Bölüm 7 - Organik

Hayvancılık

Eco new farmers

Modül 4 - Hayvancılık Yetiştiriciliği

www.econewfarmers.eu

Modül 4 – Hayvan yetiştirme

Bölüm 7 – Organik hayvancılık

1. Organik hayvan yetiştirme Organik yetiştiricilik çalışmaları hayvan yetiştiricilerinin pazar kalitesine sahip hayvan yetiştirme ve

sağlıklı son ürünsunma seçeneklerinden biridir. Üretilen hayvanın türüne bakmaksızın organik

hayvan yetiştiricilik uygulamaları hayvan yetiştiricilerine yeni başarılar ve yeni boyutlar sunar.

Organik hayvan yetiştiriciliğinde başarılı olmak için çoğukez hayvan-otlak-bitkisel üretim

entegrasyonunu gerektirir. Başarılı bir organik hayvan ve hayvansal ürün üretimi için çok sayıda

dikkate alınacak unsur vardır.

Organik hayvan üretiminde kendi ürünlerine sertifica ala bilmeleri için çiftçilek bir çok şeyin

üstesinden gelmelidirler: Bunlar çiftlik hayvanlarının orjini, çiftlik hayvanı yemi, yaşam koşulları,

atık idaresi, sağlık önlemleri, kayıt tutma/denetim iznidir. Organik standartlar taşımay ve kesimi

içeir. Bu standartlar hayvanların organik olarak sağlıklı bir ortamda uygun yetiştirilmesi anlamına

gelmektedir.

Takip eden bölümlerde sığırlara (süt ve et sığırı), kanatlılara ve domuzlara özgü standartların

fazlasını bulacaksınız. Organik et ve hayvansal ürünler oldukça fazla yarar sunar bu yararlar sadece

hayvanlar için değil aynı zamanda çiftçiler ve çevre sağlığı içinde önemlidir. Organik kanatlı

yetiştiriciliğinin seçimi çiftçilere, hayvanlara ve çevreye bir farklılık sunmaya yardımcı olur. Organik

tavuklar tamamen serbest merada olmalı. Tavuklar çüçük sürülerde yaşar ve çimlere, havaya daha

iyi erişime sahiptir ayrıca organik olmayanlara göre daha fazla yaşam alanına sahiptirler. Tavuklar

gaga ucuna sahip olmamalılar ve otlama, yerde deşinme, eşeleme ve toz banyosu yaparak doğal

davranmak zorundadırlar. Domuzlar doğal yiyicilerdirler – kazma (dişleri ile zemini kazarak çayırları

alt üst ederler) ve araştırmadan hoşlanırlar. Domuzlar son derece meraklı, sosyal, son derece zeki

hayvanlardır, mümkün olduğunca doğal hallerini yaşayacak şekilde yetiştirilmeyi hak

etmektedirler.

www.econewfarmers.eu

Modül 4 – Hayvan yetiştiriciliği

Bölüm 7.1 – Et ve süt

1. Et nedir?

Et hayvan türlerinin kan damarları, sinirleri, tendonları, bağ dokuları, yağ ve bitişik

(yapışık) kemikleri ve sakatatlarının da içinde bulunduğu yenebilir kas dokusudur (Şekil 1).

Hayvanın canlı ağırlığının yaklaşık olarak %30-40’ına karşılık gelen karkasın yenebilir

kısmıdır.

Şekil.1. Hayvan eti

2. Çeşitli türden etler arasında farklılıklar var mıdır?

Etin içeriği tür, beslenme, cinsiyet ve yaş gibi çeşitli faktörlerden etkilenir (Şekil 2). Aynı

hayvanda et kompozisyonu anatomik lokasyonuna göre değişiklik gösterir. Bu nedenle, et

kalitesi farklı algılanabilmekte olup buna göre pişirilmelidir. İyi bir karkas içerisinde

yüksek oranda kas, düşük oranda kemik ve yeterli miktarda da yağ bulunmalıdır. Bunlar

içerisinde en değişken kısım yağdır. Kas içeriği aşağı yukarı aynıdır. Beslenme ve sağlık et

kalitesinin iki önemli faktörüdür.

