MİLLETLERARASI TİCARET HUKUKU...XIV a. Incoterms® 2020’ye Giriş ..... 64 b. Kullanıcılar...
Transcript of MİLLETLERARASI TİCARET HUKUKU...XIV a. Incoterms® 2020’ye Giriş ..... 64 b. Kullanıcılar...
MİLLETLERARASI TİCARET HUKUKU
Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Bası
Prof. Dr. H. ERCÜMENT ERDEMGalatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi
E. Öğretim Üyesi
İÇİNDEKİLER
2. BASI İÇİN ÖNSÖZ .......................................................................................VII
1. BASI İÇİN ÖNSÖZ ........................................................................................ IX
İÇİNDEKİLER .................................................................................................... XI
KISALTMALAR ..........................................................................................XLVII
Birinci Kitap
KAYNAKLAR
Birinci Bölüm
LEX MERCATORIA
I. KAVR AM ......................................................................................................2II. HUKUKİ NİTELİĞİ ................................................................................3III. LEX MERCATORIA’NIN KAYNAKLARI .......................................6IV. LEX MERCATORIA’NIN KAPSAMI ...............................................12
İkinci Bölüm
UNIDROIT İLKELERİ
I. GENEL OLAR AK ...................................................................................13
XII
A. KAPSAMI VE GELİŞİMİ ...............................................................13B. MİLLETLER AR ASI SÖZLEŞMELER ......................................16C. TİCARİ SÖZLEŞMELER ...............................................................17
II. HUKUKİ NİTELİĞİ ...............................................................................18III. UNIDROIT İLKELERİNİN UYGULANDIĞI HALLER ......... 20
A. TAR AFLARCA SÖZLEŞMEDE İLKELERİN UYGULANACAĞININ BELİRTİLMİŞ OLMASI ............... 20
B. TAR AFLARCA SÖZLEŞMEDE HUKUKUN GENEL İLKELERİNE, LEX MERCATORIA’YA VEYA BENZERLERİNE ATIF YAPILMASI ........................................21
C. TAR AFLARIN SÖZLEŞMEYE UYGULANACAK BİR HUKUK SEÇMEMESİ .......................................................... 22
D. MİLLETLER AR ASI YEKNESAK HUKUK AR AÇLARININ YORUMLANMASI VEYA TAMAMLANMASI ........................................................................ 24
E. MİLLİ HUKUK KUR ALLARININ YORUMLANMASI VEYA TAMAMLANMASI .................. 25
F. MİLLİ VE MİLLETLER AR ASI KANUN YAPICILAR İÇİN MODEL OLAR AK KULLANILMASI ............................27
G. DİĞER KULLANIMLAR .............................................................. 28IV. UNIDROIT İLKELERİNİN İÇERİĞİ ............................................. 28
Üçüncü bölüm
ICC MODEL SÖZLEŞMELERİ
I. GENEL OLAR AK ...................................................................................35II. ICC MODEL SÖZLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ .................39
A. MODEL SÖZLEŞMELERİN AMACI ........................................39B. LEX MERCATORIA’YA KATKI ..................................................41C. İYİ DENGELENMİŞ HÜKÜMLER ............................................41D. KULLANIMI KOLAY FORMAT ................................................42
III. ICC MODEL SÖZLEŞMELERİN HÜKÜMLERİ ....................... 44
XIII
A. ORTAK HÜKÜMLER .................................................................... 44B. İYİ NİYET HÜKMÜ ....................................................................... 44C. MÜCBİR SEBEP .................................................................................45D. UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ MADDESİ ..................... 46E. UYGULANACAK HUKUK .......................................................... 48
Dördüncü bölüm
TİCARİ TERİMLER (INCOTER MS®)
I. GENEL OLAR AK ...................................................................................51II. INCOTERMS®’İN TARİHÇESİ ..........................................................52
A. MİLLETLER AR ASI HUKUK DERNEĞİNİN ÇALIŞMALARI ................................................................................52
B. ICC’NİN ÇALIŞMALARI ............................................................. 54III. INCOTERMS® 2020 ................................................................................55
A. INCOTERMS® 2020’NİN HAZIRLANMASINA ETKEN OLAN NEDENLER .........................................................55
B. INCOTERMS® 2020 İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER .581. Maddî Değişiklikler .....................................................................58
a. Yükleme Kaydı İçeren Konişmentolar ve FCA Incoterms Kuralı ...................................................................58
b. Masraf lar ve Listelendikleri Yer ........................................ 60c. CIF ve CIP Kurallarında Farklı Seviyelerde
Sigorta Kapsamları ...............................................................61d. FCA, DAP, DPU ve DDP Terimlerinde Taşımanın
Satıcının veya Alıcının Kendi Taşıma Aracıyla Ayarlanması ............................................................................62
e. DAT Terimi Kısaltmasının DPU Olarak Değiştirilmesi ........................................................................62
f. Taşıma Yükümlükleri ve Masraf larına İlişkin Hükümler Arasında Güvenliğe İlişkin Gerekliliklere Yer Verilmesi .............................................. 63
2. Şeklî Değişiklikler ....................................................................... 64
XIV
a. Incoterms® 2020’ye Giriş .................................................... 64b. Kullanıcılar İçin Açıklama Notları ...................................65c. Incoterms® 2020 Kurallarının Sıralaması ...................... 66d. DAP ve DPU Kurallarının Yer Değişikliği ......................67e. Incoterms® 2020 Kurallarının Yatay Sunumu .................67
C. INCOTERMS®’İN AMACI VE KAPSAMI .............................. 681. Amaç ............................................................................................... 682. Kapsam ........................................................................................... 68
a. Genel Olarak .......................................................................... 68b. Incoterms® ile Düzenlenen Konular ................................. 69
3. Kapsam Dışı Konular ...................................................................73D. INCOTERMS®’LERİN SİSTEMATİĞİ .................................... 77
IV. TERİMLERE İLİŞKİN ÖZET BİLGİLER ...................................... 80A. EXW ...................................................................................................... 80
1. Uyarılar .......................................................................................... 802. Taraf ların Genel Borçları ...........................................................813. Teslim-Tesellüm ...........................................................................814. Hasarın Geçişi .............................................................................. 825. Taşıma ............................................................................................ 836. Sigorta ............................................................................................ 837. Teslim/Taşıma Belgesi – Teslim Kanıtı ................................. 838. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri .................. 839. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................... 8410. Masraf ların Paylaşımı ..................................................................8511. İhbarlar ...........................................................................................85
B. FCA .........................................................................................................851. Taraf ların Genel Borçları .......................................................... 872. Teslim-Tesellüm ........................................................................... 873. Hasarın Geçişi .............................................................................. 884. Taşıma .............................................................................................89
XV
5. Sigorta ..............................................................................................896. Teslim/Taşıma Belgesi .............................................................. 907. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri .................. 908. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ............................................919. Masraf ların Paylaşımı ..................................................................9110. İhbarlar .......................................................................................... 92
C. CPT ........................................................................................................ 921. Uyarılar ...........................................................................................932. Taraf ların Genel Borçları .......................................................... 943. Teslim-Tesellüm ........................................................................... 944. Hasarın Geçişi .............................................................................. 945. Taşıma .............................................................................................956. Sigorta .............................................................................................957. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................... 968. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................. 969. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme .......................................... 9710. Masraf ların Paylaşımı ..................................................................9811. İhbarlar ............................................................................................98
