mülksüzleştirme kolektifi: anarcho-copy.org

UrsulaK.LeGuin

MÜLKSÜZLER

MetisYayınlarıİpekSokak9,34433Beyoğlu,İstanbul

Tel:2122454696

Faks:2122454519

e-posta:info@metiskitap.com

www.metiskitap.com

MetisEdebiyatMÜLKSÜZLERUrsulaK.LeGuinÖzgünAdı:TheDispossessed,1974@UrsulaK.LeGuin,1974@MetisYayınları,

1998VirginiaKiddLiteraryAgency,Inc.vePravaiPrevodiaracılığıyla.Ekim2006

MetisEdebiyatYayınYönetmeni:MügeGürsoySökmen

KapakTasarımı:EmineBora

KapakResmi:DenizBilgin

DizgiveBaskıÖncesiHazırlık:MetisYayıncılıkLtd.

BaskıveCilt:YaylacıkMatbaacılıkLtd.FatihSanayiSitesiNo:12/197-203Topkapı,İstanbulTel:2125678003

ISBN975-382-526-7

1.BölümAnarres-Urras

Bir duvar vardı. Önemli görünmüyordu. Kesilmemiş taşlardan örülmüş,kabaca sıvanmıştı; erişkin biri üzerinden uzanıp bakabilir, bir çocuk bileüzerine tırmanabilirdi. Yolla kesiştiği yerde bir kapısı yoktu; orada yeringeometrisineindirgeniyordu:birçizgiye,birsınırdüşüncesine.Amadüşüncegerçekti.Önemliydi.Yedikuşakboyuncadünyadaoduvardandahaönemlibirşeyolmamıştı.

Bütünduvarlargibiikianlamlı, ikiyüzlüydü.Neyiniçeride,neyindışarıdaolduğu,duvarınhangiyanındanbaktığınızabağlıydı.

Bir tarafından bakıldığında duvar, Anarres Limanı adı verilen yirmi beşhektarçorakalanıçevreliyordu.Limandabirçiftbüyükservisvinci,birroketfırlatma platformu, üç ambar, bir kamyon garajı ve bir yatakhane vardı.Yatakhane sağlam, pis ve yaslı görünüyordu, ne bahçesi vardı, ne de içindeçocukları;açıkçasıoradanekimseyaşıyor,nedekimseninuzunsürekalmasıdüşünülüyordu.Aslında bir karantina bölgesiydi.Duvar yalnızca iniş alanınıdeğil, uzaydan gelen gemileri, o gemilerle gelen insanları, geldikleridünyaları ve evrenin geri kalan kısmını hapsediyordu. Evreni çevreliyor,Anarres'idışarda,özgürbırakıyordu.

Öteki tarafındanbakıldığındaduvarAnarres'i çevreliyordu:bütüngezegeniçerideydi, diğer dünyalardan ve insanlardan yalıtılmış, karantinaya alınmış,devbiresirkampıydı.

Yoldan birkaç kişi iniş alanına doğru geliyor, birkaçı da yolla duvarınkesiştiğiyerdebekliyordu.

Çoğu kez yakındaki Abbenay kentinden insanlar, bir uzay gemisi görmekumuduyla, ya da yalnızca duvarı görmek için gelirlerdi. Ne de olsadünyalarınınteksınırlayıcıduvarıydıo.BaşkahiçbiryerdeGirilmezlevhasınarastlayamazlardı. Özellikle yeni yetmeler kapılıyordu duvarın çekiciliğine.Yanaşıp üstüne otururlardı. Ambarlardaki taşıyıcılardan sandıkları indiren,

izlenecek bir ekip görmeyi umarlardı. Platformda bir yük gemisine bilerastlayabilirlerdi. Yük gemileri yılda yalnız sekiz kez gelirdi. Gelişlerilimandaçalışanlardışındakimseyeduyurulmazdı.Onuniçinbukezizleyicilerçalışan birilerini görünce, başlangıçta heyecanlandılar. Ama onlar bir uçta;hareketlivinçlerleçevrilmiş, alçak,karakulealanınöbürucundaduruyordu.Sonra ambar ekiplerinin birinden bir kadın gelip "Bugünlük kapatıyoruzkardeşler,"dedi.Güvenlikkolluğutakıyordu,enazuzaygemisikadarseyrekgörülenbirşeydibu.İştebubirazheyecanyaratmıştı.Kadınınsesiyumuşaktı,ama bir kesinlik seziliyordu. Takımının ustabaşıydı; sorun çıkacak olursayoldaşlarıonaarkaçıkardı.Zatengörülecekpekbirşeydeyoktu.Yabancılar,dışdünyalılargemilerindesaklanıyorlardı.Gösteriyoktu.Savunmaekibiiçinde sıkıcı bir gösteriydi bu.Bazen ustabaşı birinin duvarı aşmaya çalışmasınıdiliyordu;gemidenatlayanbiryabancınınveyagemiyeyakındangözatmayaçalışanAbbenay'lı bir çocuğun.Ama bu hiç olmamıştı. Hiçbir zaman hiçbirşeyolmuyordu.Olaygerçektençıktığındada,ohazırlıklıdeğildi.

Dikkatli'ninkaptanı"Okalabalıkgemimemisaldıracak?"diyesordu.

Ustabaşı baktı ve limanda gerçekten büyük, yüz ya da daha fazla kişidenoluşan bir kalabalık olduğunu gördü. Orada öylece duruyorlardı. Kıtlıksırasındaürüntaşıyantrenleriistasyonlardabekleyeninsanlarındurduğugibi.Ustabaşınıkorkutuyordubu.

"Hayır," dedi yavaş ve sınırlı İocası'yla. "Protesto ediyorlar. Şeyi protestoediyorlar...Nasılderler...Yolcuyu."

"Şu gemiye binecek pezevengin mi peşindeler yani? Onu ya da bizidurdurmayamıçalışacaklar?"

Ustabaşının diline çevrilemeyen "pezevenk" kelimesi kendi halkı içinyabancı bir terimden başka bir şey ifade etmiyordu ona, ama ne kelimeninsöylenişihoşunagitmişti,nekaptanınsestonu,nedekaptanınkendisi."Başınınçaresinebakabilirmisin?"dedi.

"Boşversene. Sen yalnızca geri kalan yükün boşaltılmasını sağla, çabukolsun. Şu yolcu olacak pezevengi de gemiye getir. Hiçbir Odocu kalabalığıbize bir şey yapamaz." Beline taktığı, şekilsiz bir penise benzeyen madeninesneyiokşadıvesilahsızkadınahorgörerekbaktı.

Kadın,silaholduğunubildiğifalliknesneyesoğukbirbakışfırlattı."Gemi

14'te yüklenmiş olacak," dedi. "Mürettebat içeride güvencede olur. Kalkış14:40'ta. Yardım istersen Uçuş Kontrol'e teyp mesajı bırak." Kaptan bir şeydiyemeden uzaklaştı. Kızınca adamlarına ve kalabalığa karşı daha sertdavranıyordu."Yoluaçın!"dediduvarayaklaşırken."Kamyonlargeliyor,kazaçıkmasın.Kenaraçekilin!"

Kalabalıktaki erkek ve kadınlar onunla ve kendi aralarında tartışmayabaşladılar. Yolu geçip duruyorlardı, bazıları duvarı geçti. Ama yine de yoluaçtılar.Ustabaşıkalabalığıyolagetirmektenekadardeneyimsizse,onlardabirkalabalıkoluşturmaktaokadardeneyimsizdiler.Birkalabalığınöğelerideğil,birtopluluğunüyeleriolduklarındankitlepsikolojisiylehareketetmiyorlardı.Nekadarinsanvarsaokadardeğişikduyguvardı.Ayrıcakomutlarınrastgeleolmasını beklemediklerinden, komutlara uymama deneyimleri de yoktu.Deneyimsizlikleri yolcunun hayatını kurtardı. Bazıları oraya bir hainiöldürmeye gelmişlerdi. Bazıları ise onun gitmesini engellemeye veya onahakaret etmeye, ya da yalnızca bakmaya gelmişlerdi. Bütün bu diğerleri,katillerin yolunu tıkıyordu.Hiçbirinde ateşli silah yoktu, ancakbirkaçı bıçaktaşıyordu. Onlar için saldırının anlamı yalnızca bedensel saldırıydı, hainiellerine geçirmek istiyorlardı. Korunmuş olarak, bir araç içinde gelmesinibekliyorlardı. Mal taşıyan bir kamyonu incelemeye çalışır ve öfkelisürücüsüyle tartışırken, aradıkları adam yalnız başına ve yürüyerek geldi.Farkına vardıkları zaman çoktan alanın yarısını geçmişti, arkasında beşsavunmagörevlisionu izliyordu.Onuöldürmek isteyenler takibe -çokgeçti-sonrada taş atmaya -pekdegeçdeğildi-giriştiler.Hedefledikleri adamı tamgemiyebinerkenıskaladılar,amakocabirtaşsavunmagörevlilerindenbirinintamkafasınageldiveadamıanındaöldürdü.

Geminin kapakları kapandı. Savunma ekibindekiler geri dönüp ölüarkadaşlarını taşıdılar; gemiye doğru koşarak gelen kalabalığın önderlerinidurdunnak için herhangi bir şey yapmıyorlardı, ama öfke ve şoktan yüzübembeyaz olan ustabaşı onlar geçerken arkalarından küfretti. Kalabalık iseustabaşınaçarpmamak içinkenardangeçti.Gemiyeulaştıklarındakalabalığınöncükoludağıldıvekararsız,durdu.Gemininsessizliği,dev, iskeletsiserviskulelerininanihareketleri,toprağıngaripyanıkgörüntüsü,insanboyutlarındaherhangi bir şeyin olmaması zihinlerini karıştırıyordu. Gemiye bağlı biraletten çıkan buhar veya gaz kaçağı bazılarını irkiltti, yukarıda kara tünellergibiduranroketleretedirginliklebaktılar.Limanınöteyanındabiruyarısireniöttü. Önce biri, sonra bir başkası kapıya doğru yöneldi. Kimse onlarıdurdurmadı.Ondakikaiçindelimanboşalmış,kalabalıkAbbenay'agidenyol

boyuncadağılmıştı.Hiçbirşeyolmamışgibiydi.

Dikkatli'niniçindeisebirsürüşeyoluyordu.YerKontrol,fırlatmazamanınıönealdığıiçinbütünişlemlerikikathızlıyapılmakzorundaydı.Kaptan,ayakaltında dolaşmamaları için yolcuyla doktorun kemerlerinin bağlanıpmürettebat kamarasında kilitli tutulmalarını emretmişti. Kamarada bir ekranvardı,isterlersekalkışıizleyebilirlerdi.

Yoluizliyordu.Limanı,limanınçevresindekiduvarı,duvarıntadışında,NeTheradağlarınınmakiveseyrekgümüşiaydikeniylebenekliuzakbayırlarınıgörüyordu.

Bütün bunlar birdenbire parıldayarak akıp gitti ekrandan. Yolcu başınınyastıklıarkalığabastırıldığınıhissettı.Dişçikoltuğunabenziyordu,başgeriyebastırılmış, çene zorla açılmış. Nefes alamıyordu, midesi bulanıyordu,korkudan bağırsaklarının gevşediğini duydu. Bütün bedeni onu ele geçirengüçlerehaykırıyordu,şimdideğil,henüzdeğil,bekleyin!

Onukurtarangözlerioldu.Görmekteveaktarmakta ısrarettikleri şeyonudehşetin donukluğundan çıkardı. Çünkü şimdi ekranda garip bir görüntü,soluk,taştandevbirdüzlükvardı.BüyükVadi'ninüstündekidağlardangörünençöldü bu. Büyük Vadi'ye nasıl dönmüştü? Kendi kendine uçakta olduğunusöylemeyeçalıştı.Yoo,uzaygemisinde.Düzlüğünkenarısuyayansıyanışığın,uzakbirdenizinışığınınparıltısıylaışıldadı.Oçöllerdehiçsuyoktu.Gördüğüneydiozaman?Taşdüzlükartıkdüzdeğil,güneşışığıyladoludevbirçanakgibi oyuktu. O izlerken çanak ışıklar saçarak düzleşti. Birdenbire üzerindeboylu boyunca bir çizgi belirdi, soyut, geometrik, bir çemberin mükemmelkesiti. Bu yayın ötesinde karanlık vardı. Bu karanlık bütün resmi tersineçevirdi, negatifini aldı. Gerçek, taş kısmı artık içbükey ve ışık dolu değil,dışbükeyveışığıyansıtan,ışığıyadsıyanbirhalalmıştı.Birdüzlükveyaçanakdeğil, bir küre, karanlıkta düşen, ta uzaklara düşüp giden beyaz, taştan birtoptu.Onundünyasıydıbu.

"Anlamıyorum,"dediyükseksesle.

Birisi onu yanıtladı. Bir süre, iskemlesinin yanında oturan kişinin onunlakonuştuğunu, onu yanıtladığını anlayamadı, çünkü artık bir yanıtın neolduğunuanlayamıyordu.Yalnızbirtekşeyinaçıkçafarkındaydı,kendimutlakyalıtılmışlığının.Dünyaaltındankaymışveyalnızbırakılmıştı.

Her zaman bunun olacağından korkmuştu, ölümden korktuğundan da çok.Ölmek, kendini yitirmek ve diğerlerine katılmaktır.O ise kendini kurtarmış,diğerleriniyitirmişti.

Ensonundayanındaduranadamabakmayıbaşardı.Biryabancıydıkuşkusuz.Bundan sonra hep yabancılar olacaktı çevresinde. Adam yabancı bir dildekonuşuyordu: İoca. Kelimeler anlamlıydı. Bütün küçük şeyler anlamlıydı,yalnızca bütünü anlamsızdı. Adam onu iskemleye bağlayan kemerlerle ilgilibir şey söylüyordu. Kemerlerle oynadı. İskemle doğruldu; başı döndüğü vedengesini yitirdiği için az daha düşüyordu.Adamherhangi birinin yaralanıpyaralanmadığını sorup duruyordu. Kimden bahsediyordu?"Yaralanmadığından emin mi?" İoca'da doğrudan hitabın kibar şekli üçüncütekil şahıstı. Adam onu kastediyordu. Neden yaralanabileceğini bilmiyordu;adam taş atmayla ilgili bir şeyler söylüyordu. Ama taş hiçbir zamançarpmayacak, diye düşündü. Taşı, karanlıkta düşen beyaz taşı görmek içinyenidenekranabaktı,amaekranboştu.

"İyiyim,"dedisonundarasgele.

Buadamıtatminetmedi."Lütfenbenimlegelin.Bendoktorum.""İyiyim."

"Lütfenbenimlegelin,DoktorShevek!"

"Sendoktorsun,"dediShevekbiranlıkduraklamadansonra.

"Bendeğilim.AdımShevek."

Kısa, açık tenli, dazlak bir adam olan doktor kaygıyla yüzünü ekşitti."Efendim, odanızda kalmalısınız- bulaşıcı hastalık tehlikesi- benden başkakimseyle ilişkide olmamanız gerekliydi, iki aylık dezenfektasyon süresindenboşuna geçtim, şu kaptanın Allah belasını versin! Lütfen benimle gelin,efendim.Benisorumlututarlar."

Shevekküçükadamıntedirginolduğunualgıladı.Vicdanazabıveyasempatiduymuyordu,amaşuandaolduğuyerde,mutlakyalnızlıktabiletekbirkural,tanıdığı tekkuralgeçerliydi. "Peki,"dediveayağakalktı.Halabaşıdönüyor,sağ omuzu ağrıyordu.Geminin hareket ediyor olması gerektiğini biliyordu,amahareketduygusuyoktu;yalnızcasessizlik,korkunçvekesinbirsessizlikvardı duvarların dışında. Doktor sessiz madeni koridorlardan geçirerek birodaya götürdü onu.Çok küçük, sıkıca kapalı bir odaydı bu, duvarları boştu.

Oda, Shevek'i itiyordu, unutmak istediği bir yeri anımsatıyordu ona. Eşiktedurdu.Amadoktorısraretti,yalvardı;odaiçeriyegirdi.

Rafa benzeyen yatağa oturdu ve doktoru kayıtsızca izledi.Hald sersem veuyuşuk hissediyordu kendini. İlgilenmesi gerektiğini biliyordu; bu adamgördüğü ilkUrras'lıydı. Ama çok yorgundu.Arkasına yaslanıp uyuyabilirdi.Bir gece önce sabaha kadar oturup makalelerini karıştırmıştı. Üç gün önceTakver'le çocukları Barış-ve-Bolluk'a götürmüştü, o zamandan beri de hepmeşguldü, radyo kulesine koşup Urras'takilerle son dakika görüşmeleriyapıyor,Bedap ve diğerleriyle tasarıları ve olanakları tartışıyordu.Bütün bukoşuşturmaboyunca,Takvergittiğindenberiaslındaonunişlerideğil,işlerinonuyaptığınıhissediyordu.Başkalarınınelindeydi.Kendi iradesi işlememişti.İradesi harekete geçme gereği duymamıştı. Her şeyi başlatan, bu anı veetrafındakiduvarlarıyaratankendi iradesiydi.Nekadarönce?Yıllar.Beşyılönce, Chakar'da, dağlarda, gecenin sessizliğinde Takver'e "Abbenay'a gidipduvarları yıkacağım," dediği zaman. Hatta daha da önce, çok önce, Toz'da,kıtlık ve umutsuzluk yıllarında, bir daha asla kendi iradesi dışında hareketetmeme sözü verdiği zaman. O sözü tutarak buraya getirmişti kendini: buzamansızana,budünyasızyere,buküçükodaya,buhücreye.

Doktor çürümüş omuzunu inceledi (çürükShevek'i şaşırtmıştı; limanda neolup bittiğini fark edemeyecek kadar gergin ve telaşlıydı, taşın çarptığınıduymamıştıbile).Doktorelindebiriğneyleonadönmüşbekliyordu.

"Bunu istemiyorum," dedi Shevek. Konuşurken İocası yavaştı, radyokonuşmalarından bildiği kadarıyla kötü de telaffuz ediyordu, ama dilbilgisiyeterincedüzgündü.Anlamaktakonuşmaktandahafazlagüçlükçekiyordu.

"Bukızamıkaşısı,"dedidoktor,herprofesyonelgibiodasağırdı.

"Hayır,"dediShevek.

Doktor bir an dudağını ısırdı, sonra "Kızamığın ne olduğunu biliyormusunuzefendim?"dedi.

"Hayır."

"Bir hastalık. Bulaşıcı. Genellikle erişkinlerde şiddetlidir. Anarres'te yok;gezegene yerleşilirken alınan koruyucu önlemler hastalığın kökünü kazıdı.Urras'ta çok sık görülür. Sizi öldürebilir. Sık görülen birçok diğer viral

enfeksiyongibi.Bağışıklığınızyok.Sağelinizimikullanıyorsunuzefendim?"

Shevekotomatikolarak"hayır"anlamındabaşınısalladı.Doktorbirsihirbazzarafetiyle iğneyi sağkolunabatırdı.Shevekbunavediğer iğnelere sessizcerazıoldu.Kuşkulanmayaveyakarşıçıkmayahakkıyoktu.Kendinibuinsanlarateslim etmişti; doğuştan kendinin olan karar hakkını devretmişti. Dünyasıylabirlikte,vadedilmişdünyasıyla,oçoraktaşlabirliktebuhakdaelindenkayıpdüşmüş,ondanuzaklaşmıştı.

Doktorkonuşmayadevametti,amaodinlemiyordu.Saatler,günlerboyuncabir boşlukta, geçmişsiz ve geleceksiz, kuru ve berbat bir boşlukta yaşadı.Dışarıda sessizlik vardı. Kolları ve kaba etleri iğnelerden sızlıyordu; ateşiçıktı,kendinikaybettirecekkadaryükselmeyen,amaonubilinçilebilinçsizlikarasındaki sınır bölgesinde bırakan bir ateşti bu.Zaman geçmiyordu.Zamanoydu:yalnızo.Irmakoydu,okda,taşdao.Amahareketetmiyordu.Atılantaşhalaortayerdeasılıduruyordu.Gündüzveyageceyoktu.Bazendoktor ışığıkapatıyor veya açıyordu. Yatağın yanındaki duvarda bir saat vardı, koluanlamsızcagöstergedekiyirmişeklinbirindendiğerinehareketediyordu.

Uzun, derin bir uykudan sonra uyandı ve yüzü saate dönük yattığı içinuykulu gözlerle onu inceledi. Kolu 15'ten biraz ileride duruyordu, eğergösterge 24 saatlik Anarres saati gibi geceyarısından başlayarak okunursaöğleden sonra sayılırdı. Ama uzayda iki dünya arasındayken nasıl öğledensonraolabilirdi?Geminindekendineaitbirzamanıolmasıgerekiyordutabii.Bunu keşfetmek onamüthiş bir cesaret verdi. Doğrulduğunda başı dönmedi.Yataktan kalkıp dengesini bulmaya çalıştı; gerçi topuklarının yere tamyapışmadığını hissediyordu, ama fena değildi. Geminin yerçekimi çok zayıfolmalıydı. Bu duyguyu pek sevmemişti; sürekliliğe, sağlamlığa ve katıgerçeklere gereksinimi vardı. Bunları aramak için küçük odayı sistemli birbiçimdeincelemeyebaşladı.

Boş duvarlar, her biri panele bir dokunuşta ortaya çıkmaya hazırsürprizlerledoluydu:lavabo,boktaburesi,ayna,masa,iskemle,dolap,raflar.Lavaboyla ilgili bir sürü tümüyle gizemli elektronik aygıt vardı ve muslukkolunu bıraktığınızda su kesilmiyordu. Shevek bunun ya insan doğasınaduyulanbüyükgüvenin,yadabolmiktarda sıcaksuyungöstergesiolduğunudüşündü. ikincisinin doğru olduğunu varsayarak bol suyla yıkandı, havlubulamadığı için de sıcak hava üfleyip gıdıklayan gizemli aygıtlardan biriylekurulandı.Kendielbiselerinibulamadığıiçin,uyandığındaüstündeolanşeyleri

giydi: İkisi de sarı üzerine küçük mavi benekli, gevşek tutturulmuş birpantolonveşekilsizbirtünik.Aynadakendinebaktı.Yarattığıetkiolumsuzdu.Urras'ta böyle mi giyiniyorlardı? Boşyere bir tarak aradı, sonunda saçınıeliyle arkaya yatırdı ve kendine çeki düzen vermiş olarak odadan çıkmayahazırlandı.

Çıkamadı.Kapıkilitliydi.

İlk anda inanamadı, sonraöfkeye,körükörüne şiddetkullanmayayönelik,dahaöncehiçhissetmediğibiröfkeyekapıldı.Kapınınkımıldamayankolunasaldırdı,kapınınparlakmadeninebütüngücüylevurdu,sonradönüpdoktorungerektiğitakdirdekullanmasınısöylediğidüğmeyebastı.Hiçbirşeyolmadı.İçiletişim panelinde değişik renkli birçok başka küçük düğme vardı; hepsinebirden bastı. Duvar hoparlörü çalışmaya başladı, "Ne oluyor evet hemengeliyorumtamamkesneyirmiikiden-"

Shevek'insesihepsinibastırdı:"Kapıyıaçın!"

Kapıkayarakaçıldıvedoktor içeriyebaktı.Onunkel,kaygılı, sarıyüzünügörünce Sheveklin öfkesi dindi ve içindeki bir karanlığa çekildi. "Kapıkilitliydi,"dedi.

"Afedersiniz Dr. Shevek- bir önlem- salgın- diğerlerinin dışarıda kalmasıgerekiyordu-"

"İçeri kapamak, dışarıda bırakmak, aynı şey," dedi Shevek, ışıltılı, dalgıngözlerledoktorabakarak.

"Güvenlik-"

"Güvenlik mi? Bu kutuda kapalı mı kalmalıyım?" "Subayların oturmaodasına gidebilirsiniz," dedi doktor aceleyle ve yatıştırıcı bir sesle. "Açmısınızefendim?Belkidegiyinipoturmaodasınagitmekistersiniz."

Shevek doktorun giysisine baktı: paçaları, en az kumaş kadar yumuşak vekaliteli görünen botlara tıkıştırılmış dar mavi pantolon; önü açık, gümüşkurbağa desenleriyle işlenmiş mor bir tünik; içinde de, yalnızca boynu vebileklerigörünen,parlakbeyazörmebirgömlek.

"Giyinikdeğilmiyim?"diyesorduSheveknedensonra.

"A,pijamadaolurtabii.Uzaygemilerindeformaliteleregerekyok!"

"Pijamamı?"

"Giydiğinizşey.Uykugiysileri."

"Uykudagiyilengiysilermi?"

"Evet."

Shevekgözlerinikırpıştırdı.Herhangibiryorumdabulunmadı."Dahaöncegiydiklerimnerede?"diyesordu.

"Giysilerinizmi?Onları temizlettim - sterilize ettirdim.Umarım sakıncasıyokturefendim-"Shevek'inkeşfetmediğibirduvarpaneliyleoynadıvesolukyeşil kağıda sarılmış bir paket çıkardı. Paketten Shevek'in çok temiz amanedensebirazküçülmüşeskigiysisini çıkardı, yeşilkağıdıburuşturdu,başkabirpaneliçalıştırdı,kağıdıaçılanbölmeyeattıvetedirginliklegülümsedi."işteoldu,Dr.Shevek."

"Kağıdaneoluyor?""Kağıdamı?"

"Yeşilkağıda."

"Çöpeattımtabii."

"Çöp?"

"Atık.Yakılıyor."

"Kağıdıyakıyormusunuz?"

"Belki de yalnızca uzaya atılıyor, bilmiyorum.Ben uzay doktoru değilim,Dr. Shevek. Size eşlik etme onuru bana verildi, çünkü dünya dışından başkaziyaretçilerle,ArzveHain'dengelenelçilerledeneyimimoldu,A-İo'yagelenbütünyabancılarınkimyasalarındırmaveuyumişlemleriniyürütüyorum,tabiisiz o anlamda yabancı sayılmazsınız." Çekingen bir tavırla, söylediklerininhepsini anlayamayan ama sözcüklerin arkasındaki kaygılı, mahçup, iyilikdüşünenyapıyıayrımsayanShevek'ebaktı.

"Doğru, sayılmam," diye onayladı Shevek, "belki seninle benimbüyükannemiz aynıydı, iki yüz yıl önce,Vaas'ta." Eski giysilerini giyiyordu,gömleği kafasından geçirirken doktorun mavi-sarı "uyku giysilerini" "çöp"bölmesine tıktığını gördü. Gömleğin yakası hala burnunun hizasında,durakladı.Giyinmişolarakdoğruldu,eğildivebölmeyiaçtı.Bölmeboştu.

"Giysilerdemiyakılıyor?"

"Onlar ucuz pijamalar, ordu malı- giy ve at, temizlemekten daha ucuzageliyor."

Shevekrüyadaymışgibi,"Dahaucuzageliyor,"diyeyineledi.

Sözcükleribirpaleontoloğunbirfosile,tümbirtabakanınyaşınıbelirleyenfosilebakmasıgibikullanıyordu.

"Galibao sonkoşuşturmasırasındaeşyalarınızkaybolmuş,umarım içindeönemlibirşeyyoktur."

"Hiçbir şey getirmedim," dedi Shevek.Giysisi neredeyse bembeyaz olmuşvebirazçekmişti,amahalaüstüneoluyordu.Holum'danyapılmışkumaşınsert,tanıdık dokunuşu da hoştu. Kendini yine eskisi gibi hissediyordu. Yataktadoktoradönerekoturduve"Bakın,"dedi,"nesnelerebizimgibibakmadığınızıbiliyorum.Sizindünyanızda,Vaas'ta, bir şeyimutlaka satın almakgerekiyor.Sizin dünyanıza geliyorum, hiç param yok, satın alamam, o zaman yanımdagetirmeliyim. Ama ne kadar getirebilirim? Giysi, evet, iki değişik giysigetirebilirim.Yayiyecek?Yeterinceyiyeceğinasılgetirebilirim?Getiremem,satınalamam.Eğerbenicanlıtutmakistiyorsanız,banavermenizgerekir.Benbir Anarres'liyim. Urras'lıları Anarres'li gibi davranmak zorundabırakıyorum: satmak değil, vermek. İsterseniz. Tabii ki beni canlı tutmakgerekmiyor.YaniDilenci'yimben."

"Aman efendim, hiç de öyle değil, hayır, hayır. Siz çok saygın birkonuksunuz.Lütfenbizibugemininmürettebatıylaölçmeyin,onlarçokcahil,kısıtlıinsanlar-Urras'tanasılbirkarşılamaolacağınıtahminbileedemezsiniz.Ne de olsa siz dünyaca ünlü- tüm galakside ünlü bir bilim adamısınız! BizeAnarres'ten gelen ilk ziyaretçisiniz! Sizi temin ederim Peier Alanı'nageldiğimizdeherşeyçokdeğişikolacak."

"Değişikolacağındankuşkumyok,"dediShevek.

Ay yolculuğu genellikle gidiş ve dönüş dörder buçuk gün olmak üzeredokuz gün sürerdi, ama bu sefer dönüş yolculuğuna yolcu için uyum süresiolarakbeşgüneklenmişti.ShevekveDr.Kimoebusüreyiaşılarlavesohbetlegeçirdiler.Dikkatli'ninkaptanı isebubeşgünüUaas'ınçevresindeyörüngedekalarakveküfürederekgeçirdi.Shevek'lekonuşmakzorundakaldığındabunutedirginlikle ve saygısızca yapıyordu. Her zaman her şeyi açıklamaya hazırolan doktorun çözümlemesi hazırdı: "Yabancıları aşağılık, yarım insanlarolarakgörmeyealışıktır."

"Odobunaaşağıtürlerinyaratılışıdemişti.Evet.Urras'tabirçokdilveulusbulunduğu, hatta diğer güneş sistemlerinden ziyaretçileriniz olduğu içininsanlarınartıkböyledüşünmeyeceğinisanıyordum."

"Çok az ziyaretçi geliyor, çünkü yıldızlararası yolculuk hem çok pahalı,hem de çok uzun sürüyor. Belki ileride böyle olmayacak," diye ekledi Dr.Kimoe, ya yağ çekmek, ya da onu konuşturmak için; Shevek ise anlamamışgibidavrandı.

"İkincikaptan,"dedi."Bendenkorkarmışgibigörünüyor."

"Ha,onunderdibağnazlık.uzlaşmazbirTezahürcü'dür.HergeceTemeller'iyenidenokuyor.Kaskatıbirkafa."

"Öyleysebeninasılgörüyor?"

"Tehlikelibirtanrıtanımazolarak."

"Tanrıtanımazmı!Neden?"

"Nedenmi,çünküsizAnarres'libirOdocu'sunuz-Anarres'tedinyoktur."

"Yokmudur?BizAnarres'lilertaşmıyız?"

"Kurumlaşmış dini kastediyorum- ibadet evleri, dualar..." diye telaşlaatıldıKimoe.Birdoktorunenerjikkendinegüveninesahipti,amaShevekbunusürekli bozuyordu. Bütün açıklamaları Shevek'in iki üç sorusundan sonrabocalamaylasonaeriyordu.İkisidediğeriningörmeyibilebeceremediğibazıilişkilerisorgulamadankabulediyorlardı.Örneğinşuilginçüstünlük-aşağılıkkavramı.

Shevek üstünlük ve göreceli yükseklik kavramının Urras'lılar için önemliolduğunubiliyordu;genellikleyazılarında"dahayüksekte"sözlerini"dahaiyi"ileeşanlamlıolarakkullanıyorlardı,birAnarres'liise"dahamerkezi"demeyiyeğlerdi.Amadahayüksekteolmaklayabancıolmakarasındaneilişkivardı?Bu,yüzlercebilmecedenbiriydi.

"Anlıyorum," dedi bir başka bilmece açıklığa kavuşurken, "siz ibadetevlerinindışındadinlereizinvermiyorsunuz,tıpkıyasalardışındaherhangibirahlakaizinvermediğinizgibi.Biliyormusunuzbunuhiçanlamamıştım,bütünoUrraskitaplarınıokuduktansonrabile."

"Şey,bugünlerdeheraydın-"

"Kelimelerbunuzorlaştırıyor,"dediShevek,keşfiniizleyerek.

"Pravca'dadinkelimesipekazdır.Hayır,nasıldiyorsunuz-nadirdir.Peksıkkullanılmaz.TabiikiKategoriler'denbiridir.DördüncüUsul.Çokazkişibütünusulleri uygulayabilir. Ama usuller aklın doğal yeteneklerinden oluşmuştur;bizim din yeteneğimiz olmadığına ciddi ciddi inanıyor olamazsınız! Ya dainsanın evrenle en derin ilişkisinden yoksun olarak fizikleuğraşabileceğimize!"

"Hayır,öyledemekistemedim..."

"Bu bizi gerçekten aşağı bir tür haline getirmek olurdu!" "Eğitim görmüşinsanlarbunuanlayacaklardır,busubaylarcahil!"

"O zaman yalnızca bağnazların mı evrende yolculuk etmesine izinveriliyor?"

Bütün konuşmaları böyleydi, doktoru yoruyor, Shevek'i tatmin etmiyordu,ama yine de her ikisi için de ilginçti. Shevek için kendisini bekleyen yenidünyayı araştırmanın tek yoluydu bu. Geminin kendisi ve Kimoe'nin beynionunküçükevreniydi.Dikkatli'dehiçkitapyoktu,subaylarShevek'tenkaçıyor,mürettebatisekesinlikleondanuzaktatutuluyordu.Doktorunbeyninegelince,zeki ve kesinlikle iyi niyetli olmasına karşın, kafasını dolduran entelektüelaraçlar, gemiyi dolduran bütün aygıtlar, makineler ve konfordan çok dahakarmakarışıktı. Bu aygıtlar ve konfor Shevek'i eğlendiriyordu; her şey çoksavurganca, sterilize ve yaratıcıydı; ama Kimoe'nin zelısının araçlarını bukadar rahat bulmuyordu. Kimoe'nin düşünceleri hiçbir zaman bir doğru

üzerinde ilerleyemiyordu; şunun çevresinden dolaşıp bundan kaçınmakzorunda kalıyor ve en sonunda son bir darbeyle duvara tosluyordu.Düşüncelerinin çevresinde duvarlar vardı ve sürekli onların arkasındagizlendiği halde varlıklarından tümüyle habersiz görünüyordu. İki dünyaarasındakikonuşmayladolugünlerindeShevekyalnızcabirkezbuduvarlarıngedikverdiğinigördü.Gemidenedenhiçkadınolmadığınısormuş,Kimoedebiruzaygemisiniişletmeninkadınişiolmadığınısöylemişti.TarihdersleriveOdo'nun yazıları Shevek'e bu totolojik yanıtı anlayabilecek bir bağlamveriyordu. Başka bir şey söylemedi, ama doktor karşılık olarak Anarreshakkında bir soru sordu. "Dr. Shevek, sizin toplumunuzda kadınlara aynenerkeklereolduğugibidavranıldığıdoğrumu?"

"Bu malzeme ziyanı olurdu," dedi Shevek gülerek, sonra fikringülünçlüğünü düşünerek bir kahkaha daha attı. Doktor duraladı -herhaldebeynindeki engellerden birinin etrafından dolaşıyordu- sonra telaşla, "Hayır,hayır,"dedi."Cinselbakımdandeğil-açıkkisiz-onlar...Toplumsalstatülerinikastetmiştim."

"Statü,sınıflaaynışeymi?"

Kimoe statüyü açıklamaya çalıştı, başaramadı ve ilk konuya döndü."Gerçektenerkeklerinişleriylekadınlarınkiarasındabirfarkyokmu?"

"Hayır, iş bölümü için fazla mekanik bir temel değil mi bu? İnsan işiniilgisine, yeteneğine, gücüne göre seçer. Cinsiyetin bununla ne ilgisi var?""Erkekler fiziksel olarak daha güçlüdür," dedi doktor profesyonel birkesinlikle."Evet,genellikle,hemdedahairidirler,amamakinelerimizolduğusürecenefarkeder?Makinelerolmasada,küreklekazmakveyasırttataşımakgerektiğindebelki erkeklerdahahızlı çalışır -iriolanlarıyani- amakadınlardaha çok çalışır... Çoğu kez bir kadın kadar dayanıklı olmayı istediğimolmuştur."Kimoeonabaktı,şaşkınlıktankibarlığıunutmuştu."Ama-dişiolanher şeyin, yumuşaklığın ve erkeğin kendisine olan saygısının yitirilmesi...Sizin işinizde kadınların sizinle eşit olduğunu iddia edemezsiniz, değil mi?Fizikte,matematikte,zekada?Kendinizisüreklionlarındüzeyineindirdiğiniziiddiaedemezsiniz!"Shevekyastıklı, rahat iskemleyeoturduvesubayodasınagözgezdirdi.EkrandaUrras'ınparlakeğrisihali siyahboşluktamaviyeşilbiropal gibi asılı duruyordu. O güzel görüntü ve o da son günlerde Shevek'etanıdık gelmeye başlamıştı, ama şimdi parlak renkler, eğrilerden oluşmuşiskemleler,gizliışıklandırma,oyunmasaları,televizyonekranlar!veyumuşak

halılar,hepsionlarıilkgördüğüzamankikadaryabancıgeliyordu.

"Pekbirşeyiddiaettiğimisanmıyorum,Kimoe,"dedi

Tabii ki çok zeki kadınlar, aynen bir erkek gibi düşünebilen kadınlartanıdım," dedi doktor aceleyle. Neredeyse haykırmakta olduğunun -kapalıkapıyı yumruklayıp haykırdığının... diye düşündü Shevek- farkına varmıştı.Shevekkonuşmayıbaşkayöneçevirdiamabukonudadüşünmeyisürdürdü.Buüstünlük ve aşağılık sorunu Urras'ın toplumsal yaşamında önemli bir yertutuyor olmalıydı. Eğer Kimoe kendine saygı duymak için insan ırkınınyarısının kendinden aşağı olduğunu düşünmek zorundaysa, kadınlarkendilerinenasılsaygıduyuyorlardı-onlardaerkeklerimiaşağıgörüyordu?Bütün bunlar cinsel yaşamlarını nasıl etkiliyordu? Odo'nun yazılarından, ikiyüzyılönceUrras'ın temelcinselkurumlarının"evlilik" (yasalveekonomikönlemlerle zorlanan bir birliktelik) ve "fahişelik" (daha geniş bir kavram,ekonomik usulde çiftleşme) olduğunu okumuştu. Odo her ikisini delanetlemişti; ama Odo yine de "evli; belki de kurumlar iki yüz yılda çokdeğişmişti.EğerUrras'taveUrras'lılarlayaşayacaksaöğrenmesiiyiolacaktı.

Yıllardır o kadar avunma, haz ve coşku kaynağı olan cinselliğin bile,birdenbiredikkatligezinmesivecehaletinifarketmesigerekenbilinmeyenbirbölge haline gelmiş olması garipti; ama yine de öyle olmuştu. Onu uyaranyalnızca Kimoe'nin garip küçük görme ve kızgınlık patlaması değil, aynızamandaoolayınnetleştirdiği,dahaöncebulanıkolanbirizlenimdi.İlkdefagemiye bindiğinde, o uzun ateş ve umutsuzluk saatleri boyunca bir şeyonunilgisini çekmiş, bazen memnun etmiş, bazen de rahatsız etmişti: yatağınyumuşaklığı.Yalnızcabirranzaolmasınakarşınşiltesiokşayıcıbiresneklikleağırlığıaltındaçöküyordu.Teslimoluyordu,okadar ısrarla teslimoluyorduki, uykuya dalarken bile hala, hep onun farkındaydı. Yarattığı zevk de,rahatsızlık da kesinlikle erotikti. Ayrıca sıcak-hava-boru-havlu aygıtı vardı:aynı etki. Bir gıdıklama. Subayodasındaki eşyaların tasarımı, inatçı tahta veçeliğinzorlasokulduğuyumuşakplastikeğriler:bunlarda,hafifçedeolsa,heryerikaplayacakkadarerotikdeğilmiydi?Takver'denbirkaçgünayrılmanın,büyükstresaltındadaolsaonuhermasaüstündebirkadınhissedecekölçüdeazdıramayacağını bilecek kadar tanıyordu kendini.Tabii orada gerçekten birkadınyoksa.

BütünUrras'lımobilyacılarbekarmıydı?

Düşünmektenvazgeçti;kısazamanda,Urras'ta,öğrenecekti.

İniş için bağlanmadan önce doktor çeşitli aşıların etkilerini izlemek içinodasına gelmişti, sonuncu aşı olan veba aşısı Shevek'in midesini bulandırıpsersemletmişti.Kimoeonayenibirhapverdi."Busizi inişteuyanık tutacak,"dedi.Shevekkayıtsızcahapıyuttu.Doktorçantasıylaoynadı,sonrabirdenhızlıhızlı konuşmaya başladı: "Dr. Shevek, bir daha sizinle ilgilenmeme izinverileceğini sanmıyorum, belki de olur, ama olmazsa belirtmek isterim ki,ben...Benimiçinbüyükbironurdu.Şeydendeğil...Yalnızcabir insanolarak-iyiyürekliliğinizi,gerçekiyiyürekliliğinizitakdirettiğimiçin-"

Baş ağrısı yüzünden aklına daha iyi bir yanıt gelmeyen Shevek uzandı veKimoe'nin elini tuttu, "O zaman yeniden görüşelim, kardeşim!" dedi.Kimoeelini sinirlice,Urras stilinde sıktı ve aceleyle odadan çıktı.O gittikten sonraShevek onunla Pravca konuştuğunu, Kimoe'nin anlamadığı bir dilde onaammar,kardeşim,dediğinifarketti.

Duvar hoparlörü emir yağdırıyordu. Ranzaya bağlanmış Shevek dinliyor,kendini belirsiz ve uzak hissediyordu.Atmosfere giriş duyguları bulanıkllğıarttırdı; kusmakzorundakalmayacağına ilişkinküçükamaderinbir umudunbilincindeydi. Kimoe aceleyle yeniden içeriye girip onu subay odasınagötürünceye kadar indiklerini fark etmemişti. Urras'ın bulutlarla çevrili veışıklı görüntüsünün o kadar zaman asılı olduğu ekran boştu. Oda insanlarladoluydu. Nereden çıkmışlardı? Kalkıp, yürüyüp el sıkabildiğine şaşırdı vesevindi.Yalnızcabukadarcığınayoğunlaştıveanlamınonadokunmadangeçipgitmesine izin verdi. Sesler, gülümsemeler, eller, sözler, adlar.Tekrar tekrarkendiadı:Dr.Shevek,Dr.Shevek...

Şimdioveçevresindekibütünyabancılarüstükapalıbirrampadanaşağıyainiyorlardı, bütün sesler çok yüksekti; sözler duvarlarda yankılanıyordu.Seslerinpatırtısıazaldı.Garipbirhavayüzüneçarptı.

Yukarı baktı ve rampadan düz toprağa adımını attığı anda tökezledi,neredeysedüşüyordu.Adımınbaşlangıcıylabitişiarasındakioboşluktaölümüdüşündü, adımın sonunda yeni bir dünyada duruyordu. Açık, gri bir akşamvardıdışarıda.Sislibiralanınötesinde,uzakta,buğulumaviışıklaryanıyordu.Yüzünde ve ellerindeki, burun deliklerindeki, boğazı ve ciğerlerindeki havaserin, nemli, çok kokulu, yumuşaktı. Garip değildi. Irkının geldiği dünyanınhavasıydı.Evinhavasıydı.

Tökezlediği zaman biri koluna girmişti. Flaşlar patladı. Fotoğrafçılarsahneyihaberler için filmealıyorlardı:Aydangelen İlkAdam: İlerigelenler,profesörlervegüvenlikgörevlilerindenoluşanbirkalabalığınortasındauzunboylu, zayıf bir kişi; zarif, tüylü başı (fotoğrafçıların her özelliğiniyakalayabilmeleri için) dimdik, projektörlerin üzerinden göğe, 'yıldızları,Ay'ı, diğer bütün dünyaları gizleyen geniş, sisli göğe bakmak istermiş gibi.Gazetecilerpoliskordonunuaşmayaçalışıyorlardı:"Dr.Shevek,butarihiandabize bir şeyler söyler misiniz?" Yeniden bir anda geri püskürtüldüler.Çevresindekileronuönegitmeyezorladılar.Bekleyenaracabindirildi;sonanakadar boyu, uzun saçları, yüzündeki garip acı ve aşinalık ifadesi yüzündenfotoğrafıçekilmeyedeğerdi.

Kentin kuleleri siste yükseliyordu, bulanık ışıklı büyük merdivenler gibi.Yukarıdantrenler,parlak,çığlıkçığlığaçizgilerhalindegeçtiler.Arabalarvetroleybüslerin üzerinde dev taş ve cam duvarlar sokaklarla karşı karşıyaduruyordu.Taş,çelik,cam,elektrikışığı.Hiçyüzyoktu.

"BurasıNioEsseia,Dr.Shevek.Amailkbaştasizikentkalabalığındanuzaktutmanıniyiolacağınakararverildi.DosdoğruÜniversite'yegidiyoruz."

Karanlık, yumuşak döşeli arabada kendiyle birlikte beş adam vardı. Bazıönemliyerlerigösteriyorlardı;amasisiniçindebelirsiz,büyük,çabucakgeçipgiden yapılardan hangisinin Yüksek Mahkeme, hangisinin Ulusal Müze,hangisininYönetimMerkezi,hangisininSenatoolduğunuçıkaramıyordu.Birırmak veya halici geçtiler; Nio Esseia'nın siste dağılmış milyonlarca ışığıarkalarında karanlık suyun üstünde titredi. Yol karardı, sis daha yoğunlaştı,sürücü aracı yavaşlattı. Işıkları önlerindeki siste sanki kaçıp uzaklaşan birduvarın üstündeymiş gibi parlıyordu. Shevek biraz öne eğilerek oturdu vedışarıya baktı. Gözleri de, aklı da yerinde değildi, uzaklarda ve ciddigörünüyordu,diğerlerisessizliğinesaygıduyarakalçakseslekonuşuyorlardı.

Yolboyuncabitmedenakıpgidendahayoğunkaranlıkneydi?

Ağaçlar mı? Kentten ayrıldıklarından beri ağaçlar arasında gidiyorolabilirlermiydi?İoca'dakikelimeaklınageldi:"orman".Birdenbirebirçölerastlamayacaklardı.Ağaçlarsürekligidiyor,birsonrakitepedevesonrakindevesonrakinde,sisin tatlı serinliğindeduruyordu,sonsuz, tümdünyaüzerindebirorman,halliçabalayanbiryaşamoyunu,gecedekaranlıkyaprakkıpırtıları.Sonra,Shevekşaşkınotururken,araba ırmakvadisininsisindentemizhavaya

çıktığında,yolkenarındakiyapraklarınaltındankaranlıktabiran içinbiryüzonabaktı.

Bir insan yüzüne benzemiyordu. En az kolu kadar uzun ve ölü gibibembeyazdı.Burunolmasıgerekenşeylerdenbuharhalindenefesfışkırıyorduvekorkunç,kuşkugötürmezbirgözvardı.Büyük,siyahbirgözdü,yaslı,belkidesinik,arabanınışıklarınınparıltısındayitti.

"Neydio?"

"Eşekdeğilmiydi?"

"Birhayvanmı?"

"Evet, bir hayvan. Hay Allah, tabii ya! Anarres'te hiç büyük hayvan yok,değilmi?"

Adamlardanbirbaşkası, "Eşekbir cinsattır,"dedi,birbaşkası ise sağlam,yaşlıca bir sesle, "O bir attı, eşekler o büyüklükte olmaz," dedi. Onunlakonuşmak istediler, ama Shevek yine dinlemiyordu. Takver'i düşünüyordu.Karanlıktaki o derin, kuru, karanlık bakışın Takver için ne anlamagelebileceğinimerakediyordu.Oher zaman tümyaşamlarınortakolduğunainanmış, laboratuvarlarındaki tanklarda yaşayan balıklarla akrabalığındancoşku duymuş, insan sırrının ötesindeki varlıkların deneyimini aramıştı.Takver ağaçların altındaki, karanlıktaki o göze nasıl bakmak gerektiğinibilirdi.

"İeuEun'ageldik.SizinletanışmakiçinbekleyenbüyükbirkalabalıkvarDr.Shevek; Başkan, birçok yönetici, tabii ki Rektör, bütün önemli kişiler. Amayorgunsanıztanışmalarımümkünolduğukadarkısakesebiliriz."

Tanışmalarbirkaçsaatsürdü.Dahasonratanıştığıkişileriaçıkseçikolarakhiçanımsayamadı.Arabanınküçük,karanlıkkutusundan,büyük,parlak,insandolu bir kutuya itilmişti - kristal ışıklar asılmış altın bir tavanın altındayüzlercekişi.Herkesle tanıştırıldı.Hepsiondankısave tüysüzdü.Oradaolanbirkaçkadınınsaçıdahiyoktu;sonundaonlannbütünkıllarını,ırkınınogüzel,yumuşak, kısa kıllarını ve saçlarını traş ettiklerine karar verdi. Ama onunyerine kesim ve renkleri muhteşem, nefis giysiler koymuşlardı, kadınlaryerlerekadarinentuvaletlergiymişlerdi,göğüsleriçıplaktı,belleri,boyunlarıve başlarımücevherlerle, kordonlarla, tüllerle süslenmişti; erkekler kırmızı,

mavi, mor, altın rengi, yeşil pantolonlar, ceketler veya kesik kollu,çağlayanımsı kuşaklı tünikler, ya da diz hizasındaki gümüş bağlı beyazçorapları göstermek için açılmış kan kırmızısı, koyu yeşil, siyah, uzuncübbeler içindeydiler. Bir başka İoca sözcük, daha önce hiç gösterileniolmayan, ama sesi hoş gelen bir sözcük beyninde yüzüyordu: "görkem".Buinsanlardagörkemvardı.Konuşmalaryapıldı.Garip, soğukbakışlıbir adamolan A-İo Ulusu Senato Başkanı şerefe içmeyi önerdi: "İkiz Gezegenlerinarasındaki yeni kardeşlik çağına ve bu çağın müjdecisi, seçkin ve beklenenkonuğumuz,Anarres'tenDr.Shevek'e!"Üniversite rektörüonunla candanbirbiçimde konuştu, Ulusun Ana Yöneticisi ciddi bir konuşma yaptı, elçilerle,astronotlarla,fızikçilerle,politikacılarla,herbirininadınınönündevesonundauzun ünvanlar ve şeref payeleri bulunan bir sürü insanla tanıştırıldı; onunlakonuştular,onlarıyanıtladı,amadahasonranekendisinin,nedebaşkalarınınnelerdediğinianımsayamadı.Geceniniyicegeçbirsaatindekendinibüyükbirpark veya alanda küçük bir grup adamla yürürken buldu. Ayağının altındagerçek bir çimenin esneklik duygusu vardı; Abbenay'daki Üçgen Park'tayürüdüğüzamandananımsıyordu.Ocanlıanıvegecerüzgarınınserin,engindokunuşuonuuyandırdı.Ruhusaklandığıyerdençıktı.

Refakatçileri onu bir yapıya ve "onun" olduğunu söyledikleri bir odayagötürdüler.

Oda büyüktü, yaklaşık on metre uzunluğundaydı, herhalde bir kamuodasıydı, çünküherhangibirbölmeyada ranzayoktu;halenonunlaolanüçkişi oda arkadaşları olmalıydı. Çok güzel bir kamu odasıydı. Bir duvardayukarıdaçiftekemerleroluşturacakşekildeağaçgibiyükselenincekolonlarlabölünmüş bir dizi pencere bulunuyordu. Yerde koyu kırmızı bir halı vardı,odanın öte ucunda ise açık bir şöminede ateş yanıyordu. Shevek odayı aşıpateşin önü'nde durdu. Odunun ısınmak için yakıldığını hiç görmemişti, amaşaşırmayıbırakmıştı artık.Ellerinihoş sıcaklığauzattı, şömineninyanındaki,parlakmermerdenyapılmışyereoturdu.

Kendisiyle gelenlerin en genci şöminenin yanına, karşısına oturdu. Diğerikisi halen konuşuyordu - fizikten bahsediyorlardı, ama Shevek nekonuştuklarını izlemeye çalışmadı. Genç adam alçak sesle konuştu. "Nelerhissettiğinizimerakediyorum,Dr.Shevek."

Shevekayaklannıuzattı,sonraateşinsıcaklığınıyüzündehissetmekiçinöneeğildi."Kendimiağırhissediyorum."

"Ağırmı?"

"Belkiyerçekimi.Yadayorgunum."

Ötekine baktı, ama şömine ışığında yüzü açık değildi, yalnızca altın birzincirinpırıltısıvecübbeninkoyu,mücevherkırmızısı.

"Adınıbilmiyorum."

"SaioPae."

"Ha,Pae,evet.Paradoksüzerinemakaleleriniokudum."Ağırağır,düştegibikonuşuyordu.

"Buradabirbarolmalı,kıdemlilerinodalarındahepbir,içkidolabıolur.Birşeyiçermiydiniz?"

"Evet,su."

Diğer ikisi şömine başına onların yanına gelirken genç adam yenidenbelirdi. Shevek büyük bir susamışlıkla suyu içti ve oturup elindeki bardağa,altın çerçevesi ateşin pırıltısını yakalayan kırılgan, özenle şekillendirilmişparçaya baktı. Üç adamın, otururken veya onun yanında dururken koruyucu,saygılı,sahipçıkıcıbirtutumdaolduklarınınfarkındaydı.

Kafasını kaldırıp tek tek yüzlerine baktı. Hepsi bir şeyler bekleyerek onabaktılar. "Pekala," dedi. "Buradayım işte." Gülümsedi. "Anarşistiniz burada.Şimdineyapacaksınızonu?"

İkinciBölümAnarres

Beyazduvardakikareşeklindebirpenceredenaçık,çıplakgökgörünüyor.Göğünmerkezindeisegüneş.

Odada on bir bebek var; çoğu büyük, şişirilmiş beşiklere ikişer üçeryerleştirilmiş,gürültüvebağrışmalariçindeuykuyayatınlıyor.Enbüyükikisiserbest; şişman, hareketli olanı bir oyun tahtasını söküyor, zayıf olanı isepencereden giren sarı günışığının oluşturduğu karede oturuyor, günışığınaiçten ve aptal bir ifadeyle bakıyor.Kır saçlı, tek gözlü bir kadın olan bakıcıbekleme odasında, uzun boylu, üzgün görünüşlü, otuz yaşlarında bir adamlakonuşuyor."AnneAbbenay'agönderildi,"diyoradam."Onunburadakalmasınıistiyor."

"OzamanonukreşetamgünmüalacağızPalat?"

"Evet.Benyenidenbiryurdataşınıyorum."

"Meraketme,buradakiherkesitanıyor!AmakuşkusuzlşBölsenideyakındaRulag'ınyanınagönderecektir.Eşsiniz,ikinizdemühendissiniz."

"Evetamao...Onu isteyenMerkeziMühendislikEnstitüsü.Benokadar iyideğilim.Rulag'ınyapacakbüyükişlerivar."

Bakıcı başını sallayarak içini çekti. "Gene de-!" dedi enerjik bir sesle,cümlesinitamamlamadı.

Babanınbakışı,ışıklauğraştığıiçinkendisininvarlığınıfarketmeyenzayıfçocuğun üzerindeydi. Şişman çocuk, ıslak ve sarkmış ara bezi yüzündençömelik yürüyerek zayıf oğlana doğru hızla yaklaştı. Sıkıntıdan veyaarkadaşlık etmek için yaklaşmıştı, amabir kez günışığı karesinin içine giriporanın sıcakolduğunukeşfedince, zayıf çocuğunyanınahızla oturduveonugölgeyeitekledi.

Zayıfoğlanınboş,kendindengeçmişhalibirdenbireöfkedendoğanbirkaşçatmayadönüştü.Bağırarakşişmanıitti."Gitburadan!"

Bakıcı hemen oraya koştu. Şişman oğlanı doğrulttu. "Shev başka insanlarıitmemelisin."

Zayıf bebek ayağa kalktı. Yüzü günışığı ve kızgınlıkla parlıyordu. Bezidüşmeküzereydi."Benim!"dediyüksek,çınlayanbirsesle."Benimgüneş!"

"Senindeğil,"deditekgözlükadın,kesinlikiçerenbiryumuşaklıkla."Hiçbirşey senin değil. Kullanmak için var. Paylaşmak için var. Eğer paylaşmazsankullanamazsın."Zayıfbebeğinazik,amansızelleriyletutupkaldırdıvekenara,günışığıyladolukarenindışınakoydu.

Şişmanbebekkayıtsızcaoturupbakıyordu.Zayıfolanın tümbedeni titredi,"Benimgüneş!"diyehaykırdıveöfkedolugözyaşlarınaboğuldu.

Baba çocuğu kaldınp havada tuttu. "Yapma Shev," dedi. "Nesnelere sahipolamayacağınıbiliyorsun.Neyinvarsenin?"Sesiyumuşaktıvesankiazsonragözyaşlarına boğulacakmış gibi titriyordu. Kollarındaki zayıf, uzun, hafifçocukhüngürhüngürağlıyordu.

"Bazılarıyaşamınelvelerinikolaykabuledemez,"dedisempatiyleseyredentekgözlükadın.

"Onuşimdiyatı-ziyaretinegötüreceğim.Annebugecegidiyorya,ondan."

"Peki, gidin. Umarım yakında beraber aynı yere gönderilirsiniz," dedibakıcı. Şişman çocuğu buğday çuvalı gibi kalçasının üzerinde taşırkenyüzünden melankoli okunuyordu, sağlam gözünü kısmış bakıyordu. "GülegüleShev,küçüğüm.Bak,yarınkamyonlasürücüoyununuoynayacağız."

Bebekonudaha affetmemişti.Hıçkırıklar içindebabasınınboynuna sarıldıveyüzünüyitikgüneşinkaranlığınasakladı.

O sabah bütün sıralar Orkestra'ya prova için gerekliydi, dans grubu iseeğitimmerkezininbüyükodasındatepiniyordu,buyüzdenKonuşma-Dinlemeçalışması yapan çocuklar işliğin köpüktaşından zemininde bir çemberoluşturmuş oturuyorlardı. İlk gönüllü, uzun boylu, uzun el ve ayakları olan,sekiz yaşındaki çocuk ayağa kalktı. Bütün sağlıklı çocuklar gibi dimdik

duruyordu, hafif tüylü yüzüilk başta sapsarıydı, sonra diğer çocuklarındinlemesiiçinbeklerkenkızardı."Devamet,Shevek,"dedigrupyöneticisi.

"Şey,birfikrimvar."

"Dahayükseksesle,"dediyönetici;yirmilerinde,sağlamyapılıbiradamdı.

Çocuk utanarak gülümsedi. "Şimdi, bakın, düşünüyordum, diyelim ki birşeyetaşatıyorsunuz.Ağaca.Atıyorsunuz,taşhavadauçuyorveağacaçarpıyor.Tamammı?Ama çarpamaz.Çünkü- yazı tahtasını alabilirmiyim?Bakın, busizin taşı atarkenki resminiz, bu da ağaç," diye çiziktirdi tahtaya, "bu ağaçoluyor, bu da taş, bakın, tam ortada." Çocuklar holum ağacını gösterençizgilerine güldüler, o da gülümsedi. "Taş sizden ağaca gitmek için, sizinleağaç arasındaki yolun tam yarısına gelmeli, değil mi? Daha sonra yarınoktasıylaağaçarasındakiyoluntamyarısınagelmeli.Dahasonraonunlaağaçarasındakiyolunyarısına.Nekadargidersegitsin, sonbulunduğuyerleağaçarasındabirnokta-dahadoğrusubirzaman-var."

"Bu size ilginç geliyor mu?" diye araya girdi yönetici diğer çocuklarahitaben.

"Niyeağacaulaşamıyor?"dedionyaşındabirkız.

"Çünkü her zaman geriye kalan yolun yarısı kadar yol gitmek zorunda,"dediShevek,"veherzamangidecekyolunyarısıvaranlıyormusunuz?"

"Kötü nişan aldığını söyleyebilir miyiz?" dedi yönetici zoraki birgülümsemeyle.

"Nasılnişanalırsanızalınfarketmez..Ağacaulaşamaz.""Kimverdisanabufikri?"

"Kimse.Birdenaklımageldi.Sanırımtaşınnasıl-"

"Yeter."

Diğerçocuklardanbazılarıkonuşuyordu,amaçarpılmışgibisustular.Elindetahtayı tutan küçük çocuk sessizliğin içinde ayakta duruyordu. Korkmuşgörünüyorduvekaşlarıçatıktı.

"Konuşma paylaşmadır - birlikte yapılan bir sanat. Sen paylaşmıyorsun,yalnızca bencillik ediyorsun. Koridordan orkestranın tiz, güçlü armonilerigeliyordu.

"Bunukendindüşünmedin,kendiliğindenaklınagelmedi.Bunaçokbenzerbirşeyibirkitaptaokumuştum."

Shevekyöneticiyebaktı."Hangikitapta?Buradavarmıokitap?"

Yönetici ayağa kalktı. Rakibinden iki kat uzun ve üç kat ağırdı, yüzündençocuktanhiçhoşlanmadığıokunuyordu,amaduruşundaherhangibir fizikselşiddettehdidiyoktu,yalnızcaçocuğungaripsorusunaverdiğirahatsızyanıtlabiraz zayıflayanbir otorite iddiası vardı: "Hayır!Bencillik etmeyidebırak!"Sonrabilgiççemelodikkonuşmasını sürdürdü: "Bu türbir şey aslındabizimKonuşma-Dinlemegruplarındaamaçladığımızıntamtersi.Konuşmaikitaraflıbirişlevdir.Shevekbirçoğunuzuntersine,henüzbunuanlamayahazırdeğil,buyüzdendevarlığıgrupiçinrahatsızedici.Sendebunuhissediyorsun,değilmiShevek?Kendidüzeyindeçalışanbaşkabirgrupbulmanıöğütlerim."

Başka kimse bir şey demedi. Çocuk tahtayı verip çemberden çıkarkensessizlik ve yüksek, tizmüzik devam ediyordu.Koridora çıkıp orada durdu.Ayrıldığı grup, yöneticinin rehberliğinde sırayla bir grup öyküsü anlatmayagirişti. Shevek onların alçak seslerini ve hala hızla çarpan kalbinin sesinidinliyordu. Kulaklarında orkestranın sesi değil, ağlamamak için kendinizisıktığınızdaduyduğunuzbirşarkıvardı;dahaöncebuşarkısesinibirçokkezduymuştu. Onu dinlemekten hoşlanmıyordu, taş ve ağacı da düşünmekistemiyordu, bu yüzden aklınıKare'ye yöneltti. Sayılardan yapılmıştı, sayılarher zaman sakin ve sağlamdı, hata yaptığı zamanonlara sığınabilirdi, çünküonlardahiçhatayoktu.Bir süreönceKare'yikafasında tasarlamıştı,müziğinzamandayaptığı tasarımlara benzeyen, uzaydabir tasarım: ilk 9 tam sayıdanoluşanvemerkezinde5sayısıolanbirkare.Sıralarnasıltoplanırsatoplansınsonuç aynı çıkıyordu, bütün eşitsizlikler dengeleniyordu; bakması hoştu.Bunlarıkonuşmaktanhoşlananbirgrupoluşturabilseydiya;amayalnızcadahabüyük erkek ve kızlardan birkaçı hoşlanıyordu, onlar da çok doluydular.Yayöneticinin bahsettiği kitap? Sayılardan oluşan bir kitapmıydı? Taşın ağacanasılulaştığınıgösterirmiydi?Taşlaağaçhakkındakişakayıyapmaklaaptallıketmişti, kimse onun şaka olduğunu bile anlamamıştı, yönetici haklıydı. Başıağrıyordu.Kendiiçine,dinginşekillerebakıyordu.

Eğeryalnızcasayılardanoluşanbirkitapyazılabilseydi,doğruolurdu.Haklıolurdu. Sözlerle söylenen hiçbir şey tam doğru çıkmıyordu. Söze dökülenşeyler düzgün durup birbirine uyacağına eğilip bükülüyor, uçup gidiyordu.Ama sözlerin altında, merkezde, Kare'nin merkezi gibi, her şey doğruçıkıyordu. Her şey değişebilir, ama hiçbir şey yitirilmezdi. Eğer sayılarıgörebilirsenizbunuanlayabilirdiniz;dengeyi,şekilleri,dünyanınyapıtaşlarınıgörürdünüz.Veonlarsağlamdı.

Shevek nasıl bekleyeceğini öğrenmişti. Bayağı becerikliydi bu konuda,uzman olmuştu. Önce annesi Rulag'ın geri gelmesini beklerken bu yeteneğiedinmişti,amaokadarzamangeçmiştikibunuanımsamıyordu;kendisırasınıbeklerken, paylaşmayıbeklerken, payını beklerkendeyetkinleştirmişti.Sekizyaşında"niçin","nasıl","yaböyleolursa"diyesoruyorduama"nezaman"diyesormuyordu.

Babasıgeliponuyatı-ziyaretinegötürenedekbekledi.Uzunbirbeklemeydi:altı dekad. Palat geçici bir süre için Davul Dağı'ndaki Su Yeniden-DeğerlendirmeFabrikası'ndabakımişinegönderilmişti,dahasonrabirdekadboyuncaMalennin'desahildekalacaktı,böyleceyüzebilecek,dinlenebilecekvePipar adlı bir kadınla çiftleşebilecekti. Bütün bunları oğluna açıklamıştı.Shevekonagüveniyordu,odabugüvenihakediyordu.AltmışgününsonundaGenişOvalar'daki çocukyurtlarınageldi, eskisindendahadaüzgüngörünenuzun, zayıf bir adamdı.Aslında istediği çiftleşmek değildi.Rulag'dı.Çocuğugördüğündegülümsedi,alnıacıylakırıştı.

Birlikteolmaktanhoşlanıyorlardı.

"Palat, hiç içinde sayılar olan kitap gördün mü?" "Neyi kastediyorsun,matematiğimi?"

"Sanırım."

"Bunungibimi?"

Palat üstgiysisinden bir kitap çıkardı. Küçük bir cep kitabıydı, çoğu kitapgibi kapağında Yaşam Çemberi basılı yeşil bir cildi vardı. Çok sıkışıkbasılmıştı, harfler küçüktü ve dar kenar boşluğu kullanılmıştı, çünkü birsayfayı kirletip yeni bir sayfa almaya her gittiğinde eğitim merkezindekimalzeme dağıtıcısının söylediği gibi kağıt, çok fazla holum ağacı ve insanemeği gerektiriyordu. Palat kitabı açıp Shevek'e uzattı. Çift taraflı sayfa,

sayılarla dolu bir sürü sütundan oluşuyordu. İşte tam onun düşlediği gibioradayddar. Sonsuz adalet ahdi ellerindeydi. 10 ve 12 Tabanına GöreLogaritmaTabloları,diyordukapakta,YaşamÇemberi'ninüzerindekibaşlık.

Küçük çocuk ilk sayfayı bir süre inceledi. "Neye yarıyorlar?" diye sordu.Çünkü bu şekiller yalnızca güzellikleri için gösteriliyor olamazdı. Yataklıhanenin soğuk, zayıf ışıklı ortak odasında yanındaki sert yatağa oturanmühendis ona logaritmaları anlatmaya çalıştı. Odanın öte yanında iki yaşlıadamkesikkesikgülerek"ÜstüneKoy"oynuyorlardı.Gençbirçiftgelipözelodanınbugeceboşolupolmadığını sordu, sonradaorayagitti.Yağmur tekkatlıyatakhaneninmadendamınahızlaçarptı,sonrakesildi.Hiçbirzamanuzunsüre yağmıyordu. Palat hesap cetvelini çıkarıp Shevek'e nasıl çalıştığınıgösterdi,ShevekdebunakarşılıkonaKare'yivedüzenlemeilkelerinigösterdi.Geç olduğunu fark ettiklerinde çok geç olmuştu. Harika yağmur kokan,çamurlukaranlıktaçocukyurdunakoştularvenöbetçidenformaliteicabıazarişittiler.Çabucaköpüştüler.İkisidegülmektenkırılıyordu;Shevekbüyükyatakodasına,babasınınıslak,elektriklikaranlıktaGenişOvalar'ıntekcaddesindenaşağıyayürüdüğünügörebileceğipencereyekoştu.

Çocuk yatağa çamurlu ayaklarıyla yattı ve düş gördü. Düşünde çıplak birovada, bir yolda yürüdüğünü gördü. Yolun ötesinde, uzakta bir çizgi vardı.Ovadan oraya yaklaştıkça bunun bir duvar olduğunu gördü. Çorak toprağınüzerindebir ufuktanöbürufkauzanıyordu.Yoğun,karanlıkve çokyüksekti.Yolduvarakadargidipduruyordu.

Devametmesigerekiyordu,amaedemiyordu.Duvaronuengelliyordu.Acıverici, kızgınlık dolu bir korku kapladı içini. Devam etmeliydi, yoksa evedönemeyecekti.Amaduvaroradaydı.Geçmeninyoluyoktu.

Düzgünyüzeyineelleriylevurduvehaykırdı.Sesisözsüzvekargasesigibiçıkıyordu.Kendi sesindenkorkarakyere çöktü, sonrabir başka sesin "Bak!"dediğini duydu. Bu, babasının sesiydi. Annesi Rulag'ın da orada olduğunusanıyordu,amaonugöremiyordu(yüzünüanımsamıyordu).

Ona sanki annesiyle Palat duvarın altındaki karanlıkta dört ayak üstündeduruyorlarmışveinsanlardandahairivedeğişikşekilliymişlergibigeliyordu.İşaretediyorlar,yerde,üzerindehiçbirşeyinyetişmediğiacıtopraktakibirşeyigösteriyorlardıona.Oradabirtaşvardı.Duvargibiodakaraydı,amaüzerindeveyaiçindebirsayıvardı;önce5olduğunusandı,sonra1,sonraneolduğunu

anladı:anasayıydıbu,hembirlik,hemdeçokluktu."İştebu temel taşı,"dedisevdiği, tanıdık bir ses; Shevek coşku içinde yüzüyordu. Gölgelerin içindeduvarkalmamıştı,gerigeldiğini,evegeldiğinibiliyordu.

Dahasonrabudüşünayrıntılarınıanımsayamadı,amaocoşkudalgasınıdahiçunutmadı.Bunabenzerbir şeyehiç rastlamamıştı,kalıcılığı, tıpkı sürekliyanan bir ışığa şöyle bir bakış gibi, o kadar güven vericiydi ki düşteyaşanmasınakarşınonungerçekdışıolduğunudüşünemiyordu.Ama,nekadaroradaolursaolsun,neçokisteyerek,nedeiradesiylebirdahaulaşamadıona.Yalnızcauyanırkenonuanımsayabildi.Aradabirduvarıyenidendüşlediğinde,düşlerikasvetlivesonuçsuzdu.

"Hapishane"fikrini,TarihüzerineçalışmayakararverenherkesinokuduğuOdo'nunYaşamı'ndakibazıbölümlerdenalmışlardı.Kitaptabazıbelirsizliklervardı, Geniş Ovalar'daki kimse de onları açıklayabilecek kadar tarihbilmiyordu; ama Odo'nun Drio'daki kalede geçirdiği yıllara geldiklerinde"Hapishane'" kavramı kendiliğinden anlaşılmıştı. Gezici bir tarih öğretmenikasabaya geldiğinde müstehcen bir şeyi çocuklara anlatmak zorunda kalanterbiyeli bir erişkin gibi, istemeyerek konuyu açıklamıştı. Evet, demişti,hapishane bir Devlet'in Yasaları'na uymayan kişileri kapattığı yerdir. Pekioradan neden çıkmıyorlardı? Çıkamıyorlardı, çünkü kapılar kilitliydi. Kilitlimi?Kamyondandüşmemeniçinkapılarıkapatıyorlarya,işteöyle,aptal!Amabütünozamanboyuncabirodadaneyapıyorlardı?Hiçbirşey.Yapacakhiçbirşey yoktu. Odo'yu Drio'daki hapishane hücresinde gösteren resimlerigördünüz,değilmi?Muhalifbir sabırgörüntüsü,eğikkır saçlıbaş, sıkılmışyumruklar, insanın hakkını elinden alan gölgeler arasında hareketsiz. Bazenmahpuslar çalışmaya mahkum edilirlerdi. Mahkum mu? Yani bir yargıç -gücünü Yasa'dan alan bir kişi- onlara bir tür fiziksel işte çalışmalarınıemrederdi.Emredermiydi?Yayapmak istemezlerse?Yapmayazorlanırlardı;eğerbudasonuçvermezsedövülürlerdi.Dinleyençocuklarda,hepsionbir,onikiyaşlarında,hiçbirianlıkkişiselkızgınlıklardışındabirfiskebileyememişve kimseye vurulduğunu görmemiş çocuklarda heyecanlı bir gerilimoluşmuştu.

Tirinhepsininaklındakisoruyusordu."Yani,birsürükişitekbirkişiyimidöverdi?"

"Evet."

"Diğerlerionlarınedendurdurmazdı?"

"Nöbetçilerde silah vardı.Mahkumlarda yoktu," dedi öğretmen. İğrenç birşeyisöylemeyezorlananvebundanutananbirininsertliğiylekonuşuyordu.

Sapıklığın basit çekiciliği Tirin, Shevek ve üç çocuğu bir araya getirdi.Kızları aralarına almadılar, neden olduğunu bilmiyorlardı. Tirin, eğitimmerkezinin batı tarafının altında çok uygun bir hapishane yeri bulmuştu. Üçbeton temel duvarı ve üstteki tabanın altından oluşmuş, ancak bir kişininoturarak veya yatarak sığabileceği bir boşluktu; temeller beton bir yapınınparçasıolduğundantabanıduvarlarlabitişikti,köpüktaşındanyapılmış,ağırbirparça orayı kapatabilirdi. Ama kapının kilitlenmesi gerekiyordu. Deneyedeneye, karşı duvarla köpük taşı arasına sıkıştırılacakbir payandanın, kapıyıkorkunç bir kesinlikle kapatacağını keşfettiler. Kimse içeriden o kapıyıaçamazdı.

"Yaışık?"

"Işık yok," dedi Tirin. Bu tür şeyler konusunda otorite sahibi olarakkonuşuyordu, çünkü hayal gücü bunları doğrudan doğruya bulmasınısağlıyordu.Elindekibilgilerikullanıyordu,amabukendindeneminliğiverenşey bilgi değildi. "Drio'daki Kale'de mahkumları karanlıkta bırakıyorlardı.Yıllarca."

"Amahavaolmalı,"dediShevek."Okapıvakumbağlantısıgibitamyerineoturuyor.Birhavadeliğiolmalı."

"Köpüktaşınadelikaçmaksaatleralır.Hemokutudahavasızkalacakkadaruzunsürekimdururki?"

Gönüllüveisteklilerdenoluşanbirkoro.

Tirinonlaraalaylabaktı."Hepinizçıldırmışsınız.Öylebiryerdegerçektenkilitli kalmayıkim isterki?Ne için?"Hapishaneyiyapmakonun fikriydi, buona yeterli gelmişti, bazıları için hayalin yeterli olmayacağı hiç aklınagelmemişti; onlarınsa ille de hücreye girmeleri ve açılmaz kapıyı açmayaçalışmalarıgerekiyordu.

"Nasıl olduğunu görmek istiyorum," dedi Kadagv; geniş omuzlu, ciddi,despottavırlıonikiyaşındabirçocuktu.

"Kafanı çalıştır!" diye alay ettiTirin, amadiğerleriKadagv'ı desteklediler.Shevek işlikten birmatkap buldu, "Kapı"da baş yüksekliğinde, iki santimetreçapında bir delik açtılar. Tıpkı Tirin'in tahmin ettiği gibi yaklaşık bir saatsürdü.

"İçeridenekadarkalmayıdüşünüyorsunKadagv,birsaatmi?""Bakın,"dediKadagv, "ben mahkumum, karar veremem. Özgür değilim. Beni ne zamançıkaracağınızasizkararvermelisiniz.""Haklı,"dediShevek,buakılyürütmecesaretinikırmıştı.

"İçerideçokkalamazsınKad,bendegirmek istiyorum!"dedienküçükleriolan Gibesh.Mahkum herhangi bir yanıt verme gereğini duymadı. Hücreyegirdi.Kapı kaldırılıp büyük bir gürültüyle yerine kondu; dört gardiyan neşeiçinde destekleri çekiçle kapıya çaktılar. Sonra hepsi hava deliğine üşüşüpmahkumlarını görmeye çalıştılar, ama hapishanenin içinde hava deliğindengelenindışındahiçışıkolmadığındanpekbirşeygöremediler.

"Zavallıosurukçununbütünhavasınıbitirmeyin!"

"Birazüfleyiniçeriye!"

"Birazosuruniçeriye!"

"Nekadarzamanvereceğizona?"

."Birsaat."

"Üçdakika."

"Beşyıl!"

"Işıklarınsönmesinedörtsaatvar.Buyeterliolur."

"Amabendeistiyorum!"

"Peki,senibütüngeceiçeridebırakınz."

"Yani,yarınıkastetmiştim."

Dört saat sonra destekleri çıkarıp Kadagv'ı bıraktılar. Girdiğindeki gibi

duruma egemen olarak çıktı, acıktığını söyledi, önemli bir şey değildi,zamanınınçoğunuuyuyarakgeçirmişti.

"Yineyapabilirmisin?"diyemeydanokuduTirin.

"Tabii."

"Hayır,sırabende!"

"KapaçeneniGib.Şimdimi,Kad?Seninezamanbırakacağımızıbilmedenyenidenorayagirebilirmisin?"

"Tabii."

"Yiyeceksizmi?"

"Mahkumlarıbeslerlerdi,"dediShevek."Bütünbu işinengaripyanıdabuzaten."

Kadagv omuz silkti. Gururlu dayanıklılığı çekilir gibi değildi. "Bakın,"dedi Shevek en küçük iki oğlana, "mutfağa gidip artıklardan isteyin, sukoymakiçindeşişegibibirşeyalın."Kadagv'adöndü."Sanabirçuvalyiyecekvereceğiz,böyleceodelikteistediğinkadarkalabileceksin."

"Siznekadaristerseniz,"diyedüzelttiKadagv.

"Peki. Gir şuraya!" Kadagv'ın kendine güveni Tirin'in satirik rol yapmadamarına basmıştı. "Senmahkumsun. Yanıt veremezsin. Anladın mı? Arkanıdön.ElIerinibaşınınüstünekoy."

"Neden?"

"Vazgeçmekmiistiyorsun?"

Kadagvsomurtarakgeridöndü.

"Nedenolduğunusoramazsın.çünküsorarsansenidövebiliriz,sendehiçbirşey yapamazsın, kimse de sana yardım etmez. Çünkü canına okuyabiliriz vesenkarşılıkveremezsin.Çünküsenözgürdeğilsin.Şimdidevametmekistiyormusun?"

"Tabii.Vurbana."

Tirin,Shevekvemalıkim,fenerinçevresinde,karanlıkta,yapınınkalıntemelduvarlarıarasındagarip,katıbirkümeoluşturmuş,birbirlerinisüzüyorlardı.

Tirinküstahça,rahatlıklagülümsedi."Bananeyapmamgerektiğiniöğretme,çıkarcı. Çeneni kapa ve o hücreye gir!" Kadagv emre uymak için arkasınıdönerken Tirin arkadan itti, o da yeri boyladı. Şaşkınlıktan ve acıdanhomurdandı, sonra sürtünen veya burkulan parmağını oğuşturarak hücreninarkaduvarınaoturdu.Shevek'leTirinkonuşmuyorlardı.Gardiyan rolIerinde,yüzleri ifadesiz, kıpırtısız duruyorlardı. Şimdi rolü oynamıyorlar, rol onlarıyönetiyordu.Küçükçocuklarbirazholumekmeği,birkavunvebirşişesuyladöndüler; gelirken konuşuyorlardı, ama hücredeki garip sessizlik birdenbireonlarıdaetkiledi.Yiyecekvesuiçerikondu,kapıkaldınııpdesteklendi.Kadagvkaranlıkta yalnızdı. Diğerleri fenerin etrafına toplandılar. Gibesh "Nereyeişeyecek?"diyefısıldadı.

"Donuna,"dediTirinalaycıbiraçıklıkla.

"Ya sıçmak zorunda kalırsa?" diye sordu Gibesh, sonra da gök gürültüsügibibirkahkahapatlattı.

"Sıçmanınneresikomik?"

"Düşündümde, ya göremezse karanlıkta-"Gibesh komik hayalini tümüyleaçıklayamadı. Hepsi birden açıklama gereği duymadan gülmeye başladılar,nefessiz kalana dek, çığlık çığlığa güldüler. Hepsi de içeride kilitli durançocuğungüldükleriniduyabileceğininfarkındaydılar.

Çocuklarınyatakhanesindeışıksönmezamanıgeçmişti,erişkinlerinbirçoğuda çoktan yataktaydı, ama konutlarda tek tük ışık yanıyordu. Sokak boştu.Çocuklar uçakçılık oynayarak, birbirlerine seslenerek, bir sır paylaşmanın,başkalarını rahatsız etmenin, kötülüklerini birleştirmenin coşkusuyla çılgıngibi sokağı geçtiler. Koridorlarda ve yatakların arasında "elim sende"oynayarak yatakhanedeki çocukların yarısını uyandırdılar. Erişkinlerdenhiçbirionlarakarışmadı;gürültüdeyavaşçakesildi.