Şekil.2. Farklı türler

3. Süt nedir?

Süt, memelilerin meme bezlerinin normal salgısı olarak tanımlanabilir. Normal şekilli, iyi

besili, ve yorgun olmayan bir ineğin hijyenik olarak kolostrumsuz toplanan bütün ve

kesintisiz bir ürünüdür. Süt beyaz, opak, sudan iki kat daha yoğun, hafif şeker tadında ve

belirgin bir kokusu olan sıvıdır (Şekil 3).

Şekil 3. Süt

4. Çeşitli türden sütler arasında farklılık var mıdır?

Referans olarak türü belirtilmeyen süt inek sütüdür. Diğer tüm sütler “keçi sütü”nde olduğu

gibi türü ile birlikte ifade edilir. Süt önemli bir kalsiyum ve protein kaynağıdır. Et’te

olduğu gibi en değişken bileşeni yağ içeriğidir. Bu bileşenlerin yüzdesi türler arası ve hatta

tür içerinde bile değişiklik gösterir. Sütün kalitesi hayvan beslenmesi, sağlığı ve refahının

refleksif bir yansımasıdır.

5. Organik hayvancılığın avantajları nelerdir?

Organik tarım bitkiler ve toprak ile denge içerisindedir. Bu nedenle hayvanlar belirli bir

yoğunlukta sadece merada beslenecek şekilde bölgeye çok iyi adapte olmalıdır. Ayrıca

hayvan hastalıklarının tedavisinden çok önlenmesine odaklanılmalıdır.

Hayvanlar “beş özgürlük”lerini kazanmak için daha şanslıdırlar. Bu özgürlükler standart

refah düzeyinden çok ideal durumu tanımlamaktadır. Bunlar herhangi bir sistemde güvenlik

için gerekli aşamalar ve uzlaşılarla birlikte refah analizi bakımından mantıklı ve kapsamlı

bir çerçeve oluşturmakla birlikte etkili hayvancılık sektörünün kısıtlamaları içerisinde

refahı da artırır.

1. Açlık ve susuzluktan uzak olmak- tatlı suya ve besine çabuk erişim sayesinde

sağlıklı ve dinç bir yapının korunmasıyla.

2. Olumsuz şartlardan uzak olma- sığınak ve konforlu bir dinlenme alanı olan

uygun bir çevre sağlayarak.

3. Ağrı, yaralanma veya hastalıktan uzak olma- engelleme veya hızlı teşhis ve

tedavi yoluyla.

4. Doğal davranışları ifade etme özgürlüğü- yeterli alan, uygun tesisler ve

hayvanın kendi türünden bireyler bulundurulması sayesinde.

5. Korku ve stresten uzak olma- mental sıkıntıdan uzak tutan tedbir ve şartları

sağlamak suretiyle.

www.econewfarmers.eu

Modül 4 – Hayvancılık

Bölüm 7.2. – Organik tavukçuluk (et ve yumurta)

1. Giriş Organik tavuk üretim sistemi ile kümes hayvanları ve kırpma birbirini tamamlamak zorundadır. Bu

bölümde, ırkları ve türleri, barınma koşulları ve kümes hayvanlarının beslenmesini öğreneceksiniz.

2. Irklar ve türler Organik tavukçuluk hastalıklara dayanıklı ve yaşam gücü yüksek olan ırk veya yerel koşullara uyum

kapasitesi olan tür seçimi gerektirir. Tercih yerli ırklardan ve türlerden yana yapılır.

Diğer yavaş büyüyen ırklar ve türler ulusal özel uyum sağlama özelliklerine göre geliştirilmiş

olabilir, ancak kesim için asgari yaş 81 gün olmalıdır.