D. CIP ......................................................................................................... 991. Uyarılar ........................................................................................ 1002. Taraf ların Genel Borçları .........................................................1013. Teslim-Tesellüm ..........................................................................1014. Hasarın Geçişi .............................................................................1015. Taşıma .......................................................................................... 1026. Sigorta .......................................................................................... 1027. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................. 1048. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1059. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................ 10510. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 10611. İhbarlar ......................................................................................... 107
XVI
E. DAP ..................................................................................................... 1071. Uyarılar ........................................................................................ 1082. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1083. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1084. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1095. Taşıma .......................................................................................... 1096. Sigorta ............................................................................................1107. Teslim/Taşıma Belgesi ..............................................................1108. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................1109. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ..........................................11110. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 11211. İhbarlar ......................................................................................... 112
F. DPU...................................................................................................... 1131. Uyarılar .........................................................................................1142. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1153. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1154. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1155. Taşıma ...........................................................................................1166. Sigorta ............................................................................................1167. Teslim/Taşıma Belgesi ..............................................................1178. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................1179. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ..........................................11810. Masraf ların Paylaşımı ................................................................11811. İhbarlar ..........................................................................................119
G. DDP .......................................................................................................1191. Uyarılar ........................................................................................ 1202. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1213. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1214. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1215. Taşıma .......................................................................................... 122
XVII
6. Sigorta ........................................................................................... 1227. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................. 1228. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1239. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ......................................... 12310. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 12411. İhbarlar ......................................................................................... 125
H. FAS ....................................................................................................... 1251. Uyarılar ........................................................................................ 1262. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1263. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1264. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1275. Taşıma .......................................................................................... 1276. Sigorta ........................................................................................... 1287. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................ 1288. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1289. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ......................................... 12910. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 12911. İhbarlar ........................................................................................ 130
I. FOB ..................................................................................................... 1301. Uyarılar ........................................................................................ 1322. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1333. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1334. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1335. Taşıma .......................................................................................... 1346. Sigorta ........................................................................................... 1347. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................ 1358. İhracat/İthalat için Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1359. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ......................................... 13610. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 13611. İhbarlar ........................................................................................ 137
XVIII
J. CFR ...................................................................................................... 1371. Uyarılar ........................................................................................ 1382. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1393. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1394. Hasarın Geçişi ............................................................................ 1405. Taşıma .......................................................................................... 1406. Sigorta .......................................................................................... 1407. Teslim/Taşıma Belgesi ..............................................................1418. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri .................1419. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................ 14210. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 14311. İhbarlar ......................................................................................... 144
K. CIF ....................................................................................................... 1441. Uyarılar ........................................................................................ 1452. Taraf ların Genel Borçları ........................................................ 1463. Teslim-Tesellüm ......................................................................... 1474. Hasarın Geçişi ........................................................................... 1475. Taşıma .......................................................................................... 1476. Sigorta .......................................................................................... 1487. Teslim/Taşıma Belgesi ............................................................. 1508. İhracat/İthalat İçin Gereken Gümrük İşlemleri ................ 1509. Kontrol/Ambalajlama/İşaretleme ........................................ 15110. Masraf ların Paylaşımı ............................................................... 15111. İhbarlar ......................................................................................... 152
XIX
İkinci Kitap
MİLLETLERARASI TİCARETTE ÖNEMLİ SÖZLEŞMELER
Birinci Bölüm
SATIŞ SÖZLEŞMESİ
Birinci Kısım
MİLLETLERARASI SATIŞ HUKUKUNUN YEKNESAKLAŞTIRILMASI ÇALIŞMALARI
I. GİRİŞ ........................................................................................................ 155II. İLK ÇALIŞMALAR ............................................................................. 156III. 1964 TARİHLİ LAHEY SÖZLEŞMELERİ ................................... 157IV. VİYANA SATIM ANTLAŞMASI .................................................... 158
İkinci Kısım
MİLLETLER AR ASI MAL SATIŞ SÖZLEŞMELERİ HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI
(VİYANA SATIM ANTLAŞMASI)
Birinci Ayrım
VİYANA SATIM ANTLAŞMASININ GENEL OLARAK TANITILMASI
V. VİYANA SATIM ANTLAŞMASI’NA HÂKİM OLAN İLKELER ................................................................................................. 162A. HÜKÜMLERİN TAMAMLAYICILIĞI................................. 162
1. Sözleşme Özgürlüğü İlkesi ...................................................... 1622. İradelerin Yorumu ...................................................................... 163
XX
B. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖNCELİĞİ İLKESİ .................. 165C. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN AYAKTA TUTULMASI .......... 165D. TEAMÜLLERİN ÖNEMİ ........................................................... 166
1. Genel Olarak .............................................................................. 1662. Teamül Tanımı ve Teamüllerin VSA Hükümlerine