Tirin ve Shevek uzun bir süre Tirin'in yatağında oturarak fısıldaştılar.Kadagv'ınbunuhakettiğineve tamikigecehapistekalmasıgerektiğinekararverdiler.

Ertesi akşamüstügrupları, tahtayeniden-işleme işliğinde toplandı, ustabaşıKadagv'ın nerede olduğunu sordu. Shevek, Tirin'le göz göze geldi. Yanıtvermemeklekendiniakıllı,güçlühissettiğinifarketti.YinedeTirin,Kadagv'ınogüniçinbaşkabirgrubakatılmışolmasıgerektiğinisöylediğindeShevekbuyalandan dehşet duydu.Gizli güç duygusu onu birden rahatsız etti: bacaklarıkaşınıyor,kulaklarıyanıyordu.Ustabaşıonaseslendiğindedehşetle,korkuylaveya daha önce hiç duymadığı, utanca benzeyen ama ondan çok daha kötü,içten pazarlıklı ve aşağılık bir duyguyla yerinden sıçradı... Üç katlı holumlevhalarınavidadelikleridelipzımparalarken, sonrada levhaları zımparaylaipek pürüzsüzlüğüne getirirken sürekli Kadagv'ı düşünüyordu. Ne zamandüşünceyedalsaKadagvoradaydı.İğrençbirşeydibu.

NöbettutanGibeshyemektensonraTirinveShevek'inyanınageldi,rahatsızgörünüyordu. "Kadagv'ın bir şeyler dediğini duyar gibi oldum. Sesi birgaripti."

Birsessizlikoldu."Onuçıkaralım,"dediShevek.

Tirin hırsla ona döndü. "Aman Shev, mızıkçılık etme. Fedakarlığa gerekyok!Bırakbitirsinvesonundakendinesaygıduysun."

"Ne fedakarlığı be! Kendime saygı duymak istiyorum," dedi Shevek veeğitim merkezine yollandı. Tirin onu tanıyordu; tartışmak için zamanharcamayıp onu izledi. Arkadan da onbirlikler geliyordu. Yapının altındansürünerek hücreye geldiler. Shevek bir desteği çıkardı, Tirin diğerini.Hapishaneninkapısıbüyükbirgümbürtüyleönedoğrudüştü.

Kadagvyerdeyatıyordu,yandönüpkıvnlmıştı.Oturdu,sonrayavaşçaayağakalkıp dışarıya çıktı; fenerden gelen ışıkta gözlerini epeyce kırpıştırıyordu,amaalışılmıştanpekfarklıgörünmüyordu.Üzerindengelenkokuinanılmazdı.Her nedense ishal olmuştu.Hücre pislik içindeydi, gömleğinde de sarı dışkılekeleri vardı. Fenerin ışığında bunu gördüğünde elleriyle gizlerneye çalıştı.Kimsepekkonuşmuyordu.

Yapının altından çıkıp yatakhaneye doğru giderken Kadagv "Ne kadarsürdü?"diyesordu.

"İlkdörtsaatisayarsakotuzsaatkadar."

"Epeyceuzun,"dediKadagvinanmaktanuzakbirsesle.

Shevek onu temizlenmesi için banyoya götürdükten sonra koşarak helayagitti. Orada bir lavaboya eğilerek kustu. Kasılmalar on beş dakika kadargeçmedi. Geçtiğinde titriyordu ve bitkindi. Yatakhanenin genel odasına gitti,birazfizikokudu,sonradaerkendenyattı.Beşçocuktanhiçbiribirdahaeğitimmerkezinin altındaki hapishaneye gitmedi. Hiçbiri bu olaydan bir dahabahsetmedi, yalnızca Gibesh bir kez kendinden büyük çocuklara anlatarakövündü,amaanlamadılar,odavazgeçti.

Kuzeybatışı Asil ve Maddi Bilimler Bölge Enstitüsü'nün üzerinde Ayparlıyordu.On beş, on altı yaşlarında dört erkek çocuk düzensiz yerholumudizilerinin arasında bir tepede oturmuş, Bölge Enstitüsü'ne ve Ay'abakıyorlardı.

"Garip," dedi Tirin. "Daha önce hiç düşünmemiştim..." Diğer üçünden"biliyoruz"seslerigeldi.

"Daha önce," dedi Tirin bozuntuya vermeden, "orada, Urras'ta bir tepeninüzerindeoturupAnarres'e,bizebakanve'Bakın,işteAy'diyeninsanlarolduğugerçeği hiç aklıma gelmemişti. Bizim dünyamız onlarınAy'ı, bizimAy'ımızonlarındünyası."

"O zaman Gerçek nerede?" diye karşı Çıktı Bedap ve esnedi. "İnsanınüstündeoturduğutepede,"dediTirin.

Hepsiparlak,bulanık,dolunayıbirgüngeçtiği için tamyuvarlakolmayantürkuvazküreyebakmayadevamettiler.Kuzeybuzkütlesigözkamaştırıcıydı."Kuzeydehavaaçık,"dediShevek."Güneşli.OradakikahverengimsiçıkıntıA-İo."

"Hepsigüneşteçırılçıplakyatıyor,"dediKvetur,"göbeklerindemücevherlervar,hiçkıllarıdayok."

Birsessizlikoldu.

Tepeye erkek erkeğe olmak için gelmişlerdi. Dişilerin varlığı onlar içinsıkıcıydı. Son zamanlarda bütün dünya kızlarla dolu gibi geliyordu. Nereyebakarlarsa baksınlar, uyurken veya uyanık, hep kızları görüyorlardı. Hepsikızlarla yatmayı denemişlerdi, bazıları ise umutsuzluk içinde kızlarlayatmamayıdenemişti.Sonuçaynıydı.Kızlaroradaydı.

ÜçgünönceOdocuHareketinTarihiüzerinebirsınıf tahepsiaynıgörseldersi izlemişlerdi;ozamandanberidekadınlarınyağlanmış,bronz rengindegöbeklerinin yumuşak deliğindeki yanardöner mücevherlerin görüntüsü tektekhepsiningözlerininönünegelipduruyordu.

Kendilerigibikıllıçocuklarıncesetlerinidegörmüşlerdi;cesetlerbirdenizkenarında, hurda maden gibi katı ve paslı, üst üste yığılmış, adamlar daçocuklarınüzerinegazdöküpyakmışlardı.Yorumcununsesi"ThuDevleti'ninBachifoilBölgesi'ndeaçlık,"demişti."Açlıktanvehastalıktanölençocuklarıncesetlerikıyılardayakılıyor.Yediyüzkilometreuzakta,A-İoDevleti'ninTiuskumsallarında,(işteburadamücevherligöbeklervardı)mülksahibisınıfların(bu ifadelerin Pravca karşılığı olmadığı için İoca sözcükler kullanılıyordu)erkek üyelerinin cinsel kullanımı için saklanan kadınlar, mülksüz sınıftaninsanlar tarafındankendilerineakşamyemeğisunulanadekbütüngünkumdayatıyorlar." Yemek zamanının yakın çekimi: ısıran, çiğneyen ve gülümseyenyumuşak ağızlar, gümüş çanaklara ıslak ıslak konmuş nefis şeylere uzanandüzgün eller. Sonra ağzı açık, boş, kara kuru, ölü bir çocuğun kör, ifadesizyüzünegeçiş."Yanyana,"demiştiseshafifçe.

Ama çocukların beyinlerine yağlı, yanardöner bir kabarcık gibi kazınanimgehepaynıydı.

"Bufilmlernekadareski?"dediTirin."Yerleşme'denöncemi,yoksaçağdaşmı?Hiçsöylemiyorlar."

"Ne fark eder?" dedi Kvetur. "Odocu Devrim'den önce Urras'ta böyleyaşıyorlardı. Odocular kalkıp buraya, Anarres'e geldiler. O halde büyükolasılıkla hiçbir şey değişmedi - aynen devam ediyor orada." Mavi-yeşil,kocamanAy'ıgösterdi.

"Devamettiğinineredenbiliyoruz?"

"NedemekistiyorsunTir?"dediShevek.

"Eğer bu filmler yüz elli yıllıksa, Urras'ta şimdi her şey çok değişmişolabilir.Öyleolduğunusöylemiyorum,amaeğerdeğişmişsenasılbilebiliriz?Oraya gitmiyoruz, onlarla konuşmuyoruz, hiç iletişim yok.Urras'ta şu andayaşamınnasılolduğuhakkındaenufakbirfikrimizyok."

"ÜDE'dekilerin var. Anarres Limanı'na gelen yük gemilerine binen

Urras'lılarlakonuşuyorlar.Bilgilerioluyor.Bilmekzorundalar,hemUrras'laticaretisürdürüphemdebizimiçinnasılbirtehlikeoluşturduklarınıdaancakböylebilebiliriz."Bedapmantıklı konuşuyordu, amaTirin'inyanıtı sertti: "OhaldeÜDEhaberdarolabilir,amabizdeğiliz."

"Haberdarmı!"dediKvetur. "Bebekliğimdenberi sürekliUrras'ıdinledim.OberbatUrraskentlerininveyağlıUrras'lıbedenlerininresimlerinibirdahagörmezsemdoğrusuhiçüzülmem!"

"İştesorundaburada,"dediTirinmantıkyürütenbirininneşesiyle."Urras'lailgili öğrencilere açık bilgilerin hepsi aynı. İğrenç, ahlak dışı, dışkısal.Amadüşününşimdi.EğerGöçmenlerayrıldığındadurumokadarkötüyseyüzelliyıl nasıl dayanabildiler? Eğer o kadar hasta idiyseler, neden ölmediler?Mülkiyetçitoplumlarınedençökmedi?Nedenbukadarkorkuyoruz?"

"Bulaşmasından,"dediBedap.

"Birazaçılmayadayanamayacakkadarzayıfmıyız?Herneyse,hepsi hastaolamaz.Toplumlarınasılolursaolsunbazıları iyiolmalı.Buradada insanlarfarklı farklı oluyor, değilmi?Hepimiz kusursuzOdocularmıyız? Şu ciğeribeşparaetmezPesus'udüşünün!"

"Amahastabirorganizmadasağlıklıhücrelerbileyaşayamaz,"dediBedap.

"Evet, benzetmeleri kullanarak her şeyi kanıtlayabilirsin, bunu biliyorsun.Herneyse,toplumlarınınhastaolduğunugerçektenneredenbiliyoruz?"

Bedap baş parmağının tırnağını kemirmeye başladı. "ÜDE ve eğitimhizmetleri sendikasının bize Urras hakkında yalan söylediğini mi iddiaediyorsun?"

"Hayır, yalnızca bize anlatılanlardan başka bir şey bilmediğimizisöylüyorum.Peki bize ne anlatıldığını biliyormusun?"Tirin' in kara, kalkıkburunlu, parlak mavimsi ayışığında açıkça görülen yüzü onlara döndü. birdakikaöncesöyledi.Dersiniöğrenmiş.Duydunuz.Urras'tantiksinin,Urras'tannefretedin,Urras'tankorkun."

"Neden olmasın?" diye sordu Kvetur. "Bak bize, Odocular'a nasıldavrandılar!"

"BizeAy'larınıverdiler,öyledeğilmi?"

"Evet, çıkarcı Devlet'lerini yıkıp orada adil toplumu kurmamıza engelolmak için. Bahse girerim bizden kurtulur kurtulmaz eskisinden de hızlı birşekilde hükümetler ve ordular kurmaya başlamışlardır, çünkü onlarıdurduracakkimsekalmadı.Eğerlimanıonlaraaçarsakdostçavekardeşçemigeleceklerini sanıyorsun?Onlar birmilyar, bizse yirmimilyonuz. Bizi silipsüpürürler, ya da hepimizi, nasıl derler -neydi o kelime- köle yaparlar,madenlerdeonlariçinçalışalımdiye!"

"Peki, Urras'tan korkmanın akıllıca olabileceğini kabul ediyorum. Amanefret niye? Nefret işlevsel değil, neden öğretiliyor bize? Acaba Urras'ıngerçekten nasıl olduğunu öğrenirsek seveceğimiz için mi- bir kısmını- birkısmımız?AcabaÜDE'nin engellemek istediği yalnızca onlardan bazılarınınburayagelmesideğil,bizdenbazılarınınorayagitmesiolabilirmi?"

"Urras'a gitmek mi?" dedi Shevek şaşkınlıkla. Tartışıyorlardı, çünkütartışmayı seviyorlardı, kısıtlayıcı bağlardan kurtulan aklın, olanaklarınoluşturduğu yollar boyunca akıp gitmesini, sorgulanmayan şeylerisorgulamayı seviyorlardı. Zekiydiler, akılları şimdiden bilimin açıklığıylayoğrulmuştuveonaltıyaşındaydılar.AmabunoktadaShevekiçintartışmanınzevki, tıpkı daha önce Kvetur'a olduğu gibi sona ermişti. Rahatsız olmuştu."KimUrras'agitmekister?"diyesordu."Neiçin?"

"Başka bir dünyanın nasılolduğunu keşfetmek için. Bir 'at'ın nasıl bir şeyolduğunugörmekiçin!"

"Bu çocukça," dedi Kvetur. "Bazı başka yıldız sistemlerinde yaşam var,"ayışığında yıkanmış göğe el salladı, "öyle diyorlar. Ne olmuş? Şansımızdaburadadoğmakvarmış!"

"Eğer herhangi bir başka insan toplumundan daha iyiysek,"dedi Tirin,"onlarayardımetmeliyiz.Amaetmemizyasak."

"Yasakmı?Doğalolmayanbirsözcük.Kimyasaklıyor?Bütünleyiciişlevinkendisinidıştalıyorsun,"dediShevek,heyecanlaöneeğilerek."Düzen'emirler'demek değil. Anarres'ten ayrılmıyoruz, çünkü Anarres biziz. Sen Tirinolduğun için Tirin'in bedenini geride bırakamazsın. Nasıl olduğunu görmekiçin başka biri olmaya çalışmak isteyebilirsin, ama olamazsın. Seni güçkullanarakengelleyenmivar?Buradagüçkullanılarakmıtutuluyoruz?Hangi

güç - hangi yasa, hangi hükümet, hangi polis? Hiçbiri. Yalnızca kendivarlığımız,Odocularolarakkendidoğamız.SenindoğandaTirinolmakvar,benimkinde Shevek olmak, ortak doğamızda ise birbirimize karşı sorumluOdocularolmakvar.İştebusorumlulukbizimözgürlüğümüz.Ondankaçmaközgürlüğümüzü yitirmek olur. Sorumluluğun ve özgürlüğün, seçeneğinolmadığı, yalnızca yasaya uymaktan oluşan sahte bir seçeneğin veya yasayauymamayıizleyencezanınolduğubirtoplumdayaşamakistermiydin?Gerçekbirhapishanedeyaşamakistermiydin?"

"Of, lanet olsun, hayır. Hiç konuşamayacak mıyım ben! Senin derdin nebiliyor musun Shevek? Bir kamyon dolusu lanet olası tuğla gibi kanıtıbiriktirene kadar hiç konuşmuyorsun, sonra da hepsini birden kafamaatıyorsunvegerideyığınınaltındaezilipkalankanlıbedenebakmagereğibileduymuyorsun."

Shevek haklılığını kanıtlamış görünerek arkasına yaslandı.Ama iri yapılı,köşeli yüzlü bir genç olan Bedap başparmağının tırnağını çiğneyerek "Yinede," dedi. "Tirin'in söylediği hayli geçerli. Urras hakkındaki bütün gerçeğibildiğimizdeneminolmakiyiolurdu."

"Bize kimin yalan söylediğini düşünüyorsun?" dedi Shevek. Bedap sakinsakinbaşınıkaldırıpShevek'legözgözegeldi.

"Kimmi,kardeşim?Kendimizdenbaşkakimolabilirki?"

Kardeş gezegen üzerlerinde parıldıyordu, berrak ve pırıl pırıl, gerçeğinolanaksızlığınıngüzelbirörneğiydi.

Batı Temaenia Kıyı Boyu ağaçlandırması Anarres'e Göç'ün yüz ellinciyılında,ikiyıllıkbirdönemboyunca,yaklaşıkonsekizbinkişininçalıştığıenbüyükgirişimdi.

Güneydoğu'nun uzun kumsalları verimli olduğu, birçok balıkçı ve çiftçitopluluğunu geçindirebildiği halde, ekilebilir alan yalnızca deniz kıyısındakibirşerittenoluşuyordu.İçeriyevebatıyadoğru,Güneybatı'nıngenişdüzlükleriboyunca uzanan bölge, birkaç yalıtılmış maden kasabası dışında boştu. Tozdiyeadlandırılanbölgeydibu.

Bir önceki jeolojik dönemde Toz, Anarres'in tek, baskın bitki cinsi olanholumladoludevbirormandı.Şuankiiklimdahasıcakvekuruydu.Binlerce

yılsürenkuraklıkağaçlarıöldürmüş,toprağışimdiherrüzgardahavalanarakbirkumtepeciğikadardüzçizgiliveıssıztepecikleroluşturanince,gribirtozhaline getirinceye dek kurutmuştu. Anarres'liler o huzursuz toprağınverimliliğiniormanıyenidenyetiştirerekgerigetirmeyiumuyorlardı.Shevekbunun şu anda Anarres'te saygın olan Ardışıklık fizik ekolünün tanımadığı,amahalaOdocudüşünceninbağlantılıve içkinbiröğesiolanNedenselGeriÇevrilebilirlikilkesineuygunolduğunudüşünüyordu.Odo'nundüşüncelerininzaman fiziği kavramlarıyla ilişkisini, özellikle de Nedensel GeriÇevrilebilirlikilkesininonunaraç-amaçsorununuelealışıüzerindekietkisinigösterenbirmakaleyazmakistiyordu.Amahenüzonsekizindeyken,böylebirmakale yazacak kadar bilgisi yoktu; bu kahrolasıca Toz'dan kurtulup kısazamandafiziğedönmezsedehiçbirzamanyeterlibilgisiolamayacaktı.

Geceleri Proje kamplannda herkes öksürüyordu. Gündüzleri daha azöksürüyorlardı, öksüremeyecek kadar meşguldüler. Toz, boğazlarını veciğerlerini tıkayan o ince, kuru madde düşmanlarıydı; düşmanları vegörevleriydi,umutlarıydı.Birzamanlartoz,ağaçlarıngölgesialtında,zenginvekaranlıkuzanırdı.Uzunçalışmalarıbittiğindeyineaynışeyolacaktı.

Taştanyeşilyapraklarıyeşerten,

Kayanınkalbindenberraksuyufışkırtankadın...

Gimarhepbuezgiyimırıldanırdı,şimdiakşamınsıcağındadüzlüktenkampadönerkensözleriyüksekseslesöylüyordu.

"Kimmişoyapraklarıyeşertenkadın?"dediShevek.

Gimargülümsedi.Geniş, ipeksiyüzü tozlakaplanmışve lekelenmişti, saçıtoziçindeydi,üzerindeçokkuvvetlivetatlıbirterkokusuvardı.

"Güneydoğuşu'nda büyüdüm," dedi. "Madencilerin bölgesinde. Bu birmadencişarkısı."

"Hangimadenciler?"

"Bilmiyormusun?Göçmenlergeldiğindezatenoradaolaninsanlar.Bazılarıkalıp dayanışmaya katıldılar. Altın madencileri, kalay madencileri. Halakendilerine ait şölen günleri ve şarkıları vardır. Tadde* birmadenciydi, benküçükkenbanaşarkısöylerdi."

* "Baba".Küçük bir çocuk bütün yetişkinlere "tadde" ya da "mamme" diyebilir.Gimar'ın tadde'sibabası, amcası, dayısı ya da ona ebeveyn sorumluluğu ve sevgisi gösteren herhangi bir yetişkinolabilir. Birçok kişiye tadde ya da mamme diyebilir, ancak bu kavramlann kullanım alanı herkesesöylenebilecekolanammar'dan(kardeş)dahasınırlıdır.

"Pekiöyleyse,kimokadın?"

"Bilmiyorum, öylesine bir şarkı işte. Burada yaptığımız da aynı şey değilmi?Taşlardanyeşilyapraklarçıkarmak!"

"BanabirazDingibigeldi."

"Ah, senin şu süslükitabi lafların.Yalnızcabir şarkı işte.Of,öbürkamptaolup yüzebilmeyi nasıl isterdim. Leş gibi kokuyorum!" "Ben de leş gibikokuyorum."

"Hepimizleşgibikokuyoruz."

"Dayanışmahalinde..."

AmabukampTemaeniakumsallarındanonbeşkilometreötedeydiveiçindeyüzülebilecekyalnızcatozvardı.

Kampta isminin söylenişi Shevek'e benzeyen biri vardı: Shevet. Biriçağrıldığında öteki geliyordu. Shevek bu rastlantısal benzerlik nedeniyleadamakarşıbiryakınlık,kardeşliktendahaözelbirilgiduyuyordu.BirkaçkezShevet'indekendinebaktığınıgördü.Henüzbirbirleriylekonuşmamışlardı.

Shevek'in ağaçlandırma projesindeki ilk dekadları sessiz bir kızgınlık vebitkinlik içinde geçmişti. Fizik gibi merkezi işlevsel alanlarda çalışmayıseçmiş insanlar bu projeler ve özel işler için çağrılmamalıydılar. İnsanınsevmediğibirişiyapmasıahlakdışıdeğilmiydi?İşinyapılmasıgerekiyordu,ama birçok insan nereye gönderildiklerine pek aldırmıyor ve sık sık işdeğiştiriyordu; aslında gönüllü olmaları gerekirdi. Aptal biri bile bu işiyapabilirdi.Aslındabirçoğubuişiondandahaiyiyapabilirdi.Gücüylegururduyardı, her zaman onuncu gün dönüşüm görevi için "ağır işler"e gönüllüolmuştu;amaburadahergün,gündesekizsaat, tozvesıcak içindeydi.Bütüngün boyu, yalnız kalıp düşünebileceği akşam saatlerini iple çekiyordu, amaakşamyemeğindensonraçadırınagidergitmezbaşıdüşüyorvesabahakadardeliksizuyuyor,beynindentekbirdüşüncebilegeçmiyordu.

İşarkadaşlarınıcansıkıcıvekababuluyordu,kendisindenküçükolanlarbileona çocukmuş gibi davranıyorlardı. Küçümseme ve kızgınlık yüzündenyalnızca arkadaşları Tirin ve Rovab'a, Enstitü'de geliştirdikleri, zamanfiziğinin özel simgelerinin söz karşılıkları olan bir diziden oluşan şifreylemektupyazmaktanzevkalıyordu.Yazıldıklarızamanbirmesajolarakanlamlıgörünüyorlardı,amaaslındagizledikleridenklemveyafelsefiformüldışındaanlamsızdılar.Shevek'inveRovab'ındenklemleriözgündü.Tirin'inmektuplarıçokkomikti,okuyanherhangibirinigerçekduygularveolaylarıanlattıklarınainandırabilirdi, ama içlerindeki fizik tartışma götürürdü. Shevek tozfırtınasında,aşınmışbirküreklekayalardaçukuraçarkenkafasındabilmeceleroluşturabileceğinikeşfettiğindenberi sıksıkbubilmecelerdengönderiyordu.Tirin birkaç kez yanıt verdi, Rovab ise yalnızca bir kez. Soğuk bir kızdı,Sheveksoğukolduğunubiliyordu.AmaEnstitü'dekilerdenhiçbiriShevek'innehalde olduğunu bilmiyordu. Onlar, tam bağımsız araştırmaya başlamışkenlanet olası bir ağaç dikme projesine gönderilmemişlerdi. Onların merkeziişlevi boşa harcanmıyordu.Çalışıyorlardı: istedikleri şeyleri yapıyorlardı.Oiseçalışmıyordu.Kullanılıyordu.

Yine de böyle hep birlikte yapılan işlerden bu kadar gurur duyacağını, bukadar doyum alacağını tahmin etmezdi. Çalışma arkadaşlarından bazılarıgerçekten olağanüstü insanlardı. Örneğin Gimar. Önceleri onun adaleligüzelliği Shevek'i korkutmuştu, ama şimdi onu arzulayacak kadar güçlühissediyordukendini.

"Bugecebenimlegel,Gimar."

"Olmaz," dedi Gimar. Shevek'e o kadar şaşkınlıkla baktı ki, o da acınınverdiğiağırbaşlılıkla,"Arkadaşolduğumuzusanıyordum,"dedi.

"Öyleyiz."

"Ohalde."

"Eşliyim.Evedöndü."

"Söyleyebilirdin,"dediShevekkızararak.

"Söylememgerektiğinidüşünemedim.KusurabakmaShev."

O kadar pişmanlıkla bakıyordu ki, Shevek umutla, "Acaba..." dedi. "Hayır.

Eşlikböyleyürümez,birazona"birazbaşkalarına."

"Yaşam boyu eşliğin aslında Odocu ahlaka aykırı olduğunu sanıyorum,"dediSheveksertvebilgiççebirtavırla.

"Zırva," dediGimar yumuşakbir tonla. "Sahip olmakyanlıştır, paylaşmakdoğrudur. Tüm benliğinden, bütün o geceler ve günler boyunca tümyaşamındandahafazlaneyipaylaşabilirsin?"

Shevekelleridizlerininarasında,başıeğik,uzunboylu,çokzayıf,kederli,istediği verilmemiş bir çocuk gibi oturuyordu. Bir süre sonra, "Bana göredeğil,"dedi.

"Sanagöredeğilmi?"

"Aslında kimseyi gerçekten tanımadım. Baksana seni de anlayamıyorum.Kopuğum. Yaklaşamıyorum. Hiçbir zaman olmayacak. Benim için eşliğidüşünmekaptalcaolur.Öylebirşey...insanlariçin..."

Gimar çekinerek, cinsel bir utangaçlıkla değil saygının verdiği birçekingenlikleeliniomuzunakoydu.Onunsöylediğinionaylamadı.

Onun da herkes gibi olduğunu söylemedi. "Bir daha senin gibi birini hiçtanıyamayacağım,Shev,"dedi."Senihiçunutmayacağım."

Ne olursa olsun, reddedilme reddedilmeydi. Gimar'ın bütün nezaketinekarşınShevekonunyanındanincinmişvekızgınayrıldı.

Havaçoksıcaktı,gündoğumundanhemenöncesidışındahiçserinlikyoktu.

Shevet adlı adam bir gece yemekten sonra Shevek'in yanına geldi. Otuzyaşlarında, tıknaz, yakışıklı biriydi. "Seninle karıştınlmaKtan bıktım," dedi."Kendinebaşkabiradtak."

DahaönceleriböylekababirsaldırganlıkShevek'işaşırtırdı.Şimdiiseaynışekildekarşılıkveriyordu."Eğerbıktıysankendiadınıdeğiştir,"dedi.

"Ellerinikirletmemekiçinokulagidenküçükçıkarcılardanbirisinsen,"dediadam."Nezamandırseningibibirininağzınasıçmakistiyordum."

"Banaçıkarcıdiyemezsin!"dediShevek,amabulafkavgasıdeğildi.Shevetonu bir yumrukta ikiye katladı. Shevek kolunun uzun olduğu ve rakibininsandığındandahaöfkeliolduğuiçinbirkaçkarşıdarbevurdu:Amaadamdahagüçlüydü.Birkaçkişidurupbaktı,adilamailginçolmayanbirkavgaolduğunugörüp yollarına devam ettiler. Basit şiddet onları ne rahatsız eder, ne deçekerdi. Shevek yardım istemediğine göre başka kimsenin değil, onunsorunuydu. Kendine geldiğinde iki çadır arasında, karanlıkta, yerde sırttüstüyatıyordu.

Birkaç gün boyunca sağ kulağı çınladı, yarılan dudağının iyileşmesi debütünyaralarıtahrişedentozyüzündençokuzunsürdü.Shevet'lebirdahahiçkonuşmadılar.Adamıdahasonrauzaktan,başkayemekateşlerinde,düşmanlıkduymadan gördü. Shevet ona verebileceğini vermiş, o da uzun bir süre hiçtartmadanvedoğasınıdeğerlendirmedenbuarmağanıkabuletmişti.Tartmayave değerlendirmeye başladığı zaman ise onu başka bir armağandan,büyümesinin bir başka aşamasından ayırt edecek bir şey kalmamıştı. Oyakınlarda çalışma grubuna katılan bir kız, karanlıkta; tıpkı daha önceShevet'in yaptığı gibi Shevek ateşin yanından ayrılır ayrılmaz yanına geldi,henüz dudağı da iyileşmemişti... Kızın neler söylediğini hiçbir zamananımsayamadı; kız ona takılmıştı, o da yine basitçe karşılık verdi. Gecedüzlüğegittilervekızona teninözgürlüğünü tattırdı.Bu,onunarmağanıydı;Shevek de kabul etti. BütünAnarres'li çocuklar gibi hem erkek, hem de kızçocuklarlaözgürcesevişmişti,amaoda,diğerlerideçocuktular;hiçbirzamanoanakadartattığızevktendahaötedebirşeylerinolabileceğinidüşünmemişti.BirzevkuzmanıolanBeshun,onukinvebeceriksizliğinolmadığı,birleşmekiçinçabalayan ikibedeninçabalamaları sırasındabulunduklarıanıyokettiği,benliğivezamanıaştığıcinselliğinkalbinegötürdü.

Şimdiherşeykolaydı,sıcaktozdaveyıldızışığındaherşeyokadarkolayvehoştuki.Günleruzunveparlaktı,tozdaBeshunbedenigibikokuyordu.

Şimdi bir dikim ekibinde çalışıyordu. Kamyonlar Kuzeydoğu'dan minikağaçlarla, yılda bir metreye kadar yağış alan yağmur kuşağında, YeşilDağlar'dayetiştirilenbinlercefidanlagelmişlerdi.Fidanlarıtozadiktiler.

İşleri bittiğinde projenin ikinci yılında çalışan elli ekip üstü açıkkamyonlarlageridöndü,dönerkengeriyebaktılar.Yaptıklannıgördüler.Çölünsoğukeğimvesetlerininüsttindeçokhafif,yeşilbirbuğuvardı.Ölütoprağınüstündeçokhafifbiryaşamörtüsüuzanıyordu.Neşelendiler,şarkısöylediler,

kamyondan kamyona bağrıştılar. Shevek'in gözleri yaşardı. Taştan yeşilyaprakları yeşerten kadın... diye düşündü. Gimar uzun bir süre önceGüneydoğuşu'na geri gönderilmişti. "Neden surat ediyorsun?" diye sorduBeshun;kamyonsarsılıncayanınasıkıştı,elinionungüçlü,tozdanbeyazlaşmışkolundabiraşağıbiryukarıgezdirdi.

"Kadınlar,"dediVokepGüneybatı'da,KalayFilizi'ndekikamyondeposunda."Kadınlarsanasahipolduklarınıdüşünüyorlar.HiçbirkadıngerçektenOdocuolamaz."

"YaOdo'nunkendisi?"

"Kuram. Asieo öldürüldükten sonra da cinsel yaşamı olmamış, değil mi?Neyse,istisnalarherzamanvardır.Amabirçokkadınınbirerkekletekilişkisisahipolmailişkisidir.Yasahipolma,yadasahipolunma."

"Bu konuda erkeklerden farklı olduklarını mı düşünüyorsun?""Düşünmüyorum, biliyorum. Erkeğin istediği özgürlüktür. Kadının istediğimülkiyettir.Seni ancakbaşkabir şeyle takas edebilirse serbest bırakır.Bütünkadınlarmülkiyetçidir."

"İnsanırkınınyarısıhakkındapekhoşşeylersöylemiyorsun,"dediShevek,adamın söylediğinde haklı olup olmadığını düşünerek. Beshun, ShevekKuzeybatı'ya geri gönderildiğinde hasta olana dek ağlamış, öfkelenmiş, yineağlamış, ona onsuz yaşayamayacağını söyletmeye çalışmış, onsuzyaşayamayacağını,eşolmalarıgerektiğini ısrarlasöylemişti-sankiherhangibirerkeklebiryarıyılbilebirliktekalabiliyormuşgibi!

Shevek'in konuştuğu, bildiği tek dil cinsel eylem için özel deyimlerdenyoksundu. Pravca'da bir erkeğin bir kadına "sahip olduğunu" söylemesi biranlamifadeetmiyordu;anlamcaenyaklaşanveküfürolarakbenzeriikincibiranlamı olan kelime "sikmek"ti: ırza geçmek anlamına geliyordu. Geneldekullanılanveyalnızcaçoğulbiröznealanfiilancakçiftleşmekgibiyansızbirdeyimolarakçevrilebilirdi,tekbirkişininyaptığıyadasahipolduğubirşeyideğil,ikikişininyaptığıbirşeyibelirtiyordu.Bukelimeçerçevesideneyimintümünü başka herhangi bir diziden daha iyi kapsayamıyordu. Shevek boşbırakılanbiralanolduğununfarkındaydı,amabualanınneolduğundandatamolarak emin değildi. Toz'da, ayışığı altındaki bazı gecelerde, Beshun'a sahipolduğunu, onu ele geçirdiğini kesinlikle hissetmişti. Beshun da ona sahip

olduğunudüşünmüştü.Amaikisideyanılıyorlardı,Beshuntümduygusallığınakarşın bunu biliyordu; onu öpmüş, veda etmiş, sonunda gülümsemiş ve onubırakmıştı. Shevek'e sahip olmamıştı. Shevek'in kendi bedeni, erişkin cinseltutkununoilkmüthişpatlamasıylagerçektenkendinesahipolmuştu-Beshun'ada. Ama bitmişti artık. Olmuştu. Bir daha olmayacaktı, olamazdı- diyedüşünüyordu,onsekizinde,geceyarısıKalayFilizi'ninkamyondeposundabiryol arkadaşıyla oturmuş, bir bardak yapışkan, tatlı meyve suyunu içerekkuzeyegidenbirkamyondayerbulmakiçinbeklerken.Dahaçokşeyolacaktı,amabir ikincidefafakabasmayacak,yereyıkılıpyenilmeyecekti.Yenilginin,teslimiyetinverdiğizevklervardı.Beshunonlarınötesindebirzevkistemiyorolabilirdi.Niyeistesindi?KendiözgürlüğüyleShevek'iözgürkılanoydu.

"Sanakatılmadığını biliyorsun," dediAbbenay'a gidenbir tanmkimyageriolan uzun yüzlü Vokep'e. "Erkeklerin çoğunlukla anarşist olmayı öğrenmekzorundakaldıklarınıdüşünüyorum.Kadınlaröğrenmekzorundadeğiller."

Vokep başını gaddarca salladı. "Çocuklar yüzünden," dedi. "Bebek sahibiolmak onları mülkiyetçi yapıyor. Bırakmıyorlar." İç çekti. "Dokun geç,kardeşim,kuralbudur.Hiçbirzamansanasahipolunmasınaizinverme."

Shevekgülümsedivemeyvesuyunuiçti."Vermem,"dedi.

Shevek için Bölge Enstitüsü'ne dönmek, yer yer bronz yapraklı bodurholumla kaplı alçak tepeleri, mutfak bahçelerini, konutları, yatakhaneleri,işlikleri,derslikleri, laboratuvarları,onüçyaşındanbuyanayaşadığıyerlerigörmekbüyükbirmutluluktu.Onuniçinherzamandönüşde,gidişyolculuğukadarönemliolacaktı.Onuniçingitmekyeterlideğildi,işinyarısıydıyalnızca;dönmeliydio.Böylebireğilimde,anlaşılabilirolanınuçnoktalarındaatılacağıdev araştırmanın doğası, belki de şimdiden hissediliyordu. Eğer dönüşünolanaklı olduğuna, kendisi dönmese bile yolculuğun doğasının dünyanınçevresini dolaşmak gibi bir dönüşü içerdiğine derin bir inancı olmasaydı, oyıllar sürecek serüvene büyük olasılıkla atılmazdı. Bir ırmakta iki kezyıkanamazsın,yenidenevedönmekdeolanakdışıdır.Bunubiliyordu;aslındabu, dünyaya temel bakışıydı. Ama o, bu geçicilik kabulünden dev kuramınıgeliştirmişti;bunagöreençokdeğişebilenşey,enderinsonsuzluktu,ırmaklaolan ilişkinizve ırmağınkendisiyleve sizleolan ilişkisi de salt bir özdeşlikyokluğundan hem çok daha karmaşık hem de daha güven verici bir şeydi.Genel ZamanKuramı eve dönmeninmümkün olduğunu söylüyordu, yeter kievinşuanadekhiçbulunmadığınızbiryerolduğunuanlayın.

O halde sahip olduğu veya istediği eve en çok benzeyen şeye geridönmektenmutluydu.Amaoradakiarkadaşlarınıoldukça sığbuluyordu.Sonbir yılda epeyce büyümüştü. Kızların bazıları ona yetişmiş veya onugeçmişlerdi; kadın olmuşlardı. O ise kızlarla arada bir ilişkinin ötesinegeçmiyordu, henüz yeni bir cinsellik fırtınası istemiyordu, yapacak başkaişlerivardı.Kızlarınenakıllıolanlarının,Rovabgibi, aynı şekilde ilgisizveihtiyatlı olduğunu gördü; laboratuvarlarda, çalışma gruplarında ya da yurtkamu odalarında yalnızca iyi yoldaşlar gibi davranıyorlardı, başka bir şeyyoktu. Kızlar çocuk doğurmadan önce eğitimlerini bitirip araştırmayabaşlamakveya sevdikleribirkadrobulmak istiyorlardı, amaartıkyeniyetmecinsel denemelerle yetinemiyorlardı. Olgun bir ilişki istiyorlardı, kısır birilişkideğil;amahenüzdeğil,dahadeğil.

Bu kızlar iyi arkadaştılar, dost ve bağımsızdılar. Shevek'in yaşındakiçocuklarartıkbirazkuruveyetersizbirçocuksuluğunsonundatakılıpkalmışgörünüyorlardı. Fazlasıyla entelektüeldiler. Kendilerini çalışmaya, ya dacinselliğe adamak istermiş gibi görünmüyorlardı. Tirin konuştuğunda cinselilişkiyi kendisi icad etmişgibi davranıyordu, amabütün ilişkileri onbeş, onaltı yaşındaki kızlarlaydı, kendi yaşındakilerden çekiniyordu. Hiçbir zamancinsel enerjisi fazla olmayan Bedap kendisine eşcinsel-idealist bir tutkuylabağlanan, kendinden küçük bir erkek çocuğun sevgisini kabul edip onunlayetiniyordu. Hiçbir şeyi ciddiye almıyor görünüyordu, alaycı ve suskunolmuştu:Shevekonunladostluğununkesildiğini hissediyordu.Hiçbir dostluksürmüyordu;Tirinbileçokbenmerkezcivesonzamanlardaaralarındakieskibağı -Shevek istese bile-kuramayacak kadar karamsar olmuştu.Aslında o daistemiyordu. Yalnızlığı tüm kalbiyle kabul ediyordu. Bedap ve Tirin'degördüğüçekingenliğinkendikapalılığınabiryanıt,bir tepkiolduğunu,nazikama şimdiden korkunç içine kapalı kişiliğinin kendi duvarınıoluşturabileceğini ve bunu yalnızca büyük güç veya büyük bağlılığınaşabileceğini hiç aklına getirmemişti. Aslında tek fark ettiği, en sonundaçalışmakiçinyeterlizamanıolacağıydı.

Güneydoğu'da,düzenlibedenselçalışmayaalıştıktansonravebeyninişifrelimektuplara, menisini de ıslak düşlere harcamayı bıraktıktan sonra birtakımfikirler oluşturmaya başlamıştı. Şimdi bu fikirleri geliştirme, gerçektenönemliolupolmadıklarınıgörmeözgürlüğünesahipti.

Enstitü'deki enkıdemli fizikçi,Mitis adlı bir kadındı.Bütün idari görevlerher yıl yirmi sürekli kadro arasında dönüşümlü olduğundan, bu yıl fizik

programını o yönetmiyordu, ama otuz yıldır oradaydı ve aralarında en iyibeyin onunkiydi. Mitis'in çevresinde her zaman, tıpkı bir dağ doruğununçevresindekalabalıkolmamasıgibi,boşbirpsikolojikalanvardı.Otoriteninbüyüsünün ve zorlamalarının yokluğu, gerçek olanı ortada, görünürdebırakmıştı.Bazıinsanlardaotoriteiçkindir;bazıimparatorlarıngerçektenyenigiysilerivardır.

"Göreli Frekans üzerine yazdığın o makaleyi Abbenay'a, Sabul'agönderdim,"dediShevek'ehızlı,dostçakonuşmasıyla."Yanıtıgörmekistiyormusun?"

Mitis herhalde daha büyük bir parça kağıttan koparılmış yırtık bir kağıdımasanın üzerine koydu. Üzerine küçük, karalanmış harflerle bir denklemyazılmıştı:

ts

-----(R)=O

2

Shevek masanın üzerine koyduğu ellerine yaslanarak gözünü kağıtparçasınadikti.Gözleriışıltılıydı,penceredengelenışıkonlarıdolduruyor,sugibi berrak bir görüntü veriyordu. O on dokuz yaşında, Mitis ise ellibeşindeydi.Mitisonuşefkatvehayranlıklaizliyordu.

"İşte eksik olan şu," dedi Shevek.Masanın üstünde bir kalem buldu.Kağıtparçasına çiziktirmeye başladı. Yazdıkça, ince, kısa, gümüşi tüylerle kaplıyüzünekandoluyor,kulaklarıkızarıyordu.

Mitis oturmak için masanın arkasına doğru yavaşça yürüdü. Bacaklarındadolaşım bozukluğu olduğundan oturmaya gereksinimi vardı. Ancak hareketiShevek'itedirginetmişti.Soğuk,rahatsızolmuşbirbakışlabaşınıkaldırdı.

"Bunu bir iki gün içinde bitirebilirim," dedi. "Sabul bitirdiğin zamansonuçlarıgörmekistiyor."

Bir duraklama oldu. Shevek'in rengi olağan haline döndü, birkez daha,sevdiğiMitis'invarlığınınfarkınavardı."MakaleyinedenSabul'agönderdin?"diye sordu. "İçindeki o büyük delikle!" Gülümsedi, düşüncesindeki deliği

tıkamazevkineşesinigerigetirmişti.

"Senin nerede yanıldığını onun görebileceğini düşünmüştüm. Bengöremedim. Ayrıca senin neyin peşinde olduğunu da görmesini istedim...Abbenay'a,yanınagitmeniisteyecek,biliyorsun."

Gençadamyanıtlamadı."Gitmekistiyormusun?""Henüzdeğil."

"Bendeöyletahminetmiştim.Amagitmelisin.Kitaplarveoradatanışacağınbeyinleriçin.Obeynibirçöldeharcayamazsın!"Mitisanibirtutkuylakonuştu."Eniyiyiaramakseningörevin,Shevek;sahteeşitlikçiliğinsenikandırmasınahiçbir zaman izin verme. Sabul'la çalışacaksın, iyidir, seni çok çalıştıracak.Ama izlemek istediğin çizgiyi bulmakta özgür olmalısın. Burada bir dönemdaha kal, sonra git. Abbenay'da da kendine dikkat et. Özgür kaL. Güç herzamanmerkezdetoplanır.Merkezegidiyorsun.Sabul'uiyitanımıyorum,onunaleyhinde herhangi bir bilgim yok; ama şunu aklından çıkarma: onun adamıolacaksın."

Pravca'da iyelik zamirinin tekil şekli çoğunlukla vurgulamak içinkullanılırdı, genel kullanımda ise atlanırdı. Küçük çocuklar "annem"diyebilirlerdi,amaçokkısazamandaonunyerine"anne"demeyiöğrenirlerdi."Ellerim acıyor" yerine ,"Eller bana acı veriyor" deniyordu; Pravca'da "Bubenim, şu da senin" yerine, "Bunu ben kullanıyorum, şunu da sen" denirdi.Mitis'in"Onunadamıolacaksın"cümlesiningaripbirtınısıvardı.Shevekonaboşgözlerlebaktı.

"Yapacağın işler var," dedi Mitis. Siyah gözleri vardı, kızgınmış gibiparlıyorlardı. "Yap!" Sonra dışarıya çıktı, çünkü bir grup laboratuvarda onubekliyordu. Şaşıran Shevek karalanmış kağıt parçasına bakakaldı. Mitis'inaceleedipdenklemlerinidüzeltmesini söylediğini sanmıştı.Onunnedediğiniçoksonralarıanladı.

Abbenay'a gitmeden önceki gece sınıf arkadaşları onun için bir partiverdiler.Partilerhemsıksık,hemdesudanbahanelerleverilirdi,amaShevekbupartiiçinharcananenerjiyeşaşırdıvenedenbukadariyibirpartiolduğunumerak etti. Diğerleri tarafından hiç etkilenmediği için, onları etkilediğini dehiçbilmiyordu.Onusevdiklerininhiçfarkındadeğildi..

Birçoğu önceden parti için günlük tayınlarından arttırmış olmalıydılar.İnanılmayacak kadar çok yiyecek vardı. O kadar çok pasta-kurabiye talebi

vardı ki yemekhane aşçısı hayal gücünü çalıştırıp daha önceden bilinmeyenharikalar üretti: baharatlı bisküviler; buğulamabalıkla yenecekküçükbiberlikanapeler; tatlı, yağda kızarmış, cıvık denecek kadar yağlı kekler. Meyvesuları, KeraDenizi bölgesinden tazemeyve,minik karidesler, bir yığın tatlıcips vardı. Zengin, bol yiyecek sarhoş ediciydi. Herkes çok keyiflendi;birkaçınındamidesibozuldu.

Hazırlanmışvedoğaçlamaoyunveeğlencelervardı.Tirin,yeniden-işlemeambarındabulduğupaçavralarasarınıparalarındaYoksulUrras'lı,Dilenci(buherkesintarihdersindeöğrendiğiİocakelimelerdenbiriydi)kılığındadolaştı.Eliniburunlarınınaltındasallayarak,"Banaparaverin,"diyesızlandı."Para!Para! Bana niçin hiç para vermiyorsunuz?Hiç paranız yokmu?Yalancılar!İğrenç mülkiyetçiler! Çıkarcılar! Bakın şu yiyeceklere, paramı yoksa nasılsatenaldınızbütünbunları?"Sonrakendinisatışaçıkardı.

"Saten alın beni, birazcık parayla saten alın beni," diye yaltaklandı. "Satendeğil,satınalın,"diyedüzelttiRovab."Satenalın,satınalın,kiminumurunda,"diyemırıldandı Tirin dar kalçalarını sallayarak ve göz kırparak, "Bakın, nekadargüzelbirbeden, istemiyormusunuzonu?"Ensonunda resmibir töreneşliğindebirbalıkbıçağıylaidamedildivekendigiysileriyleyenidenbelirdi.Aralarındayetenekliarpçılarveşarkıcılarvardı,epeycemüzikvedansvardı,ama sohbet daha da çoktu. Hepsi yarın dilleri tutulacakmış gibi konuşupdurdular.

Gece ilerleyince genç aşıklar sevişmek için oradan ayrılıp özel odalaragittiler; diğerlerinin uykusu geldi ve yatakhanelere döndüler. En sonundaküçük bir grup sabah olmadan önce temizlemek zorunda kalacakları boşfincanlar, balık kılçıkları ve pasta kırıntılarının ortasında kaldı. Ama dahasabaha saatler vardı. Konuştular. Konuşurken buldukları yiyeceklerikemiriyorlardı. Bedap, Tirin, Shevek, birkaç başka oğlan ve üç kız vardı.Zamanın ritm olarak uzamsal gösterimi ve antik Sayısal Armonilerkuramlarının çağdaş zaman fiziğiyle ilgisinden bahsettiler. Uzun mesafeyüzmedekieniyikulaçatmaşeklindenbahsettiler.Çocukluklarınınmutlugeçipgeçmediğindenbahsettiler.Mutluluğunneolduğundanbahsettiler.

"Acıçekmekbiryanlışanlamadır,"dediShevek,öneeğilmiş,gözleriiriirive ışıltılı. Hala zayıftı, iri elleri, sivri kulakları, zayıf eklemleri vardı, amaerkekliğin ilk döneminin mükemmel sağlık ve gücüyle çok güzeldi.Kahverengisaçları,diğerlerininkigibiincevedüzdü,iyiceuzatılmışvealında

bir bantla tutturulmuştu. İçlerinden yalnızca biri, çıkık elmacık kemikli, düzburunlubirkızsaçınıfarklıuzatmıştı;koyurenksaçınıyusyuvarlakbirbaşlıkşeklinde kesmişti. Shevek'i sabit, ciddi bir bakışla izliyordu. Dudaklarıkızarmışkekyemektenyağiçindeydi,çenesindedebirkırıntıvardı.

"Acı var," dedi Shevek ellerini açarak. "Gerçek. Ona yanlış anlamadiyebilirim, ama var olmadığını veya herhangi bir zamanda yok olacağınıvarsayamam. Acı çekme, yaşamamızın koşulu. Başına geldiği zaman farkediyorsun. Onun gerçek olduğunu anlıyorsun. Tabii ki, tıpkı toplumsalorganizmanın yaptığı gibi, hastalıkları iyileştirmek, açlık ve adaletsizliğiönlemekdoğrubirşey.Amahiçbirtoplumvarolmanındoğasınıdeğiştiremez.Acı çekmeyi önleyemeyiz. Şu acıyı, bu acıyı dindirebiliriz, ama Acı'yıdindiremeyiz.Bir toplum ancak toplumsal acıyı -gereksiz acıyı- dindirebilir.Gerisikalır.Kök,gerçekolan.Buradakiherkesacıyıöğrenecek;eğerelliyılyaşarsak, elli yıldır acıyı biliyor olacağız. En sonunda da öleceğiz. Budoğuşumuzun koşulu. Yaşamdan korkuyorum! Bazen ben- çok korkuyorum.Herhangibirmutlulukçokbasitgibigeliyor.Yinedeher şeyin,bumutlulukarayışının, bu acı korkusunun tümüyle bir yanlış anlama olup olmadığınımerak ediyorum... Ondan korkmak veya kaçmak yerine onun... içindengeçilebilse, aşılabilse. Arkasında bir şey var. Acı çeken şey benlik; benliğinise-yokolduğubiryervar.Nasılsöyleyeceğimibilmiyorum.Amagerçekliğin,rahatlık ve mutlulukta görmediğim, acıda gördüğüm gerçeğin, acınıngerçekliğinin acı olmadığına inanıyorum. Eğer içinden geçebilirsen. Eğersonunakadaronadayanabilirsen."

"Yaşamımızın gerçekliği sevgide, dayanışmada," dedi uzun boylu, parlakgözlübirkız."İnsanyaşamınıngerçekdurumusevgidir."

Bedapbaşınısalladı."Hayır.Shevhaklı,"dedi."Sevgi,acınıniçindengeçmeyollarından yalnızca biri, bazen yanılıp ıskalayabilir. Acı hiçbir zamanıskalamaz. Ama bu yüzden ona dayanma açısından pek seçeneğimiz yok.İstesekde,istemesekdekatlanmakzorundayız."

Kısasaçlıkızşiddetlebaşınısalladı."Amakatlanmıyoruz!Yüzkişidenbiri,bin kişiden biri sonuna kadar gidiyor, ta en sonuna kadar. Geri kalanlar yamutluluk taklidiyapıyor,yadaduyarsızlaşıyor.Acıçekiyoruz,amayeterincedeğil.Buyüzdendeboşyereacıçekiyoruz."

"Ne yapmamız gerekiyor?" dedi Tirin, "yeterince acı çektiğimizden emin

olmakiçingündebirsaatkafamızıduvarlaramıvuralım?"

Birbaşkası,"Biracımezhebioluşturuyorsun,"dedi."BirOdocu'nunamacıolumludur, olumsuz değil. Acı çekmek, tehlikeye karşı bedensel bir uyarıdışında, işlevsel değildir. Psikolojik ve toplumsal olarak yalnızca yokedicidir."

"Odo'yu acıya -kendisinin ve başkalarının acısına- olağan dışı birduyarlılıktanbaşkanehareketegeçirdiki?"diyekarşılıkverdiBedap.

"Amakarşılıklıyardımilkesitamamiyleacıyıönlemekiçintasarlandı!"

Shevekuzunbacaklarınısarkıtmış,yüzügergin,sessizcemasanınüzerindeoturuyordu. "Birinin öldüğünü gördünüz mü hiç?" diye sordu diğerlerine.Birçoğu konutlarda ya da gönüllü hastane görevi sırasında görmüştü. Biridışındahepsibellizamanlardaölüleringömülmesineyardımetmişlerdi.

"Ben Güneydoğu'da kamptayken bir adam vardı- böyle bir şeyi ilk defagörmüştüm.Havagemisininmotorundabirbozuklukvardı,kalkarkençakılıpateş aldı. Adamı çıkardıklarında tümüyle yanmıştı. İki saat kadar yaşadı.Kurtarılamazdı;okadaruzunyaşamasıiçin,oikisaatiçinhiçbirnedenyoktu.Sahildenuyuşturucuilaçgetirmelerinibekliyorduk.Birkaçkızlaberaberonunyanındakaldık,uçağıyükleyenekipteydik.Hiçdoktoryoktu.Oradakalıponunyanında olmanın dışında hiçbir şey yapamıyordunuz. Şoka girmişti, amaçoğunlukla kendindeydi. Çok acı çekiyordu, özellikle ellerinden - bedeniningeri kalanının tümüyle yandığını bildiğini sanmıyorum, acının çoğunuellerinde hissediyordu. Rahatlatmak için ona dokunamıyordunuz,dokunduğunuzda deri ve et elinizde kalıyordu, o da çığlığı basıyordu.Onuniçinhiçbirşeyyapamıyordunuz.Yapılacakhiçbirşeyyoktu.

Belki orada olduğumuzun farkındaydı, bilmiyorum. Ona yararı olmadı.Onun içinhiçbir şeyyapamıyordunuz.Oandaşunuanladım...Hiçkimse içinhiçbir şey yapamayacağımızı... anlıyor musunuz... Birbirimizi kurtaramayız.Kendimizide."

"Ne kalıyor geriye o zaman? Soyutlanma ve umutsuzluk mu? Kardeşliğiyadsıyorsun,Shevek!"diyehaykırdıuzunboylukız.

"Hayır - hayır, yadsımıyorum. Gerçek kardeşlikten ne anladığımısöylemeyeçalışıyorum.Gerçekkardeşlik-paylaşılanacıdabaşlıyor."

"Ohaldeneredebitiyor?"

"Bilmiyorum.Henüzbilmiyorum."

ÜçüncüBölümUrras

Shevek, Urras'taki ilk sabahı boyunca uyudu; uyandığında burnu tıkalıydı,boğazıağrıyorduveçoköksürüyordu.Öncesoğukalgınlığıolduğunusandı-Odocu sağlık önlemleri bile soğuk algınlığını altedememişti- ama onumuayeneetmekiçinbekleyengururlu,yaşlıcabiradamolandoktor,Urras'ınyabancıtozvepolenlerininyolaçtığıağırbiralerjiksamannezlesiolduğunusöyledi. Shevek doktorun verdiği hapları ve yaptığı iğneyi sabırla, getirdiğibir tepsi dolusu yemeği de büyük bir açlıkla kabul etti. Doktor odasındakalmasınısöyleyipyalnızbıraktıonu.ShevekyemeğinibitirirbitirmezUrras'ıodaodakeşfeçıktı.

Dört ayaklı, ağır,Dikkatli'deki ranzadakinden çok daha yumuşak şilteleri,bazısı ipekli, bazısı sıcak ve kalın, karmaşık yatak çarşafları ve kümülüsbulutları gibi bir sürü yastığı olan yatak, bir odayı tümüyle kaplamıştl. Yeresnek döşemeyle kaplanmıştı; güzelce oyulmuş ve parlatılmış tahtadanyapılmış çekmeceleri olan bir şifonyerle, on kişilik bir yataklıanedeki tümgiysilerin sığabileceği kadar büyük bir gardrop vardı. Sonra geçen gecegördüğüşöminelidevkamuodasıvardı;birdebanyoküveti, lavabove inceişlemeli bir bok taburesi içeren üçüncü bir oda. Bu odaya yatak odasındangirildiğinevehercinsdonanımdanbir taneolduğunagöregörünürdeyalnızonunkullanımıiçindi.Shevek'ingözündebütünbunlarbasiterotizmiçokaşanduyumsal bir lükstü ve bir açıdan dışkının nihai yüceltilmesi anlamınageliyordu.Buüçüncü odada bir saat kaldı, her bir aleti sırayla denedi ve busüreçsırasındatertemizoldu.Sukullanımıbirharikaydı.Musluklarkapatılanakadaraçıkkalıyordu;küvetaltmışlitrealıyorolmalıydı,klozetisetemizlemeiçin en az beş litre su kullanıyordu. Bu aslında şaşırtıcı değildi. Urras'ınyüzeyinin altıdabeşi suydu.Çölleri bilekutuplardaki buz çölleriydi.Dikkatlikullanıma gerek yoktu, kuraklık yoktu... Peki ya boka ne oluyordu?Mekanizmasını inceledikten sonra klozetin yanında çömelerek bunudüşünmeyebaşladı.Birgübrefabrikasındadışkıyısudanayırıyorolmalıydılar.Anarres'te yeniden kullanım için böyle bir sistem uygulayan deniz kenarıtoplulukları vardı. Bunu sormak istiyordu, ama hiç fırsatı olmadı. Urras'ta

hiçbirzamansormadığıbirsürüsoruvardı.

Başındaki ağırlığa karşın kendini iyi hissediyor ve yerinde duramıyordu.Odalarokadar sıcaktıki,giyinmektenvazgeçtiveçıplakgezinmeyebaşladı.Büyükodanınpencerelerinegidipdışarıyabaktı.Odayüksekteydi-birkattanyüksek yapılara alışık olmadığından önce şaşırıp geri çekildi. Bir balondanaşağıya bakarmış gibiydi, insan kendini yerden ayrılmış, hakim, kopukhissediyordu. Pencereler bir korunun hemen üstünden zarif, dörtköşe kulelibeyaz bir yapıya bakıyordu. Bu binanın arkasında toprak geniş bir vadiyedoğru iniyordu. Hepsi ekilmişti anlaşılan, çünkü vadiye renk veren sayısızyeşil toprakparçasıdikdörtgenşeklindeydi.Yeşilinmaviyedönüşüpsöndüğüuzaklarda, yaşayan bir bedenin sinir sistemi kadar ince bir şebeke oluşturankaranlık yol dizileri, çalılıklar veya ağaçlar seçilebiliyordu. En uzakta dagöğün düzgün, açık griliğinin altında yumuşak ve karanlık, mavi kıvnmlarboyuncavadiyiçevreleyentepeleryükseliyordu.

Bu Shevek'in gördüğü en güzel manzaraydı. Renklerin yumuşaklığı vecanlılığı,doğrusalinsantasarımıyla,güçlü,üretkendoğalçizgilerinkarışımı,öğelerinçeşitliliğiveuyumu,şuanakadarbelkibazısakinvedüşünceliinsanyüzlerindeküçükbirölçekteimaedilenindışındahiçgörmediğikarmaşıkbirbütünsellikizlenimiveriyordu.

BununlakarşılaştırıldığındaAnarres'in sunabileceğiherhangibirmanzara,hattaAbbenayDüzlüğü veyaNeThera vadileri bile yavandı: çorak, kuru vegelişmemişti.Güneybatı'nın çölleri geniş bir güzelliğe sahipti ama saldırganve zamandışıydı. İnsanların Anarres'te en sık ekim yaptıkları yerlerde bilemanzara, bu tarih ve gelecek mevsimler açısından zengin, tüketilemez,tamamlanmış, canlı görkemle karşılaştırıldığında sarı tebeşirle alelaceleyapılmışbirçizimgibiydi.

İştedünyadediğinböyleolur,diyedüşündüShevek.

Ve bir yerlerde, omavi-yeşil görkemin içinde bir şey ötüyordu: hafif birsesti,çoktizdi,başlıyor,sonrakesiliyordu,inanılmayacakkadartatlıydı.Neydibu?Küçük,tatlı,vahşibirses,havadabirmüzik.

Dinledi,nefesikesilirgibioldu.

Kapı çalındı. Çıplak vemerakla pencereden dönüp bakan Shevek "Girin!"dedi.

Elinde paketlerle bir adam girdi. Kapının hemen eşiğinde durdu. Shevekodayıgeçti,Anarresusulünceadınısöyledi,Urrasusulünceeliniuzattı.

Elliyaşlarında,çizgili,yıpranmışyüzlüadamShevek'intekkelimesinibileanlamadığı bir şeyler söyledi ve elini sıkmadı.Belki elindeki paketler engeloluyordu, ama yerlerini değiştirip ellerini boşaltmak için herhangi bir çabagöstermedi.Yüzüsonderecegergindi.Utanmışolabilirdi.

EnazındanUrras'takiselamlaşmagelenekleriniöğrenmişolduğunudüşünenShevekşaşırdı."İçerigirin,"diyeyineledi,sonra,

Urras'lılar her zaman ünvanlar ve saygı ifadeleri kullandıklarıiçin"Efendim!"diyeekledi.

Adamyine anlaşılmaz bir konuşmabaşlattı, bu arada yatak odasına doğruyanyangidiyordu.Shevekbukezbirkaç İoca sözcükyakaladı, amagerisineanlam veremedi. Adamın gitmesine izin verdi, çünkü adam yatak odasınagirmek istermişgibigörünüyordu.Acabaodaarkadaşımıydı?Amayalnızcatekyatakvardı.Shevekvazgeçippencereyedöndü;adamodayaseğirtipbirkaçdakika boyunca içeride gürültüyle bir şeyler yaptı. Tam Shevek onun odayıgündüzleri kullanan bir gece işçisi olduğuna karar vermişti ki -kalabalıkyatakhanelerdebazengeçiciolarakbutürdüzenlemeleryapılabiliyordu-adamodadançıktı.Birşeysöyledi-belkide"tamamefendim"gibibirşey-vesankibeşmetreuzaktakiShevekyüzünevuracakmışgibikafasınıgaripbir şekildeeğdi.Dışarıyaçıktı.Shevekpencereninkenarındadururken,yaşamındailkdefabirininonaeğilereksaygıgösterdiğiniyavaşyavaşfarketti.

Yatak odasına gittiğinde yatağının yapılmış olduğunu gördü. Yavaşça,düşünceli düşünceli giyindi. Kapı bir kez daha çalındığında ayakkabılarınıgiyiyordu.

Bugrupbaşkabirşekildeiçeriyegirdi;çokdoğalbirşekilde,diyedüşündüShevek, orada veya seçtikleri herhangi bir yerde olma hakları varmış gibi.Elinde paketler olan adam duraksamıştı, içeri neredeyse gizlice süzülerekgirmişti.Yinedeyüzü,ellerivegiysileriyenikonuklarındandahafazlainsanabenzer gibi gelmişti Shevek'e. Çekingen adam garip davranmıştı ama birAnarres'liyebenziyordu.BudördüiseAnarres'lilergibidavranıyorlardı,amatraşlıyüzleriveharikagiysileriyleyabancıbirtürdenmişgibiydiler.

ShevekbirininPaeolduğunuçıkarabildi, diğerleriysegeçengeceboyunca

onunla birlikte olan kişilerdi. Adlarını duymadığını söyledi, onlar dagülümseyerek kendilerini yeniden tanıttılar: Dr. Chifoilisk, Dr. Oiie ve Dr.Atro.

"Vay canınaı" dedi Shevek. "Atro! Seni gördüğüme ne kadar sevindim!"Yaşlı adamın omuzlarından yakalayıp, Anarres'te çok doğal olan bukarşılamanın burada kabul edilmiyor olabileceğini aklına bile getirmeden,yanağındanöptü.

AmaAtrodaonacoşkuyla sarılarakkarşılıkverdivedonukgri gözlerinigözlerine dikti. Shevek onun neredeyse kör olduğunu fark etti. "SevgiliShevek," dedi Atro. "A-İo'ya hoş geldin - Urras'a hoş geldin - evine hoşgeldin!"

"Buncayılmektuplaryazıpbirbirimizinkuramlarınıyıktık""Senherzamandahaiyibiryıkıcıydın.Durbirdakika.Sanabirşeyvereceğim."

Yaşlı adam ceplerini karıştırdı. Kadifeden yapılmış üniversite cübbesininaltınabirceket,onunaltınabiryelek,onunaltınabirgömlek,büyükolasılıklaonun altına bir kat daha giymişti.Bütün giysilerinde ve pantolonunda ceplervardı. Atro hepsi de dolu altı yedi cebi arayıp cilalı bir tahta parçasınayerleştirilmiş sarı madenden küçük bir küp bulana kadar Shevek onuhayranlıklaizledi."İşte,"dediAtrokübüsüzerek."Armağanın.SeoOenödülü,biliyorsun.Para,hesabınayattı.İşte.Dokuzyılgecikti,amahiçolmamasındaniyidir."ÖdülüShevek'everirkenellerititriyordu.

Ödül çok ağırdı; sarı küp som altındandı. Shevek onu elinde tutarakhareketsizdurdu.

"Siz gençleri bilmem," dediAtro, "ama ben oturacağım."Hepsi Shevek'inçoktan incelediği ve akıl erdiremediği deriye benzeyen kahverengi birmalzemeylekaplıderin,yumuşakiskemlelereoturdular."Dokuzyılöncekaçyaşındaydın,Shevek?"

AtroyaşayanUrras'lıfizikçilerinenöndegeleniydi.Üzerindeyalnızcayaşınverdiği gurur değil, aynı zamanda saygıya alışmış birinin gözle görülürkendine güveni vardı. Bu Shevek için yeni bir şey değildi. Atro, tam daShevek'in tanıdığı tek otorite biçimine sahipti. Üstelik en sonunda yalnızcaadıylahitapedilmekdehoşunagitmişti.

"İlkeler'ibitirdiğimdeyirmidokuzyaşındaydım,Atro."

"Yirmi dokuzmu?AmanTanrım!Bu seni bir yüzyıldır SeoOen ödülünükazanmış en genç bilim adamı yapıyor. Benimkini altmış yaşıma varmadanvermeyeyanaşmamışlardı...Öyleysebanailkyazdığındakaçyaşındaydın?"

"Yirmicivarında."

Atrokıkırdadı."Ozamansenikırkyaşındabiradamsanmıştım!"

"YaSabul?"dediOHe.OiieShevek'eçokkısagelenortalamaUrras'lılardanda kısaydı; yassı, donuk bir yüzü ve oval, kapkara gözleri vardı. "Senin hiçyazmadığınveSabul'unbizimleilişkikurduğualtıilesekizyılarasıbirdönemvardı; ama Sabul senin bizimle kurduğun radyo bağlantısını hiç kullanmadı.ilişkinizinneolduğunumerakettik."

"Sabul Abbenay Fizik Enstitüsü'nün en kıdemli üyesidir," dedi Shevek."Onunlaçalışmıştım."

"Yaşlı bir rakip; kıskanç, kitaplarını tahrif etmiş; daha en başındananlamıştık.HiçaçıklamagerekmediOiie,"dedidördüncüadamolanChifoilisksertbir sesle.Ortayaşlı, esmer, tıknaz,birmasabaşı işçisininnazikellerinesahip bir adamdı. Aralarında yüzü tümüyle traşlı olmayan tek kişiydi:çenesinde kısa, kır saçlarına uygun sert bir sakal bırakmıştı. "Bütün Odocukardeşlerin kardeşçe sevgiyle dolu olduğunu varsaymak için herhangi birnedenyok,"dedi."insandoğasıdeğişmez."

Shevek'in yanıt vermemesinin anlamlı olarak yorumlanması bir dizihapşırıktarafındanönlendi."Yanımdamendilyok,"diyeözürdiledi,gözlerinisilerek.

"Benimkini al," dediAtro, ceplerininbirindenkar gibi birmendil çıkardı.Shevek mendili aldı, bunu yaparken de ısrarlı bir anı yüreğine doluverdi.Küçük,karagözlübirkız,kızıSadik,"Kullandığımmendilipaylaşabilirsin,"diyordu. Onun için çok değerli olan o anı şimdi ona acı veriyordu. Anıdankurtulmaya çalışarak garip garip gülümsedi ve "Gezegeninize alerjim var.Doktorböylesöylüyor,"dedi.

"Aman Allahım, sürekli böyle hapşırmayacaksın, değil mi?"diye sorduihtiyarAtrogözünüonadikerek.

"Adamınızgelmedimi?"diyesorduPae.

"Adamımmı?"

"Uşak. Size bir şeyler getirmesi gerekiyordu. Mendil de vardı. Kendinizalışveriş yapana kadar idare eder. Pek iyi şeyler değil ama korkarım sizinboyunuzdabiriiçinhazırgiyimdepekfazlaseçenekyok!"

Sheveksöylenenlerianladığızaman(Paekendiyumuşak,yakışıklıhatlarınauygun,hızlıvekelimeleriuzatarakkonuşuyordu)"Çoknaziksiniz.Ben-"dedi.Atro'ya baktı. "Ben, biliyorsunuz, Dilenci'yim," dedi yaşlı adama, tıpkıDikkatli'deDr.Kimoe'ye söylediği gibi. "Para getiremezdim; kullanmıyoruz.Armağanlar getiremezdim, bizde sizde eksik olan herhangi bir şey yok. Buyüzden,iyibirOdocugibi'ellerimboş'geliyorum."

AtrovePaekonukolduğunu,ödemediyebirsorunolmadığını,bununonlariçin bir zevk olduğunu anlattılar. "Ayrıca," dedi Chifoilisk kuru sesiyle, "İohükümetifaturalarıödüyor."

Pae ona sert sert baktı, ama Chifoilisk bakışı iade etmek yerine gözünüdosdoğru Shevek'e dikti. Esmer yüzünde, saklamaya çalışmadığı, amaShevek'inyorumlayamadığıbirifadevardı:uyarı,yadabelkisuçortaklığı.

"İşteıslaholmamışThu'lukonuşuyor,"dediyaşlıAtrohomurdanarak."YaniShevek, yanında hiçbir şey getirmediğini mi söylüyorsun - makale, yeniçalışmalar falan? Ben bir kitap bekliyordum. Fizikte yeni bir devrimbekliyordum. Bu iddiacı gençleri tepe takla ettiğini görmeyi bekliyordu m,seninİlkelerininbenitepetaklaettiğigibi.Neüzerindeçalışıyorsun?"

"Şey, Pae'yi- Dr. Pae'nin Blok Evren, Paradoks ve Görecelik üzerinemakalesiniokuyordum."

"Çok iyi. Saio şu andaki yıldızımız kuşkusuz- en azından kendi gözünde,değilmiSaio?Neyse,işimizebakalım.GenelZamanKuramınnerede?"

"Kafamda,"dediShevekiçten,rahatbirgülümsemeyle.

Çokkısabirduraklamaoldu.

Oiie ona yabancı bir fizikçinin, Arz'dan Ainsetain'in görecelik kuramı

üzerineçalışmasınıgörüpgörmediğinisordu.Shevekgörmemişti.Buçalışma,heyecanlanmayı çoktan geride bırakmış olan Atro dışında hepsiniheyecanlandırmıştı. Pae, Shevek'e çevirinin bir kopyasını getirmek içinkoşarakodasınagitti."Yüzlerceyılönceyazılmış,amabizimiçinyenifikirleriçeriyor,"dedi.

"Belki," dedi Atro, "ama bu dış dünyalıların hiçbiri bizim fiziğimiziizleyemiyor.Hain'lileronamaddecilik,Arz'lılarisegizemcilikdiyorlar,sonraikisi de vazgeçiyor. Yabancı olan her şeye duyulan bu heves seni yolundanalıkoymasın Shevek. Bize verecek bir şeyleri yok. Her horoz kendiçöplüğündeöter,babamınbirzamanlardediğigibi."Homurdanarakdoğruldu,iskemleden kalktı. "Haydi koruda yürüyüşe çıkalım ikimiz. Buraya tıkılıpkaldığınagöreburnununtıkalıolmasınaşaşmamalı."

"Doktor bu odada üç gün kalmam gerektiğini söylüyor. Hastalık-kapabilirmişim...Bulaştırabilirmişim..."

"Doktorlarakulakasma,sevgilidostum."

"Belki bu sefer dinlemesinde yarar var, Dr. Atro," dedi Pae rahat veyatıştırıcısesiyle.

"Nedeolsadoktorhükümetinadamı,değilmi?"dediChifoiliskkötüniyetlibirtavırla.

"Bulabildiklerieniyiadam,eminim,"dediAtrogülümsemedenveShevek'idaha fazla zorlamadan çıktı. Chifoilisk onunla gitti. İki genç adam uzun birsüredahaShevek'lekalıpfiziktenbahsettiler.

Shevekbüyükbirsevinçlevetıpkıbirşeyiolmasıgerektiğigibibulduğundaduyduğuderinaşinalıkduygusuyla,yaşamındailkdefakendinedenkkişilerlekonuşmayıkeşfetti.

Mitis harika bir öğretmen olmasına karşın Shevek'in onun cesaretvermesiylearaştırmayabaşladığıyenikuramsalalanlaragirmeyihiçbirzamanbaşaramamıştı. Gvarab, tanıdıkları arasında eğitimi ve yeteneği kendisiylekıyaslanabilir tek kişiydi, amaGvarab'la çok geç, onun yaşamının sonlarınadoğru tamşmışlardı. O günlerden beri Shevek birçok yetenekli kişiyleçalışmış, amaAbbenayEnstitüsü'nün tam zamanlı üyesi olmadığından hiçbirzaman onları fazla ileriye götürememişti; eski sorunlarla, klasik Ardışıklık

fıziğinin içinde boğulmuş kalmışlardı. Ona denk kimse yoktu. Burada,eşitsizliklerdiyarında,sonundakendinedenkkişilererastlamıştı.

Bir vahiy, bir kurtuluştu bu. Fizikçiler, matematikçiler, gökbilimciler,mantıkçılar, biyologlar, hepsi burada, Üniversite'deydiler, onlar onu ziyaretediyorlar,Shevekdeonlaragidiyordu,konuşuyorlardı,konuşmalarındanyenidünyalar doğuyordu. Düşüncenin doğasında iletilmek vardır: yazılmak,konuşulmak,gerçekleştirilmek.Düşünceçimengibidir.ışığıarar,kalabalıklarısever,melezlenmekiçincanatar,üzerinebasıldıkçadahaiyibüyür.

DahaÜniversite'dekioilkakşamüstünde,OiievePaeilebirlikteykenTirinve Bedap'la, çocukken ve çocuksu bir düzeyde, gece yarılarına kadarkonuştukları, birbirlerini kızdırıp meydan okuyarak her zaman daha çokcesaret isteyen hayaller kurmaya ittikleri zamandan beri aradığı bir şeyekavuştuğunu anlamıştı. O gecelerden bazılarını aynı canlılıkta anımsıyordu.Tirin'i görüyor, Tirin' in "EğerUrras'ın gerçekten nasıl olduğunu bilseydik,belki bazılarımız oraya gitmek isterdi," dediğini duyar gibi oluyordu. Fikironu o kadar şaşırtmıştı ki Tirin'in üzerine atlamıştı, Tir de hemen geriçekilmişti;zavallılanetliruh,herzamangeriçekilirdi,herzamandahaklıydı.

Konuşmadurmuştu.PaeveOiiesusmuşlardı.

"Üzgünüm,"dedi.."Başağrıyor."

"Yerçekimiylearannasıl?"diyesorduPae,zekibirçocukgibiçekiciliğinegüvenenbirininsevimligülümsemesiyle.

"Farketmiyorum,"dediShevek."Yalnızca,şuralarda,nasılderler..?"

"Dizler-dizmafsalları."

"Evet, dizler. İşlev bozuldu. Ama alışacağım." Önce Pae'ye, sonra Oiie'yebaktı."Birsoruvar.Amagücendirrnekistemiyorum."

"Korkmayın,efendim!"dediPae.

Oiie, "Korkmayı bildiğinizden emin değilim," dedi.Oiie Pae gibi sevimlibiri değildi. Fizikten bahsederken bile kaypak, gizli bir tarzı vardı. Yine deShevek bu tarzın arkasında güvenilecek bir şeyler olduğunu hissediyordu;Pae'nin canayakınlığının arkasında ise ne vardı acaba? Her neyse, önemli

değildi.Hepsinegüvenmekzorundaydıvegüvenecekti.

"Kadınlarnerede?"

Pae güldü. Oiie gülümsedi ve "Ne anlamda?" diye sordu. "Her anlamda.Geçen geceki partide kadınlarla tanıştım -beş on tane- yüzlerce de erkek.Hiçbiribilgindeğildisanınm.Kimdionlar?"

"Karılanmız. Biri de benim karımdı," dedi Oiie sır saklayangülümsemesiyle.

"Diğerkadınlarnerede?"

"O, o konuda hiç güçlük yok efendim," dedi Pae hemen. "Yalnızcatercihlerinizibelirtin,sağlamasıçokkolay."

"Anarres gelenekleri hakkında bazı renkli söylentiler duyuyoruz, amasanınmisteyebileceğinizhemenherşeyisağlayabiliriz,"dediOiie.

Sheveknedenbahsettiklerinihiçanlamıyordu.Kafasınıkaşıdı.

"Ozaman,buradakibütünbilginlererkekmi?"

"Bilginlermi?"dediOiieinanamayarak.

Pae öksürdü. "Bilginler.A, evet, tabii ki hepsi erkek.Kız okullannda bazıkadın öğretmenler var kuşkusuz. Ama hiçbir zaman lisans düzeyinigeçemezler."

"Neden?"

"Matematiği beceremiyorlar, kafaları soyut düşünceye çalışmıyor,uyamıyorlar.Nasılolduğunubiliyorsunuz,kadınlarındüşünmekdediklerişeyrahimle yapılır! Tabii, her zaman birkaç aykırı örnek görülebilir, vajinalankörelmiş,suratsız,zekikadınlar."

"SizOdocularkadınlarınbilimleuğraşmasınaizinveriyormusunuz?"diyesorduOiie.

"Şey,bilimleuğraşıyorlar,evet."

"Çokfazladeğildirinşallah.""Yansıkadarı."

Pae, "Her zaman söylemişimdir," dedi, "doğru dürüst eğitilmiş kadınteknisyenler herhangi bir laboratuvar ortamında erkeklerin yükünü büyükölçüdehafifletebilir.Yinelenen işlerdeerkeklerdendahabeceriklivehızlılar,üstelik daha uysallar - daha zor sıkılıyorlar. Eğer kadınladı kullansaydıkerkeklerözgünçalışmalariçindahagençyaştaserbestkalabilirlerdi."

"Benimlaboratuvarımdaolmaz,"dediOiie."Yerlerindekalsınlar."

"Kadınları özgün entelektüel çalışma yapabilecek yetenekte buluyormusunuz,Dr.Shevek?"

"Onların beni yetenekli bulduklarını söylemek daha doğru olur -Kuzeybatışı'ndaMitisbenimöğretmenimdi-birdeGvarabvar; sanırımonunhakkındabirşeylerbiliyorsunuz."

"Gvarabkadınmıydı?"dediPaegerçekbirşaşkınlıklavegüldü.

Oiie ikna olmamış ve gücenmiş görünüyordu. "Adlarınızdan anlaşılmıyortabii," dedi soğukça. "Sanırım cinsler arasında ayrım yapmamaya önemveriyorsunuz."

Shevekyumuşakbirsesle,"Odobirkadındı,"dedi.

"İşte gördünüzmü," dediOiie.Omuz silkmedi, ama neredeyse silkiyordu.Paesaygılıgörünüyorduvebaşınısalladı,tıpkıİhtiyarAtroanlamsızanlamsızkonuştuğundayaptığıgibi.

Shevekbuadamlardakikişiselolmayanveçokderine inenbirdüşmanlığadokunduğunugördü.Görünüşegöreonlardagemidekimasalargibibirkadın,bastırılmış, susturulmuş, hayvanlaştınlmış bir kadın, kafeste bir öfkeiçeriyorlardı. Onları kızdırmaya hakkı yoktu. Sahip olma dışında bir ilişkibilmiyorlardı.Sahipliydiler.

"Güzel, erdemli bir kadın," dedi Pae, "bizim için bir esin kaynağıdır -dünyadakiendeğerlişeydir."

Shevek kendini çok rahatsız hissediyordu. Kalkıp pencerenin önüne gitti."Dünyanızçokgüzel,"dedi."Dahafazlasınıgörmekisterdim.İçeridekalmam

gerekensüredebanakitapverebilirmisiniz?"

"Tabiiefendim.Netürkitaplar?"

"Tarih - resim - öykü - herhangi bir şey. Belki de çocuk kitapları.Görüyorsunuz,çokazşeybiliyorum.Urrashakkındabirşeyleröğreniyoruz,ama çoğunluklaOdo'nun zamanına ait şeyler.Ondan önce sekiz bin beş yüzyıllıkbirgeçmişvar!Sonra,AnarresGöç'tenbuyanayüzelliyılvar;songemison Göçmenleri getirdiğinden bu yana ise- cehalet. Biz sizi görmezliktengeliyoruz, siz debizi. Siz bizim tarihimizsiniz.Biz belki sizin geleceğiniziz.Öğrenmek istiyorum, görmezlikten gelmek değil. Gelmemin nedeni bu.Birbirimizi tanımalıyız. İlkel insanlar değiliz. Ahlakımız artık kabile ahlakıdeğil,olamaz.Butürbirgörmezliktengelmeyanlış,yanlışlıklarayolaçar.Buyüzdenöğrenmeyegeldim."