Geleneksel ırklar temel olarak iki amaçlı ırklardır. Dişiler yumurta üretirken ve erkekler et üretmek

için yetiştirilirler.

Portekiz’de, otokton ırklar Amarela, Branca, Pedrês Portuguesa ve Preta Lusitânia’dır. Diğer yavaş

büyüyen ırklar SASSO hafif tip ve HUBBARD, Redbro MCN’dir.

Fig.1. Portuguese autochthonous breeds

3. Barınak şartları Organik tavukçulukta doğal davranışsal kalıplara izin veren ve hayvan refahı konularına yüksek

öncelik veren barınak sisteminin kullanımı tavsiye edilmektedir. Organik tavuk kafeslerde asla

tutulmaz, kuşlar serbest gezinen sistemlerinde yetiştirilir (Figür 2).

Fig.2. Serbest menzilli sisteminde kuşlar

Tüm organik hayvansal üretim için, barınak sistemleri gereken hava sirkülasyonu, toz seviyesi,

sıcaklık, bağıl hava, nem ve gaz konsantrasyonu, sağlamak amacıyla inşa edilir, hayvanlara zararlı

değildir sınırlar içinde tutulması gerekir. Bunlar da doğal havalandırma ve ışık girişine izin

vermelidir. Özellikle kümes hayvanları, en azından taban alanı üçte biri katı olması gerekir, yani

çıtalı veya ızgara yapımı bir yerde değil saman gibi bir malzeme, odun talaşı, kum veya çim ile

kaplanmış olması gerekir (Figür 3).

Fig.3. Housing system

Kümesler tüm kuşların hava alma bölgesine çıkmak için kolayca erişimlerine izin verecek yeterli bir

büyüklükte giriş / çıkış boşluğu olacak şekilde inşa edilmelidir (100 m2 alan başına uzunluğunun en

az 4 metre). En fazla 4800 tavuk veya 3000 yumurtacı tavuk için toplam kullanım alanı içerecektir

ve her kümes 1600 m2’yi geçmemelidir.

Kuşların sıklık limiti sabit barınaklar için maksimum 21 kg/m2 de 10 kuş/m2 kadar ve taşınabilir

barınaklar için maksimum 30 kg/m2 de 16 kuş/m2 kadardır(Figür 4). Taşınabilir konut sistemi farklı

organik tarım sistemine uygun kümes entegrasyonu için daha büyük fırsatlar sunmaktadır.

Fig.4. Taşınabilir barınak

Yumurta tavukları için kümesler, mevcut alan için yeterince geniş ve grup büyüklüğü ile orantılı

sayıda ve büyüklükte tünek olmalı, kuş pisliklerinin toplanması için kullanılabilir olmalıdır.

Kümes barınaklarının kapalı ve açık alanları ve diğer özellikleri hakkında Avrupa yönetmeliklere

göre minimum yüzey Tablo 1'de belirtilmiştir. Kapalı alan hayvanlar için kullanılabilir net alana ve

açık alan rotasyon için kullanılabilir alana karşılık gelir.

Tablo 1. Kümes barınağının özellikleri Açık alan kapalı alan No hayvan/m2 cm tünek/hayvan yuva m2/baş **

Yumurtlayan tavuklar 6 18 7 yuva başına veya ortak yuva durumunda yumurtacı tavuklarda 120 cm2/kuş

4

Besi kümes hayvanları sabit barınak

10, maksimum 21 kg canlıağırlık/m2

4 broiler

Besi kümes hayvanları taşınabilir barınak

16*, taşınabilir kümeslerde maksimum 30 kg

canlıağırlık/m2

2.5

* Sadece mobil evler durumunda değil 150 m2 taban alanı aşan ** 170 kg sınırı N / ha / yıl aşmamak kaydıyla

Açık hava alanlarında maksimum stoklama yoğunluğu et kümes hayvanlarına 580 ve yumurta

tavuklarında hektar başına 230 olacaktır, bu da 170 kg N / ha / yıl eşdeğerdir.