Göre Üstünlüğü .......................................................................... 1673. Teamüller ve Alışkanlıklar ...................................................... 169
a. Taraf lar Arasında Kararlaştırılan Teamüller ve Alışkanlıklar ........................................................................ 169aa. Incoterms .......................................................................171bb. Genel İşlem Şartları .................................................... 172
b. Taraf ların Bildiği veya Bilmesi Gereken Teamüller ve Alışkanlıklar ................................................174
c. Viyana Satım Antlaşması m. 9/1 ve m. 9/2 Arasındaki İlişki ...................................................................178
4. Viyana Satım Antlaşması Kapsamında Teamüllerin İşlevi .............................................................................................. 180a. Sözleşmenin Kurulması .................................................... 180b. Sözleşmenin İçeriği ve İfası ..............................................181c. Sözleşmenin Yorumu ve Değiştirilmesi ........................ 182
E. DÜRÜSTLÜK İLKESİ .................................................................. 184VI. YAPISI ........................................................................................................ 187
İkinci Ayrım
VİYANA SATIM ANTLAŞMASININ UYGULAMA ALANI
I. YERSEL UYGULAMA ALANI ........................................................ 190A. TEMEL KOŞUL: İŞ YERLERİNİN FARKLI
DEVLETLERDE BULUNMASI .................................................1911. İş Yeri ............................................................................................ 1922. Farklı Devlet ................................................................................ 194
a. Farklı Devletlerin Âkit Devlet Olması ........................... 194
XXI
b. Devletler Özel Hukuku Kurallarının Öngörmesi ....... 195B. TAMAMLAYICI KOŞUL ............................................................ 197C. ÇEKİNCELER ................................................................................. 198
1. VSA m. 1/1, b Hükmüne İlişkin Çekince ............................ 1982. Federal Devletlere ve Bölgesel Birleşmelere İlişkin
Çekince .........................................................................................200II. MADDİ UYGULAMA ALANI ........................................................ 201
A. SATIŞ SÖZLEŞMESİ ..................................................................... 202B. MAL KAVR AMI ............................................................................. 203C. SINIRLAMALAR ..........................................................................204
1. Bazı Satış Türleri ........................................................................2042. Satış Konusu Bazı Mallar .........................................................2073. Satış ile Yakınlık Gösteren Bazı Sözleşmeler ....................... 2104. Satışa İlişkin Bazı Konular ....................................................... 213
III. ZAMANSAL UYGULAMA ALANI .............................................. 218
Üçüncü Ayrım
SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU
I. KARŞILIKLI VE UYGUN İR ADE BEYANLARI ..................... 221A. İCAP .................................................................................................... 222
1. Kavram ........................................................................................ 2222. Hükümleri ................................................................................... 223
B. KABUL ...............................................................................................2241. Kavram .........................................................................................2242. Hükümleri ................................................................................... 226
C. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULDUĞU AN .................... 229II. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ ................................................... 229
A. ŞEKİL SERBESTİSİ ....................................................................... 229B. ÇEKİNCELER ................................................................................. 231C. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ .................... 232
XXII
Dördüncü Ayrım
SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE TAR AFLARIN BORÇLARI VE AYKIRILIK DURUMUNDA YAPTIRIMLAR
I. SATICININ BORÇLARI .................................................................... 235A. GENEL OLAR AK .......................................................................... 235B. MALLARI TESLİM ....................................................................... 236
1. Genel Olarak ............................................................................... 2362. Teslime İlişkin Genel Esaslar .................................................. 2373. Teslim Yeri .................................................................................. 242
a. Genel Olarak ........................................................................ 242b. Taraf ların Seçimi ................................................................244
aa. Seçim Şekli ....................................................................244aaa. Taraf ların Seçimi Açık veya Örtülü Olabilir .244bbb. Taraf lar İlk Anlaşmalarını Değiştirmekte Her
Zaman Serbesttir.................................................. 250ccc. Taraf ların Seçiminin Geçerliliği VSA’na Bağlı
Değildir .................................................................. 251bb. Sonuç ............................................................................... 251
c. Taraf ların Seçim Yapmaması ........................................... 251aa. Taşıma İçeren Satışlar ................................................ 252
aaa. Sorun ....................................................................... 252bbb. Öngörülen Olasılık .............................................. 257ccc. Sonuç ......................................................................260
bb. Çeşitli Mal Tiplerine İlişkin Satışlar ....................... 262cc. Diğer haller .................................................................... 265
4. Teslim Zamanı ............................................................................ 267a. Genel Olarak ........................................................................ 268b. Taraf ların Seçimi Halinde ................................................ 270
aa. Genel Olarak ................................................................. 270aaa. Seçim Açık veya Örtülü Olabilir ...................... 270bbb. Taraf lar İlk Anlaşmalarını Değiştirmekte Her
Zaman Serbesttirler ............................................. 272
XXIII
ccc. Taraf ların Seçiminin Geçerliliği VSA’da Düzenlenmez ........................................................ 273
bb. Belirli bir Tarih Seçimi ............................................... 273aaa. Uygulama Şartları ................................................ 273bbb. Sonuçlar .................................................................. 274
cc. Belirli Bir Dönemin Saptanması............................... 274aaa. Uygulama Şartları ................................................ 275bbb. Sonuçlar .................................................................. 279
c. Taraf ların Seçiminin Yokluğunda .................................. 279aa. Kural ................................................................................ 279bb. Geciktirici Şarta Bağlı Sözleşme .............................. 282
d. Teslim Zamanına İlişkin Yorum Kuralları ................... 283C. MÜLKİYETİ GEÇİRME BORCU ............................................ 283D. MALA İLİŞKİN BELGELERİ VERME BORCU .................284
1. Genel Olarak ..............................................................................2842. Belgelerin Niteliği ...................................................................... 2863. İfa Zamanı ve İfa Yeri ................................................................ 2894. Belgelerin Erken Teslimi ......................................................... 293
a. Genel olarak.......................................................................... 293b. Kuralın İçeriği ...................................................................... 294
E. AYIBA KARŞI TEKEFFÜL BORCU ....................................... 2951. Maddi Uygunluk ........................................................................ 295
a. Satış Sözleşmesindeki Düzenleme ................................. 295b. VSA’daki Düzenleme ........................................................ 298
2. Hukuki Uygunluk ...................................................................... 301a. Zapta Karşı Tekeffül ........................................................... 301b. Fikri Haklara Karşı Tekeffül ............................................ 302
3. Malların Uygun Olması Gereken Zaman ............................ 3024. Uygunluğun Saptanması ..........................................................3045. Ayıp İddialarına Karşı Def ’iler ...............................................304
II. SATICININ SÖZLEŞMEYE AYKIRILIĞI HALİNDE ALICININ HAKLARI ......................................................................... 308
XXIV
A. GENEL OLAR AK ...........................................................................310B. AYNEN İFA ...................................................................................... 313
1. Şartları ...........................................................................................3142. Hükümleri ................................................................................... 315
C. AYIPLI MALLAR YERİNE YENİLERİNİ İSTEMEK .......316D. AYIBIN GİDERİLMESİNİ İSTEMEK .....................................316E. SEMENİN İNDİRİLMESİNİ İSTEMEK ................................318F. SÖZLEŞMEDEN DÖNME ..........................................................319