Çok açıksözlü konuşuyordu. Pae coşkuyla kabul etti: "Haklısınız efendim!Hepimizamaçlarınızatümüylekatılıyoruz!"

Oiie ona siyah, donuk, oval gözleriyle baktı ve, "O halde," dedi, "temelolaraktoplumunuzunbirelçisiolarakgeliyorsunuz."

Shevekdönüpşimdidenkendiyeri,kendibölgesiolarakgördüğüşömineninönündekimenneryereoturdu.Dikkatliolmasıgerektiğinihissediyordu.Amabundan daha fazla hissettiği, onu başka bir dünyadan, aradaki kuru boşluğuaşarakgetirengereksinme,iletişimgereksinmesi,duvarlarıyıkmaisteğiydi.

Dikkatle, "İnisiyatif Sendikası'nın - son iki yıl boyunca Urras'la radyobağlantısıkurangrubunbirüyesiolarakgeliyorum,"dedi."Amabiliyorsunuz,herhangi bir otoriteye veya kuruma bağlı bir elçi değilim. Umarım beni omaksatlaçağırmadınız."

"Hayır," dedi Oiie. "Biz sizi istedik - fizikçi Shevek'i. Tabii ki kendihükümetimizveDünyaHükümetleriKonseyi'ninonayıyla.

AmasizİeuEunÜniversitesi'ninözelkonuğuolarakburadasınız."

"Güzel."

"Amasizinburayanasılgeldiğinizibilemiyoruz,onaylamı-"

Duraksadı.

Sheveksırıttı."Hükümetiminonayıylamı?"

"Anarres'te ismenbirhükümetolmadığınıbiliyoruz.Amaöylegözüküyorki bir yönetim var. Sizi gönderen grubun, sizin sendikanızın bir tür hizipolduğunuçıkardık;belkidedevrimcibirhizip."

"Anarres'teki herkes devrimcidir, Oiie... Yönetim ve yürütme ağının adıÜDE'dir,ÜretimveDağıtımEşgüdümü.Üretici işlerdeçalışanher türlükişi,sendikavefederatifiçindüzenleyicibirsistemoluşturur.Kişileriyönetmezler,üretimiyönetirler.Beninedestekleyecek,nedeengelleyecekyetkileriyoktur.Bize yalnızca hakkımızdaki kamuoyu görüşünü söyleyebilirler - toplumsalvicdanönündekikonumumuzu.Bilmekistediğinizbumu?Evet,arkadaşlarımve ben pek onaylanmıyoruz. Anarres'tekilerin çoğu Urras hakkında bir şeyöğrenmek istemiyor, ondan korkuyor ve mülkiyetçilerle herhangi bir ilişkiistemiyor.Kabalıkettiysemözürdilerim!Buradadabazılarıiçindurumaynı,değilmi?Küçümseme, korku, kabile ruhu.Ben bunu değiştirmeye başlamakiçingeldim."

"Yalnızcakendiinisiyatifinizlemi?"dediOiie.

"Bu, tanıdığım tek inisiyatiftir," dedi Shevek, gülümseyerek, büyük biraçıksözlülükle.

Ondansonrakibirkaçgünükendisinigörmeyegelenbilginlerlekonuşarak,Pae'nin getirdiği kitapları okuyarak ve bazen yalnızca çift kemerlipencerelerde durup büyük vadiye yazın gelişini seyrederek, dışarıda, açıkhavadakikısa, tatlıkonuşmalarıdinleyerekgeçirdi;kuşlar: şimdişarkıcılarınadlarını ve neye benzediklerini kitaplardaki resimlerden biliyordu, amaMlilşarkıyıduyduğunda,yadaağaçtanağacakanatparıltılarınıyakaladığındabirçocukgibişaşkınlıklabakakalıyordu.

Burada, Urras'ta kendini çok garip, yitik, yabancı ve aklı karışmışhissedeceğini düşünmüştü - ama böyle bir şey hissetmiyordu. Doğal olarakşimdianlamadığı,şöylebirgörebildiğisonsuzşeyvardı,birçokşey:bütünoulusları,sınıfları,kastları,tarikatleri,geleneklerivegözkamaştırıcı,şaşırtıcı,bitmez tükenmez tarihiyle inanılmayacak kadar kannaşık bir toplum. Herkarşılaştığı insan da şaşırtmacalarla dolu yeni bir bilmeceydi. Ama hiçbirionun beklediği kaba, soğuk bencillerden değildi, kültürleri ve coğrafyaları

kadar karmaşık ve çeşitliydiler, zekiydiler, naziktiler. Ona bir kardeş gibidavranıyorlardı,kendiniyitik,yabancıdeğil,kendievindeymişgibihissetmesiiçinellerindengeleniyapıyorlardı.Odakendini evindehissediyordu.Elindedeğildi. Bütün dünya, havanın yumuşaklığı, güneş ışığının tepelere vunnası,biraz daha ağır olan yerçekiminin gücü ona burasının gerçekten evi, ırkınındünyası olduğunu ve bütün bu güzelliğin onun doğuştan hakkı olduğunusöylüyordu.

Sessizlik, Anarres'in o sessizliği: Gece bunu düşündü. Orada hiç kuşötmezdi.Oradainsansesindenbaşkaşeyyoktu.Sessizlikveçoraktopraklar.

Üçüncügün ihtiyarAtroonabir yığıngazetegetirdi.Shevek'in en sürekliarkadaşıolanPae,Atro'yabirşeydemediamayaşlıadamgittiğindeShevek'e"Berbat bir çöplük bu gazeteler, efendim," dedi. "Eğlendirici, ama oradaokuduğunuzhiçbirşeyeinanmayın."

Shevek en üstteki gazeteyi aldı. Düşük kaliteli kağıda, kötü basılmıştı-Urras'taelinegeçenilkkabayapılmışşeydi.AslındaAnarres'tegazeteyerinegeçen ÜDE bültenleri ve bölgesel raporlara benziyordu, ama stili o lekeli,pratik, gerçekleri anlatan yayınlardan çok farklıydı. Ünlem işaretleri veresimlerledoluydu.Shevek'inuzaygemisiönündebirresmivardı,Paekolunututuyor ve kaşlarını çatıyordu. Resmin üzerinde büyük puntolarla AYDANGELENİLKADAMıyazıyordu.BüyülenenShevekokumayadevametti.

"Dünya'daki ilk adımı! Urras'a yüz yetmiş yıldır Anarres YerleşimBölgesi'nden gelen ilk ziyaretçi olan Dr. Shevek'in fotoğrafları, dün PeierUzay Limanı'na Ay Gemisi ile iner inmez çekildi. Bilim aracılığıyla tümuluslara hizmetinden dolayı, Seo Oen Ödülü'nü kazanmış olan ünlü bilgin,dahaöncehiçbirdışdünyalıyaverilmeyenbironurolanİeuEunÜniversitesiprofesörlüğünükabuletmiştir.Urras'ı ilkkezgördüktensonranedüşündüğüsorulduğunda uzun boylu, ünlü bilgin şu yanıtı verdi: 'Güzel gezegeninizeçağrılmak benim için büyük bir onur. Tüm Ceti'liler için yeni bir dostlukçağının açılacağını, ikiz Gezegenlerimizin birlikte, kardeşlik içindeilerleyeceğiniumuyorum."

"Ama ben hiçbir şey söylemedim!" dedi Shevek Pae'ye. "Elbette, yanınızayaklaşmalarına izinvermedikki.Amabukuşbeyinlibirgazetecininhayalinikısıtlayamıyor!Siznesöylerseniz-veyasöylemezseniz-söyleyin,onlarsizinsöylemeniziistediklerişeyisöylediğiniziyazacaklardır."

Shevek dudağını kemirdi. "Peki," dedi en sonunda, "Eğer bir şeysöyleseydim, buna benzer bir şey olurdu... Ama 'tüm Ceti'liler' ne demekoluyor?"

"Arz'lılar bize 'Ceti'liler' diyorlar. Bizim güneşimize verdikleri addangeliyorsanırım.Sonzamanlardapopülerbasınbenimsedi;sözcüğükullanmakbirtürmodaoldu."

"O zaman 'tüm Ceti'liler' Anarres ve Urras anlamına geliyor." "Sanırım,"dediPaeözelliklegözeçarpanbirilgisizlikle.

Shevek gazeteleri okumaya devam etti. Dev gibi bir adam olduğunu, traşolmadığınıvekırlaşansaçlarınınbir"yele" -hernedemekse-oluşturduğunu;37,43ve56yaşındaolduğunu;yazdığıbüyükfizikyapıtınınadının (yazılışıher gazetede farklıydı) Eşitzamanlılık ilkeleri veya Eşzamanlık ilkeleriolduğunu; kendisinin Odo hükümetinden gelen bir iyiniyet elçisi olduğunu;etyemezolduğunu,ayrıcabütünAnarres'lilergibi, içki içmediğiniokudu.Busonuncusunu okuduğunda dayanamadı, karnı ağrıyana kadar güldü. "Vaycanına, hayal güçleri gerçekten iyi çalışıyor!Kaya yosunu gibi su buharıylayaşadığımızımısanıyorlar?"

"Alkollü içki içmemenizi kastediyorlar," dedi Pae gülerek. "Odocularhakkında herkesin bildiği bir şey. sanırım, sizin alkollü şeyleri içmediğiniz.Doğrumu,buarada?"

"Bazıları mayalanmış holum kökünden alkol elde ediyorlar, içmek için -bilinçaltını özgürleştirdiğini öne sürüyorlar, tıpkı beyin dalgası eğitimi gibi.Çoğukişibuikinciyiyeğliyor,çokkolayvehastalığayolaçmıyor.Buradasıkmıgörülür?"

"İçmeksıkgörülür.Sözettiğinizhastalığıbilmiyorum.Adınedir?"

"Alkolizmgaliba."

"Ha,anladım...PekiAnarres'teçalışaninsanlarbirazneşelenmek,dünyanındertlerindenbirgecelikkurtulmakiçinneyaparlar?"

Shevek anlamamış görünüyordu. "Şey, biz... bilmiyorum. Belki de bizimdertlerimizdenkurtuluşyok."

"Tuhaf,"dediPae,dostçagülümsedi.

Shevek okumaya devam etti. Gazetelerden biri bilmediği bir dildeydi, birdiğeriisetümüylebilmediğibiralfabeyleyazılmıştı.

Pae birincinin Thu'dan geldiğini, diğerinin ise batı yarıkürede bir devletolan Benbili'ye ait olduğunu söyledi. Thu'dan gelen gazete iyi basılmış vedüzgünşekilliydi,Paeonunbirhükümetyayınıolduğunusöyledi."Burada,A-İo'da, eğitimli kişiler haberlerini telefaks, radyo ve televizyondan, haftalıkdergilerdenalırlar.Bugazetelerhemenhementümüylealtsınıflarcaokunur-yarıcahillertarafından,yarıcahilleriçinyazılmışşeyler,gördüğünüzgibi.A-İodabasıntümüyleözgürdür,budakaçınılmazolarakbirsürüpisliğinortayaçıkmasına yol açıyor. Thu gazetesi çok daha iyi, ama yalnızca ThuMerkezPrezidyumu'nun söylenmesini istediği gerçekleri yazıyor. Thu'da mutlak birsansüruygulanır.Devletherşeydir,herşeydeDevlet içindir.BirOdocuiçinpekiyibiryersayılmaz,değilmiefendim?"

"Yabugazete?"

"Gerçektenbir fikrimyok.Benbiligerikalmışbirülke.Süreklidevrimleroluyor."

"Benbili'den bir grup insan bize Sendika dalga boyundan bir mesajgönderdi, ben Abbenay'dan ayrılmadan az önce. Kendilerine Odoculardiyorlardı.A-İo'dadaböylegruplarvarmı?"

"Hiçduymadım,Dr.Shevek."

Duvar. Shevek artık karşılaştığı zaman duvarı tanıyordu. Duvar bu gençadamıncanayakınlığı,nezaketivekayıtsızlığıydı.

"Sanırımbendenkorkuyorsun,Pae,"dediansızın,gülerek.

"Korkuyormuyumefendim?"

"Çünküben,varlığımla,Devlet'ingereksizliğininkanıtıyım.Amakorkacakne var? Sana zarar vermeyeceğim, kişisel olarak son derece zararsızolduğumubiliyorsun...Dinle,benbirdoktordeğilim.Bizünvankullanmayız.BenimadımShevek."

"Biliyorum, kusura bakmayın efendim. Ama bakın bizim değeryargılarımıza göre bu saygısızlık sayılır. Hoş kaçmıyor yani." Kendindenemin,bağışlanacağındaneminbirözürdilemeydibu.

"Benikendineeşitkabuledemezmisin?"dediShevek;nebağışlama,nedekızgınlıkduymadanizliyorduonu.

Pae ilk kez şaşırıyordu. "Ama gerçekten efendim- siz, biliyorsunuz, çokönemlibirkişisiniz-"

"Alışkanlıklarınıbenimiçindeğiştirmenegerekyok,"dedi

Shevek."Önemlideğil,gereksizbirşeydenkurtulmaktanmemnunolacağınısanmıştım,hepsibu."

İçeride üç gün tıkılı kalmak Shevek'i fazla enerjiyle doldurmuştu,bırakıldığındaherşeyibirandagörmehevesiylerefakatçileriniepeyceyordu.Onu önce on altı bin öğrenci ve öğretim üyesiyle başlı başına bir kent olanÜniversite'yegötürdüler.Yatakhaneleri,tiyatroları,toplantıodalarıvebenzerişeylerle Odocu bir topluluktan pek farkı yoktu, ancak çok eski, tümüyleerkeklerden oluşan, inanılmaz derecede lüks, federatif olmayan, yukarıdanaşağıya hiyerarşik olarak örgütlenmiş bir yapıydı. Yine de, diye düşündüShevek, bir topluluğa benziyor. Kendine farklılıkları anımsatmak zorundakalıyordu.Tuhafölçüde şık,görkemlimakinelerolankiralık arabalarlakentdışınaçıktılar.Yollardapekfazlaarabayoktu;arabakiralamakçokpahalıydıveçokazkişininözelarabasıvardı,çünküvergilerçokağırdı.Halkınözgürkullanımına bırakıldığı zaman, yerine konulamayacak doğal kaynaklarıkurutmaveyaçevreyiartıkürünlerlekirletmeeğilimigösterecekbutürbütünlüksleryasalarlavevergilendirmeyoluylasıkıbirdenetimaltındatutuluyordu.Rehberleri, bu konuyu biraz da gururla epeyce anlattılar. A-İo yüzyıllardırdünyaya öncü oldu, diyorlardı, ekolojik denetim ve doğal kaynaklarınyönetiminde. Dokuzuncu Binyılın israfçılığı şimdi tarih olmuştu, tek kalıcıetkisi, bazı madenlerin yokluğunun çekilmesiydi, bereket versin ki bunlarAy'danithaledilebiliyordu.

Shevek arabayla ya da trenle dolaşırken köyler, çiftlikler, kasabalargörüyordu; feodal dönemlerden kalma kaleler, eski bir imparatorluğunbaşkenti olan dört bin dört yüz yıllık Ae'nin yıkık kuleleri. Ekili alanları,gölleri, A-İo'nun kalbi olan Avan bölgesinin tepelerini ve kuzey göğünde

Meitei Sıradağları'nın beyaz, dev doruklarını gördü. Toprağın güzelliği veinsanlarınınsağlıklılığıonuniçinsüreklihayretuyandıranbirşeydi.Rehberlerhaklıydı: Urras'lılar dünyalarını nasıl kullanacaklarını iyi biliyorlardı.Çocukken ona Urras'ın çürümüş bir eşitsizlik, haksızlık ve israf yığınıolduğunu anlatmışlardı. Ama rastladığı ve gördüğü herkes, en küçük köydebile iyi giyinmiş, iyi beslenmiş ve beklediğinin tam tersine, endüstrileşmişti.Somurtarak, yapacakları işlerin emredilmesini beklemiyorlardı. TıpkıAnarres'liler gibi yalnızca işleri yapmakla meşguldüler. Bu onu şaşırttı. Birinsanınçalışmakiçindoğaldürtüsü-inisiyatifi,kendiliğindenyaratıcıenerjisi-kaldınlıpyerinedışsaldürtüvezorlamakonulduğundatembelvedikkatsizbirişçiolacağınıvarsaymıştı.Amabusevimlitarlalarabakanlar,harikaarabalarıverahattrenleriyapanlarhiçdedikkatsizişçilerdeğillerdi.Kc'ir'ınçekiciliğive saplantısı anlaşılan doğal inisiyatifin yerini, onun inandırıldığından çokdahaetkiliolarakalmıştı.

Küçük kasabalarda gördüğü o güçlü, kendine güvenir havalı insanlarınbazılarıyla konuşmak, onlara örneğin kendilerini yoksul olarak mıgördüklerini sormak isterdi; çünkü eğer yoksullar bunlarsa, bu sözcüktenanladığı şeyi gözden geçirmesi gerekecekti. Ama bu hiç zamangerçekleşemedi; rehberlerinin görmesini istedikleri bütün o başka şeyleryüzünden.

A-İo'nun diğer büyük kentleri bir günlük yolculukla ulaşılamayacak kadaruzaktı, ama Üniversite'den elli kilometre uzaklıktaki Nio Esseia'ya sık sıkgötürülüyordu. Orada onuruna bir dizi davet verildi. Bunları pek sevmedi,onun düşündüğü partilere pek benzemiyorlardı. Herkes çok nazikti ve fazlakonuşuyordu,amaönemlişeylerhakkındadeğil;okadarçokgülümsüyorlardıki, tedirgin görünüyorlardı. Ama giysileri göz kamaştırıcıydı; gerçekten dedavranışlarındaeksikolantümkaygısızlığıgiysilerine,yiyeceklerine,içtikleriobirsürüşeye,davetlerinverildiğisaraylardakiodalarınsavurgandöşemevesüslemelerinedökmüşgibiydiler.

OnaNio Esseia'nın görülmeye değer yerlerini gezdirdiler. Beşmilyonlukbirkentti-kendigezegenindekinüfusundörttebiri.OnuYönetimMeydanı'nagötürüp Yönetim Merkezi'nin, A-İo hükümetinin toplanma yerinin yüksek,bronz kapılarını gösterdiler; Senato'da bir tartışmayı ve Yöneticiler'in birkomite toplantısını izlemesine izin verdiler. Onu hayvanat bahçesine, UlusalMüze'ye,BilimveEndüstriMüzesi'negötürdüler.Birokulagötürdüler,oradamavi-beyazüniformaiçindekisevimliçocuklaronuniçinA-İoulusalmarşını

söylediler.Mülkiyetçi bir ekonominin imalatını ve enerji üretimini ne kadarverimli olarak sürdürdüğünü görebilmesi için bir elektronik fabrikasını,tümüyle otomatik bir çelik imalathanesini ve bir nükleer füzyon santralinigezdirdiler.Devlet'inyurttaşlarınınasılkoruduğunugörebilmesiiçinyenibirkonut alanına götürdüler. Onu bir kayığa bindirerek, tüm gezegenden gelengemilerle dolmuş Sua halicinden denize götürdüler. Yüksek Mahkeme'yegötürdüler,odabütünbirgününügörülenhukukvecezadavalarınıizleyerekgeçirdi, bu deney onu şaşırtıp dehşete düşürdü, ama görülmesi gereken herşeyi görmesi ve gitmek istediği her yere götürülmesinde ısrar ettiler. Birazçekinerek Odo'nun gömülü olduğu yeri görüp göremeyeceğini sorduğundaonu hemen Sua-ötesi bölgedeki eski mezarlığa götürdüler, hatta kötü ünlügazetelerden gelen muhabirlerin orada, uzun, yaşlı söğütlerin gölgesindedurup,basit,iyikorunmuşmezartaşınabakarkenfotoğrafınıçekmelerinebileizinverdiler.

LaiaAsieoOdo698-769Bütünolmakparçaolmaktır;gerçekyolculukgeridönüştür.

Rodarred'e,DünyaHükümetleriKonseyi'ninoturumyerine,kuruluşungenelkuruluna hitap etmek için götürüldü. Orada yabancılarla, Arz'dan veyaHain'den gelen elçilerle karşılaşacağını veya en azından onları göreceğiniummuştu,amaprogramıbunaizinveremeyecekkadardoluydu.YeniDünyaileEski Dünya arasında özgür iletişim ve birbirini tanıma çağrısından oluşankonuşması üzerinde çok çalışmıştı. Konuşmadan sonra on dakika ayaktaalkışlanmıştı. Saygın haftalık gazeteler konuşmadan olumlu söz ediyorlar,"büyük bir bilim adamından, insan kardeşliğini gösteren, tarafsız, ahlaki birjest" diyorlardı; ama konuşmadan ne onlar, ne de popüler gazeteler alıntıyapmadılar. Aslında Shevek alkışlara karşın kimsenin konuşmayı duymadığısanısınakapılmıştı.

Ona birçok ayrıcalık ve giriş izni verilmişti: Işık AraştırmaLaboratuvarları'na, Ulusal Arşivler'e, Nükleer Teknoloji Laboratuvarları'na,Nio'daki Ulusal Kütüphane'ye, Meafed'deki Hızlandırıcı' ya, Drio'daki UzayAraştırma Kurumu'na. Urras'ta gördüğü her şey daha fazla şey görmekistemesine yol açtığı halde yine de birkaç haftalık turist yaşamı yeterliydi:Hepsi o kadar büyüleyici, şaşırtıcı ve harikaydı ki, en sonunda bunaltıcıolmuştu. Üniversite'de yerleşmek, çalışmak ve bir süre için her şeyi yenibaştan düşünmek istiyordu. Ama son bir gezi yapmak için Uzay AraştırmaKurumu'nugörmekistedi.Paebuisteğineçoksevinmişgörünüyordu.

Son zamanlarda gördüğü birçok şey çok eski, yüzyıllar, hatta binyıllaröncesindenkalmaolduğundanonun içinürkütücüydü.Kurum ise tam tersineyeniydi: Son on yıl içinde, günün modası olan savurgan ve zarif stildeyapılmıştı. Dramatik bir mimarisi vardı. Büyük renk blokları kullanılmıştı.Yükseklikler ve uzaklıklar abartılmıştı. Laboratuvarlar geniş ve havadardı,bitişikteki fabrikalar ve makine atölyeleri, görkemli Neo Sae üslubundayapılmış kemer ve sütunlardan oluşan direklerin arkasına yerleştirilmişti.Hangarlardev,çokrenkli,yarısaydamvedüşselkubbelerdi.Oradaçalışanlarisetamaksineçoksessizvegerçektiler.Shevek'iherzamankirefakatçilerindenkurtarıpbütünkurumugösterdiler;üzerindeçalıştıklarıdeneyselyıldızlararasıyolculuk sisteminin her aşamasını, bilgisayarlar ve çizim tahtalarından, devkubbeli hangarın içindeki kavuniçi,mor ve sarı ışıkta devasa ve gerçek dışıgibigörünenyarıbitmişbirgemiyekadarherşeyigösterdiler.

"O kadar çok şeyiniz var ki," dedi Shevek kendini gezdiren Oegeo adlımühendise. "Çalışmak için o kadar çok şeyiniz var ve onları o kadar iyikullanıyorsunuz ki... Bu harika bir şey- eşgüdüm, işbirliği, girişiminbüyüklüğü."

"Geldiğiniz yerde bu boyutta bir şeyi beceremiyorsunuz, öyle mi?" dedimühendissırıtarak.

"Uzay gemisimi?Uzay filomuzGöçmenler'in neredeyse iki yüz yıl önceUrras'tangeldiklerigemilerden,buradayapılangemilerdenoluşuyor.Yalnızcadenizaşırı tahıl taşıyacakbir gemi, birmakineyapmakbir yıllık planlamayı,ekonomimizinbüyükçabagöstermesinigerektirir."

Oegeobaşınısalladı."Evet,mallarımızvar,doğru.Amabiliyorsunuz,bütünbunlarınezamanhurdayaçıkaracağımızı-hepsiniatacağımızısöyleyecekkişisizsiniz."

"Hepsiniatmakmı?Nedemekistiyorsun?"

şıktan hızlı yolculuk," dedi Oegeo. "Ani sıçrama. Eski fizik olanaksızolduğunusöylüyor.Arz'lılarolanaksızolduğunusöylüyorlar.AmaHain'liler,ki ne de olsa şu anda kullandığımız motoru onlar yaptı, olanaklı olduğunusöylüyorlar,yalnızcanasılyapabileceklerinibilmiyorlar,çünküzamanfiziğiniyeni yeni bizden öğreniyorlar. Eğer bilinen herhangi bir dünyada bunuyapacakbirisivarsa,kuşkusuzbusizsinizDr.Shevek."

Shevekonamesafelibirbakış fırlattı, ışıltılıgözleri sertveberraktı. "Benbirkuramcıyım,Oegeo.Tasarımcıdeğilim."

"Eğersizkuramısağlarsanız,ArdışıklıkveEşzamanlılık'ızamanaaitgenelbiralankuramındabirleştirirseniz,ozamanbizdegemileriyaparız.SonradaUrras'tan ayrıldığımız anda, Arz'da, Hain'de veya bir sonraki galaksidebeliriveririz!Ozamanbutekne,"morvekavuniçiışıkşeritlerindeyüzenyarıbitmiş geminin belli belirsiz görünen iskeletine baktı, "en az öküz arabasıkadareskimişolacak."

"İnşa ettiğin gibi görkemli düşlüyorsun," dedi Shevek, MU. uzak vegergindi.Oegeovediğerlerininonagösteriptartışmakistediğiçokşeyvardı,amabiraz sonra, alay amacı gütmediği baştan belli olan bir sadelikle, "Benikoruyucularagerigötürürseniziyiolursanırım,"dedi.

Öyleyaptılar,karşılıklısamimiyetiçindevedalaştılar.Shevekarabayagirdi,sonra yeniden dışarıya çıktı. "Unutuyordum," dedi. "Drio'da bir şey dahagörecekkadarzamanımızvarmı?"

"Drio'dabaşkabir şeyyok,"dediPae, her zamankigibi nazikti, Shevek'inmühendisler arasındaki beş saatlik kaçaklığından duyduğu rahatsızlığıgizlemekiçinbayağıçabagösteriyordu.

"Kaleyigörmekisterdim."

"Hangikaleefendim?"

"Eski bir kale, krallar zamanından kalma. Daha sonra hapishane olarakkullanılmıştı."

"O tür herhangi bir şeyin yıkılmış olması gerekir. Kurum bütün kasabayıyenidenkurdu."

Arabayagirdiklerinde,şoförkapılarıkaparkenChifoilisk(Pae'ninkeyfininkaçmasının bir başka olası nedeni de onun varlığıydı) "Niçin bir kale dahagörmek istediniz Shevek?" diye sordu. "Şu ana kadar sizi epey idare edecekkadareskiyıkıntıgördüğünüzüsanmıştım."

"Drio'daki kaleOdo'nundokuzyılını geçirdiği yerdi," dediShevek.Yüzü,Oegeo ilekonuştuğundanberiolduğugibigergindi."747'dekiayaklanmadan

sonra.HapishaneMektupları'nıveAnaloji'yioradayazdı."

"Korkarımyıkılmış,"dediPaesempatiyle."Driocançekişenbirkasabaydı,Kurumdaorayıtümüyleyıkıpyenidenkurdu."

Shevek başını salladı. Ama araba ırmak kıyısında bir ana yoldan İeu Eunkavşağına doğru giderken Seisse ırmağının eğimi üzerinde, ağır bir havasıolan, harap, amansız, siyah taştan yapılmış, kulesi yıkılmış bir yapı çıktıkarşılarına.UzayAraştırmaKurumu'nungözkamaştıncı,kaygısızyapılarına,gösterişlikubbelere,parlakfabrikalara,düzenliçimenlerlepatikalarabukadaraz benzeyen başka bir şey herhalde bulunamazdı. Başka herhangi bir şeyonlarınbukadarrenklikağıdabenzemelerineyolaçamazdı.

"OKale şu olsa gerek," dediChifoilisk, her zamanolduğugibi patavatsızsözlerinienazistendiğizamansöylemekhoşunagitmişti.

"Yıkılmış,"dediPae."Boşolmalı."

"Durup bir göz atmak ister misiniz Shevek?" dedi Chifoilisk, şoförünpenceresinitıklatmayahazırlanarak.

"Hayır,"dediShevek.

Görmek istediğini görmüştü. Drio'da hala bir kale vardı. İçine giripOdo'nun dokuz yılını geçirdiği hücreyi bulmak için yıkık koridorlarıaraştırması gerekmiyordu. Hapishane hücresinin nasıl bir şey olduğunubiliyordu.

Yüzühızlagerginve soğuk,yukarıya, şimdineredeysearabanın tepesindeduranağır,karanlıkduvarlarabaktı.Uzunzamandırburadaydım,dediKale,vehalaburadayım.

Kıdemli Öğretim Üyeleri Yemekhanesi'ndeki akşam yemeğinden sonraodasına döndüğünde yanmamış şöminenin önünde yalnız başına oturdu. A-İo'damevsim yazdı, yılın en uzun gününe yaklaşılıyordu, saat sekizi geçtiğihalde hava kararmamıştı. Kemerli pencerelerin dışında gök hala Urrasgöğününgündüzrengindenhafifbirtonu,saf,yumuşakbirmaviyikoruyordu.Havayumuşaktı,kesilmişçimenveyağmunslağı toprakkokuyordu.KorununöteyanındakiİbadetEvi'ndeışıkvardı,hafifçekıpırdayanhavadayumuşakbirmüzik fısıltısı dolaşıyordu. Kuş sesi değil, insan sesiydi bu. Shevek dinledi.

Birisi İbadet Evi'nin orgunda Sayısal Armonileri çalışıyordu. SayısalArmoniler Shevek'e herhangi bir Urras'lıya olabileceği kadar yakındı. Odoinsanlar arası ilişkileri yenilediğinde müziğin temel ilişkilerini yenilemeyeçalışmamıştı. Her zaman zorunluluğa saygı duymuştu. Anarres'e yerleşenlerinsan yasalarını geride bırakmışlar, ama armoni yasalarını birliktegetirmişlerdi.

Büyük, sakin oda gölgelerle dolu ve sessizdi, kararıyordu. Shevekçevresine, pencerelerin mükemmel çifte kemerlerine, parke zeminin hafifçeparlayan kenarlarına, taş şöminenin güçlü, belirsiz eğrisine, oranları hoşagiden panelli duvarlara baktı. Güzel ve insancıl bir odaydı. Çok eski birodaydı. Kıdemli Öğretim Üyeleri Evi'nin dört yüz yıl önce, 540 yılında,Anarres'e göçten iki yüz otuz yıl önce yapıldığını söylemişledi. Ododoğmadanöncebuodadabirçokbilginkuşağı yaşamış, çalışmış, konuşmuş,düşünmüş,uyumuşveölmüştü.SayısalArmonileryüzyıllarboyuncaçimeninüzerinden,korudakikarayapraklarıniçindensüzülmüştü.Uzunzamandanberiburadaydım,dediodaShevek'e,vehalaburadayım.Senburadanearıyorsun?

Yanıtıyoktu.Halkınınçalışması,kendiniadamasıvebağlılığıylakazanılmışve sürdürülmüş bu dünyanın hiçbir nimet ve ganimetine dokunmaya hakkıyoktu. Cennet onu Cennet yapanlar içindir. Oraya ait değildi. Bir öncüydü,geçmişini, tarihiniyadsıyanbirkuşaktandı.AnarresGöçmenleri,EskiDünyave onun geçmişine sırtlarını dönmüş, yalnızca gelecek için çalışmaya kararvermişlerdi.Amanasılkigelecekkesinolarakgeçmişedönüşüyorsa,geçmişde geleceğe dönüşür. Yadsımak başaramamaktır. Urras'ı terk eden Odocularyanılmışlardı, tarihlerini yadsıyacak umutsuz cesareti göstermekle, dönüşolasılığından vazgeçmekle hata etmişlerdi. Geri dönmeyen, ya da haberiniiletecekgemilerigöndertmeyenkaşif,kaşifdeğildir,olsaolsabirmaceracıdır;oğullarıdasürgündedoğar.

Urras'ı sevmek için gelmişti; ama sevgi araması neye yarardı? Onun birparçasıdeğildi.Nedekendidoğduğudünyanınbirparçası.

Dikkatli'deki ilk saatindeduyduğuyalnızlık:yalıtılmışlığınkesinliği içindeyükseldi ve kendini Shevek'e gerçek durumu olarak kabul ettirmeye çalıştı,ihmaledilmiş,bastırılmışamamutlak.

Burada yalnızdı, çünkü kendini sürgün etmiş bir toplumdan geliyordu.Kendi dünyasında hep yalnız olmuştu, çünkü kendini toplumundan sürmüştü.

Göçmenler bir adım atmışlardı. O iki adım atmıştı. Kendi başınaydı, çünkümetafiziktehlikeyigözealmıştı.

Üstelik, ikisine de ait olmadığı iki dünyayı bir araya getirmeyibaşarabileceğinidüşünecekkadaraptallıketmişti.

Pencerenin dışında gece göğünün mavisi gözünü alıyordu. YapraklarınbulanıkkaranlığıylaİbadetEvi'ninkulesininüzerinde,gecelerihepdahaküçükve daha uzak görünen tepelerin karanlık çizgisinin üstünde bir ışık, iri,yumuşak bir parlaklık büyüyordu. "Ay doğuyor," diye düşündü, şükran dolubir tanıma duygusuyla. Zamanın bütünlüğünde hiç kesinti yok. Küçük birçocukken, Geniş Ovalar'daki yatakhanenin penceresinden Aylın doğuşunuPalat'labirliktegörmüştü;çocukluğununtepeleriüzerindengörmüştü;Toz'unkurudüzlüklerininüzerindengörmüştü;Abbenay'ınçatılarıüzerinden,yanındaTakver'legörmüştü.

Amao,buAydeğildi.

Gölgeler etrafında yer değiştiriyordu, ama Anarres yabancı tepelerinüzerine dolunay olarak, boz vemavimsi beyaz benekli, alev gibi parlayarakdoğarkenokımıldamadanoturdu.Dünyasınınışığıboşellerinidolduruyordu.

DördüncüBölümAnarres

Ne Thera dağlarının son yüksek noktasını geride bırakan zeplin güneyedönerken, yüzüne vuran batıya yönelmiş güneş Shevek'i uyandırdı. Uzunyolculuğunüçüncügünündevaktininçoğunuuyuyarakgeçirmişti.Vedapartisigecesi yarı dünya uzaklıkta, geride kalmıştı. Esnedi, gözlerini oğuşturdu vezeplin motorunun derinden gelen homurtusunu kulaklarından silmeyeçalışarakbaşınısalladı,sonraAbbenay'ayaklaşmaktaolmalarıgerektiğinifarkederek tümüyle uyandı. Yüzünü tozlu pencereye yapıştırdı. Gerçekten de ikialçak, pas rengi dağ dizisinin arasında büyük duvarlı bir alan,Hava Limanıgörünüyordu.Fırlatmaalanındabiruzaygemisiolupolmadığınıgörmekiçinhevesle baktı. Ne kadar küçümsenirse küçümsensin, Urras yine de başka birdünyaydı; başkabir dünyadangelenbir gemi, kuruvekorkunçboşluğu aşıpgelen, yabancı ellerce yapılmış bir araç görmek istiyordu.Ama limanda hiçgemiyoktu.

Urras'tan gelen yük gemileri yılda sekiz kez uğrar, yalnızca yük alıpboşaltmaya yetecek kadar kalırlardı. Pek sevilen ziyaretçiler sayılmazlardı.AslındabazıAnarres'lileriçinsürekliyinelenenbiraşağılanmaydılar.

Gemiler, fosillerdeneldeedilengazvepetrolürünleri,Anarresüretimininsağlayamadığı bazı hassasmakine parçaları ve elektronik aksam, sık sık dadenemeler için yeni bir tür meyve ağacı veya tahıl getirirlerdi. Urras'adönerken bir gemi dolusu cıva, bakır, alüminyum, uranyum, kalay ve altıngötürürlerdi. Onlar için çok iyi bir alışverişti. Yılda sekiz kez kargolarındağıtımı, Urras Dünya Hükümetleri Konseyi'nin en prestij sağlayan işlevi,Urras borsasının da en önemli olayıydı. Aslında Anarres Özgür DünyasıUrras'ınbirmadenkolonisiydi.

Bu gerçek rahatsız ediciydi. Her kuşak, her yıl, Abbenay'daki ÜDEtartışmalarında sert eleştiriler yapılırdı. "Neden savaş meraklısımülkiyetçilerle böyle çıkarcı iş ilişkilerine girmeye devam ediyoruz?"Dahasakinolanlarınverdiğiyanıthepaynıydı:"MadencevherinikendileriçıkarmakUrras'lılara daha pahalıyamal olurdu; bu yüzden bizi işgal etmiyorlar.Ama

eğer ticari anlaşmayı bozarsak güç kullanırlar." Ancak, hiçbir zaman hiçbirşeyiçinparaödemeyeninsanlariçinmaliyetpsikolojisini,pazartartışmalarınıanlamakçokzordu.Yedikuşakboyuncasürenbarış,güvensağlamamıştı.

Bu yüzden Savunma adı verilen iş için gönüllü aramaya hiç gerekolmamıştı. Savunma işinin büyük kısmı o kadar sıkıcıydı ki, iş ve oyun içinaynı sözcüğü kullanan Pravca'da ona iş denmez, onun yerine cansıkıntısıanlamına gelen kleggich denirdi. Savunma çalışanları on iki eskigezegenlerarası gemiyi yönetir, onları çalışır durumda ve bir gözcü ağıoluşturacak şekilde yörüngede tutarlardı; ıssız yerlerde radar ve radyo-teleskopiktaramalarısürdürürlerdi;Liman'dasıkıcıgörevleryaparlardı.Yinedeherzamanbeklemelistesidoluolurdu.GençbirAnarres'linekadarfaydacıbir ahlaka sahip olursa olsun, yine de damarlarında yaşam akar, özveri vemutlak hareket için fırsat isterdi. Yalnızlık, dikkat, tehlike, uzay gemileri:Hepsi maceranın çekiciliğini sunuyorlardı. Boş Liman zeplinin görüşalanındançıkıncayakadarShevek'inbumunucamayapıştırmasınanedenolanşeyyalnızcamaceraduygusuydu,amafırlatmaalanındapisbirmadengemisigöremediğiiçinhayalkırıklığınauğradı.

Yeniden esnedi ve gerindi, sonra dışarıya, görülmesi gereken ne varsagörmek için ileriye baktı. Zeplin Ne Thera dağlarının son alçak tepesiniaşıyordu. Önünde, dağların kollarından güneye doğru uzanan, akşamgüneşindeparlayanbüyük,eğimli,yeşilbirkörfezuzanıyordu.

Manzaraya,altıbinyılönceatalarınınbaktığıgibihayranlıklabaktı.

Urras'taki üçüncü Binyıl'da, Serdonou ve Dhun'un astronom rahiplerimevsimlerin Ötekidünya'nın sarımsı kahverengi parlaklığını değiştirmesiniizlemişler, oradaki düzlüklere, tepelere, güneşi yansıtan denizlere gizemliadlar vermişlerdi. Aydaki yeni yılda, diğerlerinden önce yeşillenen bölgeyeAnsHos,AklınBahçesiadınıvermişlerdi:Anarres'inCennet'i.

Daha sonraki binyıllarda teleskoplar onların gerçekten haklı olduklarınıortayakoymuştu.AnsHosgerçektenAnarres'teki enbereketli noktaydı;Ay'agönderilen ilk insanlı gemi de oraya, dağlarla deniz arasındaki yeşil yereinmişti.

AmaAnarres'inCennet'i kuru, soğuk ve rüzgarlı çıkmıştı, gezegenin gerikalanı daha da kötüydü. Orada yaşam balıklardan ve çiçeksiz bitkilerden

ileriyegidememişti.Hava tıpkıUrras'tayüksekyerlerdeolduğugibi inceydi.Güneşyakıyor,rüzgarıdonduruyor,tozboğuyordu.

İlk inişten sonraki iki yüz yılda Anarres araştırılmış, haritası çizilmiş,incelenmiş ama yerleşime geçilmemişti. Urras'ın görkemli vadilerinde birsürüyervarkenniçinuğuldayanbirçöletaşınsınlardı?

Amaburadamadencilikyapılıyordu.DokuzuncuBinyıl'laOnuncuBinyıl'ınbaşlarındaki yağma dönemi Urras'ın maden damarlarını tüketmişti; roketyapımıyetkinleştikçeAy'danmadençıkarmakdüşükverimlicevherlerdenveyadeniz suyundan maden elde etmekten daha ucuza gelmeye başladı. Urrastakvimine göre IX-738 yılında Ne Thera dağlarının eteğinde, cıva çıkarılaneski Ans Hos'ta bir yerleşim birimi kuruldu. Oraya Anarres Kasabası adınıverdiler.Gerçektebirkasabadeğildi,hiçkadınyoktu.Erkeklermadenciyadateknisyen olarak iki üç yıllık görevlere yazılıyor, sonra da eve, gerçekdünyayadönüyorlardı.

Ay ve madenleri Dünya Hükümetleri Konseyi'nin yetki alanındaydı; amaAy'ın doğu yarıküresinde Thu devletinin bir sırrı vardı: bir roket üssüyle,karıları ve çocuklarıyla birlikte oraya yerleşen altın madencileri. GerçektenAy'dayaşıyorlardı,amahükümetlerindenbaşkakimseninbundanhaberiyoktu.Dünya Hükümetleri Konseyi'nde Ay'ı' Uluslararası Odocular Topluluğu'naverme, yani onlar Urras'ta yasalara ve ulusal yönetimlere ölümcül darbeyiindirmedenöncebirdünyavererekonlarısatınalmaönerisidezaten

Thuhükümetinin çöktüğü771yılındayapıldı.AnarresKasabası boşaltıldı,Thu'daki kargaşa sürerken de aceleyle hazırlanmış birkaç röket altınmadencilerini almak üzere gönderildi. Hepsi dönmeyi seçmedi. Bazılarıuğuldayançölüsevmişti.

YirmiyıldanfazlabirsüreboyuncaDünyaHükümetleriKonseyi'ninOdocuGöçmenler için ayırdığı on iki gemi iki gezegen arasında gidip geldi, ta kiyeniyaşamıseçenbirmilyonkişikuruboşluğunöteyanındangetirilenedek.Sonra liman göçmenlere kapatıldı ve yalnızca Ticaret Anlaşması'nınbelirlediğiyükgemilerineaçıldı.OzamanakadarAnarresKasabası'nınnüfusuyüz bin kişiye ulaşmıştı ve ona yeni toplumun yeni dilinde "Akıl" anlamınagelenAbbenayadıverilmişti.

Odo'nun kuruluşunu görecek kadar yaşamadığı toplum için yaptığı

planlarda, merkezsizleştirme önemli bir öğe olmuştu. Uygarlığı kentlerdenkoparmaya çalışmak gibi bir niyeti yoktu Odo'nun. Bir topluluğun doğalbüyüme sınırının, gerekli yiyecek ve güç için hemen çevresindeki bölgeyeolanbağımlılığındayattığınıönesürmesinekarşın,bütüntopluluklarıniletişimveulaşımağlarıylabağlanmasını,böyleliklemallarınvefikirlerin istedikleriheryeregidebilmesini,işlerinyönetimininkolaylıklavehızlayapılabilmesinive hiçbir topluluğun değişim ve alışverişten uzak kalmamasını sağlamayıamaçlamıştı. Ama ağ yukarıdan aşağıya yönetilmeyecekti. Hiçbir denetimmerkezi,hiçbirbaşkentolmayacaktı;kendikendinibesleyenbürokrasiaygıtınave lider, patron, devlet başkanı olmayı amaçlayan bireylerin hükmetmegüdüsünehizmetedecekhiçbirkuruluşolmayacaktı.

Ama Odo, planlarını Urras'ın cömert topraklarını düşünerek hazırlamıştı.Kurak Anarres'te topluluklar kaynak aramak için geniş bir alana yayılmakzorundaydılar; "yeterli olan"ınneolduğukonusundaki anlayışlarınınekadarkısıtlarlarsakısıtlasınlar,ancakbirkaçıkendikendineyetebiliyordu.Gerçektendeçokkısıtkoymuşlardıkendilerine,amaaltınainmeyecekleribirsınırvardı:Kent öncesi, teknoloji öncesi kabile yaşamına dönmeyeceklerdi.Anarşizmlerinin çok ileri bir uygarlığın, karmaşık, çeşitlilik içeren birkültürün,dengelibirekonomininveyüksekbirüretimhızıylamallarınçabukaktarımını sağlayabilecek son derece endüstrileşmiş bir teknolojinin ürünüolduğunu biliyorlardı. Yerleşim birimlerini ayıran uzaklık ne kadar büyükolursa olsun, onlar karmaşık organiklik ilkesine sıkı sıkıya sarıldılar. Önceyolları, sonra evleri yaptılar. Her bölgenin kendine özgü kaynakları veürünleri sürekli diğerlerininkilerle, ince bir denge süreci gözetilerek takasediliyordu: yaşamın, doğal ve toplumsal ekolojinin temel özelliği olan oçeşitlilikdengesiiçinde.

Ama,teşbihusulündesöylendiğigibi,enazındanbirsinirdüğümü,dahadaiyisi,birbeyniolmayansinirsistemiolamazdı.Birmerkezolmalıydı.İşlerinyürümesini,işbölümünüvemallarındağıtımınıeşgüdümleyenbilgisayarlarla,çoğuişsendikasınınmerkezifederatifleribaşlangıçtanberiAbbenay'daydılar.Başlangıçtan beriGöçmenler o kaçınılmazmerkezileşmenin kalıcı bir tehditolduğunun ve bu tehdide ancak sürekli tetikte olarak karşı konulabileceğininfarkındaydılar.

EyyenidoğmuşAnarşi,

sonsuzvaatsonsuzdikkatdinliyorum,

dinliyorumgecedegecekadarderin

beşiğinyanıbaşındaçocukiyimidiye

Pravca'daTober adını alanPioAteanbu şiiriGöç'ünondördüncüyılındayazmıştı.Odocular'ınyenidillerini,yenidünyalarınışiiredönüştürmeçabalarıkatı,kabaveduygulandırıcıydı.

Abbenay,Anarres'inmerkezivebeyni,şimdiorada,zeplininönünde,büyükyeşildüzlükteydi.

Tarlaların o koyu, parlak yeşili başka hiçbir şeyle karıştırılamazdı:Anarres'te bulunmayan bir renkti bu. EskiDünya ürünleri yalnıca burada veKeraDenizi'ninsıcakkıyılarındayetişiyordu.

Başkaherhangibiryerdebaşlıcaürün,yerholumuve'solukel'otuydu.

Shevek dokuz yaşındayken, birkaç ay boyunca akşamüstü okul çalışması,Geniş Ovalar topluluğundaki süs bitkilerinin, çocuklar gibi beslenipgüneşlenmelerigerekenbunarintuhaftıklarınbakımıolmuştu.Huzurvericivetitizlikisteyenbuişteyaşlıbiradamayardımetmiş,onusevmiş,bitkileri,toztoprağı ve işi sevmişti. Abbenay Düzlüğü'nün rengini görünce yaşlı adamı,balık yağı gübresinin kokusunu, küçük, çıplak dallardaki ilk tomurcuklarınrengini,oaçık,Çarpıcıyeşilianımsadı.

Zeplin tarlaların üzerinden geçerken uzakta, canlı tarlaların arasında, tuztaneciklerigibiküplerebölünmüşbeyazbirlekegördü.

Kentindoğuucundangelenbirdizigözkamaştırıcıparıltıyüzündenbirangözlerini kapattı ve siyah noktalar görmeye başladı: Abbenay'ın arıtmatesisleriiçingüneşenerjisisağlayanbüyükparabolikaynalardıbunlar.

Zeplinkentingüneyucundakibiryükdeposuna indi,Shevekdedünyadakienbüyükkentincaddelerinigezmeyeçıktı.

Geniş, temiz caddelerdi bunlar. Gölge yoktu, çünkü Abbenay ekvatorun

yalnızca 30 derece kuzeyindeydi ve rüzgar türbinlerinin güçlü, dar kuleleridışında bütün yapılar alçaktı. Güneş sert, karanlık, mavi-mor bir göktebembeyazparlıyordu.Havaaçıkve temizdi, hiçdumanveyanemyoktu.Herşeydebircanlılıkvardı,hatlarkeskindi,herşeyaçıktı.Herşeyayrı,tekbaşınaduruyordu.

Abbenay'ı oluşturan öğeler herhangi bir başka Odocu topluluktakindenfarklı değildi, yalnızca birkaç katıydı: işlikler, fabrikalar, kamu evleri,yatakhaneler, öğrenme merkezleri, toplantı salonları, dağıtım merkezleri,depolar,yemekhaneler.Enbüyükyapılargenellikleaçıkalanlarınçevresindekümelenmiş,budakentebasitbirhücreseldokukazandırmıştı:birbiriardınagelenalt topluluklarveyamahalleler.Ağırendüstrivegıdafabrikalarıkentinkıyısına yığılmıştı; hücre yapısı burada da yineleniyordu, birbiriyle ilişkiliendüstri birimleri genellikle belli bir alan veya caddede yan yanayerleşmişlerdi. Shevek'in içinden geçtiği buna benzer ilk bölge, bir dizimeydandanoluşan tekstilbölgesiydi;holum ipliği işleme fabrikaları, eğirmeveörmeimalathaneleri,boyahaneler,kumaşvegiysidağıtımmerkezlerindenoluşuyordu; her alanın merkezinde, yerel endüstriyi gururla sergileyen,boyacının sanatının her türlü rengine boyanmış flama ve bayraklarla baştanaşağıdonanmışdireklerdenoluşanküçükbirormanvardı.Kenttekiyapılarınçoğu bubirine çok benziyordu; taştan veya dökme köpüktaşından basit amasağlarnca yapılmışlardı. Bazıları Shevek'e çok büyük geliyordu, ama hemenhepsi,depremlerinsıklığıyüzündentekkatlıydı.Aynınedenlecamlarküçüktüvekırılmayan, sertbir silikonplastiğindenyapılmıştı.Gerçiküçükttiler, amaçok fazla cam vardı, çünkü gün doğumundan bir saat öncesinden günbatırnındanbirsaatsonrasınadekyapayışıksağlanmıyordu.Dışardakiısı15dereceninüzerine çıktığında ısıtmadakesiliyordu.Abbenay'da enerji sorunuolmasıdeğildibununnedeni, rüzgar türbinlerive ısınmadakullanılanyer ısıfarkıüreteçlerigereklienerjiyisağlayabiliyordu;amaorganikekonomiilkesitoplumun işleyişi için o kadar temel bir şeydi ki, ahlakı ve estetiğietkilememesi düşünülemezdi. "Aşırılık dışkıdır," diye yazıyordu OdoAnaloji'de."Bedendekalandışkıdazehirdir."

Abbenay zehirsizdi: çıplak, parlak bir kent, renkler açık ve keskin, havatemiz.Sessizdi.Tuztaneciklerigibiapaçıkgörebilirdinizherşeyi.

Hiçbirşeygizlideğildi.

Alanlar,sadecaddeler,alçakyapılar,duvarsızavlularsüreklibircanlılıkve

etkinlikledoluydular.Shevekyürürkensüreklidiğer insanlarınyürüdüğünün,çalıştığının,konuştuğunun,yüzleringeçtiğinin,seslerinçınladığının,dedikoduyaptığının, şarkı söylediğinin, insanların yaşadığının, bir şeyler yaptığının,hareket halinde olduklarının farkındaydı. İşlik ve fabrikaların ön yüzlerialanlara ya da açık avlulara bakıyordu ve kapıları açıktı. Bir cam atölyesinigeçti,birişçibüyük,erimişbircamdanbalonu,çorbasınıkarıştıranbiraşçınınrahatlığıyla karıştırıyordu. Hemen onun yanında, inşaatta kullanılmak üzeretaşköpüğüdökülenbir avluvardı; takımınustabaşı olan, tozdanbembeyaz işgiysisi içindeki iri kadın, bir kalıbın dökülmesini yüksek sesle ve akıcı birdilleyönetiyordu.Dahasonraküçükbirtelfabrikası,birbölgeçamaşırhanesi,müzikaletlerininyapılıptamiredildiğibirişlik,bölgeeşyadağıtımmerkezi,bir tiyatrovebirkiremit imalathanesigeliyordu.Hepsindesüregidenfaaliyetbüyüleyici ve çoğunlukla da göz önündeydi. Çevrede çocuklar dolaşıyordu,bazılarıbüyüklerlebirlikteçalışıyor,birkısmıçamurdançörekleryapıyor,birkısmısokaktaoynuyordu;biriiseöğrenmemerkezininçatısınatünemiş,başınıbirkitabagömmüşoturuyordu.Telüreticisi,dükkanınönünüboyalıtellerdenyapılmış neşeli ve süslü sarmaşık şekilleriyle kaplamıştı. Çamaşırhaneninsonunadekaçıkkapılarındandışarıtaşanbuharvekonuşmagürültüsüsersemediciydi.Hiçbirkapıkilitlideğildi;çokazıkapalıydı.Hiçbirgizlilikvehiçbirreklamyoktu.Hepsioradaydı,bütünçalışma,kentinbütünyaşamı,görmeyevedokunmaya açık, bekliyorlardı.Arada bir deDepoCaddesi'nden bir şey yanyatarakvezilçalarakgeliyordu;tıklımtıklımdolu,insanlarınsahanlıklarındaçiçekler gibi dizildikleri bir araçtı bu; yaşlı kadınlar araç inecekleri duraktayavaşlamayıncaküfrübasıyorlar,birçocukevyapımıüçtekerleklibisikletiyledelice onu kovalıyor, kavşaklarda yukandaki tellerden etrafa kıvılcımlarsaçılıyordu: sanki caddelerin o sessiz yoğun canlılığı, arada bir boşalmanoktasına geliyor ve boşluğu bir çatırtı ve ozon kokusuyla aşıyordu.BunlarAbbenay tramvaylarıydı, onlar geçerken insanın arkalarından seslenesigeliyordu.

DepoCaddesibeşbaşkacaddeninçimenlerveağaçlardanoluşanüçgenbirparka bağlandığı büyük, havadar bir yerde bitiyordu. Anarres'teki parklarınçoğu,toprakveyakumdanoluşanveiçindebirazçalı, ikiüçdeağaçholumubulunanoyunalanlarıydı.Bu isedeğişikti.Shevekboşkaldırımıgeçipparkagirdi;parkonuçekiyordu,çünküonudefalarcaresimlerdegörmüştü,yabancıağaçları, Urras ağaçlarını yakından görmek, bu kalabalık yapraklarınyeşilliğini yaşamak istiyordu. Güneş batıyordu; gök berraktı ve alabildiğineuzanıyor, ufukta mora doğru kararıyordu; ince atmosferin ötesinde uzayınkaranlığı görülüyordu.Ağaçların altına yürüdü, dikkatli ve düşünceliydi. Bu

kalabalık yapraklar aşırılık değil miydi? Ağaç holumu dikenlerle gayet iyiidare ediyordu, üstelik onlarda fazlalık da yoktu.Bütün bu cömert yapraklaryalnızca aşırılık ve dışkı değil miydiler? Böyle ağaçlar zengin bir toprak,düzenlisulamavebüyükbirözenolmadanyaşayamazlardı.Savurganlıklarınıve umursamazlıklarını onaylamıyordu. Ağaçların altında, aralarında yürüdü.Yabancı çimenler ayağının altında yumuşacıktı. Canlı et üzerinde yürümekgibiydi. Yeniden yola döndü. Ağaçların karanlık kolları başının üzerindeuzanıyor, çok sayıdaki geniş, yeşil ellerini üstünde tutuyorlardı. Korkmayabaşladı.Kutsanmayıistememesinekarşınkutsandığınıhissetti.

Biraz önünde, kararan patikanın ötesinde biri taş bir sıranın üzerineoturmuş,birşeylerokuyordu.

Shevek yavaşça ilerledi. Sıraya geldi ve ağaçların altında, grialtın sarısıalacakaranlıktabaşıkitabınaeğilmişoturanşeklebaktı.Elli-altmışyaşlarında,garipgiyinmiş,saçıbaşınınarkasındatopuzyapılmışbirkadındı.Çenesindekisoleliağzınınsertifadesinihemenhemengizliyordu,sağelikağıtlarıdizininüzerinde tutuyordu.Çok ağırdı bu kağıtlar, üzerlerindeki soğuk el de ağırdı.Işık hızla sönüp gidiyordu, ama kadın başını kaldırmıyordu. ToplumsalOrganizma'nınmüsveddeleriniokumayadevamediyordu.

ShevekbirsüredahaOdo'yabakmayadevametti,sonraonunyanına,sırayaoturdu.

Statüdiyebirkavramıyoktu,ayrıcasıradadahaçokyervardı.

Yalnızcabirdostlukdürtüsüylehareketediyordu.

Güçlü, hüzünlü şekle baktı, sonra da ellere, yaşlı bir kadının ellerine.Gölgeler içindeki dallara baktı. Yaşamında ilk defa Odo'nun, yüzünüçocukluğundan beri bildiği, fikirleri kendi beynindeki ve tanıdığı herkesinbeynindekienmerkezivekalıcı şeylerolanOdo'nunhiçbirzamanAnarres'eayak basmadığını, yeşil yapraklı ağaçların gölgesinde, hayal edilemeyecekkentlerde, bilinmeyen dilleri konuşan insanlar arasında, bir başka dünyadayaşadığını, orada öldüğünü ve gömüldüğünü fark etti. Odo bir yabancı, birsürgündü.

Gençadamalacakaranlıktaheykelinyanındaoturuyordu,ikisidesessizdi.

Ensonundahavanınkarardığınıfarkederekkalktıveyinecaddelerevurdu

kendini;MerkeziBilimEnstitüsü'nenasılgideceğinisordu.

Uzakdeğildi;orayavardığındaışıklaryanalıçokolmamıştı.Giriştekiküçükofistebirkayıtgörevlisiyadanöbetçivardı,kitapokuyordu.Dikkatiniçekmekiçin açık kapıya vurmak zorunda kaldı. "Shevek," dedi. Yabancı biriylekonuşmaya başlarken tutunabileceği bir dal uzatmak için adını söylemekgelenektendi.Uzatılacakbaşkapekbirdalyoktu.Rütbeler,rütbeyerinegeçenterimler,geleneksel,saygılıhitapşekilleriyoktu.

"Kokvan,"diyeyanıtladıkadın."Sendüngelmeyecekmiydin?"

"Yükzeplinitarifesideğişti.Yurtlardanbirindeboşbiryatakvarmı?"

"46numaraboş.Avlununöteyanında,soldakiyapı.SanaSabul'danbirnotvar.Sabahfizikofisindeonugörmeniistiyor.

"Teşekkürler!" dedi Shevek, sonra eşyalarını -kışlık bir palto ve bir çiftyedekbotu-sallayarakgeniş,asfaltlanmışavluyugeçti.Dörtgenavlunundörtbir yanındaki odaların ışıkları yanıyordu. Sessizlikte bir mırıldanma vardı,insanlarınvarlığıhissediliyordu.Kentgecesininaçık,keskinhavasındabirşeykıpırdıyordu,birçatışmaduygusu,birvaat.

Akşam yemeği saati geçmemişti, dönüp Enstitü yemekhanesinde sonradangelen birine ayıracak fazla yemek olup olmadığına bakmaya karar verdi.Adınınzatengünlük listeyeeklendiğinigördü,yemekdeharikaydı.Tatlıbilevardı, konserve meyve kompostosu. Shevek tatlıları seviyordu, son yemekyiyenlerden biri olduğu için epeyce meyve kalmıştı, bir tabak daha aldı.Yemeğini tek başına, küçük bir masada yiyordu. Yakındaki daha büyükmasalardakümelenmişgençinsanlaryemeklerinibitirmiş,sohbetediyorlardı;argonun düşük ısılardaki davranış özellikleri, bir kimya öğretmeninin birkonferanstaki davranışı ve zamanın varsayılan eğimleri üzerine tartışmalarduydu.Birkaçkişionabaktı;amaküçüktopluluklardakiinsanlarınyaptığıgibigelip onunla konuşmadılar; bakışları düşmanca değildi, belki biraz meydanokurgibiydi.

46numaralıodayıbirkamukonutunda,kapılarıkapalıuzunbirkoridordabuldu. Anlaşılan hepsi tek kişilik odalardı, kayıt görevlisinin kendisini niyeburayagönderdiğinimeraketti.İkiyaşındanberihepyatakhanelerde,dörtilaon kişilik odalarda yaşamıştı. 46 numaranın kapısını çaldı. Sessizlik. Kapıyıaçtı. Oda küçük ve tek kişilikti, boştu, koridordan gelen ışıkla hafifçe

aydınlatılıyordu.Lambayıyaktı. İki iskemle,birmasa,epeycekullanılmışbirhesapcetveli,birkaçkitapveyatağınüstündedüzenlicekatlanmış,elörgüsü,kavuniçi bir battaniye. Burada başka biri yaşıyordu, kayıt görevlisi bir hatayapmışolmalıydı.Dışarıçıkıpkapıyıkapattı.Lambayısöndürrnekiçinkapıyıyeniden açtı. Masada, lambanın altında, bir parça kağıda karalanmış bir notvardı:"Shevek,Fizikofisi,sabah2-4-1-154.Sabul."

Paltosunubiriskemleyeastı,botlarınıyerekoydu.Birsüredurupkitapların,yeşil kaplı, kaplarında Yaşam Çemberi basılmış standart fizik ve matematikreferans kitaplarının başlıklarını inceledi. Paltosunu dolaba astı, botlarınıortadan kaldırdı. Dolabın perdesini dikkatle çekti. Odayı kapıya kadaradımladı:dörtadım.Oradabirandahaneyapacağınıbilemedendurdu,sonra,yaşamıboyuncailkdefa,kendiodasınınkapısınıkapattı.

Sabul kırk yaşlarında, ufak tefek, tıknaz, düzensiz bir adamdı. Yüzündekikıllar genelde rastlandığından daha koyu renkli ve sertti, çenesine doğrudüzenli bir sakala dönüşüyordu. Kalın, kışlık bir tünik giyiyordu,görüntüsündengeçenkıştanberionugiydiğianlaşılıyordu;kolyenıerikirdenkararınıştı. Davranışları acele ve isteksizeeydi. Kopuk kopuk konuşuyordu,tıpkıkağıtparçalarınakaraladığıgibi.Homurdanıyordu."İocaöğrenmelisin,"diyehomurdandıShevek'e.

"İocaöğrenmekmi?"

"İocaöğrendedim."

"Neden?"

"Urrasfiziğiokuyabilmeniçin!Atro,To,Baisk,buadamları.

Kimse onları Pravca'ya çevirmedi, çevireceği de yok.Anarres'te belki altıkişianlayabilironu.Herhangibirdilde."

"İoca'yınasılöğrenebilirim?"

"Dilbilgisivebirsözlükle!"

Sheveksabırlıydı."Neredebulabilirimbunları?"

"Burada," diye homurdandı Sabul. Küçük, yeşil kaplı kitapların dağınık

durduğuraflarıkarıştırmayabaşladı.Hareketlerisertverahatsızediciydi.Altraflardanbirindeikikalın,ciltsizkitapbulduvemasanınüzerineattı."Atro'yuİoca'dan okuyacak düzeye gelince bana haber ver. O zamana kadar seninleyapacakişimyok."

"BuUrras'lılarnasılbirmatematikkullanıyorlar?"

"Seninanlayamayacağınbirşeydeğil."

"Buradazamantopolojisiüzerindeçalışankimsevarmı?""Evet,Turetvar,onadanışabilirsin.Dersinegirmenegerekyok."

"Gvarab'ınderslerinegirmkistiyordum."

"Neden?"

"Frekansvedevirüstüneçalışmaları"

Sabul oturdu, sonra yine kalktı. Yerinde duramıyordu, çekilmiyordu budoğrusu, yerinde duramıyordu ama yine de katıydı, ağaçtesteresi gibi biradamdı."Zamanharcama.Ardışıklıkkuramındaoyaşlıkadındançokilerdesin,yumurtladığıdiğerFikirlerisebeşparaetmez."

"Eşzamanlılıkilkeleri'yleilgileniyorum."

"Eşzamanlılık mı! Mitis sana orada ne gibi çıkarcı saçmalıklar öğretti?"Fizikçidikdikbakıyordu,alnındakidamarlarsert,kısasaçlarınınaltındaşişipduruyordu.

"Bendeaynıkonudabirortakçalışmadersiayarladım."

"Büyü artık. Büyü. Büyüme zamanı geldi. Şimdi buradasın. Burada fiziküzerine çalışıyoruz, din üzerine değil. Gizemciliği bırak ve büyü. İoca'yı nekadarzamandaöğrenebilirsin?"

"Pravca'yıöğrenmekbirkaçyılımıaldı,"dediShevek.Sabulbuküçükalayıanlamamıştı.

"Ben on dekadda öğrendim. To'nun Giriş'ini okuyacak kadar. Hay aksi,üzerindeçalışacakbirmetnegereksiniminvar.Pekalaoolabilir.Burada.Bir

dakika."Taşmayayüztutmuşbirçekmeceyikarıştırdıvesonundagarip,mavikaplı, üzerindeYaşamÇemberi olmayan bir kitap çıkardı.Başlık altın sarısıharflerle yazılmıştı vePoileaAflo-iıe gibi anlamsız bir şeydi, bazı harflerinşekilleri deyabancıydı.Shevekkitababaktı, Sabul'dan aldı ama açmadı.Onututuyordu, görmek istediği şeyi, yabancı nesneyi, başka bir dünyadan gelenmesajı.

Palattın kendisine gösterdiği kitabı, sayılar kitabını anımsadı. "Onuokuyabildiğin zaman gel," diye homurdandı Sabul. Shevek gitmek üzeredöndü.Sabul'unhomurtusuyükseldi."Okitaplarıkimseyeverme!Onlargenelkullanımiçindeğil."

Gençadamdurakladı,geridöndü,biransonrasakin,birazdaçekingenbirsesle,"Anlamadım,"dedi.

"Başkakimseninonlanokumasınaizinverme!"

Shevekyanıtvermedi.

Sabul yine ayağa kalkıp ona yaklaştı. "Dinle. Şimdi sen Merkezi BilimEnstitüsü'nünveFizikSendikası'nınbirüyesisin,benimleçalışıyorsun.Anlıyormusunbunu?Ayrıcalıksorumluluktur.Doğrumu?"

"Paylaşmamam gereken bilgiler edineceğim," dedi Shevek kısa birduraklamadansonra,cümleyimantıksalbirönermeymişgibisöylemişti.

"Sokaktabirpaketpatlayıcıbulsanonlanönünegelenherçocukla'paylaşır'mıydın?Okitaplarbirerpatlayıcı.Şimdibenianlıyormusun?"

"Evet."

"iyi o zaman." Sabul arkasını döndü, belirli bir öfkeyle değil, alışkanlıkhaline gelmiş bir öfkeyle kaşlarını çatmıştı. Shevek elindeki dinamitlokumlarını dikkatle, tiksintiyle ve insanı yiyip bitiren birmerakla taşıyarakdışarıçıktı.

İocaöğrenmeküzereçalışmayakoyuldu.Sabul'unuyarısıüzerine,birazdaaklınayattığından,46numaralıodadayalnızçalışmayabaşladı.

Çocukluğundan beri birçok bakımdan başkalanndan farklı olduğunu

biliyordu.Birçocukiçinböylebirfarklılığınbilinciçokacıvericidir,çünkühenüz bir şey yapmamış ve bir şey yapacak durumda olmadığından, bunumazurgösteremez.Kendiaçılarındanfarklıolanbüyüklerinvarlığı,böylebirçocuğuntekgüvenkaynağıdır;Shevekisebunasahipdeğildi.Babasıgerçektenson derece güvenilir ve şefkatliydi. Shevek ne olduysa ve ne yaptıysa Palatonaylamışvesadıkkalmıştı.AmaPalat'tabufarklılıkbelasıyoktu.Obaşkalarıgibiydi,toplulukyaşamınınçokkolaygeldiğibütünodiğerlerigibi.Shevek'iseviyordu;amaözgürlüğünneolduğunu,bunuaşabilentekşeyolanoherkesinyalnızlığınasaygıgöstermeduygusununneolduğunugösteremezdiona.

Bu yüzden Shevek, komün yaşantısının günlük olağan ilişki vekarşılaşmalarıyla ve birkaç arkadaşın dostluğuyla dengelenen içedönük biryalnızlığaalışıktı.Abbenay'dahiçarkadaşıyoktu,yatakhanedekalmadığıiçinde hiç arkadaş edinmedi. Daha yirmi yaşındayken, dışadönük olamayacakkadarkendikarakteriyleaklınıngaripliklerininbilincindeydi;içinekapanıkveuzaklarda gibiydi; sınıf arkadaşlan da uzaklığının gerçek olduğunu sezipçoğunluklaonayaklaşmayaçalışmıyorlardı.

Odasındaki dokunulmazlık kısa zamanda onun için vazgeçilmez olmuştu.Tam bağımsızlığını sonuna kadar tadıyordu. Odasından ancak yemekhanedekahvaltı etmek, akşam yemeği yemek, bir de jimnastiğe alışkın kaslarınıyumuşatmak için caddelerde kısa bir günlük gezinti yapmak amacıylaçıkıyordu; sonra46numaralıodayave İocadilbilgisinegeridönüyordu.Biriki dekadda bir, "onuncu gün" topluluk çalışma görevine çağrılıyordu, amabirlikte çalıştığı insanlar küçük bir toplulukta olduğu gibi yakın tanıdıklardeğil,yabancılardı;buyüzdenbubedenselçalışmagünleri,yalnızlığınaveyaİoca'dakiilerlemesinepsikolojikbirengeloluşturmuyordu.

Karmaşık, mantıksız ve çeşitli- kalıplardan oluşan dilbilgisi ona zevkveriyordu. Temel kelimeleri öğrendikten sonra hızlı öğreniyordu, çünkü neokuduğunubiliyordu;alanıveterimleritanıyordu,takıldığızamandayakendiiçgüdüsü,yadamatematikselbirdenklemnereyevardığınıgösteriyordu.Herzaman daha önce vardığı yerler olmuyordu bunlar. To'nun Zaman FiziğineGiriş'i yeni başlayanlar için bir el kitabı sayılmazdı. Kitabın yarısınageldiğindeShevekartıkİocaokumuyordu,fizikokuyordu;Sabul'unonanedenherşeydenönceUrrasfiziğiniokuttuğunudaanlıyordu.Anarres'tesonyirmi-otuz yıldan beri yapılan her şeyin çok ilerisindeydiler. Sabul'un Ardışıklıküzerine çalışmalarındaki en parlak buluşlar, çoğunlukla İoca'dan kaynakgösterilmedenyapılançevirilerdi.

Sabul'unonasadakagibiverdiğidiğerkitapları,çağdaşUrrasfiziğininöndegelen örneklerini bir çırpıda okudu. Yaşamı gittikçe daha kapalılaşıyordu.Öğrencisendikasındaetkindeğildi,uyuşukFizikFederasyonudışındakihiçbirsendikaveyafederatiftoplantısınadakatılmıyordu.Hemtoplumsaleylem,hemdetoplumsallığınaraçlarıolanböylegruplarıntoplantıları,herhangibirküçüktoplulukta yaşamın iskeletini oluştururlardı; oysa burada, kentte, çok dahaönemsizgörünüyorlardı.Herhangibirionlar içingereklideğildi;herzamanişleriyürütmeyehazır,hemdeyeterinceiyiyürütecekbaşkalarıvardı.Shevekonuncu gün görevleriyle konutundaki ve laboratuvarlardaki olağan temizlikişleri dışındaki zamanını tümüyle kendine ayırabiliyordu. Sık sık jimnastiği,aradabirdeyemeğiihmalediyordu.Amaizlediğiderslerdenbirini,Gvarab'ınFrekansveDevirüzerineçalışmagrubunuhiçkaçırmıyordu.

Gvarab sık sık konudan konuya atlayacak ve anlaşılmaz şeyler anlatacakkadar yaşlıydı. Derslerine devam az ve düzensizdi. Kısa zamanda büyükkulaklı,zayıfoğlanınteksüreklidinleyicisiolduğunufarketti.Dersionuniçinanlatmaya başladı. Oğlanın parlak, sabit, zeki gözleri kendininkilerlekarşılaştı,onusakinleştirdi,uyandırdı;odacanlandı,yitirdiğigörüyüyenidenkazandı. Uçmaya başladı, odadaki diğer öğrenciler kafaları karışmış veyaşaşırmış, hatta -eğer korkacak kadar akılları varsa- biraz korkmuş bir haldeonabakakaldılar.Gvarabbirçokinsanıngörebileceğindençokdahagenişbirevren görüyordu, bu da kafalarını karıştırıyordu. Parlak gözlü çocuk onugözünü kırpmadan izliyordu. Gvarab onun gözünde kendi coşkusunugörüyordu. Sunduğu, bir ömür boyunca sunduğu, şimdiye kadar kimseninonunla paylaşmadığı şeyi o alıyor, paylaşıyordu.Onunkardeşiydi, elli yıllıkbirboşluktankopupgelenkurtuluşuydu.

Bazenfizikofisindeveyayemekhanedekarşılaştıklarındadoğrudandoğruyafizik hakkında konuşmaya başlıyorlardı, ama başka zamanlarda Gvarab'ınenerjisi bunun için yetersiz kalıyordu, o zaman söyleyecek pek fazla şeybulamıyorlardı, çünkü yaşlı kadın da en az genç adam kadar utangaçtı."Yeterinceyemiyorsun,"diyorduona.Odagülümsüyorvekulaklarınakadarkızarıyordu.İkisidesöyleyecekbaşkaşeybulamıyorlardı.

Enstitü'dekialtıayınınsonundaShevekSabul'a"Atro'nunSonsuzArdışıklıkHipotezi'ninEleştirisi"adlıüçsayfalıkbirtezverdi.Sabulbirdekadsonratezigeriverdive"İoca'yaçevir,"diyehomurdandı.

"Zatençoğunuİocayazdım,"dediShevek,"ÇünküAtro'nunterminolojisini

kullanıyordum.Orijinalindenkopyaederim.

''Niçin?"

"Niçin mi? O Allahın cezası çıkarcı Atro'nun okuyabilmesi için! Gelecekdekadınbeşindebirgemivar."

"Gemimi?"

"Urras'tangelenbiryükgemisi!"

Böylece Shevek ayrı bırakılmış dünyalar arasında petrol ve cıva dışındabaşka şeylerin de gidip geldiğini keşfetti; yalnızca kitaplar, okuduklarınabenzer kitaplar değil, mektuplar da vardı. Mektuplar! Mülkiyetçilere, gücüneşitsiz dağılımını temel alan hükümetlerin tebasına,DevletAygıtı'nın öğeleriolmayıseçtikleri içinkaçınılmazolarakbaşkalarını sömürenvebaşkalarıncasömürülenkişileregidenmektuplar.Butürinsanlargerçektenözgürinsanlarlasaldırgan olmayan, gönüllü bir fikir alışverişinde bulunuyorlar mıydı?Gerçekten eşitliği kabul edip entelektüel dayanışmaya katılabilirler miydi,yoksa yalnızca hükmetmeye, güçlerini ilan etmeye, sahip olmaya mıçalışıyorlardı? Bir mülkiyetçiyle gerçekten mektuplaşma düşüncesi onudehşetedüşürdü;amabunuöğrenmekilginçolabilirdi...

Abbenay'daki ilk altı ayında onu buna benzer o kadar çok keşfezorlamışlardı ki çok saf olduğunu, belki de hala öyle kaldığını kabul etmekzorundakaldı:akıllı,gençbiradamınkolaykolaykabullenmeyeceğibirşey.

Bukeşiflerinilkivehalaenzorkabuledileni,İocaöğrenmekamabilgisinikendine saklamak zorunda olmasıydı: Onun için o kadar yeni ve ahlakaçısından o kadar kafa karıştırıcıydı ki, hala karar verememişti. Görünürdebilgisini paylaşmamakla kimseye zarar vermiyordu. Öte yandan onlarınShevek'in İoca bildiğinden ve kendilerinin de öğrenebileceğinden haberdarolmaları ne gibi bir zarar verebilirdi? Kuşkusuz özgürlük, gizlilikten çokaçıklıktayatıyordu,özgürlükiçindeherzamanriskegirmeyedeğerdi.Riskinneolduğunudagöremiyorduzaten.BirkeresindeSabul'unyeniUrrasfiziğiniözelolarak saklamak istediğini, ona bir mal, Anarres 'teki meslektaşlarıüzerindebir güçkaynağı olarak sahipolmak istediğini düşünmüştü.AmabufikirShevek'indüşünmealışkanlıklarınaokadar tersdüşüyorduki,beynindeaçıkça oluşturmakta güçlük çekiyordu, fıkir berraklaşınca da iğrenerek,gerçekteniğrençbirdüşüncegibianındabastırdıbunu.

Sonra özel oda da bir başka ahlaki diken olarak önünde duruyordu.Çocukken özel bir odada uyumak, başkalarını hoşgörü gösteremeyeceklerikadarçokrahatsızettiğinizigösterirdi;bencilliketmişsinizdemekti.Yalnızlık,gözden düşmeyle eş anlamlıydı. Erişkinler için özel odaların tek anlamıcinseldi.Herkamukonutundabirkaçözelodavardı,cinselilişkidebulunmakisteyen bir çift bu odalardan birini bir geceliğine, bir dekad boyunca ya daistediği kadar kullanabilirdi.Eşliğe başlayanbir çift ise iki kişilik bir odayageçerdi; iki kişilik odaların bulunmadığı küçük kentlerde genellikle konutunucunabirodaeklenirdi,böylece"eşlerkatarı"adıverilenuzun,alçak,dağınıkyapılar oda oda yaratılabilirdi. Cinsel eşleşme dışında yatakhanelerdeyatmamak için hiçbir neden yoktu. İnsan küçük veya büyük bir yatakhaneseçebilir, oda arkadaşlarını sevmezse başka bir yatakhaneye geçebilirdi.Herkes çalışması için gerekli işlik, laboratuvar, stüdyo, ambar veya ofisibulabiliyordu; insan banyoda istediği kadar yalnız veya başkalarıylakalabilirdi; cinsel gizlilik özgürce elde edilebilen ve toplumsal olarak dabeklenenbirşeydi;bununötesindegizlilikişlevseldeğildi.Fazlalıkveisraftı.Anarresekonomisitektekevvekatlarınyapılmasını,bakımını,ısıtılmasınıveışıklandırılmasınıkaldıramazdı.Doğasıgereğigerçektenyalnızlığısevenbiritoplumdan uzaklaşıp kendi başının çaresine bakmak zorundaydı. Bunuyapmakta tümüyle özgürdü. İstediği bir yerde kendine bir ev yapabilirdi.(Ancak eğer ev iyi bir manzarayı veya verimli bir toprağı bozarsakomşularındanbaşkabiryeretaşınmasıiçinbüyükbaskıgelirdi.)DahaeskiceAnarres topluluklarının kıyılarında toplumsal bir türün üyeleri değillermişgibi davranan birçok yalnız yaşayan kişi vardı. Ama insan dayanışmasınınayrıcalık ve zorunluluğunu seçenler için yalnızlık, sadece bir işlevi olduğuzamandeğerliydi.

OyüzdenShevek'inözelbirodayakonulmayailktepkisiyarıhoşnutsuzluk,yarı utanç olmuştu. Onu neden buraya tıkmışlardı? Kısa zamanda nedeninibuldu.Onunyaptığıtürdekiçalışmalariçinbiçilmişkaftandıburası.Eğergeceyarısıaklınabirşeygelirse ışığıaçıpaklınageçenikağıdageçirebilirdi;günağarırken gelirse, kalkmakta olan dört beş oda arkadaşının konuşmalarıylakafasından silinipgitmezdi; hiçgelmezsevebütüngününümasasındaoturuppencereden dışarıyı seyrederek geçirirse de niye tembellik ettiğini merakedecekkimseyoktu.Yalnızlıkcinsellikiçinnekadaristenecekbirşeyse,fizikiçin de o kadar istenecek bir şeydi. Ama her şeye rağmen, ille de gereklimiydi?

Enstitü yemekhanesinde akşam yemeğinden sonra her zaman tatlı vardı.

Shevektatlıyıçokseviyor,fazlaolduğuzamandaalıyordu.Vicdanı,organik-toplumsalvicdanıysahazımsızlık çekiyordu.Abbenay'danMutlak'akadarheryerdekiyemekhanelerdeherkesaynışeyipaylaşmıyormuydu?Onahepböylesöylenmiş,hepöyleolduğunugörmüştü.Doğalolarakyerelfarklılıklarvardı:bölgeselözellikler,kısıntılar,fazlalar,ProjeKamplarıgibidurumlardageçiciönlemler, kötü aşçılar, iyi aşçılar, aslında değişmeyen bir çerçevede sonsuzfarklı durum vardı.Amamalzemesiz tatlı yapacak kadar usta bir aşçı yoktu.Birçok yemekhanede her dekadda bir-iki kez tatlı verilirdi. Burada her geceveriliyordu. Neden? Merkezi Bilim Enstitüsü'nün üyeleri diğer insanlardandahamıiyiydi?

