazakatimle mtenasip {53} mhim hastalklar, alkama lyk ar hastalar arar, ylesini bulunca h sanatmn o parlak ve muazzam esrarm {54} tatbik ediveririm. yle harc- lem olmu d {55}talklara, romatizma, nezle, srma, yel, ba-ans gibi ocuk oyunlarna tenezzl bile etmem. ndeniz vahim ve mhim hastalklar, beyne vuran nefis daim hummalar, mkemmel humm-yi fu-frler, ala taunlar {56} , gzel vebalar, olgun ve dolgun istiskalar {57} , en iyi cinsinden sdr iltihab yapm zatlcenpler {58} isterim. yle eylere baylrm; anl zaferleahalarda kazanrm; bina-en-alazlik {59} efendim, zt- llerinde ite bu saydm hastalklirden bulunmal, btn hekimler sizi yzst brakm olmal, son nefesiniz aznza gelmeli klalarmn keskinliini, iimdeki sizi tedavi etmek arzusunu gstereyim.ARGAN. - yilimizlebendeni^^mettar ediyors-nuz efendim.TOINETTE - Verin bana nabznz. Hadi! Doru at bakaym! Ben seni yoluna koymann yolunu bilirim ha! Vay canna! Ne edepsiz nabzm bu! Anlalan, sen daha beni tanmyorsun! Sizin hekiniz kim?ARGAN - Msy Purgon.TOINETTE - Benim defterimdeki byk hekimler listesinde yle bir ad anmsamyorum. O adamcasizde hangi hastalk olduunu syledi?ARGAN - O karacier dedi, ama bakalar da dalak diyor.TOINETTE - Onlarn hepsi bilgisiz. Siz akcierinizden hastasnz.ARGAN - Akcierimden mi?TOINETTE - Evet, akcierinizden. Yaknmalarnz nedir?ARGAN - Ara sra baanlan geliyor.TOINETTE - Hah! Tam ite! Akcier...ARGAN - Kimi zaman da gzlerimin nne sanki bir perde ekilir gibi oluyor.TOINETTE - Akcier.ARGAN - Kimi zaman da midem bulanyor.TOINETTE. - Akcier.ARGAN - Kimi gnler de karnmda kulunca benzer arlar olur.TOINETTE - Akcier. Yemeklerinizi itahla m yersiniz?ARGAN - Evet efendim.TOINETTE - Akcier. Cannz biraz arap ister mi?ARGAN - Evet efendim.TOINETTE - Akcier. Yemeklerden soma hafif bir uyku gelir, uyumaktan holanrsnz, deil mi?ARGAN. - Evet, efendim.TOINETTE - Akcier canm, akcier diyorum size. Hekiminiz size ne gibi ilalar verdi?ARGAN - orba verdi.TOINETTE - Vay bilgisiz!ARGAN-Tavuk verdi!TOINETTE - Vay bilgisiz!ARGAN - Dana verdi.TOINETTE - Vay bilgisiz!ARGAN - Et ve sebze suyu verdi.TOINETTE - Vay bilgisiz!ARGAN - Taze yumurta verdi.TOINETTE - Vay bilgisiz!ARGAN - Bir de akamlan barsaklanm yumuatmak iin erik hoaf verdi.TOINETTE - Vay bilgisiz!ARGAN - zellikle arabma ok su katmam syledi.TOINETTE - Vay bilgisiz, vay bilgisiz olu bilgisiz, vay bilgisizlerin en bilgisizi vay! arabmza kesinlikle su katmayacaksnz; ok sulu olan kannz biraz glendirip kvamek iin ok sr eti, ok domuz eti, ok hollanda peyniri, ok bulgur, ok pirin, ok kestanas yiyeceksiniz; kannz ancak bunlarla koyulap kvamna gelebilir. Sizin doktorunuz hayvan biriymi. Size, ben kendim bir doktor seip gndereceim; Paris'e uradka ara sra ben de gip yoklarm.ARGAN - Minnettar edersiniz.TOINETTE - Hem