1. Genel Olarak ................................................................................319a. Dönme İhbarı ....................................................................... 320b. Malların İadesi ..................................................................... 322
2. Sözleşmeye Esaslı Aykırılık ..................................................... 3223. Hiç Teslim Olmaması ............................................................... 326
III. ALICININ BORÇLARI ....................................................................... 327A. GENEL OLAR AK .......................................................................... 327B. SEMENİN ÖDENMESİ ............................................................... 327
1. Semenin Saptanması ................................................................. 327a. Genel Olarak ........................................................................ 327b. Taraf ların Öngörmemesi .................................................. 328c. Malın Ağırlığına Göre Saptanması ................................. 330
2. Ödemeye İlişkin Düzenlemeler .............................................. 331a. Genel Olarak ........................................................................ 331b. Ödeme Yeri ........................................................................... 331c. Ödeme Zamanı .................................................................... 333
C. MALLARIN TESLİM ALINMASI .......................................... 336D. DİĞER BORÇLAR .......................................................................... 337
IV. ALICININ SÖZLEŞMEYE AYKIRILIĞI HALİNDE SATICININ HAKLARI ...................................................................... 338
V. ALICI VE SATICIYA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER ........... 339A. VADEDEN ÖNCE SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK ..................340
1. Genel Olarak ...............................................................................340
XXV
2. İfanın Askıya Alınması .............................................................340a. Şartları ...................................................................................340b. Hükümleri ............................................................................ 341
3. Sözleşmeden Dönme ................................................................. 342a. Şartları .................................................................................. 342
aa. Sözleşmeye Muhtemel Bir Esaslı Aykırılık ............ 343bb. İhbar ................................................................................344
b. Hükümleri ............................................................................3444. Tazminat ......................................................................................344
a. Genel Olarak ........................................................................344b. Şartları ................................................................................... 345c. Hükümleri ............................................................................348d. Sözleşmeden Dönme Halindeki Özel Uygulamalar ... 349
aa. Somut Yöntem .............................................................. 349bb. Soyut Yöntem ................................................................ 351
e. Faiz ........................................................................................ 352B. SORUMLULUKTAN KURTULMA ....................................... 354
1. Genel Olarak ............................................................................... 3542. İfa Engeli ...................................................................................... 355
a. Genel Olarak ........................................................................ 355b. Uygulanma Şartları ............................................................ 355c. Hükümleri ............................................................................ 357
3. Üçüncü Kişinin Adem-î İfası .................................................. 3584. Karşı Tarafın Eylem veya İhmâli ............................................ 359
C. SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN SONUÇLARI ................... 3601. Taraf ların Borçtan Kurtulmaları ........................................... 3612. İade Yükümü ............................................................................... 362
a. İadede Ana Kural ................................................................ 363b. İade Zamanı.......................................................................... 363c. Masraf lar ...............................................................................364d. İade Yeri .................................................................................364
XXVI
e. Diğer Özellikler ...................................................................364
İkinci Bölüm
ACENTELİK SÖZLEŞMESİ
I. KAVR AM ................................................................................................. 365A. TANIM ............................................................................................... 365B. ORTAYA ÇIKIŞI ............................................................................ 366C. ÖNEMİ ............................................................................................... 367D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ .......... 368
1. Genel Olarak ............................................................................... 3682. Simsarlık ve Komisyon Sözleşmelerinden Farkları ........... 3683. Tek Satıcı, Franchise ve Bayilik Sözleşmelerinden
Farkları ......................................................................................... 3694. Hizmet Sözleşmesinden Farkları ........................................... 3705. Pazarlamacılık Sözleşmesinden Farkları .............................. 3706. Sonuç ............................................................................................. 371
II. ACENTELİK SÖZLEŞMESİ ............................................................. 371A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................... 371B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 372
1. Bir Ticari İşletmeyi İlgilendiren Sözleşmelerde Aracılık Etme veya Bunları O İşletme Adına ve Hesabına Yapma Yetkisi ........................................................... 372
2. Belirli Bir Yer veya Bölgede Faaliyet Göstermek İçin Tekel Hakkı ................................................................................. 373
3. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme Olması ............. 3744. Bağımsızlık Unsuru .................................................................. 374
C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 375D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE ACENTELİK
SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 376III. ÖZEL ACENTE TİPLERİ .................................................................. 376
A. KOMİSYONCU ACENTE (COMMISSIONNAIRE) ........ 376
XXVII
B. DÜKRÜVAR ACENTE (DEL CREDERE ACENTE) ........ 377C. CONFIRMING HOUSE .............................................................. 378D. ALT ACENTE (SUB – AGENT) ................................................ 379
IV. TAR AFLARIN BORÇLARI .............................................................. 379A. ACENTENİN BORÇLARI .......................................................... 379
1. Özen Yükümlülüğü ................................................................... 3792. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................... 3803. Sır Saklama Yükümlülüğü ....................................................... 3814. Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................................................... 3815. Hesap Verme Yükümlülüğü .................................................... 3816. Müvekkilin Menfaatlerini Koruma Yükümlülüğü ............ 3827. Müvekkilin Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü ................ 3828. Rekabet Etmeme Yükümlülüğü ............................................. 383
B. MÜVEKKİLİN BORÇLARI ....................................................... 3841. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................... 3842. Komisyon Ödeme Yükümlülüğü ........................................... 385
a. Genel Olarak ....................................................................... 385b. Acentenin Bölgesinden Ancak Acente Tarafından
Tedarik Edilmemiş Siparişlerden Doğan Komisyon Ödeme Borcu ................................................... 387
c. Tekrarlanan Siparişlerden Doğan Komisyon Borcu ... 387d. Dükrüvar Komisyonu ........................................................ 388
3. Acentenin Münhasır Faaliyet Yetkisini İhlal Etmeme Yükümlülüğü .............................................................................. 388
4. Acentenin Masraf larını ve Zararlarını Karşılama Yükümlülüğü .............................................................................. 389
5. Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................................................... 389V. ACENTE İLE MÜVEKKİL AR ASINDAKİ İLİŞKİ .................. 390
A. ACENTENİN TEMSİL YETKİSİ ............................................. 3901. Genel Olarak ............................................................................... 390
a. Sözleşme Akdetme Yetkisi ................................................ 390
XXVIII
b. Diğer Yetkileri ...................................................................... 3902. Gerçek Yetki ve Görünüşteki Yetki ........................................ 3913. Zorunluluktan Doğan Yetki .................................................... 392