Shevek bu soruları kimseye sormadı. Toplumsal vicdan, başkalarınıngörüşleri, çoğuAnarres'linindavranışınıyönlendirenenbüyükahlakigüçtü,ama onda çoğundakinden daha az güçlüydü. Bu yüzden sorunlarının çoğu,başkainsanlarınanlamadığı,kendikendine,sessizceçözmeyealıştığıtürdendi.Kendisi içinbazıyönlerdenzamanfiziğisorunlarındançokdahazorolanbusorunlarıdaböylehalletti.Kimsenindüşüncesini sormadı.Yemekhanede tatlıyemektenvazgeçti.

Ancak bir yatakhaneye taşınmadı. Ahlaki rahatsızlığı pratik rahatlıklakarşılaştırdıveikincisinidahaönemlibuldu.Özelodadadahaiyiçalışıyordu.İş,yapmayadeğerdiveodaiyiyapıyordu.

Toplumu için merkezi bir işlevi vardı. Sorumluluk, ayrıcalığıhaklılaştırıyordu.

Böyleceçalışmayadevametti.

Kilo kaybetti; dünya üzerinde uçar gibi yürüyordu. Fiziksel çalışmaeksikliği, iş çeşitliliği eksikliği, toplumsal ve cinsel ilişki eksikliği, bunlarınhiçbiri ona eksiklikmiş gibi gelmiyor, özgürlükgibi geliyordu.Oözgür birinsandı: istediğişeyi, istediğizaman, istediğikadaryapabiliyordu.Yapıyorduda.Çalışıyordu.Çalışıyor/oynuyordu.

TutarlıbirEşzamanlılıkKuramı'nadoğrugidenbirdizihipoteziçinnotlarkaralıyordu.Amabuçokönemsizbiramaçgibigörünmeyebaşladı;çokdahabüyükbir amaçvardı- eğer ulaşabilirse: birleşik birZamankuramı.Kendinibüyük, açık bir alanın ortasında bir odaya kapatılmış hissediyordu: alançevresinisarmıştı,dışarıbiryol,açıkbiryolbulabilseydi...Sezgisibirsaplantı

halinedönüşmüştü.Osonbaharvekışboyuncauykualışkanlığınıgittikçedahada azaltmıştı. Gece bir-iki saat ve gün boyunca bir-iki saat daha onun içinyeterliydi;bu tür şekerlemelerdahaöncekiderinuykularıgibideğildi, sankibaşka bir düzeyde uyanmaktı, düşlerle o kadar doluydu ki. Canlı düşlergörüyordu, düşler çalışmasının bir parçasıydı. Zamanın, kaynağına doğruyukarı akan bir ırmak gibi kendi üstüne katlandığını görüyordu. İki anıneşzamanlılığını iki elinde tutuyordu, ellerini ayırdığında iki anın bölünensabunköpüklerigibiayrıldıklarınıgörerekgülümsedi.Tamolarakuyanmadankalkıp günlerden beri ondan kaçıp duran matematik formülünü karaladı.Uzayın, merkezdeki bir boşluğa doğru yaklaşıp duran, çöken bir küre gibiüzerinedoğrubüzüldüğünü,yaklaştığını,yaklaştığınıgördüveboğazındabirimdatçığlığıtıkanmış,sessizcekendisonsuzboşluğununbilgisindenkaçmayaçalışarakuyandı.

Kışın sonlarına doğru soğuk bir akşamüstü, kütüphaneden eve dönerken,postakutusundakendinebirmektupolupolmadığınabakmakiçinfizikofisineuğradı. Kuzeybatışı Bölge Enstitüsü'ndeki arkadaşlarına hiç yazmadığından,mektupbeklemesiiçindebirnedenyoktu;amabirkaçgündürkendinipekiyihissetmiyordu,eniyihipotezlerininyanlışolduğunukendikendinegöstererekaltı aylık zorlu bir çalışmadan sonra başladığı noktaya geri dönmüştü; fazmodeli kullanışlı olamayacak kadar bulanıktı, boğazı ağrıyordu, tanıdığıbirindenbirmektup almayıyada en azından fizikofisindemerhabadiyecekbirinibulmayıdiliyordu.AmaSabul'danbaşkakimseyoktu.

"BakburayaShevek."

Yaşlı adamın uzattığı kitaba baktı: ince bir kitap, yeşil ciltli, kapağındaYaşam Çemberi. Alıp başlık sayfasına baktı: "Atro'nun Sonsuz ArdışıklıkHipotezi'nin Eleştirisi." Kendi makalesi, Atro'nun onayı, savunması veShevek'in yanıtından oluşuyordu. Pravca' ya çevrilmiş ya da yenidençevrilmiştiveAbbenay'dakiÜDEmatbaalarındabasılmıştı.İkiyazaradıvardı:Sabul,Shevek.

SabulkafasınıShevek'inelindekikopyayauzattıveşeytancaseyretti.Hırıltılıbir kıkırdamayla gülmeye başladı. "Atro'nun işini bitirdik. İşini bitirdik okahrolası çıkarcının! Şimdi 'çocuksu belirsizlik'ten bahsetsinler bakalım!"Sabul,kuramsalçalışmalarından"Odocudogmanınher türlüdüşüncealanınabulaştırdığı taşralılık ve çocuksu belirsizlikle malul" diye bahseden İeu Eunüniversitesi yayını Fizik Dergisi'ne on yıllık bir nefret besliyordu. "Şimdi

kimin taşralı olduğunu görecekler!" dedi sırıtarak. Bir yıllık tanışıklığıboyuncaShevekonungüldüğünühiçgörmemişti.

Shevek odanın öbür ucuna gidip oturdu, bunu yapmak için masalardanbirininüstündekikağıtyığınını indirmesigerekmişti; fizikofisidoğalolarakortaklaşa kullanılıyordu, ama Sabul iki odadan bu arkadakini hep kullandığımalzemelerle dolu bırakıyordu, böylece hiçbir zamanbaşkasına yer yokmuşgibi görünüyordu. Shevek onun elinde tuttuğu kitaba, sonra da penceredendışarı baktı. Kendini çok kötü hissediyor ve çok kötü görünüyordu. Çok dagergindi, ama Sabul'a karşı hiçbir zaman tanımak istediği başka kişilereolduğugibiutangaçveyaçekingendeğildi."Kitabıçevirdiğinibilmiyordum,"dedi.

"Çevirdim, düzelttim... Bazı kaba noktaları yonttum, senin eksik bıraktığındönüşümleritamamladım,bunabenzerşeyleryaptım.Birkaçdekadlıkçalışma.Gurur duymalısın, bitmiş kitabın temelini büyük ölçüde senin fikirlerinoluşturuyor."

KitaptümüyleShevekveAtro'nunfikirlerindenoluşuyordu.

"Evet," dedi Shevek. Ellerine baktı. Arkasından, "Bu dönem GeriÇevrilebilirlik üstüne yazdığım makaleyi yayımlamak istiyorum. Atro'yaulaşmalı.Onunilgisini

çeker.Hepnedenselliğetakılıpkalmış."

"Yayımlamakmı?Nerede?"

"İoca'yıkastettim-Urras'ta.Atro'yagönder,busonuncusugibi,odaoradakidergilerdenbirindeyayımlar."

"Onlaraburadabasılmayanbirçalışmayıyollayamazsın.""Amabumakaleyiyolladık. Bunun hepsi, benim çürütmem dışında, ieu Eun Dergisi'ndeyayımlandı:-buradayayımlanmadanönce."

"Ona engel olamazdım, ama bunu bastırmak için neden acele ettiğimisanıyorsun? ÜDE'deki herkesin Urras'takilerle böyle fıkir alışverişindebulunmamızdan hoşlandığını mı sanıyorsun? Savunma o gemilerle buradangönderilen her sözcüğünÜDEonayladığı bir uzmanca denetlenmesinde ısrarediyor.Üstüneüstlük,Urras'aaçılanbuhattıkullanamayantaşralı fizikçilerin

bizim onu kullanmamızdan rahatsız olmadıklarını mı sanıyorsun?Kıskanmadıklarınımısanıyorsun?Pusuyayatan,yanlışbirhamleyapmamızıbekleyen insanlarvar.EğerbirkereyakalanırsakUrrasyükgemilerindekiomektupyerimiziyitiririz.Şimdiherşeyianlıyormusun?"

"PekiEnstitüoyeribaşlangıçtanasıleldeetti?"

"OnyılöncePegvur'unÜDEseçilmesiyle."Pegvurortakararbirfizikçiydi."Oyerikorumakiçinadımlarımıçokdikkatliattımozamandanberi.Anlıyormusun?"

Shevekbaşıylaonayladı.

"Herneyse,Atroşuseninzımbırtınıokumakistemiyor.Omakaleyegözatıpsanageriverdiğimdenbuyanabirkaçdekadoluyor.Gvarab'ıntakılıpkaldığıgerici kuramlara zaman harcamaktan ne zaman vazgeçeceksin? Onun bütünyaşamını bunlara harcadığını görmüyor musun? Eğer bunu sürdürürsenkendini aptal yerine koymuş olursun. Doğal olarak bu senin engellenemezhakkın.Amabeniaptaldurumunadüşüremeyeceksin."

"O zaman makaleyi burada, Pravca yayımlatmak için başvurmama nedersin?"

"Zamankaybı."

Shevekbunudahafifçebaşınısallayarakkarşıladı.Ayağakalktı;uzunboyluve yapılıydı, düşüncelere dalmış öylece durdu. Kış güneşi şimdi geriyeçekilerekörülmüş saçındavedurgunyüzündeparlıyordu.Masayagelipyenikitaplardan oluşan küçük yığından bir kitap aldı. "Bunlardan birini Mitis'egöndermekisterdim,"dedi.

"İstediğin kadar al. Dinle. Eğer ne yaptığını benden daha iyi bildiğineinanıyorsan o makaleyi Basın'a ver. izne gereksinimin yok! Biliyorsun kiherhangibirhiyerarşimizyok.Sanaengelolamam.Yapabileceğimenfazlaşeyöğütvermekolabilir."

"Sen Basın Sendikası'nın fizik makaleleri danışmanısın," dedi Shevek."Boşunakimseninzamanınıharcamamakiçinöncesanasorayımdemiştim."

Nezaketi uzlaşma içermiyordu; hükmetme yarışına girmediği için ona

hükmetmekmümkündeğildi.

"Zaman harcamamak mı, ne demek istiyorsun?" diye homurdandı Sabul,amaodabirOdocu'ydu:kendiikiyüzlülüğüonafizikselişkenceçektiriyormuşgibikıvrandı,kafasınıShevek'tenöteyeçevirdi,sırtınıdöndüveöfkeli,boğukbir sesle, "Pekala!" dedi. "O lanet şeyi yayımla! O konuda tavsiyedebulunamayacağımı bildireceğim. Gvarab'a danışmalarını söyleyeceğim.Eşzamanlılık uzmanı o, ben değilim. Gizemci budala! Dev bir arp telinebenzeyen,salınarakvarlıklayoklukarasındagidipgelenevren!Buaradahanginotayıçalıyoracaba?SayısalArmoniler'denbölümlerherhalde.GerçekşukiÜDE'yeyadaBasın'aentellektüelpislikkonusundadanışmanlıketmeyeyeterli,dahadadoğrusuisteklideğilim!"

"Seniniçinyaptığımçalışma,"dediShevek,"Gvarab'ınEşzamanlılıküzerinefikirlerini izleyerek yaptığım çalışmaların bir parçası. Birini istiyorsan,diğerine de razı olmalısın. Ürün en iyi pislikte yetişir, deriz bizKuzeybatışı'nda."

Bir andurdu, sonraSabul'dan sözlübir yanıt almayıncaveda edip ayrıldı.Bir savaş kazandığını biliyordu, hem de kolayca, görünürde şiddetkullanmadan.Amaşiddeteyolaçılmıştı.

Mitis'inçoköncedengördüğügibio"Sabul'unadamı"ydı.Sabulişlevgörenbir fizikçi olma niteliğini yıllar önce yitirmişti; büyük ününü başkabeyinlerdenalıpelkoyduğufikirlereborçluydu.Shevekdüşünecek,Sabulünesahipolacaktı.

Bu kuşkusuz ahlakça hoş görülemez bir durumdu ve Shevek kıyametikoparıp her şeyden vazgeçebilirdi. Ama bunu yapmayacaktı. Sabul'agereksinimi vardı. Yazdıklarını yayımlamak, onları anlayabilecek kişilere,Urras'lı fizikçilere göndermek istiyordu; onların fikirlerine, eleştirilerine veortakçalışmayagereksinimivardı.

Buyüzdeno veSabul pazarlık etmişlerdi, çıkarcılar gibi.Bir savaş değil,birsatışolmuştu.Senbanabunuver,bendesanaşunu.Benireddedersenbende seni reddederim. Anlaştık mı? Anlaştık. Toplumun varlığı gibi Shevek'inmesleği de temel, açıkça kabul edilmeyen bir kar anlaşmasının sürmesinebağlıydı.Karşılıklıbiryardımvedayanışmailişkisideğil,sömürüyedayalıbirilişki, organik değil, mekanik bir ilişki. Temel işlevsizliklerden gerçek bir

işlevdoğabilirmiydi?

Ama tek istediğim işimi yapmak, diye düşünüyordu Shevek, gri, rüzgarlıakşamüstünde yoldan konut avlusuna yürürken. Görevim bu, coşkum, tümyaşamımın tek amacı. Birlikte çalışmak zorunda olduğum adam yarışmacı,hükmetme meraklısı, çıkarcı, ama ben bunu değiştiremem; eğer çalışmakistiyorsamonunlaçalışmalıyım.

Mitis'iveonunuyarısınıdüşündü.KuzeybatışıEnstitüsü'nüveayrılmasındanöncekigeceverilenpartiyidüşündü.Şimdiçokeskidenolmuşgibigeliyordubütün bunlar ona, öylesine çocuksu bir huzur ve güven içinde geliyordu kinostaljisi tutupağlayabilirdi.YaşamBilimleribinasınınverandasınınaltındangeçerken bir kız yan gözle ona baktı, Shevek de onun o kıza benzediğinidüşündü,adıneydi,kısasaçlıolanı,hanipartigecesiçokfazlakızarmışçörekyiyen kız.Durup geri döndü, ama kız köşede kaybolmuştu.Her neyse, zatensaçı uzundu. Gitti, bitti, her şey bitti. Verandanın sığınağından rüzgara çıktı.Rüzgarla hafif, ince bir yağmur çiseliyordu. Yağmur yağsa bile çok hafifoluyordu.Kurakbir dünyaydı burası.Kurak, soluk, düşman. "Düşman!" dediShevekyüksek sesleve İodiliyle.Budili konuşulurkenhiçduymamıştı; çokgarip geliyordu.Yağmur yüzüne çakıl taşı gibi çarpıp acıtıyordu.Düşmancabiryağmurdu.Boğazağrısınabirdeşuandafarkınavardığıkorkunçbirbaşağrısı eklenmişti. 46 numaralı odaya gidip her zamankinden de daha alçakgörünen yatak -platforma uzandı. Titremeye başladı, engel olamıyordu.Kavuniçi battaniyeyi üzerine çekip iyice sarındı ve uyumaya çalıştı; amatitremesidurmuyordu,çünkühertaraftangelen,ateşiyükseldikçeartan,süreklibiratomikbombardımanatutulmuştu.

Dahaöncehiçhastalanmamıştı,hiçbirzamandayorgunluktandahakötübirfizikselrahatsızlığıolmamıştı.Yüksekateşinneolduğuhakkındaherhangibirfikri olmadığı için o uzun gece boyunca, aklı başında olduğu zamanlar,delirmekte olduğunu düşünmeye başladı. Delirme korkusu, sabah olduğundayardımistemesinisağladı.Koridordakikomşularındanyardımisteyemeyecekkadar kendinden korkuyordu: gece sayıkladığını duymuştu. Ayaklarınısürüyerekkendinisekizblokötedekiyerelkliniğeattı,günışığıylaparıldayansoğuk caddeler büyük bir ciddiyetle etrafında dönüp duruyorlardı. Kliniktedeliliğine hafif bir zatürre tanısı koydular ve ikinci koğuşta yatmasınısöylediler. Şiddetle karşı çıktı. Yardımcı onu bencillikle suçladı; eğer evegiderse bir doktorun onu evinde ziyaret edip özel bakım ayarlamasıgerekeceğini söyledi. İkinci koğuşta yattı. Koğuşta ondan başka herkes

yaşlıydı.Biryardımcıgeliponabirbardaksuylabirhapgetirdi."Nedirbu?"dediShevekkuşkuyla.Dişleriyinetakırdamayabaşlamıştı.

"Antipiretik."

"Odane?"

"Ateşdüşürür."

"Gerekyok."

Yardımcıomuzsilkti."Peki,"dedivegeçipgitti.

Genç Anarres'lilerin çoğu hasta olmanın utanç verici olduğunudüşünüyorlardı:bununnedeni toplumlarınınçokbaşarılıkoruyucuönlemlerivebelkide"sağlıklı"ve"hasta"sözcüklerininmecazikullanılışındançıkanbirkarışıklıktı. Hastalığın istenmeden de olsa işlenen bir suç olduğunudüşünüyorlardı. Suç dürtüsüne teslim olmak, ağrı kesiciler kullanarak onayaltaklanmakahlakdışıydı.Hapveiğnekullanmaktançekiniyorlardı.Ortayaşveya yaşlılık geldiğinde çoğu fikrini değiştiriyordu. Acı, utanca baskınçıkıyordu. Yardımcı, ikinci koğuştaki yaşlı adamlara ilaçlarını verdi,şakalaştılar.Shevekboş,anlamsızgözlerleonlarıizledi.

Daha sonra elinde iğnesiyle bir doktor geldi. "İstemiyorum," dediShevek."Bencilliketme,"dedidoktor,"dönarkanı"Shevekitaatetti.

Dahasonrabirkadınonabirbardaksuverdi,amaShevekkadarsarsılaraktitriyordu ki, su dökülüp battaniyeyi ıslattı. "Rahat bırak beni," dedi, "sen dekimsin?"Kadınsöyledi,amaShevekanlamadı.Kadınagitmesini,kendiniçokiyi hissettiğini söyledi. Sonra ona, kendi başına bir işe yaramayan döngüselhipotezin, olabilecek bir Eşzamanlılık kuramına yaklaşmasında neden çoktemel bir dayanak olduğunu açıkladı. Bazen kendi dilinde, bazen de İocakonuşuyordu; formül ve denklemleri de kadın ve grubun geri kalanıanlayabilsin diye taş tahtaya tebeşirle yazdı, çünkü temel dayanağı yanlışanlamalarından korkuyordu. Kadın yüzüne dokundu ve saçlarını arkadanbağladı.Elleriserindi.Yaşamıboyuncabuellerindokunuşundandahahoşbirduyguyaşamamıştı.Elinitutmakiçinuzandı.Oradadeğildikadıngitmişti.

Uzun bir süre sonra uyandı. Nefes alabiliyordu. Çok iyiydi. Her şeyyolundaydı.Hareketetmek istemiyordu.Hareketetmekomükemmel,dengeli

anı, dünyanın dengesini bozardı. Tavana vuran kış güneşi anlatılamayacakkadar güzeldi. Uzandığı yerden onu seyretti. Koğuştaki yaşlı adamlargülüşüyorlardı; yaşlı, boğuk gülüşmeler, güzel bir ses. Kadın gelip yatağaoturdu.Shevekonabakıpgülümsedi.

"Kendininasılhissediyorsun?"

"Yenidoğmuşgibi.Kimsinsen?"

Kadındagülümsedi."Anne."

"Yeniden dünyaya gelmek... Ama yeni bir bedende doğmam gerekirdi,eskisindedeğil."

"Nedenbahsediyorsun,yenidendünyayagelmekdenedemek?"

"Dünyadeğil.Urras.Yenidendoğuşdinlerininbirparçası."

"Hala kafan yerinde değil." Alnına dokundu. "Ateş yok." Bu iki kelimeyisöylerken sesi Shevek'in varlığının ta derinlerinde, karanlık, önüne duvarörülmüşbiryerde,karanlıktabiroyana,birbuyanayankılanıpduranbirşeyedokundu.Kadınabaktıvedehşetiçinde,"SenRulag'sın,"dedi.

"Söyledimyasana.Hemdekaçkere!"

Yüzündebirkayıtsızlık,hattaeğlenme ifadesivardı.Shevek'in iseyüzündeherhangi bir ifade olacak hali yoktu. Kıpırdayamayacak durumdaydı, amakorkusunu saklamagereği duymadan, sanki annesi değil deölümüymüşgibiirkilerek ondan uzaklaşmaya çalıştı. Rulag bu hafif hareketi gördüyse bilegörmemişgibidavrandı.

Alımlı bir kadındı, esmerdi, ince ve orantılı yüz hatları yaşınıgöstermiyordu,amakırkyaşınıaşmışolmalıydı.Kişiliği tümüyleuyumluvedenetim altındaydı. Sesi hafif, tınısı hoştu. "Burada, Abbenay'da olduğunubilmiyordum," dedi, "nerede olduğunu da hatta var olduğunu bilebilmiyordum.Basındeposundayeniyayınlarıtarıyor,mühendislikkütüphanesiiçinbirşeylertopluyordum,

SabulileShevektarafındanyazılmışbirkitabarastladım.Sabul'utanıyorumtabii.Pekiama,Shevekdekimdi?Nedentanıdıkgeliyordu?Birdakikakadar

uyanamadım.Garip, değilmi?Amamantıklı gelmiyordu.TanıdığımShevekyirmiyaşlarındaolmalıydı,SabuI'laortakmetakozmolojitezleriyayımlamasıbeklenemezdi.AmabaşkaherhangibirShevekdeyirmiyaşındanküçükolmakzorundaydı!...Bendebirgöreyimdiyegeldim.Konutlardakibirçocukburadaolduğunu söyledi... Bu klinik şaşırtıcı derecede az elemanla çalışıyor.ÇalışanlarınnedenTıpFederasyonu'ndandahafazlatayinistemedikleriniyadaneden daha az hasta kabul etmediklerini anlamıyorum; bazı yardımcı vedoktorlargündetamsekizsaatçalışıyorlar!Tabii, tıpdalındabunugerçektenisteyen insanlarvar:kendini fedaetmedürtüsü.Neyazıkkibudürtüenfazlaverimliliğisağlamıyor...Senibulmakgaripoldu.Görsemhiçtanıyamazdım...Palat'lagörüşüyormusunuz?Onasıl?"

"Öldü."

"Ya."Rulag'ınsesindeşaşırmaveyaacıiziyoktu,belkibezginbiralışmışlık,hüzünlü bir ton. Shevek bir an için onu bir insan gibi görebildi ve bundanetkilendi.

"Nekadarolduöleli?"

"Sekizyıl."

"Otuzbeşindenfazlaolmamalı."

"Geniş Ovalar'da bir deprem olmuştu. Beş yıldır orada yaşıyorduk, otopluluğunyapımmühendisiydi.Deprem,öğrenmemerkezinehasarvermiş.Oda diğerleriyle birlikte içeride kalan bazı çocukları çıkarmaya çalışıyormuş.İkincibirdepremolmuşvebütünyapıçökmüş.Otuzikikişiölmüştü."

"Senoradamıydın?"

"DepremdenongünkadarönceBölgeEnstitüsü'ndeeğitimebaşlamıştım."

Rulagdüşünceyedaldı,yüzüyumuşakvedurgundu."ZavallıPalat.Yinedetam ona uygun gibi geliyor - diğerleriyle birlikte ölmesi, bir istatistik, otuzikidenbiri..."

"Eğeroyapıyagirmeseydiistatistiklerdahayüksekolabilirdi,"dediShevek.

OzamanRulagonabaktı.Bakışındannehissettiğianlaşılmıyordu.Söylediği

kendiliğinden ya da kasıtlı olabilirdi, bunu bilmenin yolu yoktu. "Palat'ıseviyormuşsun."

Shevekyanıtlamadı.

"Ona benzemiyorsun. Aslında bana benziyorsun, tenin dışında. Palat'abenzeyeceğini sanıyordum. Bunu varsaymıştım - garip, insanın hayal gücünasılvarsayımlarüretiyor.Demekseninlekaldı."

Shevekbaşıylaonayladı.

"Şanslıymış."Rulagiççekmedi,amasesindebastırılmışbiriççekmevardı.

"Bendeşanslıydım."

Bir duraklama oldu. Rulag hafifçe gülümsedi. "Evet. Seninlehaberleşebilirdim.Bundandolayıbenisuçluyormusun?"

"Suçlamakmı?Senihiçtanımadımki."

"Tanıdın. Palat'la ben seni memeden kesildikten sonra bile yanımızda,konutlardayatırdık.İkimizdebunuistemiştik.Oilkbirkaçyıldabireyselilişkiönemlidir; psikologlar bunu kesin olarak kanıtladılar. Tam toplumsallaşmaancak o duygusal başlangıçtan geliştirilebilir... Ben eşliğe devam etmekistiyordum. Palat'ın buraya gönderilmesi için çalıştım.Onun çalıştığı işlerdehiçbir zaman boş yer olmadı, o da gönderilmeden gelmiyordu. Birazinatçıydı... Başlangıçta senin nasıl olduğunu anlatmak için bazen yazıyordu,sonrayazmayıkesti."

"Önemlideğil,"dedigençadam.Hastalıktan incelmişyüzü,yanaklarınıvealnınıyağsürülmüşgibigümüşiyapaninceterdamlalarıyladoluydu.

Yinesessizlikoldu,sonraRulagdenetimli,hoşsesiyle;"Evet,"dedi,"aslındaönemliydi,haladaönemli.AmaseninlekalıpgelişmeyıllarındasanagözkulakolmasıgerekenPalat'tı.Destekleyiciydi,evcildi,bensedeğildim.Benimiçinişöndegelir.Herzamanöndegeldi.Yinede,şimdiburadaolduğumasevindimShevek. Belki şimdi de sana biraz yararlı olabilirim. Abbenay'ın ilk baştaürkütücü bir yer olduğunu biliyorum. İnsan kendini kayıp, yalıtılmış, küçükkentlerdekibasitdayanışmadanyoksunhissediyor.Tanışmakisteyeceğinilginçkişilertanıyorum.Sanayararlıolabilecekkişilerde.Sabul'utanıyorum;onunla

veya bütün Enstitü'yle ilgili nelerle karşılaşmış olabileceğini bir ölçüdebiliyorum. Orada üstünlük oyunları oynanır. Onların hakkından nasılgeleceğiniöğrenmekiçinbirazdeneyimgerekir.Herneyse,buradaolduğunasevindim.Dahaöncehiçaramadığımbirtürzevkveriyorbana-birtürcoşku...Kitabını okudum. Aslında sen yazdın, değil mi? Yoksa Sabul neden yirmiyaşında bir öğrenciyle birlikte kitap yayımlasın?Konu beni çok aşıyor, bensadecebirmühendisim.Seninlegururduyduğumuitirafetmeliyim.Bugarip,değilmi?Mantıksız.Hattamülkiyetçi.Sankibanaaitbirşeymişsingibi!Amainsanyaşlandıkçaherzamantümüylemantıklıolmayanbazıgüvencelerarıyor.Sürdürebilmekiçin."

Shevek onun yalnızlığını gördü. Acısını gördü ve hoşlanmadı. Onu tehditediyordu.Babasının sadakatini, kendi yaşamının içinde kök saldığı o süreklitemiz sevgiyi tehdit ediyordu. Palat'ı ona gereksinimi olduğunda terk edenbirinin Palat'ın oğluna gereksinimi olduğunda gelmeye ne hakkı vardı?Onaveyaherhangi birine verecekbir şeyi yoktu. "Eğer beni de istatistiklerdebirrakamolarakkabuletseydin,"dedi,"dahaiyiolurdu."

"Ya," dedi Rulag yumuşak, alışmışlık kokan, yıkık sesiyle. Başını öteyeçevirdi.

Koğuşun öte ucundaki yaşlı adamlar ona hayranlıkla bakıyor, birbirlerinidürtüyorlardı.

"Sanırım,"dediRulag,"seninüstündehakiddiaetmeyeçalışıyordum.Amaseninhakiddiaetmenidüşünüyordumaslında.İstersentabii."

Shevekhiçbirşeydemedi.

"Tabii ki anne-oğul sayılmayız, biyolojik anlamı dışında." Hafifgülümsemesini yine kazanmıştı. "Beni anımsamıyorsun, benim anımsadığımbebek de bu yirmi yaşındaki adam değil. Bunların hepsi geçmişte kalmış,anlamsız.Amaşimdiburadabirbirimizinkardeşiyiz.Önemli,olandabu,değilmi?"

"Bilmiyorum."

Rulagbirdakikakadarkonuşmadanoturdu,sonrakalktı."Dinlenmengerek.İlk geldiğimde bayağı hastaydın. Şimdi gayet iyi olacağını söylüyorlar. Birdahageleceğimisanmıyorum."

Shevekkonuşmadı.Rulag,"HoşçakalShevek,"dedivekonuşurkenyüzünüçevirdi. O konuşurken Shevek bir an gözucuyla onun yüzünün değiştiğini,çöküp paramparça olduğunu bir karabasan gibi gördü veya hayal etti.Hayalolmalıydı. Rulag alımlı bir kadının ölçülü, zarif yürüyüşüyle çıktı koğuştan,Shevek onun durup koridordaki yardımcıyla gülümseyerek konuştuğunugördü.

Rulag'la gelmiş olan korkuya, sözlerin yerine getirilmemesi duygusuna,Zaman'ıntutarsızlığınateslimoldu.Kendinibıraktı.

Ağlamaya başladı, yüzünü kollarıyla gizlemek istedi, çünkü yüzüstüdönecek gücü yoktu. Yaşlı hastalardan biri geldi, yatağın kenarına oturupomuzunu sıvazladı. "Her şey yolunda, kardeşim. Her şey yoluna girecek,kardeşim," diyemırıldandı. Shevek onu duyuyor, dokunmasını hissediyordu,ama bu onu rahatlatmıyordu. Kardeş bile rahatlatamaz insanı kötü saatte,karanlıkta,duvarındibinde.

BeşinciBölümUrras

Shevek, turist olarak dolaştığı günler bitince rahatladı. İeu Eun'da yenisömestrbaşlıyordu.ŞimdiCennet'eyalnızcadışarıdanbakmakyerine,yerleşiporadayaşayabilirveçalışabilirdi.

İkiseminer,birdeherkeseaçıkdersvermeyebaşladı.Ondandersvermesiistenmemişti, ama Shevek ders verip veremeyeceğini sormuş, yöneticiler deseminerleri ayarlamışlardı. Açık ders ne onun, ne de yöneticilerin fikriydi.Öğrencilerden oluşan bir heyet gelip ders vermesini istemişti. O da hemenkabul etmişti. Anarres Öğrenme Merkezleri'nde dersler böyle düzenlenirdi:öğrencilerin isteğiyle, öğretmenin inisiyatifiyle ya da her ikisiyle birlikte.Yönetimin rahatsız olduğunu fark ettiğinde güldü. "Öğrencilerin anarşistolmamalarını mı bekliyorlar?" dedi. "Gençler başka ne olabilirler ki? Enalttaysan, aşağıdan yukarıya örgütlenmelisin!" Dersi vermekten vazgeçmeyidüşünmüyordu -bu tür savaşlara daha önce de girişmişti- bu kararlılığıöğrencileredeaktardığıiçinonlardakararlıydılar.KötüreklamıönlemekiçinÜniversiterektörlerikabuletmekzorundakaldılar;Shevekde ilkgünikibinkişiyeulaşanbirizleyicikalabalığıyladersebaşladı.Katılımçokkısazamandadüştü.Hiçbirzamankişiselyadasiyasaldüzeyegetirmedenfizikanlatıyordu,anlattığısondereceileridüzeydebirfizikti.

Ama yüzlerce öğrenci gelmeye devam etti. Bazılan yalnızca meraktan,Ay'dangelenadamıgörmekiçingeliyorlardı;diğerleriShevek'inkişiliğinden,matematiğini izleyemedikleri zaman bile sözcüklerinden çıkarabildikleriinsancılveözgürlükçügörüntüsündenetkileniyorlardı.Aralarındanbüyükbirkısmının hem felsefesini, hem de matematiğini izleyebiliyor olmasışaşırtıcıydı.

Buöğrencilerçokiyieğitilmişlerdi.Zekalarıkeskindi,herşeyehazırdılar.Çalışmadıkları zamanlarda dinleniyorlardı. Bir dizi başka zorunlulukyüzünden köreltilmiyorlar, dikkatleri dağılmıyordu. Bir gün önce görevsıraları gelip çalıştıkları için yorulup sınıfta uyuklamıyorlardı. Toplumlarıonlarıistek,kafakarışıklığıveendişedentamamenuzaktutuyordu.

Neyi yapmakta özgür olduklarıysa ayrı bir sorundu. Shevek'e onlarınzorunluluklardan uzak tutulma özgürlüğüyle, inisiyatif kullanmaözgürlüklerindekieksiklikaynıorandaymışgibigeliyordu.

Sınavsistemionaanlatıldığındaçokşaşırmıştı;doğalöğrenmeisteğini,bubilgiyle doldurulma ve istendiğinde geri kusma dizisinden daha fazlaengelleyebilecekbirşeydüşünemiyordu.İlköncelerisınavyapıpnotvermeyireddetti, ama bu, Üniversite yöneticilerinin keyfini o kadar kaçırdı ki, evsahiplerine nezaketsizlik etmemek için isteklerine uydu. Öğrencilerindenfizikte ilgilerini çeken herhangi bir sorun hakkında bir makale yazmalarınıistedi; sonra da bürokratlar formlarına ve listelerine yazacak bir şeybulabilsinler diye hepsine en yüksek notu vereceğini söyledi. Birçoköğrencinin şikayet etmek için gelmelerine şaşırdı. Onun problemhazırlamasını ve doğru soruları sormasını istiyorlardı; sorular düşünmekdeğil, öğrendikleri yanıtları yazmak istiyorlardı. Bazıları herkese aynı notuvermesine şiddetle karşı çıktılar. Parlak öğrencilerle aptal olanlar nasıl ayırtedileceklerdi o zaman? Çok çalışmanın ne yararı kalacaktı? Eğer rekabetçiayrımlarolmayacaksa,hiçbirşeyyapmamakdahaiyiydi.

"Şey, tabii," dedi Shevek sıkıntıyla. "Eğer yapmak istemiyorsanızyapmamalısınız."Buonlarıyatıştırmadı,amanaziktiler.Tatlıçocuklardı,açıksözlüveuygardavranışlıydılar.Shevek'inUrrastarihiüzerineokudukları,onubuçocuklarınaslında,busözartıkpekkullanılmasada,aristokratolduklarınıdüşünmeye itmişti. Feodal dönemde aristokratlar oğullarını üniversiteyegöndererekÜniversiteüzerindeüstünlüktaslamayaçalışıyorlardı.Bugünlerdeise durum tersine dönmüştü: Üniversite insan üzerinde üstünlük sağlıyordu.Shevek'e gururla İeu Eun'da verilen burslar için rekabetin her yıl arttığını,bunun da kurumun gerçek demokrasisini kanıtladığını anlattılar. "Kapıya birkilit daha asıp adına demokrasi diyorsunuz," dedi. Nazik, zeki öğrencileriniseviyordu, ama herhangi birine büyük bir yakınlık duymuyordu. Akademikortamda veya endüstride çalışacak bilim adamları olmayı planlıyorlardı,kendisindenöğrendikleriyseonlariçinosonuca,mesleklerindebaşarıyagidenbiraraçtı.Onlaraverebileceğiherhangibirşeyyaonlardazatenvardı,yadaöneminireddediyorlardı.

Bu yüzden üç dersini hazırlamanın dışında hiç işi olmuyordu; geri kalanzamanı kendine aitti. Yirmi yaşından beri, Abbenay'daki Enstitü'deki ilkyıllarından bu yana böyle bir durumla karşılaşmamıştı. O yıllardan beritoplumsalvekişiselyaşamıgittikçedahakarmaşıkvezorolmayabaşlamıştı.

Yalnızca fizikçi değil, aynı zamanda bir eş, baba, Odocu ve en sonundatoplumsal reformcuolmuştu.Ohaliyle duyduğu endişe ve sorumluluklardankaçabileceği bir sığınak sunulmamıştı, o da hiçbir zaman bir sığınakaramamıştı. Hiçbir şeyden yoksun değildi, tam tersine, her şeyi yapmaktaözgürdü.Burada işler tersinedönmüştü.Bütünöğrencilerveöğretimüyelerigibi,entelektüelçalışmasıdışındabirşeyyapmasıgerekmiyordu:budahiçbirşey sayılırdı. Yatakları yapılıyor, odaları süpürülüyor, üniversite onlar içinyönetiliyor,önleriaçılıyordu.Karılarıveyaailelerideyoktu.Hiçkadınyoktu.Üniversitedeki öğrencilerin evlenmelerine izin verilmiyordu. Evli öğretimüyelerihaftanınyedigünündenöğretimyapılanbeşinikampüstegeçiriyor,eveyalnızca hafta sonları gidiyorlardı. Hiçbir şey dikkatlerini dağıtmıyordu.Tamamen çalışmaya ayrılmış zaman; gereken her türlü malzeme; heristendiğinde entelektüel uyarım; tartışma ve konuşma; hiçbir baskı yok.GerçektendeCennet'intakendisi!Amaçalışmayabaşlayamıyordubirtürlü.

Bir şey eksikti - kendisindengeldiğinidüşünüyordubueksiğin, buyerdendeğil.Okadarcömertçesunulanşeylerialacakkadargüçlüdeğildi.Bugüzelvahadakendinibir çölbitkisi gibikuruvekavrukhissediyordu.Anarres'tekiyaşamonumühürlemiş,ruhunuhapsetmişti;yaşampınarları,çevresindedoluptaşıyor,amaobirtürlüiçemiyordu.

Kendini çalışmaya zorluyordu, ama onda bile kesinlik yoktu. Kendinideğerlendirdiğinde birçok diğer fizikçiye olan üstünlüğünü sağlayanyeteneğini,gerçekcanalıcısorununneredeyattığınısezmeduyusunu,içeriye,merkeze doğru yol gösteren ipucunu yitirmiş gibi görünüyordu. IşıkAraştırmaLaboratuvarlan'ndaçalıştı,epeyceokuduveoyazvesonbahardaüçmakaleyazdı:olağankoşullaragöreüretkenbiryarıyıl.Amaaslındagerçekhiçbirşeyyapmadığınıbiliyordu.

Gerçekten de, Urras'ta yaşadıkça Urras onun için gerçekliğini yitirmeyebaşladı. Buradaki ilk gününde, odasının penceresinden gördüğü o canlı,görkemli,tüketilemezdünya,avucundankaçıyorgibiydi.Deneyimsiz,yabancıelleriarasındansıyrılıpgidiyor,ondankaçıyordu;birdahabaktığındadaçokfarklıbirşeyitutuyordu,hiçistemediğibirşeyi,birtürçöpü,ambalajkağıdını,artığı.

Yazdığımakalelerdenparaalıyordu.UlusalBanka'dakibirhesaptaşimdidenSeoOenÖdülü'nün10000UluslararasıParaBirimiveiohükümetindengelen5000 birimlik bir fon birikmişti. Bu miktara şimdi profesörlük maaşı ve

Üniversite Yayınları'nın üç makalesi için verdiği para eklenmişti. ilk baştabütünbunlaronakomikgelmişti;sonrarahatsızlıkduymayabaşladı.Buradanede olsa çok önemli olan bir şeyi saçma diye fırlatıp atamazdı. Basit birekonomi metnini okumaya çalıştı; dayanılmayacak kadar sıkıcıydı.Durmaksızın uzun ve aptalca bir düşü anlatıp duran birini dinlemeyebenziyordu. Bankaların nasıl işlediğini ve benzeri şeyleri öğrenemiyordu,çünkükapitalizminbütün işlemleriona ilkelbirdininayinlerigibianlamsız,barbarca, karmaşık ve gereksiz geliyordu. Tanrıya insan kurban etmekte hiçolmazsayanlışlıktandoğanvedehşetvericibirgüzellikvardı;bütüninsanlarınhareketlerinin hırs, tembellik ve kıskançlık tarafından yönetildiğini varsayanpara ayinlerinde ise, dehşetli olan bile bayağılaşıyordu. Shevek bu aşağılıkyapıyaiğrenerekveilgisizcebakıyordu.Aslındabuyapınınonukorkuttuğunukabuletmiyor,edemiyordu.

Saio Pae, A-io'daki ikinci haftasında onu "alışverişe" götürmüştü. Saçınıkestirmekistememesinekarşın-nedeolsasaçıonunbirparçasıydı-Urrasstiligiysiler ve ayakkabılar istiyordu. Elinden geldiğince yabancı gibigörünmemekistiyordu.Eskigiysisininbasitliğidikkatçekiyor,yumuşak,kabaçöl çizmeleri io'lulann şık ayakkabılarının yanında gerçekten çok garipgörünüyordu. Bu yüzden, isteği üzerine Pae onu Saemtenevia'da, NioEsseia'nınzarifalışverişcaddesindebirterziyevebirayakkabıcıyagötürdü.

Bu deneyimin tümü ona o kadar şaşırtıcı gelmişti ki, mümkün olduğuncaçabuk aklından silip attı; ama daha sonra aylar boyunca bununla ilgilikarabasanlar gördü. Saemtenevia Bulvarı yaklaşık üç kilometreuzunluğundaydıveinsanlar,trafikvenesnelerdenoluşankatıbirkütleydi:satınalınacak şeyler, satılacak şeyler. Ceketler, giysiler, gecelikler, roblar,pantolonlar, külot pantolonlar, gömlekler, bluzlar, şapkalar, ayakkabılar,eşarplar, atkılar, yelekler, pelerinier, şemsiyeler; uyurken, yüzerken, oyunoynarken,akşamüstütoplantılarında,akşamtoplantılarında,kırtoplantılarında,yolculuk ederken, tiyatroda, ata binerken, bahçeyle uğraşırken, konuk kabulederken, lokantaya giderken, yemek yerken, avlanırken giyilecek giysiler -hepsi farklı, hepsi yüzlerce değişik kesimde, stilde, renkte, yapıda, kumaşta.Parfümler,saatler,lambalar,heykeller,makyajmalzemeleri,mumlar,resimler,fotoğraf makineleri, oyunlar, vazolar, yataklar, çaydanlıklar, bilmeceler,yastıklar, taşbebekler, süzgeçler, minderler, mücevherler, halılar, kürdanlar,takvimler, kristal saplı, platinden yapılmış bir bebek çıngırağı, elmastanrakamlarıolanbirkolsaati,küçükheykelcikler,elektriklibirkalemaçacağı,hediyeler, çerezler, andaçlar, cicili bicili biblolarve antikalar, hepsi zatenya

kullanışsız ya da kullanılışını gizleyecek kadar süslü; metrelerce lüks,metrelerce dışkı. İlk blokta Shevek giysiler vemücevherlerle parıldayan birvitrinin tam ortasında duran kaba tüylü, benekli bir cekete bakmak içindurmuştu."Ceket8400birimmi?"diyesorduinanamadan,çünkükısabirsüreönce gazetede "asgari ücret"in yılda 2000 birim kadar olduğunu okumuştu."Aa, evet, o gerçek kürktür, şimdi hayvanlar korunduğundan çok enderbulunuyor," demişti Pae. "Güzel, değil mi? Kadınlar kürklere bayılırlar."Yürümeyedevamettiler.BirblokdahageçtiklerindeShevek'in canı çıkmıştı.Artıkbakamıyordu.Gözlerinikaçırmakistiyordu.

Bu karabasan caddesinin en garip yanı da satılık milyonlarca şeyinhiçbirininoradayapılmıyorolmasıydı.Oradayalnızcasatılıyorlardı. İşlikler,oymacılar, boyacılar, tasarımcılar, makineciler neredeydi, eller neredeydi,yapan insanlar? Gözden uzak, başka bir yerde. Duvarlar arkasında.Dükkanlardakiherkesyaalıcı,yasatıcıydı.Nesnelerlesahipolmakdışındabirilişkileriyoktu.

Bir kere ölçüsünü aldırdıktan sonra istediği her şeyi telefonlaısmarlayabileceğini keşfetti ve bir daha o karabasan caddesine ayakbasmamayakararverdi.

Giysileri ve ayakkabıları bir haftada teslim edildi. Onları giyip yatakodasındakiboyaynasınınkarşısınageçti.Üzerineuydurulmuşgriceket,beyazgömlek, siyah külot pantolon, çoraplar ve parlak ayakkabılar uzun, incebedenineveinceayaklarınatamoturuyordu.Ayakkabılardanbirininyüzeyineihtiyatla dokundu. O da diğer odadaki iskemlelerin yüzeyini oluşturanmaddeden, deriye benzeyenmaddeden yapılmıştı; geçenlerde birine onun neolduğunusormuştuvegerçektendederiolduğunuöğrenmişti-hayvanderisidiyorlardı. Dokununca kaşları çatıldı, doğruldu ve aynadan uzaklaştı; amaböylegiyindiğindeannesine,Rulag'abenzerliğininherzamankindende fazlaolduğunugörmesineyetmiştibu.

Sonbahar ortasında dönemler arasında uzun bir tatil vardı. Öğrencilerinçoğu tatil içinevegidiyordu.Shevek IşıkAraştırmaLaboratuvarları'ndanbirgrupöğrencivearaştırmacıylabirlikteMeiteidağlarındakampkurmayagitti,sonradönemiçindeçokdoluolanbüyükbilgisayardabirazkullanımzamanıalmak için geri döndü. Ama hiçbir sonuca ulaşmayan çalışmasından sıkılıpfazla çalışmamaya başladı. Her zamankinden fazla uyudu, yürüdü, okudu,kendikendinesorununyalnızcaçokaceleetmesindenkaynaklandığınısöyledi;

yeni bir dünyaya birkaç ay içinde tümüyle hakim olunamazdı.Üniversite'ninçayırları ve korulan güzel ve karmakarışıktı, altın yapraklar yumuşak, grigöğünaltındayağmurverüzgardaalevleniyor,dalgalanıyordu.Shevekbüyükio ozanlarının yapıtlarını alıp okudu; çiçeklerden, uçan kuşlardan vesonbaharda ormanların renklerinden bahsettiklerinde onları anlıyordu. Buanlama onun için büyük bir zevk oluyordu. Alacakaranlıkta, sakin, orantılıgüzelliğionuhiçhayalkırıklığınauğratmayanodasınadönmekhoştu.Şimdibulütufverahatlığaalışmıştı,tanıdıkolmuşlardıartık.Akşamyemeklerindekiyüzler de tanıdıktı, bazılarını daha çok seviyor, bazılarını daha az seviyorduamaartıkhepsitanıdıktı.ilkbaştaonuşaşırtançeşitvemiktarıylayemeklerdetanıdıktı. Masada servis yapan adamlar onun istediklerini biliyor ve onunzevklerine göre servis yapıyorlardı. Hala et yemiyordu; nezaket icabı vemantıksız önyargıları olmadığını kanıtlamak için yemeyi denemişti, amamidesi almıyordu, isyan etti. Birkaç felaketi kılpayı atlattıktan sonradenemektenvazgeçtivegerçekbiretyemezolarakkaldı.Yemekyemeyiçokseviyordu. Urras'a geldiğinden beri üç dört kilo almıştı; şimdi çok iyigörünüyordu, dağ gezisinde yanmış, tatilde iyice dinlenmişti. Ta yukarıda,gölgeli, kirişi tavanı ve asılmış resimleriyle, mum ışığı, porselen vegümüşlerleparlayanmasalarıyla,bölmeli,büyükyemeksalonundakimasadankalktığında etkileyici bir görünüşü vardı. Başka bir masada oturan biriylekonuştu ve yoluna devam etti, huzur dolu bir uzaklık ifadesi vardı yüzünde.OdanınöbürucundanChifoiliskonugördüveizledi,kapıdayakaladı.

"Banabirkaçdakikanıayırabilirmisin,Shevek?"

"Evet. Benim odamda mı?" Şimdi iyelik zamirlerini sürekli kullanmayaalışmıştıverahatsızlıkduymadankullanıyordu.

Chifoilisk duraksadı. "Kütüphaneye ne dersin? Yolunun üzerinde, üstelikoradanalacağımbirkitapvar."

Avluyu geçip Asil Bilim -Anarres'te bile belli kullanımlarda korunan buterim fiziğe eskiden verilen addı- Kütüphanesi'ne doğru, karanlıkta atıştıranyağmur altında yan yana yürüdüler. Chifoilisk şemsiyesini açtı, ama Shevekyağmuraltındaio'lularıngüneşaltındayürüdüklerigibizevkleyürüyordu.

"Sırılsıklamolacaksın,"diyehomurdandıChifoilisk."Ciğerlerinzayıf,değilmi?Dikkatetmelisin."

"Çokiyiyim,"dediShevek,hafifyağmurunaltındayürürkengülümsüyordu."O hükümetten gelen doktor var ya, bazı tedaviler uyguladı, ilaç verdi. İşeyaradı, öksürmüyorum. Doktordan işlemi ve ilaçları radyoyla Abbenay'dakiinisiyatif Sendikası'na tarif etmesini istedim. O da yaptı. Bunu yapmaktanmutluluk duydu. Yeterince basit bir tedavi; toz yüzünden oluşan öksürükleriçok rahatlatabilir o. Neden, neden daha önce yapmadık? Neden birlikteçalışmıyoruz,Chifoilisk?"

Thu'lualaycıbirhomurtukoyverdi.Kütüphaneninokumasalonunageldiler.İnceişlenmiş,mermerdençiftekemerlerinaltındaeskikitapraflarıloşbirışıkaltında, sakin bekliyorlardı; uzun okuma masalarının üzerindeki lambalarkaymak taşından yapılmış kürelerdi. Başka kimse yoktu, ama bir görevli,mermer şöminedeki ateşi yakmak ve istedikleri bir şey olup olmadığınısormak için arkalarından geldi. Chifoilisk şöminenin önünde durup, yavaşyavaş canlanan ateşi seyretti. Küçük gözlerinin üstündeki kaşları çatılmıştı;kaba,esmer,entelektüelyüzüherzamankindenyaşlıgörünüyordu.

"Biraztatsızlıkedeceğim,Shevek,"dedihoyratsesiyle."Bundabirgariplikyoksanırım,"bu,Shevek'inChifoilisk'tenbeklemediğibiralçakgönüllülüktü.

"Sorunnedir?"

"Burada ne yaptığını bilip bilmediğini öğrenmek istiyorum." Shevek birduraksamadan sonra, "Sanırım biliyorum;" dedi. "O zaman satın alındığınınfarkındasın."

"Satınmıalındım?"

"Devşirildin diyelim istersen.Dinle. Bir insan ne kadar zeki olursa olsun,nasılgöreceğinibilmediğibirşeyigöremez.Burada,kapitalistbirekonomide,plütokratik-oligarşikbirDevlet'tekidurumununasılanlayabilirsin?Göktekioaçlıktan ölen idealistlerden oluşan küçük komünden geldiğine göre nasılgörebilirsinbunu?"

"Chifoilisk, Anarres'te pek fazla idealist kalmadı, emin ol. Göçmenleridealisttiler, evet, budünyayıbizimçöllerimiz için terk ettiklerinebakılırsa...Ama bu yedi kuşak önceydi! Toplumumuz pratik. Belki çok pratik, yalnızcasağ kalmayı düşünüyor. Tek sağ kalma yolu buysa, toplumsal işbirliği vekarşılıklıyardımınneresiidealistlik?"

"Seninle Odoculuk'un değerlerini tartışamam. Daha önce tartışmakistemedim değil! Bir şeyler biliyorum, tamam mı? Benim ülkernde, buinsanların olduğundan çok daha yakınız buna. Biz de Sekizinci Yüzyıl'dakiaynıbüyükdevrimcieyleminürünleriyizbizsosyalistiz,sizingibi."

"Ama siz devletçisiniz. Thu Devleti, A-io Devleti'ne oranla çok dahamerkeziyönetiliyor.Tekbirgüçörgütüherşeyidenediyor,hükümet,yönetim,polis,ordu,eğitim,yasalar,ticaret,üretim.Sizdedeparaekonomisivar."

"Her işçininhakettiğince,emeğinindeğerinceücretalması ilkesinedayalıbir para ekonomisi - hizmet etmeye zorlandığı kapitalistlerden değil, aitolduğuDevlet'tenücretalmasıilkesinedayalı!"

"Kendiemeğinindeğerinikendibelirliyormu?"

"NedenThu'yagelipgerçeksosyalizminnasılişlediğinigörmüyorsun?"

"Gerçeksosyalizminnasılişlediğinibiliyorum,"dediShevek.

"Sanaanlatabilirim,amahükümetinbunuThu'daaçıklamamaizinverirmi?"

Chifoiliskhenüztutuşmamışbirkütüğetekmeattı.Ateşebakarkenkiifadesiacıydı, burnuyladudaklarınınkenarları arasındaki çizgiler derindi.Shevek'insorusunuyanıtlamadı.Ensonunda,"Seninleoyunoynamayacağım,"dedi."İşeyaramaz;herneyse,yapmayacağım.Sanasormamgerekenşu:Thu'yagelmekistermiydin?"

"Şuandadeğil,Chifoilisk."

"Amaburadaneyapabilirsinki?"

"Çalışmamısürdürebilirim.AyrıcaburadaDünyaHükümetleri

Konseyi'ninmerkezinedahayakınım."

"DHKmi?OtuzyıldırA-İo'nunkuklasıonlar.Senikurtarmalarıiçinonlaragüvenme."

Birduraklama."Tehlikedemiyimyani?"

"Bunudamıfarketmedin?"

Birduraklamadaha.

"Benikimekarşıuyarmakistiyorsun?"diyesorduShevek."ÖnceliklePae'yekarşı."

"Ya,evet,Pae."Shevekellerini süslemeli,altınkaplı şömine rafınadayadı."Paegerçekteniyibirfizikçi.Çokdanazik.Amaonagüvenmiyorum."

"Niçin?"

"Çünkü...Kaypakdavranıyor."

"Doğru. Keskin bir psikolojik gözlem. Ama Pae'nin senin için tehlikeliolmasıkişiselolarakkaypakolmasındangelmiyorShevek.Seniniçintehlikeli,çünkü o İo hükümeti'nin sadık, hırslı bir ajanı. Senin hakkında, benimhakkımda düzenli olarak Ulusal Güvenlik Bölümü'ne -gizli polise- raporveriyor. Seni küçümsemiyorum, Tanrı biliyor, ama görmüyor musun, seninherkesebirkişi,birbireyolarakyaklaşmaalışkanlığınburadabirişeyaramaz,olmaz.Bireylerinarkasındakigüçlerianlamangerekiyor."

ChifoiliskkonuşurkenShevek'in rahatlamışgövdesigerilmişti; şimdiodaChifoilisk gibi dik durup ateşi seyrediyordu. "Pae hakkında söylediklerinineredenbiliyorsun?"dedi.

"Şu anda senin odanda, tıpkı benim odamdaki gibi, gizli bir mikrofonolduğunuöğrendiğimyoldan.Çünkübenimişimbunlarıbilmek."

"Sendehükümetininajanımısın?"

Chifoilisk'inyüzükarardı;sonrabirdenShevek'edöndü,yumuşakbirseslevenefretlekonuşuyordu. "Evet,"dedi, "tabiikiöyleyim.Olmasaydımburadaolmazdım. Herkes bunu biliyor. Hükümetim ülke dışına yalnızca güvendiğikişilerigönderiyor...Banagüvenebiliyorlar!Çünkübenbütünbulanetolasıcazengin İo'lu profesörler gibi satın alınmadım. Hükümetime, ülkemeinanıyorum, onlara inancım sonsuz." Sözleri işkence altındaymış gibiçıkıyordu. "Çevrene bakmalısın, Shevek! Hırsızlar arasında küçük birçocuksun. Sana iyi davranıyorlar, iyi bir oda, dersler, öğrenciler, para, şatogezileri, model fabrika gezileri, şirin köylere yolculuklar sunuyorlar. Her

şeyinen iyisini.Hepsisevimli,harika!Amaniçin?SeninedenAy'danburayagetiriyorlar, övüyorlar, kitaplarını basıyorlar, dersliklerde, laboratuvarlardave kütüphanelerde rahat ve güvencede tutuyorlar? Bunu bilimsel tarafsızlıkveyakardeşçesevgiadınamıyaptıklarını sanıyorsun?Bukarüzerinekurulubirekonomi,Shevek!"

"Biliyorum. Pazarlık etmek için geldim buraya." "Pazarlık mı- neyle? Neiçin?"

Shevek'in yüzü Drio'daki kaleyi terk ederkenki soğuk, boş ifadeyebürünmüştü. "Ne istediğimi biliyorsun, Chifoilisk. Halkımın sürgündenkurtulmasını istiyorum. Burayı seçtim, çünkü sizin Thu'da bunu istediğinizisanmıyorum. Bizden korkuyorsunuz siz. Devrimi, eski devrimi, gerçekdevrimi, sizin başlayıp da yarım bıraktığınız, adalet için devrimi gerigetirebileceğimizden korkuyorsunuz. Burada, A-İo'da benden daha azkorkuyorlar, çünkü devrimi unutmuşlar. Artık ona inanmıyorlar, insanlarınyeterinceşeyesahipolurlarsahapisteyaşamayarazıolacaklarınıdüşünüyorlar.Amabenbuna inanmayacağım.Duvarlarınyıkılmasını istiyorum.Dayanışmaistiyorum, insan dayanışması. Urras ile Anarres arasında serbest alışverişistiyorum.Anarres'tebununiçinelimdengeldiğinceçalıştım,şimdideUrras'taelimden geldiğince çalışıyorum. Orada eylem yapıyordum, burada pazarlıkediyorum."

"Neyle?"

"Biliyorsun, Chifoilisk," dedi Shevek hafif bir sesle, çekinerek. "Bendenistediklerininneolduğunubiliyorsun."

"Evet,biliyorum,amaseninbildiğinibilmiyordum,"dediThu'lu.Odaalçakseslekonuşuyordu;sertsesidahadasertbirmırıldanmahalinegeldi,yalnızcanefes ve sürtünme sesinden oluşuyordu. "Demek keşfettin- Genel ZamanKuramı'nı..."

Shevek'inbakışındabirazironigizliydisanki.

Chifoiliskısrarlıydı:"Yazılımı?"

Shevek bir süre daha ona bakmaya devam etti, sonra doğrudanyanıtladı."Hayır."

"Güzel!"

"Niçin?"

"Eğeryazılıolsaydı,elegeçirirlerdi."

"Nedemekistiyorsun?"

"Sadeceşunu.Bak,neredemülkiyetvarsaoradahırsızlıkolduğunusöyleyenOdodeğilmiydi?"

"'Bir hırsız yaratmak için, bir sahip yaratın; suç yaratmak istiyorsanız,yasalarkoyun.'ToplumsalOrganizma."

"Peki.Kilitli odalarda kağıtlar varsa, odalara girmek için anahtarları olaninsanlardavardır!"

Shevekyüzünüburuşturdu."Evet,"dedinedensonra,"buçokrahatsızedici."

"Senin için. Benim için değil. Bende sendeki bireyci ahlaki kaygılar yok.Kuramı yazıya dökmediğini biliyordum. Eğer döktüğünü düşünseydim onusendenalmakiçinherçareyebaşvururdum,ikna,hırsızlık;eğerA-İo'ylasavaşçıkmasına yol açmadan seni kaçırabileceğimizi düşünseydim zorkullanabilirdim. Herhangi bir şeyi yapabilirdim, yeter ki onu bu İo'lu şişkokapitalistlerden kurtarıp ülkemin Merkez Prezidyumu'nun ellerine teslimedebileyim. çünkü hizmet edebileceğim en yüce amaç ülkemin güçlü vegönençliolmasıdır."

"Yalan söylüyorsun," dedi Shevek sakin sakin. "Evet, bir vatanseverolduğuna inanıyorum.Ama vatanseverliğini gerçeğe, bilimsel gerçeğe üstüntutmuyorsun;hattabireylereolansadakatinebile.Banaihanetetmezdin."

"Eğer becerebilseydim ederdim," dedi Chifoilisk vahşi bir sesle. Devametmeye çalıştı, durdu, en sonunda kızgın ve kabullenmişbir sesle, "Nedüşünürsen düşün," dedi. "Senin gözlerini ben açamam. Ama unutma, seniistiyoruz. Eğer sonunda burada neler dönmekte olduğunu anlarsan, o zamanThu'ya gel. Kardeş olmak için yanlış insanlar seçtin! Bunu söylemek banadüşmez,amaeğerThu'yagelmeyeceksen,hiçolmazsakuramını İo'lularadaverme.Otefecilerehiçbirşeyverme!Çekgit.Evinedön.Vereceğinşeyikendihalkınaver!"

"İstemiyorlar," dedi Shevek ifadesiz bir sesle. "Denemediğimi misanıyorsun?"

Dört-beş gün sonra Shevek Chifoilisk'i sorduğunda onun Thu'ya geridöndüğünüöğrendi.

"Temellimigitti?Gideceğinisöylemedibana."

"Bir Thu'lu Prezidyumu'ndan ne zaman emir geleceğini hiçbir zamanbilemez," dedi Pae; tabii ki Shevek haberi Pae'den almıştı. "Yalnızca emirgeldiğindehemenatlayıpgitmesigerektiğinibilir.Vedaetmekiçindurmamasıgerektiğinide.ZavallıChif!Acabanehatayaptı?"

Shevekhaftadabir-ikikezAtro'yugörmeye,onabakmakiçinyanındakalan,enazonunkadaryaşlıbirkaçuşaklabirlikteyaşadığı,kampüsünkenarındakiküçük, hoş eve gidiyordu. Neredeyse seksenindeydi Atro, kendi sözlerinebakılırsa,birincisınıfbirfizikçianıtıydıartık.YaşamıOvarabgibitanınmadangeçmemiştiamayalnızcayaşındandolayıOvarab'ınkayıtsızlığındanbirşeylerkapmıştı.EnazındanShevek'eilgisiyalnızcakişiselgibiydi-birtüryoldaşlıkgibi. Zaman anlayışında Shevek'in yaklaşımını kabul eden ilk Ardışıklıkfizikçisi o olmuştu. Shevek'in silahlarıyla, Shevek'in kuramlarının yanında,bilimselsaygınlıkkurumunakarşıtopyekünbirsavaşvermişti;savaşdabirkaçyılsürdüktensonraEşzamanlılıkilkelerininkısaltılmadanyayımlanmasıylavehemen ardından Eşzamancılar'ın zaferiyle sona ermişti. O savaş Atro'nunyaşamının doruk noktası olmuştu. Gerçeğe ulaşıncaya dek savaşmaktanvazgeçmezdi,amasavaşınkendisinigerçeğeoranladahafazlaseviyordu.Atrosoyağacını, generaller, prensler, büyük toprak sahipleri sayarak bin yüz yılgeriyegötürebiliyordu.AilesiA-İo'nunenkırsalbölgesiolanSieBölgesi'ndehala üç bin dönüm araziye ve on dört köye sahipti. Konuşmasında yereldeyimler, gururla yaslandığı eski terimler vardı. Zenginlik onu hiçetkilemiyordu,ülkesininhükümetinden"demagoglarvesürünenpolitikacılar"olaraksözediyordu.Saygısıparaylasatınalınamazdı.Yinedesaygısınıkendideyimiyle"doğrusoyadıolan"heraptalasunuyordu.BazıbakımlardanShevekiçintümüyleanlaşılmazdı.Aristokrat:birbilmece.Yinedehemparaya,hemdegüce duyduğuküçümseme,Shevekkendini onaUrras'ta karşılaştığı herkestendahayakınhissetmesinisağlıyordu.

BirkeresindeAtro,hertürlünadidevemevsimdışıçiçeğiyetiştirdiğicamlısundunnada birlikte otururlarken "biz Ceti'liler"ifadesini kullanacak oldu.

Shevekonusuçüstüyakaladı:"'Ceti'liler'mi?-bukuşyemikelimelerindenbirideğilmi?"Kuşyemi, şehirli işçi sınıfı için üretilen popüler basın, gazeteler,yayınlarveedebiyataargodaverilenaddı.

"Kuşyemi!"diyeyinelediAtro."Sevgilidostum,neredenbuluyorsunbutürkaba sözleri Tanrı aşkına? 'Ceti'liler' demekle ay nen günlük gazeteyazarlarının ve cahil okurlarının kastettiği şeyi kastediyorum. Urras veAnarres!"

"Yabancı bir kelime, aslında Ceti kökenli olmayan bir kelime kullanmanaşaşırdım."

"Dıştalayarak tanımlama," diye karşılık verdi yaşlı adamneşeyle. "Yüzyılöncebuterimegereksinmemizyoktu.'İnsanlık'kelimesiyeterliydi.Amaaltmışyılkadaröncebudeğişti.Onyediyaşındaydım,yazbaşındanefis,güneşlibirgündü,bugünmüşgibianımsıyorum.Atımıgezdiriyordum.Ablampenceredenseslendi.

'Radyoda Uzaylı biriyle konuşuyorlar!' Zavallı anneciğim hepimizinsonunungeldiğinidüşünmüştü;yabancışeytanlar,falanfilan...

Ama konuştukları yalnızca barış ve kardeşlik gibi laflar söyleyenHain'lilerdi... Eh, şimdi 'insanlık' lafı biraz fazla şey içeriyor. Kardeşliğikardeşlik-dışındanbaşkanetanımlayabilirki?Dıştalayaraktanımlama,azizim!Sen ve ben akrabayız. Benim atalarım birkaç yüz yıl önce Sie'deki serfleriezerken seninkiler belki de dağlarda sürü güdüyorlardı; ama aynı aileninüyeleriyiz. Bunu anlamak için bir yabancıyla karşılaşmak, bir yabancıdanbahsedildiğiniduymakyeterli.Başkabirgüneşsistemindengelenbiryaratık.İnsan denen, bizimle iki ayağın, iki kolun ve içinde bir tür beyin olan birkafanınpratikyerleşimidışındaortakhiçbiryanıolmayanbiri!"

"AmaHain'lilerbizim-"

"Hepimizinyabancı kökenli olduğunu, yarımmilyon, birmilyon, iki veyaüçmilyonyılöncekiHain'liyıldızlararasıkolonicilerintorunlarıolduğumuzukanıtladılar. Kanıtmış! Asal sayı aşkına Shevek, acemi bir öğrenci gibikonuşuyorsun!Bukadaruzunzamanöncesiiçinnasılkanıttanbahsedebilirsin?Bu Hain'liler binyıllarla top gibi oynuyorlar, ama sadece hokkabazlık.Kanıtmış!Atalarımındini,aynıkesinlikle,elveayakparmaklarınısayıpyirmisayısınıbulmaküstahlığınıgöstererekZaman'ınevreneyayılmasınayolaçtığı

içinBahçe'denkovulanPinraOd'unsoyundangeldiğimisöylüyorbana.İlledeseçmemgerekiyorsa,buöyküyüyabancılarınkineyeğlerim!"

Shevekgüldü;Atro'nunmizahduygusuhoşunagidiyordu.Amayaşlıadamciddiydi.Shevek'in kolunuokşadı, sonra, etkilendiği zamanlardayaptığı gibigözlerinikırpıştırarakveağzınıoynatarak,"Senindeaynışeylerihissettiğiniumuyorumazizim,"dedi.samimiolarakdiliyorum.Eminimkitoplumunuzdagıpta edilecek birçok şey var, ama toplumunuz size ayırım gözetmeyiöğretmemiş-buiseuygarlığınöğrettiğieniyişey.Bulanetliyabancılarınsizekardeşlik, karşılıklılık ve benzeri kavramlarınız aracılığıyla ulaşmalarınıistemiyorum.Sizi sürekli "ortak insanlık" ve "tümdünyaların ortaklığı" gibilaflaraboğacaklar,bunlanyutmanızıgörmekbeniçoküzer.Varolmanınyasasımücadeledir: Rekabet, zayıf olanın elenmesi, sağ kalmak için amansız birsavaş.Bendeeniyiolanınsağkalmasınıistiyorum.Benimbildiğiminsanlığın.Ceti'lilerin. Senin ve benim, Urras ve Anarres'in. Şimdi onların önündeyiz,bütünşuArz'lılarınveHain'lilerin,kendilerinebaşkaherneadveriyorlarsa,onlarınönündeolmayadevametmeliyiz.

Bize yıldızlararası motoru onlar getirdi, ama şimdi onlardan daha iyiyıldızlararasıgemileryapıyoruz.Kuramınıaçıklamazamanıgeldiğindekendiinsanlarına, kendi türüne olan görevini iyice düşüneceğini içtenlikle ümitediyorum.Sadakatin anlamını ve kime sadık olman gerektiğini iyice düşün."Atro'nun neredeyse körleşmiş gözlerini yaşlılığın kolay akan gözyaşlarıdoldurmuştu. Shevek elini yaşlı adamın koluna güvence vermek istermişgibikoydu,amabirşeysöylemedi.

"Öğrenecekler kuşkusuz. Sonunda. Öğrenmeliler de. Bilimsel gerçek,sonunda galip gelir, güneşi bir kayanın ardına gizleyemezsin. Ama ellerinegeçmedenöncebedeliniödemeleriniistiyorum!

Hakkımız olan yeri almamızı istiyorum. Saygı istiyorum: İşte bize bunukazandırabilirsin. Sıçrama... Eğer Sıçrama'yı becerebilirsek, onlarınyıldızlararası motorunun zerre kadar önemi kalmaz. İstediğim para değil,anlıyor musun? Ceti biliminin, Ceti aklının üstünlüğünün tanınmasınıistiyorum.Eğeryıldızlararasıbiruygarlıkolacaksa,ozamanbenimhalkımınouygarlığınaltdüzeydebirüyesiolmasını istemiyorum!Soyluinsanlargibikatılmalıyız, elimizdebüyükbir armağanla...Böyleolmasıgerekiyor.Neyse,neysebazenbukonudaheyecanlanıyorum.Buarada,kitabınnasılgidiyor?"

"Skask'ın yerçekimi hipotezi üzerine çalışıyorum. Yalnızca kısmidiferansiyeldenklemlerkullanmaklahataettiğinidüşünüyorum."

"Ama son makalen de yerçekimi üzerineydi. Asıl konuya ne zamangeleceksin?"

"BildiğingibibizOdoculariçinaraçamaçtır,"dediShevekalçakbirsesle."Ayrıca,yerçekiminielealmayanbirZamanKuramı'nıpekiyisunamam,değilmi?"

"Yanibizekuramınıparçaparçamıveriyorsun?"diyesorduAtrokuşkuyla,"Bu aklıma gelmemişti. Şu son makaleye bir daha baksam iyi olacak. Bazıkısımları pek bir şey ifade etmemişti. Bugünlerde gözlerim pek çabukyoruluyor. Sanırım okumak için kullandığım o Allahın cezası büyütecimsiprojektörümsü nesnede birşey var. Artık sözcükleri pek doğru dürüstgöstermiyorgibi."

Shevekyaşlıadamavicdanazabıveşefkatlebaktı,amaonakuramınınsondurumuhakkındabaşkabirşeysöylemedi.

Shevekhergünresepsiyonlara,açılışlara,törenlerevebenzerişeyleredavetedilip duruyordu. Bazılarına gitti, çünkü Urras'a bir görevle gelmişti vegöreviniyerinegetirmeyeçalışmalıydı;kardeşlik fikrinisavunmalıydı,kendikişiliğinde İki Dünya'nın dayanışmasını simgelemeliydi. Konuşuyordu,insanlardaonudinliyorlarve"Nekadardoğru,"diyorlardı.

Hükümetinkonuşmasınınedenengellemediğinimerakediyordu.Chifoiliskuygulayabilecekleri denetim ve sansürün derecesini; kendince nedenlerleabartmış olmalıydı. Tümüyle anarşizmden bahsediyordu, ama onudurdurmuyorlardı. Peki, onu durdurmaya gereksinmeleri var mıydı? Herseferinde aynı kişilerle konuşuyormuş gibi geliyordu: İyi giyimli, iy,ibeslenmiş, iyi terbiye görmüş, gülümseyen kişiler. Urras'taki tek insan tipionlar mıydı? Shevek onların karşısına dikilip "İnsanları bir araya getirenacıdır," diyordu, onlar da başlarıyla onaylıyorlar ve "Ne kadar doğru,"diyorlardı.

Onlardan nefret etmeye başladı, bunu fark eder fark etmez de davetlerinikabuletmeyikesti.

Amaböyleyapmakyenilgiyikabuletmekveyalnızlığınıarttırmakdemekti.

Burayayapmaküzeregeldiğişeyiyapmıyordu.Onlarbenitecritettikleriiçindeğil, diyordu kendi kendine; o kendisini tecrit etmişti. Yalnızdı, her güngördüğü onca insanın arasında boğulurcasına yalnızdı. Onun derdi temasageçememekti, bütün o aylar boyunca Urras'ta kimseye, hiçbir şeye temasedemediğinihissediyordu.

Bir gece Kıdemli Öğretim Üyeleri Yemekhanesi'nde yemek yerken,"Biliyorsunuz," dedi, "burada nasıl yaşadığınızı bilmiyorum. Özel evleridışarıdan görüyorum. Ama yakından tanıdığım yalnızca sizin özel olmayanyaşamınız-toplantıodaları,yemekhaneler,laboratuvarlar..."

Ertesi gün Oiie biraz tedirgin bir tavırla Shevek'e gelecek hafta sonunukendievindegeçiripgeçiremeyeceğinisordu.

Oiie'nineviİeuEun'danbirkaçkilometreuzaktabirköyolanAmoeno'daydıve Urras standartlarına göre ortalama bir orta sınıf eviydi, belki de birçokevden daha eskiydi. Üç yüz yıl kadar önce taştan yapılmış, odalarına tahtapaneller konmuştu. İo'nun mimari özelliği olan çifte kemer, pencereçerçevelerinde ve kapılarda kullanılmıştı. Eşyanın görece azlığı Shevek'ehemen güzel geldi: pırıl pırıl, geniş tabanlarıyla odalar sade ve ferahgörünüyordu. Kabul ve ödül töreni gibi şeylerin yapıldığı kamu yapılarınınaşırısüsüvekonforuonuheprahatsızetmişti.Urras'lılarzevksahibiydi,amabu zevk çoğunlukla gösterişe yönelik bir itkiyle çelişki içindeydi - bilinçlimasraf. Nesnelere sahip olma isteğinin doğal, estetik kökeni ekonomik verekabetçi zorlamalarla gizlenip saptırılıyor, o da buna karşılık nesnelerinniteliğini ele veriyordu: tek elde ettikleri bir tür mekanik savurganlıktı. Buevdeisekısıtlamalarlaeldeedilenbirzarafetvardı.

Bir uşak kapıda paltolarını aldı; Oiie'nin karısı aşçıya talimatlar verdiğibodrummutfağındanShevek'ikarşılamayageldi.

Yemekten önce konuşurlarken Shevek kendisini de şaşırtan dostça birduyguyla,onukendigibikılma isteğiyle,hemenhemen tümüylekadınahitapettiğinifarketti.Amayenidenbirkadınlakonuşuyorolmakokadargüzeldiki!Cinselfarklılığıngerilimiveçekiciliğiolmadan,yalnızcaerkeklerarasındakivarlığınınyapayolduğunu,dünyadankoptuğunuduymasıboşunadeğildi.SewaOiiedeçekiciydi;boynununveşakaklarınınnarinçizgilerinebakıncaUrras'lıkadınların saçlarını kazıma adetine karşı çıkmaktan vazgeçiyordu Shevek.Suskun ya da biraz utangaçtı; Shevek onu rahatlatmaya çalışıyor ve başarılı

olduğuzamandaçokseviniyordu.

Yemekiçiniçerigeçtiler,masadaonlaraikideçocukkatıldı.SewaOiieözürdiledi: "İnsan artık buralarda doğru dürüst bir bakıcı bulamıyor." Shevekbakıcınınnedemekolduğunubilmediğihaldeonayladı.Küçükçocuklarıaynırahatlama duygusu ve sevinçle izliyordu. Anarres'ten ayrıldığından beri pekçocukgörmemişti.

Çok temiz, ağırbaşlı çocuklardı, yalnızca kendilerine hitap edildiğindekonuşuyorlardı, mavi kadife ceket ve pantolon giymişlerdi. Uzaydan gelmişbir yaratık olan Shevek'e korkuyla bakıyorlardı. Dokuz yaşında olanı, yediyaşında olana sert davranıyor, dişlerinin arasından aptal aptal Shevek'ebakmamasını söylüyor,uymadığızamandavahşiceçimdikatıyordu.Küçüğüdeçimdikatıpmasanınaltındanonutekmelemeyeçalışıyordu.Üstünlükİlkesihenüzbeyninetamyerleşmemiştiherhalde!

Oiie evde değişik bir insan oluyordu. Yüzündeki gizemli ifade yokoluyordu, konuşması da o kadar ağır değildi artık. Ailesi ona saygılıdavranıyordu, ama saygı karşılıklıydı. Shevek, Oiie'nin kadınlar hakkındakidüşüncelerini epeyce dinlediği için onun karısına nezaketle, hatta aşırı kibardavrandığını görünce şaşırdı. "Bu şövalyece bir davranış," diye düşündü, bukelimeyiyeniöğrenmişti;amaçokkısazamansonrabununondanötebirşeyolduğunakararverdi.Oiiekarısındanhoşlanıyorveonagüveniyordu.OnaveçocuklarınaaynenbirAnarres'linindavranacağıgibidavranıyordu.

Aslında evde birdenbire basit, arkadaş canlısı bir adam, özgür bir adamoluyordu.

Shevek'ebuoldukçakısıtlı bir özgürlükbölgesi, oldukçadar bir aile gibigeliyordu;amakendisiniokadardaharahat,okadardahaözgürhissediyorduki,~leştirmekistemiyordu.

Konuşmasırasındakibirduraklamadaçocuklarınküçüğüince,açıksesiyle,"BayShevekpekgörgülüdeğil,"dedi.

Oiie'ninkarısıçocuğuazarlamaya.fırsatbulamadanShevek

"Neden?"diyesordu."Neyaptım?"

"Teşekküretmediniz."

"Neiçin?"

"Turşutabağınıuzattığımzaman."

"İni!Kessesini!"

Sodik!Bencilliketme!Sestonukesinlikleaynıydı.

"Onlarıbenimlepaylaştığınısanıyordum.Hediyeolarakmıverdin?Benimülkemdeyalnızcahediyeler için teşekkür edilir.Diğernesneleri herhangi birşeysöylemegereğiduymadanpaylaşırız.Turşuyugeriistermisin?"

"Hayır, turşu sevmiyorum," dedi çocuk, kara, parlak gözlerini Shevek'inyüzünedikerek.

"O zaman onları paylaşmak çok kolay," dedi Shevek. Büyük oğlan İni'yiçimdiklemek için bastırılmış bir istekle kıvranıyordu, ama İni küçük, beyazdişlerini göstererek güldü. Bir süre sonra bir başka duraklamada Shevek'edoğrueğilerekhafifbirsesle,"Samurumugörmekistermisiniz?"dedi.

"Evet."

"Arka bahçede. Annem sizi rahatsız edebileceğini düşünerek onu orayagötürdü.Bazıbüyüklerhayvanlarısevmiyorlar.""Bengörmekisterim.Benimülkemdehiçhayvanyoktur.""Yokmu?"dedibüyükoğlanonabakarak."Baba!BayShevekhiçhayvanlarıolmadığınısöylüyor!"

İnibakakalmıştı."Pekiamaneyinizvar?"

"Başka insanlar. Balıklar. Böcekler. Ve holum ağaçları." "Holum ağacınedir?"

Konuşma yarım saat kadar sürdü. Shevek'ten Urras'ta ilk defa Anarres'ianlatmasıisteniyordu.Sorularıçocuklarsoruyor,amaannebabalarıdailgiyledinliyorlardı. Shevek titizlikle ahlaki konulardan kaçınmaya çalışıyordu; evsahiplerinin çocuklarına propaganda yapmaya gelmemişti. Onlara yalnızcaToz'unneyebenzediğini,Abbenay'ınnasılolduğunu,nasılgiysilergiyildiğini,insanların yeni elbise istediklerinde ne yaptıklarını, çocukların okulda neyaptıklarını anlattı. Bu sonuncusu, amaçlamamasına karşın propagandayagiriyordu. İni ve Aevi onun çiftçilik, marangozluk, gübre yeniden-üretme,

matbaacılık, su tesisatçılığı, yol tamirciliği, oyun yazarlığı ve büyüklere aitbütündiğeruğraşlardanoluşanöğretimprogramınıtarifindenvehiçkimseninhiçbir şey için cezalandırılmadığını söylemesinden sonra büyülenmişgibiydiler.

"Yinedebazen,"dediShevek,"senibirsüreiçintekbaşınabırakırlar."

"Ama," dedi Oiie çabucak, "insanları düzen içinde tutan ne? Nedenbirbirlerini soyup öldürmüyorlar?" Sanki uzun süredir bastırmaya çalıştığısorupatlakvermişti.

"Hiç kimse çalınacak herhangi bir şeye sahip değil. Eğer bir şeyi istersengidipdepodan alabilirsin.Şiddete gelince, doğrusubilemiyorumOiie; durupdururken beni öldürür müydün? Eğer öldürmek isteseydin, buna karşıçıkarılanbiryasaseniengellermiydi?Zorlama,düzenisağlamanınenetkisizyoludur."

