XXIV Skup TRENDOVI RAZVOJA: “DIGITALIZACIJA VISOKOG OBRAZOVANJA ”, Kopaonik, 21. - 23. 02. 2018.

286

Paper No.T5.1-2 09725

MODEL ZA SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKIH PROGRAMA NA FAKULTETU TEHNIČKIH NAUKA U NOVOM SADU

Igor Budak1, Dragiša Vilotić2, Rade Doroslovački3, Ilija Kovačević4, Vladimir Katić5,

Srđan Kolaković6, Dragan Šešlija7, Dragoljub Šević8 1,2,3,4,5,6,7,8Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka, Novi Sad, Srbija

1budaki@uns.ac.rs, 2vilotic@uns.ac.rs, 3ftndean@uns.ac.rs, 4ilijak@uns.ac.rs, 5katav@uns.ac.rs, 6kolak@uns.ac.rs, 7seslija @uns.ac.rs, 8sevic@uns.ac.rs

Kratak sadržaj: Kontrola kvaliteta visokoškolskih ustanova je jedno od najvažnijih pitanja u oblasti visokog

obrazovanja. U tom procesu centralnu ulogu ima samovrednovanje kao osnova za unapređenje kvaliteta visokoškolske ustanove. Iako je samovrednovanje visokoškolskih ustanova prilično uređeno u R. Srbiji, međutim kada je reč o samovrednovanju studijskih programa može se reći da ne postoje gotovo nikakva uputstva. Rezultat ovakve situacije je primena potpuno različitih modela, odnosno pristupa u gotovo svakoj visokoškolskoj ustanovi. U okviru ovog rada je predstavljen model razvijen na FTN, sa željom da se pokrene javna rasprava u cilju usvajanja standarda ili bar razvoja uputstva za ovaj aspekt samovrednovanja.

Ključne reči: Samovrednovanje, Studijski program

MODEL FOR SELF-EVALUATION OF STUDY PROGRAMS AT THE FACULTY OF TECHNICAL SCIENCES IN NOVI SAD

Abstract: Quality control of higher education institutions is one of the most important issues in the field of

higher education. In this process, self-evaluation plays a central role as the basis for improving the quality of the higher education institution. Although the self-evaluation of higher education institutions is rather organized in R. Serbia, when it comes to self-evaluation of study programs, it can be said that there are almost no instructions. The result of this situation is the application of completely different models, i.e. approaches in almost every higher education institution. Within this paper, a model developed at FTS is presented, with the desire to launch a public debate in order to adopt standards or at least instructions for this aspect of self-evaluation.

Key Words: Self-evaluation, Study programs

1. UVOD

Kontrola kvaliteta visokoškolskih ustanova je jedno od najvažnijih pitanja u oblasti visokog obrazovanja. Prihvatanjem Bolonjske deklaracije svaka visokoškolska ustanova u sistemu visokog obrazovanja je preuzela obavezu uspostavljanja sistema osiguranja kvaliteta rada institucije u celini. U tom procesu centralnu ulogu ima samovrednovanje kao osnova za unapređenje kvaliteta visokoškolske ustanove [1]. Prema novom Zakonu o visokom obrazovanju visokoškolska ustanova je dužna da sprovodi postupak samovrednovanja i ocenjivanja kvaliteta svojih studijskih programa, nastave i uslova rada. Pravilnik o standardima za samovrednovanje i ocenjivanje kvaliteta visokoškolskih ustanova, koji je donet od strane Nacionalnog saveta za visoko obrazovanje u aprilu 2017. godine, daje detaljna uputstva za sprovođenje samovrednovanja visokoškolskih ustanova. Međutim, za samovrednovanje pojedinačnih studijskih programa, inače obaveznom i prema novom Zakonu, nema odgovarajućih uputstava. Usled ovakve situacije, svaka visokoškolska ustanova realizuje samovrednovanje studijskih programa na svoj način. Postupci samovrednovanja se, najčešće, značajno razlikuju kako u pogledu koncepcije, tako i u pogledu obima obuhvaćenih podataka.

Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu, kao institucija sa velikim brojem studijskih programa (blizu 100 na sva tri nivoa studija), je posebno zainteresovan za usvajanje jasnih uputstava za samovrednovanje studijskih programa. U tom smislu je u okviru ovog rada predstavljen model za samovrednovanje studijskih programa koji se primenjuje na Fakultetu tehničkih nauka u Novom Sadu.

2. SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKIH PROGRAMA U ZAKONU I AKTIMA KOJI UREĐUJU OBLAST SAMOVREDNOVANJA VISOKOŠKOLSKIH USTANOVA U R. SRBIJI

Novi Zakon o visokom obrazovanju [2] se samovrednovanjem bavi u članu 25, u kojem se navodi da "visokoškolska ustanova sprovodi postupak samovrednovanja i ocenjivanja kvaliteta svojih studijskih programa, nastave i uslova rada". Prema istom članu, "samovrednovanje se sprovodi na način i po postupku propisanim opštim aktom visokoškolske ustanove, u skladu sa aktom o standardima za samovrednovanje i ocenjivanje kvaliteta visokoškolskih ustanova i studijskih programa". Izveštaj o postupku i rezultatima samovrednovanja, kao i druge podatke od značaja za ocenu kvaliteta, visokoškolska ustanova dostavlja Nacionalnom akreditacionom telu u

1

XXIV Skup TRENDOVI RAZVOJA: “DIGITALIZACIJA VISOKOG OBRAZOVANJA ”, Kopaonik, 21. - 23. 02. 2018.

287

periodu od tri godine. Nacionalni savet za visoko obrazovanje je u aprilu 2017. godine doneo Pravilnik o standardima za

samovrednovanje i ocenjivanje kvaliteta visokoškolskih ustanova [3], koji obuhvata ukupno 15 standarda: Standard 1: Strategija obezbeđenja kvaliteta Standard 2: Standardi i postupci za obezbeđenje kvaliteta Standard 3: Sistem obezbeđenja kvaliteta Standard 4: Kvalitet studijskog programa Standard 5: Kvalitet nastavnog procesa Standard 6: Kvalitet naučnoistraživačkog, umetničkog i stručnog rada Standard 7: Kvalitet nastavnika i saradnika Standard 8: Kvalitet studenata Standard 9: Kvalitet udžbenika, literature, bibliotečkih i informatičkih resursa Standard 10: Kvalitet upravljanja visokoškolskom ustanovom i kvalitet nenastavne podrške Standard 11: Kvalitet prostora i opreme Standard 12: Finansiranje Standard 13: Uloga studenata u samovrednovanju i proveri kvaliteta Standard 14: Sistematsko praćenje i periodična provera kvaliteta Standard 15: Kvalitet doktorskih studija Kada je reč o samovrednovanju studijskih programa, standard 4 se direktno bavi ovim pitanjem, ali na nivou

ustanove. Ni Zakon ni pomenuti Pravilnik ne daju detaljnije smernice u vezi sa strukturom i sadržajem samovrednovanja pojedinačnih studijskih programa.

Sa druge strane, izveštaj o samovrednovanju studijskog programa je obavezni deo, odnosno prilog, dokumentacije za akreditaciju studijskih programa svih nivoa. Pravilnik o standardima i postupku za akreditaciju studijskih programa [4], koji je takođe donet od strane Nacionalnog saveta za visoko obrazovanje u aprilu 2017. godine, u okviru uputstva za primenu standarda 11: Kontrola kvaliteta, kod akreditacije studijskih programa I i II nivoa visokog obrazovanja, navodi sledeće:

11.1 Kontrola kvaliteta studijskog programa podrazumeva redovno i sistematično praćenje njegove realizacije i preduzimanje mera za unapređenje kvaliteta u pogledu kurikuluma, nastave, nastavnog osoblja, ocenjivanja studenata, udžbenika i literature.

11.2 Kontrola kvaliteta studijskog programa se obavlja u unapred određenim vremenskim periodima koji za samovrednovanje iznosi najviše tri godine, za akreditaciju najviše pet godina, a za spoljašnju proveru kvaliteta najviše osam godina.

11.3 U kontroli kvaliteta studijskog programa obezbeđena je aktivna uloga studenata i njihova ocena kvaliteta programa.

Slično je i u uputstvima standarda 11 za akreditaciju studijskih programa doktorskih akademskih studija: 11.1 Kontrola kvaliteta studijskog programa podrazumeva redovno i sistematično praćenje, kao i

preduzimanje mera za unapređenje kvaliteta u sledećim njegovim elementima: kurikulum, nastava, rezultati naučnoistraživačkog rada proistekli iz doktorskih disertacija, nastavnici, mentori i efikasnost studija.