B. MÜVEKKİLİN İFŞASI ................................................................. 393VI. ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ .................... 394
A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ..................... 3941. Sürenin Sona Ermesi ................................................................. 3942. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan
Fesih) ............................................................................................ 3953. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle
Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) .............................................. 3954. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lâsı, Kısıtlanması veya
Ehliyetini Kaybetmesi .............................................................. 396B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE
SONUÇLARI ................................................................................... 3961. Tazminat Talepleri ..................................................................... 397
a. Haklı Nedenle Fesheden Tarafın Tazminat Talebi ..... 397b. Başlanmış İşlerin Tamamlanmaması Yüzünden
Uğranılan Zararın Tazmini .............................................. 397c. Acentenin Denkleştirme İstemi ...................................... 398
2. Diğer Talepler ............................................................................. 3993. Devam Eden Borçlar ................................................................. 399
a. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................ 399b. Rekabet Yasağı ..................................................................... 399c. Acentenin Müvekkilin Menfaatlerini Koruma
Yükümlülüğü .......................................................................400VII. ACENTELİK HUKUKUNUN BİRLEŞTİRİLMESİNE
YÖNELİK MİLLETLER AR ASI ÇALIŞMALAR ....................... 401A. SERBEST ÇALIŞAN TİCARİ ACENTELER
HAKKINDA AT YÖNERGESİ (COUNCIL DIRECTIVE 86/653/EEC OF 18 DECEMBER 1986 ON THE COORDINATION OF THE LAWS OF
XXIX
THE MEMBER STATES RELATING TO SELF-EMPLOYED COMMERCIAL AGENTS) .............................. 4011. Yönerge’ye Duyulan Gereksinim ........................................... 4012. Yönerge’nin Kabulü ...................................................................4023. Yönerge’nin Amacı .....................................................................4024. Yönerge’nin Uygulama Alanı .................................................. 4035. Yönerge’nin Önemli Düzenlemeleri ...................................... 403
a. Yönerge m. 3-4: Taraf ların Hak ve Borçları ................. 403b. Yönerge m. 7: Acentenin Komisyona Hak
Kazanması ............................................................................ 403c. Yönerge m. 8: Acentenin Acentelik Sözleşmesi
Sona Erdikten Sonra Tamamlanan İşlemlerden Komisyona Hak Kazanması .............................................404
d. Yönerge m. 10: Komisyona Hak Kazanma ve Komisyonun Ödenme Zamanı ........................................404
e. Yönerge m. 14: Belirli Süreli Acentelik Sözleşmesinin Belirsiz Süreli Hale Gelmesi ................. 405
f. Yönerge m. 17: Sona Erme Tazminatı ............................ 405g. Yönerge m. 20: Rekabet Yasağı Anlaşması ...................406
B. MİLLETLER AR ASI MAL SATIMINDA ACENTELİK HAKKINDA ANTLAŞMA (CONVENTION ON AGENCY IN THE INTERNATIONAL SALE OF GOODS) ................................4061. Antlaşma’ya Duyulan Gereksinim .........................................4062. Antlaşma’nın Kabulü .................................................................4073. Antlaşma’nın Amacı ..................................................................4074. Antlaşma’nın Uygulama Alanı................................................4075. Antlaşma’nın Önemli Düzenlemeleri ...................................408
a. Antlaşma m. 9-10: Acenteye Yetki Verilmesi ve Yetkinin Kapsamı................................................................408
b. Antlaşma m. 13: Müdahale ve Seçim Hakları ..............408c. Antlaşma m. 14: Görünüşte Yetki ...................................408
XXX
d. Antlaşma m. 17-20: Acentenin Yetkisinin Sona Ermesi ....................................................................................409
Üçüncü Bölüm
TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİ
I. KAVR AM ..................................................................................................411A. TANIM ................................................................................................411B. ORTAYA ÇIKIŞI ............................................................................. 412C. ÖNEMİ ............................................................................................... 413D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ ...........414
1. Satış Sözleşmesinden Farkları ..................................................4142. Satış için Bırakma Sözleşmesinden Farkları ........................ 4153. Acentelik Sözleşmesinden Farkları ........................................ 4154. Franchise Sözleşmesinden Farkları ........................................4175. Komisyon Sözleşmesinden Farkları .......................................4176. Hizmet Sözleşmesinden Farkları ............................................417
II. TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİ ........................................................418A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ....................................418B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 420
1. Tekel Hakkı ................................................................................. 420a. Genel Olarak ........................................................................ 420b. Tekel Hakkının Dereceleri ............................................... 421c. Tekel Hakkının Sınırları ................................................... 421
aa. Süre Bakımından.......................................................... 422bb. Tekel Bölgesi veya Müşteri Çevresi Bakımından . 422cc. Malların Çeşidi Bakımından .................................... 423
d. Tekel Hakkı ile Rekabet Hukukunun İlişkisi ............... 423aa. Haksız Rekabet Açısından ......................................... 423bb. Rekabetin Korunması Açısından ............................. 425
2. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme Bulunması ........ 4263. Kendi Adına ve Hesabına Davranma .................................... 426
XXXI
4. Pazarlama, Satış ve Sürümü Artırma Faaliyetinde Bulunma ....................................................................................... 427
5. Diğer Unsurlar ............................................................................ 427a. Satış Sonrası Servis ve Garanti Vermek ......................... 427b. Sağlayıcıya Bilgi Vermek ................................................... 428c. Rekabet ve Doğrudan Satış Yasağı .................................. 428d. Reklam ve Tanıtım Malzemesi Vermek ......................... 428
C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 428D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE TEK SATICILIK
SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 429III. TAR AFLARIN BORÇLARI .............................................................. 430
A. TEK SATICININ BORÇLARI ................................................... 4301. Asgari Alım Yükümlülüğü ....................................................... 4302. Sürümü Arttırma Yükümlülüğü ............................................ 4313. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................... 4324. Sır Saklama Yükümlülüğü ....................................................... 4335. Sağlayıcıya Bilgi Verme Yükümlülüğü .................................. 4336. Sağlayıcının Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü ............... 4337. Satış Sonrası Hizmet Verme Yükümlülüğü ......................... 4348. Sağlayıcı ile Rekabet Etmeme Yükümlülüğü ...................... 435
B. SAĞLAYICININ BORÇLARI .................................................... 4351. Mal Teslim Yükümlülüğü ........................................................ 4352. Tek Satıcıyı Destekleme Yükümlülüğü ................................ 4363. Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................................................... 4364. Tekel Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü ........................ 437
IV. TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ............. 438A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ..................... 438
1. Sürenin Sona Ermesi ................................................................. 4382. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan
Fesih) ............................................................................................ 439
XXXII
3. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) ..............................................440
4. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lası veya Ehliyetini Kaybetmesi .................................................................................. 441
B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI ................................................................................... 4421. Genel Olarak ............................................................................... 442
a. Tekil Satış Sözleşmelerine (Mevcut Siparişlere) Etkisi ...................................................................................... 442
b. Geri Verme Borçları ............................................................ 4432. Tazminat Talepleri ..................................................................... 443
a. Haklı Nedenle Fesih Halinde Tazminat Talebi ........... 443b. Tek Satıcının Denkleştirme İstemi .................................444