"Peki o zaman, insanlara pis işleri nasıl yaptırabiliyorsunuz?" "Hangi pisişleri?"dediOiie'ninkarısı,nedendiğinianlamamıştı.

"Çöp toplama, mezar kazma," dedi Oiie; Shevek "cıva madenciliği," diyeekledi,azdaha"bokişleme,"diyecekti,amaİo'lularındışkıylailgilikelimeleretabuolarakbaktıklarınıanımsadı.DahaUrras'taki ilkgünlerindeUrras'lılarındağ gibi dışkının içinde yaşadıklarını, ama hiçbir zaman boktanbahsetmediklerinifarketmişti.

"Hepimiz yaparız bu işleri. Ama kimse, eğer işi sevmezse, uzun süreyapmakzorundadeğil.Herdekaddabirgün toplulukyönetimkomitesi,blokkomitesi veya gereksinmesi olan herhangi biri, sizden bu tür bir işe yardımetmenizi isteyebilir; dönüşümlü listeler hazırlarlar. Sonra, hoşa gitmeyenişlere veya cıva madenlerindeki gibi tehlikeli işlere sadece bir yarıyıl içingönderilirherkes."

"Amaozamanbütünçalışanlarişiyeniöğrenenlerdenoluşuyorolmalı."

"Evet. Verimli değil; ama başka ne yapılabilir? Bir insana onu birkaç yıliçinde öldürecek ya da sakatlayacak bir işte çalışmasını söyleyemezsiniz.Nedenbunuyapsınki?"

"Emrekarşıgelebilirmi?"

"EmiryokkiOiie.İşBöl'e-İşBölüşümüofisine-gidervederki,benşöyleşöylebirişyapmakistiyorum,banagöreneyinizvar?Onlardaonaneredeişolduğunusöylerler."

"Pekiozaman insanlarpis işleriyapmayıniyekabulediyorlar?Ongündebirdeolsanedenkabulediyorlar?"

"Çünkü o işler hep birlikte yapılır... Ayrıca başka nedenler de var.Biliyorsunuz, Anarres'te yaşam burada olduğu gibi zengin değil. Küçüktopluluklarda pek eğlence yoktur, çok da çalışmak gerekir. Bu yüzden, eğerçoğunlukla mekanik bir dokuma tezgahında çalışıyorsan, her on günde birdışarı çıkıp değişik bir grup insanla birlikte boru döşemek veya tarlaçapalamak hoş gelir insana... Ayrıca meydan okuma da vardır işin içinde.Burada çalışmanın itici gücünün gelir, para gereksinimi veya kıir arzusuolduğunu düşünüyorsunuz sizler; ama paranın olmadığı bir yerde gerçekdürtülerbelkidahaaçıkçıkarortaya.İnsanlarbirşeyleryapmaktanhoşlanırlar.Yaptıklarıişiiyiyapmakisterler.İnsanlar,tehlikeli,zorişleriüstlenirler,çünküonları yapmaktan gurur duyarlar, daha zayıf olanlara... nasıl denir... havaatabilirler - biz buna bencilleşmek diyoruz. Hey, bakın küçükler, ne kadargüçlüolduğumugörün!Anlıyormusunuz?İnsaniyiyaptığışeyiyapmakister...Ama gerçekte bu bir araç ve amaç sorunu. Ne de olsa iş, iş için yapılır.Yaşamın kalıcı zevklerinden biridir. Kişinin vicdanı bunu bilir. Ayncatoplumsal vicdan, komşuların sizin hakkınızdaki düşünceleri de vardır.Anarres'tebaşkahiçbirödül,başkahiçbiryasayoktur.İnsanınkendizevkivedostlarının saygısı. Hepsi budur. Bu böyle olunca, anlayacağınız gibi,komşularındüşüncelerininsonderecebüyükbirgüçhalinegelir."

"Hiçkimsebunakarşıçıkmazmı?"

"Belkideyeterincesıkdeğil,"dediShevek.

"O zaman herkes çokmu çalışıyor?" diye sorduOiie'nin karısı. "İşbirliğiyapmayanbirineneolur?"

"Taşınır.Diğerleriondansıkılır, anlıyormusunuz?Onunladalgageçerler;ya da sertleşirler, onu döverler; küçük bir toplulukta onun adını yemeklistesinden çıkarmaya karar verebilirler, böylece kendi başına yemek pişiripyemekzorundakalır,budaküçükdüşürücübirşeydir.Böylecetaşınır,birsürebaşka bir yerde kalır, sonra belki yine taşınır. Bazıları bütün yaşamları

boyunca bunu yaparlar. Nuchnib denir onlara. Ben de bir tür nuchnib'im.Burada kendi görevlerimden kaçıyorum. Ama ben çoğundan daha uzağataşındım." Shevek çok sakin bir sesle konuşuyordu; sesinde acılık varsa bileçocuklarınalgılayabileceği,büyüklerinseanlayabileceğibirşeydeğildi.Amasözlerinibirsessizlikizledi.

"Burada pis işleri kimin yaptığını bilmiyorum," dedi. "Hiçbir zamanyapıldığınıgörmüyorum-garipdeğilmi?Kimyaparonları?Nedenyaparlar?Dahafazlamıparaalırlar?"

"Bazen tehlikeli işler için daha fazla alırlar. Yalnızca hizmetçilik işleriiçinse,hayır.Dahaaz."

"Nedenyaparlarohalde?"

"Çünkü düşük ücret, hiç olmamasından iyidir," dedi Oiie, onun sesindekiacılıksondereceaçıktı.Karısısinirlisinirlikonuyudeğiştirmeyeçalıştı,amao devam etti, "Dedem kapıcıydı. Elli yıl boyunca bir otelde yerleri silip pisçarşaflarıdeğiştirdi.Gündeon saat,haftadaaltıgün.Ailesiyemekyiyebilsindiyeyapıyordubunu."

Oiie birden durdu ve Shevek'e soğuk, güvensiz bakışıyla baktı, sonra daneredeyse meydan okuyan bir bakışla karısına döndü. Kadın gözlerinikaçırıyordu.Gülümsedi ve sinirli, çocuksu sesiyle, "Demaere'nin babası çokbaşarılı bir adamdı," dedi. "Öldüğünde dört şirket sahibiydi." Gülüşü acıiçindekibirinsanıngülüşüydü;esmer,zarifellerisıkıcakenetlenmişti.

"Herhalde Anarres'te başarılı insanlar yoktur," dedi Oiie açık biriğnelemeyle; o sırada aşçı tabakları değiştirmek üzere geldi, Oiie dekonuşmayı birden kesti. İni sanki hizmetkar oradayken ciddi konuşmanınsürmeyeceğini bilirmiş gibi, "Anne," dedi, "yemekten sonra Bay Shevek'esamurumugösterebilirmiyim?"

Oturma odasına döndüklerinde İni'nin hayvanını getirmesine izin verildi:Urras'ta çok bulunan, yetişkin büyüklüğünün yarısına ulaşmış bir samur.Oiie'ninaçıklamasınagöreyüzyıllardanberiöncebalıkyakalayıcısı,sonradaevhayvanıolarakyetiştirilmişlerdi.Hayvanınkısabacakları,kavisliveesnekbirsırtı,parlakkara-kahverengibirkürküvardı.Shevek'inyakındangördüğü,kafes içinde olmayan ilk hayvandı ve Shevek hayvanın kendisindenkorktuğundan daha fazla korkuyordu ondan. Beyaz, keskin dişleri

etkileyiciydi. İni ısrar edince Shevek elini dikkatle uzatıp hayvanı okşadı.Samurkalçalarıüzerindedoğruluponabaktı.Gözlerikapkara,birazsarımsı,zeki,meraklıvemasumdu."Ammar,"diyefısıldadıShevek,varlıkboşluğunuaşıpgelenobakışayakalanmıştı-"kardeş".

Samur homurdandı, dört ayak üzerine düştü ve Shevek'in ayakkabılarınıilgiyleincelemeyebaşladı.

"Sizisevdi,"dediİni.

"Bendeonusevdim,"dediShevekbirazhüzünle.Nezamanbirhayvan,uçankuşlarveyagüzağaçlarınıngörkeminigörsebenliğinihüzünsarıyorvealdığızevk biraz buruklaşıyordu. Böyle anlarda bilinçli olarak Takver'idüşünmüyordu, onun yokluğu değildi düşündüğü. Daha doğrusu sanki ooradaydı, ama Shevek onu düşünmüyordu. Sanki Urras'ın hayvanlarıylabitkilerinin güzelliği ve garipliği ona ataları yedi kuşaktan beri hiçbirhayvanınsıcakkürkünedokunmamışveağaçlarıngölgesindekanatpmltılarınıgörmemiş, kendisi de onları hiçbir zamangöremeyecekolanTakver'denbirmesajgetiriyorgibiydi.

Geceyi saçak altındaki bir yatak odasında geçirdi. Hava soğuktu,Üniversite'dekisüreklifazlaısıtılanodalardansonrabugayetiyivedahasadegelmiştiona:karyola,kitaprafları,birdolap,bir iskemleveboyalı, tahtabirmasa. Evde gibiyim, diye düşünüyordu, karyolanın yüksekliğini, şilteninyumuşaklığını, ince dokunmuş yün battaniye ve ipek çarşafları, dolabınüzerinde duran, fildişinden yapılmış bibloları, kitapların deri ciltlerini ve buodanın, içindeki her şeyin, içinde bulunduğu evin, evin üzerine yapıldığıarsanın özel birmülk olduğunu, onu yapmadığı, yerlerini silip süpürmediğihalde Demaere Oiie'nin mülkü olduğunu saymazsak... Shevek bu tür yorucuayrımları bir yana bıraktı. Güzel bir odaydı ve bir kamu konutundaki tekkişilikodalardanpekdefarklıdeğildi.

O odada uyurken düşünde Takver'i gördü. Yatakta kendisiyle olduğunu,kollarınınbedeninedolandığını,bedenininkendibedeniyleyanyanaolduğunugördü...Amahangioda,hangiodadaydılar?Neredeydiler?Ay'dabirlikteydiler,havasoğuktuvebirlikteyürüyorlardı.Aydüzbiryerdi,her tarafmavi-beyazkarlakaplıydı,amakarçokinceydivekolaylıklabirkenarasüpürülüpaltındanparlak,beyaz toprakçıkıyordu.Ölüydü,ölübiryerdi. "Aslındaböyledeğil,"dedi Takver'e, onun korktuğunu bilerek. Bir şeye doğru, plastik gibi

dayanıksızveparlakgörünenbirmaddedenoluşanuzakbirçizgiye,beyazkarovasının öte yanında, uzakta, zor görünen bir engele doğru yürüyorlardı.Shevek de oraya yaklaşmaya korkuyordu, ama Takver'e "Az sonra oradaolacağız,"dedi.Takveryanıtlamadı.

AltıncıBölümAnarres

Shevek hastanede bir dekad kaldıktan sonra eve gönderildiğinde 45numaradaki komşusu onu görmeye geldi. Çok uzun boylu ve zayıf birmatematikçiydi. Şaşılığı düzeltilmemişti, o yüzden hiçbir zaman size bakıpbakmadığından, ve/veya sizin ona bakıp bakmadığınızdan eminolamıyordunuz.Shevek'leEnstitüyatakhanesindebiryılboyuncabirbirlerinetekbircümlesöylemeden,arkadaşça,birliktevarolmuşlardı.

Desar şimdi gelmiş, Shevek'e veya onun yan taraflarına bir yerlerebakıyordu."Herhangibirşey?"dedi.

"İstemez,teşekkürederim."

"Yemekhanedenyemek?"

"Seninkinide,"dediShevek,Desar'ıntelgrafgibistilindenetkilenmişti.

"Peki."

DesarenstitüyemekhanesindenbirtepsiiçindeikiyemekgetirdivebirlikteShevek'in odasındayemeklerini yediler. Shevekkendini dışarı çıkmayahazırhissedene kadar, Desar üç gün boyunca gece gündüz aynı şeyi tekrarladı.Desar'ın bunu neden yaptığını anlamak zordu. Arkadaş canlısı değildi,kardeşlik beklentisi de ona pek bir şey ifade etmiyor gibi görünüyordu.İnsanlardankopukyaşamasınınbirnedenidedürüstolmadığınıgizlemekti;yainanılmazderecedetembelyadaaçıkçamülkiyetçiydi,çünkü45numaralıoda,saklamaya hakkı ve nedeni olmayan bir sürü şeyle doluydu: yemekhanedenaldığı tabaklar, kütüphanelerden gelen kitaplar, bir araçgereç deposundanaldığıtahtaoymaaraçları,laboratuvarınbirindenbirmikroskop,sekizdeğişikbattaniye, çoğu açıkça Desar'a büyük gelen ve her zaman da büyük gelmişolan,diğerleridesekiz-onyaşlarındagiydiğişeylerebenzeyengiysilerledolubir dolap. Sanki depolara ve ambarlara gidip işine yarayıp yaramadığınabakmadan bir çuval dolusu şeyi alıp gelmişti. "Bu ıvır zıvırı neden

tutuyorsun?"dediShevekodayagirmesineilkkezizinverildiğinde.Desaronadoğrubiryerlerebaktı."Birikipduruyor,"dedibelirsizce.

Desar'ın matematikte seçtiği alan o kadar özeldi ki Enstitü'de veyaMatematikFederatifi'ndehiçkimseonunilerlemesinidenetleyemiyordu.Zateno da konuyu bu yüzden seçmişti. Shevek'in duruşunun da bu olduğunuvarsayıyordu. "Lanet olsun," diyordu. "çalışmakmı? Burada iyi bir görevinvar.Ardışıklık,Eşzamanlılık,zırva."ShevekbuözellikleriyüzündenDesar'danbazen hoşlanıyor, bazen de nefret ediyordu. Yine de bilinçli olarak, kendiyaşamını değiştirme kararlılığının bir kısmını yerine getirmek için, onunlailişkisinikesmedi.

Hastalığı ona tek başına devam etmeye çalışırsa tümüyle çökeceğinigöstermişti. Bunu ahlaki terimlere dönüştürüyor ve kendini acımasızcayargılıyordu. Kardeşliğin ahlaki zorunluluğuna karşın, kendini kendisinesaklamıştı. Shevek yirmi birinde ahlak konusunda tutuculaşmış sayılmazdı,çünkü ahlakı duyarlı ve hareketliydi; ama yine de katı bir kalıba, sıradanbüyükler tarafından çocuklara öğretilen basitOdoculuk'a, içselleştirilmiş birvaazadayanıyordu.

Yanlışyapıyordu.Doğruyuyapmalıydı.Öyleyaptı.Kendineherongeceninbeşinde fiziği yasakladı. Enstitü yatakhane yönetiminde komite çalışmasınagönüllü oldu. Fizik Federatifi'nin ve Enstitü Üyeleri Sendikası'nıntoplantılarınagitmeyebaşladı.Biyo-geribeslemevebeyindalgasıçalışmalarıyapan bir gruba katıldı. Yemekhanede önünde bir kitapla küçük masalaraoturmakyerinebüyükmasalaraoturmayazorladıkendini.

Şaşırtıcıydı: insanlar sanki onca zamandır onu bekliyorlardı. Onu içlerinealdılar, iyi karşıladılar, yatak arkadaşı ve dost olarak benimsediler. Onukendileriyle götürdüler ve üç dekad içinde Abbenay hakkında geçen biryıldakindençokdahafazlaşeyöğrendi.Neşeli,gençinsangruplarıylaatletizmalanlarına, sanat merkezlerine, yüzme havuzlarına, festivallere, müzelere,tiyatrolara,konserleregitti.

Konserler:birvahiydisanki,coşkudangelenbirşaşkınlıktı.Abbenay'dahiçkonsere gitmemişti, çünkümüziğin dinlenen değil, yapılan bir şey olduğunudüşünüyordu.Çocukkenherzamanyerelkorovetopluluklardaşarkısöylemiş,birikienstrümançalmıştı;bundançokhoşlanmıştı,amafazlayeteneğiyoktu.Müzikhakkındatekbildiğidebuydu.

Öğrenme merkezleri sanat çalışmasına hazırlık yapmaya yarayan bütünbecerilerigeliştiriyordu:şarkısöyleme,ölçü,danseğitimi,fırça,keski,bıçak,torna vb. kullanımı. Hepsi çok pragmatikti: çocuklar görmeyi, duymayı,hareket etmeyi, tutmayı öğreniyorlardı. Sanatlar ve zanaatlar arasında hiçbirayrım gözetilmiyordu; sanatın yaşamda bir yeri olduğu düşünülmüyor, tıpkıkonuşma gibi, yaşamın temel yöntemlerinden biri olarak görülüyordu. Buyüzdenmimari çokerkendönemlerdeözgürce, tutarlıbir tarzolarak, safveaçık,dengelioranlarlagelişmişti.Resimveheykelçoğunluklamimariylekentplanlamasının öğeleri olarak iş görüyordu. Söz sanatlarına gelince, şiir vehikaye anlatına genelde kısa ömürlüydü ve şarkı ve dansla bağlantılıydı;yalnızca tiyatro tekbaşınaayaktadurabiliyorduveyalnızca tiyatroya "Sanat"deniyordu - kendi içinde tamamlanmış bir şey olarak. Birçok yöresel vegezgin aktör ve dansçı topluluğu, çoğunlukla aralarında bir de oyun yazarıbulunduranrepertuartopluluklarıvardı.Trajediler,yarıdoğaçlamakomediler,pandomimler sahneliyorlardı. Yapayalnız çöl kasabalarında yağmur kadarhevesle beklenen bir şeydi bu topluluklar, geldiklerinde yılın en görkemliolayını oluştururlardı. Anarres ruhundan yükselen, onun yalıtılmışlığını veortaklaşalığınıiçindetaşıyantiyatro,olağanüstübirgüçvegörkemkazanmıştı.

AmaShevektiyatroyapekduyarlıdeğildi.Sözselgörkeminiseviyordu,amaoynama fikrinin kendisi ona sevimsiz geliyordu. AncakAbbenay'daki ikinciyılında kendi Sanat'ını keşfetti: zamandan oluşan sanatı. Biri onu MüzikSendikası'nınbirkonserinegötürdü.

Ertesi gece bir daha gitti. Her konsere gitti, mümkün olduğunda yeniarkadaşlarıyla,gerekirsedeonlarolmadan.Müzikdostluktançokdahaacilbirgereksinme,dahaderinbirdoyumduygusuydu.

Onun için temelolan yalnızlığından kurtulma çabası aslında başarısızdı,bunu biliyordu. Hiç yakın arkadaşı olmadı. Birkaç kızla çiftleşti, amaçiftleşmede olması gereken zevk yoktu. Yalnızca bir gereksinimdenkurtulmaydı,boşalmagibi.Dahasonradabuolaynesneolarakbirbaşkakişiyigerektirdiği içinutançduymayabaşladı.Mastürbasyondahaiyiydi,onungibibiriiçineniyiyoldu.

Yalnızlık onun kaderiydi; kendi soyaçekimine tusak düşmüştü. Daha önceRulag da söylemişti: "İş önce gelir." Rulag bunu çok sakin bir biçimdesöylemişti,birolguyubelirtiyordu,değiştirmeye,soğukhücresindençıkmayagücüyoktu.Shevekiçindedurumböyleydi.Yüreğionakardeşimdiyengenç

varlıklara uzanmak istiyordu, ama ne o onlara, ne de onlar onaulaşabiliyorlardı.Yalnızolmakiçindoğmuştu,kahrolasısoğukbirentelektüel,birbencildi.

Çalışmaöndegeliyordu;amabiryereulaşmıyordu.Cinsellikgibionundabir zevk olması gerekiyordu, ama değildi. Aynı sorunlarla uğraşıp duruyor,geçenyılneredeyseyakaladığınısandığıEşzamanlılıkİlkesibiryana,To'nunZaman Çelişkisi'nin Çözümüne bir adım bile yaklaşamıyordu. O özgüvenşimdi ona inanılmaz gibi geliyordu. Gerçekten yirmi yaşında kendinievrenbilim fiziğini temellerinden sarsacak bir kuram geliştirecek güçte migörmüştü?

Herhalde ateşi yükselmeden önce uzun bir süre aklından zoru olmuşolmalıydı.Kendinionlaragereksinmesiolduğunainandırarakveherikiderside en az öğretmenleri kadar iyi anlatabileceğini kabul etmeyi reddederekfelsefi matematik konusunda iki çalışma grubuna yazıldı. Sabul'dan elindengeldiğinceuzakduruyordu.

Bu yeni karar patlamalarında ilk yaptığı şeylerden biri Gvarab'ı daha iyitanımak olmuştu. O da elinden geldiğince karşılık verdi, ama kışı iyigeçirmemişti; hasta, sağır veyaşlıydı.Bahar dönemindebir derse başladı veyarıda bıraktı. Kafası dağınıktı, kimi zaman karşılaştıklarında Shevek'i zortanıyor, kimi zaman da bütün gece konuşmak üzere onu konutunasürükleyebiliyordu.ShevekGvarab'ınfikirlerininötesinegeçmiştivebuuzunkonuşmalar ona zor geliyordu.YaGvarab'm zaten bildiği veya bir kısmınınaksinikanıtladığışeylerisaatlerceyineleyipcanınısıkmasınaizinverecek,yadaonudoğruyöneçekmeyeçalışırkenkafasınıkarıştıracakveonukıracaktı.Onun yaşındaki birinin sabrını ve nezaketini aşacak bir şeydi bu, bu yüzdenelindengeldiğinceGvarab'la karşılaşmamaya çalıştı, her seferindedevicdanazabıduydu.

İş konuşacak başka kimse yoktu. Enstitü'de hiç kimse onu izleyecek kadarzamansalfizikbilmiyordu.Onlaraöğretmekisterdi,amahenüzEnstitü'debirsınıf ya da öğretim görevi verilmemişti ona; fakültenin Öğrenci ÜyelerSendikasıgörevisteğinireddetti.Sabul'lakapışmakistemiyorlardı.

Yıl boyunca zamanının büyük bir kısmını Atro'ya ve Urras 'taki diğermatematikçi ve fizikçilere mektup yazarak geçirdi. Mektupların çok azıgönderildi. Bazılarını yazdı, sonra da yırtıp attı. Zamansal tersine

çevrilebilirlik üzerine altı sayfalık bir makale gönderdiği matematikçi LoaiAn'ın yirmi yıl önce ölmüş olduğunu keşfetti; An'ın Zamanın Geometriler;kitabındaki biyografik önsözü okumamıştı. Urras'tan gelen yük gemileriyletaşınmaları için götürdüğü diğermektuplar,Abbenay Limanı yöneticilerincedurduruldu. Liman ÜDE'nin doğrudan denetimindeydi, çünkü işletilmesibirçok sendikanın eşgüdümünü gerektiriyordu, aynca bu eşgüdümcülerinbazılarınınİocabilmesigerekiyordu.ÖzelbilgileriveönemlimevkileriylebuLiman yöneticileri bürokratik bakış açısını benimsemeye eğilimliydiler:Otomatikolarak"Hayır,"diyorlardı.Matematikçileregönderilenmektuplardanhoşlanmıyorlardı,çünküşifreyebenziyordu,hiçkimsedeşifreolmadığındanemin olamıyordu. Fizikçilere gidenmektuplar eğer danışmanları olan Sabulonaylarsa geçiyordu. Sabul kendi Ardışıklık fiziği dışında herhangi birkonudaki çalışmaları onaylamıyordu. "Bu konuda yetkin değilim," diyehomurdanıp mektubu bir yana atıyordu. Shevek yine de mektubu Limanyöneticilerine gönderiyor, mektup da "Dışa gönderim için onaylanmadı"işaretiylegerigeliyordu.

Bu konuyu Sabul'un genellikle gelme zahmetine katlanmadığı FizikFederatifi toplantısında gündeme getirdi. Oradaki hiç kimse ideolojikdüşmanla özgürce iletişim kurma konusunu önemli görmüyordu. BazılarıShevek'e, kendinindekabul ettiği gibi, kendi dünyasındabaşkahiç kimseninyetkinolmadığıbukadaruçbirkonudaçalıştığıiçinöğütverdiler."Amadahayenibirkonu,"dediysedehiçbiryararıolmadı.

"Eğer yeniyse onu bizimle paylaş, mülkiyetçilerle değil!" "Bir yıldır herdönem bu konuda bir ders açmayı önerdim. Her zaman yeterince talepolmadığınısöylüyorsunuz.Yeniolduğuiçinmikorkuyorsunuz?"

Buonapekdostkazandırmadı.Onlarıkızgınbırakarakayrıldı.

Hiçbirini göndermemesine karşın Urras'a mektup yazmayı sürdürdü.Anlayabilecek -daha önce anlamış olabilecek- birilerine yazıyor oluşu,yazmasınıvedüşünmesiniolanaklıkılıyordu.Aksitakdirdeolanaksızolurdu.

Dekadlarvedönemlergeçipdurdu.Yıldaikiveyaüçkezödülünüalıyordu:Atro'danveyaA-İoyadaThu'dakibaşkabirfizikçidengelenbirmektup.Uzun,sıkışık yazılmış, tartışmayı dikkatle sunan, selamlaşmadan vedaya kadar heryanıyla kuram kokan, tümüyle yoğun, anlaşılması güç matematiksel-ahlaki-evrenbilimsel zaman fiziğinden oluşan; tanımadığı, kuramlarıyla vahşice

savaşıponlarıyoketmeyeçalışan,vatanınındüşmanları,rakipleri,yabancılar,kardeşleriolanadamlartarafından,konuşabildiğibirdildeyazılmışmektuplar.

Bir mektup aldıktan sonra günlerce sinirli ve coşku dolu oluyordu, gecegündüzçalışıyor,çeşmegibifikirakıtıyordu.Sonrayavaşça,umutsuzfışkırmavemücadelelerleayaklarıyere,kurutoprağabasıyor,kuruyordu.

GvaraböldüğündeShevekEnstitü'dekiüçüncüyılınıbitirmeküzereydi.Ölenkişininçalıştığıyerdeyapılangelenekselanmatörenindekonuşmakistedi;busefer törenFizik laboratuvarbinasındakidershanelerdenbirindeyapılıyordu.Tekkonuşmacıoydu.Hiçöğrenciyoktu;Gvarabikiyıldırhiçdersvermemişti.Enstitü'nün yaşlı üyelerinden birkaçı geldi; bir de Gvarab'ın Kuzeydoğu'daziraatkimyageriolanortayaşlıoğluvardı.Shevekyaşlıkadınıneskidendersverdiği yerde durdu. Bu insanlara, her kış olduğu gibi yine soğuk algınlığıgeçirmekte olduğundan kalınlaşmış sesiyle Gvarab'ın Zaman Bilimi'nintemellerini kurduğunu ve Enstitü'de gelmiş geçmiş en büyük evrenbilimciolduğunuanlattı."ŞimdibizfizikçilerindebirOdo'suvar,"dedi."Odo'muzvarve ona saygı göstermedik." Daha sonra ihtiyar bir kadın yaşlı gözlerleShevek'e teşekküretti."Biz ikimizheronuncugünübirliktegeçirirdik,kendibinamızın temizliğini yaparken konuşarak çok iyi zaman geçirirdik," dedi.Binadançıkarlarken,Shevekbuzgibirüzgardairkildi.Ziraatkimyagerinaziksözler mınldandı ve Kuzeydoğu'ya giden bir trene yetişmek için aceleyleoradan ayrıldı. Shevek acı, sabırsızlık ve yararsızlık duygusundan doğan biröfkeylekenttebirsüreamaçsızcadolaştı.

Üç yıldır buradaydı ve ne yapmıştı? Sabul'un kendinemal ettiği bir kitap;beş-altıyayımlanmamışmakale;boşagitmişbiryaşamiçinbircenazesöylevi.

Yaptığı hiçbir şey anlaşılmıyordu. Daha dürüstçe söylemek gerekirse,yaptığıhiçbirşeyanlamlıdeğildi.Kişiselveyatoplumsalhiçbirgerekliişlevikarşılamıyordu.Aslında-onunalanındapekgörülmemişbirşeydeğildi-yirmiyaşındatamamentükenmişti.

Artıkvaracağıbiryeryoktu.Duvaraiyicetoslamıştı.

BudekaddakiprogramlarabakmakiçinMüzikSendikası'nınönündedurdu.Buakşamkonseryoktu.PosterdenbaşınıçevirdiveBedap'layüzyüzegeldi.

HerzamansavunmadaveoldukçamiyopolanBedaphiçbirtanımabelirtisigöstermedi.Shevekonunkolunuyakaladı.

"Vay canına, Shevek bu!" Kucaklaştılar, öpüştüler, ayrıldılar, yenidenkucaklaştılar. Shevek duyduğu sevgiden şaşkına dönmüştü. Neden? BölgeEnstitüsü'ndekiosonyıldaBedap'tanpekhoşlanmamıştı.Buüçyılboyuncahiçyazışmamışlardı. Arkadaşlıkları çocuklukta kalmış, geçmişti. Ama sevgioradaydı:Eşelenenközlergibialevleniyordu.

Nereye gittiklerini fark etmeden yürüyüp konuştular. Kollarını sallayıpbirbirlerinin sözünü kestiler. Kış gecesinde Abbenay'ın geniş caddelerisessizdi. Her sokak lambasını geçtiklerinde, lambanın soluk ışığı kuru kartaneciklerinin üzerinde minik balık sürüleri gibi koşuşturup gölgelerinikovalayangümüşgölleroluşturuyordu.Karınarkasındanbuzgibi,acırüzgargeliyordu. Donmuş dudaklar ve takırdayan dişler konuşmayı engellemeyebaşladı. Saat onda Enstitü'ye giden son tramvaya yetiştiler; Bedap'ınyatakhanesikentindoğuucundaydı,soğuktauzunbiryolculukolurdu.

Bedap 46 numaralı odaya ironiyle dolu bir hayranlıkla bakıyordu. "Shev,Urras'lıboktanbirçıkarcıgibiyaşıyorsun."

"Haydicanımsende,okadardadeğil.Banadışkısalolanherhangibirşeygöster!" Odada aslında Shevek ilk girdiği zamankinden fazla bir şey yoktu.Bedapişaretetti:"Şubattaniye."

"O ben geldiğimde buradaydı. Biri onu elle örmüş, sonra da giderkenburadabırakmış.Böylebirgecedebirbattaniyefazlalıkmı?"

"Kesinlikledışkısalbirrenkte,"dediBedap."Birişlevçözümleyicisiolarakkavuniçiye hiç gerek olmadığını söyleyeyim. Kavuniçi, toplumsalorganizmadahücredüzeyinde,organikdüzeyde,heleheletümorganizmaveya-hoşgörünün,dışaatmadandahakötübirseçimolduğu-ahlakidüzeydehiçbiryaşamsalişlevehizmetetmiyor.Yeşileboyaonu,kardeşim!Bütünbuıvırzıvırdanesi?"

"Notlar."

"Şifreylemiyazılmış?"diyesorduBedap.Shevek'egöreenönemliözelliğiolan soğukkanlılıkla bir defteri gözden geçiriyordu. Özel yaşama -özelmülkiyete-birçokAnarres'lidençokdahaazduyarlıydı.Bedap'ınhiçbirzamanyanındataşıdığı,sevdiğibirkalemiyadahoşlandığıveyeniden-işlemdeliğineatmaktannefretedeceğibirgömleğiolmamıştı;onabirhediyeverildiğindedeverenin duygularına saygı göstermek için onu saklamaya çalışır, ama her

zamandakaybederdi.Bueğilimininfarkındaydı;birçokinsandandahaazilkelolduğunu, Vadedilen İnsan'ın, gerçek ve doğuştan Odocular'ın ilkörneklerindenbiriolduğunusöylüyordu.Amaonundabirözelyaşamkavramıvardı.Kendisininveyabirbaşkasınınkafasındabaşlayan,oradabitenbirözelyaşamkavramı.Hiçbirzamanburnunubaşkalarınınişlerinesokmuyordu."Senağaçlandırma projesindeyken birbirimize şifreyle yazdığımız şapşalcamektuplarıanımsıyormusun?"

"Buşifredeğil,İoca"

"İocamıöğrendin?Nedenİocayazıyorsun?"

"Çünkü bu gezegende yazdığımı anlayabilen kimse yok. Ya da anlamakisteyen.Tekanlayandaüçgünönceöldü."

"Sabulöldümü?"

"Hayır.Gvarab.Sabulölmedi.Nerde!"

"Sorunne?"

"Sabul'lamı?Birazkıskançlık,birazdayetersizlik."

"Onunnedenselliküstünekitabınınçokiyiolduğunusanıyordum.Senöyledemiştin."

"Kaynakları okuyana dek ben de öyle düşünüyordum. Hepsi Urrasılılarınfikirleriymiş. Yeni de sayılmazlar. Son yirmi yıldır kendine ait bir tek fıkirgeliştirmemiş.Üstelikpekyıkanmıyorda."

"Senindüşüncelerinnasıl?"dediBedap,birelinidefterlerinüstünekoymuş,kaşlarını çatarak Shevek'e bakıyordu. Bedap'ın küçük, biraz kısık bakangözleri,güçlübiryüzü,tıknazbirbedenivardı.Tırnaklarınıyiyorduveyıllar,tırnaklarını kalın, duyarlı parmak uçlarında yalnızca küçük birer şeriteindirmişti.

"İşeyaramaz,"dediShevek,yatağaoturarak."Yanlışalandayım."

Bedapsırıttı."Senmi?"

"Sanırımbudönemsonundayenidengörevisteyeceğim."

"Neyapmakiçin?"

"Farketmez.Öğretmenlik,mühendislik.Fiziktenuzaklaşmalıyım."

Bedapsandalyeyeoturdu,tırnağınıyemeyebaşladı,sonrada,

"Bugaripgörünüyor,"dedi.

"Sınırlarımınfarkınavardım."

"Sınırlarının olduğunu bilmiyordum. Fizikteki sınırları kastediyorum.Hertürlüsınırınvehatanvar.Amafiziktedeğil.Gerçibenzamancıdeğilim.Amabalığıtanımakiçinyüzmeye,yıldızıbilmekiçinparlamayagerekyok..."

Shevek arkadaşına baktı, sonra kendine hiçbir zaman açık açıksöyleyemediğişeyiağzındankaçırdı:"İntiharetmeyidüşündüm.Epeyceuzunbirsüre.Buyıl.Eniyiyolbugaliba."

"Acınınöteyanınageçmekiçiniyibiryolgibigörünmüyor."

Shevekzorluklagülümsedi."Anımsıyormusun?"

"Bütüncanlılığıyla.Benimiçinçokönemlibirkonuşmaydı.TakverveTiriniçindeöylesanırım."

"Öyle miydi?" Shevek ayağa kalktı. Odada volta atmak için yalnızca dörtadımlık yer vardı, ama yerinde duramıyordu. "O zaman benim için deönemliydi," dedi, pencerede durarak. "Ama burada değiştim. Burada yanlışolanbirşeyvar.Neolduğunubilmiyorum."

"Benbiliyorum,"dediBedap."Duvar.Duvaraçarptın."

Shevekirkilerekgeridöndü."Duvarmı?"

"Senin durumunda duvar Sabul ve onun bilim sendikasıyla ÜDE'dekidestekçileri gibi görünüyor.Bana gelince,Abbenay'a geleli dört dekad oldu.Kırk gün. Burada hiçbir şeyi, yapmak istediklerimden hiçbirini, öğrenmemerkezlerindeki bilim derslerini geliştirmeyi kırk yılda bile

başaramayacağımı anlamama yetti.Bir şeyler değişmezse.Ya da düşmanlarakatılmazsam."

"Düşmanlarmı?"

"Küçükadamlar.Sabul'unarkadaşları!İktidardakilere."

"Nediyorsunsen,Dap?Bizdebiriktidarsistemiyokki!"

"Yokmu?Saburubukadargüçİükılanne?"

"Biriktidarsistemiyadabirhükümetdeğil-burasıUrrasdeğilki!"

"Hayır. Hükümetlerimiz, yasalarımız yok- pekala! Ama görebildiğimkadarıyla, düşünceler hiçbir zaman yasalarla ve hükümetlerledenetlenmemiştir, Urras'ta bile. Öyle olsaydı, Odo kendi düşüncelerini nasılgeliştirirdi? Odoculuk nasıl dünya çapında bir hareket olurdu? Devletçilerhareketi güç kullanarak bastırmaya çalıştılar ve başaramadılar. Düşüncelerbaskı altına alarak yok edilemez. Onlar ancak dikkate alınmayarak yokedilebilir. Düşünmeyi reddederek - değişmeyi reddederek. İşte bizimtoplumumuzun yaptığı da bu! Sabul seni kullanabildiği yerde kullanıyor,kullanamadığıyerdedeseniyayınçıkarmaktan,öğretmekten,hattaçalışmaktanbilealıkoyuyor.Öyledeğilmi?Başkabirdeyişle,seninüzerindeiktidarıvar.Nereden alıyor bu iktidarı?Kazanılmış bir otoritedendeğil, çünküböyle birşey yok. Entelektüel yetkinlikten değil, çünkü yetkin de sayılmaz. Ortalamainsan aklının doğuştan korkaklığından alıyor gücü.Kamuoyu!Kendisinin deparçasıolduğuiktidarsistemibu;odabunukullanmayıiyibiliyor.Odoculartoplumunu bireyin aklını baskı altına alarak yöneten, hiçbir zaman varlığıkabullenilmeyen,erişilmeziktidar."

Shevek pencerenin eşiğine ellerini dayamış duruyor, camdaki hafifyansımalarınarasındandışarıdakikaranlığabakıyordu.Ensonunda,"ÇılgıncakonuşmalarbunlarDap,"dedi.

"Hayırkardeşim,aklımbaşımda.İnsanıdelirten,gerçeğindışındayaşamayaçalışmak oluyor. Gerçek dehşet verici. İnsanı öldürebilir. Yeterince zamanıolursa kesinlikle öldürür. Gerçek acıdır - bunu sen söylemiştin!Ama insanıdelirtenyalanlar,gerçektenkaçışlar.Kendiniöldürmekistemenenedenolanoyalanlar..."

Shevek dönüp ona baktı. "Ama burada ciddi olarak bir hükümetten sözedemezsin!"

"Tomar'ınTanımlar'ı: 'Hükümet: İktidarı elde tutmakve güçlendirmek içingücünyasalkullanımı.''Yasal'ınyerine'Geleneksel'koy,iştesanaSabul,EğitimSendikasıveÜDE."

"ÜDEmi!"

"ÜDEartıkesastayönetimcibirbürokrasi."

BiransonraShevekpekdedoğalolmayanbirşekildegüldüve"HadiamaDap,"dedi."Bunlareğlenceli,amabirazdahastalıklıdeğilmi?"

"Shev, hiç teşbih usulünde 'hastalık' denen şeye, toplumsal sevgisizliğe,mutsuzluğa,yabancılaşmaya,bütünbunlarayineteşbihyoluylaacı,acıçekmede denebileceğini düşündün mü? Ya da acı gibi bunun da organizmada birişleviolduğunu?"

"Hayır!"dediShevekşiddetle."Benkişisel,ruhsalterimlerlekonuşuyordum."

"Ama fiziksel acıdan,yanıklardandolayıölenbir adamdan sözediyordun.Bense ruhsal acıdan söz ediyorum! İnsanların yeteneklerinin, çalışmalarının,yaşamlarının boşa gittiğini görmelerinden. Akıllıların aptallara boyuneğmelerinden.Güçlülükvecesaretinkıskançlık,güçhırsıvedeğişmekorkusutarafından boğulduğunu görmelerinden. Değişme özgürlüktür, değişmeyaşamdır - Odocu düşünce için bundan daha temel şey var mı? Ama artıkhiçbirşeydeğişmiyor!Toplumumuzhasta.Biliyorsun.Sendeonunhastalığınıyaşıyorsun.Onunintiharasürükleyenhastalığını!"

"YeterDap.Kapatalımbukonuyu."

Bedap başka bir şey söylemedi. Tırnağını sistemli bir şekilde, düşüncelidüşüncelikemirmeyebaşladı.

Shevek yatağa oturdu ve başını ellerinin arasına aldı. Uzun bir sessizlikoldu. Kar durmuştu. Kuru, karanlık bir rüzgar pencereye vuruyordu. Odasoğuktu;ikigençadamdapaltolarımçıkarmamıştı.

"Bakkardeşim,"dediSheveksonunda."Bireyselyaratıcılığıköreltenbizimtoplumumuz değil. Anarres'in yoksulluğu. Bu gezegen uygarlığı yaşatmayayeterli değil. Eğer birbirimizi yarı yolda bırakırsak, eğer kişiselisteklerimizdenkamuyararınavazgeçmezsek,hiçbirşey,buçorakdünyadakihiçbirşeybizikurtaramaz.İnsandayanışmasıtekkaynağımız."

"Evet,dayanışma!AğaçlardanyiyeceklerinsarktığıUrras'tabileOdoinsandayanışmasınıntekumudumuzolduğunusöylemişti.Amaoumudaihanetettik.Birlikte çalışmanın boyun eğmeye dönüşmesine seyirci kaldık. Urras'taazınlığın yönetimi var. Burada ise çoğunluğun yönetimi. Ama yine de biryönetim!Toplumsalvicdanartıkyaşayanbirşeydeğil,biraygıt,bürokratlarcadenetlenenbiriktidaraygıtı!"

"Sen ya da ben gönüllü olup bir iki dekad içinde ÜDE'ye kuraylagönderilebiliriz.Bubizibürokratlara,''patronlaramıdönüştürür?"

"SorunÜDE'yegönderilenkişilerdedeğilShevek.Çoğubizebenziyor.Bizeçokfazlabenziyor.İyiniyetli,saf;hemyalnızcaÜDEdedeğil.Anarres'teheryerde böyle. Öğrenme merkezleri, enstitüler, madenler, değirmenler,balıkhaneler, konserve fabrikaları, tarım araştırma ve geliştirmemerkezleri,fabrikalar, tekürünlü topluluklar - o işlevin uzmanlık ve sabit bir kurumgerektirdiğiheryerde.Amabusabitlik,otoritedürtüsünüdestekliyor.Göç'ünilk yıllarında bunun farkındaydık, sürekli kolluyorduk. İnsanlar işleriyürütmekleinsanlarıyönetmekarasındaçokdikkatlibirayrımyapıyorlardıozaman. O kadar başarılı oldular ki, hükmetme isteğinin insanlarda en azkarşılıklıyardımlaşmadürtüsükadargüçlüolduğunuveherbireyin,heryenikuşağın yeniden eğitilmesi gerektiğini unuttuk. İnsan doğduğunda ne kadaruygarsa,okadarOdocu!Amabunuunuttuk.Özgürlükiçineğitimyapmıyoruz.Toplumsal organizmanın en önemli etkinliği olan eğitim katı, ahlakçı veotoriteroldu.ÇocuklarOdo'nunsözlerinisankiyasaymışgibiezberliyorlar -enbüyükküfürbu!"

Shevekduraksadı.Bedap'ınsözettiğitürdeneğitimleçokfazlakarşılaşmıştı,çocukken, hatta buradaEnstitü'de bile;Bedap'ın suçlamasını reddedemeyecekkadarçok.

Bedapbuavantajıacımasızcakullandı."Aslındahiçdüşünmemekherzamandaha kolay. Şirin, güvenli bir hiyerarşi bulup yerleş. Değişiklik yapma -onaylanmama tehlikesine düşme- iş arkadaşlarını rahatsız etme.Yönetilmeye

izinvermekherzamanenkolayşey."

"Amabuyönetimdeğil,Dap!Uzmanlarveeskilerbirekibiveyasendikalarıyönetecekler tabii, işi en iyi onlar biliyor.Ne de olsa iş, yapılmak zorunda!ÜDE'yegelince,evet,birhiyerarşi,bir iktidarsistemiolabilirdi,eğer tamdabunu engellemek için düzenlenmiş olmasaydı. Nasıl kurulduğuna baksana!Gönüllüler kurayla seçiliyorlar; bir yıl eğitim; sonra dört yıl Liste'de yeralıyorlar; sonra da dışarı. Böyle bir sistemde kimse devletçi anlamda güçkazanamaz,hemdeyalnızcadörtyılda."

"Bazıları dört yıldan daha uzun kalıyor." "Danışmanlar mı? Onlaroylamayakatılmazlar."

"Oylarönemlideğil.Perdeningerisindebirilerivar-"

"Yok canım! Bu seninki paranoya! Perdenin gerisinde mi- nasıl? Hangiperdenin? Herhangi biri ÜDE toplantılarına katılabilir, eğer konu onuilgilendiriyorsa tartışabilir veoykullanabilir!Buradapolitikacılar olduğunumu söylemeye çalışıyorsun?" Shevek Bedap'a öfkelenmişti; sivri kulaklarıkızarmış, sesi yükselmişti. Geç olmuştu, dörtgenin hiçbir yanında ışıkyanmıyordu.45numaradakiDesarsessizolmalarıiçinduvaravurdu.

"Senindebildiğin şeyi söylüyorum,"dediBedapçokdahaalçakbir sesle."ÜDE'yigerçekteSabulgibiadamlarınyönettiğinihemdeyıllarboyunca."

"Eğer bunu biliyorsan," dedi Shevek sert bir fısıltıyla, "neden kamuyaaçmadın? Elinde kanıtlar varsa neden kendi sendikanda bir eleştiri oturumudüzenlemedin? Eğer fikirlerin kamu incelemesine gelemiyorlarsa onlarıgeceyarısıfısıltılarıhalindeduymakistemiyorum."

Bedap'ın gözleri çelik bilyeler gibi minicik olmuştu. "Kardeşim," dedi,"kendiniüstüngörüyorsun.Her zamandaöyleydin.Birkerede şukahrolasısaf vicdanının dışına bak! Sana gelip fısıldıyorum, çünkü sanagüvenebileceğimi biliyorum, canın cehenneme!Başka kiminle konuşabilirimki?Tiringibimiolayımyani?"

"Tirin gibimi?" Shevek sesini yükseltecek kadar şaşırmıştı. Bedap duvarıişaretederekonasessizolmasınısöyledi."NeolmuşTirin'e?Nerede?"

"SegvinaAdası'ndakiSığınak'ta."

"Sığınak'tamı?"

Bedap dizlerini çenesine kadar kaldırdı, elleriyle sardı, iskemlede yanoturuyordu.Şimdihafifbirsesle,istemeyerekkonuşuyordu.

"Tirin bir oyun yazıp sahneledi, sen gittikten sonraki yıl. Komikti -çılgıncaydı-bilirsinonunyazdığıtürdenşeyleri."Bedapkaba,kumrengisaçınıeliylesıvazlayarakörgüsünügevşetti."AptallarOdokarşıtısanabilirdi.Birçokinsan aptaldı. Bir yaygara koptu. Azarlandı. Toplu azarlama. Daha önce hiçgörmemiştim. Herkes sendika toplantına gelip seni azarlıyor. Eskiden sertustabaşlarını veya yöneticileri yola getirmek için kullanırlardı bu yöntemi.Şimdi iseherhangibirbireyekendibaşınadüşünmeyibırakmasını söylemekiçin kullanıyorlar. Kötüydü. Tirin buna dayanamazdı. Sanırım bu onungerçektenbirazaklınıkaçırmasınanedenoldu.Ondansonraherkesinkendinekarşıolduğunudüşünmeyebaşladı.Çokkonuşmayabaşladı-acısözler.Mantıkdışıdeğildi,amaherzamaneleştirel,hepacı.Herkesledeöylekonuşuyordu.Enstitü'denayrıldı,matematiköğretmeniolarakbaşvurupbirgörevistedi.Aldıda.Güneybatışı'ndabiryoltamirekibinde!Biryanlışlıkolduğunusöyledi,amaİşBölbilgisayarlarısonucuyineledi.Odagitti."

"Tir onu tanıdığımdan beri hiç dışarda çalışmamıştı," diye sözünü kestiShevek. "On yaşından beri. Hep masa başı işleri koparıyordu. işBöl hakçadavranmış."

Bedap duymazlıktan geldi. "Orada tam olarak ne olduğunu bilmiyorum.Bana birkaç kez yazdı, her seferinde de yeniden görev almıştı. Her zamanbedensel çalışma, her zaman küçük, uç topluluklarda. İşini bırakıp benigörmeye Kuzeybatışı'na geleceğini yazdı. Gelmedi. Bana yazmayı bıraktı.Sonunda onun izini Abbenay iş Arşivi'nden buldum. Bana kartının birkopyasınıgönderdiler,sonkayıttayalnızca'Tedavi.SegvinaAdası'yazıyordu.Tedavi! Tirin birini mi öldürdü? Birinin ırzına mı geçti? Bunların dışındanedenSığınak'agönderilirinsan?"

"Sığınak'agönderilmezsinhiçbirzaman.Oradabirgörevistersin."

"Bana bu saçmalığı söyleme," dedi Bedap ani bir öfkeyle. "Orayagönderilmeyihiçistemedi!Onudelirtipsonraorayagönderdiler.Tirin'densözediyorum,Tirin'den,onuanımsıyormusun?"

"Onu senden önce tanıdım. Sığınak'ın ne olduğunu sanıyorsun sen - bir

hapishane mi? Bir kaçış yeri orası. Eğer orada katiller ya da sürekli iştenkaytaranlar varsa bu, oraya, baskı altında olmayıp ceza tehlikesinden uzakolacaklarıyere,kendiistekleriylegittikleriiçindir.Amabusüreklisözettiğininsanlar kim? Kim bu 'onlar'? 'Onlar' Tirin'i delirtti falan... Yani bütüntoplumsal sistemin kötü olduğunu, 'onlar'ın, Tirin'e baskı yapanların, senindüşmanlarının, aslında bizler -yani toplumsal organizma- olduğunu musöylüyorsun?

"EğerTirin'ibirkaytarıcıolaraktanımlayıpvicdanındansilipatabiliyorsansana söyleyecek başka bir şeyim yok," diye yanıtladı iskemlede sırtınıkamburlaştırmışoturanBedap.SesindeokadaraçıkvebasitbiryasvardıkiShevek'inkendindeneminöfkesianındakesildi.

İkisidebirsürekonuşmadılar.

"Ben en iyisi eve gideyim," dedi Bedap, doğrulup ayağa kalktı. "Buradanyürüyerekbirsaatsürer.Aptallıketme."

"Şey,düşündümki..."

"Aptallıketme."

"Peki.Helanerede?"

"Soldanüçüncükapı."

Bedap geri döndüğünde yerde uyumayı önerdi, ama halı olmadığı veyalnızca bir tek battaniye olduğu için bu fikir, Shevek'in tekdüze bir seslebelirttiği gibi, aptalcaydı. İkisinin de yüzü asılmış ve darılmışlardı; sankiyumruk yumruğa kavga etmişler, ama içlerindeki kızgınlığısöndürememişlerdi.Shevekyatağıyereserdi;yattılar.Lambasönünceodanıniçine gümüşi bir karanlık doldu, yerde kar olup ışığın hafifçe yansıdığı birkent gecesinin yarıkaranlığı. Soğuktu. ikisi de diğerinin bedenininsıcaklığındanhoşlanmıştı.

"Battaniyeiçinsöylediğimigerialıyorum."

"DinleDap,demekistediğim-"

"Neyse,sabahkonuşuruzbunu."

"Pen."

Birbirlerinesokuldular.Shevekyüzükoyundönüpikidakika içindeuykuyadaldı. Bedap bilince tutunmaya çalıştı, sonra uykunun sıcaklığına,korunmasızlığına,güvenliliğine,dahaderinleredaldıveuyudu.Gecebiridüşgörüpyüksekseslebağırdı.Diğeriuykuluuykulukolunuuzattı,güvenvericisözlermırıldandı, dokunduğu karanlık, sıcak ağırlığı her türlü korkuya ağırbastı.

Ertesi akşam yine buluştular ve tıpkı ergenlik döneminde olduğu gibi birsüreberaberolupolmayacaklarını tartıştılar.Tartışılmasıgerekiyordu,çünküShevekhemenhemenkesinolarakyalnızcakarşıcinseilgiduyuyordu,Bedapisekesinolarakeşcinseldi;zevkinçoğuBedap'ınolacaktı.Shevekyinedeeskidostluğu canlandırmak istiyordu; cinsel yönünün Bedap için çok önemliolduğunu ve ilişkiyi tamamlayacağını gördüğünde inisiyatifi ele aldı; büyükölçüde şefkat ve inatçılık göstererek Bedap'ın bir kez daha geceyi onunlageçirmesini sağladı. Kentin öte yakasında bir konuttaki boş bir özelodayageçtiler,oradabirdekadkadarbirlikteyaşadılar;sonrayineayrıldılar,Bedapyatakhanesine, Shevek de 46 numaralı odaya döndü. İkisinde de ilişkiyisürdürecekkadarcinselistekyoktu.Yalnızcagüveniyenidensağlamışlardı.

YinedeShevekneredeysehergünBedap'ıgörmeyedevamederken,bazenarkadaşındasevdiğivegüvendiğişeyinneolduğunumerakediyordu.Bedap'ınşu andaki düşüncelerini rahatsız edici, sürekli onlardan bahsetmekte ısraretmesinideyorucubuluyordu.Hemenhemenherbirarayageldiklerindeserttartışmalar geçiyordu aralarında. Birbirlerine epeyce acı çektiriyorlardı.BedapayrılırkenSheveksıksıkkendiniyalnızcagereğindençokbüyümüşbirbağlılığayapışmaklasuçluyorvekızgınlıklabirdahaonugörmemeyeyeminediyordu.

Ama gerçek şuydu ki büyükBedap'ı, çocukBedap'ı sevdiğinden çok dahafazla seviyordu. Beceriksiz, ısrarlı, bağnaz, yıkıcı: Bedap bunların hepsiolabiliyordu; ama Shevek'in ifade ediliş biçiminden nefret etmekle birlikteyine de özlem duyduğu bir kafa rahatlığına erişmişti. Shevek'in yaşamınıdeğiştirmişti,Shevekdebununfarkındaydı,artıkyolunadevamedebileceğinive bunu Bedap'ın sağladığını biliyordu. Yolun her adımında Bedap'la kavgaediyordu,amagelmeye,tartışmaya,yaralayıpyaralanmaya,kızgınlık,yadsımave reddetme içinde aradığını bulmaya devam ediyordu. Ne aradığınıbilmiyordu.Amaonuneredearayacağınıbiliyordu.

Bilinçaçısındanbakıldığında,enazöncekiyıllardakikadarmutsuzolduğubir dönemdi. İşinde hala ilerleme kaydedemiyordu; aslında zaman fiziğinitümüyle bırakmış ve mütevazı laboratuvar çalışmasına dönmüştü; becerikli,sessiz bir teknisyenle birlikte radyasyon laboratuvarında çeşitli deneyleryapıyor,parçacıkhızlarınıinceliyordu.Epeycedolaşılmışbiralandı,onunbualanagecikmişgirişimeslektaşlarıncaartıközgünolmayaçalışmayıbıraktığıbiçimindeyorumlandı.Enstitü üyeleri sendikası onabir ders açtı: yeni gelenöğrenciler için matematiksel fizik. Sonunda bir ders almaktan dolayı hiçbirzafer duygusuna kapılmadı, çünkü ders ona onlar tarafından verilmişti, dersvermesine izin verilmişti. Hiçbir şey onu rahatlatamıyordu. Katı, sofuvicdanının duvarlarının genişliyor oluşu ona rahatlama dışında her şeyigetiriyordu. Kendini soğuk ve yitik hissediyordu. Ama kaçacak, sığınacakhiçbiryeriyoktu,buyüzdendahadasoğuğaçıktı,dahadauzaklardakayboldu.

Bedap'ınbirçokarkadaşıvardı:kararsızve sevgisizbirgüruh.Bazılarıbuçekingen adamdan hoşlandılar. Onları kendine Enstitü'de tanıdığı, alıştığıinsanlardan daha yakın hissetmiyordu, ama akıllarının özgürlüğünü dahailginç buluyordu. Eksantrik olma tehlikesini bile göze alarak vicdanlarınınbağımsızlığını koruyorlardı. Bazıları yıllardır olağan bir görev almayanentelektüelnuchnib'lerdi.Shevekonlarlabirliktedeğilkenonlaraşiddetlekarşıçıkıyordu.

İçlerindenbiri,Salasadlıbirbesteciydi.SalasveShevekbirbirlerindenbirşeyler öğrenmek istiyorlardı. Salas matematikten pek az anlıyordu, amaShevek fiziği teşbih veya deney usullerinden birinde açıklayabildiği zamanilgiylevezekicedinliyordu.AynışekildeShevekSalas'ınonamüzikkuramıylailgilianlattığıherşeyi,teyptenveyaportatifmüzikaletiyleçaldığıhermüziğidinliyordu.AmaSalas'ınanlattığıbazışeylerkafasınıoldukçakarıştırdı.SalasAbbenay'ındoğusunda,TemaeDüzlükleribirkanalkazmagörevialmıştı.Herdekaddakiüçgünlüktatilindekentegelipherhangibirkızlabirlikteoluyordu.Shevek onun bu görevi arada bir değişiklik olsun diye, dışarıda iş yapmışolmak içinaldığını sanıyordu;amadaha sonraonunhiçbir zamanbirmüzikgörevi,yadavasıfsızişdışındabirgörevalmadığınıöğrendi.

"İşBöl'dekikaydınnedir?"diyesordukafasıkarışarak.

"Vasıfsızişgücü."

"Ama sen vasıflısın! Müzik Sendikası konservatuarında altı yedi yıl

harcadın,değilmi?Nedensanabirmüziköğretmenliğivermiyorlar?"

"Verdiler. Ben istemedim. On yıl daha ders vermeye hazır olmayacağım.Benbirbesteciyim,tamammı,icracıdeğil."

"Amabestecileriçindegörevlerolmalı."

"Nerede?"

"SanırımMüzikSendikası'nda."

"Ama Müzik Sendikası üyeleri benim bestelerimi sevmiyorlar. Şimdilikbendenbaşkapekkimsedesevmiyor.Kendibaşımabirsendikaolamam,değilmi?"

Salas ufak tefek, kemikli bir adamdı, alnı ve kafası şimdiden kelleşmişti;kalan saçıyla sakalını kısa kesmiş, ensesinde ve çenesinde gümüş rengi birşerit halinde bırakmıştı. Gülüşü hoştu, ifadeli yüzünü kmştmyordu."Konservatuarda öğrendiğim gibi beste yapmıyorum. İşlevsiz müzikyapıyorum." Her zamankinden daha sevimli gülümsedi. "Koro eserleriyazmamıistiyorlar.Koroeserlerindennefretederim.Sessur'unyazdıklarıgibigeniş armonili parçalar istiyorlar. Sessur'unmüziğinden nefret ederim... Birodamüziği parçası yazıyorum.Eşzamanlılık ilkesi adını vermeyi düşündüm.Beş enstrümanın her biri bağımsız, döngüsel bir temayı çalıyorlar, melodiknedensellik yok, ileri doğru giden süreç tümüyle parçaların ilişkilerindenoluşuyor. Harika bir armoni çıkıyor. Ama duymuyorlar. Duymayacaklar.Duyamazlar!"

Shevek bir süre düşündü. "Dayanışma Coşkusu adını verseydin," dedi,"duyarlarmıydı?"

"Vay canına!" dedi onları dinleyen Bedap. "Bu yaşamında söylediğin ilksiniksözShevek.Aramızahoşgeldin!"

Salas güldü. "Bir kez dinlerlerdi, ama kaydedilmesine veya bölgeselkonserlerdeçalınmasınaizinvermezlerdi.OrganikÜslup'tayazılmamış."

"DemekbuyüzdenKuzeybatışı'ndaolduğumsürecehiçprofesyonelmüzikdinleyemedim.Amabu türbir sansürünasılhaklıgösterebilirler!Senmüzikyapıyorsun! Müzik katılım gerektiren bir sanattır, tanımı gereği organik ve

toplumsaldır. Elimizden gelen en soylu toplumsal davranış biçimi olabilir.Kesinlikle bir bireyin üstlenebileceği en soylu işlerden biri. Hem de doğasıgereği,hertürsanatındoğasıgereği,birtürpaylaşmadır.Sanatçıpaylaşır,buonun sanatının özüdür. Müzik Sendikası üyeleri ne derse desin, İşBöl sanakendialanındabirgörevvermemeyinasılhaklıgösterebilir?"

"Müziğimi paylaşmak istemiyorlar," dedi Salas eğlenerek. "Onlarıkorkutuyor."

Bedap daha ciddi konuştu: "Haklı gösterebiliyorlar, çünkü müzik yararlıdeğil.Kanal kazmaönemli, biliyorsun;müzikse yalnızca süs.Çember dönüpdolaşıpaçgözlüyararcılığıneniğrençşeklinedayandı.Odocuidealinmerkezöğesi olan karmaşıklık, canlılık, icat etme ve inisiyatif özgürlüğünü, hepsiniçöpe attık. Tam olarak barbarlığa döndük: eğer yeniyse, aman kaçın ondan;eğeryiyemiyorsanatgitsin!"

Shevek kendi işini düşündü ve söyleyecek bir şey bulamadı. Yine deBedap'ıneleştirisinekatılamıyordu.Bedaponunaslındabirdevrimciolduğunufarketmesineyolaçmıştı;amaoböyleolmasınınbirOdocuvebirAnarres'liolarak yetiştirilmesi sayesinde olduğunu derinden hissediyordu. Toplumunaisyan edemezdi, çünkü toplumu, doğru dürüst anlaşıldığında, bir devrimdi -kalıcı bir devrim, devamedenbir süreç.Geçerliliği vegüçlülüğünüyenidenkanıtlamak için yapılacak şey harekete geçmekti, ceza korkusu veya ödülumuduolmadan:kalbininsesinidinleyerekhareketegeçmek.

Bedap birkaç arkadaşıyla birlikte Ne Thera dağlarında bir haftalığınagezmeye gidiyordu. Shevek'i gelmeye ikna etmişti. Shevek dağlarda on güngeçirme fikrinden hoşlanıyor, ama on gün boyunca Bedap'ın düşüncelerinidinleme fikrinden pek hoşlanmıyordu. Bedap'ın konuşması, Shevek'in ensevmediği komünal etkinliğe, herkesin kalkıp topluluğun işleyişindeki ve -genellikle komşuların karakterlerindeki hatalar hakkında konuştuğu EleştiriOturumu'na çok benziyordu. Tatil yaklaştıkça gitme isteği azaldı. Yine de,aradakaçıpçalışıyormuşgibiyapabilmek içincebinebirdefter tıktıve tatilegitti.

Sabah erken saatte Doğu Noktası'nın arkasındaki kamyon deposundabuluştular; üç erkek ve üç kadın vardı. Shevek kadınların hiçbirinitanımıyordu, Bedap onu yalnız ikisiyle tanıştırdı. Dağlara doğru yolakoyulduklarındaSheveküçüncününyanınayaklaştı."Shevek,"dedi.

"Biliyorum,"dedikadın.

Shevek onunla daha önce bir yerde karşılaşmış olduğunu ve adını biliyorolmasıgerektiğinifarketti.Kulaklarıkızardı.

"Şaka mı yapıyorsun?" dedi Bedap sola geçerek. "Takver KuzeybatışıEnstitüsü'ndebizimlebirlikteydi. İkiyıldırAbbenay'dayaşıyor,bugünekadarhiçkarşılaşmadınızmı?"

Kız, "Onu birkaç kere gördüm," dedi ve güldü. Yemek yemeyi çok sevenbirinin geniş, çocuksu gülüşü vardı kızda. Uzun boylu ve epeyce zayıftı,yuvarlakkollarıvegenişkalçalarıvardı.Pekgüzelsayılmazdı;yüzügüneştenyanmıştı, zeka dolu ve neşeliydi. Gözlerinde bir karanlık vardı, parlak karagözlerinkoyuluğudeğil,birçeşitderinlik,neredeydekoyu,kara,incekülgibi,yumuşacık. Shevek onunla göz göze geldiği anda onu unutmakla affedilmezbirhataişlediğinianladıvebunuanladığıandadaaffedildiğinifarketti.Şanslıolduğunu.Şansınındöndüğünü.

Dağlaratırmanmayabaşladılar.

DördüncügününsoğukgecesindeoveTakverbirvadininüzerindekiçıplak,dik yamaçta oturuyorlardı. Kırk metre aşağılarında bir dere ıslak kayalararasından koyağa akıyordu. Yalnızca dağlarda böyle su kaynakları vardı.Koşuşturan,çatırdayanveşarkısöyleyensuyunsesionlariçinyenibirşeydi.

Bütün gün yüksek yerlerde böyle vadileri aşıp durmuşlardı, bacaklarıyorulmuştu. Diğerleri, tatileiler için yine tatileiler tarafından yapılanKorunak'taydılar ve keyifleri yerindeydi; Ne Thera federatifi, Anarres'inoldukçakısıtlı"görülmeyedeğer"yerlerinikoruyangönüllügruplararasındaenetkinolanıydı.Yazlarıoradayaşıyanbirbekçi,Bedapvediğerlerininiyicetedarikli olan kilerden yemek hazırlamalarına yardım ediyordu. Takver veSheveknereyegittiklerini söylemedenve aslındadabilmeden, biri diğerinin(ShevekTakver'in)ardındandışarıçıkmışlardı.

Shevek Takver'i dik yamaçta, dağ eteklerinde dantel düğümleri gibibüyüyen, kab, kırılgan dalları alacakaranlıkta gümüş renginde parlayanyumuşakaydikenleriarasındaotururkenbuldu.Doğudakidoruklararasındakiboşlukta,göktekirenksizışımaayındoğuşunuhaberveriyordu.ırmakyüksek,çıplaktepelerinsessizliğindegürültüyleakıyordu.Nerüzgar,nedebulutvardı.Dağlarınüstündekihavakuvarsgibiydi,sert,berrak,engin.

Oradabirsürekonuşmadanoturdular.

"Yaşamımboyuncahiçbirkadınbeni seninkadaretkilemedi.Buyolculuğabaşladığımızdanberi."Shevek'insestonusoğuk,sankiiçerlemişgibiydi.

"Tatiliniberbatetmekistemezdim,"dediTakver,alacakaranlıktaçokyüksekgelençocuksukahkahasıyla.

"Berbatetmiyorsun!"

"Ozamaniyi.Rahatsızolduğunusöylüyorsunsandım."

"Rahatsızolmakmı?Depremgibibirşey."

"Sağol."

"Senleilgisiyok,"dediSheveksertçe."Bendenkaynaklanıyor."

"Busenindüşüncen,"dediTakver.

Uzuncabirduraklamaoldu.

"Çiftleşmekistiyorsan,"dediTakver,"nedenbanasormuyorsun?"

"Çünküistediğiminbuolduğundanemindeğilim."

"Bendedeğilim."Gülümsemesikaybolmuştu."Dinle,"dedi.

Sesi yumuşaktı, pek renkli de değildi; gözleri gibiydi. "Sana şunusöylemeliyim."Amaonasöylemesigerekenuzuncabirsüresöylenemedi.EnsonundaShevekonaokadaryalvarangözlerleveendişeylebaktıkiaceleylekonuşmaya başladı: "Yani, demek istediğim, şimdi seninle çiftleşrnekistemiyorum.Nedebirbaşkasıyla."

"Bekaretyeminimiettin?"

"Hayır!"dediTakverkızgınlıkla,amaaçıklamayapmadı.

"Benetsemdefarketmezdi,"dediShevek,dereyebirçakıltaşıfırlattı."Yadaiktidarsızım.Biryarıyıl oldu,odayalnızcaDap'laydı.Aslındaneredeysebiryıl.Herseferindedahaazdoyurucuoluyordu,bendenemektenvazgeçenedek.

Değmiyordu.Bütünoçabayadeğmiyordu.Yinedeben-neolmasıgerektiğinianımsıyorum."

"Evet,doğru,"dediTakver,"Onsekiz,ondokuzyaşınakadarçiftleşmektençokhoşlanıyordum.Heyecanlı, ilginçvezevkliydi.Amasonra...Bilmiyorum.Senindediğingibi,doyurucuolmaktançıktı.Zevkistemiyordum.Yaniyalnızcazevkistemiyordumdemekistiyorum."

"Çocukmuistiyorsun?"

"Evet,zamanıgelince."

Shevekaşağıya, ırmağabir taşdahaattı, taşkoyağıngölgesindekayboldu,arkasında yalnızca sesini, uyumsuzluklardan oluşan sonsuz bir armoniyibıraktı.

"Birişitamamlamakistiyorum,"dedi.

"İlişkikurmamakbunukolaylaştırıyormu?"

"Bir bağlantısı var. Ama ne olduğunu bilmiyorum, nedensel değil. Benimiçincinselliğintadınınkaçtığısıralardaişindetadıkaçtı,hemdegittikçeartanbir hızla. Hiçbir ilerleme kaydetmeden üç yıl geçti. Kısırlık. Her yöndenkısırlık. Verimsiz çöl, amansız güneşin acımasız parlaklığı altında gözalabildiğine uzanıyor, şanssız maceracıların kemikleri yayılmış, yaşamsız,yolsuz,beceriksiz,zevksiz,çorakbelde..."

Takvergülmedi;canıyanıyormuşgibiiniltiylekahkahaarasıbirsesçıkardı.Shevekonunyüzünüdahaaçıkseçikgörmeyeçalıştı.Başınınkaranlığıardındagökkeskinveberraktı.

"ZevkinnesivarTakver?Nedenistemiyorsun?"

"Bir şeyi yok. İstiyorum da. Ama gereksinmem yok. Eğer gereksinmemolmayan şeyleri alırsam, gereksinme duyduklarıma hiçbir zaman sıragelmez!"

"Neyegereksinmenvar?"

Takveryerebaktı,birkayaçıkıntısınınyüzeyinitımağıylakazıdı.Hiçbirşey

söylemedi.Bir aydikeni dalı koparmak için eğildi, ama koparmadı, yalnızcadokundu, tüylü gövdesini ve kırılgan yaprağını hafifçe okşadı. Shevek,Takver'in hareketlerinin gerilimi içinde onun konuşabilmek için içindekiduygu fırtınasına bütün gücüyle gem vurup zaptetmeye çalıştığını gördü.Takver bunu başardığında sesi hafif ve biraz hoyrat çıktı. "Bağlanmayagereksinmemvar,"dedi."Gerçektenbağlanmaya.Bedenveakılbütünoyıllarboyuncabağlanmalı.Başkabirşeydeğil.Dahaazıyetmiyor."

Shevek'e bakışında meydan okuma vardı, nefret de olabilirdi. Shevek'iniçinde coşku gizemli bir şekilde, karanlıktan yükselen, akan suyun sesi vekokusu gibi yükseliyordu. Bir sınırsızlık, açıklık, apaçıklık duygusu kapladıiçini,sankiözgürbırakılmıştı.Takver'inbaşınınarkasındagökyükselenaylaaydınlanıyordu;uzaktakitepelerberrakvegümüşibirrenkteyüzüyordu."Evet,doğrusu bu," dedi bilinçsizce, başka biriyle konuşuyor olduğunun farkınavarmadan; düşünceli düşünceli, aklına gelenleri söylüyordu. "Hiç farketmemiştim."

Takver'in sesinde hala biraz kırgınlık vardı. "Hiç fark etmek zorundakalmadın."

"Neden?"

"Herhaldehiçbirzamanolanağıgörmedin."

"Nedemekolanağı?"

"Gereklikişiyi!"

Bunun üzerinde düşündü. Bir metre arayla oturuyorlardı, dizlerini tutupkıvrılmışlardı, çünkü hava soğuyordu. Nefesleri boğazlarına buzlu su gibigeliyordu.Düzenli yükselen ayın ışığı altında birbirlerinin nefeslerinin hafifbuharınıgörebiliyorlardı.

"Bunu gördüğüm gece," dedi Takver, "senin Kuzeybatışı Enstitüsü'ndenayrılmandanöncekigeceydi.Birpartivardı,hatırlıyormusun?Birkısmımızoturupbütüngecekonuşmuştuk.Amabudörtyılönceydi.Ostelikadımıbilebilmiyordun." Sesindeki hınç gitmişti; Shevek'i mazur görmek istermişgibiydi.

"Ozamanbende,benimşusondörtgündesendegördüklerimimigördün?"

"Bilmiyorum.Ayırtedemiyorum.Yalnızcacinseldeğildi.Senidahaönceoyönden fark etmiştim. Bu ise farklıydı; seni gördüm.Ama şu anda senin negördüğünü bilmiyorum. Seni pek iyi tanımıyordum doğrusu. Yalnızca,konuştuğunda,seniapaçık,herşeyinlegörürgibioluyordum.Amasenbenimsandığımdançokfarklıbiriolabilirdin.Budanedeolsaseninhatanolmazdı,"diye ekledi. "Sende gördüğüm şeyin gereksinmem olan bir şey olduğunubiliyordum-yalnızcaistediğimbirşeydeğil!"

"İkiyıldırAbbenay'daydınvebeni-"

"Aramadım mı? Tek yanlıydı, benim kafamdaydı, sense adımı bilebilmiyordun.İnsannedeolsatekbaşınabirbağkuramaz!"

"Eğer bana gelirsen benim bağı istemeyebileceğimden korkuyordun ozaman."

"Korkmuyordum.Senin...zorlanamayacakbir insanolduğunubiliyordum...Peki,galibakorkuyordum.Sendenkorkuyordum.Hatayapmaktandeğil.Hataolmadığını biliyordum. Ama sen- kendindin. Başkalarına benzemiyorsun.Sendenkorkuyordum, çünkübenim eşitimolduğunubiliyordum!"Cümlesinibitirirken ses tonu sertti, ama bir an sonra çok yumuşak bir sesle, hafifçe,"ÖnemlideğilgerçektenShevek,"dedi.

Shevek ilk defa onun kendi adını söylediğini duymuştu. Ona döndü vekekeleyerek,neredeyseboğularak,"Önemlideğilmi?"dedi."Öncebana-bananeyin önemli olduğunu, yaşamım boyunca neye gereksinmem olduğunugösteriyorsun,sonradaönemlideğildiyorsun!"

Şimdi yüz yüzeydiler, ama birbirlerine dokunmamışlardı. "O zamangereksinmenolanşey?"

"Evet.Bağ.Fırsat."

"Şimdimi-yaşamboyuncamı?"

"Şimdiveyaşamboyunca."

Yaşam, dedi aşağıda, soğuk karanlıkta, kayaların arasından çabucak akıpgidenırmak.

Shevek ve Takver dağlardan indiklerinde iki kişilik bir odaya taşındılar.Enstitü'nünyakınındakibloktahiçboşikikişilikodayoktu,amaTakverkentinkuzey ucunda, pek de uzak olmayan bir yerde eski bir konutta bir odabiliyordu.Odayıalmakiçinblokyerleşimyöneticisinegittiler.Abbenay"blok"adı verilen iki yüz kadar yerel yönetim birimine ayrılmıştı.Yönetici, evindeçalışıp,üçküçükçocuğunudayanındatutanmercekyapımcısıbirkadındı.Buyüzden yerleşim kayıtlarını bir dolabın üstünde, çocuklarının erişemeyeceğibiryerdetutuyordu.Odanınboşolarakkayıtlıolupolmadığınabaktı;ShevekveTakveradlarınıyazarakodayıdoluolarakkaydageçirmişoldular.

Taşınma da zor olmadı. Shevek bir kutu dolusu kağıdı, kışlık botlarını vekavuniçibattaniyeyialdı.Takverüçseferyapmakzorundakaldı.Birinciseferikisine de yeni birer giysi almak için bölge giysi deposunaydı. Bu hareketTakver'e belli belirsiz, ama şiddetle, eşliklerinin başlaması için gerekli gibigelmişti.Sonraeskiyatakhanesine,birkezgiysilerivekağıtları için,birkezde, Shevek'le birlikte, bir sürü garip nesneyi getirmek için gitti: tavanaasıldıklarında yavaş yavaş ve içe doğru hareket ederek değişen, teldenyapılmış,karmaşık,eşmerkezlişekiller.BunlanaraçdeposundanaldığıaraçlarveatılmıştellerleyapmışveMetrukUzayİşgalleriadınıvermişti.Odanınikiiskemlesindenbirikullanılmazdurumdaydı,buyüzdeniskemleyitamirhaneyegötürüpbiryenisinialdılar.Böyleceyerleşmeleritamamlanmıştı.Yeniodanınyüksekbirtavanıvardı;hemhavadardı,hemdeişgalleriçinbolyerkalıyordu.Konut Abbenay'ın alçak tepelerinden birinin üstüne kurulmuştu, odada iseakşamüstü güneşinin girdiği ve kentin, caddeler ve alanların, çatıların,parkıann yeşilinin ve arkadaki düzlüklerin görülebildiği bir köşe pencerevardı.

Uzunsürenyalnızlıktansonragelenyakınlık,coşkununanidengelmesihemShevek'in, hem de Takver'in dengesini zorladı. İlk birkaç dekadda Shevekmutlulukla kaygı arasında gidip geldi, Takver ise sinir krizleri geçirdi. Herİkisi de aşırı duyarlı ve deneyimsizdi. Gerilim uzun sürmedi, birbirleriüzerindeuzmanlaştıkçasöndügitti.Cinselaçlıklarıgüçlübirhazolarakkaldı,birleşmeisteklerihergünkarşılandığıiçinhergünyenileniyordu.

Şimdi Shevek'e bu kentteki sefil yılları şu andaki büyükmutluluğunun birparçasıymış gibi geliyordu -başka türlü düşünmenin budalalık olduğunudüşünüyordu- çünkü onu buna yöneltmiş, bunun için hazırlamışlardı. Dahaöncebaşınagelenherşeyonaşuandaolanlarınbirparçasıydı.Takverbutürbulanık neden/sonuç/neden birleşmelerini göremiyordu, ama o bir zaman

fizikçisideğildi.Zamanıgayetsafça,uzanıpgidenbiryolgibigörüyordu.İleridoğruyürüyüpbiryerlerevarıyordunuz.Eğerşanslıysanız,gidilmeyedeğecekbiryeroluyordubu.

AmaShevekonuneğretilemesinialıpkendi terimleriyleyenidenbirkalıbasokarak,geçmişvegelecek,bellekve istekleşuanınbirparçasıyapılmadığıtakdirde, insan terimleriyle hiçbir yol, gidecek hiçbir yer olmadığınıaçıkladığında, Takver daha yarısını bile dinlemeden onayladı. "Kesinlikle,"dedi. "Benim şu son dört yıldır yaptığım da bu.Hepsi şans değil. Bir kısmıyalnızca."

Takveryirmiüçyaşındaydı,Shevek'tenbiryarıyılgençti.Kuzeydoğu'dabirtarım topluluğunda, Yuvarlak Vadi'de büyümüştü. Yalıtılmış bir bölgeydi;TakverKuzeybatışı'ndakiEnstitü'yegelmedenöncebirçokgençAnarres'lidendahaağırçalışıyordu.YuvarlakVadi'deancakyapılmasıgerekenişleriyapacakkadarinsanvardı;amaİşBölbilgisayarlarındadahayüksekbiröncelikalacakkadarbüyükyadagenel ekonomi içinüretkenbir toplulukdeğillerdi.Kendibaşlarının çaresine bakmak zorundaydılar. Takver sekiz yaşındayken, üçsaatlikokuldansonra,gündeüçsaatimalathanedeholumürünündensamanvetaş ayıklamıştı. Çocukken pratik eğitiminin pek küçük bir kısmı kişiselzenginleşmesine yaramıştı: Topluluğun varolma çabasının bir parçasıydı o.Hasat ve ekim mevsimlerinde on yaşından büyük ve altmış yaşından gençherkes bütün gün tarlalarda çalışırdı. On beş yaşındayken Yuvarlak Vaditopluluğunca sürdürülen dört yüz çiftlik projesindeki çalışma planlarınıneşgüdümünü yapmış ve kasaba yemekhanesindeki diyet uzmanına yardımetmişti. Bütün bunlarda bir gariplik yoktu. Takver bu konu üstüne pek fazladüşünmüyordu, ama doğal olarak bunlar kişiliğinde ve görüşlerinde belirlibirtakımözellikleroluştunnuştu.Shevekkendipayınadüşenkleggich'iyapmışolduğuiçinseviniyordu,çünküTakverbedenselçalışmadankaçanlardannefretederdi. "Tinan'a bak," derdi, "dört dekadlığına bir kök holumu hasadınagönderildiği için ağlayıp sızlanıyor, o kadar narin ki, dokunsan kırılacaklAcaba elini hiç pisliğe sürmüş mü?" Takver pek yardımsever biri değildi,üstelikçabukdaöfkeleniyordu.

TakverKuzeybatışıBölgeEnstitüsü'ndebiyolojiokumuş,dahaileridüzeydeçalışmalar için Merkezi Enstitügelmeye karar verecek kadar da başarılıolmuştu.Biryılsonra,Anarres'inüçokyanusundakiyenebilirbalıkstoklarınıarttırıpgeliştirecekyöntemleriincelemeküzerebirlaboratuvarkuranyenibirsendikayakatılmasıistenmişti.İnsanlaronaneyaptığınısorduklarında,"Balık

genetikçisiyim,"diyordu.İşiniseviyordu;değerverdiğiikişeyibirleştiriyordubu iş: duyarlı, gerçeklere dayanan bir araştırma ve geliştirmeye veyaiyileştirmeyeyönelikbelirli bir amaç.Bu türbir işolmadan tatminolmazdı.Amabunundaonayettiği söylenemezdi.Takver'inzihnindeve ruhundaolupbitenlerinçokazıbalıkgenetiğiyleilgiliydi.