Tam akna, siz bu kolunuzu ne yapyorsunuz?ARGAN - Ne gibi?TOINETTE - Ben sizin yerinizde olsaydm, byle bir kolu hemen kestirip atardm.ARGAN - Aman etmeyin! Niin?TOINETTE - A canm, grmyor musunuz? Sizin btn yediinizi o ekiyor, bedeninizin baka yanl besinsiz brakyor!ARGAN - yle ama, kolum bana gerekli.TOINETTE - Sizin yerinizde olsaydm, u sa gzm de kartrrdrm.ARGAN - Gzm m karaym?TOINETTE - Bakn sa gznz, sol gznzn btn besinini arp onu a brakyor, grmyor mn de, unu bir an nce aldnverin; ondan sonra sol gznzle daha iyi grrsnz.ARGAN - imdilik pek acelesi yok.TOINETTE - Hoakaln. Byle abuk kalkmak istemezdim ama, dn lm bir adama bakmak iin nemuayeneye gitmek zorundaym.ARGAN - Dn lm bir adama bakmak iin mi?TOINETTE - Evet, sa olsayd saaltm iin ne yapmak gerekirdi, ite onu belirlemek. imdilikoakaln.ARGAN - Kuraldr, hastalar konuk uurlamaz.BERALDE - Bu hekim ok anlaylya benziyor.ARGAN - yle ama, biraz kestirmeden gidiyor! Can pek tez!BERALDE - Btn byk hekimler yledir.ARGAN - Bir kolumu kesecek, bir gzm karacak, teki kolumla br gzm rahat ettirecek! Vkolumla br gzm o denli rahat olmayversin! Herif beni tek kollu, tek gzl brakacak, ammaa ameliyat ha!SAHNE XI TOINETTE, ARGAN, BERALDE.TOINETTE - Haydi, haydi, eksik olmayn! Hi glecek halim yok dorusu.ARGAN - Ne var! Ne oluyor?TOINETTE - Sizin doktor benim de nabzma bakmak istiyor da...ARGAN - Baknd bir, doksan yanda bu!BERALDE - Aman aabey, beni dinleyin; u Msy PurgonTa aran aldna gre, yeenime baka br, biraz da ondan sz etsek olmaz m?ARGAN - Yok, kardeim yok; o bana kar geldi, ben onu bir manastra kapatacam. Hem bu iin iinde bir gnl oyunu var; benden gizli birisiyle grm; ben ii anladm ama o farknda deBERALDE - Ne olur aabey, birisine biraz eilimi filan varsa cinayet deil ya bu! Sonuta namusuyla evlendikten soma, senin onurun mu eksilir?ARGAN - Ne olursa olsun kardeim... rahibe olacak, o kadar. Bu i kararlat.BERALDE - Sen birini sevindirmek istiyorsun.ARGAN - Ben senin dilinin altnda ne olduunu anlamyor deilim. Dnp dolap hep o noktaya giyorsun; bizim kan senin iine dert oldu gitti.BERALDE - yleyse evet aabey; yle istiyorsan, ite aka sylyorum; ben de karndan sz etmitim; senin u hekim merakna ne kadar tutuluyorsam, ona kar olan dknlnle onun sana r tuzaa k-rkrne kendini kaptrmana da yle kzyorum.TOINETTE - Aman efendim, rica ederim, madama dil uzatmayn; bizim madanm kl kadar kusuru yok, ii d bir; madam efendimi sever, efendim de onu sever... Byle ey nasl sylenirARGAN - te una sor da bak, nasl da nazlandnyor beni!TOINETTE - Dorusu yle.ARGAN - Hastalma nasl da zlyor.TOINETTE - Elbette.ARGAN - Nasl da candan bakyor; nasl da emek veriyor.TOINETTE - Ona kuku yok! (Beralde 'a.) Madamn msyy nasl sevdiini imdi size kendi gzlezle gstereyim, sizi de inandraym isterseniz! (Argan 