3. Devam Eden Borçlar ................................................................. 447a. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................ 447b. Rekabet Yasağı ..................................................................... 447
Dördüncü Bölüm
FR ANCHİSE SÖZLEŞMESİ
I. KAVR AM .................................................................................................449A. TANIM ...............................................................................................449B. ORTAYA ÇIKIŞ ............................................................................... 450C. ÖNEMİ ................................................................................................451D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ .......... 452
1. Tek Satıcılık Sözleşmesinden Farkları .................................. 4522. Lisans Sözleşmesinden Farkları ............................................. 4533. Acentelik Sözleşmesinden Farkları ........................................ 4544. Satış Sözleşmesinden Farkları ................................................. 455
II. FR ANCHİSE SÖZLEŞMESİ ............................................................. 455A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................... 455B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 456
XXXIII
1. Süreklilik Taşıyan Bir Çerçeve Sözleşme Bulunması ........ 4562. Kendi Adına ve Hesabına Davranma .................................... 4573. Franchise Sistemi ....................................................................... 458
a. Üretim, İşletme ve Pazarlama Sistemi............................ 458b. Franchise Organizasyonu ................................................. 459
4. Dikey İşbirliği ............................................................................. 4595. Ücret ..............................................................................................4606. Tekel Hakkı .................................................................................460
C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 461D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE FR ANCHİSE
SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 462E. MASTER FR ANCHİSE – ALT FR ANCHİSE ......................463
III. TAR AFLARIN BORÇLARI ..............................................................464A. FR ANCHİSE ALANIN BORÇLARI .......................................464
1. Ücret Ödeme Yükümlülüğü ....................................................4642. Sürümü Arttırma Yükümlülüğü ............................................ 4653. Franchise Sistemindeki Fikri ve Sınai Unsurları
Kullanma Yükümlülüğü ...........................................................4664. Franchise Verenin Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü ....4665. Sadakat ve Özen Yükümlülüğü .............................................. 467
a. Franchise Veren ile Rekabet Etmeme Yükümlülüğü .. 467b. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................468c. Franchise Verene Bilgi Verme Yükümlülüğü ...............469d. Bizzat İfa Yükümlülüğü .....................................................469
B. FR ANCHİSE VERENİN BORÇLARI .................................... 4701. Sözleşme Öncesi Bilgi Verme Yükümlülüğü ....................... 4702. Gayri Maddi Malları Franchise Alanın Kullanımına
Sunma ve Bunlardan Yararlanılmasını Sağlama Yükümlülüğü .............................................................................. 471a. Patent ..................................................................................... 472b. Marka ..................................................................................... 473
XXXIV
c. Ticaret Unvanı ve İşletme Adı ......................................... 474d. Teknik Bilgi .......................................................................... 475
3. Franchise Alanı Koruma ve Destekleme Yükümlülüğü ... 475a. Franchise Alanın İşletmesinin Kurulmasında ve
Donanımında Yardımcı Olmak ....................................... 476b. Franchise Alanı Eğitmek ve Bilgi Vermek ..................... 477c. Reklam Yapmak ................................................................... 477
4. Mal Teslim Yükümlülüğü ........................................................ 478IV. FR ANCHİSE SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ................... 478
A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ..................... 4791. Sürenin Sona Ermesi ................................................................. 4792. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan
Fesih) ............................................................................................ 4793. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle
Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) .............................................. 4814. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lası veya Ehliyetini
Kaybetmesi .................................................................................. 482B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE
SONUÇLARI ................................................................................... 4831. Franchise Alanın Sözleşme Sonrası Gayri Maddi
Malları Kullanmama ve Verilenleri İade Borcu .................. 4832. Franchise Verenin Sözleşme Sonrası Geri Alım Borcu .....4843. Tazminat Talepleri .....................................................................484
a. Haklı Nedenle Fesih Halinde Tazminat Talebi ...........484b. Franchise Alanın Denkleştirme İstemi ......................... 485
4. Devam Eden Borçlar ................................................................. 487a. Sır Saklama Yükümlülüğü ................................................ 487b. Rekabet Yasağı ..................................................................... 487
XXXV
Beşinci Bölüm
LİSANS SÖZLEŞMESİ
I. KAVR AM ................................................................................................. 489A. TANIM ............................................................................................... 489B. ORTAYA ÇIKIŞI ............................................................................. 490C. ÖNEMİ ............................................................................................... 490
1. Mevcut Rekabet Ortamı ........................................................... 4902. Stratejik Nedenler ...................................................................... 491
D. BENZER SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ .......... 4921. Franchise Sözleşmesinden Farkları ....................................... 492
a. Konu Bakımından ............................................................... 492b. Taraf ların Edimleri Bakımından .................................... 493c. Şekil Bakımından ............................................................... 493
2. Eser Sözleşmesinden Farkları ................................................. 4943. Satış Sözleşmesinden Farkları ................................................. 4944. Ürün Kirasından Farkları ........................................................ 4945. Vekalet Sözleşmesinden Farkları ............................................ 495
II. LİSANS SÖZLEŞMESİ ........................................................................ 495A. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................... 495
1. Atipik (İsimsiz) Sözleşme ........................................................ 496a. Kendine Özgü (Sui Generis) Sözleşme Görüşü .......... 496b. Karma Sözleşme Görüşü ................................................... 497
2. Tipik Sözleşme ........................................................................... 497B. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ................................................ 497
1. Tekel Bir Hakkın, Belirli Bir Süre İçin Kullanımının ve Tasarrufunun Devri ............................................................. 497
2. Ücret .............................................................................................. 498C. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ............................................................... 499D. MİLLETLER AR ASI NİTELİKTE LİSANS
SÖZLEŞMELERİ ............................................................................ 499
XXXVI
III. LİSANS SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ......................................... 501A. KULLANMA HAKKINA İLİŞKİN SINIR A GÖRE .......... 501
1. İnhisari Lisans Sözleşmesi ....................................................... 5012. İnhisari Olmayan (Basit) Lisans Sözleşmesi ....................... 501
B. LİSANS KONUSUNUN KULLANIM ŞEKLİNE GÖRE 5021. Üretim Lisansı ............................................................................ 5022. Satış Lisansı ................................................................................. 5023. Kullanma Lisansı ....................................................................... 503
C. SÖZLEŞMEYE KONU HAKKA GÖRE ................................. 5031. Patent Lisansı Sözleşmesi ......................................................... 5042. Tasarım Lisansı Sözleşmesi ..................................................... 5053. Teknik Bilgi Lisansı Sözleşmesi ............................................. 5054. Marka Lisansı Sözleşmesi ........................................................ 506
D. ALT LİSANS ..................................................................................... 507IV. TAR AFLARIN BORÇLARI .............................................................. 508
A. LİSANS VERENİN BORÇLARI .............................................. 5081. Hakkın Kullanımını Devretme Borcu .................................. 5082. Hakkın Varlığını ve Değerini Koruma Borcu ..................... 5093. Sadakat Borcu ............................................................................. 509