Manzaralara ve yaşayan varlıklara ilgisi tutku düzeyindeydi. Yetersiz birifadeyle"doğasevgisi"adıverilenbuilgi,Shevek'esevgidençokdahagenişbirşeymişgibigeliyordu.Göbekbağlarıhiçbirzamankesilmeyenruhlarvar,diye düşünüyordu. Hiçbir zaman evrenden kopmuyorlar. Ölümü bir düşmanolarak görmüyorlar; çürüyüp humusa dönüşmeyi arıyorlar. Takver'in biryaprağı,hattabirkayayı elinealışınıgörmek tuhaftı.Takvernesnenin,nesnedeonunbirparçasıoluyordu.

Shevek'e araştırma laboratuvarındaki deniz suyu tanklarını, küçüklübüyüklü, sade, süslü, zarif ve ürkütücü elliden fazla balık türünü gösterdi.Shevekbüyülendi,birazdahuşuyakapıldı.

Anarres'inkaralarındanekadarazhayvanvarsa,üçokyanusundadaokadarfazla yaşamvardı.Denizlermilyonlarca yıldanberi bağlantısızdı, bu yüzdençeşitliyaşambiçimleribirbirindenbağımsızolarakgelişmişlerdi.Çeşitliliklerişaşırtıcıydı. Shevek yaşamın bu kadar sınır tanımaz ve bereketli bir şekildeçoğalabileceğini, aslında yaşamın temel niteliğinin belki de bu bereketolduğunuhiçdüşünmemişti.

Karada bitkiler dağınık ve dikenli şekilleriyle yaşamlarınısürdürebiliyorlardı, ama hava solumaya çalışan hayvanlar, gezegenin iklimibinyıllıkbir tozvekuraklıkdevresinegirdiğindebugayretlerinehemensonvermişlerdi.Kalakalaçoğukaradayaşayanbakterilerlebirkaçyüzkurtçukveeklembacaklıcinsisağkalmıştı.

İnsancinsi,budarekoloji içinedikkatlevetehlikeyeatılarakyerleştirmiştikendini.Fazlaaçgözlüolmadanbalıktutarak,gübreolarakgenellikleorganikartıklar kullanıp ekim yaparak bu ortama yerleşebilmişti. Ama başka hiçbirşeyiyerleştirememişti.Otoburlarınyiyeceğihiçotyoktu.Etoburlarınyiyeceğihiçbir otobur yoktu. Çiçek veren bitkileri döllemek için böcek yoktu; ithaledilen meyve ağaçlarının hepsi elle dölleniyordu. Urras'tan nazik yaşamdengesinitehlikeyesokacakhiçbirhayvangetirilmemişti.YalnızcaGöçmenlergelmişti,onlardahemiçten,hemdedıştanokadardikkatleeldengeçmişlerdi

ki, kendileriyle birlikte yok denecek kadar az sayıda kişisel bitki ve hayvangetirmişlerdi.PirebileAnarres'eulaşmayıbaşaramamıştı.

"Deniz biyolojisini seviyorum," dedi Takver Shevek'e balık tanklarınınönünde,"çünküçokkarmaşık,gerçekbirağ,sıkıdokunmuş.Bubalıkobalığı,obalıkdahaufakbalıkları,onlarkirpiklileri,onlardabakterileriyiyorlarveböylecesürüpgidiyor.Karadayalnızcaüçcinsvar,hepsideomurgasız-İnsan'ısaymazsan. Biyolojik açıdan bakıldığında garip bir durum.BizAnarres'lilerdoğadışıbiryalıtılmışlıkiçindeyiz.EskiDünya'daonsekizkarahayvanıcinsivar;böceklergibisayılamayacakkadarçoktürüolansınıflarvar,butürlerinbirçoğunun sayısı damilyarlara ulaşıyor. Düşün bir kez: baktığın her yerdeseninle toprağı ve havayı paylaşan hayvanlar, başka yaratıklar. Bir şeylerinparçası olduğunu çok daha fazla hissedersin..." Gözleriyle küçük, mavi birbalığınloştankıniçindekıvrılarakgidişiniizledi.Shevekisedikkatlebalığınve Takver'in düşüncesinin gidişini izledi. Uzun bir süre tanklar arasındadolaştı; sık sık Takver'le birlikte laboratuvara ve akvaryumlara giderek,fizikçilere özgü kibrini o küçük, garip yaşamlara, yaşanan anın sonsuzolduğunuduyumsayanvarlıkların,kendileriniaçıklamayan,kendilerinihiçbirzaman insan karşısında haklı göstermeye gerek duymayan varlıklarınvaroluşunaadıyordu.

Anarres'lilerinçoğugündebeşilayedisaatçalışıyorlar,herdekaddaikiiladört gün dinleniyorlardı. Düzenliliğin, dakikliğin, hangi günlerin boşolacağının ayrıntıları gibi şeyler kişinin kendisiyle ekibi, takımı, Sendikasıveyaeşgüdümfederatifiylearasında, işbirliğiveverimlilikhangidüzeydeeniyi yürütülebiliyorsa o düzeyde hallediliyordu. Takver kendi araştırmaprojeleriniyürütüyordu,amaişinvebalıklarındayattığıtaleplervardı;gündeiki ila on saatini laboratuvarda geçiriyor ve hiç ara vermiyordu. Shevek'inşimdi iki öğretim görevi vardı, bir öğrenme merkezinde ve Enstitü'de ilerimatematik dersleri veriyordu. Her iki ders de sabahtı, öğle olmadan odayadönüyordu. Genellikle Takver daha dönmemiş oluyordu. Bina oldukçasessizdi. Günışığı henüz güneye ve batıya, kente ve ovalara bakan çiftepencereye ulaşmıyordu; oda serin ve gölgeli oluyordu. Yukarıda değişikdüzeylerdeasılınarin,eşmerkezlidüzeneklerbedeninorganlarınınyadaakılyürütme süreçlerinin içe dönük kesinliği, sessizliği, gizemiyle hareketediyorlardı.Shevekpencerelerinaltındakimasadaoturupçalışmaya,okumaya,notlarçıkarmayaveyahesapyapmayabaşlıyordu.Yavaşyavaşgünışığıiçeriyegiriyor, masadaki kağıtların, kağıtların üzerindeki ellerinin üzerinden geçipodayı ışıkla dolduruyordu. O da çalışıyordu. Geçmiş yıllardaki yanlış

başlangıçların ve boşa giden emekleri aslında altyapı çalışması, temel atmaolduğu,karanlıktaatılanamasağlamtemellerolduğuortayaçıktı.Butemellerüzerine, yöntemliolarakvedikkatle, amakendininolmayıpbir şekilde içinegiren,onubiraraçolarakkullananbirbilgisonucugibigörünenbirçabuklukvekesinlikleEşzamanlılıkİlkeleri'ningüzel,sağlamyapısınıkurdu.

YaratıcıbirruhayoldaşolmayakalkışanhererkekvekadıngibiTakver'inde yaşamı her zaman kolay olmuyordu.Varlığı Shevek için gerekli olmaklabirlikte orada olması bir rahatsızlık kaynağı olabiliyordu. Takver eve çokerken gelmekten hoşlanmıyordu, çünkü o eve geldiğinde Shevek işe araveriyordu,Takverdebununyanlışolduğunudüşünüyordu.ileride,herikisideortayaşlıveağırkanlıolduklarındaShevekonugörmezliktengelebilirdi;amayirmi dördünde bunu yapamazdı. Bu yüzden laboratuvardaki işlerini akşamüstünden önce eve dönemeyeceği şekilde ayarladı. Bu da mükemmel birayarlamaolmamıştı, çünküShevek'ebakmasıgerekiyordu.Takver,Shevek'indersi olmadığı zamanlarda eve geldiğine onumasasında altı ila sekiz saattiroturuyor bulabiliyordu. Shevek kalktığında yorgunluktan sallanıyor, ellerititriyordu, genellikle de tutarsız oluyordu. Yaratıcı ruh, araçlarını hoyratçakullanır, onları yorar, atar, yeni modelini alır. Takver içinse bir yedek sözkonusudeğildi,Shevek'innekadarkötükullanıldığınıgörünce isyanetti.BirzamanlarOdo'nunkocasıAsieo'nunyaptığıgibi"Allahaşkınakızım,Gerçek'eazar azar hizmet edemez misin?" diye haykırabilirdi- ama kız olan oydu,Allah'ıdatanımıyordu.

Konuşuyorlar, yürümeye çıkıyorlar veya banyolara gidiyorlar, sonra daEnstitüyemekhanesindeakşamyemeğiyiyorlardı.Yemektensonratoplantılarya da konserler oluyordu ya da arkadaşlarını, Bedap ve Salas'la onlarınçevresini, Enstitü'den Desar ve başkalarını, Takver'in iş arkadaşları veyadostlarınıgörmeyegidiyorlardı.Amatoplantılarvedostlaronlariçinönemsizkalıyordu. Onlar için ne toplumsal, ne de dostça katılımlar gerekli değildi;eşlikleri yeterliydi, bunu da saklayamıyorlardı. Bu ise diğerlerini rahatsızediyorgözükmüyordu.Tamtersine.Bedap,Salas,Desarvediğerleri,susamışinsanlarınçeşmeyekoşmasıgibikoşarakonlarageliyorlardı.Diğerlerionlariçindışsaldı:amaShevekveTakverdiğerleriiçinmerkezibirönemtaşıyordu.Pek fazla bir şey yapmıyorlardı; başka insanlardan daha sevecen değillerdi;yinededostlarıonlarıseviyor,onlarayaslanıyor,hediyegetiripduruyorlardı.Hiçbirşeyesahipolmayanveherşeyesahipolanbuinsanlararasındadolaşanküçük sunular: eldeörülmüşbir eşarp, kızıllal taşlarıyla süslenmiş bir parçagranit,çömlekçilerfederasyonuatölyesindeyapılmışbirvazo,aşküstünebir

şiir, tahtaoymabirdizidüğme,SorrubaDenizi'ndengelensarmalbirkabuk.Hediyeyi Takver'e verip, "Al," diyorlardı, "Shev bunu kağıt tutucu olarakkullanabilir," ya da Shev'e, "Bak," diyorlardı. "Tak bu rengi sevebilir."Vermekle, Shevek ve Takver'in paylaştıklarını paylaşmayı, kutlamayı veyüceltmeyiarıyorlardı.

Anarres'eGöç'ün160.yılınınyazıuzun,sıcakveaydınlıkbiryazdı.Bahardayağan bol yağmur Abbenay Düzlükleri'ni yeşillendirmiş ve tozu yayarakhavayıolağanüstütemizbirhalegetirmişti;gündüzlerigüneşsıcaktı,geceleriyıldızlar çok parlaktı. Ay gökteyken bulutlarının beyaz sarmalları altındakıtalarınınkıyılarıseçilebiliyordu.

"Neden bu kadar güzel görünüyor?" dedi Takver; kavuniçi battaniyeninaltında, Shevek'in yanında yatıyordu. Işık sönüktü.Üzerlerinde solukMetrukUzay İşgalleri asılı duruyordu; pencerenin dışında parlak dolunay asılıduruyordu. "Tıpkı bunun gibi bir gezegen olduğunu, yalnızca daha iyi biriklimi ve daha kötü insanları olduğunu, hepsinin mülkiyetçi olduğunu,savaştıklarını, yasalar koyduklarını, başkaları açlıktan ölürken yediklerini,yine de buradaki insanlar gibi yaşlandıklarını, şanslarının kötüye gittiğini,dizlerinde romatizmaolduğunu,ayaklarındanasırlarçıktığını...bütünbunlarıbildiğimizhalde,yinedehalanasılbukadarmutlugörünüyor;sankioradakiyaşamçokmutluolabilirmişgibi?OparlaklığabakıporadayağlıkollarıveSabul gibi körelmiş bir beyni olan korkunç, küçük bir adamın yaşadığınıdüşünememki,yapamam..."

Çıplak kolları ve göğüsleri ayışığıyla aydınlanmıştı. Yüzündeki ince ayvatüyleri yüz hatlarında belirsiz bir hale oluşturuyordu; saçları ve gölgelersiyahtı.Shevekgümüşi eliyleTakver'ingümüşikolunadokundu, serin ışığınaltındabudokunuşunsıcaklığıonuşaşırtmıştı.

"Eğerbirşeyibütünolarakgörebilirsen,"dedi,"hepgüzelmişgibigörünür.Gezegenler,yaşamlar...Amayakındanbakıldığındabirdünyayalnızca tozvekayadan oluşur. Günden güne yaşam daha da zorlaşır, yorulursun, ritmikaçırırsın.Uzaklığıararsın-aravermeyi.Dünyanınnekadargüzelolduğunugörmenin yolu, onu ay gibi görmekten geçiyor.Yaşamın ne güzel olduğunugörmeninyoluölümünbakışaçısındanbakmaktangeçiyor."

"Urras için iyi. O orada ay olarak kalsın - onu istemiyorum! Ama birmezartaşının üzerinde durup, yaşama bakıp 'Ne güzel!' demeye yokum. Onu

burada, yaşamın ortasında, şimdi görmek istiyorum. Sonsuzluk umurumdadeğil."

Shevek gülümseyerek "Sonsuzlukla ilgisi yok," dedi - gümüşi renkte,gölgeleriçinde,zayıf,tüylübiradamdı."Yaşamıbütünolarakgörmekiçintekyapmangerekenşey,onuölümlüolarakgörmek.Benöleceğim,senöleceksin;başkatürlübirbirimizinasılsevebilirdikki?Güneşdebirgünsönecek,başkatürlünasılparlamayadevamedebilir?"

"Seninşudurmadankonuşman,şulanetolasıcafelsefenyokmu!"

"Konuşma mı? Konuşma değil. Akıl yürütme değil. Elin dokunuşu bu.Bütünlüğe dokunuyorum, onu tutuyorum. Hangisi ayışığı, hangisi Takver?Ölümdennasılkorkabilirim?Onututarken,ellerimdeışığıtutarken-"

"Mülkiyetçiliğebaşlama,"diyemırıldandıTakver.

"Canım,ağlama."

"Ağlamıyorum.Senağlıyorsun.Onlarseningözyaşların."

"Üşüyorum.Ayışığısoğuk."

"Yatöyleyse."

TakveronukollarınaalırkenShevek'imüthişbirtitremealdı."Korkuyorum,Takver,"diyefısıldadı.

"Kardeşim,ruhum,konuşma."

Ogece,gecelerce,birbirlerininkollarındauyudular.

YedinciBölümUrras

Shevek karabasan caddesindeki dükkandan kış için ısmarladığı muflonluyenigiysinincebindebirmektupbuldu.Mektubunorayanasılgirdiğihakkındaenufakbirfikriyoktu.GündeüçkezgelenvetümüyleUrras'ınheryanındakifizikçilerin gönderdiği müsveddeler ve tıpkıbasımlardan, davetlerden, okulçocuklarından gelen açık sözlü mesajlardan oluşan postadan çıkmadığıkesindi.Zarfsız,kendikendineyapışanincebirparçakağıttı;üzerinde,rekabethalindekiüçpostafirmasınınhiçbirinindamgasıveyaimzasıyoktu.

Bellibelirsizbirbeklentiylemektubuaçtıveokudu:"EğerbirAnarşist'senneden Dünya'na ve Odocu Umut'a ihanet edip güç sistemiyle işbirliğiyapıyorsun, yoksa bize o Umut'u getirmek için mi buradasın? Haksızlık vebaskıdanbunaldıkvekaranlıkgecedeözgürlükışığınıgörmekiçinyüzümüzüKardeş Dünya'ya çevirdik. Bize, kardeşlerine katıl!" Ne imza, ne de adresvardı.

Mektup Shevek'i hem ahlaki, hem de zihinsel olarak etkiledi; şaşırtarakdeğil, ama bir tür panik içinde sarstı. Burada olduklarını biliyordu: amanerede?Hiçbiriylekarşılaşmamıştı,hiçbirinigörmemişti,henüzhiçbiryoksulinsanlakarşılaşmamıştı...çevresinebirduvarörülmesineizinvermişvebunuhiçfarketmemişti.Birmülkiyetçigibisığınmayıkabuletmişti.Devşirilmişti,Chifoilisk'indediğigibi.

Amaduvarınasılyıkacağınıbilmiyordu.Yıksaydıbile,nereyegidebilirdi?Korkugittikçedahafazlasarıyordubenliğini,kimegüvenebilirdi?Hertaraftanzenginleringülümsemesiylesarmalanmıştı.

"Seninlekonuşmakistiyorum,Efor."

"Buyurun efendim. Affedersiniz efendim, yer açayım, bunu şurayakoyayım."

Uşakağırtepsiyibüyükbirmaharetlekoydu,tabaklarınüstündekikapakları

açtı, çukulatalı sosu öyle döktü ki, sos köpürerek kabın kenarına doğruyükseldiamadökülüpsaçılmadı.Açıkkikahvaltıayininivebundakibecerisiniseviyordu, aynı zamanda da ayinin alışılmamış şekilde kesilmesiniistemiyordu. Genellikle oldukça temiz bir İoca konuşuyordu, ama şimdiShevek konuşmak istediğini söyler söylemez kesik kesik konuşulan bir kentağzına kaymıştı. Shevek bu dili biraz izleyebilmeyi öğrenmişti; bir kezalıştığınızda ses değerlerinin değişmesi tutarlı hale geliyordu, ama kelimesonundaki harflerin kırpılması onu el yordamıyla ilerlemek zorundabırakıyordu. Kelimelerin yarısı atılıyordu. Şifreye benzediğini düşünüyordu:Sanki -kendilerine verdikleri adı kullanırsak "Nio'lular" başkalarının kendikonuştuklarımanlamalarınıistemiyorgibiydiler.

Uşak Shevek'in keyfini bekliyordu. Shevek'in otururken iskemlesinintutulmasını,yemeğiniyerkenbaşındabeklenmesiniistemediğinibiliyordu-ilkhafta içindeShevek'inhuylarınıöğrenmişti.Dik,dikkatliduruşuherhangibirsamimiyetkurmaumudunuyoketmeyeyetiyordu.

"Otururmusun,Efor?"

"İzinverirseniz,efendim,"diyeyanıtladıadam.Biriskemleyibirkaçsantimkadarkendineçekti,amaoturmadı.

"Konuşmak istediğim de bu. Biliyorsun ki sana emir vermektenhoşlanmıyorum."

"İşleri istediğiniz gibi yapmaya çalışıyorum efendim, emre gerekkalmadan."

"Yapıyorsun - kastım o değil. Biliyorsun, benim ülkemde kimse emirvermez."

"Öyleymişefendim."

"Peki öyleyse, seni eşitim, kardeşim olarak görmek istiyorum. Buradatanıdıklarım arasında zengin olmayan -sahiplerden biri olmayan- tek kişisensin. Seninle konuşmayı, yaşamın hakkında bir şeyler öğrenmeyi çokistiyorum."

Efor'unyüzündekiküçümsemeyigörerek,umutsuzcadurdu.

Yapılabilecek bütün yanlışları yapmıştı. Efor onu, himaye etme havasınagirenveherşeyebumunusokanaptallardanbirisanmıştı.

Ellerini bir umutsuzluk ifadesiyle masaya koydu ve "Hay Allah," dedi,"kusura bakma Efor! Anlatmak istediğimi anlatamıyorum. Lütfen unutbunları."

"Nasılisterseniz,efendim,"dediEforveodadançıktı.

Bu kadardı. "Mülksüz sınıflar" ondan en az Kuzeybatışı BölgeEnstitüsü'ndeki tarih dersinde haklarında bir şeyler okuduğu zamanki kadaruzaktı.

BuaradakışvebahardönemleriarasındabirhaftasınıOiie'lerlegeçirmeyesözvermişti.

Oiie ilk ziyaretindenbuyanaonubirkaçkez, her zamanoldukçakurubirşekilde, bir konukseverlik görevini ya da hükümet emrini yerine getirirmişgibi yemeğe davet etmişti. Ancak kendi evindeyken, hiçbir zaman Shevek'ekarşı uyanık bulunmayı ihmal etmemesine karşın gerçekten dostçadavranıyordu.İkinciziyarettensonraOiie'ninikioğluShevek'ineskibirdostolduğunakararvermişlerdi,Shevek'inverdiğiyanıtlaraolangüvenleriOiie'yiaçıkçaşaşırtıyordu.Onurahatsızediyordu,gerçektenonaylayamıyordubunu,ama nedenini de anlıyordu. Shevek onlara eski bir dost, bir ağabey gibidavranıyordu. Ona hayrandılar, çocuklardan küçüğü olan İni onu sevmeyebaşlamıştı. Shevek nazik, ciddi, dürüsttü ve Ay hakkında çok iyi öyküleranlatıyordu; ama bütün bunlardan öte bir şeyler vardı. İni için, çocuğuntanımlayamayacağı bir anlam ifade ediyordu. İni, çocukluğundaki ohayranlıktan derin ve belirsiz bir şekilde etkilenen yaşamının ileridekidönemlerinde bile, bunu ifade edecek kelime bulamadı, yalnızca sönük biryankıtaşıyankelimelervardı:gezginkelimesi,sürgünkelimesi.

O kışın tek yoğun karı o hafta yağdı. Shevek iki üç santimden fazla karyağdığını hiç görmemişti. Fırtınanın aşırılığı, yalnızca miktarı bile onucoşturmaya yetiyordu. Karın fazlalığı eğlendiriyordu onu. En içten Odocutarafındanbiledışkısaldiyenitelendirilemeyecekkadarbeyaz,soğuk,sessizvekayıtsızdıkar.Bunumasumbirgörkemdışındabirşeyolarakgörmekaşağılıkbir davranış olurdu. Hava açılır açılmaz bundan en az onun kadar hoşlanançocuklarla birlikte dışarıya koşuyordu. Oiie'lerin evinin büyük arka

bahçesinde koşturuyorlar, kartopu oynuyorlar, kardan tüneller, şatolar vekaleleryapıyorlardı.

SewaOiiegörümcesiVeailebirliktepencerededuruyor,oynaşançocukları,adamıve samuru izliyordu.Samurkar kalesininbir duvarı boyuncakendinebir meyil oluşturmuş, büyük bir heyecanla, arka arkaya, karnının üzerindeaşağıya kayıp duruyordu. Çocukların yanakları alev alevdi. Uzun, sert,kahverengi-kır saçları bir parça iple arkada toplanmış ve kulakları soğuktankızarmış adam tünel açma işlemini büyük bir enerjiyle yönetiyordu. "Orayıdeğil! - Şurayı kazın! -Kürek nerede? - Cebime buz girdi!" Oğlanların tizseslerisürekliçınlıyordu.

"İşteYabancı'mız,"dediSewagülümseyerek.

"Yaşayanenbüyükfizikçi,"dedigörümcesi."Nekomik!"

Shevek puflayarak, üstündeki karları silkeleyerek ve yalnızca daha henüzkardan çıkmış insanların taşıdığı o taze, soğuk dinçlik ve sıhhat havasınısoluyarak içeriye girdiğinde görümceyle tanıştırıldı. Kocaman, sert, soğukelini uzatıp Vea'ya dost gözlerle baktı. "Demaere'nin kardeşi misin?" dedi."Evet, onabenziyorsun."Başkaherhangi biri söylediğinde çokbasit kaçacakbusözVea'nınçokhoşunagitti."Birerkek,"diyedüşünüpdurduoakşamüstü,"gerçekbirerkek.Nevaronda?"AdıİousulüneuygunolarakVeaDoemOiieidi;kocasıDoembüyükbirendüstriyeltesisinbaşıydıveçokyolculukediyor,yılın yarısını hükümetin ticaret temsilcisi olarak yurtdışında geçiriyordu.ShevekVea'yıseyrederkenbunlarıanlatıyorlardıona.OndaDemaereOiie'ninzayıflığı,solukbenziveovalsiyahgözlerigüzelliğedönüşmüştü.Göğüsleri,omuzlarıvekollarıyuvarlak,yumuşakveçokbeyazdı.Shevekyemekteonunyanındaoturuyordu.Sertkorseninyukarıkaldırdığıçıplakgöğüslerinebakıpduruyordu.Buzgibihavadaböyleyarıçıplakgezmefikrigerçektenaşırı,enazkarkadaraşırıydı;küçükgöğüsleride tıpkıkargibimasumbirbeyazlığasahiptiler. Boynunun eğimi yukarıya doğru yumuşakça çıkıyor, gururlu,kazınmış,narinbaşıneğimiylebirleşiyordu.

Gerçektendeçokçekici,diyedüşündüShevek.Buradakiyataklarabenziyor:yumuşak.Birazyapmacıktıama.Sözlerininedenokadaryapmacıklısöylüyor?

Shevekonunooldukça tiz sesineveyapmacıklı tavrınaaçıkdenizdekibirsalatutunurgibitutunduvehiçbirzaman,hiçbirzamanboğulmaktaolduğunu

anlamadı. Vea akşam yemeğinden sonra trenle Nio Esseia'ya dönüyordu,yalnızcabugünlüğünegelmiştiveonubirdahagöremeyecekti.

Oiie üşütmüştü, Sewa çocuklarla uğraşıyordu. "Shevek, Vea'yı istasyonagötürebilirmiydin?"

"Allahaşkına,Demaere!Zavallıcığınbenikorumasınagerekyok!Kurtlarıngeleceğini sanmıyorsun, değil mi? Vahşi Mingrad'lar bir çırpıda kente inipbeni haremlerine kapamak için kaçıracaklar mı yani? Yarın sabah istasyonşefininkapısıönünde,gözümdebirdamladonmuşyaşveminik,katıellerimbir demet solmuş çiçeği tutarkenmi bulunacağım?A, bak bu fikri sevdim!"Vea'nınfıkırdayıpçıngırdayankonuşmasınınüstündegülüşübirdalgagibi,herşeyisilipgötürenvesahilibomboşbırakankaranlık,yumuşak,güçlübirdalgagibi kırılıyordu. Kendi başına değil, kendine gülüyordu, bedenin karanlıkgülüşü,sözlerisiliyordu.

Shevek koridorda paltosunu giydi ve kapıda Vea'yı bekledi. Bir blokunyarısı boyunca sessizce yürüdüler. Ayaklarının altında kar çatırdayıpgıcırdıyordu.

"Gerçektençoknaziksiniz.Yanibir...şeyiçin..."

"Neiçin?"

"Biranarşistiçin,"dediinceveözellikleyayarakkonuştuğusesiyle(Pae'ninve Üniversite'deyken Oiie'nin kullandığı vurgulamanın aynısıydı). "Hayalkırıklığınauğradım.Sizintehlikelivekabaolacağınızıdüşünmüştüm."

"Öyleyim."

Veayangözleonabaktı.Başınınüstündenbağlanmışkızılbirşaltakıyordu;gözleriheryandakikarıncanlırengivebeyazlığınınüstündesiyahveparlakgörünüyordu.

"Ama işte bana gayet nazikçe istasyona kadar eşlik ediyorsunuz, Dr.Shevek."

"Shevek,"dediyumuşakbirsesle."'Doktor'değil."

"Bütünadınızbumu-advesoyadınız?"

Shevek başıyla onayladı ve gülümsedi.Kendini çok iyi hissediyordu; açıkhava, giydiği iyi yapılmış paltonun sıcaklığı ve yanındaki kadının güzelliğionu mutlu ediyordu. Bugün kafasında ne sorunlar, ne de derin düşüncelervardı.

"Adlarınızıbirbilgisayardanaldığınızdoğrumu?"

"Evet."

"Birmakinetarafındanadlandırılmaknesıkıcı!"

"Nedensıkıcıolsun?"

"Okadarmekanik,okadarkişiliksizki."

"Ama yaşayan başka kimsenin sahip olmadığı bir addan daha kişisel neolabilir?"

"Hiçkimsemi?TekSheveksizmisiniz?"

"Yaşadığım sürece. Benden önce başkaları vardı." "Akrabaları mıkastediyorsunuz?"

"Akrabalara pek önem vermeyiz; hepimiz akrabayız aslında. DiğerShevek'lerinkimolduklarınıbilmiyorum,yalnızbirinibiliyorum,Göç'ünilkyıllarında yaşayan birini. Bu kadın ağır makinelerde kullanılan bir tür dişlitasarımıyapmıştı,budişliyehala 'Shevek'deniyor."Dahadaiçtengülümsedi."İşteölümsüzlükdiyebunadenir."

Vea başını salladı. "Aman Tanrım!" dedi. "Erkeklerle kadınları nasıl ayırtediyorsunuz?"

"Şey,bazıyöntemlerkeşfettik..."

Bir an sonra Vea'nın yumuşak, güçlü kahkahası patladı. Soğuk havadasulanan gözlerini sildi. "Evet, belki de kabasınız! O zaman herkes yenioluşturulmuşadlaralıpyenioluşturulmuşbirdilimiöğrendi-yenibaştan?"

"AnarresGöçmenlerimi?Evet.Romantikinsanlardıherhalde."

"Yasizdeğilmisiniz?"

"Hayır.Bizçokpragmatiğiz."

"Her ikisi de olabilirsiniz," dedi Vea. Shevek ondan bir zeka gösterisibeklememişti."Evet,doğru,"dedi.

"Sizin buraya tek başınıza, cebinizde tek kuruş olmadan, halkınız içinkonuşmayagelmenizdendaharomantikbirşeyolabilirmi?"

"Veburadaykençeşitlilükslerlebaştançıkmamdan."

"Lüksmü?Üniversiteodalarındamı?AmanTanrım!Zavallıcık!Sizidoğrudürüsthiçbiryeregötürmedilermi?"

"Birçokyere,amahepsideaynıydı.NioEsseia'yıdahaiyitanımakisterdim.Kentin yalnızca dış yüzünü gördüm- paket kağıdını." Bu deyimi kullandı,çünkübaşındanberiUrras'lılarınherşeyitemiz,cicilibicilikağıtlara,plastiğe,kartona veya alüminyuma sarmalarına şaşırmıştı. Çamaşırlar, kitaplar,sebzeler,giysiler,ilaçlar,herşeykatkatsarılıyordu.Hiçbirşeybaşkabirşeyedokunmamalıydı.Kendisinindedikkatlepaketlendiğinihissetmeyebaşlamıştı.

"Biliyorum.SiziTarihMüzesi'negötürdüler.DobunnaeAnıtı'nıgezdirdiler,Senato'dabirkonuşmadinlettiler!"Shevekgüldü,çünkügeçenyazbirgünbuprogramıaynenuygulamıştı.

"Biliyorum! Yabancılara çok aptalca davranırlar. Sizin gerçek Nio'yugörmeniziçinelimdengeleniyapacağım!"

"Memnunolurum."

"Çokharikainsanlartanıyorum.İnsankoleksiyonuyaparım.

Burada bütün o sıkıcı profesörler ve politikacılar arasında sıkışıpkalmışsınız..." Konuşmaya devam etti. Shevek Vea'nın bağlantısızkonuşmalarındantıpkıgüneştenvekardanaldığızevkialıyordu.

Küçük Amoeno istasyonuna geldiler. Vea dönüş biletini aldı; tren her angelebilirdi.

"Beklemeyin,donacaksınız."

Shevekyanıtlamadı,muflonlupaltosununiçindeiriyarıduruyor,onadostçabakıyordu.

Veakendipaltosununkolunabaktıveişlemelerinüstündekibirkarparçasınısilkeledi.

"KarınızvarmıShevek?"

"Hayır."

"Ailenizdeyokmu?"

"A-evet.Bireşveçocuklar.Affedersin,başkabirşeydüşünüyordum.'Karı'deyince, yalnızcaUrras'ta olan bir şeyi anlıyorum." "'Eş' nedir?"YaramazcaShevek'inyüzünebaktı.

"Sanırımsizkarıveyakocadiyorsunuz."

"Niçinsizinlegelmedi?"

"Gelmekistemedi;ayrıcaenküçükçocukdahabiryaşında...

Yo,şimdiiki.Ayrıca-"Durakladı.

"Nedengelmekistemedi?"

"İşi var, burada olamaz. Eğer burada bu kadar göreceği şey olduğunubilseydim,gelmesiniisterdim.Amaistemedim.Güvenliksorunuvartabii."

"Buradakigüvenlikmi?"

Shevek durakladı, sonra, "Ayrıca eve döndüğümde de," dedi. "Size neolacak?" diye sordu Vea, gözlerini iri iri açarak. Tren kasabanın dışındakitepedenyaklaşıyordu.

"A, sanırım hiçbir şey. Ama beni bir hain olarak görenler var. Urras'ladostlukkurmakistediğimiçinsanırım.Evedöndüğümdesorunçıkarabilirler.Onaveçocuklarabir şeyolmasını istemem.Benayrılmadanbir şeyleroldu.Buyetti."

"Yanigerçektentehlikedemiolacaksınız?"

Shevek onun duyabilmesi için öne eğildi, çünkü tren tekerleklerini vevagonlarını şangırdatarak istasyona giriyordu. "Bilmiyorum," dedigülümseyerek. "Bizim trenlerimiz de bunlara benziyor, biliyor musun?Tasarım iyi olursa değiştirilmesi gerekmiyor." Onunla birlikte bir birincimevkivagonunayürüdü.Veakapıyı açmadığı içino açtı.Arkasından içeriyebaşınısokupetrafabaktı.

"Amaiçerisipekbenzemiyor!Bütünburasıözelmi-yalnızseniniçinmi?"

"A, evet. İkincimevkiden nefret ediyorum.Maera sakızı çiğneyip tükürenadamlar... Anarres'te insanlar maera çiğniyor mu? Hayır, kuşkusuzçiğnemiyorlardır.Ah, siz ve ülkeniz hakkında bilmek istediğim o kadar çokşeyvarki!"

"Anlatmayıseviyorum,amakimsesormuyor."

"Ozamanyinebuluşupkonuşalım!YineNio'yagelirsenizbeniararmısınız?Sözverin."

"Sözveriyorum,"dediShevekiçtenlikle.

"Güzel! Sözünüzü tuttuğunuzu biliyorum. Hakkınızda hiçbir şeybilmiyorum,buhariç.Bugörülebiliyor:Hoşçakalın,Shevek."Shevekkapıyıtutarken Vea eldivenli elini bir an Shevek'in elinin üstüne koydu. Trendüdüğünü öttürdü; Shevek kapıyı kapadı ve trenin istasyondan ayrılmasınıizledi;Vea'nınyüzüpenceredekızılbeyazbirpırıltıhalindeydi.

Büyük bir keyifleOiie'lerin evine yürüdü ve karanlık basana kadar İni ilekartopusavaşıyaptı.

BENBİLİ'DE DEVRİM! DİKTATÖR KAÇTI! İSYANCI LİDERLERBAŞKENTİELEGEÇİRDİ!DHK'NDEACİLTOPLANTIA-ioMÜDAHALEEDEBİLİR.

Kuşyemi gazetesi o kadar heyecanlanmıştı ki en büyük puntoyla başlıkatmıştı. Yazım ve dilbilgisi rafa kaldırılmıştı; Efor'un konuşmasınabenziyordu:"GeceboyuncaisyancılarMeskti'ninbatısınıntümünüelegeçirdi,orduyuzorlayarakilerlemekteler..."Nio'lularınsözelbiçimibuydu,geçmişve

gelecekbirtekgerilimli,dengesizgenişzamanbiçimineyediriliyordu.

Shevek gazeteleri okudu ve DHK Ansiklopedisi'nde Benbili'nin tanımınabaktı. Benbili şeklen parlamenter demokrasiye sahipti, ama aslındagenerallerceyönetilenaskeribirdiktatörlüktü.BatıYarımküresi'ndedağlarveçorak savanlardan oluşan, düşük nüfuslu, yoksul bir ülkeydi. "Benbili'yegitmeliydim," diye düşündü Shevek, çünkü bu fikir onu çekiyordu; çıplakdüzlükleri,esenrüzgarıdüşündü.Haberonugaripbirşekildeetkilemişti.Tekamacınınsatılanşeylerin reklamınıyapmakolduğunukeşfettiğindenberipekyüz vermediği radyoyu açıp haber bültenlerini dinlemeye başladı. Verdiğihaberler, tıpkı resmi telefakslardan gelen raporlar gibi kısa ve kuruydu, hersayfasında Devrim! diye bağıran günlük gazetelerle garip bir karşıtlıkoluşturuyordu.

DevletBaşkanıGeneralHavevertünlüzırhlıuçağıylasağsalimkurtulmuştu,ama daha düşük rütbeli bazı generaller yakalanmış ve Benbili geleneğinceidama yeğlenen cezaya çarptırılarak hadım edilmişlerdi. Geri çekilen ordu,tarlalarıvekendihalkınınkasabalarınıyakıyordu.Gerillapartizanlarorduyurahatsızediyordu.BaşkentMeskti'dekidevrimcilerhapishaneleriaçarakbütünmahkumları serbest bırakmışlardı. Bunu okuyunca Shevek'in yüreği hopladı.Umutvardı,halenumutvardı...Uzaktakidevriminhaberlerinigittikçeartanbirilgiyle izliyordu. Dördüncü gün, Dünya Hükümetleri Konseyi'ndeki biroturumuntelefaksyayınınıizlerkenİo'nunDHK'ndekiA-İoelçisinin,A-İo'nundemokratik Benbili hükümetine destek vermek üzere harekete geçerekCumhurbaşkanıGeneralHavevert'edestekkuvvetlerigönderdiğinisöylediğinigördü.

Benbilidevrimcileriçoğunluklasilahlıbiledeğildiler.İobirlikleritoplarla,zırhlı arabalarla, uçaklarla, bombalarla geliyorlardı. Shevek gazetede İo'nundonanımınıntarifiniokuduvemidesibulandı.

Kendini çok kötü hissediyordu ve öfkeliydi, konuşabileceği hiç kimse deyoktu. Pae kesinlikle olmazdı. Atro ateşli bir militaristti. Oiie ahlaklı biradamdı,amakendigüvensizlikleri,birmülksahibiolarakendişeleri,katıyasave düzen kavramlarına tutunmasına neden oluyordu. Shevek'e kişiselyakınlığını ancak Shevek'in bir anarşist olduğunu kabul etmeyerekkoruyabiliyordu.Odocu toplumkendine anarşist adını veriyor, diyordu, amaaslında yalnızca ilkel popülistler; görünürde toplumsal düzenleri hükümetlerolmadan işliyor, çünkü nüfusları çok az ve komşu devletler yok. Sahip

olduklan, saldırgan bir rakip tarafından tehlikeye düşürülürse ya kendilerinegelirler,yadayokolurlar.Benbili isyancılarışimdikendilerinegeliyorlardı:eğer destekleyecek silahlar yoksa özgürlüğün işe yaramayacağınıgörüyorlardı. Bu konu üzerindeki bir tartışmalarında Shevek'e bunlarıanlatmıştı.Benbili'lilerikiminyönettiğiyadakiminyönettiğinisandığıönemlideğildi: gerçekliğin politikası A-İo ve Thu arasındaki güç çatışmasınınçevresindedönüyordu.

"Gerçekliğinpolitikası,"diyeyinelediShevekOiie'yebakıp,"birfizikçiiçingaripbirdeyim."

"Hiç de değil. Politikacı da, fizikçi de nesnelerin gerçekliğiyle, gerçekgüçlerle,dünyanıntemelyasalarıylauğraşır."

"Demek zenginliği korumak için koyduğunuz adi, sefil 'yasa' larınızı,silahlardan ve bombalardan oluşan 'güç'ünüzü entropi yasası ve yerçekimigücüileaynıcümledekullanıyorsun.Senidahaakıllısanırdım,Demaere!"

Oiiebuküçümsemedarbesiyleafallamıştı.Birşeydemedi,Shevekdebaşkabir şey söylemedi; ama Oiie bunu hiç unutmadı. O günden sonra beynininderinliklerinde yaşamının en utanç verici anı olarak saklayıp durdu bunu.Çünkü yanlış yola sapmış basit bir ütopyacı olan Shevek onu bu kadarkolaylıklasusturabilmişse,buutançvericiydi;amafizikçiShevek,sevmekten,hayran olmaktan kendini' alamadığı; saygısını, başka herhangi bir saygıdandahadeğerligörerekkazanmayıarzuladığıbuShevekOiie'yiküçümsüyorsa,ozamanutançdayanılmazoluyorduveutancınısaklamak,bütünömrüboyuncaruhununenkaranlıkodasınakilitlemekzorundaydı.

Benbili devrimi konusu Shevek için de çeşitli sorunların keskinleşmesinenedenolmuştu:özellikledekendisessizliğisorununun.

Birlikte olduğu insanlara güvensizlik duymak onun için çok zordu.Özellikle ve sürekli olarak insan dayanışmasına, karşılıklı yardımlaşmayagüvenen bir kültürde yetiştirilmişti. Bazı yönlerden o toplumdan kopuk, butopluma da yabancı olmasına karşın yaşam boyu edindiği alışkanlıksürüyordu:insanlarınyardımedeceklerinivarsayıyordu.Onlaragüveniyordu.

Ama aklından silip atmaya çalıştığı Chifoilisk'in uyarıları geri geliyordu.Kendi algıları ve içgüdüleri onları yeniden güçlendiriyordu. Hoşlansa dahoşlanmasa da güvenmemeyi öğrenmeliydi. Sessiz olmalıydı; sahip olduğu

şeylerikendinesaklamalıydı;pazarlıkgücünükorumalıydı.

Ogünlerdedahaazkonuşuyor,dahaazyazıyordu.Masasıbiryığınönemsizmakaleyledoluydu;nadirenaldığınotlarıherzamanüzerinde,birsürüUrrasusulü cepten birinde taşıyordu. Bilgisayarını hafızasını tümüyle silmedenbırakmıyordu.

İo'luların uzay yolculuğu ve prestij için delice istedikleri Genel ZamanKuramı'nı oluşturmaya çok yaklaştığının farkındaydı. Aynı zamanda kuramıhenüzoluşturamadığının,belkidehiçoluşturamayacağınındafarkındaydı.Herikigerçeğidehiçbirzaman,kimseyeaçıkçasöylememişti.

Anarres'ten ayrılmadan önce kuramın avucunun içinde olduğunudüşünüyordu.Denklemlerelindeydi.Sabulbunubiliyordu;onlarıbasıpşöhreteortakolmakarşılığındaonabarışmaveyeniden tanınmayıönermişti.Sabul'ureddetmişti; ama bu büyük bir ahlaki hareket olmamıştı. Ne de olsa gerçekahlakihareket,denklemleriİnisiyatifSendikası'ndakikendimatbaasınavermekolurdu; bunu da yapmamıştı. Henüz yayımlamaya hazır olduğunuhissetmiyordu. Tam doğru olmayan, biraz düzeltme gerektiren bir şeylervardı.Onyıldırbukuramüzerindeçalıştığındanbirazdahauğraşıpbirazdahauğraşmasındasakıncayoktu.

Tam doğru olmayan küçük şey gittikçe daha yanlış gibi gelmeyebaşlamıştı. Akıl yürütmede küçük bir hata. Büyük bir hata. Temellerin tamortasında bir çatlak... Anarres'ten ayrılmadan önceki gece Genel Kuramüzerineelindekibütünmakaleleriyakmıştı.Urras'aelindehiçbirşeyolmadangelmişti. Bir yarıyıldır, onların terimleriyle söylemek gerekirse, blöfyapıyordu.

Yoksakendinimikandırıyordu?

BirGenelZamanKuramı'nınhayalibiramaçolmasısondereceolanaklıydı.Ayrıca, bir gün Ardışıklık ve Eşzamanlılık bir tek genel kuramdabirleştirilebilsebile,bunuyapacakadamoolmayabilirdi.Onyıldırdeniyorduve başaramamıştı. Matematikçiler ve fizikçiler, akıl sporcuları, en önemliçalışmalarınıgençyaştayaparlardı.Kısabirsüreöncekırkınabasmıştı.Yanıptükenmiş,bitmişolmasıyalnızolanaklıdeğil,aynızamandaolasıydıda.

Daha önceleri, tam yaratıcılığının en yüksek olduğu anlardan önce bu türmoral bozuklukları ve yenilgi duygularıyla dolu olduğunun pekala

farkındaydı.Bugerçeklekendinecesaretvermeyeçalıştığınıfarkettivekendisaflığına öfkelendi. Zamansal sırayı nedensel sıra gibi yorumlamak birzamanbilimci içinoldukçaaptalcabirşeydi.Kırkındabunamışmıydı?Aralıkkavramıgibiküçükamapratikbirşeyleuğraşsaçokdahaiyiydi.Birbaşkasınayararıdokunabilirdi.

Ama o konuda bile, başka fizikçilerle konuşurken bir şeyleri sakladığınıhissediyordu.Onlardabunubiliyorlardı.

Saklamaktan, konuşmamaktan, devrimden söz etmemekten, fizikten sözetmemekten,hiçbirşeydensözetmemektenbıkmıştı.

Birdersegiderkenkampüsüniçindengeçiyordu.Kuşlaryeniyaprakvermişağaçlarda ötüyorlardı. Bütün kış onların şarkılarını duymamıştl, ama şimdiötüyorlar,tatlımelodilerietrafayayılıyordu.Cikcikdiyeötüyorlardı,cikcik.Benimbumülkcükcük,benimbubölgecikcikcik,banaaitcikcikcik...

Shevekağaçlarınaltındabirdakikakadarkıpırdamadandurupdinledi.

Sonrayoldangeridöndü,kampüsübaşkabiryönde,istasyonadoğrugeçipNioEsseia'yagidenbirsabahtrenineyetişti.Bukahrolasıgezegendebiraçıkkapıolmalıydı!

TrendeotururkenA-İo'dançıkmayaçalışmayıtasarladı:belkideBenbili'yegitmeyi. Ama bu düşünceyi ciddiye almadı. Bir gemi ya da uçağa binmesigerekirdi,hemenizibulunupdurdurulurdu.

İyiniyetlivekoruyucuevsahipleriningözüönündenayrılabileceğitekyerkendibüyükkentleri,burunlarınınucuydu.

Bir kaçış değildi bu. Ülkeden ayrılsa bile hapiste olacaktı, Urras'ta hapis.Bunakaçışdenemezdi,ulusalsınırlaraatfettikleriogizemleriyledevletçilernederlerse desinler.Ama birden, iyi niyetli ve koruyucu ev sahiplerinin bir aniçin de olsa kaçtığını düşünebileceklerini aklına getirince kendini günlerdirolmadığıkadarkeyiflihissetti.

Baharın gerçekten sıcak olan ilk günüydü. Tarlalar yeşildi ve suylaparıldıyorlardı.Otlaklarda,herbesihayvanınınyanındayavrusuvardı;beyazesnek toplar gibi hoplayıp zıplayan, kuyruklarını sallayıp duran kuzularözellikleçoksevimliydiler.Birağılda,iriyarısürübaşı,koç,boğaveyaaygır,

tek başına bir fırtına bulutu kadar güçlü, üremeyle yüklü duruyordu. Suyladolugölcüklerinüzerinde,maviüzerindebeyazmartılarsüzülüyorlardı,açıkmavigöğübeyazbulutlaraydınlatıyordu.Meyveağaçlarınındallarıkırmızıylabezenmişti,birkaçgoncapembebeyazaçmıştı.TreninpenceresindenseyredenShevek huzursuz ve isyancı ruh halinin günün güzelliğini bile tanımamayahazırolduğunufarketti.Hakedilmemişbirgüzelliktibu.Urras'lılarbunuhaketmekiçinneyapmışlardı?Nedenonlarabukadarcömertçe,bukadarzarifçeverilmiş,kendihalkınanedenbukadaraz,çokazverilmişti?

Bir Urras'lı gibi düşünüyorum, dedi kendi kendine. Lanet olası birmülkiyetçi gibi. Hak etmenin bir anlamı varmış gibi. İnsan, güzelliği ya dayaşamı kazanabilirmiş gibi! Hiçbir şey düşünmemeye, kendini trenin ileriyedoğru hareketine bırakıp ılımlı gökteki günışığını ve baharda tarlalardahoplayankuzularıizlemeyeÇalıştı.

DörtmilyonlukNioEsseiakentiparlak,narinkulelerini,sankibuğudanvegünışığından yapılmış gibi haliçin yeşil çayırlarından yukarılara doğruyöneltmişti.Trenuzunbirviyadükeyavaşçagirerkenkentdahayüksek,parlak,katı olarak belirdi, birdenbire yirmi yoldan oluşan bir yeraltı geçidininuğuldayan karanlığında treni yuttu, sonra da onu ve yolcularını Merkezİstasyonu'nunparlakboşluklarına, tümgezegenlerde insaneliyleyapılmış enbüyük kubbe olduğu söylenen fildişi ve gökmavisimerkez kubbesinin altınabıraktı.

Shevekodev,havaikemerinaltındakimetrekarelerceparlakmermerigeçtivesonundahepsiamaçlı,hepsideğişikolan insankalabalığınıngelipgeçtiğiuzunkapılardizisinegeldi.Onahepsikaygılıgibigörünüyorlardı.BukaygıyıdahaönceUrras'lılarınyüzlerindegörmüştüveneolduğunumerakediyordu.Nekadarparakazanırlarsakazansınlaryinedeyoksulölmemekiçindahafazlaçalışmaları gerektiğini düşündükleri için miydi? Suçluluk muydu, çünkü nekadarazparalarıolursaolsun,herzamanonlardandahaazparasıolanbirisivardı.Nedeni ne olursa olsun, bütün yüzlere bir tür benzerlik veriyordu bu;Shevek kendini onların arasında çok yalnız hissediyordu. Rehberleri vemuhafızlarından kaçarken, insanların birbirlerine güvenmediği, temel ahlakivarsayımın karşılıklı yardımlaşma değil, karşılıklı saldırganlık olduğu birtoplumda tek başına kalmanın ne anlama gelebileceğini düşünmemişti. Birazkorkuyordu.

Kentte dolaşıp insanlarla, sahip olmayan sınıfın -eğer hala böyle bir şey

varsa-ya da onların deyişiyle çalışan sınıfların üyeleriyle konuşmayı bellibelirsizhayaletmişti.Amabütünbuinsanlaraceleediyorlardı,işlerivardı,boşboş konuşmak ya da değerli zamanlarını yitirmek istemiyorlardı. AceleleriShevek'e de bulaştı. Bir yerlere gitmesi gerektiğini düşündü, günışığına veMoie Caddesi'nin kalabalık görkemine çıktığında. Nereye? UlusalKütüphane'ye mi? Hayvanat Bahçesi'ne mi? Ama turist gibi gezmekistemiyordu.

İstasyonun yakınında gazete ve incik boncuk satan küçük bir dükkanınönündekararsızcadurdu.GazeteninbaşlığıTHU,BENBİLİİSYANCILARINAYARDIM İÇİN KUVVET GÖNDERİYOR diyordu ama Shevek tepkigöstermedi.Gazeteyerine,asılıduranfotoğraflarabaktı.Urras'tanhiçandacıolmadığını fark etti. Yolculuk eden biri geriye bir hediye getirmeliydi. A-İo'nunmanzaralarındanoluşan fotoğrafları sevdi: tırmandığı dağlar,Nio'nungökdelenleri,Üniversite İbadet Evi (neredeyse odasından görünenmanzara),sevimliyöreselgiysileri içindebirçiftçikız,Rodarred'inkulelerivegözüneilkçarpanresim,çiçeklibirçayırda,bacaklarınısallayaraksankigülenküçükbir kuzu. Küçük Pilun bu kuzuyu çok severdi herhalde. Her karttan bir taneseçip kasaya götürdü. "Beşi elli eder, kuzuyla birlikte altmış; bir de harita,buyurunefendim,bir-kırk.

Güzelbirgün,sonundabahargeldi,değilmiefendim?Bozuğunuzyokmu,efendim?"Shevekyirmibirimlikbirbanknotçıkarmıştı.

Biietini aldığı zaman edindiği bozuklukları karıştırdı; kağıt ve madeniparalarınadlarınıbirazinceleyerekbirbirimkırkıtoparladı.

"Tamam,efendim.Teşekkürederim,iyigünler!"

Para,kartlarıveharitayıolduğugibinezaketidemisatınalıyordu?EğerbirAnarres'linin mal deposuna geldiği gibi gelseydi -istediğini alıp depogörevlisini başıyla selamlayıp dışarı yürüseydi- dükkancı ne kadar nazikdavranırdı?

Yararı yoktu,böyledüşünmeninhiçyararı yoktu.MülkiyetÜlkesi'ndeykenbirmülkiyetçigibidüşün.Öylegiyin,öyleye,öyledavran,öyleol.

Nio'nun aşağı kısmında hiç park yoktu, çünkü toprak böyle lükslereayrılamayacak kadar değerliydi. Sürekli geniş, parlak caddelerden geçipduruyordu.SaemteneviaCaddesi'negeldiveyenidenuyanıkolarakkarabasan

görmemek için aceIeyIe caddeyi geçti. Şimdi ticaret böIgesine geImişti.BankaIar;ofisbinaIarı;hükümetbinaIarı.BütünNioEsseiaböylemiydi?TaşvecamdanoIuşandev,parIakkutuIar,kocaman,gösterişli,dev,boş,bomboşpaketler.

Sanat GaIerisi tabeIası olan bir zemin kat penceresinin önünden geçerkencaddeIerin ahIaki klostrofobisinden kaçmayı ve Urras'ın güzelliğini yenidenbirmüzedebuImayıdüşünerekiçeriyegirdi.AmamüzedekibütünresimIerinçerçeveIerine fiyat etiketIeri iliştiriImişti. Ustaca boyanmış bir çıpIağa baktı.Etikette 4000 UPB yazıyordu. "Bu bir Fei Feite," dedi arkasında sessizcebeliren esmer bir adam, "bir hafta önce elimizde beş tane vardı. Sonzamanlardasanatpiyasasındakienbüyükşey.BirFeiteedinmekgerçekteniyibiryatırım,efendim."

"Dört bin birim bu kentte iki aileyi bir yıl yaşatmaya yetecek para," dediShevek.

AdamShevek'iinceIediveağırağırkonuştu,"Evet,şey,bakın,efendim,bubirsanateseri."

"Sanatmı?İnsanyapmasıgerektiğiiçinsanatyapar!Buniçinyapılmış?"

"Galibasanatçısınız,"dediadamaçıkbirküstahIıkIa."Hayır,yaInızcabokubirgörüştetanırım!"

Satıcıürkerekgeriçekildi;Shevek'tenyeterinceuzakIaşıncapoIisleilgilibirşeyIersöyIemeyebaşIadı.Shevekyüzünüburuşturupdükkandançıktı.BIokunyarısınageIdiğindedurdu.BöyIedevamedemezdi.

Amanereyegidebilirdi?

Birine... Birine, bir başka kişiye. Bir insana. Yardım edecek, yardımınısatmayacakbirine.Kime?Nereye?

Oiie'nin çocukIarını, onu seven küçük oğlanIarı düşündü ve bir süre içinaklına başka kimse geImedi. Sonra beyninde uzak, küçük ve açık bir imgebelirdi: Oiie'nin kız kardeşi. Adı neydi? GeIeceğinize söz verin! demişti; ogünden beri de Shevek'e iki kez çocuksu eI yazısıyIa kalın, hoş kokuIukağıtIarayazdığıyemekdavetiyeIerigöndermişti.YabancıIardangeIenbütünodavetIerarasındaonlarıdagözardıetmişti.ŞimdiaklınageImişIerdi.

Aynı zamanda diğer mesajı, açıkIanamaz bir şekilde paltosunun cebindebeliren mesajı da anımsamıştı: Bize, kardeşlerine katıl.. Ama Urras'ta hiçkardeşbuIamamıştı.

En yakın dükkana girdi. Altın rengi fiyat listeleriyle kaplı, pembe sıvalı,pembe, kahverengi, krem rengi, altın rengi şekerleme ve bonbon kutuları,tenekeIeri ve sepetIeriyIe doIu sıra sıra cam tezgahları olan bir pastaneydiburası.Tezgahınarkasındakikadınabir teIefonnumarasınıbuImasınayardımedip edemeyeceğini sordu. Galerideki öfke krizinden sonra şimdisakinIeşmişti, o kadar aIçakgönüllü, bilgisiz ve yabancı görünüyordu kikadının gönlünükazandı; kadın onun kalın teIefon rehberinde Vea'nın adınıaramasına yardım etmekIe kaImadı, aynı zamanda dükkanın teIefonundannumarayıdaaradı.

"Alo,"

"Shevek," dedi. Sonra durdu.Onun için teIefon acil gereksinmeIeri, öIüm,doğum ve deprem gibi durumIarı bildirmeye yarayan bir araçtı. NesöyIeyeceğinibilmiyordu.

"Kim? Shevekmi?Gerçektenmi?Araman ne büyük incelik! Eğer sensenkalkabilirimdoğrusu."

"Uyuyormuydun?"

"Derin bir uykudaydım, hala da yataktayım. Çok hoş ve sıcak. NeredesinTanrıaşkına?"

"YanılmıyorsamKaeSekaeCaddesi'nde."

"Ne için?Burayagelsene.Saatkaç?AmanTanrım,neredeyseöğleolmuş.Tamam, seni yarı yolda karşılarım. Eski saray bahçelerindeki kayıkhavuzunda.Bulabilirmisin?Dinlebak,bugeceburadakal,bugecegerçektenharika bir parti veriyorum."Bir süre konuşmayı sürdürdü; Shevek söylediğiher şeyi onayladı.Tezgahtan aynlıp giderkendükkancı kadın onagülümsedi."Onabirkutuşekergötürseniziyiolmazmı,efendim?"

Shevekdurdu."İyimiolur?""Hiçbirzamanzararıolmazefendim."

Kadının sesinde arsız ve şen bir şeyler vardı: Dükkanın havası tatlı ve

sıcaktı,sankibaharıntümkokularıorayadolmuştu.Shevekoradasevimli,lüksşeylerledolutezgahlarınortasında,uzun,güçlü,düştegibi,ağıllarındakigüçlühayvanlar, baharın özlenen sıcaklığıyla aptallaşmış koçlar veya boğalar gibiduruyordu.

"Sizin için bir şeyler hazırlarım," dedi kadın ve zarifminelerle süslenmişküçük,madenibirkutuyuminikçukulatayapraklarıvegülşeklindeşekerlerledoldurdu.Tenekeyipaketkağıdınasardı,paketisimlikartonbirkutuyakoydu,kutuyukalın,gülrengibirkağıdasardıveyeşil,kadifebirkurdeleylebağladı.Bütün o becerikli hareketlerinde mizahi ve sempatik bir suç ortaklığısezilebiliyordu; Shevek'e hazırlanmış paketi verdi, Shevek de mırıldanarakteşekkür etti ve gitmek için döndü; kadın arkasından "On-altmış ediyor,efendim," diye seslendiğinde sesinde bir sertlik yoktu. Hatta kadınlarıngüçlülüğeacıdıklarıgibi,onaacıdığındangitmesineizinbileverebilirdi,amaShevekuysallıklageridöndüveparayıödedi.

Metroyla önce Eski Saray bahçelerinin, sonra da sevimli giysileriyleçocukların oyuncak gemileri, ipek halatları ve mücevhere benzeyen pirinçkaplamalanyla harika küçük tekneleri yüzdürdükleri kayık havuzunun yerinibuldu. Geniş, parlak su çemberinin öte yanında Vea'yı gördü ve havuzunçevresinden dolaşarak ona gitti; günışığının, bahar rüzgarının ve açık yeşilyapraklarınıerkendençıkarankaranlıkağaçlarınfarkındaydı.

Parktaki bir restoranda, yüksek, cam bir kubbeyle kapatılmış bir terastayemek yediler. Kubbenin içindeki günışığında ağaçlar -söğütler- tümyapraklarını çıkarmışlar, şişman beyaz kuşların yemek yiyenleri seyrederekküstah bir hırsla yemek artıklarını bekleyip yüzdükleri bir havuzun üzerinesarkıtmışlardı. Vea yemek ısmarlamayı üzerine almadı ve Shevek'inısmarladığını belirtmek için elinden geleni yaptı, ama becerikli garsonlarShevek'e o kadar belli etmeden tavsiyelerde bulundular ki Shevek hepsinikendinin becerdiğini sandı; neyse ki cebinde epeyce para vardı. Yemeklerolağanüstüydü. Şimdiye kadar böyle damak zevkine hitap eden şeylertatmamıştı.Günde ikiyemeğealışıkolduğundangenellikleUrras'lılarınöğleyemeğiniyemiyordu,amabugünhepsini silipsüpürdü;buaradaVeakibarcaoradan buradan atıştırıyordu. Shevek en sonunda durmak zorunda kaldı,Veaonunpişmanlıkdolubakışınagüldü.

"Çokyedim."

"Birazyürümekiyigelir."

Çokkısabiryürüyüştü: çimendeondakikalıkyavaşbirgezinti, sonraVeahepsi altın sarısı çiçeklerle parlayan yüksek fundalıklann gölgesine zarafetleoturdu. Shevek de yanına oturdu. Vea'nın çok yüksek topuklu, küçük, beyazayakkabılarla süslenmiş ince ayaklarına bakarken Takver'in kullandığı birterim aklına geldi. Takver cinselliklerini erkeklerle güç mücadelesinde birsilah olarak kullanan kadınlara "beden satıcısı" diyordu. Ona bakınca, Veabedensatıcılarınınenalasıgibigörünüyordu.Ayakkabılar,giysiler,kozmetik,mücevherler, hareketler, onunla ilgili her şey kışkırtıcıydı. O kadar inceişlenmişvegösterişlibirkadınbedeniydikiinsandeğilmişgibigörünüyordu.İo'luların düşlerine, romanlarına ve şiirlerine, bitip tükenmeyen çıplak kadınresimlerine, müziklerine, kıvrımlan ve kubbeleriyle mimarilerine,şekerlemelerine, banyolarına, şiltelerine yedirdikleri bütün o cinselliğicisimlendiriyordu.Masanıniçindekikadındı.

Tümüyle kazınmış kafasına minik mika tozu parçaları içeren bir pudraserpilmiş,böylecehatlarınınçıplaklığıhafifbirparıltıylagizlenmişti.İncebirşal veya atkıya bürünmüştü, altında çıplak kollannın şekli ve dokusuyumuşamış,korunmuşgörünüyordu.

Göğüsleri örtülüydü: io'lu kadınlar sokakta göğüsleri açık dolaşmazlar,çıplaklıklarını sahiplerine saklarlardı. Bilekleri altın bileziklerle doluydu,boynundaki çukurda bir tekmücevher yumuşak derinin üzerindemavimaviparlıyordu.

"Oradanasılduruyor?"

"Ne?" Vea mücevheri göremediği için farkında değilmiş gibidavranabiliyor, Shevek'i elini göğüslerinin üzerinden uzatıp mücevherigöstermeye, belki de ona dokunmaya zorluyordu. Shevek gülümsedi vemücevheredokundu."Yapışıkmı?"

"A,omu?Hayır,oradaküçükbirmıknatısgömülü,mücevherinarkasındada küçük bir parça maden var, yoksa tam tersi mi? Her neyse, yapışıkduruyoruz."

"Derininaltındabirmıknatısmıvar?"diyesorduSheveksaklamayagerekduymadığıbirhoşnutsuzlukla.

Vea gülümsedi ve Shevek'in orada bir yaranın küçük gümüşi çukurundanbaşka bir şeyolmadığını görmesi için safiri yerinden aldı. "Yaptıklarımı okadar yanlış buluyorsun ki- bu bana canlılık veriyor. Ne söylersemsöyleyeyim,neyaparsamyapayım,seningözündekendimialçaltamayacağımıhissediyorum,çünküzatenendipteyim!"

"Bu doğru değil," diye karşı çıktı Shevek. Vea'nın oyun oynadığınıbiliyordu,amaoyununkurallarındanpekazınınfarkındaydı.

"Hayır,hayır;ahlakidehşetigörünce tanırım. işteböyle."Kaşlarınıkederlibir şekilde çattı; ikisi degüldüler. "GerçektenAnarres'li kadınlardançokmufarklıyım?"

"Aa,evet,gerçekten."

"Hepsi kaslı, son derece güçlü kuvvetli mi? Herhalde çizme giyerler,kocamandüztabanlarıveakılcıgiysilerivardır,aydabirkeztraşolurlar."

"Hiçtraşolmazlar."

"Hiç mi? Hiçbir yerlerini de mi traş etmezler? Aman Tanrım! Başka birşeydenbahsedelim."

"Senden." Shevek çimenin üzerinde, Vea'nın bedeninin doğal ve yapaykokularıylaçevrilecekkadaryakınınauzandı."Bilmek istiyorum,Urras'lıbirkadın,herzamandahaaltdüzeydeolmaktanmemnunmudur?"

"Kimdendahaaltdüzeyde?"

"Erkeklerden."

"Ha,şumesele!Öyleolduğumudüşünmenenedenne?"

"Toplumunuzdaki her şey erkekler tarafından yapılıyor sanki. Endüstri,sanat, yönetim, hükümet, kararlar.Bütün yaşamınız boyunca da babanızın vekocanızın adını taşıyorsunuz. Erkekler okula gidiyorlar, siz gitmiyorsunuz;hepsiöğretmen,yargıç,polis,hükümetüyesioluyorlar,değilmi?Nedenherşeyidenetlemelerineizinveriyorsunuz?Nedenistediğiniziyapmıyorsunuz?"

"Yoo,yapıyoruz.Kadınlartamistediklerişeyleriyapıyorlar.Üstelikellerini

kirletmek, pirinç başlıklar giymek ya da Yönetim Merkezi'nde bağırıpçağırmakzorundadeğillerbunuyapmakiçin."

"Amayaptığınıznedir?"

"Ne olacak, erkekleri yönetmek tabii! Hem de biliyorsun ki onlara bunusöylemekte hiçbir sakınca yok, çünkü hiçbir zaman buna inanmıyorlar. 'HayAllah,bakşukomikküçükkadına!diyorlar,başınızıokşuyorlarvesonderecemutlu,madalyalarınışıkırdatarakyürüyüpgidiyorlar."

"Sendemiçokmutlusun?"

"Gerçektendeöyleyim."

"İnanmıyorumbuna."

"Çünkü ilkelerine uymuyor. Erkeklerin hep kuramları vardır ve her şeyonlarauymakzorundadır."

"Hayır, kuramlar yüzünden değil, senin mutlu olmadığını gördüğüm için.Huzursuz,doyumsuzvetehlikeliolduğunugördüğümiçin."

"Tehlikelimi!"Veaneşeylegüldü."Nekadarharikabirkompliman!NedentehlikeliyimShevek?"

"Nedenmi,çünküerkekleringözündebirnesne,sahipolunan,satınalınan,satılan bir nesne olduğunun farkındasın... Bu yüzden yalnızca sahiplerikandırmayı,intikamalmayı-"

Vea küçük elini Shevek'in dudaklarının üstüne koydu. "Sus,"dedi. "Kabalıketmekistemediğinibiliyorum.Seniaffediyorum.Amabukadarıyeter."

Shevek bu ikiyüzlülüğü ve belki de onu gerçekten kırmış olabileceğinidüşününce kaşlarını fena çattı. Vea'nın elinin hafif dokunuşunu haladudaklanndahissedebiliyordu."Özürdilerim!"dedi.

"Hayır, hayır. Ay'dan geliyorsun, nasıl bilebilirsin ki? Aynca, sen birerkeksin... Yine de sana bir şey söyleyeceğim. Eğer Ay'da ki 'kızkardeşlerinden'birinialıpona,çizmeleriniçıkartma,güzelbirbanyoyapma,epilasyon yaptırına, bir çift sevimli sandalet giyme, göbeğine bir mücevher

takma ve parfüm sürme olanağı tanınsaydı hoşuna giderdi. Senin de hoşunagiderdidoğrusu.Amayapmazsınız;kuramlarınızlasizzavallıcıklar;heperkekvekızkardeşler,hiçeğlencedeyok!"

"Haklısın,"dediShevek."Hiçeğlenceyok.Hiçbirzaman.

Anarres'te bütün gün madenlerin derinlerinden kurşun çıkarırız, geceolduğundabirkaşıkdolusu tuzlu sudapişirilmişüçholum tanesindenoluşanyemeğimizi yedikten sonra Odo'nun Sözler'ini karşılıklı söyleriz, yatmazamanınadek.Tabiikiyatağadaayrıayrıveçizmelerimizlegireriz."

İoca'yı, yalnızca Takver ve Sadik'in alışacak kadar sık duyduğu anifantazilerindenbirinikendidilindeolduğugibiakıcısözcüklerleanlatabilecekölçüde iyi bilmiyordu; ama anlatımı, kusurlu da olsa,Vea'yı şaşırttı. Vea'nınboğuk kahkahası kendiliğinden yükseldi. "Aman Tannm, komik deolabiliyorsun.Olmadığınherhangibirşeyvarmı?"

"Satıcı,"dediShevek.

Veagülümseyerekonu inceledi.Duruşundaprofesyonel, aktrisimsibir şeyvardı. İnsanlar genellikle birbirlerine çok yakından dikkatle bakmazlar, eğeranneyleçocuk,doktorlahastayadaikisevgilideğillerse.

Shevekkalktı."Dahayürümekistiyorum,"dedi.

Vea kalkmasına yardım etmesi için elini uzattı. Hareketi tembel ve davetediciydi, ama sesinde kararsız bir yumuşaklıkla "Gerçekten de bir kardeşgibisin..."dedi."Tutelimi.Tekrarbırakırsın!"

Büyükbahçedekipatikalardadolaştılar.Eskikrallıkgünlerindenkalmabirmüze olarak saklanan saraya girdiler, çünkü Vea oradaki mücevherlerebakmayıçoksevdiğinisöyledi.Kabartmalıkumaşlarlakaplıduvarlarveoymaşömine tablalarından küstah lord ve prenslerin portreleri onlara bakıyordu.Odalar gümüşlerle, altınlarla, kristallerle, nadir tahtalarla, goblenlerle vemücevherlerle doluydu.Kadife kordonların arkasındamuhafızlar duruyordu.Muhafızların siyah ve kızıl üniformaları oradaki görkemle, asılı durandokunmuş altınla, örülmüş tüyden yatak örtüleriyle uyum içindeydi, amayüzleriuymuyordu;sıkılmış,yorulmuş,bütüngünyabancılararasındaayaktadurup anlamsız bir iş yapmaktan sıkılmış yüzlerdi bunlar. Shevek ve Vea,içindebindörtyüzyılönce,KraliçeTeaea'nın,okorkunçveküstahkadının,

derileridiridiriyüzülmüşisyancılarınyanıkderilerindenyaptırdığıvevebayayakalanmış halkının arasına'Tanrı'ya bu salgını sona erdirmesi içinyalvarmaya indiğindegiydiği pelerininindurduğu cambir bölmeyegeldiler."Bana fena halde keçi derisi gibi geliyor," dedi Vea, cam bölmedeki rengiatmış,zamanınyıprattığıpaçavrayıinceleyerek.Shevek'ebaktı."İyimisin?"

"Buradançıkmakistiyorum."

Dışarıya, bahçeye çıkınca Shevek'in yüzünün beyazlığı azaldı, ama dönüpsarayduvarlarınanefretlebaktı."Nedenutancınızasanlıyorsunuz?"

"Amahepsiyalnızcatarih.Böyleşeylerşimdiolamaz!"

Veaonubirtiyatroyagötürdü,oyungençevlilervekaynanalarıylailgiliydi,hiçbir zaman çiftleşmeden söz etmeyen, ama çiftleşmeyle ilgili esprilerledoluydu. Shevek,Vea güldüğünde gülmeye çalıştı.Oyundan sonra kentin öteyanındabirlokantaya,inanılmazderecedezenginbiryeregittiler.Yemekyüzbirim tuttu. Öğleyin yemek yiyen Shevek şimdi pek az yedi, ama Vea'nınısrarınadayanamayarakikiüçkadehşarapiçti,şarapbeklediğindençokdahahoştu ve düşüncesini etkileyici herhangi bir etkisi yok gibi gözüküyordu.Yemeğiödeyecekkadarparasıyoktu,amaVeahesabıpaylaşmakiçinherhangibiröneridebulunmadı;yalnızcaShevek'ebirçekyazmasınıönerdi,odayazdı.DahasonrakiralıkbirarabaylaVea'nındairesinegittiler;Veaarabamasrafınıdaonaödetti.Acaba,diyedüşündüShevek,Veaaslındaogizemlivarlıkmıydı- hani o "fahişe" denilen? Ama Odo'nun yazdığı kadarıyla fahişeler yoksulkadınlardı,Vea isekesinlikleyoksuldeğildi; anlattığınagöre, "onun"partisi,"onun"aşçısı,"onun"hizmetçisive"onun"kahyası tarafındanhazırlanıyordu.Ayrıca, Üniversite'deki erkekler fahişelerden hayasız yaratıklar olarak,tiksintiyle bahsediyorlardı, halbuki Vea, sürekli cilvelerine karşın, cinselkonularda açık konuşmaya duyarlıydı; Shevek de onun yanında, kendidünyasında on yaşında utangaç bir çocuğun yanında olabileceği gibisözcüklerinedikkatediyordu.Vea'nıntamolarakneolduğunubilmiyordu.

Vea'nın odaları büyük ve lükstü, Nio'nun ışıklarının parlayan manzarasıgörünüyordu ve bütün odalar beyaz döşenmişti, halılar bile beyazdı. AmaSheveklükstenbıkmıştı,hemdeuykusugelmişti.Konuklarıngelmesidahabirsaat alırdı; Vea giysilerini değiştirirken Shevek oturma odasındaki büyükbeyaz koltuklardan birinde uyuyakaldı. Hizmetçinin masada bir şeylerişıngırdatması sonucu uyandı ve İo'lu kadınların resmi akşam giysisi olan,

kalçalardan aşağı inip bütün gövdeyi çıplak bırakan plili bir etek giymişVea'nınodayagirdiğinigördü.Vea'nıngöbeğindebirmücevherparıldıyordu,tıpkıbirçeyrekyüzyılönceKuzeybatışıBölgeEnstitüsü'ndeTirinveBedap'lagördüğü filmlerdeki gibi, aynısı... Yarıuyanık ve tahrik olmuş bir şekildeVea'yagözlerinidikti.

Veadabirazgülümseyerekonabakıyordu.

Vea onun yüzüne bakabilmek için yakınındaki alçak, yastıklı tabureyeoturdu.Beyazeteğinidüzeltti, sonra,"Şimdianlatbana,Anarres'teerkeklerlekadınlararasındagerçektennelergeçer?"dedi.

İnanılmaz bir şeydi.Hemhizmetçi, hemde kahyanın adamı odadaydı;Veaeşli olduğunu biliyordu, Shevek de onun evli olduğunu; aralarındaçiftleşmeyle ilgili tek bir sözcük geçmemişti. Ama Vea'nın giysileri,hareketleri,sestonu-açıkbirdavettenbaşkaneydiki?

"Bir erkekle bir kadın arasında, aralarında ne geçmesini istiyorIarsa ogeçer,"dedibirazsertçe."Tektekvebirlikteistedikleriherneyse."

"Ozamansizinhiçahlakınızolmadığıdoğrumu?"dediVea,şaşırmış,amadurumdanhoşlanmışgörünüyordu.

"Ne kastettiğini anlamıyorum. Orada da birine zarar vermek, buradakininaynıdır."

"Yanioeskikurallarınhepsininolduğunusöylüyorsun.Benahlakındadingibibirbatılinançolduğunainanıyorum.Çöpeatılmasıgerekli."

"Amabenimtoplumum,"dediShevek,kafasıiyicekarışmıştı,"bunaerişmekiçin bir çaba. Ahlakçılığı çöpe atmaya tamam, kuralları, yasaları, cezaları-böylelikleinsanlariyiylekötüyügörüpistedikleriniseçebilirler."

"Ozamanbütün'şunuyap'larıve'şunuyapma'larıatıyorsunuz.

Ama sanırım siz Odocular tümüyle yanıldınız. Rahipleri, yargıçları,boşanmayasalarını,bütünhepsiniçöpeattınız, amaonlarınardındakigerçeksorunu sakladınız. Onu yalnızca içe, vicdanlarınıza attınız. Ama hala orada.Eskisindendahadakölesiniz!Gerçekteözgürdeğilsiniz."

"Neredenbiliyorsun?"

"BirdergideOdoculukhakkındabirmakaleokudum,"dedi

Vea, "ayrıca bütün gün birlikteydik. Seni tanımıyorum, ama hakkında bazışeylerbiliyorum.Kafanda,otüylükafandabir-birKraliçeTeaeabulunduğunubiliyorum.Eskitiranınserflereyaptığıgibisanaemirlerveripduruyor.Bunuyap!diyorveyapıyorsun,Yapma!diyor,sendeyapmıyorsun."

"Yeriorası,"dediShevek,"kafamıniçi."

"Hayır.Birsarayıolsadahaiyiydi.Ozamanisyanedebilirdin.

Ederdin!Büyük-büyük-büyükbabanetti;hiçolmazsakaçmakiçinAy'agitti.AmaKraliçeTeaea'yıyanındagötürdü,haladasizinle!"

"Belki. Ama o da, Anarres'te, bana birine zarar vermemi söylerse ancakkendimezararvereceğimiöğrendi."

"Şu eski ikiyüzlülük. Yaşam bir kavgadır ve en güçlü olan kazanır.Uygarlığıntekyaptığıgüzelsözlerlekanıvenefretigizlemek!"

"Sizin uygarlığınızınki belki.Bizimki hiçbir şey gizlemiyor.Her şey açık.KraliçeTeaeaoradakendiderisinigiyiyor...Bir yasayauyuyoruz, yalnızbirtekyasaya,insanınevrimiyasasına."

"Evrimyasasıengüçlününkazanacağınısöyler!"

"Evet, herhangi bir toplumsal türün varlığında da en güçlü olan, entoplumsalolandır.İnsankavramlarınagöre,enahlakiolan.

Bak,Anarres'teneavımız,nededüşmanımızvar.Yalnızcabirbirimizvarız.Birbirinezararvermeklegüçkazanılamaz.Yalnızcazayıflıkkazanılabilir."

"Zarar vermek ya da vermemek beni ilgilendirmiyor. Başka insanlar beniilgilendirmiyor, başka kimseyi de. İlgileniyormuş gibi yapıyorlar. Ben rolyapmakistemiyorum.Benözgürolmakistiyorum!"

"Ama Vea," diyecek oldu Shevek yumuşak bir sesle, çünkü özgürlükyakarısıonuçoketkilemişti;tamosıradakapıçaldı.Veaayağakalkıpeteğini

düzelttivegülümseyerekkonuklarınıkarşılamayagitti.

Sonraki bir saat boyunca otuz kırk kişi geldi. Shevek başlangıçtamutsuz,doyumsuz ve sıkıntılı görünüyordu. Herkesin ellerinde kadehlerle ayaktadurupgülümsediğiveyüksekseslekonuştuğuherzamankipartilerdenbiriydibu. Ama yavaş yavaş daha eğlenceli olmaya başladı. Tartışmalar başladı,insanlar oturup konuşmaya başladılar; evindeki partilere benzemeye başladı.Minik, zarif pastalar, parça et ve balık dolaştırılıyordu, boşalan kadehlerdikkatli bir garson tarafından anında dolduruluyordu. Shevek bir içki aldı.Aylardır Urras'lıların alkol yutmalarını seyredip durmuştu, hiçbiri dehastalanmamıştı. İlacabenzerbir tadıvardı,amabiriyalnızcakarbonikasitlesuolduğunusöyledi,hoşunagitmişti.Susamıştı,birdikişteiçti.

Birkaçkişionunlafiziktenbahsetmeyekararlıydı.Birisikibardı,Shevekdebir süre ondan kaçmayı başardı, çünkü fizikçi olmayanlarla fiziktenkonuşmaktanhoşlanmıyordu.Diğeriküstahtıveondankurtulmakolanaksızdı;ama Shevek rahatsızlığın konuşmasını kolaylaştırdığını fark etti. Adamanlaşılan çok parası olduğu için her şeyi biliyordu. "Gördüğüm kadarıyla,"dedi Shevek'e, "sizin Eşzamanlılık Kuramınız, zaman hakkındaki en açıkgerçeği,zamanıngeçtiğigerçeğiniyadsıyor."

"Şey,fizikteinsannelere 'gerçek'diyeceğikonusundadikkatliolmalı,fizikişhayatındanfarklıdır,"dediShevekgayetyumuşakveuyumlubirtavırla;amayakındaki başka bir grupla dedikodu yapan Vea sesindeki bu tonu duyuncadinlemek için onlara doğru döndü. "Eşzamanlılık Kuramı'nın katı terimleriiçinde süreklilik, fizikselolaraknesnelbirolgudeğil, öznelbirolguolarakkabuledilir."

"Şimdi Dearri'yi korkutmaya çalışmaktan vazgeç de bize bunun bebekdilinde ne anlama geldiğini anlat," dedi Vea. Keskinliği Shevek'ingülümsemesineyolaçtı.

"Şey, zamanın 'geçtiğini', önümüzden akıp gittiğini düşünürüz; ama ya bizönedoğru, geçmiştengeleceğe, sürekli yeniyi keşfederekgidiyorsak?Böylebirzamanakışı,birazkitapokumayabenzerdi,anlıyormusunuz?Kitaporada,tümüyle, kapağının içinde.Amaöyküyüokumakve anlamak istiyorsanız, ilksayfadan başlamalı, sonra ilerlemeli, hep sırayla gitmelisiniz.Böylece evrençokbüyükbirkitap,bizdeonunçokküçükokuyucularıolurduk."