'a.) Efendim, bana izin buyurun da kardeinize nasl yanldn gsterip biraz gzn aaym.ARGAN - Nasl?TOINETTE - Madam imdi gelecek. Siz u iskemleye upuzun yatp lm gibi yapm. Ondan soma bakn, ben ona kocasnn ldn haber verince ne kadar acnacak.ARGAN - Pek iyi, ben razym.TOINETTE - yle ama, sakn kadncaza ok uzun bir yas ektirmeyin, soma belki oluverir.ARGAN - Sen orasn bana brak.TOINETTE- (Berald 'a.) Siz de ltfen u keye saklann.ARGAN - lm gibi yatmakta hibir tehlike yok ya?TOINETTE - Hayr, hayr. Ne tehlikesi olur! Siz yalnzca boylu boyuna yatn. (Yava sesle.) Kardeinizi utandrmak bakn ne alayl bir i olacak. te, madam geldi. Siz kmldamayn.SAHNE XII BELNE, TOINETTE, ARGAN, BERALDE.TOINETTE - (Bararak.) Aman Tanrm! Bamza gelenler! Kimin aklma gelirdi bu felaket!BELNE - Ne var, Toinette?TOINETTE - Ah, madam!BELNE - Ne var? Ne oluyor?TOINETTE - Ne olacak, kocacnz ld.BELNE - Ne, kocam m ld?TOINETTE - Aah ah, ld ya! Rahmetli, merhum oldu!BELNE - ld kesin mi?TOINETTE - Kesin. Daha kimse duymad; ben burada yalnzdm. Kollarmn arasnda can verdi. Bakn, ite iskemlesinde upuzun yatyor.BELNE - Aman Tanrm, ok kr, bin kr! stmden byk bir yk kalkt. Sen ne ahmak eysine acmr m?TOINETTE - Ben ne bileyim madam? Belki alamak gerekir dedim.BELNE - Hadi canm sen de... Gz yama yazk! Sanki ld de bir ey eksildi! Dnyada ne ie y ki? Herkesin babelas, pis, iren herifin biriydi! Gece gndz karnnda ya ila, ya tenkyermadan burnunu siler, ksrr, tkrr; aklsz, hdk, huysuz; kimseye rahat yz gstermez; ryla hizmetilerini paylar!TOINETTE - ly "iyi biliriz" demek de byle olurite!BELNE - imdi ben tasarladm eyleri gerekletirirken, sen de bana yardm edeceksin, Toine szmden kmazsan, artk senin iin var var, yok yok. ldn kimse bilmediine gre, biz si yatana gtrelim; ben iimi becerinceye kadar ldn kimseye sylemeyelim. Benim elime gtediim bir takm senetlerle paralar var; genliimin en tatl gnlerini o bunak herifin yannda bedava geirmi olacak deilim ya! Haydi gel Toinette, ilk i olarak btn anahtarlarn al.ARGAN - (Birdenbire kalkarak.) Acele etme, yava!BELNE - (aalayp korkarak.) Aaay!ARGAN - Maallaah sevecen kancm, demek sen beni byle seviyorsun, ha!TONETTE - Vay! Vay! Rahmetli lmemi!ARGAN - (Dar kan Beline 'e.) Senin bana nasl dost olduunu anladma, benim iin vgnevindim dorusu. Sen bana ok byk bir ders vermi oldun. Bundan soma aklm bama toplar, oe davrannm.BERALDE - (Sakland yerden karak.) Nasl aabey, grdn ya!TONETTE - Vallahi, bu derecesini dnyada um-mazdm. Aman, durun... Matmazelin sesi geliyor; siz yine uzann, deminki gibi yapn. Bakalm ldnz duyunca o ne yapacak? Sanrm benemek iyi olur; bir kez baladktan sonra btn ailenizin duygularn renmi olursunuz.SAHNE XIII ANGLIQUE, ARGAN, TOINETTE, BRALDE.TOINETTE - (Bararak.) Aman Tannm! Vay bamza