B. LİSANS ALANIN BORÇLARI .................................................. 5091. Ücret Ödeme Borcu ................................................................... 5092. Hakkı Koruma Borcu .................................................................5103. Sadakat Borcu ..............................................................................5104. Sır Saklama Borcu .......................................................................510
V. LİSANS SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ...............................511A. SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ ......................511
1. Sürenin Sona Ermesi .................................................................5112. Sözleşmenin Sona Erme Nedeninin Gerçekleşmesi...........5113. Taraf lardan Birinin Yapacağı Fesih Bildirimi (Olağan
Fesih) ............................................................................................ 512
XXXVII
4. Taraf lardan Birinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle Feshetmesi (Olağanüstü Fesih) .............................................. 512
5. Taraf lardan Birinin Ölümü, İf lası veya Ehliyetini Kaybetmesi ...................................................................................514
B. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI ....................................................................................5141. Tazminat Talepleri ......................................................................514
a. Haklı Nedenle Fesih Halinde Tazminat Talebi ............514b. Diğer Tazminat Talepleri .................................................. 515
2. Sözleşmenin Sona Ermesinden Sonra Ortaya Çıkan/Devam Eden Borçlar ................................................................. 515a. Lisans Alanın Sözleşme Konusu Hakları
Kullanmama Borçları ......................................................... 515b. Lisans Alanın Sır Saklama Yükümlülüğü ......................516
VI. LİSANS SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN MİLLETLER AR ASI HUKUKTAKİ DÜZENLEMELER ..................................................517A. ABİHA M. 101/1 ...............................................................................517B. ABİHA M. 101/3 ...............................................................................518C. AVRUPA KOMİSYONU GRUP MUAFİYETLERİ .............518
Üçüncü Kitap
ÖDEME ŞEKİLLERİ
I. AKREDİTİF ............................................................................................ 521A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 522B. UYGULANACAK KUR ALLAR ................................................ 523C. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ ......................................................... 525D. AKREDİTİFTE BELGELER ...................................................... 529E. AKREDİTİF TÜRLERİ ............................................................... 531
1. Dönülebilir Akreditif (Revocable Letter of Credit) ......... 5322. Dönülemez Akreditif (Irrevocable Letter of Credit) ......... 533
XXXVIII
a. Teyitsiz Akreditif ................................................................ 533b. Teyitli Akreditif ................................................................... 534
3. Görüldüğünde Ödenen Akreditif (At Sight Letter of Credit) .......................................................................................... 535
4. Poliçeli Akreditif ........................................................................ 535a. Kabul Akreditifi .................................................................. 535b. İştira Akreditifi .................................................................... 536
5. Ödenmesi Ertelenmiş Akreditif (Vadeli Akreditif - Deferred Payment Letter of Credit) ...................................... 536
6. Kırmızı Kayıtlı (Red Clause) Akreditif ................................ 5367. Yeşil Kayıtlı (Green Clause) Akreditif .................................. 5378. Garanti Akreditifi (Standby Letter of Credit) .................... 5379. Karşılıklı (Back-to-Back) Akreditif ....................................... 537
II. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME .......................................................... 538A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 539B. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ ......................................................... 539C. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME TÜRLERİ ............................. 542
1. Vesaik Mukabili Ödeme (Documents against Payment) . 5422. Poliçe Kabulü Karşılığında Vesaikin Teslimi
(Documents against Acceptance) .......................................... 5433. Vesaikin Taahhütname Karşılığında Teslimi
(Documents against Letter of Undertaking) ...................... 5434. Vesaikin Banka Garantisi Karşılığında Teslimi
(Document against Payment Guarantee) ............................544III. MAL MUKABİLİ ÖDEME ................................................................544
A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ...........................................544B. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ ......................................................... 545
IV. PEŞİN ÖDEME ...................................................................................... 545A. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 545B. TAR AFLARI VE İŞLEYİŞİ .........................................................546
XXXIX
Dördüncü Kitap
MİLLETLERARASI UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI
Birinci Bölüm
GİRİŞ
I. GENEL OLAR AK ................................................................................ 549II. HAKLARIN MAHKEME ÖNÜNDE İLERİ SÜRÜLMESİ .. 551
A. TÜRK MAHKEMESİNİN YETKİLİ KILINMASI ........... 552B. YABANCI MAHKEMENİN YETKİLİ KILINMASI ........ 554C. UYGULANACAK HUKUK ........................................................ 555
III. UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM YOLUYLA ÇÖZÜMÜ ..... 556A. TAHKİM YOLUNUN SEÇİLMESİNİN NEDENLERİ .. 557B. TAHKİME İLİŞKİN YAPILAN ULUSLAR AR ASI
ÇALIŞMALAR ............................................................................... 558C. TAHKİM TÜRLERİ .................................................................... 559
1. Ad Hoc Tahkim .......................................................................... 5592. Kurumsal Tahkim ...................................................................... 560
İkinci Bölüm
MİLLETLER AR ASI TAHKİM
I. TAHKİME İLİŞKİN BAZI ORTAK KONULAR ...................... 563A. TAHKİM ANLAŞMASI .............................................................. 563
1. Ehliyet ........................................................................................... 5662. Belirli Bir Hukuki İlişki ........................................................... 5663. Yazılılık Koşulu .......................................................................... 567
a. İmza ........................................................................................ 569b. Atıf (incorporation) ............................................................ 571
4. Temsil Yetkisi ...............................................................................574
XL
a. Şirket Organları Tarafından Tahkim Anlaşması Yapılması ............................................................................... 576
b. Tacir Yardımcıları Tarafından Tahkim Anlaşması Yapılması ............................................................................... 576
5. Tahkime Elverişlilik .................................................................. 5776. Tahkim Anlaşmasının Bağımsızlığı ...................................... 5827. Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk ........................ 5838. Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Etkisi ................... 585
a. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ........................... 587b. Grup Şirketler Doktrini ..................................................... 588c. Konişmento Hükümleri .................................................. 593d. Sigorta ................................................................................... 596e. Alacağın Temliki ................................................................. 597
B. HAKEMLERİN ATANMASI..................................................... 598C. TAHKİMDE YARGILAMA USULÜ ....................................... 598D. TAHKİME UYGULANACAK HUKUK ............................... 599E. TAHKİM YERİ ................................................................................ 599F. TAHKİM DİLİ ................................................................................ 601
Üçüncü Bölüm
ICC TAHKİM KUR ALLARI
I. GENEL OLAR AK ................................................................................ 603II. TAHKİM TALEBİ VE TAHKİM TALEBİNE CEVAP .............604III. HAKEMLER VE HAKEMLERİN SEÇİMİ ................................. 605
A. TEK HAKEMİN KAR ARLAŞTIRILMIŞ OLMASI .........606B. ÜÇ HAKEMİN KAR ARLAŞTIRILMIŞ OLMASI ............606C. HAKEMLERİN NİTELİKLERİ ...............................................606
IV. DOSYANIN HAKEME TEVDİİ VE GÖREV BELGESİ .........610A. GENEL OLAR AK ...........................................................................610B. GÖREV BELGESİ’NİN HAZIRLANMASI ...........................616
XLI
C. GÖREV BELGESİ’NİN İMZALANMASI VE HAKEM HEYETİNİN ROLÜ ....................................................617
V. USULE İLİŞKİN PROGR AM ...........................................................619VI. YENİ TALEPLER .................................................................................. 620VII. HAKEM VEYA HAKEMLERCE YARGILAMANIN
YAPILMASI ............................................................................................. 622A. DURUŞMALAR .............................................................................. 623