4. Aydınlatma Yumurta tavuklarında, doğal ışık, en az sekiz saat boyunca yapay ışık olmadan bir gece sürekli

dinlenme süresi ile günde maksimum 16 saat ışık sağlamak için yapay yollarla takviye edilebilir.

5. Serbest gezinme sistemi Et tavukları ömürlerinin üçte birini serbest gezinerek harcaması gerekmektedir ama artık genel bir

kural olarak kümes hayvanları dışarı çıkartılabilir, daha iyidir. Açık hava bölgesi ağırlıklı olarak bitki

örtüsü ile kaplı olmalıdır ve koruyucu özellikler sağlayacaktır. Ayrıca içme ve beslenme olukları

yeterli sayıda olmalı ve tavuğun kolay erişimine izin vermelidir (Figür 5).

Fig.5. Bitki örtüsü ile kaplı açık hava alanları

6. Besleme Tüm organik standartlar ideal diyetin % 100 organik olması gerektiğini belirtmektedir (Figür 6).

Kanatlı türler için organik olmayan proteinli yemin sınırlı bir oranda kullanılması, çiftçiler organik

üretimden sadece protein elde etmediği zaman izin verilir (2015, 2016 ve 2017 (REGULATION (EU)

No 836/2014) yılları için maksimum 12 aylık döneminde % 5).

Konsantre yemin yanı sıra, organik tavukçulukta bitki örtüsüne erişim olmalıdır ve yeşil yem, kaba

yem, mısır gibi tahıllar ile beslenebilir.

Tavuklar dört hafta yaşına kadar, büyüyen kuşlardan daha yüksek proteinle beslemeyi (22-27%)

gerektirir. Bu dönemden sonra biz daha düşük bir proteinle yetiştiriciliğe taşıyabilirsiniz veya

erzaklarını bitirebiliriz. Belirli bir süre içinde başka bir diyete geçiş yapmak için gereklidir ve eğer

içerde kuluçkalama yaptıracaksanız onları taşımadan önce diyetleri değiştirmelisin böylece stres

sebepli kötüleşme olmayacaktır

Fig.6. Organik gıda

7. Yönetim gereksinimleri Gaga kırpmak gibi işlemler organik tarımda rutin yürütülmeyecektir. Ancak, bu işlemlerden

bazıları sağlık, refah, hayvan hijyeni gibi güvenlik nedeniyle yetkili otorite tarafından izin

verilebilir.

8. Özet Arazide tavukçuluk kuşlar tarafından bırakılan gübreyle toprağın gübrelenmesine izin verir. Diğer

yandan, bitkiler kanatlı rasyonu yapmak için kullanılır ve samanlar yatak için kullanılabilir. Ayrıca

kuşlar bitkisel atıklarla beslenebilir veya sebzeler hasat edildikten sonra arta kalanlar otlatılabilir.

www.econewfarmers.eu

Module 4 – Çiftlik hayvanı yetiştiriciliği

Section 7.3. – Domuzlar

1. Giriş Avrupa ülkelerinde organik domuz yetiştiriciliği giderek önem kazanmaya başlamıştır. Yüksek

hayvan sağlık standartları ve bakım aynı zamanda garanti edilmelidir.

Bu bölümde besi koşullarını, domuz besleme koşullarını ve gerekli yönetimi öğreneceksiniz

2. Islah edilerek geliştirilmiş tipler veya ırklar Modern domuz tipleri maksimum verim almak için ıslah edilmiştirler. Bu domuzlar geniş ölçekli

yetiştirilmek için pek uygun değildirler. Organik olarak yetiştirilecek domuzlar lokal koşullarda

uygun olan, hastalıklara dayanıklı tiplerin veya ırkların seçilmesi ile başlar. Örneğin Portekizde

autochthonous tipler Alentejana, Bísara ve Malhado de Alcobaça dır (Şekil 1).