gelenler! Ah, bu ne kara gnm!ANGLIQUE - Ne oluyorsun, Toinette, ne alyorsun?TOINETTE - Alamaz da ne yaparm! Size ne kara haber vereceim.ANGLIQUE - Ne var, ne oldu?TOINETTE - Babanz ld!ANGLIQUE - Babam m ld, Toinette?TOINETTE - ld ite, grmyor musunuz? Biraz nce stne bir fenalk geldi, lp gitti.ANGLIQUE - Aman Tannm! Ne ykm! Bama gelenler! Eyvanlar olsun! Benim dnyadabir babacm o da gitti; stelik kalbi bana krgn gitti! Ben onu da yitirdikten sonra, artk dnyada ne yapacam, nasl avunacam!SAHNE XIVCLANTE, ANGLIQUE, ARGAN, TOINETTE, BRALDE.CLANTE - Ne oluyorsunuz, Anglique? Bir ey mi oldu, neye alyorsunuz?ANGLIQUE - Ben alamayaym da kim alasn! Yaammn en deerli, en kutsal hazinesini yitirire alamaz mym? Babam lr de alamaz olur muyum?CLANTE - Tanrm! Ne ykm! Ne beklenmedik bir ac! Vah vah! Ben de amcanzdan, sizi benim iin istemesini rica ettiimden, imdi elini pp gnln yaparm, yalvarr yakanr da sizi bana vye belki raz ederim diye gelmitim.ANGLIQUE - Aman Gante, artk yle eylerden sz etmeyelim. Bundan sonra evlenmeyi kim dn babacm yitirdikten soma bir daha insanlarn iine kar mym, artk evlenir miyim? mrm Ah babacm, demin senin kararlarna kar gelmitim ama imdi bari son szn yerine getiresana kar yaptm kusuru biraz onarmaya alaym. te sana sz veriyorum babacm, bugnde olacam; manastrlara kapanacam. Ne olur, artk izin ver de ellerini peyim, sen benim velinimetimsin babacm.ARGAN - (Kalkarak.) Ah kzm, yavrum!ANGLIQUE - (Korku iinde.) Ay!ARGAN - Gel. Korkma, ben lmedim. imdi anladm ki sen benim canmdan kanmdan bir paraymsmbenim z ocuummusun! Yreinin iyiliini anladma, bilsen ne honut oldum, ne sevindim.ANGLIQUE - Aman babacm, dnyalar yitirip de yeniden bulmu gibi oldum! Tann sizi yine bana baladma gre, izin verin de ayaklarnza kapanp sizden bir ey dileyeyim. Siz benim yduyguyu ho grmyorsanz, beni Cleante'a vermek istemiyorsanz, bari bakasma da vermeyin babacam! te sizden yalnzca bu iyilii bekliyorum.CLEANTE - (Diz,lerine kapanarak.) Aman efendim, ne olur, ikimizin de dileklerimizi kabul buyurun, acyn bize; byle temiz bir duyguyla rpman iki gnl birden ykmayn!BERALDE - Artk buna da bir ey diyemezsin ya, aabey?TOINETTE - Aman efendim, byle bir aka nasl can dayanr?ARGAN - Pek iyi, hekim olsun, evlenmelerine raz olaym. (Cleante'a.) te yle, hekim olun, size kzm vereyim.CLEANTE - Sevinerek efendim; size damat olmann kolay buysa, yalnzca hekim deil, isterseniz eczac da olmaya hazrm. Bu, sorun deil... ben gzel Angeliqueime kavumak iin daha neler yaparm!BERALDE - Aman dur aabey, benim aklma bir ey geliyor. Sen kendin hekim olsana! Hekim olursan, hastay da hekimi de kendinde birletirmi olursun!TOINETTE - Valla doru. Grdnz m abuk iyi olmann yolunu. Dnyada bir hekimin bana i aangi kabaday hastalk vardr ki?ARGAN - Sen, sanrm benimle