11.2 Ustanova svojim aktima obezbeđuje praćenje kvaliteta doktorskih disertacija i sprečavanje plagijarizma.

11.3 Kontrola kvaliteta programa se obavlja u unapred određenim vremenskim periodima u skladu sa zakonom.

11.4 U kontroli kvaliteta studijskog programa obezbeđena je aktivna uloga studenata i njihova ocena kvaliteta programa.

Dakle, samovrednovanje studijskih programa je obaveza visokoškolskih ustanova, za koju, do sada, nisu razvijena i usvojena odgovarajuća uputstva. Rezultat ovakvog stanja stvari je da svaka visokoškolska ustanova primenjuje svoj model za samovrednovanje studijskih programa, koji se, po pravilu, između sebe značajno razlikuju. Ovakva šarolikost ne odgovara ni visokoškolskim ustanovama i recenzentima, odnosno Komisiji za akreditaciju.

3. MODEL ZA SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKIH PROGRAMA NA FTN

Polazeći od dostupnih uputstava u oblasti samovrednovanja, a to je pre svega Pravilnik o standardima za samovrednovanje i ocenjivanje kvaliteta visokoškolskih ustanova, sa svojih ukupno 15 standarda, na FTN je razvijen model za samovrednovanje studijskih programa. Imajući u vidu da FTN ima blizu 100 akreditovanih studijskih programa na sva tri nivoa studija, kod razvoja ovog modela su postavljena 2 cilja:

1) da izveštaj sadrži analizu svih elemenata studijskog programa i 2) da izveštaj bude što koncizniji, zasnovan na kvantifikovanim i merljivim pokazateljima. Rezultat je model koji čine 4 celine. Prvu celinu čini uvodni deo koji sadrži osnovne informacije o studijskom

programu. Druga je centralna celina koja obuhvata analizu studijskog programa kroz svih 15 standarda prethodno pomenutog Pravilnika, ali sa akcentom na elemente koji su u direktnoj vezi sa datim studijskim programom. Ova

2

XXIV Skup TRENDOVI RAZVOJA: “DIGITALIZACIJA VISOKOG OBRAZOVANJA ”, Kopaonik, 21. - 23. 02. 2018.

288

celina sadrži i veći broj tabelarnih prikaza kvantitativnih podataka, isključivo u vezi sa datim studijskim programom (slika 1). Pored tabela koje su propisane samim Pravilnikom, odnosno standardima, u model su integrisane tabele u okviru kojih se daju podaci u vezi sa različitim anketama koje se sprovode na FTN (slika 2).

Treća celina sadrži SWOT analizu studijskog programa, koja predstavlja rezultat prethodne analize na bazi 15 standarda. Konačno, model završava Predlogom mera i aktivnosti za unapređenje studijskog programa, što predstavlja četvrtu celinu ovog modela.

Slika 1. Primer tabelarnih prikaza u modelu u vezi sa kvalitetom studijskog programa

3

XXIV Skup TRENDOVI RAZVOJA: “DIGITALIZACIJA VISOKOG OBRAZOVANJA ”, Kopaonik, 21. - 23. 02. 2018.

289

Slika 2. Primer tabelarnih prikaza u modelu u vezi sa anketama

4. ZAKLJUČAK

Problem nedostatka uputstava za samovrednovanje studijskih programa u R. Srbiji je evidentan. Pri tome su visokoškolske ustanove koje imaju akreditovan veći broj studijskih programa zainteresovanije za rešavanje ovog problema. Imajući u vidu obim dokumentacije koji je povezan sa ovom vrstom samovrednovanja, uspostavljanje konciznijeg modela, koji će omogućiti praćenje i analizu ključnih pokazatelja predstavlja opšti interes u R. Srbiji. Predstavljanje modela razvijenog na FTN, u okviru ovog rada, predstavlja pokušaj da se doprinese dolasku do odgovarajućeg rešenja.

5. LITERATURA

[1] Pavlović D., Pešić M., Janićijević N., Han R., Standardi za samovrednovanje, XIII Skup Trendovi razvoja, Akreditacija Bolonjskih studija, TREND 2007, Kopaonik, 2007.

[2] Zakon o visokom obrazovanju, Službeni glasnik Republike Srbije, broj 88, str. 41, 2017. [3] Pravilnik o standardima za samovrednovanje i ocenjivanje kvaliteta visokoškolskih ustanova, Službeni glasnik

Republike Srbije, broj 88, str. 176, 2017. [4] Pravilnik o standardima i postupku za akreditaciju studijskih programa, Službeni glasnik Republike Srbije, broj

88, str. 161, 2017.

4

Broj rada: Paper No. T5.1-2, pp. 1-4