Şekil 1. Portekiz autochthonous tipi domuzlar

3. Barınak koşulları Organik hayvan üretimi için, barınak iyi havalanma sağlaması, toz seviyesi, sıcaklık, nisbi hava ve

nem ve gaz konsantrasyonunu ayarlamak, hayvan sağlığını tehdit etmeyecek şekilde inşa

edilmelidir. Barınak inşasında doğal havalanmaya ve ışıklanmaya da dikkat etmek gerekir.

Geleneksel domuz üretimine göre organik domuz üretiminde standartlara göre domuzların dış

alanda tutulması gerekmektedir.

Organik domuz besleme sistemi üç farklı kısma ayrılır: iç mekan, dış mekan ve karışık. İç mekan

sistemleri hayvanların dışa çıkabileceği şekilde planlanmalıdır. İç mekan domuzculukta en meydan

okuyucu işlem yavru domuzların doğal davranışlarını sergileyeceği tava alanı olmasıdır (Şekil 2).

Diğer zorlayıcı işlem ise yavru ve sütten kesilmiş domuzcuklara ideal sıcaklığı sağlamaktır.

Şekil 2. Domuzlar için iç mekan

Dış mekan sistemlerde (Şekil 3), domuzlar taraça atında tüm yıl dışarıda barındırılır. Bu sistemin

ana zorluğu çayır alanının vejetasyonla kaplanmasının sağlığı ve biyo-güvenliği korumak için

organize edilmesidir. Diğer önemli zorluk ise iç gücünü az tutmaya çalışmaktır.

Şekil 3. Dış mekan domuz bakımı

Karışık mekanlı domuz yetiştirme sisteminde iç ve dış mekan domuz bakımının bir

kombinasyonudur. Bu sistemde domuzcuklar yaşamlarının bazı bölümlerinde dışarıda cayırda

tutulur. Ayrıca domuzlar hamile oldukları sürece çayırda ve emzirme ve besleme süresince içeride

tutulur.

Avrupa regülasyonlarına göre iç mekan ve dış mekan domuzculuğunda minimum yüzey alanı ve

diğer özellikler Çizelge 1’de verilmiştir. Dış mekan alanları çayırların dahil edildiği anteraman

alanıdır.

Çizelge 1. Dış ve iç mekan domuz besisinde Avrupa regülasyonları, minimum yüzey alanı ve diğer özellikler.

Domuz gelişim safhaları İç mekan alanı Dış mekan

alanı Minimum Canlı ağırlık (kg) m2/baş m2/baş

40 güne kadar domuz yavrusu ile sütten yeni kesilmiş domuzcuklar

7.5 sows 2.5

Sütten kesilmiş domuz 50 kg’a kadar 0.8 0.6 85 kg’a kadar 1.1 0.8

110 kg’a kadar 1.3 1 Domuzcuk 40 günlük en fazla 30 kg 0.6 0.4

Brood domuzlar

2.5 dişi 1.9 6 erkek. Bakım tavaları doğal

işler için kullanılırsa: 10 m2/domuz

8.0

Açık hava alanlarında maksimum stoklama yoğunluğu 170 kg N / ha/yıl eşdeğer üreme dişi domuz,

besi ve hektar başına diğer domuzlar için domuzlara 14 yavrulayacak domuzlarda 6.5 domuz,

domuzcuklara 74 domuzcuk olacaktır.

4. Besleme Organik domuz üretimi organik yemle yapılmalıdır ve bu yemlerde organik standartlara göre

yapılmalıdır. Bunun yanısıra tüm hayvanlar kaba yeme ulaşabilecek durumda olmalıdır. Domuzlar

geviş getiren hayvan olmadığından kaba yemden yararlanmaları sınırlıdır. Dışarıda beslenen

domuzlar kaba yem ihtiyacını çayır ve otlardan karşılarlar (Şekil 4).