alay ediyorsun, kardeim! Ben bu yatan soma nasl okula giderim?BERALDE - Ben sana okula git dedim mi? Tanrya kr, olduka bilgin yar; ne hekimler var ki, senden daha bilgili deil.ARGAN - Oras yle, ama hekim olmak iin Latin-ceyi iyi konumak, hastalklarla ilalan bilmek gerekli.BERALDE - Sen bir kez hekim cppesiyle takkesini geirdin mi, onlann hepsini renirsin; ondan soma istediinden ok bilgin olursun.ARGAN - Nasl? nsan o kla brnnce hemen hastalklar konusunda sz sylemeyi biliyor demeBERALDE - Elbette! Kaftann srtnda, klahn banda oldu mu, azndan kacak her sama, bilkmet olur.TOINETTE - Ne diyorsunuz, efendim? Hibir eyiniz olmasa bile sakalnz var ya, o da yeter; sakal demek, en aa hesapla hekimliin yans demektir!CLEANTE - Ben kendi hesabma her eye hazrm.BERALDE - stersen u i hemen oluversin?ARGAN - Nasl hemen?BERALDE - Evet, hemen urackta, kendi evinde.ARGAN - Kendi evimde mi?BERALDE - Evet. Benim tandm bir faklte var; hemen gelir salonda diploma treni yapar. Gider filan da istemez.ARGAN - yle ama, ben ne syler, ne yant veririm ki?BERALDE - Onlar bir iki szckle sana fenn-i cell-i tbb zetleyiverirler; senin syleyeceiszleri bir kda yazp sana verirler. Haydi sen git, anbal bir kla gir, ben de adam yoar artaym.ARGAN - yle olsun, unu bir grelim.CLEANTE - zin verin, ne demek istediiniz anlayamadm. Tandnz bir faklte ne demek?TOINETTE - yle ya, ne demek istiyorsunuz, amacnz ne?BRALDE - Maksadm, bu gece biraz elenmek. Baz sanatlar dansl, algl bir diploma elencemiler; u trene biz de alaymzla katlsak da, aabeyim ba rol yapsa diyorum.ANGLIQUE - Aman amcacm, siz babamla biraz fazla alay ediyorsunuz gibi geliyor bana!BRALDE - Babann havasma uymak, onunla alay etmek saylmaz kzm. Yabanc yok. Kendi aramzda eleneceiz. Her birimiz bir rol alp birbirimizi seyretsek bile olur. Karnavalda byle eyler doaldr. Hadi, abuk hazrlklanrmza bakalm.CLANTE - (Anglique 'e.) Nasl, raz msnz?ANGLIQUE - Elbette, nmze den amcam olduktan sonra{1} XVII. yzylda, okuma yazma bilmeyenlerle kalem-kt kullanmadan hesap yapmak isteyenler, byle bir takm markalar kullanrlard.{2} Eczac hesap pusulasn, kibarlk olsun diye eski dille yazmaktadr: "Bylece, iinde bulunduumuz ayn yirmi drdnde, deerli barsakla-rm [almasn kolaylatrmak iin yaplan] kadrma ve rahatlatma [ilemi] iin etkili, yumuatc bir kaln barsaa su verme ilemi.{3} Ayrca, sz geen gnde, kaln (sarsaklarnzn ykanmas ve temizlenmesi ilemi iinde omerli ve esiz macun, gl bal ve benzerlerinden oluan pek etkili bir barsak yumuatma ilac, bir buuk frank.{4} Ayrca, sz geen gnn akam, beyefendiyi uyutabilmek zere yaplan uyutucu glsuyu, biyetmi be santim.{5} Agan, ok holand uyku ilacnn bir frank yetmi be santim olan ederini kabul eder giblde, hesapta bunu da yarsna indirir.{6} Ayrca, bu ayn yirmi bein