"Amagerçek şuki, evrenibir süreklilik,bir akışolarakalgılıyoruz,"dediDearri. "Budurumda,dahayüksekbirdüzlemdeher şeyin sonsuzadek, aynıanda varolabileceğini gösteren bu kuram ne işe yarar? Siz kuramcılar içineğlencelidir belki, amagerçekyaşamdahiç pratik kullanımı- gerçekyaşamahiçyararı yoktur.Eğerbir zamanmakinesi yapamazsak!"diye ekledi bir türsert,sahteneşeyle.

"Amaevreniyalnızcasürekliolarakalgılamıyoruz,"dediShevek."Hiçdüşgörmez misiniz, Bay Dearri?" Bir kerecik olsun birine "Bay" demeyianımsamışolmaktangururduyuyordu.,

"Neilgisivarşimdibunun?"

"Görünüşebakılırsazamanıyalnızcabilinçliolduğumuzdaalgılıyoruz.Birbebek içinzamanyoktur;geçmişle arasındakiuzaklığıölçemez,geçmişin şuanlanasılbirilişkiiçindeolduğunuanlamaz,şuanıngeleceğiylenasılilişkiliolacağını planlayamaz. Zamanın geçtiğini bilmez; ölümü anlamaz. Erişkininbilinçsiz aklı da onun gibidir. Düşte zaman yoktur, süreklilik tümüyledeğişmiştir, neden ve sonuç birbirine karışır.Mit ve efsanede zaman yoktur.Masal 'Bir zamanlar' derken hangi geçmişten bahseder? Böylece gizemci,mantığıyla bilinçaltını yeniden birleştirdiğinde her şeyin tek bir varlıkolduğunugörürvesonsuzgeridönüşüanlar."

"Evet,gizemciler,"dediutangaçadamşevkle."Tebores,SekizinciBinyıl'dayazmıştı-Bilinçsizakılevrenleaynımekanvezamandadır."

"Ama biz bebek değiliz," diye atıldı Dearri, "akılcı insanlarız. SizinEşzamanlılık'ınızbirtürgizemcigeridönüşmü?"

Bir duraklama oldu, bu arada Shevek istemediği bir pastaya uzanıp yedi.Bugün bir kez kendini kaybetmiş ve gülünç duruma düşmüştü. Bir kereyeterliydi.

"Belki onu,"dedi, "bir dengeyevarmaçabası olarakgörebilirsiniz.Bakın,Ardışıklıkbizimdoğrusalzamanduygumuzuveevrimkanıtlarınıgayetgüzelaçıklıyor.Yaratmayıveölümlülüğüdeiçeriyor.Amaoradaduruyor.Değişenher şeyle ilgileniyor, ama nesnelerin aynı zamanda nasıl kalıcı olduklarınıaçıklayamıyor. Yalnızca zamanın okundan bahsediyor - ama zamanınçemberindenaslabahsetmiyor."

"Çembermi?"diyesordusorguculardannazikolanı,anlamakiçinokadaraçıkbirçabagösteriyordukiShevekDearri'yiunuttuvecoşkuylakonuşmayagirişti, elleriyle kollarını sanki dinleyicisine bahsettiği döngüleri vesalınımları maddeselolarak göstermek istermiş gibi sallıyordu. "Zaman birdoğru olarak ilerlediği kadar döngüseldir de. Dönen bir gezegen: görüyormusunuz?Birdöngü,güneşetrafındabiryörüngebiryılediyor,değilmi?İkiyörünge iki yıl, falan, yörüngeleri sonsuzadek sayabilirsiniz - bir gözlemcisayabilir.Aslındazamanıböylebirsistemlesayarız-zamansayacını,saatibuoluşturur.Amasistemin,döngününiçinde,zamannerededir?Başlangıçvebitişnerededir? Sonsuz yineleme zamansız bir süreçtir. Zamansal olarakgörülebilmek için bir başka döngüsel veya döngüselolmayan süreçlekarşılaştırılması gerekir. Bu çok garip ve ilginç bir şey. Atomların,biliyorsunuz,döngüselbirdevinimivardır.Kararlıbileşiklerbirbirlerinegöredüzenli, döngüsel bir devinimi olan bileşenlerden oluşur. Aslında, maddeyeyeterincekalıcılıkveripevrimiolanaklıkılan,atomunminik,zamanaçısındantersineçevrilebilirdöngüleridir.Artardaeklenenminikzamansızlıklarzamanıoluşturur. Sonra, daha büyük bir ölçekte, kainat: bütün evrenin döngüsel birsüreç, bir genişleme ve daralma salınımı olduğunu, öncesi ve sonrasıolmadığını düşünüyoruz.Yalnızca, içinde yaşadığımız büyük döngülerin herbirinin içinde doğrusal zaman, evrim, değişme vardır:O halde, zamanın ikiveçhesi var. Birincisi onsuz hiç değişmenin, ilerlemenin, yönün veyayaratmanınolmadığıok, akan ırmakvar.Sonradaonsuzkarmaşanınhükümsüreceği, anların anlamsızca art arda dizileceği, saatlerin,mevsimlerin veyaverilensözlerinolmadığıbirdünyadayaşayacağımızçemberveyadöngüvar."

"Aynı şey hakkında çelişen iki cümle söyleyemezsiniz," dediDearri, üstünbilginin verdiği sakinlikle. "Başka bir deyişle, bu 'özellik'lerden biri gerçek,diğeriyalnızcabirhayal."

"Birçokfizikçiböylesöyledi,"diyeonayladıShevek.

"Amasiznediyorsunuz?"dedibilmekisteyenkişi.

"Şey, bunungüçlüktenkurtulmak için kolay bir yol olduğunu sanıyorum...İnsan,varlığıyadaoluşubirhayalsayıpbirkenaraatabilirmi?Varlıksızoluşanlamsızdır.Oluşsuzvarlıkçoksıkıcıolur...Eğerakılzamanıbuikişekildedealgılayabiliyorsa,gerçekbirzamanbilgisidezamanınikiözelliğiveyasüreciarasındakiilişkininanlaşılabileceğibiralansunmalıdır."

"Ama bu tür bir 'anlama'nın ne yararı var," dedi Dearri, "eğer pratik,teknolojikuygulamalarıolmayacaksa?Ozamanyalnızcakelimeoyunuolmazmı?"

"Gerçek bir çıkarcı gibi soru soruyorsunuz," dedi Shevek; oradaki hiçkimse Dearri'ye dağarcığındaki en aşağılayıcı sözle hakaret etmiş olduğunuanlamadı;hattaDearribaşıylahafifçeonayladıvebirkomplimanolarakkabuletti.AmaVeabirgerilimsezmiştivesözekarıştı:"Gerçektensöylediklerinintek bir sözcüğünü anlamadım, ama eğer kitap hakkında söylediklerini -herşeyin gerçekte şu anda var olduğunu- gerçekten anladıysam, bana öylegeliyorkigeleceğiöncedenkestirebiliriz.Eğerşimdidenoradaysa."

"Hayır,hayır,"dediutangaçadam,pekdeutangaçolmayanbirtavırla."Birkanepe veya ev gibi orada değildir - zaman, mekan değildir, çevresindendolaşamazsın!"Veabaşıylaonayladı,kendiyerinibuluncarahatlamışgibiydi.Kadını yüksekdüşünceülkesindenkovmaktan cesaret almış görünenutangaçadamDearri'yedöndüve"Banazamanfiziğininuygulamaalanıahlakmışgibigeliyor,"dedi."BunuonaylıyormusunuzDr.Shevek?"

"Ahlak mı? Şey, bilmiyorum. Ben çoğunlukla matematikle uğraşıyorum.Ahlakidavranışlarındenklemleriçıkarılamaz."

"Nedenolmasın?"dediDearri.

Shevek onu dikkat almadı. "Ama haklısınız, zaman bilimi ahlakla ilgili.Çünkü zaman duygumuz, nedenle sonucu, araç ve amacı ayırt etmeyeteneğimizleilgili.Bebekleryadahayvanlar,şuandayaptıklarıylabuyüzdenolacaklar arasındaki farkı anlamazlar. Bir makara sistemi kuramazlar, sözveremezler.Bizyapabiliriz.

Şimdi ile şimdi değil arasındaki farkı gördüğümüz için bağlantıyıkurabiliriz.İşteoradaahlakdevreyegirer.Sorumluluk.Kötübiraraçlaiyibiramaca ulaşılabileceğini söylemek, bu makarada bir ipi çekersem öbürmakaradaki ağırlığın kalkacağını söylemek gibidir. Bir sözü tutmamakgeçmişingerçekliğiniyadsımaktır;buyüzdendegerçekbirgelecekumudunuyadsımak anlamına gelir. Eğer zaman ve us birbirlerinin işleviyse, eğer bizzamanın yaratıklarıysak, bunu bilerek en iyi şekilde yararlanmamız gerekir.Sorumlulukduyarakhareketetmemizgerekir."

"Ama bakın," dedi Dearri tarif edilemez bir doyum duygusuyla ve kendi

aklınca,"dahaşimdiEşzamanlılıksisteminizdegeçmişvegelecekolmadığını,yalnızca bir tür sonsuz şimdi olduğunu söylemiştiniz. O zaman çoktanyazılmışbir kitaptannasıl sorumluolabilirsinizki?Tekyapabileceğinizonuokumak.Hiçbirseçim,hiçbirözgüreylemkalmıyor."

"Budeterminizminaçmazı.Gerçektenhaklısınız,Eşzamanlılıkdüşüncesindebu içkin olarak var. Ama Ardışıklık düşüncesininde kendi açmazları var.Saçma, küçük bir resim çizersek açıklayabiliriz - bir ağaca taş atıyorsunuz,eğerEşzamanlılık yanlısıysanız, taş çoktan ağaca çarpmıştır, eğerArdışıklıkyanlısıysanız,taşağacahiçbirzamanulaşamaz.Ozamanhangisiniseçersiniz?Belki de düşünmeden taş atmayı yeğlersiniz, seçim olmaz. Ben işlerizorlaştırmayıyeğliyorum,oyüzdenikisinideseçiyorum."

"Nasıl- nasıl bağdaştırıyorsunuz bunları?" diye sordu utangaç adamiçtenlikle.

Shevek neredeyse umutsuzluktan gülecekti. "Bilmiyorum. Uzun zamandırbununüzerindeçalışıyorum!Nedeolsataşağacaçarpıyor.Nesafardışıklık,nedesafbirlikonuaçıklayabilir.Bizsaflığıdeğil,karmaşıklığı,nedensonuçilişkisini, araç ve amacı arıyoruz. Evren modelimiz en az evren kadartüketilemezolmalı.

Yalnızca kalıcılığı değil, yaratmayı, yalnızca varlığı değil, oluşu, yalnızcageometriyi değil, ahlakı da içeren bir karmaşıklık olmalı. Bizim aradığımızyanıtdeğil,soruyunasılsoracağımız..."

"Hepsi çok iyi, ama endüstrinin gereksinmesi olan şey, yanıtlar," dediDearri.

Shevekyavaşçadöndü,onabaktıvehiçbirşeysöylemedi.

Ağırbirsessizlikoldu,Veazarafetlevegayetyersizolarakatılarakgeleceğiöngörme temasına geri döndü. Diğerlerine konu ilginç gelmişti, bu yüzdenhepbirliktefalcılarvegaiptenhaberverenlerleolandeneyimlerinianlatmayabaşladılar.

Shevek ne sorulursa sorulsun başka bir şey söylememeye karar verdi.Müthişsusamıştı;garsonunbardağınıdoldurmasınaizinverdivehoş,köpüklüşeyi içti. Odayı incelemeye başladı, başka insanları izleyerek öfkesini vegerilimini dağıtmaya çalışıyordu. Ama onlar da İo'lulardan beklenmeyecek

ölçüde duygusal davranıyorlardı - bağırıyorlar, yüksek sesle gülüyorlar,birbirlerinin sözünü kesiyorlardı. Bir köşede bir çift, yavaş yavaş cinseloyunlaragirişmişti.Shevekiğrenerekbaşınıçevirdi.Cinselliktebilebencillikmi ediyorlardı? Eş'siz kişilerin önünde birbirini okşayıp sevişmek en az açinsanların önünde yemek yemek kadar kaba bir davranıştı. Dikkatiniçevresindeki gruba yöneltti. Şimdi kehanet konusunu bırakmış, politikayageçmişlerdi. Hepsi savaşı, Thu'nun bundan sonra ne yapacağını, A-İo'nunbundan sonra ne yapacağını, DHK' nin bundan sonra ne yapacağınıtartışıyorlardı.

Shevek,"Nedensüreklisoyutlamalarlakonuşuyorsunuz?"diyeatıldıbirden,daha bunu söylerken, karar verdiği halde neden yine konuştuğunu meraketmeyebaşladı. "Birbiriniöldürenülkeadlarıdeğil, insanlar.Askerlernedengidiyor?Birinsannedengidipyabancılarıöldürür?"

"Amaaskerlerbunun içindir," dedigöbeğindebiropal taşıyanminik, açıkrenk tenli bir kadın. Birkaç adam Shevek'e ulusal hükümranlık ilkesinianlatmaya başladı. Vea araya girdi, "Ama bırakın da konuşsun. Sen sorununasılçözerdin,Shevek?"

"Çözümapaçıkortada."

"Nerede?"

"Anarres'te!"

"AmasizinAyyaptıklarınızbizimburadakisorunlarımızıçözmez."

"İnsanınsorunuhepaynıdır.Sağkalma.Tür,grupveyabireyolarak."

"Ulusalsavunmacıdiyebağırdıbiri.

Tartıştılar, tartıştı. Ne söylemek istediğini biliyordu, o kadar açık vedoğruyduki,herkesiiknaedeceğindenemindi,amahernasılsabirtürlüdoğrusözcükleredökemiyordu.Herkesbağırıyordu.Minik,açıktenlikadınoturduğukoltuğun geniş kenarına eliyle vurdu, Shevek de oraya oturdu. Kadınınkazınmış,gümüşikafasıkolununaltındanbelirdi."Merhaba,AyAdamı!"dedi.Vea bir süre için başka bir gruba katılmıştı, ama şimdi yeniden Shevek'inyanına gelmişti. Yüzü kızarmıştı, gözleri irileşmişti ve ışıltılıydı. Shevekodanın öbür ucunda Pae'yi gördüğünü sandı, ama o kadar çok yüz vardı ki

hepsi karışıyordu. Olaylar ani atılımlarla ve kesik kesik gelişiyordu, sankiyaşlıGvarab'ınhipotezindekiDöngüselEvren'in işlemesini perde arkasındanizliyormuş gibiydi. "Yasal otorite ilkesi korunmalı, yoksa yozlaşıp anarşiyedöneriz!" diye gürledi şişman, çatık kaşlı bir adam. Shevek "Yaa,yozlaşırsınız!" dedi. "Biz bunu yüz elli yıldır yaşıyoruz!" Minik, açık tenlikadının gümüş sandaletler içindeki ayak parmakları, yüzlerce inciyledokunmuş eteğinin altından bakıyordu. Vea, "Ama," dedi, "bize Anarres'ianlatmalısın-gerçektennasılolduğunu!Gerçektenorasıçokmuharika?"

Shevek koltuğun kenarına oturmuştu, Vea ise dizlerinin dibinde, pufunüzerinde oturmuştu, dik ve uysaldı, yumuşak göğüsleri kör gözleriyleShevek'ebakıyorlardı;yüzügülümsüyordu,rahattı,kızarmıştı.

Shevek'inbeynindekaranlıkbirşeydöndü,herşeykarardı.Ağzıkurumuştu.Garsonunazöncedoldurduğukadehibitirdi."Bilmiyorum,"dedi;diliyarıfelçolmuşgibiydi."Hayır.Harikadeğil.Çirkinbirdünya.Budünyayabenzemiyor.Anarres sadece tozdan ve kuru tepelerden oluşuyor. Her şeyaz, her şeykupkuru. İnsanlar da güzel değil. Hepsinin koca elleri ve ayakları var,benimkiler ve buradaki garsonunkiler gibi. Ama koca göbekleri yok. Çokkirlenirler,birlikteyıkanırlar,buradakimsebunuyapmaz.Kentlerçokküçükve sönüktür, sıkıcıdır. Hiç saray yoktur. Yaşam sıkıcıdır, çok çalışılır. Herzaman istediğinizi alamazsınız, hatta bazen gereksindiğinizi bile, çünküyeterince yoktur. Siz Urras'lıların her şeyi yeterince var. Yeterince hava,yeterince yağmur, çimen, okyanuslar, yiyecek, müzik, yapılar, fabrikalar,makineler,kitaplar,giysiler,tarih.Sizzenginsiniz,sizsahipsiniz.Bizyoksuluz,bizyoksunuz.Sizdevar,bizdeyok.Buradaherşeyçokgüzel.Güzelolmayanyalnızca yüzler. Anarres'te hiçbir şey güzel değildir, yalnız yüzler güzeldir.Diğeryüzler, erkekvekadınyüzleri.Bizimonlardanbaşkabir şeyimizyok,birbirimizdenbaşkabirşeyimizyok.Buradasizmücevherlerigörüyorsunuz,orada gözleri görürsünüz. Gözlerde de görkemi, insan ruhunun görkeminigörürsünüz.Çünkübizimerkeklerimizvekadınlarımızözgürdür,hiçbirşeyesahip olmadıkları için özgürdürler. Siz sahipler ise sahiplisiniz. Hepinizhapistesiniz.Herkes yalnız, tek başına, sahip olduğu yığınla birlikte.Hapisteyaşıyor, hapiste ölüyorsunuz.Gözlerinizde görebildiğim yalnızca bu- duvar,duvar!"

Hepsionabakıyordu.

Sesinin yüksekliğinin sessizlikte çınladığını duydu, kulaklarının yandığını

hissetti. Karanlık, boşluk beyninde bir kez daha yer değiştirdi. "Başımdönüyor,"dediveayağakalktı.

Veakolunagirdi."Butaraftangel,"dedi,birazgülüyorduvenefesnefeseydi.VeainsanlararasındanyolbulupgeçerkenShevekonuizledi.Şimdiyüzününçok soluk olduğunu hissediyordu, baş dönmesi de geçmemişti; Vea'nın onubanyoya veya temiz hava alabileceği bir pencereye götüreceğini umuyordu.Amageldikleriodabüyüktüveduvaraışıkyansıtılarakhafifçeaydınlatılmıştı.Duvarınyanındayüksek,beyazbiryatakduruyordu;diğerduvarınyarısınıbirayna kaplıyordu. Perdelerin, çarşafların, Vea'nın kullandığı parfümün yakın,tatlıkokusuetraftaydı.

"Çokbüyüksün,"dediVeadoğrudanonunönünegelipyüzünebakarak,loşışıkta, o nefes nefese gülüşüyle. "Gerçekten çok büyük- olanaksızsın-müthişsin!"ElleriniShevek'inomuzlarınakoydu."Ah,oyüzlerindekiifadeler!Bunun için seni öpmeliyim!" Ayaklarının ucunda yükseldi ve Shevek'edudaklarını,beyazboynunuveçıplakgöğüslerinisundu.

Shevek ona sarıldı ve Vea'nın başını geriye doğru zorlayarak dudaklarınıöptü, sonra da boynunu ve göğüslerini. Vea önce kemikleri yokmuş gibieğildi,sonrabirazdebelendi,güldüvehafifçeonuiterekkonuşmayabaşladı."Ah, hayır, hayır, kendine gel,"dedi. "Haydi, bırak şimdi, partiye geridönmemizgerek.HayırShevek,sakinol,şimdiolmaz!"Shevekdinlemiyordu.Vea'yı kendiyle birlikte yatağa çekti, o da geldi, ama konuşmaya devamediyordu. Shevek bir eliyle kendi karmaşık giysileriyle oynadı vepantolonunun önünü açmayı başardı; sonra sıra Vea'nın giysisine, kalçayaoturan sıkıca kopçalanmış eteğinin beline geldi, ama Shevek onu bir türlügevşetemiyordu."Durartık,"dediVea."Hayır,benidinleShevek,olmaz,şimdiolmaz,doğumkontrolhapıalmadım,eğergebekalırsamrezaletçıkar,kocamikihaftasonradönüyor!

Hayır, bırak beni." Ama Shevek onu bırakamıyordu; yüzünü Vea'nınyumuşak, terli, kokulu etine yaslamıştı. "Dinle, giysilerimi berbat etme, farkedecekler,Allahaşkına.Beklebiraz,bekle,ayarıayabiliriz,buluşacağımızbiryer ayarlayabiliriz, itibarımıdüşünmekzorundayım,hizmetçiyegüvenemem,sabretbiraz,şimdiolmaz.Şimdiolmaz!Şimdiolmaz!"EnsonundaShevek'inköracelesindenvegücündenkorkarakellerinigöğsünekoyupbütüngücüyleitti.Shevekbiradımgerigitti,kadınınsesininanidenkorkuylayükselmesivedebelenmesi kafasını karıştırmıştı; ama duramıyordu, Vea'nın direnmesi onu

daha da heyecanlandırmıştı. Kadını kendine çekti ve Vea'nın beyaz ipekgiysisinemenisifışkırdı.

Veaaynıtizfısıltıyla,"Bırakbeni!Bırakbeni!"diyeyineliyordu.Shevekonubıraktı. Şaşkınlık içinde kalakalmıştı. Beceriksizce pantolonunun fermuarınıkapatmayaçalıştı."Affedersin-sanmıştımki-"

"HayAllahım!"dediVea; loş ışıktaeteğinebakarak,plilerinisilkeledi."Şuhalebak!Şimdigiysimideğiştiımekzorundakalacağım!"

Shevek ağzı açık, ayakta duruyor, zor nefes alıyordu, elleri iki yanınasarkınıştı;sonrabirdendönüploşodadandışarıyasendeleyerekçıktı.Partininparlak odasında kalabalığın arasından geçti, bir ayağa takıldı, yolununbedenlerle, giysilerle,mücevherlerle,memelerle, gözlerle,mum alevleriyle,eşyayla tıkalıolduğunugördü.Birmasayaçarptı.Masanınüzerindekigümüşbirtabakta,içindeet,kremaveotlarolanminikböreklerdev,solukbirçiçekgibieşmerkezliçemberlerhalindedizilmişti.Sheveknefesalmakiçinçabaladı,ikibüklümolduvetabağınüzerinekustu.

"Benonuevegötürürüm,"dediPae.

"Allahaşkınagötür,"dediVea."Onumuarıyordun,Saio?"

"Eh,sayılır.NeysekiDemaereseniaradı."

"Gelmenonuniçinkesinlikleiyioldu."

"Meseleçıkartmayacak.Koridordakendindengeçmiş.Gitmedentelefonunukullanabilirmiyim?"

"Şefe sevgilerimi söyle," dedi Vea cilveyle. Oiie, Pae ile birlikte kızkardeşinin apartmanına gelmişti, onunla birlikte de çıktı. Pae'nin her zamanhazırdabeklettiği,geçenyazShevek'iuzaylimanındangetirenbüyükHükümetarabasının orta koltuğunda oturuyorlardı. Shevek şimdi arka koltukta, onuattıklarıgibiyatıyordu,dünyadanhabersizdi.

"Bütüngünkızkardeşinleberabermiymiş,Demaere?""Görünüşebakılırsaöğledenberi."

"Tanrı'yaşükür!"

"Nedenkenarmahalleleregitmesindenbukadarkorkuyorsun?

HerOdocu zaten bizim baskı altındaki ücretli köleler sürüsü olduğumuzainanır,birazonaylamagörsenefarkeder?"

"Onunnegördüğüumrumdadeğil.Onungörülmesiniistemiyoruz.Kuşyemigazetelerini okuyor musun? Geçen hafta Eski Kent' te dolaşan, 'Öncü'denbahseden afişleri gördün mü? Efsane -binyılın sonundan önce gelecek olanöncü-'Bir yabancı, bir toplumdışı, sürgün, boş ellerinde gelecek zamanıtaşıyarak.' Bunu alıntı yapmışlardı. Allahın cezası yığınlar dünyanın sonulafları edip duruyorlar. Bir simge arıyorlar. Bir ateşleyici. Genel grevdenbahsediyorlar.Hiçbir zaman akıllanmayacaklar.Her neyse, bir ders almalarıgerek.Allahıncezası isyancısığırlar,hepsiniThu'ylasavaşmayagöndermeli,onlardaneldeedeceğimizenbüyükyararbuolur."

Yolculuk sırasında iki adam da bir daha konuşmadı. Kıdemli ÖğretimÜyeleriEvi'ningecebekçisiShevek'iodasınaçıkarmalarınayardımetti.Onuyatağauzattılar.Anındahorlamayabaşladı.

Oiie kalıp Shevek'in ayakkabılarını çıkardı ve üstüne bir battaniye örttü.Sarhoş fizikçinin nefesi fena kokuyordu; Oiie yataktan uzaklaştı, Shevek'eduyduğu sevgi ve korku içinde yükseliyor, iki duygu birbirini boğmayaçalışıyordu. Kaşlarını çattı ve "Aptal herif," diye mırıldandı. ışığı söndürüpötekiodayadöndü.PaemasadaShevek'inkağıtlarınıkarıştırıyordu.

"Bırak,"dediOiie,iğrenmeifadesibelirginleşiyordu."Haydi.Sabahınikisioldu.Yorgunum."

"Bu pezevenk ne yapıyor Demaere? Burada hala bir şey yok hiçbir şey.Yoksatümüylebirsahtekarmı?Ütopya'dangelenbuAllah'ıncezasısafköylübizi aldattı mı? Kuram'ı nerede? Anında uzay yolculuğumuz nerede?Hain'lilere olan üstünlüğümüz nerede? Dokuz, on aydır bu pezevengibesliyoruz, karşılığında hiçbir şey yok!" Yine de Oiie'nin ardından kapıdançıkmadanöncekağıtlardanbirinicebineattı.

SekizinciBölümAnarres

Abbenay'ın Kuzey Parkı'ndaki atletizm alanındaydılar; altısı da, akşamınuzunaltınışıklaRI,ısısıvetozuiçindeydi.Hepsitoktular,keyifleriyerindeydi,çünkü bir sokak şenliğinde, açıkta, ateşte pişirilen yemeklerle bir bayramşeklinde geçen akşam yemeği, bütün akşamüstü boyunca devam etmişti.Yazortasıtatiliydi.NioEsseia'da,Urrastakviminegöre740yılında,yaklaşıkikiyüzyılöncegerçekleşenilkbüyükayaklanmanınanıldığıİsyanGünü'ydü.OgünboyuncaaşçılarveyemekHanegörevlileri,topluluğungerikalankısmıtarafındanelüstündetutulurdu,çünküikiyüzyılöncekiayaklanmayayolaçangrevibaşlatan,biraşçılarvegarsonlarsendikasıolmuştu.Anarres'teböylebirsürü gelenek ve şenlik daha vardı, bir kısmı Göçmenler tarafındanbaşlatıLmıştı, bir kısmı ise, hasat evleri ve Gündönümü Bayramı gibi,gezegendeki yaşamın ritminden ya da birlikte çalışan insanların birlikteeğlenmegereksinmelerinden,kendiliğindenbaşlamıştı.

Takver dışında hepsi alakasız şeyler konuşuyorlardı. Takver saatlercedansetmiş, bir sürü kızarmış ekmek ve turşu yemişti, kendini çok canlıhissediyordu."NedenKvigot,KeraDenizibalıkhanelerinegönderilipherşeyeyenibaştanbaşlamakzorundakalırken,Turibonunburadakiişinidevralıyor?"diyordu.Araştırmasendikası,doğrudandoğruyaÜDEtarafındanyönetilenbirproje içinde eritilmişti; Takver de Bedap'ın bazı fıkirlerinin güçlü birdestekçisi olmuştu. "çünkü Kvigot, Simas'ın gerikafalı kuramlarını kabuletmeyeniyibirbiyolog,TuribisehamamdaSimas'ınsırtınıkeseleyenbirhiç.Bak bakalım Simas emekliye ayrılınca programın yürütülmesini kimdevralacak.Okadınalacak,Thribalacak,bahsegirerim!"

"Bu 'bahse girerim' ifadesi ne anlama geliyor?" dedi toplumsal eleştiridinlemeyehevesliolmayanbiri.

Göbeklenen ve jimnastik yapmayı ciddiye alan Bedap oyun alanınınetrafındaciddiciddikoşuyordu.Diğerleri ağaçlarınaltındaki tozlubirbankaoturmuş,jimnastiklerinisözlilolarakyapıyorlardı.

"İoca bir sözcük," dedi Shevek. "Urras'lıların olasılıklarla oynadığı biroyun.Doğrutahminiyapandiğerininmalınıalır."UzunsüredirSabul'unİocaçalışmalarındanbahsetmeyasağınauymayıbırakmıştı.

"OnlarınsözcüklerindenbirinasılPravca'yagirmiş?"

"Göçmenler," dedi bir başkası. "Erişkin olarak Pravca öğrenmek zorundakalmışlardı.Uzunbir süreboyuncaeskidildedüşünmüşolmalılar.Biryerdelanetolsun sözününPravca sözlükte olmadığını okudum - o da İoca. Farigvdili icat ederken küfürlere yer vermemişti, yer verdiyse bile bilgisayarlarıgerekliliğianlamamışlardır."

"Cehennemneozaman?"dediTakver."Benonunbüyüdüğümkenttekibokdeposuolduğunusanırdım.'Canıncehenneme!',gidilebilecekenkötüyer."

Şimdi Enstitü kadrosu arasında kalıcı bir görevalan ve hala Shevek'inçevresinde dolaşan, ama Takver'le çok nadiren konuşan matematikçi Desarşifregibiüslubuyla,"Urrasdemek,"dedi.

"Urras'ta,lanetlendiğinzamangittiğinyeranlamınageliyor."

"YazınGüneybatı'yagönderilmekanlamınageliyor,"dediTakver'ineskibirarkadaşıolanekologTerrus.

"İoca'dadinselkiptesöyleniyor."

"İoca okumak zorunda olduğunu biliyorum, Shevek, ama din konusundaokumakzorundamısın?"

"EskiUrrasfiziğininbirkısmıtümüyledinselkipte.Bunungibikavramlarçıkıpduruyor.'Cehennem'mutlakkötülüğünyerianlamınageliyor."

"YuvarlakVadi'dekigübredeposu,"dediTakver."Benöylesanıyordum."

Bedap soluk soluğa, tozdan beyazlanmış, teri yüzünde çizgi çizgi geldi.Shevek'inyanınaçöktüvesoluklanmayaçalıştı.

Shevek'in bir öğrencisi olan Richat, "İoca bir şeyler söyle," dedi. "Neyebenziyor?"

"Biliyorsun:Canıncehenneme!Lanetolsun!"

"Banaküfretmeyibırakda,"dedikızkıkırdayarak,"tambircümlesöyle."

Shevek uysallıkla İoca bir cümle söyledi. "Tam olarak nasıl telaffuzedildiğinibilmiyorum,"diyeekledi."Yalnızcatahminediyorum."

"Neanlamageliyordu?"

"Eğer zamanın geçmesi insan bilincinin bir özelliğiyse, geçmiş ve gelecekinsan aklının işlevleridir. Ardışıklık öncesi bir filozoftan, Keremcho'dan biralıntı."

"İnsanların konuştuğunu, ama senin onları anlayamadığını düşünmek negaripbirduygu!"

"Birbirlerini bile anlamıyorlar. Ay'daki o çılgın devletçiler yüzden fazladeğişikdilkonuşuyor..."

"Su,su,"dedisoluksoluğaolanBedap.

"Suyok,"dediTerrus."Onsekizdekaddıryağmuryağmıyor.

Tamolaraksöylemekgerekirseyüzseksenüçgün.KırkyıldırAnarres'tekienuzunkuraklık."

"Böyle giderse 20 yılında yaptıkları gibi idrarı yeniden işlemek zorundakalacağız.BirbardaksidikistermiydinShevek?"

"Dalga geçme," dedi Terrus. "Ölüm kalım sorunu bu şimdi. Yeterinceyağacak mı? Güneydoğuşu'ndaki yapraklı bitkilerin hepsi şimdiden öldü.Oradaotuzdekaddıryağmıyor."

Hepsi buğulu, altın gökyüzüne baktılar. Eski Dünya'dan getirilen, altındaoturduklanağaçlarıntestereyaprakları,dallarındatozlu,tozdankıvrılmış,asılıduruyorlardı.

"BirdahaBüyükKuraklıkolmaz,"dediDesar."Modernarıtmafabrikaları.Önlenir."

''Tabii,"dediTerrus.

Oyılkışerkengeldi,KuzeyYarımküresoğukvekuruydu.Abbenay'ınalçak,geniş caddelerinde donmuş tozlar vardı. Yıkanma suyu katı kısıtlamalarabağlanmıştı: susuzluk ve açlık temizlikten üstün gelmişti. Anarres'teki yirmimilyon insanın yiyeceği ve giyeceği holum bitkisinden, yaprağından,tohumundan, lifınden ve kökünden yapılıyordu. Ambar ve depolarda birazgiysistokuvardı,amahiçbirzamanpekfazlastoklanmışyiyecekolmuyordu.Su toprağa, bitkileri yaşatmaya gidiyordu. Kentin üstündeki gökyüzübulutsuzdu ve açık olması beklenirdi, ama güneydeki ve batıdaki daha kurutoprakların rüzgarla taşınan tozuyla sararmıştı. Bazen rüzgar kuzeyden, NeTheradağlarındanestiğindesarıpusdağılıyor,gerideparlak,boş,ufkadoğrumoradönüşenkoyumavibirgökkalıyordu.

Takver gebeydi. Çoğunlukla uykulu ve yumuşak başlı oluyordu. "Ben birbalığım,"diyordu, "sudabirbalık. İçimdekibebeğin içindeyim."Amazamanzamanişteçokyoruluyorveyayemekhanedekiazaltılmışöğünleryüzündenaçkalıyordu. Çocuklar ve yaşlılar gibi gebe kadınlar da her gün saat on birdehafifbireköğünyiyebiliyorlardı,amaTakverişininkatıprogramıyüzündençoğunluklabuyemeğikaçırıyordu.Obiröğünükaçırabilirdi,amalaboratuvartanklarındaki balıklar kaçıramazdı. Arkadaşları çoğunlukla kendiyemeklerinden veya yemekhanelerinden kalan bir şeyler, bir çörek veya birparça meyve getiriyorlardı ona. Hepsini şükranla yiyordu, ama canı müthiştatlı çekiyordu, oysa tatlı çok az veriliyordu. Yorulduğunda kaygılı oluyor,kolaycasinirleniyordu;enufakbirsözdehemenparlıyordu.

Güzün sonuna doğru Shevek Eşzamanlılık ilkeleri'nin müsveddelerinitamamladı.Baskı içinonayınıalmaküzereSabul'averdi.Sabulmüsveddeleribir dekad, iki dekad, üç dekad elinde tuttu ve hiçbir şey söylemedi. Shevekgidipneolduğunusordu.Sabulhenüzokumayafırsatıolmadığını,çokmeşgulolduğunusöyledi.Shevekbekledi.Kışortasıydı.Kururüzgarhergünesmeyedevam ediyordu; toprak donmuştu. Her şey durmuş, rahatsız bir beklemeyegirmiştisanki,yağmuru,doğumubeklergibi.

Oda karanlıktı. Kentte ışıklar henüz yanmıştı; yüksek, koyu gri göğünaltında cılız görünüyorlardı. Takver içeri girdi,lambayı yaktı, üzerindepaltosuylaısıtmaızgarasınınyanınaçöktü."Of,çoksoğuk!Felaket.Ayaklarımsankibuzullarüzerindeyürümüşgibi,evedönerkenneredeyseağlıyordum,okadar acıdılar. Allahın cezası çıkarcı çizmeler! Neden doğru dürüst bir çift

çizmeyapamıyoruz?Nedenkaranlıktaoturuyorsun?"

"Bilmiyorum."

"Yemeğe gittin mi? Eve dönerken fazladan bir şeyler atıştırdım. Kalmakzorundaydım,kukuriyumurtalarıçatlıyordu,bizdeerişkinleronlarıyemedenyavrularıtanktançıkarmakzorundaydık.Yemekyedinmi?"

"Hayır."

"Surat asma. Lütfen bu gece surat asma. Bir şey daha ters giderseağlayacağım.Her zaman ağlamaktan bıktım.Allahın cezası aptal hormonlar!Balıklargibibebekyapmakisterdim,yumurtalarıbırakıpyüzüpgideceksin,okadar... Tabii geri dönüp yumurtaları yemezsen... Öyle heykel gibi oturupdurma.Dayanamıyorum."

Izgaradangelen ısıdalgasınınyanınaeğilipkatıparmaklarıylaçizmeleriniçıkarmayaçalışırkengözleriyaşarmıştı.

Shevekbirşeysöylemedi.

"Neoldu?Öyleoturupduramazsınkarşımda!"

"Sabul bugün beni çağırdı. ilkeler'in yayımlanmasını veya Urras'agönderilmesinionaylamayacak."

Takver çizmeyle boğuşmayı bırakıp öylece kaldı. Omuzunun üzerindenShevek'ebaktı.Ensonunda"Tamolaraknesöyledi?"dedi.

"Yazdığıeleştirimasanınüzerinde."

Takverkalktı,birçizmeayağında,masayaayağınısürüyerekgitti;masanınüzerinedayanarak,elleripaltosununceplerinde,kağıdıokudu.

"'ArdışıklıkFiziği'ninOdocuToplum'dakizamanbilimseldüşüncenindoruknoktalarındanbiriolduğu,Anarres'eGöç'tenbuyanaherkesçekabuledilenbirilkedir.Builkeseldayanışmadanbencilcesapmalaryalnızcatoplumsalorganikkullanımdan uzak, pratik olmayan varsayımlarla ya da Urras ÇıkarDevletleri'nin sorumsuz, kiralık bilim adamlarının batıl-dinselspekülasyonlarıyla sonuçlanır...' Ah, çıkarcı! Aşağılık, kıskanç, küçük Odo

taklitçisi!Bueleştiriyibasınagönderecekmi?"

"Yaptıbile."

Takver eğilip çizmesini çıkardı. Birkaç kez Shevek'e baktı, ama yanınagitmedi, ona dokunmaya da çalışmadı, bir süre hiçbir şey söylemedi.Konuştuğunda sesi eskisi gibi yüksek ve gergin değildi, her zamanki doğal,boğukveyumuşakhalindeydi."Neyapacaksın,Shev?"

"Yapacakbirşeyyok."

"Kitabıbasarız.Birbasımsendikasıkurar,dizgiöğrenir,sonradabasarız."

"Kağıtsonderecesınırlı.Gerekliolmayanşeylerbasılamaz.HolumekinlerigüvencedeolanadekyalnızcaÜDEyayınları."

"O zaman belki sunuşu bir şekilde değiştirebilirsin. Söylediğini gizle.Ardışıklıklaflarıylasüsle.Böylecekabuleder."

"Karayıakgibigösteremezsin."

Takver, Sabul'un üzerinden atlayıp atlayamayacağını, onu aşıpaşamayacağını sormadı. Anarres'te hiç kimse bir diğerinin üzerinden aşmakdurumundadeğildi.Atlamaksözkonusudeğildi.Eğerinsandayanışmaiçindeçalışamıyorsa,yalnızçalışmakzorundaydı.

"Eğer..."Takversustu.Ayağakalktıveçizmelerinikurumalarıiçinısıtıcınınyanına koydu. Paltosunu çıkardı, astı ve omzuna elde örülmüş, kalın bir şalaldı.Yatağaoturdu,sonoturmahareketiniyaparkenbirazhomurdandı.Onunlapencerearasında,yüzüöteyedönükoturanShevek'ebaktı.

"Onaortakimzalamayıönersen?ilkyazdığınmakaledekigibi..."

"Sabul'batıl-dinselspekülasyonlar'ınkapağınaadınıkoymaz."

"Emin misin? istediğinin tam da bu olmadığından emin misin? Bunun neolduğunu, senin ne yaptığını biliyor. Her zaman onun kurnaz olduğunusöylerdin.YazdığınınonuvebütünArdışıklıkokulunuçöpeatacağınıbiliyor.Eğer seninle paylaşabilseydi, başarıyı paylaşabilseydi? Sabul baştan aşağıegodanoluşuyor.Eğerkendikitabıolduğunusöyleyebilseydi..."

Shevekacıbirsesle,"Onunla,"dedi,"seninekadarpaylaşabilirsembukitabıdaokadarpaylaşabilirim."

"Böyle düşünme, Shev. Önemli olan kitap - fıkirler. Bu doğacak çocuğubebekkenyanımızdatutmakistiyoruz,onusevmekistiyoruz.Amaherhangibirnedenle, eğer onu yanımızda tutarsak ölecekse, eğer yalnızca bir yuvadayaşayabilecekse, eğer onu hiç göremeyecek ve adını bilmeyeceksek -seçeneğimizbuolursa,hangisiniseçeriz?Ölüdoğanıyanımızda tutmayımı?Yoksahayatvermeyimi?"

"Bilmiyorum," dedi Shevek. Başını elleri arasına aldı ve alnım, birazacıtarakoğuşturdu."Evet,tabiikiöyle.Evet.Amabuamaben-"

"Kardeşim, canım," dedi Takver. Ellerini kucağında kavuşturdu, ama onauzanmadı. "Kitabınüstündehangiadınolduğuönemlideğil. İnsanlargerçeğibilecekler.Gerçekkitabınkendisi."

"Benokitabım,"dediShevek.Sonragözlerinikapadıvehareketsizoturdu.Takver o zaman yanına gitti, çekinerek, bir yaraya dokunur gibi hafifçedokundu.

164yılınınbaşlarındaEşzamanlılık İlkeleri'nin ilk, eksik, epeycekırpılmışkopyası Abbenay'da, Shevek ve Sabul'un adlarıyla basıldı. ÜDE yalnızcagereklikayıtlarıveyönergeleribasıyordu,amaSabul'unBasın'daveÜDE'ninEnformasyon bölümünde tanıdıkları vardı ve onları kitabın dışarıdakipropaganda değerine inandırmıştı. Urras'ın Anarres'teki kuraklık ve açlıktehlikesine sevindiğini söylemişti; io dergilerinin son sayıları tümüyle Odoekonomisinin yakında gerçekleşecek çöküşü hakkında şeytanca kehanetlerledoluydu. Sabul, revize edilmiş eleştirisinde, saf düşünce alanında "OdocuToplum'un söndürülemez canlılığını ve insan düşüncesinin her alanındadevletçi mülkiyetçiliğe üstünIüğünü kanıtlamak için maddi güçlüklerinüstesinden gelen" bir başyapıtın, bir "bilim anıtının" yayımlanmasından dahabüyükbiryalanIamaolabilirmi,diyordu.

Böyleceçalışmayayımlandı;üçyüzkopyanınonbeşiDikkatli adlı io yükgemisiyle gitti. Shevek basılı kitabın tek bir kopyasını bile okumadı. Amadışarı giden pakete özgün, eksiksizmüsveddenin elle yazılmış bir kopyasınıkoydu. Kapakta kitabın ieu Eun Üniversitesi Asil Bilim Fakültesi'nden Dr.Atro'yaverilmesinibelirtenbirnotveyazarın iyidilekleri vardı.Pakete son

onayı verecek olan SabuI'un eklemeyi fark edeceği kesindi. Shevekmüsveddeyi bırakıp bırakmadığını bilmiyordu. Garezinden müsveddeye elkoyabilirdi; kısırlaştıncı kısaltmasının Urras'lı fizikçiler üzerinde istediğietkiyi bırakmayacağını bildiği için gitmesine izin de verebilirdi. SabulShevek'emüsveddehakkındahiçbirşeysöylemedi.Shevekdesormadı.

Shevekobaharboyunca çokazkişiylekonuştu.GüneyAbbenay'dakiyenibir su arıtma fabrikasının yapımında gönüllü görev aldı. Günün büyükkısmındaişteveyadersteydi.Atomaltıçalışmalarınadöndü,akşamlarınısıksıkEnstitü'nün parçacık hızlandırıcısında veya laboratuvarlarda parçacıkuzmanlarıyla geçiriyordu. Takver'in ve dostlannın yanındayken sessiz, ciddi,yumuşakvesoğuktu.

Takver'inkarnıçokbüyüdü;büyük,ağırbirçamaşırsepetitaşıyanbirigibiyürümeye başladı. Kendi yerine yeterli birini eğitene kadar balıklaboratuvarlarında çalışmayadevametti, sonra evegeldi vedoğumsancılarıbaşladı, zamanını bir dekad kadar aşmıştı. Bir akşamüstü Shevek evegeldiğinde, "Gidip ebeyi getirebilirsin," dedi Takver. "Sancıların dört beşdakikadabirgeldiğinisöyle,amahenüzçoksıklaşmadılar,oyüzdençokaceleetme."

Shevek acele etti; ebeyi yerinde bulamayınca da paniğe kapıldı. Hem ebe,hemdeblokdoktorudışardaydı,ikisidekapılarınaherzamanyaptıklarıgibinerede bulunabileceklerini belirten bir not asmamışlardı. Shevek'in kalbigöğüskafesindedelicesineçarpmayabaşladı;birdenbireherşeyiürkütücübiraçıklıklagörmeyebaşladı.Yardımbulamayışınıkötübirişaretgibigörüyordu.Kıştan,kitaphakkındaverdiğikarardanberiTakver'denuzaklaşmıştı.Takvergitgide daha sessiz, edilgin, sabırlı olmaya başlamıştı. Şimdi bu edilginliğianlıyordu: ölüm için bir hazırlıktı bu.Ondan uzaklaşanTakver'di ve Shevekonu izlemeye çalışmamıştı. Yalnızca kendi yürek acısını dinlemiş, hiçbirzaman Takver'in korkusunu veya cesaretini fark etmemişti. Onu yalnızbırakmıştı, çünkü kendisi yalnız kalmak istiyordu, böylece Takver yolunadevam etmişti, uzağa, çok uzağa gitmişti, yoluna yalnız devam edecekti,sonsuzadek.

Blok kliniğine koştu, vardığında nefes nefeseydi ve bacakları titriyordu,kalp krizi geçirdiğini sandılar. Durumu açıkladı. Başka bir ebeye habergönderdiler ve Shevek'e eve dönmesini söylediler, eşinin yardımagereksinmesiolacaktı.Evedöndü,heradımdapaniği,dehşeti,kaybınkesinliği

artıyordu.

Amaevevardığında,deliceistediğigibiTakver'inyanınaçömelipondanafdileyemedi. Takver'in duygusal sahnelere ayıracak zamanı yoktu; meşguldü.YatağıboşaItmış,yalnızca temizbirçarşafsermiştivebirçocukdoğurmaklameşguldü. Ağlayıp bağırmıyordu, çünkü acı çekmiyordu; her kasılmageldiğinde kasılmayı kas ve nefesle denetliyor, sonra çok ağır bir şeyikaldırmaya çalışan biri gibi nefesini puff diye bırakıyordu. Shevek bedeninbütüngücününböylesinekullanıldığıbaşkabirişgörmemişti.

Bu tür bir çalışmaya yardım etmeden daha fazla seyirci kalamazdı.Kaldıraca gereksinimi olduğu zaman tutamak ve destek olarak işeyarayabilirdi.Budüzenlemeyi kısa sürede, deneme-yanılmayoluyla buldularve ebe gelene kadar sürdürdüler. Takver çömelerek, yüzü Shevek'inkalçasında,ellerionunkollarınıyakalamış,ayaktadoğumunuyaptı."İşte,"dediebeTakver'insolukalıpvermesininsert,makinegibidarbeleriarasında;sonrabelirenkayganamainsanabenzeryaratığıaldı.Arkasındankanfışkırdıvepekdeinsanabenzemeyenşekilsizbirkütlegeldi.UnuttuğukorkuShevek'iniçine,iki kat şiddetle doldu. Gördüğü, ölümdü. Takver kollarını bırakmış,ayaklarının dibine, gevşeyerek yığılmıştı. Shevek dehşet ve acıdan kaskatıkesilerekonunüstüneeğildi.

"İşte bitti," dedi ebe, "onun kenara çekilmesine yardım et de şunutemizleyeyim."

"Yıkanmakistiyorum,"dediTakverzayıfbirsesle.

"Al,yıkanmasınayardımet.Şunlarsterilgiysiler,bakşurada."

"Uvauvauva"dedibirbaşkases.

Odainsanlarladoluydusanki.

"Şimdii," dedi ebe, "bebeği ona ver, göğsüne koy ki kan akışının durmasıkolaylaşsın. Ben bu plasentayı klinikteki buzdolabına götüreyim, on dakikasonradönerim."

"Nerede-neredeo-"

"Beşikte!" dedi ebe çıkarken. Shevek dört dekaddır köşede hazır bekleyen

çok ufak yatağı ve içindeki çocuğu buldu.Olayların bu aşırı hızlılığı içindeebehernasılsaçocuğutemizlemiş,hattagiysisinibilegiydirmişti,artıkonuilkgördüğündeki gibi balığımsı ve kaygan değildi. Hava aynı garip hızla vezamanın geçmediği duygusu vererek kararmıştı. Lamba yanmıştı. Shevekbebeği Takyer'e götürmek için aldı. Bebeğin yüzü inanılmayacak kadarküçüktü, büyük, kırılgan görünüşlü, kapalı gözkapakları vardı. "Ver onuburaya,"diyorduTakver."Çabuk,lütfenonubanaver."

ShevekbebeğiodanınöteucunataşıdıvebüyükbirdikkatleTakver'inkarnıüstünekoydu."Ah!"dediTakveryumuşakbirsesle,birzafernidasıydıbu.

"Erkekmi,kızmı?"dedibirsüresonrauykuluuykulu.

Shevek yanında, yatağın üstünde oturuyordu. Dikkatle inceledi, bacaklarınküçüklüğüne oranla giysinin uzunluğu onu şaşırtmıştı. "Kız. Ebe geri geldi,etrafıdüzeltmeyebaşladı."Birincisınıfbirişbecerdiniz,"dediikisine.Kibarcaonayladılar. "Sabah uğrarım," dedi ebe ayrılırken. Bebek ve Takver uykuyadalmışlardıbile.ShevekbaşınıTakver'inyanınakoydu.Onuntenininhoş,misgibikokusunaalışıktı.Kokudeğişmiş,birparfümedönüşmüştü,ağırvehafif,uykuylaağırlaşmışbirparfüme.Takverbebekgöğsünde,yandönmüşuyurkenShevekbirkolunuçokdikkatleonunüzerineattı.Yaşamdoluodadauyudu.

Bir Odocu, üretimde birlikte yapılan bir atılıma, bir baleye ya da birtemizlik işine giriştiği kolaylıkla tek eşliliğe girişebilirdi. Eşlik de herhangibirfederasyongibi,gönüllüydü.Yürüdüğüsüreceyürürdü,yürümezseortadankalkardı. Bir kurum değil, bir işlevdi. Kişisel vicdan dışında bir yaptırımıyoktu.

Bu,Odocutoplumsalkuramlatambiruyumiçindeydi.Sözvermenin,hattabelirsizbirsüreiçinverilensözleringeçerliliği,

Odo'nun düşüncesinin ürünlerine işlemişti; onun değişme özgürlüğündeısraretmesisözveyayeminfikrinigeçersizleştiriyorgibigörünsede,aslındasözü anlamlı kılan özgürlüktü. Verilen bir söz, seçilen bir yöndü, kendikendine seçenekleri kısıtlama anlamına geliyordu. Odo'nun gösterdiği gibi,eğer hiçbir yön seçilmezse, eğer insan hiçbir yere gitmezse, hiçbir değişmeolmaz. İnsanın seçme ve değişme özgürlüğü kullanılmamış olur, tıpkı insanhapishanede, kendi yaptığı bir hapishanede, içinde hiçbir yolun diğerindendahaiyiolmadığıbirlabirentteymişgibi.BuyüzdenOdosözvermeyi,yemin

etmeyi, sadakat fikrini, özgürlüğün karmaşıklığı için temel olarak görmeyebaşlamıştı.

Birçokinsanbusadakatfikrinincinselyaşamayanlışolarakuygulandığınıdüşünüyordu. Odo'nun dişiliğinin onu saptırıp, gerçek cinsel özgürlüğüreddetmeye götürdüğünü söylüyorlardı; diğer hiçbir konuda böyle değilsebile,buradaOdoerkekleridüşünerekyazmamıştı.Bueleştiriyierkeklerkadarkadınlardayaptığınagöre,Odo'nunanlamadığıerkeklikdeğil,cinselzevkinözünündeneyimolduğunudüşünenbütünbirinsanlıktürüyadakesimiydi.

Odo bu itirazları anlamamış; insan ırkı, çifte bağlı bir tür değilse bilezamanabağımlıbirtürolduğundan,buitirazlarıbelkidesonradanmülkiyetçisapmalar olaraknitelendirmiş olsa bile, ayrımsız cinsel ilişkidebulunanlara,uzun vadeli eşliği deneyenlere oranla çok daha fazla olanak sağlamıştı.Herhangibircinseleylemeyönelikhiçbiryasa,hiçbirsınır,hiçbirceza,hiçbironaylamamauygulanmıyordu,yalnızcabirçocukveyakadınatecavüzhariçti.Saldırgan bir terapi merkezinin anlayışlı ellerine sığınmazsa, komşularınınintikamına maruz kalabilirdi. Ama tam doyumun ergenlikten başlayarak teknorm olduğu bu toplumda cinsel suçlar yok denecek kadar azdı ve cinseletkinliğe konulan tek sınır, gizlilik konusundaki hafif bir baskıyla, yaşamınkomünalliğininzorladığıbirtüralçakgönüllülüktü.

Öte yandan, ister eşcinsel, isterse zıtcinselolsun, bir eşliği oluşturmaya vesürdürmeye çalışanlar, cinselliği buldukları anda yaşayarak mutluolabilenlerinhiçbirzamanbilmedikleribazısorunlarlakarşılaşıyorlardı.Tekeşlibirlikteliğinuygunbirgelişmeortamısağladığıkıskançlıkvesahipolmaduygusugibi tutkuhastalıklarınınyanı sıra, toplumsalorganizasyonundışsalbaskılarını da göğüslemek zorundaydılar. Eşliğe atılan her çift, işbölüşümünün dayattığı zorunluluklar yüzünden her an birbirlerindenayrılabileceklerinibilereksürdürüyorduberaberliğini.

İş yönetimivebölüşümü, İşBöl, çiftleri bir arada tutmayave isteküzerineonlarımümkünolduğuncaçabukbirarayagetirmeyeçalışıyordu;amabuherzamanmümkünolmuyordu, özelliklede acil durumlarda.Kimsede İşBöl'ünbunu gerçekleştinnek için bütün listeleri yeniden yapmasını ve bilgisayarlarıprogramlamasını bekleyemezdi. Bir Anarres'li sağ kalmak, yaşamınısürdürmekiçin,onagereksinmeduyulanyeregitmekveyapılmasıgerekenişiyapmakzorundaolduğunubilirdi.İşbölüşümününyaşamınönemlibiretkeni,acil, kalıcı bir toplumsal gereklilik olduğunu; eşliğin ise kişisel birmesele,

ancakdahabüyükseçiminsınırlarıiçinde,onunlaçelişmedenyapılabilecekbirseçimolduğunubilerekbüyürdü.

Amabiryolözgürceseçilirveyürektenizlenirse,herşeyonudesteklermişgibigörünebilir.Buyüzden,ayrılığınolasılığıvegerçekliğigenellikleeşlerinbağlılığınıgüçlendirirdi.Sadakatsizliğekarşıneyasal,nedeahlakikurallarıolan bir toplumda, gerçek, kendiliğinden bir sadakati sağlamak, her angerçekleşebilecek, yıllarca da sürebilecek gönüllü ayrılıklar boyunca bunusürdürebilmek müthiş bir meydan okumaydı. Ama insan zaten meydanokunmaktanhoşlanır,zordurumlardaözgürlüğüarar.

164yılında,dahaöncebutürbirözgürlüğühiçaramamışbirsürüinsanbuözgürlüğütattıveonusevdi,sınanmavetehlikeduygusunusevdi.163yazındabaşlayankuraklık,kışındaazalmadansürdü.164yazıgeldiğindegüçlüklervekuraklıksürersefelakettehlikesigündemdeydi.

Sıkıbirkarneuygulamasıvardı;görevalmazorunluydu.Yeterinceyiyeceküretmekvedağıtmakumutsuzbirçırpınışhalinialdı.Bununlabirlikteinsanlarhiç de umutsuz değillerdi. Odo şöyle yazmıştı: "Sahip olmanın suçundan veekonomik rekabetin yükünden arınmış bir çocuk, yapılması gerekeni yapmairadesi ve bunu yaparken coşku duyma yeteneğiyle büyüyecektir. Kalbikarartan,gereksizçalışmadır.Emzirenannenin,eğiticinin,başarılıavcının,iyiaşçının,becerikliustanın,gerekenişiyapanveiyiyapanherkesinsevinci-bukalıcıcoşkubelkideinsanyakınlığınınvebirbütünolaraktoplumsallığınenderinkaynağıdır."Abbenay'daoyaz,buanlamda,bircoşkudalgasıvardı.İşnekadar zor olursa olsun iş yaparkenneşevardı, yapılabilecekyapıldığı andanitibaren de kaygılarından arınmaya hazırdılar. Şu eski "dayanışma" sözüyeniden canlanmıştı. Ne de olsa bağın, onu zorlayan her şeyden daha güçlüolduğunuanlamak,büyükbircoşkuveriyordu.

Yazın başında ÜDE herkesin çalışmayı bir saat kadar azaltmasını önerenposterlerastı, çünküyemeklerdekiproteinmiktarı tamgüçlenormalçalışmasüresini desteklemeye yetmiyordu. Kent caddelerinin coşkun hareketliliğişimdidenyavaşlamayabaşlamıştı. İşten erken çıkan insanlar alanlarda zamanöldürüyorlar,kuruparklardatopoynuyorlar,gelengeçenlerlekonuşuyorlardı.Kentin nüfusu gözle görünür derecede azalmıştı, çünkü birkaç bin kişi acilekim işine gönüllü olmuş veya gönderilmişti. Ama karşılıklı güven, sıkıntıveyakaygıyıbastırıyordu;"Birliktebaşaracağız,"diyorlardısakince.Yüzeyinhemen altında da büyük yaşama dürtüsü akıp duruyordu. Kuzey

banliyölerindeki kuyular işe yaramaz hale geldiğinde, başka bölgelerdengeçicianaborudöşemeişini,boşzamanlarındaçalışan,deneyimlideneyimsiz,erişkinveyaergengönüllüleryapmışveişotuzsaattebitirilmişti.

YazınsonunadoğruShevekGüneydoğuşu'ndakiKızılPınarlartopluluğuna,acilbirekimişinegönderildi.Ekvatorfırtınalarımevsimindeyağanbirmiktaryağmurun verdiği umutla, kuraklık geri dönmeden önce holum tohumuürününüekmeyeçalışıyorlardı.

Shevek acil bir görev almayı bekliyordu, çünkü inşaat işi bitince kendinivasıfsızişlistesineyazdırmıştı.Bütünyaz,derslerinivermek,okumak,bloktagönüllüisteyenhertürlüişiyapmakveeve,Takver'lebebeğedönmektenbaşkabir şey yapmamıştı. Takver doğumdan beş dekad sonra laboratuvarına geridönmüştü,yalnızcasabahlarıçalışıyordu.Emzirenbiranneolarakyemeklerdehem ek protein, hem de ek karbonhidrat almaya hakkı vardı, her zaman daalıyordu; dostları artık fazla yiyeceklerini onunla paylaşamıyorlardı, fazlayiyecekyoktuçünkü.Zayıftı,amagücüyerinegeliyordu;bebekseküçükamasağlamdı.

Shevek bebekle uğraşmaktan büyük zevk alıyordu. Sabahları bebeğetümüyle o bakıyordu (onu yalnızca Shevek ders verdiği veya gönüllü işegittiği zamanlarda yuvaya bırakıyorlardı), ebeveynliğin hem yükü, hem deödülüolanogerekliolmaduygusunu tadıyordu.Bebek,uyanık,hareketliydi.Shevek-Takver'inçılgınlıkdönemiadınıverdiği-bastırılmışdilsel fantazileriiçin mükemmel bir seyirciydi. Bebeği dizlerinin üzerine oturtup ona çılgınevrenbilim dersleri veriyordu, zamanın aslında tersyüz edilmiş mekanolduğunu, böylece kronon'un kuantumun tersyüz edilmiş barsağı olduğunu,uzaklığın ise ışığın ikincilözelliklerindenbiriolduğunuanlatıyordu.Bebeğecömert ve sık sık değişen takma adlar takıyor, anlamsız tekerlemelersöylüyordu: Zaman bir kelepçedir, zaman bir diktatördür, süpermekaniktir,süperorganiktir -HOP!- ve hop deyince bebek yukarıya uzanıyor, ciyaklıyor,tombul yumruklarını sallıyordu. İkisi de bu çalışmalardan çok zevkalıyorlardı.Görevigeldiğindeiçiburkuldu.Abbenay'ayakınbiryerçıkmasınıbekliyordu, ta Güneydoğuşu'nda değil. Yine de Takver'le bebeği altmış günyalnızbırakmazorunluluğuyanında,onlarageridöneceğinibilmeninverdiğigüvenvardı.Buoldukçahiçbirşikayetiyoktu.

Ayrılmadan önceki gece Bedap gelip onlarla birlikte Enstitüyemekhanesinde yemek yedi, sonra birlikte odaya döndüler. Sıcak gecede

lambayı yakmadan, pencereler açık, konuştular. Yemeklerini özeldüzenlemelerinaşçılariçinyükolmadığıküçükbiryemekhanedeyiyenBedap,özel içecek payını bir dekad boyunca biriktirmiş ve hepsini bir litre meyvesuyuşeklindeyanındagetirmişti.Şişeyigururlaortayaçıkardı:birvedapartisi.Meyve suyunu dağıttılar ve büyük bir lüks içinde tadına vardılar, ağızlarınışapırdattılar. "Anımsıyor musun," dedi Takver, "sen Kuzeybatışı'ndanayrılmadan önceki gece, ne çok yiyecek vardı. Ben o kızarmış çöreklerdendokuztaneyemiştim."

"Ozamansaçınkısaydı,"dediShevek,buanıonuşaşırtmıştı,dahaönceokızınTakverolduğunuhiçdüşünmemişti."Osendin,değilmi?"

"Kimolduğunusanıyordun?"

"Vaycanına,nevelettinozaman!"

"Sen de öyleydin, on yıl geçti. Saçımı kısa kesiyordum, çünkü değişik veilginç görünmek istiyordum. Epeyce de işe yarardı!" Yüksek, neşelikahkahasını attı, sonra da paravananın arkasındaki beşikte uyuyan bebeğiuyandırmamakiçinsesinikesti.Amabebekbirkezuykuyadaldımı,hiçbirşeyonu uyandıramıyordu. "Değişik olmayı o kadar istiyordum ki. Nedendiacaba?"

"Yirmiyaşdolaylarındaöylebiranvardırki,"dediBedap,"yaşamınıngerikalan kısmı boyunca ya herkes gibi olmayı, ya da farklılıklarını erdemedönüştürmeyiseçmengerekir."

"Yadahiçolmazsaonlaraboyuneğmeyiseçersin,"dediShevek.

"Shevbugünlerdeboyuneğmedöneminde,"dediTakver,

"Yaşlanıyor.Otuzyaşınagelmekkorkunçbirşeyolmalı."

"Merak etme, sen doksanına da gelsen boyun eğmezsin," dedi BedapTakver'insırtınısıvazlayarak."çocuğununadınarazıoldunmubari?"

Merkezikayıtbilgisayarıncaverilenveyaşayanherkesiçindeğişikolanbeşveya altı harfli adlar, bilgisayar kullanan bir toplumun üyelerine vermekzorunda kalacağı sayıların yerine geçmişti. BirAnarres'liyi tanımlamak içinadından başka bir şey gerekmezdi. Bu yüzden ad kişinin önemli bir parçası

sayılırdı, insanın adını seçme olanağı burnunu veya boyunu seçme olanağıkadar olsa bile. Takver bebeğin aldığı adı, Sadik'i sevmiyordu. "Bana MIliağzımdaçakıltaşıvarkenkonuşuyormuşumgibigeliyor,"dedi."Onauymuyor."

"Ben seviyorum," dedi Shevek. "Uzun boylu, ince, uzun, kara saçları olanbirkızizlenimiveriyor."

"Amagörünmezsaçlı,kısa,şişmanbirkızo,"dediBedap.

"Zamanveronabiraz,kardeşim!Dinleyin.Birkonuşmayapacağım."

"Konuş!Konuş!"

"Şişşt-"

"Nedenşişştoluyormuş,obebekbirdoğalafetsırasındabileuyuyabilir."

"Sessiz olun. Çok duygulandım." Shevek meyve suyu bardağını kaldırdı."Söylemek istediğim- söylemek istediğim şu. Sadik şimdi doğduğu içinmutluyum.Zorbiryılda,zorbirzamanda,kardeşliğegereksinmeduyduğumuzbir zamandadoğduğu için.Şimdiveburadadoğduğu içinmutluyum.Bizdenbiri,birOdocu,kızımızvekardeşimizolduğuiçinmutluyum.Bedap'ınkardeşiolduğuiçinmutluyum.Sabul'un,Sabul'unbilekardeşiolduğuiçinmutluyum!Şuumudaiçiyorum:Sadik'inyaşadığısürecekardeşlerinienazbenimbugeceyaptığımgibi,coşkuylaseveceğiumudunu.Veyağmurunyağmasına..."

Radyo,televizyonvepostanıntemelkullanıcısıolanÜDE,tıpkıuzakmesafeyolculuk ve taşımacılığı gibi haberleşmeyi de düzenliyordu. Anarres'tepromosyon, reklam, yatırım, spekülasyon vb. anlamlarda "iş" olmadığındanposta çoğunlukla endüstriyel ve profesyonel sendikalar arasındakihaberleşmeden,bukuruluşlarınveÜDE'ninyönergeleriylebültenlerinden,birmiktardakişiselmektuptanoluşuyordu.Herkesinistediğiherzaman,istediğiher yere gidebileceği bir toplumda yaşayan birAnarres'li, dostlarını o andabulunduğu yerde arardı, daha önce olduğu yerlerde değil. Telefonlar birtoplulukiçindepekkullanılmazdı;topluluklarokadarbüyükdeğildi.Abbenaybile, aranan herkese, gerek duyulan her şeye yürüyerek ulaşılabilenyarıotonom mahalleler olan "blok"larında kapalı bir bölgesel şekilkullanmıştı.BuyüzdentelefonçoğunluklaşehirlerarasıydıveÜDEtarafındanidareedilirdi;kişiselkonuşmalarınöncedenmektuplaayarlanmasıgerekirdi,

yadakonuşmakyerineÜDEmerkezlerinemesajbırakılırdı.Mektuplarkapalıolmazdı, tabii ki yasadan dolayı değil, geleneklerden dolayı. Uzak yerlerlekişisel iletişim, malzeme ve işgücü harcadığı, kişisel ekonomiyle kamuekonomisi de aynı olduğu için, gereksiz telefonlara veya mektuplara karşıönemli bir tepki vardı. Bunlar basit alışkanlıkIardı; gizlilik ve bencillikkokuyorlardı. Belki de bu yüzden mektuplar açık giderdi: İnsanlaraokuyamayacakları bir mesajı taşıtmaya hakkınız yoktu. Eğer şanslıysanızmektup bir ÜDE posta balonuyla giderdi, şanssızsanız bir üretim treniyle.Sonundaadresteyazankasabadakipostadeposunagider,postacıolmadığıiçinde, biri mektup sahibine mektubu olduğunu haber verene, o da gelip alanakadaroradayatardı.

Ancakneyingerekliolupneyinolmadığınabireykararverirdi.ShevekveTakver birbirlerine düzenli olarak, her dekad yazıyorlardı. Shevek şöyleyazıyordu:

"Yolculukfenadeğildi,üçgünsürdü,biryolcu-yiyecektreniyle.Bubüyükbirseferberlik,üçbinkişidiyorlar.Buradakuraklığınetkileriçokdahakötü.Kısıntılar değil. Yemekhanelerdeki yemek Abbenay'daki kadar; yalnızcaburadahergünheryemektehaşlanmışyeşilgarayiyoruz,çünkübölgedegarafazlalığı var.Midelerimizde de gara fazlalığı olmaya başladı. Ama sefaletinesasnedeniburadakiiklim.BurasıToz.Havakuruveherzamanrüzgaresiyor.Kısa süren yağmurlar var, ama yağmurdan sonra bir saat içinde toprakgevşiyor ve toz kalkmaya başlıyor. Bu mevsim burada yıllık ortalamanınyarısından az yağmur yağmış. Proje'deki herkesin dudakları çatlıyor, burnukanıyor, gözleri acıyor ve herkes öksürüyor. Burada, Kızıl Pınarlar'dayaşayanlarınçoğundatozdandolayıöksürükvar.Bebeklerinişiözelliklezor,birçoğunun derisinin ve gözlerinin iltihaplandığını görüyorsun. Bunu biryarıyıl önce fark eder miydim acaba? Bir çocuk olunca insan daha keskingözlü oluyor. İş her zamanki gibi, herkes yoldaşça davranıyor, ama kururüzgarinsanıyıpratıyor.GeçengeceNeThera'larıdüşündüm;gecederüzgarınsesi aynen ırmağınki gibiydi. Bu ayrılıktan pişmanlık duymayacağım. Banadahaazvermeyebaşladığımıgösterdi,sankibensanasahipmişim,sendebanasahipmişsin ve yapılacak başka hiçbir şey yokmuş gibi. Gerçeğin ise sahipolmaylahiçilgisiyok.Yaptığımız,Zaman'ınbütünselliğinisöylemek.Sadik'inne yaptığını yaz. Burada boş zamanlarımda isteyen bazı insanlara dersveriyorum, buradaki kızlardan biri doğuştan matematikçi. Enstitü'ye tavsiyeedeceğim.KardeşinShevek."

Takverdeşöyleyazıyordu:

"Oldukçagaripbirşeybenidüşündürüyor.3.Dönemiçindersprogramıüçgünönceasıldı;seninEnstitü'dekiprogramınıöğrenmekiçingittim,amaseninadın hiçbir sınıf veya derslikte yoktu. Seni yanlışlıkla dışarıda bıraktıklarınıdüşünerek Üyeler Sendikasına gittim ve evet dediler, sana Geometri dersinivermek istiyorlarmış. Ben de Ens. Eşg. ofisine o uzun burunlu yaşlı kadınagittim, o da bir şey bilmiyordu, hayır hayır ben hiçbir şey bilmiyorum,Merkezi Atama'ya git! Bu saçmalık dedim ve Sabul'a gittim. Ama o Fiz.ofislerindedeğildivedahasonraikikezdahagitmemekarşınonugöremedim.Temıs'un sökülmüş ipliklerden ördüğü, son derece çekici, harika, beyaz birşapka giyen Sadik'le birlikte gittim. Sabul'u yaşadığı oda veya mağaradabulmayı reddediyorum. Belki de gönüllü işe gitmiştir, ha ha! Belki deEnstitü'yetelefonedipnetürbiryanlışyaptıklarınıöğrenmengerekir.AslındabengidipİşBölMerkeziAtama'yabaktım,amaseniniçinyenibirgörevyoktu.Oradakileriyiydi,amaouzunburunluyaşlıkadınyetersizveyardımetmiyor,kimsenindeilgilendiğiyok.Bedaphaklı,bürokrasininiçimizegirmesineizinverdik. Lütfen geri gel (gerekirse matematik dehası kızla birlikte), ayrılıkeğitici,tamam,amabenimistediğimeğitimseninvarlığın.Hergünyarımlitremeyvesuyuvekalsiyumpayımıalıyorum,çünküsütümazalıyorduveS.çokağladı.Sevgilidoktorlar!!Bukadar,herzaman,T."

Shevekbumektubuhiç almadı.MektupKızıl Pınarlar'daki posta deposunaulaşıncayakadaroGüneydoğuşu'ndanayrılmıştı.

Kızıl Pınarlar'dan Abbenay'a yol dört bin kilometreydi. Yolculuk edenlergenelde otostop yaparlardı, çünkü bütün yük taşıtları, alabilecekleri kadaryolcu da alarak yolcu taşıtı işlevi görürlerdi; ama dört yüz elli kişiKuzeybatı'dakidüzenligörevyerlerinegerigönderildikleriiçin,bukezonlarabir tren ayrılmıştı. Tren yolcu vagonlarından, ya da en azından şu andayolculariçinkullanılanvagonlardanoluşuyordu.Enazilgigörenvagon,sonzamanlardafümebalıktaşımışolanvagondu.

Bir yıl kuraklıktan sonra olağan taşıma hatları, taşıma işçilerinin taleplerikarşılamak için amansızca çalışmalarına karşın yetersiz kalmıştı. Odocutoplumun en büyük federatifi onlardı: tabii ki yerel ve merkezi ÜDE iletoplanıp çalışan temsilcilerce yürütülen bölgesel sendikalar şeklindeörgütlenmişlerdi.Taşımacılıkfederatifinceyönetilenağolağanzamanlardavekısıtlı acil durumlarda etkindi; esnekti ve durumlara uyabiliyordu; Taşıma

Sendikasıüyeleri iyibirekipti,profesyonelbirgururlarıvardı.MakinelerinevebalonlarınaBoyuneğmez,DayanıklıveRüzgarYuları gibi adlar takarlardı;"Her Zaman Hedefe Varırız" ya da "Hiç Bir Şey Çok Zor Değildir!" gibisloganları vardı. Ama şimdi, gezegenin bütün bölgeleri, eğer başkabölgelerden yiyecek getirilmezse acil açlık tehlikesiyle karşı karşıyayken vebüyükmiktarda işçi acil görevler için bir yerden bir başka yere taşınırken,taşımacılığa talep çok büyüktü. Yeterince taşıt yoktu; taşıtları kullanacakyeterinceinsanyoktu.Federatifinelindetekerlekliveyakanatlınevarsahepsihizmete konmuştu; çıraklar, emekli işçiler, gönüllüler ve acil durumgörevlileri, kamyonların, trenlerin, gemilerin, limanların, ambarlarınyönetilmesineyardımediyorlardı.

Shevek'in yolculuk ettiği tren, uzun beklemeler arasında kısa mesafelerkatederekgidiyordu,çünküöncelikerzak trenlerineveriliyordu.Sonrayirmisaatboyuncatamamendurdu.Yorgunyadayeterinceeğitilmemişbirmakasçıbirhatayapmış,trenhattındakazaolmuştu.

Trenin durduğu küçük kasabanın yemekhane ve ambarlarında fazladanyiyecekyoktu.Birtarımtopluluğudeğil,betonveköpüktaşıüreten,büyükbirşans eseri kireç madenlheriyle, taşımacılığa elverişli bir ırmağın kesiştiğiyerde kurulmuş bir topluluktu. Sebze ve meyve bahçeleri vardı, amabeslenmekiçinulaşımabağımlıolanbirkasabaydı.Eğertrendekidörtyüzellikişiyemekyerse,kasabadakiyüzaltmışkişiyiyemeyecekti.İdealolarakhepsinevarsapaylaşır,hepbirlikteyarıaçyarıtokkalırlardı.Eğertrendeelli,hattayüz kişi olsaydı belki topluluk onlara en azından bir pişimlik ekmekayırabilirdi.Amadörtyüzellikişiye?Eğerbukadarkişiyeherhangibir şeyverselerdi günlerce aç kalırlardı.O günler den sonra bir sonraki tayın trenigelirmiydi?Trendenekadartahılolurdu?Hiçbirşeyvermediler.

Ogünkahvaltıniyetinehiçbirşeyyemeyenyolcular,böylecealtmışsaataçkaldılar.Hataçılıp,trenleriikiyüzellikilometreyiaşıpyolculariçinayrılmışyemekhanesiolanbiristasyonavaranakadardayemekyiyemediler.

Shevek'in ilk açlık tecrübesiydi bu. Bazen çalışırken üşendiği için yemekyemediği olmuştu, ama her istediğinde gün boyunca iki öğün yiyebilirdi:gündoğumuvegünbatımıkadardeğişmezbirşey.

Bundan vazgeçmek zorunda kalmanın nasıl bir şey olabileceğini hiçdüşünmemiştibile.Toplumunda,dünyasındahiçkimseyemeksizkalmamıştı.

Trenlekelivetozlubirtaşocağıyla,kapalıduranbirfabrikaarasındakiyanhatta saatlerce beklerken, açlığı artmış, açlığı arttıkça da açlığın gerçekliğiüzerineve toplumunun,gerçekgücünüoluşturandayanışmayıyitirmedenbirkıtlığın üstesinden gelememesi olasılığı üzerine, ümitsiz düşüncelerekapılmıştı. Yeterince, hatta kıtı kıtına yetecek kadar yiyecek olduğu zamanpaylaşmak kolaydı. Ya olmadığı zaman? O zaman güç devreye giriyordu;güçlü olan haklı oluyordu; güç, onun aygıtı şiddet ve en büyük müttefiki,görmezdengelengöz.

Yolcuların kasabalılara olan kızgınlığı gittikçe artıyordu, ama bu duygukasabalıların davranışından daha iyiydi - "kendi" duvarları arkasına, "kendi"mallarıylagizleniptrenigörmezdengelmelerinden,onahiçbakmamalarındandaha iyiydi. Tek karamsar yolcu Shevek değildi; duran vagonların yanındanuzun bir konuşma dalgalanarak geçti, insanlar konuşmaya girip çıktılar,tartışıp hak verdiler, konuşmaların hepsi Shevek'in düşüncelerinin izlediğigenel temaçevresindeydi.Sebzebahçelerinebirsaldırıciddiolarakönerildi,kıyasıya tartışıldı;eğer trenensonundakalkışdüdüğünüöttürmeseydisaldırıgerçekleştirilebilirdide.

Ama tren en sonunda, hattın ucundaki istasyona yanaşıp yolcularyemeklerini -yarım somun holum ekmeğiyle bir kase çorbayı- yediklerindekaramsarlığınyerinicoşkualdı.Kaseninsonunageldiğinizdeçorbanınbayağıaz olduğunu fark ediyordunuz, ama o ilk tad, ilk tad harikaydı, aç kalmayadeğerdi. Hepsi buna katıldılar. Gülerek ve birbirleriyle şakalaşarak trenedöndüler.Birliktebaşarmışlardı.

BirsebzetrenikonvoyuAbbenayyolcularınıEkvatorTepesialdı;sonsekizyüz kilometreyi onunla geçtiler. Güz başlangıcının rüzgarlı bir gecesindekentevardılar.Geceyarısıyaklaşıyordu;caddelerboştu.Rüzgarakışkan,kurubir ırmak gibi içlerine esiyordu. Soluk sokak lambalarının üstünde yıldızlarparlak, titrek bir ışıkla yanıyorlardı. Güz ve tutku fırtınası Shevek'icaddelerden, gecede yapayalnız, yarı koşarak, beş kilometre ötedeki kuzeybölgesinegötürdü.Verandanınüçbasamağınıbiradımdaaştı,holdenkoşarakgeçti, kapıya ulaştı ve açtı. Oda karanlıktı. Karanlık pencerelerde yıldızlaryanıyordu."Takver!"dedivesessizliğiduydu.Lambayıaçmadanönce,orada,karanlıkta,sessizlikte,birdenbireayrılığınneolduğunuöğrendi.

Hiçbir şey götürülmemişti. Gidecek hiçbir şey yoktu. Yalnızca Takver veSadik gitmişti. Metruk Uzay İşgalleri açık kapıdan gelen esintiyle, yavaşça,

birazparlayarakdönüpduruyorlardı.

Masada bir mektup vardı. İki mektup. Biri Takver'dendi. Kısaydı:Kuzeydoğu'daki Deneysel Yenilebilir Yosun Yetiştirme Laboratuvarı'ndabelirsizbirsüreiçinacilbirgörevalmıştı.Şöyleyazıyordu:"Vicdanenşuandareddedemezdim. Gidip İşBöl'dekilerle konuştum ve ÜDE'de Ekoloji'yegönderdikleriprojeyiokudum,banagereksinmeleriolduğudoğru,çünkübentam bu yosun-ipliksi karides-kukuri döngüsü üzerine çalışmıştım. İşBöl'denseni Rolnygöndermelerini istedim, ama bunu sen de istemeden yapmazlar,eğerEnstitü'deki işlerdendolayıbuolanaksızsasendeistemezsin.Ennihayetbu iş çok uzun sürerse onlara başka bir genetikçi bulmalarını söyleyip geridönerim!Sadikçok iyive ışıkyerine işikdiyebiliyor.Pekuzunsürmeyecek.Herzaman,yaşamboyunca,kardeşinTakver.Gelebilirsenn'olurgel."

Diğer not minik bir kağıt parçasına karalanmıştı. "Shevek: Döndüğündefizikof.Sabul."

Shevek odada gezindi. Fırtına, onu caddeler boyunca sürükleyen güç halaiçindeydi.Duvara toslamıştı.Daha ileri gidemiyordu, ama hareket etmeliydi.Dolaba baktı. İçeride yalnızca kışlık pahosu ve ince elişini seven Takver'inonuniçinördüğübirgömlekvardı;Takverbirkaçgiysisinialmıştı.Paravanakatlanmıştı, arkadaki boş beşik görünüyordu. Yatak yapılmamıştı, amakavuniçibattaniyekatlanmış,şilteninüstünedüzgünceörtülmüştü.Shevekyinemasaya geldi, Takver'in mektubunu yine okudu. Gözleri kızgınlıkgözyaşlarıyladoldu.Hayalkırıklığındankaynaklananbiröfkeonusarstı;birgazap,birönseziydibu.