Şekil 4 Açık yer domuz alanı kabaca vejetasyola kaplanmalı

Buna karşın, dışarı çıkmalkarına müsade edilecek şekilde içeride beslenen domuzlar otlama imkanı

bulamazlar, bu nedenle bu domuzlara az saman içeren silaj veya kaba yem sağlanmalıdır.

Şekil 5. Kapalı yetiştirilmiş domuzlar, muhtemelen otlama olanağı bulamamış, en azından kaba yem veya silaj ihtiyacı karşılanmalı

Besin ihtiyaçlarına gelince sütten kesilmiş domuzcuklar yüksek enerji ve protein içerikli besin

içerikli gıdalar sunulmalı (sütten kesilmelerini takiben 40 gün EU regulasyonu). Yüksek oranda

gıdaya ihtiyaç duyan geç domuzlar daha çok konsantre yemlere ihtiyaç duyar (yüksek enerji ve

protein). Yaşlı domuzlar protein takviyesi ile çayır alanda beslenebilir çünkü bunların besin ihtiyacı

düşüktür (daha az enerji ve protein). Maksimum tavsiye edilen besin seviyesi (%86 kuru madde

miktarı esas alınarak verilmiştir) Çizelge 2’de verilmiştir.

Çizelge 2. Yemdeki tavsiye edilen minimum besin içeriği ((%86 kuru madde miktarı esas alınarak ifade edilmiştir) Dry sows and

boars Lacting sows

Suckling & newly weaned piglets

Growing pigs

Finishing pigs

Sindirilebilir enerji (MJ/Kg) 12 -13 12.5-14 14 13.5 12.5-13 Saf protein (%) 13-14 17-18 20 18 16-17 Lysine (%) 0.5-0.6 0.9-1 2.2 1.1 0.8-1 Methionine + Cysteine (%) 0.3 0.5 0.7 0.65 0.4-0.6 Threonine (%) 0.4 0.6 0.8 0.75 0.5-0.7 Kalsiyum (%) 0.8 0.9 0.8 0.8 0.7 Fosfor (%) 0.6 0.7 0.6 0.6 0.5 Sodyum (%) 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15

Domuzların beslendiği besinlerin en azından >%20’si çiftlikten sağlanmalı yada en azından bu

mümkün değilse aynı bölgede diğer organik çiftliklerle koordineli olarak üretilmiş olmalı yada çiftlik

yemi üreten üreticilerden yem alınmalıdır. Yüksek kaliteli çadırlarda rotasyon, yerel baklagillerle

desteklenebilir ve baklagiller önerilir, bu besinler sadece beslenme açısından değil aynı zamanda

sağlık açısından de önemlidir.

5. Yönetim gereksinimleri Domuzcuklar laktasyondan 40 gün önce sütten kesilmelidir. Böyle kuyruk yerleştirme veya diş

kesme gibi işlemler organik tarımda rutin yürütülen işlemlerdir. Fiziksel kastrasyona ürünlerin ve

geleneksel üretim uygulamalarının kalitesini korumak amacıyla izin verilir. Ancak, bu işlemler

güvenlik nedeniyle yetkili otorite tarafından izin verilmeli ya da bir vaka - bazında hayvan sağlığı,

refahı ve hijyeni artırmak için tasarlanmış olmalıdır.

Ameliyatla hayvan kastrasyon ürün kalitesi ve geleneksel üretim uygulamalarını sürdürmek amacı

ile izin verilir.

6. Özet Organik domuz üretiminin temel amacı, çevreye zarar vermeden, sürdürülebilir ve uyumlu üretim

yöntemleri geliştirmektir. Domuzlar et üretiminde ve araziyi temizlemede yardım eden

çeşitlendirilmiş çiftliklerde değerli katkı sağlayan hayvanlardır.