1. Genel Olarak ............................................................................... 6232. ICC Kuralları Uyarınca ............................................................ 627
B. TANIK İFADESİ ............................................................................. 630C. DURUŞMA TUTANAĞI ............................................................. 634
VIII. YARGILAMANIN SONA ERMESİ ................................................ 635IX. KAR ARIN VERİLMESİ, KAR ARIN DÜZELTİLMESİ
VE TAVZİH ............................................................................................ 635A. KAR ARIN VERİLMESİ .............................................................. 635B. KAR ARIN DÜZELTİLMESİ VE TAVZİH ........................... 638
1. Genel Olarak .............................................................................. 6382. ICC Kuralları Uyarınca ........................................................... 639
X. HAKEM KAR ARININ BAĞLAYICILIĞI .................................. 641XI. SÜRE VE ÜCRET .................................................................................. 642XII. ICC SERİ TAHKİM KUR ALLARI ................................................644
Dördüncü Bölüm
4686 SAYILI MİLLETLER AR ASI TAHKİM KANUNU
I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 645II. TAHKİM USULÜ ..................................................................................646
A. TAHKİM TALEBİ VE TAHKİM TALEBİNE CEVAP ......646B. HAKEMLER VE HAKEMLERİN SEÇİMİ .......................... 647
1. Tek Hakemin Kararlaştırılmış Olması ................................ 6472. Birden Çok Hakemin Kararlaştırılmış Olması ..................648
C. DOSYANIN HAKEME TEVDİİ VE GÖREV BELGESİ ..649
XLII
D. HAKEM VEYA HAKEMLERCE YARGILAMANIN YAPILMASI ..................................................................................... 650
E. YARGILAMANIN SONA ERMESİ ........................................ 651F. KAR ARIN VERİLMESİ, DÜZELTİLMESİ, TAVZİH
VE KAR ARIN İPTALİ ................................................................. 6521. Kararın Verilmesi ....................................................................... 6522. Kararın Düzeltilmesi ve Tavzih .............................................. 6533. Kararın İptali............................................................................... 654
G. SÜRE VE ÜCRET ........................................................................... 656
Beşinci Bölüm
İSTANBUL TAHKİM MERKEZİ TAHKİM KUR ALLARI
I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 659II. TAHKİM TALEBİ VE TAHKİM TALEBİNE CEVAP ............660III. HAKEMLER VE HAKEMLERİN SEÇİMİ ................................660IV. DOSYANIN HAKEME TEVDİİ VE GÖREV BELGESİ ........ 661V. HAKEMLER TAR AFINDAN YARGILAMANIN
YAPILMASI ............................................................................................ 661VI. YARGILAMANIN SONA ERMESİ ............................................... 662VII. KAR ARIN VERİLMESİ DÜZELTİLMESİ
YORUMLANMASI VE TAMAMLANMASI ............................. 662VIII. SÜRE VE ÜCRET ................................................................................. 663IX. SERİ TAHKİM KUR ALLARI ......................................................... 663
Altıncı Bölüm
UNCITR AL TAHKİM KUR ALLARI
I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 665II. TAHKİM TALEBİ VE HAKEM HEYETİNİN OLUŞUMU .. 665
A. TEK HAKEM ATANMASI .........................................................666B. ÜÇ HAKEM ATANMASI............................................................ 667
XLIII
C. HAKEMLERİN REDDİ ............................................................... 667III. TAHKİM YARGILAMASI ................................................................. 668
A. DAVA DİLEKÇESİ .......................................................................... 668B. CEVAP DİLEKÇESİ ....................................................................... 669C. İDDİA VE SAVUNMANIN DEĞİŞTİRİLMESİ VE
GENİŞLETİLMESİ ........................................................................ 669D. DELİLLER ......................................................................................... 670
1. Tanık ............................................................................................. 6702. Bilirkişi ......................................................................................... 670
E. DURUŞMALAR .............................................................................. 671IV. TAHKİM YERİ....................................................................................... 672V. HAKEM HEYETİNİN YETKİSİ ..................................................... 672
A. ESASA UYGULANACAK HUKUK ......................................... 672B. GEÇİCİ KORUMA ÖNLEMLERİ ............................................ 673C. HAKEM KAR ARI .......................................................................... 673
1. Hakem Kararının Yorumu ....................................................... 6732. Hakem Kararının Düzeltilmesi .............................................. 6743. Ek Karar........................................................................................ 674
D. SULH .................................................................................................. 674E. TAHKİM MASR AFLARI ........................................................... 675
Yedinci Bölüm
YABANCI HAKEM KAR ARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ
I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 678II. NEW YORK SÖZLEŞMESİ UYARINCA .................................... 681
A. UYGULAMA KOŞULLARI ........................................................ 6811. Genel Olarak ............................................................................... 6812. Yabancı Bir Hakem Kararı ....................................................... 6823. Tahkim Sözleşmesi/Şartının Yazılı Olması ........................ 683
XLIV
B. TENFİZ ENGELLERİ .................................................................. 6881. Genel Olarak ............................................................................... 6882. Aleyhine Tenfiz İstenen Tarafça ileri Sürülen Tenfiz
Engelleri ...................................................................................... 690a. Tahkim Anlaşması Taraf larının Ehliyetsizliği
veya Tahkim Anlaşmasının Hükümsüzlüğü ............... 690b. Davalıya Savunma Hakkı Tanınmaması ...................... 695c. Kararın Hakemlerin Yetkisi Çerçevesinde
Verilmemesi ......................................................................... 698d. Hakem Heyetinin Kuruluşu veya Tahkim
Usulünün Hukuka Uygun Olmaması ............................ 702aa. Hakem Heyetinin Kuruluşunun Hukuka Uygun
Olmaması ....................................................................... 702bb. Tahkime Uygulanacak Usul Kurallarına
Aykırılık .......................................................................... 705e. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması veya İptal
Edilmiş yahut İcrasının Geri Bırakılmış Olması ......... 710aa. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması................... 711bb. Hakem Kararının İptal Edilmiş yahut İcrasının Geri
Bırakılmış Olması ........................................................ 7123. Mahkemenin Re’sen Dikkate Alacağı Tenfiz Engelleri ... 716
a. Kararın Tenfiz Edileceği Ülke Hukukuna Göre Tahkime Elverişli Olmaması .............................................717
b. Kararın Tenfiz Devleti Hukukunun Kamu Düzenine Aykırı Olması ....................................................717aa. Genel Olarak ..................................................................717bb. Hakem Kararlarının Tenfizini İçeren İçtihatlarda
Kamu Düzeni ................................................................ 722
Sekinci Bölüm
UYUŞMAZLIKLARIN ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI (ADR) İLE ÇÖZÜMÜ
I. GENEL OLAR AK ................................................................................. 725
XLV
II. UZLAŞTIRMA ....................................................................................... 725A. ICC UZLAŞTIRMA KUR ALLARI .......................................... 726B. UNCITR AL UZLAŞTIRMA KUR ALLARI ......................... 728
1. Uzlaştırma Talebi ....................................................................... 7282. Uzlaştırıcı Atanması .................................................................. 7293. Uzlaştırma Prosedürü ............................................................... 7294. Uzlaşma ........................................................................................ 7315. Uzlaştırma Masraf ları ............................................................... 731
C. MİLLETLER AR ASI TİCARİ UZLAŞTIRMAYA İLİŞKİN UNCITR AL MODEL KANUNU ........................... 7321. Uygulama Alanı ......................................................................... 7322. Uzlaştırma Usulü ....................................................................... 7343. Delil Yasağı .................................................................................. 7364. Tahkim ya da Mahkemeye Başvuru ...................................... 7375. Sulh Anlaşmasının İcrası ......................................................... 738
EKLER
United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods ................................................................................................ 743
Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması ................................................................. 781
Incoterms(R) 2020 ............................................................................................... 821
GENEL KAYNAKÇA ...................................................................................... 987
KAVRAM DİZİNİ ............................................................................................ 993