Suçlanacak kimse yoktu. En kötüsü de buydu. Takver'e gereksinme vardı,açlığa karşı savaşmak için gerekliydi o - Takver'in, Shevek'in, Sadik'inaçlığınakarşı.Toplumonlarakarşıdeğildi.Onlariçindi;onlarlaydı;onlardı.

Ama kitabını, aşkını ve çocuğunu bırakmıştı. Bir insandan daha neistenebilirdiki?

"Lanetolsun!"dediyükseksesle.Pravca,küfüretmekiçiniyibirdildeğildi.Cinsellik pis bir şey olmayınca, günaha girme diye bir şey de olmayıncaküfretmekzordur."Of,lanetolsun!"diyeyineledi.Sabul'unpis,küçüknotunuöç alırcasına yırtıp attı, sonra yumruklarını sıkıpmasanın üstüne iki, üç kezindirdi, tutkuyla canını acıtmak istiyordu. Ama hiçbir şey yoktu. Yapılacak

hiçbir şey, gidilecek hiçbir yer yoktu. En sonunda yatağını yapmak, yalnızbaşınauzanıp,kötüdüşlergörerekrahatsızbirşekildeuyumakzorundakaldı.

Sabah ilk olarakBunub kapıyı çaldı. Shevek onu kapıda karşıladı ve içerigirmesi için kenara çekilmedi. Koridorun öte ucundaki komşularıydı, elliyaşında bir kadındı, Hava Taşıt Motorları fabrikasında makinistti. Takveronunla hep eğlenirdi, Shevek'iyse öfkelendiriyordu. Bir kere, odalarınıistiyordu. Oda ilk boşaldığında almak istemiş, ama blok yerleştirmegörevlisinin düşmanlığı bunu engellemişti. Onun odasında köşe penceresiyoktu,bitiptükenmeyenkıskançlığınınkaynağıbuydu.Odasıikikişilikti,amaotekbaşınakalıyordu,şuandakikoşullardüşünülürsebubencillikti;amaeğeroShevek'i süreklibahaneleruydurarakbunazorlamasaydı,Shevekonakarşıçıkmakiçinkendiniyormazdı.AnlatıpdururduBunub.Bireşi,yaşamboyueşivardı, "aynen ikiniz gibi" deyip sırıtıyordu. İyi de, nerelerdeydi bu eş? Hernedense ondan yalnızca geçmiş zaman kipinde söz ediliyordu. Bu arada,Bunub'unodasındangelipgeçenerkeklerebakılıncaikikişilikodadahaklılıkkazanıyordu,hergecebirbaşkaerkekvardı,sankiBunubonyedisinde,ateşlibir genç kızdı. Takver bu resmi geçidi hayranlıkla izliyordu. Bunub gelipadamlar hakkındaki her şeyi anlatıyor, yakınıyor, yakınıyordu. Köşe odayasahip olmaması sayılamaz dertlerinden yalnızca biriydi. Hem sinsi, hem dekıskanç aklı, her şeydeki kötü yönleri bulup hemen içine atıyordu. Çalıştığıfabrikayetersizlik,adamkollamavesabotajdoluzehirlibirkütleydi.Sendikatoplantıları, ona yönelik haksız imalarla doluydu, tımarhaneyi andırıyordu.BütüntoplumsalorganizmayalnızcaBunub'abaskıyapmayayarıyordu.BütünbunlarTakver'i -bazenkahkahalarla-güldürüyordu,hemdeBunub'unyüzünekarşı."AhBunub,okadarkomiksinki!"diyenefessizkalanadekgüler,saçlarıağarmış,ağzıbüzülmüş,gözleriyereçevrilikadın ise,hafifçegülümser,hiçalınmadan abartılı anlatısına devam ederdi. Shevek Takver'in Bunub'agülmektehaklıolduğunubiliyordu,amakendisibunuyapamıyordu.

"Korkunç,"dediBunub;Shevek'inyanındansüzülerekTakver'inmektubunuokumak için doğruca masaya gidip mektubu aldı; Shevek Bunub'un hiçbeklemediği bir çevikliklemektubu onun elinden kaptı. "Gerçekten korkunç.Bir dekad önceden bile haber vermiyorlar. Tek söyledikleri: Buraya gel!Hemen!Sonradabizimözgürinsanlarolduğumuzu,özgürinsanlarolmamızgerektiğini söylüyorlar.Ne büyük şaka!Mutlu bir eşliği böyle bozmak.Asılmaksatları bu, anlamıyor musun? Eşliklere karşılar, bunu her zamangörebilirsin, eşleri kasten ayrı ayn yerlere gönderiyorlar. Labeks'le bana daaynı şeyi yaptılar, tamamen aynı şeydi. Hiçbir zaman yeniden bir araya

gelemeyeceğiz.BütünİşBölbizekarşıykenhiçbirzamanbirarayagelemeyiz.İşte küçtik, boş beşik. Zavallı bebecik! Bu dört dekad boyunca hiç ağlamayıkesmedi,gecegündüz.Benidesaatlerceuyutmadı.TabiikısıtlamalaryüzündenTakver'in yeterince sütü yoktu. Sonra bir düşün, emziren bir anneyi öyleyüzlerce kilometre ötedeki bir göreve göndermek!Onun yanına gidebilecekmisin,nereyegöndermişlerdiTakver'i?"

"Kuzeydoğu'ya.KahvaltıetmekistiyorumBunub,acıktım."

"Senyokkenyapmalarınekadardatipik."

"Neyibenyokkenyapmaları?"

"Onugöndermeleri-eşliğibozmaları."Sabul'unnotunudikkatledüzeltmiş,okuyordu."Nezamandevreyegirecekleriniçokiyibiliyorlar!Şimdibuodayıbırakırsın herhalde, öyle değil mi? İki kişilik bir odada kalmana izinvermezler. Takver çabuk dönmekten söz ediyordu, ama sanırım yalnızcamoralini sağlam tutmaya çalışıyordu. Özgürlük, sözde özgürüz, büyük biraldatmacabu!Oradanorayasürülüp-"

"Öfff, uzatmaBunub, Takver görevi istemeseydi karşı çıkabilirdi. Açlıklakarşıkarşıyaolduğumuzubiliyorsun."

"Peki, peki. Belki de Takver bir değişiklik istiyordu. Bebek doğduğundagenellikleböyleşeylerolur.Bebeğiçoktanbiryuvayavermenizgerekiyordubence. Ne kadar da çok ağlıyordu. Çocuklar eşlerin arasına girer. Onlarıbağlar.Senindediğingibi,belkidedeğişiklik istiyorduvekarşısınabufırsatçıkıncahemenatladı."

"Ben böyle bir şey söylemedim. Kahvaltıya gidiyorum." Dışan çıkarkenBunub'un ustaca yaraladığı birkaç duyarlı noktası acıyordu. Kadınınkorkunçluğu, Shevek'in en küçümsediği korkularını yüksek seslesöylemesiydi. Şimdi Bunub odada kalmış, belki de taşınmak için planlaryapıyordu.

Fazlauyumuştu,yemekhaneyegittiğindekapılarkapanmaküzereydi.Dünküyolculuktandolayıkurtgibiaçolduğuiçin,hemlapadan,hemdeekmektençiftporsiyon aldı. Servis yapan çocuk kaşlarını çatarak ona baktı. Bugünlerdekimse çift porsiyon almıyordu. Shevek de kaşlarını çatarak çocuğa baktı vehiçbirşeysöylemedi.Seksensaattiryalnızcaikitabakçorbaylabirkiloekmek

yemişti ve bunu telafi etmesi gerekiyordu; ama açıklama yapmaya hiç niyetiyoktu. Varlık kendini haklı çıkarır, gereksinme haklıdır. O bir Odocu'ydu,suçlulukduygusunuçıkarcılarabırakıyordu.

Tekbaşınaoturdu,amahemensonraDesargülümseyerekyanınageldi,onaya da arkasında bir yere sinir bozucu şaşı gözleriyle bakıyordu. "Epeydiryoktun,"dediDesar.

"Çiftlikgörevi.Altıdekad.Buradadurumnasıl?"

"Ürünsüz."

"Daha da kötü olacak," dedi Shevek, ama buna pek inanmıyordu, çünküyemek yiyordu, lapanın tadı da çok güzeldi. Hayal kırıklığı, kaygı, açlık!diyordu beyninin bir tarafı, aklın merkezi; ama beyninin arka taraflarında,kafatasının derinliklerinde hiç pişmanlık duymadan, bütün ilkelliğiyle oturanbirbaşkaşey"Şuandayemekvar!"diyordu.Şuandayemekvar!İyi,iyi.

"Sabulgördünmü?"

"Hayır. Dün gece geç geldim." Desar'a baktı ve kayıtsız davranmayaçalışarak,"Takverbirgörevaldı,dörtgünöncegitti,"dedi.

Desargerçekbirkayıtsızlıklabaşını salladı. "Duydum.Enstitü'nünyenidendüzenlendiğiniduydunmu?"

"Hayır.Neleroluyor?"

Matematikçi, uzun, narin ellerinimasayakoyuponları incelemeyebaşladı.Herzamansıkıağızlıve telgrafgibiydi,aslındadakekeliyordu,amaShevekonun kekelemesinin sözlerle mi ahlakla mı ilgili olduğuna hiç kararverememişti.Herzaman,nedeninibilmedenDesar'danhoşlanmıştı,amabazenondanhiçhoşlanmadığıanlardaoluyordu,bunundanedeninibilmiyordu.Buotüranlardanbiriydi.Desar'ınyüzündekiifadede,yerebakangözlerindesinsibirşeylervardı,tıpkıBunub'ungözlerindekigibi.

"Temizlik. İşlevsel şeyler kalıyor yalnız. Shipeg gitti." Shipeg aptallığıylaünlübirmatematikçiydi,sürekliöğrencileriniyağlayarakherdönemöğrenciisteğiyle açılmış bir ders almayı beceriyordu. "Gönderdiler. Bölgesel birenstitüye."

"Yer holumu ekerken daha az zararlı olur," dedi Shevek. Şimdi (karnıdoymuşken) kuraklığın toplumsal organizma için belki de yararlı olacağınıdüşünüyordu. Öncelikler daha açıkça ortaya çıkıyordu. Zayıflıklar, zayıfnoktalar, hastalık noktaları anlaşılacaktı, tembelorganlar tam kapasiteyleçalıştırılacak,bedendekiyağlaratılacaktı.

"Seni destekledim, Enstitü toplantısında," dedi Desar, gözlerini kaldırmış,ama bakamadığı için, Shevek'in gözlerinin içine bakmamıştı. O konuşurkenShevek, tamolaraknedediğinianlamamasınakarşın,onunyalan söylediğinihissetti. Bundan kesinlikle emindi. Desar onu desteklememiş, ona karşıkonuşmuştu.

Desar'dan nefret ettiği anlar olmasının nedeni şimdi açıklığa kavuşmuştu:bugüne kadar kabul etmemesine karşın, Desar'ın kişiliğindeki saf kötülüğüfarketmesiydineden.Desar'ınsaondanhoşlandığı,üzerindegüçsahibiolmakistediğiaynıderecedeaçıktıveShevek'eaynıderecedeiğrençgeliyordu.Sahipolmanın türlü hileli yolları, sevgi/nefretin labirentleri onun için anlamsızdı;küstahçavehoşgörügöstermedenduvarlarınıyıkıpgeçiyordu.Matematikçiylebirdahakonuşmadı,kahvaltısınıbitirdiveparlakgüzsabahındaavludangeçipfizikofisinegitti.

Herkesin "Sabulofisi" dediği arka odaya, ilk defa karşılaştıkları, Sabulonaİoca dilbilgisi kitabını ve sözlüğü verdiği odaya gitti. Sabul uyanık gözlerlemasanınüzerindenonabaktı,sonraçokçalışan,soyutbilimadamıkimliğiyleyinemasaya,makalelerinedöndü,ardındanShevek'invarlığınındolubeyninesızmasına izin verdi, en sonunda da onun gibi soğuk biri için heyecanlısayılabilecekbir tavır takındı.Zayıfveyaşlıgörünüyordu,ayağakalktığındadaha kambur duruyordu, yatıştırıcı bir duruştu bu. "Zor günler," dedi. "Öyledeğilmi?Zorgünler!"

"Dahadazorlaşacak,"dediShevekhafifçe."Buradaişlernasıl?"

"Kötü, kötü." Sabul kırlaşmış başını salladı. "Bu asil bilimler için,entelektüelleriçinkötübirdönem."

"Hiçiyibirdönemolmuşmuydu?"

Sabuldoğalolmayanbirseslekıkırdadı.

"Urras'tan yaz postasında bize herhangi bir şey geldi mi?" diye sordu

Shevek, sıranın üstündekileri toparlayarak kendine oturacak yer açtı. Oturupbacakbacaküstüneattı.Güneydoğuşutarlalarındaçalışırkenaçıktenigüneştenyanmış, yüzünü kaplayan ince tüyler gümüş rengine dönmüştü. Sabul'lakıyaslandığında zayıf, aklı başında ve genç görünüyordu. Her ikisi de bukarşıtlığınfarkındaydılar.

"Kaydadeğerbirşeyyok."

"ilkeler'leilgilihiçmakaleyokmu?"

"Hayır."Sabul'unsestonukabaydı,tamonayakışanbirtondubu.

"Hiçmektupyokmu?"

"Hayır.".

"Tuhaf."

"Neresi tuhaf? Ne bekliyordun ki, İeu Eun Üniversitesi'nden profesörlükmü?SeoOenÖdülümü?"

"Makaleler ve yanıtlar bekliyordum.Epey zamanoldu."Obunu söylerkenSabul,"Makaleyazılacakkadarzamanolmadı,"dedi.

Birduraklamaoldu.

"ŞunuanlamangerekShevek,yalnızcahaklıolduğundaneminolmak,haklıolmayı gerektirmez. Kitap üzerinde çok çalıştın, biliyorum. Ben de onudüzeltmek, yalnızca Ardışıklık kuramına yapılan sorumsuz bir saldırıolmadığını, olumlu yönleri de olduğunu göstermek için çok uğraştım. Amadiğerfizikçilerseninçalışmalarınıdeğerlibulmuyorlarsa,inandığındeğerlerigözdengeçiriptutarsızlığınneredeyattığınıbulmayaçalışmalısın.Eğerbaşkainsanlariçinanlamıyoksa,neişeyarar?İşlevinedir?"

"Benfizikçiyim,işlevçözümleyicideğil,"dediShevektatlılıkla.

"HerOdocubirişlevçözümleyiciolmakzorundadır.Otuzyaşındasın,değilmi? Bu yaşa geldiğinde bir insan yalnızca hücresel işlevini değil, organikişlevinidebilmekzorundadır- toplumsalorganizmadakien iyigörevininneolacağınıda.Belkidesenbunuçoğuinsankadardüşünmekzorundakalmadın-

"

"Hayır. On, on iki yaşımdan beri ne tür bir iş yapmam gerektiğinibiliyordum."

"Bir çocuğun yapmak istediğiyle toplumun ondan bekledikleri her zamanaynıolmaz."

"Dediğingibi,otuzyaşındayım.Birazyaşlıcabirçocuksayılırım."

"Oyaşaolağanüstüderecedekorunmuş,yalıtılmışbirçevredeulaştın.ÖnceKuzeybatışıBölgeEnstitüsü-"

"Sonra bir orman projesi, çiftlik projeleri, pratik eğitim, blok komiteleri,kuraklıktan bu yana da gönüllü çalışma; gerekli miktarda kleggich. Aslındabunu yapmaktan zevk de alıyorum. Ama fizikle de uğraşıyorum. Nereyevarmakistiyorsun?"

Sabulyanıtvermeyip,kalın,yaşlıkaşlarınıçatıpbaktığıiçinShevekekledi,"Açık açık söylesen daha iyi olur, çünkü benim toplumsal vicdanımaseslenerekulaşamayacaksınoraya."

"Buradayaptığınişiişlevselbuluyormusun?"

"Evet.'Nekadarörgütlüolunursaorganizmaokadarmerkeziolur:buradakimerkezilik gerçek işlev alanını gösterir.' Tomar'ın Tanımlar'ı. Zaman fiziğiinsan aklının alabileceği her şeyi düzenlemekle uğraştığı için tanım olarakmerkeziişleviolanbiretkinlik."

"İnsanlarınkarnınıdoyurmuyor."

"İnsanlarınkarınlarınıdoyurmalannayardımetmekiçinaltıdekadharcadım.Çağrıldığımda yine giderim. Bu arada da kendi işimi yaparım. Uğraşılacakfizikbilimioldukçaonunlauğraşmayahakkımvar!"

"Yapman gereken, bu noktada uğraşılacak fizik olmadığını kabul etmek.Senin uğraştığın türden. Pratikle uğraşmak zorundayız." Sabul sandalyesindekımıldadı. Somurtkan ve rahatsız görünüyordu. "Beş kişiyi yenidengörevlendirmeiçinserbestbırakmakzorundakaldık.Üzgünüm,amasendebubeşkişidenbirisin.İştemeselebu..."

"Ben de meselenin bu olduğunu düşünmüştüm," dedi Shevek, ama o anakadarSabul'unkendisiniEnstitü'denatıyorolduğunufarketmemişti.Duyduğuandan itibaren de haber tanıdık gelmişti; Sabulsarsıldığını görme fırsatıvermeyecekti.

"Senin aleyhindebir dizi şeyvardı.Sonbirkaçyıldayaptığın çalışmalarınanlaşılması güç ve anlamsız olması. Ayrıca, haklı ya da haksız, Enstitü'nünbirçoköğrenciveöğretimüyesinde,seninöğretininvedavranışlarınınbirtürduygusuzluğu, bir yoksunluğu, bir bencilliği yansıttığı yolunda bir düşünceolması.Bu, toplantıdakonuşuldu.Ben tabii ki senidestekledim.Amabenbirsürüüyedenbiriyimyalnızca."

"Fedakarlık ne zamandan beri Odocu bir erdem sayılıyor?" dedi Shevek."Neyse, boşver, ne demek istediğini anlıyorum." Ayağa kalktı. Artıkoturamıyordu, ama bunun dışında kendine hakimdi ve son derece doğalkonuşuyordu. "Anladığım kadarıyla başka bir yerde bir öğretim görevi içinbenitavsiyeetmedin."

"Neyeyarardıki?"dediSabul;kendinitemizeçıkarırkensesineredeysebirezgi gibiydi. "Hiç kimse yeni öğretmen istemiyor. Öğretmen ve öğrencilerbütüngezegende,açlıkönlemegörevlerinde,yanyanaçalışıyorlar.Tabiikibubunalım geçecek. Bir yıl içinde geri dönüp bakacağız ve yaptığımızfedakarlıklardan ve yan yana, eşit paylarla başardığımız işlerden gururduyacağız.Amaşimdi..."

Shevek ayakta dimdik, yatışmış duruyor, küçük, çizik camdan boşgökyüzüne bakıyordu. İçinde en nihayet Sabul'a cehenneme kadar yoluolduğunusöylemeisteğiyanıptutuşuyordu.Amaensonundasözleredökülendeğişik ve daha derin bir dürtü oldu. "Aslında,"dedi, "belki de haklısın."Sabul'ubaşıylaselamladıveçıktı.

Kentin aşağı kısmına giden bir tramvaya atladı. Hala acelesi vardı,sürükleniyordu.Bellibirkalıbıizliyorduvesonunagelmek,durmakistiyordu.İş Bölüşümü Merkezi Atama ofisine giderek Takver'in gittiği topluluğagönderilmekisteyecekti.

Bilgisayarları ve devasa eşgüdüm göreviyle İşBöl bütün bir meydanıkaplıyordu; yapıları Anarres standartlarına göre güzel ve heybetliydi, ince,açıkçizgilerivardı. İçeride,yüksek tavanıarıveambargörünüşüyleMerkezi

Atama,insanlarlavehareketledoluydu,duvarlaratamaduyurularıyla,şuyadabu işi yapmak için hangi masaya ya da bölüme gidileceğiyle ilgiliyönergelerlekaplıydı.

Shevek sıralardan birinde beklerken önündekilerin, on altı yaşında biroğlanlaaltmışlıkbiradamınkonuşmasınıdinliyordu.Oğlanbiraçlıkönlemegörevine gönüllü yazılıyordu. Soylu duygularla doluydu, kardeşlik,maceraperestlik ve umut taşıyordu her yanından. Kendi başına gidiyorolmaktan,çocukluğunuarkadabırakmaktançokmutluydu.Çocuklargibi,çokkonuşuyordu, sesi henüz kalın tonlara alışmamıştı. Heyecanlı konuşmasıözgürlük, özgürlük! diye çınlıyordu her sözcüğünde; yaşlı adamın sesikonuşmanın arasında gürüldeyip homurdanıyordu, takılıyor ama tehditetmiyordu, eğleniyor ama uyarmıyordu. Özgürlük, bir yere gidip bir şeyyapma yeteneği yaşlı adamın genç oğlanda övüp bağrına bastığı özellikti,kendine fazlaönemvermesiyledalgageçerkenbile.Shevekonlarıbüyükbirzevkledinledi.Sabahıngaripliklerinikırıyorlardı.

Sheveknereyegitmek istediğiniaçıklaraçıklamazmemurunkaşlarıçatıldıvebiratlasbulmayagitti,sonradaatlasıtezgahınüstünekoydu."Şimdibak,"dedikadın.Dişlek,küçük,çirkinbirkadındı;atlasınrenklisayfalarıüstündekielleri hareketli ve yumuşaktı. "İşte şurası Rolny, Kuzey Temaenia'ya uzananyarımada. Dev bir kumul yalnızca. Üstünde, yarımadanın sonundaki denizlaboratuvarlarındanbaşka bir şey yok, görüyormusun?Kumsal ise yalnızcabataklık ve tuzlalardan oluşmuş, ta Armoni'ye, bin kilometre öteye kadar.Batısındaysa Çorak Kumsallar var. Rolny'ye yaklaşabileceğin en yakın yerdağlarda bir kasaba olabilir.Amaorada acil görev istemiyorlar; kendilerineyetebiliyorlar. Yine de oraya gidebilirsin," diye ekledi biraz değişik bir sestonuyla.

"Rolny'yeçokuzak,"dediShevekharitayabakarak,KuzeydoğudağlarındaTakver'in doğduğu küçük, yalıtılmış kasabayı, Yuvarlak Vadi'yi fark etmişti."Deniz laboratuvarında temizlikçiye gereksinmeleri yokmu?Bir istatikçiye?Balıklarıbesleyecekbirine?"

"Bakarım."

İşBöl'üninsan/bilgisayardosyaağıimrenilecekbirverimliliklekurulmuştu.Memurun yapılan her iş, istenen her görev, gereksinilen her işçi ve bütünbunların dünya çapındaki toplumun ekonomisindeki öncelikleriyle ilgili

sürekli gelip giden bilgiler arasından istenen bilgiyi çekip çıkarması beşdakika sürmedi. "Yakın zamanda acil bir görev doldurulmuş - bu eş olmalı,değil mi? İstedikleri herkesi almışlar, dört teknisyen ve deneyimli bir ağcı.Kadrotamam."

Shevek dirsekleri üzerinde tezgaha dayanarak başını eğdi, kaşıdı, kendinegüveni tarafından maskelenen bir şaşkınlık ve yenilgi ifadesiydi bu. "Şey,"dedi,"neyapacağımıbilmiyorum."

"Bak,kardeş,eşingörevinekadarsüreli?"

"Belirsiz."

"Ama bir açlık önleme görevi, değil mi? Sonsuza dek böyle gitmeyecek.Gidemez!Bukışyağmuryağar."

Shevek kardeşinin açıksözlü, sempatik, rahatsız yüzüne baktı. Birazgülümsedi,çünküonunumutvermeyeçalışmasınıtepkisizbırakamazdı.

"Tekrarbirarayagelirsiniz.Buarada-

"Evet.Buarada,"dediShevek.

Kadınonunkararınıbekliyordu.

Karar onundu; seçenekler de sonsuzdu. Abbenay'da kalıp, eğer gönüllüöğrencibulabilirse,fizikdersleridüzenleyebilirdi.RolnyYarımadası'nagidip,araştırma istasyonunda herhangi bir yeri olmadan Takver'le birlikteyaşayabilirdi.Herhangi bir yerde bir şey yapmadanyaşayabilir ve günde ikikez kalkıp en yakındaki yemekhaneye giderek yemeğini yiyebilirdi. İstediğiherşeyiyapabilirdi.

Pravca'daki "çalışma" ve "oyun" sözcüklerinin aynı olmasının kuşkusuzgüçlü bir ahlaki önemi vardı. Odo benzetmeler dizgesinde "çalışma"sözcüğünün kullanılışından katı bir ahlakçılık çıkması tehlikesini görmüştü:hücreler birlikte çalışmalı, organizmanın en iyi çalışması, her öğeninçalışması,vb...Analoji'ninikitemelkavramıolanişbirliğiveişlev'inherikiside,iş'i,çalışmayıiçeriyordu.BirlaboratuvardakiyirmitesttüpüyadaAy'dakiyirmi milyon insanla yapılan bir deneyin kanıtlanması, ancak "işliyor mu"sorusununyanıtlanmasıylaolabilirdi.Odoahlakituzağıgörmüştü."Azizhiçbir

zamanmeşguldeğildir,"demişti,belkidebirazözlemle.

Amatoplumsalvaroluşuntercihlerihiçbirzamantekbaşınayapılamaz.

"Şey," dedi Shevek, "bir açlık önleme görevinden daha yeni döndüm.Yapılmasıgereken,bunabenzerbirşeyvarmı?"

Memur ona bir abla gibi baktı, inanmaz ama bağışlayıcı gözlerle. "Odadayaklaşıkyediyüzacilgörevduyurusuvar,"dedi."Hangisiniyeğlersin?"

"Matematiğegereksinimiolanvarmı?"

"Çoğunluklaçiftçilikvekalifiyeişçilikarıyorlar.Mühendislikeğitiminvarmı?"

"Pekyok."

"Peki,eşgüdümişivar.Bununiçinrakamlardananlamakgerekir.Bunasıl?"

"Olur."

"Güneybatı'da,Toz'dabiliyorsun."

"Daha önce Toz'da bulunmuştum. Ayrıca, dediğin gibi, bir gün yağmuryağacak."

Kadın gülümseyerek başını salladı ve Shevek'in İşBöl kaydını doldurdu:ÇIKIŞ Abbenay, KB, Mer Bil Ens GiDiş Dirsek, GB, eşgüd,fosfat fabi: AciLGRV:5-1-3-165-belirsiz.

DokuzuncuBölümUrras

Shevek,sabahayiniiçinTemelArmoni'yiçalanibadeteviçanlarıylauyandı.Her nota, kafasının arka tarafına vurulan bir darbe gibi geliyordu. O kadarhasta ve yorgundu ki, uzun bir süre oturacak gücü bile bulamadı kendinde.Sonunda banyoya gidip uzun, soğuk bir duş yapmayı başardı, bu da başağrısınıbirazgeçirdi; amabütünbedenionagaripgeliyordu - sankikötülükdoluydu. Yeniden düşünebilmeye başladığında, bir gece öncesinden, Vea'nınpartisinden canlı, duygusuz küçük sahneler, çeşitli anlar ve zaman kırıntılarıgözünde canlanmaya başladı. Onları düşünmemeye çalışıyordu, ama başkahiçbirşeydüşünemezolmuştu.Herşey,herşeykötüolmuştu.Masasınaoturduve orada sabit gözlerle, hareketsiz, kendini sersefil hissederek yarım saatkadaröylecekaldı.

Daha önceleri utandığı, kendini aptal hissettiği olmuştu, hem de yeterinceçok.Gençbir adamkenbaşkalarınınonugarip,kendilerinden farklıbirigibigördükleriduygusunakapılıpacıçekmişti;dahasonrakiyıllardaAnarres'tekidostlarının birçoğunun kızgınlığı ve nefretini kasıtlı olarak üstüne çektiğinifarketmişti.Amahiçbirzamanonlarınyargısını tamolarakkabuletmemişti.Hiçbirzamanutanmamıştı.

Bufelçediciutancın, tıpkıbaşağrısıgibi, sarhoşolmayı izleyenkimyasalbir olay olduğunu bilmiyordu. Bilseydi de onun için değişen pek bir şeyolmayacaktı. Utanç -kötülük ve yabancılaşma duygusu- onun için bir vahiyolmuştu. Şimdi her şeyi yeni bir açıklıkla, ürkütücü bir açıklıkla, hem deVea'daki akşamın tutarsız anılarından çok daha ötelere uzanarak görüyordu.OnaihanetedenyalnızcazavallıVeadeğildi.Kusmayaçalıştığıyalnızcaalkoldeğildi;Urras'tayediğiekmekti.

Dirseklerini masaya dayayıp başını elleri arasına aldı, ellerini ağrınınmerkeziolanşakaklarınabastırdı;yaşamınautancınışığıaltındabaktı.

Anarres'te, toplumunun beklentilerinin aksine, bireysel olarak yapmasıgereken işi seçmişti.Bunuyapmak isyanetmekdemekti: kendini toplum için

tehlikeyeatmak.

Burada, Urras'taysa, isyan eylemi bir lüks, bir kendini adamaydı. A-io'dafizikçiolmakdemek,topluma,insanlığa,doğruyadeğil,Devlet'ehizmetetmekdemekti.

Bu odadaki ilk gecesinde onlara meydan okuyarak ve merakla, "Beni neyapacaksınız?" diye sormuştu. Şimdi kendisini ne yaptıklarını biliyordu.Chifoilisk ona aşikar gerçeği söylemişti. Ona sahip olmuşlardı. Onlarlapazarlık etmeyi düşünmüştü; ancak çok saf bir anarşistin düşünebileceği birşeydi bu. Birey Devlet'le pazarlık edemezdi. Devlet güçten başka bir paratanımaz:Üstelikparayıdakendisibasar.

ŞimdiUrras'a gelmekle hata ettiğini -bütün ayrıntısıyla, başlangıcından buyana,bütünyönleriyle-görüyordu;builkbüyükhatasıydı,belkideyaşamınınsonuna dek onu izleyecek bir hata. Bir kere bunu görünce, aylardır bastırıpgörmeyi reddettiği bütün kanıtları yeni baştan düşününce (orada hareketsizoturarak bunu yapması oldukça uzun bir zaman aldı), sonunda Vea'ylaaralarındageçensaçmavedayanılmazosonsahneyegeldiğindeonubirkezdaha yaşayıp yüzünün kulakları çınlamaya başlayıncaya dek kızardığınıhissedincehepsi geçti.Alkol sonrası bugözyaşı seli içindebile hiç suçlulukduymuyordu. Hepsi geçmişti, düşünülmesi gereken her şey düşünülmüştü,şimdineyapmalıydı?Kendinibirhapishaneyekilitlediğinegöre,nasılözgürbiradamgibidavranabilirdi?Politikacılariçinfizikyapmayacaktı.Artıkaçıktıbu. Eğer çalışmayı bırakırsa, eve gitmesine izin verirler miydi? Bunudüşününcederinbirnefesaldıvebaşınıkaldırıppencerenindışındakigüneşli,yeşil manzaraya görmeyen gözlerle baktı. ilk defa eve dönmeyi ciddi birolasılıkolarakdüşünmüştü.Budüşünce,çitleriyıkıpbütünözlemleriüzerinesalmaklatehditediyordu.

Shevek'i. Pravca konuşmak, dostlarla konuşmak, Takver'i, Pilun'u, Sadik'igörmek,Anarres'intozunadokunmak...

Gitmesine izinvermezlerdi.Kendinedüşeniödememişti.Ayrıcaodabunuyapamazdı:Vazgeçipkaçamazdı.

Parlak sabah güneşi altındamasasında otururken ellerini kasıtlı olarak vesertçe, iki, üç kez masanın kenarına vurdu; yüzü sakin ve düşünceligörünüyordu.

"Nereyegidiyorum?"dediyükseksesle.

Kapıçalındı.Eforkahvaltıtepsisivesabahgazeteleriyleiçeriyegirdi."Herzamanki gibi altıda geldim, ama uyuyordunuz," dedi tepsiyi imrenilecek birbeceriklilikleyerleştirirken.

"Düngecesarhoşoldum,"dediShevek.

"Sürdüğüsürecegüzeldir,"dediEfor."Başkabiristeğinizvarmı,efendim?Peki," dedi ve aynı beceriklilikle dışarıya çıktı, bu arada içeri giren Pae'yeeğilerekselamverdi.

"KahvaltınızıbölmekistemezdimShevek!İbadetEvi'ndendönüyordum,biruğrayayımdedim."

"Otur. Biraz kakao iç." Pae en azından onunla birlikte yermiş gibidavranmadanShevek'inyemekyemesineolanakyoktu.Paebirballıçörekalıptabağında ufaladı. Shevek kendini hala çok yorgun hissediyordu, ama şimdiçokacıkmıştıvekahvaltısınaenerjiylesaldırdı.Paekonuşmayıbaşlatmaktaherzamankindençoksıkıntıçekiyordu.

PaesonundaEfor'unmasanınüstünekoyduğukatlanmışgazeteleredokunduve"Halabupisliklerimialıyorsunuz?"dedieğlenenbirsestonuyla.

"Eforgetiriyor."

"Öylemi?"

"Ben istedim," dedi Shevek, bir anlık araştıncı bir bakışla Pae'yi süzerek."Ülkenizi anlama yetimi arttırıyorlar. Alt sınıflarınızla ilgileniyorum.Anarres'lilerinçoğualtsınıflardangelmiştir."

"Evet,tabiiki,"dedigençadam,saygılıgörünüyorvebaşıylaonaylıyordu.Bir parça ballı çörek yedi. "Galiba biraz kakao alacağım," dedi ve tepsininüstündekizili çaldı.Eforkapıdabelirdi. "Bir fincandaha,"dediPaearkasınadönmeden."Şey,efendim,"dedi."Siziyinegezdirmeyidüşünüyorduk,havalargüzelleşiyor,ülkeninbaşkataraflarınıdagösterecektik.Belkideyurtdışınabiryolculuk. Ama maalesef bu lanet olası savaş bu tür planların hepsini suyadüşürdü."

Shevek en üstteki gazetenin başlığına baktı: İO VE THU BENBİLİBAŞKENTİYAKINLARINDAÇATIŞIYOR.

"Telefakstadahayenihaberlervar,"dediPae. "Başkentikurtardık.GeneralHavevertyenidenbaşageçecek."

"Ozamansavaşbittimi?"

"Thu doğudaki iki bölgeyi elinde tuttuğu sürece bitmez." "Anlıyorum. Ohalde sizin ordunuz ve Thu'nun ordusu BenbiIi'de savaşacak. Ama buradadeğil."

"Hayır,hayır.Onlarınbiziyadabizimonlarıişgaletmemiztambirdelilikolurdu.Savaşıyüksekuygarlıklarınbağrınagetirenbutürbarbarlıklarıçoktanaştık!Güçdengesibutürasayişeylemleriylekorunuyor.Ancak,resmiolaraksavaştayız. Bu yüzden bütün o sıkıcı eski kısıtlamalar gündeme gelecekkorkarım."

"Kısıtlamalarmı?"

"Öncelikle, Asil Bilimler Enstitüsü'ndeki araştırmalar gizlilik kazanacak.Aslında önemli sayılmaz, yalnızca hükümetten bir on ay alacağız. Bazen deyüksek düzeydeki yetkililer anlamadıklan bir makalenin tehlikeli olduğunudüşünürlerse yayımlanması biraz gecikebilir... Korkarım yolculuk da birazkısıtlanacak, özellikle siz ve buradaki diğer yabancılar için. Savaş durumusürdükçe,sanırımBaşbakan'dan izinalmadankampüsü terkedemeyeceksiniz.Ama bunu pek önemsemeyin. Ben sizi her istediğinizde bütün oformalitelerdengeçmedenburadançıkarabilirim."

"Anahtarlarelinde,"dediShevekmuzipçebirgülümsemeyle.

"Eh, benim uzmanlığım bu. Kuralları bozup otoriteleri altetmekten büyükzevkalırım.Belkidedoğalbiranarşistim,öyledeğilmi?Şuihtiyarbunakdaneredekaldı?Birfıncanistemiştim."

"Getirmekiçinaşağıya,mutfağainmesigerekiyor."

"Günün yarısını orada geçirmesi gerekmiyor. Neyse, beklemeyeceğim.Sabahtankalanzamanınızıdabençalmayayım.Buarada,sonUzayAraştırmaVakfıBülteni'nigördünüzmü?Reumere'ninyanıtlayıcıhakkındakitasarılarını

basmışlar."

Yanıtlayıcıdane?"

"Anında iletişim aygıtına verdiği ad. Zamancılar -bu siz oluyorsunuz-zaman-süredurum denklemlerini çıkarabilirse, mühendislerin de -bu da ooluyor-birkaçhaftayadabirkaçayiçindeaygıtıyapabileceklerini,böylecedekuramındoğruluğunukanıtlayabileceklerinisöylüyor."

"Mühendislerin kendileri, nedensel geri çevrilebilirliğin somutkanıtları.Baksana, ben daha nedeni oluşturmadan Reumere sonucunu elde ediyor."YenidengüIümsedi,bukezpekmuzipsayılmazdı.Paeçıkıpkapıyıarkasındankapattıktan sonra Shevek birdenbire ayağa kalktı. "Seni gidi iğrenç, çıkarcıyalancı!" diye bağırdı Pravca, yüzü öfkeden bembeyaz olmuş, bir şey kapıpPae'ninarkasındanfırlatmamakiçinyumruklarınısıkmıştı.

Efor tepsi içinde bir fincan ve bir tabak taşıyarak içeriye girdi.Birdenbiredurdu,endişeligörünüyordu.

"TamamEfor.Pae-Paeiçmektenvazgeçti.Hepsinigerigötürebilirsin."

"Peki,efendim."

"Dinle,birsürehiçziyaretçiistemiyorum.Onlarıengelleyebilirmisin?"

"Kolay,efendim.Özellikleistemediğinizbirivarmı?"

"Evet,Pae...Hiçkimseyiistemiyorum.Çalıştığımısöyle."

"Bunu duyduğuna sevinecektir efendim," dedi Efor, bir an kırışıklıklarıkötülükle dolup eridi; sonra saygılı bir içtenlikle, "İstemediğiniz hiç kimsebenden geçemeyecek," dedi ve en sonunda resmileşti, "Teşekkür ederim,efendim,iyigünler."

YiyecekveadrenalinShevek'intutukluğunudağıtmıştı.Odadabiraşağı,biryukarı yürüdü durdu, tedirgindi, yerinde duramıyordu... Bir şeyler yapmakistiyordu:Biryıldıraptallıketmektenbaşkahiçbirşeyyapmamıştı.Artıkbirşeyleryapmasınınzamanıgelmişti.

Peki,burayaneyapmayagelmişti?

Fizikleuğraşmaya.Yeteneklerisayesinde,herhangibirtoplumdakiherhangibir yurttaşın hakkı olan şeyleri istemek için: çalışma, çalışırkengereksinimlerini gidermeve ürününü tüm isteyenlerle paylaşmahakkını.BirOdocuvebirinsanolarakhaklarını.

Yardımsever ve koruyucu ev sahipleri onun çalışmasına izin vermişler,üstelik de çalışırken gereksinmelerini karşılamışlardı, bu tamamdı. Sorunüçüncü ayakta çıkıyordu. Ama kendisi de oraya henüz ulaşmamıştı. İşiniyapmamıştı.Elindeolmayanşeyipaylaşamazdı.

Masayagitti,oturduvedar,modayauygunpantolonununenzorerişilebilenve en az işe yarayan cebinden birkaç karalanmış kağıt parçası çıkardı. Buparçalarıparmaklarıylayaydıvebaktı.Sabul'abenzediğinifarketti,çokküçükharflerle, kısaltmalarla, kağıt parçalarına yazıyordu. Şimdi Sabul'un nedenböyle yaptığını anlıyordu: Sabul sahiplik ve saklama duyguları içindeydi.Anarres'tepsikopatlıkolarakkabuledilenşeyUrras'taakılcıbirdavranıştı.

Shevek yine son derece hareketsiz, başı eğik oturuyor ve üzerine GenelZamanKuramı'nınşuankihaliyleçeşitliönemlinoktalarınınotettiğiikiküçükkağıtparçasınıinceliyordu.

Sonrakiüçgünboyuncamasadaoturupoikikağıtparçasınabaktı.

Bazenayağakalkıpodadadolaşıyor,birşeyleryazıyoryadabilgisayarınıkullanıyordu; Efor'dan yiyecek bir şeyler getirmesini istiyor ya da yatıpuyuyakalıyordu.Sonrayinemasayagidipoturuyordu.

Üçüncü günün akşamında, değişiklik olsun diye, şöminenin önündekimermer bölmede oturdu. Bu odaya, bu şirin hapishane hücresine ilk girdiğigece,buradaoturmuştu,genellikledekonuklarıolduğundaoradaoturuyordu.Şuandakonuklarıyoktu,amaSaioPaedüşünüyordu.

İktidarpeşindekoşanherkesgibiPaedeşaşılacakderecededargörüşlüydü.Aklı çokbasit, engelleyicibirbiçimdeçalışıyordu;derinlik, etki,hayalgücüeksikti.Aslında ilkel bir aygıttı.Yine de olanakları gerçekti, biraz bozulmuşolmasına karşın tümüyle yitmemişti. Pae çok akıllı bir fizikçiydi. Dahadoğrusu, fizik konusunda çok zekiydi. Herhangi bir özgün çalışmayapmamıştı, ama fırsatçılığı, avantajların nerede yattığını sezme duyusu onuher defasında en umut verici alana yöneltiyordu. Tıpkı Shevek gibi onun danerede çalışmaya koyulmak gerektiğini anlama yeteneği vardı, bu yüzden de

Shevekonunbuözelliğine,tıpkıkendindekiaynıözelliğesaygıduyduğugibisaygı duyuyordu; çünkü bu, bir bilim adamının en önemli özelliklerindenbiriydi. Shevek'eArz dilinden çevrilen kitabı, son zamanlarda aklını gitgidedaha fazla meşgul eden fikirleri içeren Görecelik Kuramları üzerinesempozyumuverenPae'ydi.AcabaUrras'ayalnızcadüşmanıyla,SaioPae'ylekarşılaşmakiçingelmişolabilirmiydi?Onuaramakiçin,kendikardeşlerivedostIarından alamadığı şeyi, hiçbir Anarresona veremeyeceği şeyi -yabancının,dışdünyalınınbilgisini,haberi-ondan,düşmanındanalabileceğinibilerekgelmişolabilirmiydi?

Pae'yiunuttu.Kitabıdüşündü.Kitabıntamolarakhangiözelliğininkendisinibukadaretkilediğiniaçıkçaortayakoyamıyordu.

Nedeolsaiçindekifiziğinbüyükbirkısmınınmodasıgeçmişti;yöntemlerdolambaçlıydı,yabancıdavranışbazenhiçkabuledilemezoluyordu.Arz'lılarentelektüel emperyalistler, kıskanç duvar örücülerdi.Kuramı bulanAinsetainbilefıziğininyalnızcafizikselusulükapsadığıvemetafızik,felsefiyadaahlakiusuleuygulanmamasıgerektiğiuyarısınıyapmagereğiduymuştu.Bu tabiikiyüzeysel olarak doğruydu; yine de akılcı olanla algılanan arasındaki, ruh vemaddearasındakiköprüyü,sayı'yı,AsilBilim'ineskikurucularınındediğigibi"Tartışılmaz Sayı"yı kullanmıştı. Matematiği bu şekilde vurgulamak, bütünusullerdenöncegelenveonlarayolaçanusulükullanmakdemekti.Ainsetainbunu biliyordu; sevgi dolu bir dikkatle, fiziğinin aslında gerçekliğibetimlediğineinandığınıbelirtmişti.

Yabancılık ve tanışıklık:Arz'lının düşüncesinin her hareketinde Shevek bubileşimi buluyor, sürekli şaşırıyordu. Aynı zamanda da sempati duyuyordu:çünküAinsetaindebirbirleşikalankuramıüzerineçalışıyordu.Yerçekiminiuzay-zamanın geometrisinin bir işlevi olarak açıkladıktan sonra bu sentezielektromanyetik güçleri de kapsayacak şekilde genişletmeyi amaçlamıştı.Başaramamıştı.

Yaşadığı sürede de, ölümünden sonraki birçok yıl içinde de kendidünyasınınfızikçilerionunyöntemineveyenilgisinesırtçevirmişler,verimliteknolojik sonuçlarıyla kuantum kuramının görkemli tutarsızlıklarını takipetmişler,ensonundadateknolojikusulleokadaryoğunolarakilgilenmişlerdiki bir çıkmaza girmişler, hayal güçleri tükenmişti. Yine de özgün sezgiIeritutarlıydı: bulundukIarı noktada, ilerleme, Ainsetain'in reddetmek istediğibelirsizliği önlerine sermişti. Bu reddetme de aynı derecede doğru çıkmıştı

uzun vadede. Yalnızca, bunu kanıtIayacak araçlardan yoksundu. Bu araçlar,Saeba değişkenleri ve sonsuz hız ve karmaşık neden kuramlarıydı. Onunbirleşikkuramı,Cetifıziğindevardı,amaonunkabuletmekistemeyebileceğiterimlerle; çünkü ışık hızının sınırlayıcı bir etken olması onun büyükkuramları için temel bir nokta olmuştu. Her iki Görecelik Kuramı da oncayüzyıldansonrabileaynıderecedegüzel,geçerliveyararlıydı,amaherikisidekanıtlanamayanvebazıdurumlardatersikanıtlanmışbirhipotezebağlıydı.

Amabütün öğeleri kanıtIanabilir biçimde doğru olan bir kuram, basit birtotolojiolmazmıydı?Çemberikırıpilerlemekiçintekşans,kanıtlanamazlık,hattayanlışlanabilirlikbölgesindeyatıyordu.

Budurumda,gerçektenaynıandavarolmahipotezinin-Shevek'inbusonüçgündür, hatta son on yıldır kafasını umutsuzca çarpıp durduğu sorunun-kanıtIanamazlığıönemlimiydi?

Sanki sahip olabileceği bir şeymiş gibi kesinlik peşinde koşup durmuştu.Verilemeyen,verildiğizamandabirhücrehalinegelecekolanbirgüvence,birgarantiistiyordu.Aynıandavarolmahipoteziningeçerliliğinibirvarsayabilsegöreceliğin sevimli geometrilerini kullanmaözgürlüğünükazanacaktı; sonradadevametmekolanaklıolacaktı.Birsonrakiadımsondereceaçıktı.Artardagelenlerin aynı anda varolması, bir dizi Saeba dönüşümüyle halledilebilirdi;böyleyaklaşıncadaardındangelmekveoradaolmakbirbirinikarşılıklıolarakdıştalamıyordu.Ardışıklık ve Eşzamanlılık bakış açılarının temelde aynı şeyolduğuaçıkçaortayaçıkıyordu;aralıkkavramıevrenindurağanvedevingenözelliklerinibirleştirmeyeyarıyordu.Onyıldırgerçeğebakıpnasılolmuştudagörememiştibunu?

Devametmekhiçdezorolmayacaktı.Aslındadevametmiştibile.Oradaydı.Uzak geçmişteki bir yanılgıyı anlamasının sonucunda kazandığı yönteme builk, görünürde yüzeysel bakışıyla bile, ardından gelecek her şeyi görmüştü.Duvar yıkılmıştı.Görüntühemaçık, hemdebütünseldi.Gördüğübasitti; herşeyden daha basit. Basitlikten oluşuyordu: kendinde bütün karmaşıklıkları,bütünumutlarıbarındırıyordu.Birvahiydi.Açıkyoldu,evegidenyol,ışıktı.

Ruhugünışığınakoşanbirçocukgibiydi.Sonyoktu,sonyoktu...

Yine de bütün rahatlığı ve mutluluğuna karşın korkudan titriyordu; ellerititriyor, gözleri güneşe bakarmış gibi sulanıyordu. Nede olsa ten saydam

değildir.İnsanınyaşamıboyuncabeklediğibirşeyingerçekleştiğinibilmesidegariptir,fazlasıylagarip.

Yine de aynı çocuksu coşkuyla bakmaya ve daha uzağa gitmeye devamediyordu,takidahaöteyegidemeyenedek;gerigeldivegözyaşlarıarasındanbaktığında odanın karardığını, yüksekteki pencerenin yıldızlarla doluolduğunugördü.

Oangeçmişti;gittiğinigördü.Onatutunmayaçalışmadı.Onunkendininbirparçası değil, kendisinin o anın bir parçası olduğunu biliyordu. Onunelindeydi.

Bir süre sonra titreyerek ayağa kalkıp ışığı yaktı. Odada biraz dolaşıpnesnelere,birkitabınkabına,bir abajuradokundu,bu tanıdıkeşyalara,kendidünyasına dönmekten mutluydu - çünkü şu anda bu gezegenle o gezegen,Urras'la Anarres arasındaki fark onun için deniz kıyısındaki iki kum tanesiarasındakifarktandahaanlamlıgelmiyordu.Artıkuçurumlar,duvarlaryoktu.Artıksürgünyoktu.Evrenintemeltaşlarınıgörmüştü,sağlamdılar.

Yatakodasınadoğruyavaşça,birazdengesizceyürüdü;soyunmadanyatağaattıkendini.Kollarınıbaşınınarkasındakavuşturaraköyleceuzandı,aradabiryapılması gereken işin şu ya da bu ayrıntısını planlıyor ya da öngörüyordu;ciddivekeyiflibirminnetduygusuiçindeydi,buminnettenyavaşyavaşsakinbirhayaldünyasına,oradandauykuyakaydı.

On saat uyudu. Aralık kavramını ifade etmekte kullanılacak denklemleridüşünerek uyandı. Masaya gidip denklemler üzerinde çalışmaya başladı. Oakşamüstü bir dersi vardı, gidip verdi; akşam yemeğini Kıdemli ÖğretimÜyeleriYemekhanesindeyerkenmeslekdaşlarıylahavadansudan, savaştanveaçtıkları herhangi başka bir konudan bahsetti. Eğer onda bir değişiklik farkettilersebilebunuanlayamadı,çünküaslındaonlarınfarkındadeğildi.Odasınadöndüveçalıştı.

Urrasgünüyirmisaatti.Sekizgünboyuncagündeoniki,onaltısaatinimasabaşında ya da odada tur atarak, gözleri çoğunlukla sıcak bahar güneşinin,yıldızlann ya da sarımsı, küçülen ayın ışığıyla parlayan pencerelere dönükgeçiriyordu.

KahvaltıtepsisiylegelenEforonuyatağınüzerindeyarıgiyinikyatarkenveyabancı bir dildekonuşurkenbuldu.Onuuyandırdı.Shevek irkilerekuyandı,

kalktıvediğerodaya,tümüyleboşmasayayürüdü;silinmişbilgisayarabaktı,sonra kafasına vurulmuş, ama henüz bundan haberi olmayan bir adam gibiorada durdu. Efor onu yeniden yatırınayı başardı, sonra da, "Ateşiniz varefendim,"dedi."Doktoruçağırayımmı?"

"Hayır!"

"Eminmisiniz,efendim?"

"Hayır!Burayakimseyisokma.Hastaolduğumusöyle,Efor."

"O zaman kesinlikle doktor getirirler. Hala çalıştığınızı söyleyebilirim,efendim.Bundanhoşlanırlar."

"Çıktığın zaman kapıyı kilitle," dedi Shevek. Saydam olmayan bedeni onuyarıyoldabırakmıştı;yorgunluktanzayıfdüşmüştü,buyüzdendeendişeliveürkekti. Pae'den, Oiie'den, polis arama ekibinden korkuyordu. Urras polisi,gizli polis hakkında duyduğu, okuduğu, yarı anladığı her şey capcanlı vekorkunçbir şekilde aklınageldi, tıpkıhastaolduğunukabul edenbir insanınaklına kanser hakkında okuduğu her sözcüğün gelmesi gibi.Ateşin getirdiğitedirginlikiçindeEfor'abaktı.

"Bana güvenebilirsiniz," dedi adam hafif, iğneleyici, atak bir tavırla.Shevek'e bir bardak su getirdi, sonra dışarıya çıktı ve ardından dış kapınınkilidininsesiduyuldu.

Sonraki iki gün boyunca, Shevek'e, uşak olarak eğitimiyle en küçükbağlantısıolmayanbirzarafetlebaktı.

"Sendoktorolmalıymışsın,Efor,"dediShevek,zayıflığıyalnızcabedensel,fazlazararlıolmayanbirhalsizliğedönüşünce.

"Benim hanım da öyle der. Şifayı kaptığında benden başka kimsenin onabakmasınıistemez.'Sendeyetenekvar,'der.Sanırımvar."

"Hiçhastalarlauğraştınmı?"

"Hayır, efendim. Hastanelere bulaşmak istemem. O hamamböceğiyuvalarındanbirindeöleceğimgünelanetolsun."

"Hastanelermi?Nesivar?"

"Önemli değil, efendim, siz kötüleşirseniz oraya götürülecek değilsiniz,"dediEfornazikçe.

"Neyikastediyorsunohalde?"

"Bizim gittiğimiz türden hastaneleri. Pislik içinde. Bok gibi,"dedi Efor,sesindevahşilik yoktu, betimleyiciydi. "Eski.Bir çocuğuhastanedekaybettik.Yerdedeliklervar,büyükdelikler,kirişlergözüküyor,anlıyormusunuz?'Nasılolur?' diyorum. Anlıyor musunuz, deliklerden fareler geliyor, doğrucayataklara.'Eskibina,'diyorlar,'Altıyüzyıldırhastaneolarakkullanılıyor.'AdıYoksullarİçinKutsalUyumKurumu.Kendisiisebombok."

"Hastanedeölenseninçocuğunmuydu?"

"Evet,efendim,kızımLaia."

"Nedenöldü?"

"Kalpkapağı.Öyledediler.Pekbüyümedi.Öldüğündeikiyaşındaydı."

"Başkaçocuğunvarmı?"

"Yaşayanyok.Doğanüçtane.Benimhanımaçokdokundu.

Ama şimdi diyor ki, 'Eh, n'apalım, onları daha fazla düşünüp üzülmeyegerekyok,nasılsadaha iyi oldu.'Sizin içinyapabileceğimbaşkabir şeyvarmı, efendim?" Efor'un birdenbire üst sınıf sözdizimine geçmesi Shevek'işaşırttı;sabırsızca,"Evet!"dedi."Konuşmayadevamet."

Kendiliğindenkonuştuğu,hastaolduğuve suyunagitmekgerektiği içinbukezEforirkilmedi."BikeresindeOrduhekimiolmakistediydim,"dedi."Amaonlar daha erken davrandılar. Askere alındım. 'Emir eri olcaksın,' dediler.Oldum.İyieğitim,düzenli.Ordu'dandadoğrucakibarbeylerinhizmetine."

"Ordu'da doktor olarak yetiştirilebilir miydin?" Konuşma sürüp gitti.Shevek'in izlemesi zordu, hem dil, hem de içerik olarak. Hiçbir zamandeneyimini yaşamadığı şeyler anlatılıyordu ona. Yaşamı boyunca fare, ordubarakası, akıl hastanesi, düşkünler evi, rehinci, idam, hırsız, kiralık ev, ev

sahibi, çalışmak isteyip de yapacak iş bulamayan bir insan, hendekte ölü birbebekgörmemişti.

BütünbunlarEfor'unanılarındaolağanşeyleryadaolağandehşetlerolarakgeçiyordu. Shevek hepsini anlayabilmek için hayal gücünü çalıştırmak veUrras hakkında öğrendiği en ufak bilgi kırıntısını bile yardıma çağırmakzorundakalıyordu.Yinedeburada şu anadekgördüğüher şeydençokdahafarklıbirşekildetanıdıkgeliyorlardıveanlıyordu.

Anarres'te, okulda öğrendiğiUrras buydu.Atalarının kaçıp açlığı, çölü vesonsuz sürgünü yeğledikleri dünya buydu.Odo'nun düşüncesini oluşturan veonusözedöktüğüiçinsekizkezhapseatandünyabuydu.Kenditoplumundakiideallerininkökenindekiinsanacısı-yeşerdikleritoprak-buydu.

"GerçekUrras"değildi.OnunveEfor'uniçindebulunduklarıodanıngururuvegüzelliğienazEfor'unalışıkolduğusefaletkadargerçekti.Shevek'egöredüşünenbir adamın işi, bir gerçekliği bir diğeri adına reddetmekdeğil, onuiçermekvebirleştirmekti.Kolaybirişdeğildi.

"Yineyorgungörünüyorsunuz,efendim,"dediEfor."Eniyisidinlenin."

"Hayır,yorgundeğilim."

Efor bir an için Shevek'i inceledi. Efor bir uşak işlevi görürken kırışık,traşlı yüzü oldukça ifadesizdi; son bir saat içinde Shevek o yüzün sertlik,mizah, sinizm ve acı arasında inanılmaz değişiklikler geçirdiğine tanıkolmuştu.Şuandasempatiduyan,amauzakbirifadesivardı.

"Sizingeldiğinizyerdenfarklı,"dediEfor."Çokfarklı."

"Oradakimseişsizdeğil."

Sesindehafifbirironiyadasoruvardı."Değil."

"Kimseaçdadeğil."

"Başkasıyerkenkimseaçkalmaz."

"Hmm."

"Ama aç kaldığımız oldu. Açlık çektik. Sekiz yıl önce bir açlık oldu.Bebeğine verecek sütü olmadığı için, verecek hiçbir şeyi olmadığı içinbebeğiniöldürenbirkadıntanıdım.Anarres'teherşey...balşekerdeğil,Efor."

"Bundan eminim, efendim," dedi Efor kibar dile garip dönüşlerindenbiriyle;sonrasuratınıburuşturupdudaklarınıbüzerek,

"Yinedeoradaonlardanhiçbiriyok!"dedi.

"Onlarmı?"

"Biliyorsunuz,bayShevek.Birzamanlarsöylemiştiniz.Sahipler."

Ertesi akşam Atro uğradı. Pae de gözlüyor olmalıydı, çünkü Efor yaşlıadamı içerialdıktanbirkaçdakikasonraodageldi, içerigirdiveensevimlihaliyle Shevek'e rahatsızlığının nedenini sordu. "Bu son haftalarda çok fazlaçalışıyorsunuz, efendim," dedi, "kendinizi böyle yormamalısınız." Oturmadı,az sonra da nezaket göstererek gitti. Atro "büyük çapta bir operasyon"olduğunusöylediğiBenbili'dekisavaştansözetmeyisürdürdü.

"Bu ülkedeki insanlar bu savaşı onaylıyorlar mı?" dedi Shevek, stratejiüzerinebirkonuşmayıkeserek.Bukonudakuşyemigazetelerindeherhangibirahlakiyargıolmamasıkafasınıkarıştırmıştı.Hepsibüyükheyecangöstermişti;kullandıkları sözcükler hükümetin yayımladığı telefaks bültenlerindekilerleçoğukezaynıydı.

"Onaylamak mı? Hepimizin yere yatıp Tanrı'nın cezası Thu' luların biziçiğnemesine izin vereceğimizi mi sandın? Dünya çapında bir güç olmastatümüztehlikede!"

"Amabeninsanlarıkastetmiştim,hükümetlerideğil.Savaşmakzorundaolaninsanları."

"Onlara ne? Seferberliğe alışıklar. Onlar bu iş için var, sevgili dostum!Ülkeleri adına savaşmak için. Sana bir şey söyleyeyim, bir kez emir almayaalışıncadünyada İO insanıkadar iyi askeryoktur.Barış zamanındaduygusalpasifizm yumurtlayabilir, ama cesaret orada, kabuğun altındadır. Bir ulusolarak bizim en önemli kaynağımız her zaman sıra neferleri olmuştur. Şuandakiönderliğimizeancakböyleulaşabildik."

"Ölüçocuklarıncesetleriniçiğneyerekmi?"dediShevek,amakızgınlıkvebelkide,kabuletmesede,yaşlıadamıkırmamaisteğisesiniboğduğuiçinAtroonuduymadı.

"Yoo," dedi Atro. "Ülke tehlikede olduğunda buradaki insanların ruhununçelik gibi olduğunu görürsün. Nio ve maden kentlerindeki birkaç düzenbozucu,ikisavaşarasındabirazgürültüçıkarır,amabayraktehlikeyegirinceinsanların safları nasıl sıklaştırdıklarını görmek gerçekten çok etkileyicidir.Buna inanmak istemediğini biliyorum. Odoculuğun derdi ne biliyor musundostum, biraz kadınsı olması. Yaşamın erkekçe yanlarını almıyor. 'Kan veçelik, savaşın parıltısı,' şairin dediği gibi. Odoculuk, cesareti- bayrak aşkınıanlamıyor."

Shevek bir dakika kadar sessiz kaldı, sonra kibarca, "Bu kısmen doğruolabilir,"dedi."Enazından,bizdehiçbayrakyoktur."

Atro gittikten sonra Efor yemek tepsisini almaya geldi. Shevek onudurdurdu. Ona yaklaştı, "Affedersin Efor," dedi ve tepsinin üstüne bir kağıtparçasıkoydu.Kağıda"Buodadamikrofonvarmı?"yazmıştı.

Uşak başını eğdi va kIlğıdı yavaşça okudu, sonra da Shevek'e yakınmesafeden, uzun uzun baktı. Sonra bir an için gözlerini kaldırıp şömineninbacasınabaktı.

"Yatakodası?"diyesorduShevekaynıyolla.

Efor hayır anlamında başını salladı, tepsiyi masaya koydu ve Shevek'inardından yatak odasına girdi. Kapıyı arkasından iyi bir uşağın sessizliğiylekapattı.

"İlk gün toz alırken fark ettiydim," dedi; gülümsemesi yüzünün çizgileriniserttepelerhalinegetiriyordu.

"Buradayokmu?"

Efor omuz silkti. "Hiç rastlamadım. Çasus hikayelerindeki gibi oradakimusluklarıaçıkbırakabilirimefendim."

Bok taburesinin görkemli altın ve fildişi kubbesine doğru yürüdüler. Eformusluklarıaçtı,sonraduvarlarıinceledi."Hayır,"dedi."Sanmam.Herhangibir

mikrofonu hemen bulurum. Bir zamanlar Nio'da bir adam için çalışırkenöğrendiydimbunu.Alıştımıkaçırmazinsan."

Shevek cebinden bir parça kağıt daha çıkardı ve Efor'a gösterdi. "Bununneredengeldiğinibiliyormusun?"

Paltosununcebindebulduğunottubu,"Bize,kardeşlerinekatıl!"

Efor,yavaşyavaş,kapalıdudaklarınıkımıldatarakokudu.Birduraklamadansonra"Neredengeldiğinibilmiyorum,"dedi.

Shevek hayal kırıklığına uğramıştı. Efor'un "efendi"sinin cebine bir kağıtkoymakiçinçokuygunbirkonumdaolduğunudüşünmüştü.

"Kimdengeldiğinibiliyorum.Biranlamda."

"Kimden?Onlaranasılulaşabilirim?"

Bir duraklamadaha. "Tehlikeli iş, bayShevek."Dönüpmusluklardan akansuyudahadaarttırdı.

"Senikarıştırmakistemiyorum.Banayalnızcanereyegideceğimisöyle...Nearayacağımı.Biradbileyeter."

Dahadauzunbirduraklama.Efor'unyüzüsertveacılıgörünüyordu."Ben-"dedi vedurdu.Sonra, anidenve çok alçakbir sesle, "BakınbayShevek, siziistediklerini, size ihtiyacımız olduğunu Tanrı biliyor, ama bakın, nasılolduğunubilmiyorsunuz.Nasılsaklanacaksınız?Sizingibibiri?Şuhalinizle?Burasıbirtuzak,amaheryerdetuzakvar.Kaçabilirsiniz,amasaklanamazsınız.Sizene söyleyeceğimibilmiyorum.Advermekkolay.HerhangibirNio'luyasorun,nereyegideceğinizigösterir.Yettiartık.Nefesalacakhavayaihtiyacımızvar.Amayakalanıpvurulursanızbennelerhissederim?Sekizaydırsizin içinçalışıyorum. Sizi sevdim. Size hayran oldum. Bana sürekli yaklaşıyorlar.'Hayır,'diyorum.'Rahatbırakınonu.İyibirinsano,bizimdertlerimizleilgisiyok.Bırakıngeldiğiyere,insanlarınözgürolduğuyeredönsün.BirkişiolsunşuiçindeyaşadığımızAllahıncezasıhapishanedenkaçsın!'"

"Geridönemem.Dahadeğil.Buinsanlarlatanışmakistiyorum."

Efor sessizdi. Belki de hayatı boyunca bir hizmetkar olmaya, itaat etmeye

alışmışolduğuiçinsonundabaşınısallayıpfısıldayarak"TuioMaedda,"dedi,"onubulun.EskiKentte,ŞakaCaddesi'nde.Manav."

"Pae kampüsten ayrılmamın yasak olduğunu söylüyor. Trene bindiğimigörürlersebenidurdurabilirler."

"Belkitaksi,"dediEfor."Sizebirtaksiçağırırım,merdivenlerdeninersiniz.DuraktanKaeOimon'utanıyorum.Kafasıçalışır.Amabilemem."

"Peki.Hemenşimdi.Paeazönceburadaydı,benigördü,hastaolduğumiçindışarıçıkmadığımısanıyor.Saatkaç?"

"Yedibuçuk."

"Şimdi gidersem, gideceğim yeri bulmak için önümde bütün gece var.Taksiyiçağır,Efor."

"Sizebirçantahazırlayayım,efendim-"

"Neçantası?"

"Giysiyeihtiyacınızolacak."

"Üstümdekileryeter!Haydigit."

"Hiçbirşeyalmadangidemezsiniz,"diyekarşıçıktıEfor;buonuherşeydendahafazlarahatsızvetedirginediyordu."Paranızvarmı?"

"Ha,evet.Paraalmalıyım."

Shevek hemen hareketlenmişti; Efor başını kaşıdı, yüzü asık ve mutsuzgörünüyordu,yinede taksiçağırmak içinholdeki telefonagitti.DöndüğündeShevek'ipaltosunugiymiş,holünkapısındabeklerkenbuldu."Aşağıinin,"dediisteksiz isteksiz. "Kae beş dakika içinde arka kapıda olacak.KoruCaddesi'niizlemesini söyleyin, orada ana kapıdaki gibi denetim yoktur. Kapıdangeçmeyin,kesinlikledurdururlar.".

"Bundandolayısenisorumlututarlarmı,Efor?"

İkisidefısıldıyordu.

"Sizingittiğinizibilmiyorum.Sabahdahakalkmadığınızısöylerim.Uyuyorderim.Buonlarıbirsüreoyalar."

ShevekEfor'unomuzlarınıtuttu,onukucakladıveelinisıktı.

"Sağol,Efor!"

"İyişanslar,"dediadamşaşkınlıkla.Shevekgitmiştibile.

Shevek'in Vea'yla geçirdiği masraflı gün nakit parasının büyük kısmınıbitirmişti, Nio'ya taksi yolculuğu da on birim daha tuttu. Büyük bir metroistasyonunda indi, sonra haritasını kullanarak, metro yoluyla, kentin henüzgörmediği bir bölgesine,EskiKent'e ulaştı. ŞakaCaddesi haritada yoktu, buyüzden Eski Kent'in merkez istasyonunda trenden indi. Devasa mermeristasyondan caddeye çıktığında şaşkınlıkla durdu. Burası Nio Esseia'yabenzemiyordu.

İnce, puslu bir yağmur yağıyordu, hava oldukça karanlıktı; hiç sokaklambası yanmıyordu. Direkler vardı, ama lambalar ya yakılmıyordu, ya daampulleri kırılmıştı. Ötede beride pancurlu pencerelerin bazılarından sarıışıklarsızıyordu.Sokağınaşağısında,etrafındabirgrupadamınyüksekseslekonuşarak oturduğu bir kapıağzından dışarıya ışık vuruyordu. Yağmurlakayganlaşan kaldırım kağıt ve süprüntü parçalarıyla kirlenmişti. Dükkanönleri, çıkarabildiği kadarıyla hep alçaktı ve hepsi ağır, madenden ya datahtadanyapılmışpancurlarlakapalıydı,yalnıziçlerindenbiriyanmış,karaveboştu,kırıkpencerelerinçerçevelerineyapışmışcamparçalarıhaıaduruyordu.İnsanlarsessiz,acelecigölgelerhalindegeçipgidiyorlardı.

Yaşlı bir kadın merdivenlerde arkasından geliyordu, Shevek ona yolusormak için arkasına döndü. Metro girişini gösteren sarı kürenin ışığındakadının yüzünü açıkça gördü: beyaz ve kırışık yüzünde bitkinliğin ölgün,düşman bakışı vardı. Büyük, cam küpeler yanaklarında salınıyordu.Merdivenleri zorlukla çıkıyordu; yorgunluktan, romatizmadan ya da birbelkemiği hastalığından dolayı kamburu çıkmıştı.Ama düşündüğü gibi yaşlıdeğildi;otuzyaşındabileyoktu.

"ŞakaCaddesi'ninneredeolduğunusöyleyebilirmisiniz?"diyesordukadınakekeleyerek. Kadın ona kayıtsızlıkla baktı, merdivenierin başına geldiğindeadımlarınısıklaştırdıvehiçbirşeysöylemedenyolunadevametti.

Sheveksokaktagelişigüzelyürümeyebaşladı.AnikararınınveİeuEun'dankaçışınınverdiği heyecan şimdikorkuya, takip edilmeve aranmaduygusunadönüşmüştü. Kapının etrafındaki gruba yaklaşmadı, içgüdüsü ona tek başınabirinin bu tür insanlara yaklaşmaması gerektiğini söylüyordu. Önünde tekbaşına yürüyen bir adam görünce yetişip sorusunu yineledi. Adam,"Bilmiyorum,"deyipyolunadevametti.

Yoladevametmektenbaşkaçareyoktu.Yürüdüğücaddeyidikolarakkesendahaiyiaydınlatılmışbircaddeyesaptı,cadde ışıklıpanolarvereklamlardanoluşanloş,korkunçbirgösterişlilikleherikiyöndesisliyağmurakarışıyordu.Birçok içki dükkanı ve rehinci vardı, bazıları hala açıktı. Sokakta bir sürüinsan vardı, yanından geçiyorlar, içki dükkanlarına girip çıkıyorlardı. Suyolunda bir adam yatıyordu, giysisi başına dolanmıştı, yağmurda yatıyordu,uyuyordu,hastaydı,ölüydü.Shevekadamaveadamahiçaldırışetmedengeçipgidenleredehşetlebaktı.

Orada büyülenmiş gibi dururken biri yanında durup yüzüne baktı; kısa,traşsız, eğri boyunlu, elli-altmış yaşlarında, gözleri kıpkırmızı, gülmek içinaçılmışağzındahiçdişolmayanbiradamdıbu.Uzunboylu,korkmuşadamınkarşısında durup titreyen elini ona doğrultarak boş boş güldü. "Bütün busaçlarıneredebuldunha,ha,neredenbuldunbusaçları?"diyemırıldandı.

"Bana-banaŞakaCaddesi'nenasılgideceğimisöyleyebilirmisiniz?"

"Tabii,şaka,şakayapıyorum,şakadeğilkaka.Hey,soğukbigecedebiiçkiiçinbiufakmavinvarmı?Mutlakavardırbiufakmavin."

Yakınageldi,açıkeligören,amaanlamayanShevekuzaklaştı.

"Haydi, bir şaka satın alın bayım, bi ufakmaviye," diyemırıldandı adam,sesinde tehdit ya da yalvarına yoktu, mekanikdi ağzı o anlamsız sırıtmaylaaçıktı,eliuzanmıştı.

Shevek anladı. Cebini karıştırıp son parasını buldu, dilencinin elinesıkıştırdı, sonra, kendi için olmayan bir korkuyla buz kesilmiş halde, halamırıldanıppaltosunututmayaçalışanadamınyanındansıyrıldıveenyakındakiaçık kapıya yöneldi. Kapının üstünde "Rehin ve Kullanılmış Mallara En İyiFiyatlar" yazılı bir tabela vardı. İçeride, raflar dolusu yıpranmış giysi,ayakkabı, şal, parçalanmış aletler, kırık lambalar, tek kalmış tabaklar, kahvekutuları, kaşıklar, boncuklar, yıkıntı ve parçalar, her birinin üzerinde fıyat

etiketiolançöplerarasındakendinitoparlamayaçalışarakdurdu.

"Birşeymiaradınız?"

Sheveksorusunubirkezdahayineledi.

Shevekkadaruzun, amakamburlaşmışve çok zayıf, esmerbir adamolandükkansahibionusüzdü."Orayanedengitmekistiyorsunuz?"

"Oradaoturanbiriniarıyorum."

"Neredengeliyorsunuz?"

"Şucaddeye,ŞakaCaddesi'negitmemgerekiyor.Buradanuzakmı?"

"Neredengeliyorsunuzbayım?"

"Anarres'ten,Ay'dangeliyorum,"dediShevekkızgınlıkla."ŞakaCaddesi'negitmemgerekiyor,şimdi,bugece."

"Siz o musunuz? Şu bilim adamı mı? Ne arıyorsunuz burada?" "Polistenkaçıyorum!Onlaraburadaolduğumusöylemekmiistiyorsunuz,yoksayardımedecekmisinizbana?"

"Allah kahretsin," dedi adam. "Allah kahretsin. Bakın-"Durakladı, bir şeysöylemek istedi, sonra başka bir şey söylemek istedi, "Şu yoldan devamedeceksiniz," dedi, der demez belli ki fikrini tümüyle değiştirerek, "Peki,"dedi, "dükkanı kapatıyorum. Sizi oraya götüreceğim. Bekleyin. Allahkahretsin!"

Adam dükkanın arkasında bir şeyler arandı, ışığı söndürdü, Shevek'lebirlikte dışarıya çıktı, madeni pancurları indirip kilitledi, kapıya asma kilitvurdu,"Gelin!"diyerekhızlıadımlarlayürümeyebaşladı.

Yirmi otuz blok yürüdüler, Eski Kent'in kalbindeki çarpık caddeler ya dasokaklardan oluşan labirentin gitgide daha derinlerine giriyorlardı. Pusluyağmur, düzensiz bir şekilde aydınlanmış karanlıkta yavaşça yağıyordu,beraberinde çürümenin, ıslak taş vemadenin kokusunu getiriyordu. Yüksek,eski,altkatlançoğunlukladükkanolanapartmanlarınarasında,ışıksız,tabelasıolmayanbirsokağagirdiler.Shevek'inrehberidurduvedükkanlardanbirinin

pancurlu penceresine vurdu: V.Maedda,Manav. Uzunca bir süre sonra kapıaçıldı. Rehinci içerideki biriyle konuştu, sonra Shevek'e işaret etti, birlikteiçeriyegirdiler.Onlarıiçerialanbirkızdı."Thioarkada,gelin,"dedi;arkadakiholdengelenzayıfışıktaShevek'inyüzünebaktı."Sizomusunuz?"Sesizayıfveısrarlıydı;garipbirgülümsemesivardı."Gerçektenomusunuzsiz?"

ThioMaeddakırkyaşlarında,gergin, entelektüelyüzlü, esmerbir adamdı.Onlar girerken, yazmakta olduğu defteri kapatıp çabucak ayağa kalktı.Rehinciyeadıylahitapetti,amagözleriniShevek'tenhiçayırmadı.

"Dükkanıma gelip buranın yolunu sordu, Thio. O olduğunu iddia ediyor,Anarres'liolduğunu."

"O, değil mi?" dedi Maedda yavaşça. "Shevek. Burada ne arıyorsunuz?"Shevek'ekorkmuş,ışıltılıgözlerlebaktı."Yardımistiyorum."

"Sizibanakimgönderdi?"

"İlk sorduğum adam. Senin kim olduğunu bilmiyorum. Nereyegidebileceğimisordum,odasanagelmemisöyledi."

"Buradaolduğunuzubaşkakimsebiliyormu?"

"Gittiğimibilmiyorlar.Yarınöğrenecekler."

"Remeivi'yi çağır," dedi Maedda kıza. "Oturun bay Shevek. Bana nelerolduğunuanlatsanıziyiolur."

Shevek tahta bir iskemleye oturdu, ama paltosunu çıkarmadı. O kadaryorgunduki titriyordu. "Kaçtım,"dedi. "Üniversiteden, hapishaneden.Nereyegideceğimi bilmiyorum. Belki de burası tümüyle bir hapishane. Burayageldim, çünkü alt sınıflardan, çalışan sınıflardan bahsediyorlar, ben dedüşündüm ki, onlar benim halkıma benziyor. Birbirine yardım edebilecekinsanlar."

"Nasılbiryardımistiyorsunuz?"

Shevek kendini toparlamaya çalıştı. Küçük, dağınık dükkana, sonra daMaedda'yabaktı. "Bende istedikleribir şeyvar,"dedi. "Bir fikir.Bilimselbirkuram. Anarres'ten buraya geldim, çünkü burada çalışmayı bitirip

yayımlayabileceğimidüşünüyordum.BuradafikirlerindeDevlet'eaitbirmülkolduğunuanlamamıştım.BenbirDevletiçinçalışmam.Banaverdikleriparayıve diğer şeyleri alamam. Gitmek istiyorum. Ama eve dönemem. Bu yüzdenburayageldim.Benimbilimimiistemiyorsunuz,belkisizdehükümetinizipeksevmiyorsunuzdur."

Maedda gülümsedi. "Hayır. Sevmiyorum. Ama hükümetimiz de beni peksevmiyor.Gelmekiçinengüvenliyeriseçmediniz,nesizin,nedebizimiçin...Endişelenmeyin.Bugecegeçsin;neyapacağımızakararveririz."

Shevek paltosunun cebinde bulduğu notu çıkanp Maedda'ya verdi. "Benigetirenbuoldu.Tanıdığınızinsanlardanmıbu?"

''Bize,kardeşlerinekatıl.''

''Bilmiyorum.Olabilir."

"SizOdocumusunuz?"

"Biraz.Sendikalistler,liberaller.Thutaraftarlarıyla,SosyalistİşçiBirliği'ylebirlikteçalışıyoruz,amabizmerkeziyetçideğiliz.Çokhareketlibirdönemdegeldiniz."

"Savaşmı?"

Maeddabaşıylaonayladı."Üçgünsonrasıiçinbirgösteriayarlandı.Zorunluaskerliğe,savaşvergilerine,gıdafiyatlarındakiartışakarşı.NioEsseia'dadörtyüz bin işsiz var, onlarsa vergileri ve fiyatları arttırıyorlar." KonuşurlarkensürekliShevek'igözlüyordu;sonrasankiincelemebitmişgibibaşınıöteyanaçeviripiskemlesindegeriyaslandı."Bukenthemenhemenherşeyehazır.Bizegerekenbirgrev,birgenelgrevvebüyükgösteriler.Odo'nunönderlikettiğiDokuzuncuAyGrevigibibirşey,"diyeekledi,kuru,gerginbirgülümsemeyle."Şimdi bir Odo'muz olsa iyi olurdu. Ama bu kez bizi satın almak içinverecekleri birAy'ları yok.Ya burada adaleti sağlarız, ya da hiçbir yerde..."Shevek'ebaktıvedahayumuşakbirsesleekledi,"Sizintoplumunuzunburada,bizim için son yüzelli yıldır ne anlama geldiğini biliyor musunuz? Buradainsanlarınbirbirlerineşansdilerken 'YenidenAnarres'tedoğasın!'dediklerinibiliyormusunuz?Varolduğunubilmek-hükümeti,polisi,ekonomiksömürüsüolmayan bir toplumun varolduğunu bilmek, artık onun yalnızca bir serap,idealistbirdüşolduğunusöyleyemeyeceklerinibilmek!SizinedenİeuEun'da,

gözlerden iyice uzakta tuttuklarını tam olarak anlayıp anlamadığınızı merakediyorum Dr. Shevek. Niçin hiçbir zaman kamuya açık bir toplantıyakatılmanıza izin verilmediğini. Niçin sizin gittiğinizi anlar anlamaz tavşanpeşindeki tazılar gibi ardınıza düşeceklerini. Yalnızca o fikrinizi istedikleriiçin değil. Siz bir fikir olduğunuz için. Tehlikeli bir fıkir. Ete kemiğebürünmüşbiranarşizmfikri.Aramızdadolaşan."

"OzamanOdo'yakavuştunuz,"dedikızhafif,ısrarlısesiyle;

Maeddakonuşurkenodayayenidengirmişti."Nedeolsa,Odoyalnızcabirfikirdi.Dr.Shevekofikrinkanıtı."

Maeddabiransessizkaldı."Gösterilemezbirkanıt,"dedi.

"Neden?"

"Eğerinsanlarburadaolduğunuöğrenirsepolisdeöğrenecekdemektir."

"Geliponualmayaçalışsınlarbakalım,"dedikızvegülümsedi.

"Gösteridekesinlikleşiddeteyerolmayacak,"dediMaeddaanibirşiddetle."SİHbilebunukabuletti!"

"Ben kabul etmedim Tuio. Kara gömleklilerin suratımı ya da beynimidağıtmasına izin vermeyeceğim. Eğer canımı yakarlarsa ben de karşılıkveririm."

"Yöntemlerini beğeniyorsan onlara katıl. Adalet güç kullanarak eldeedilemez!"

"Pasifkalarakdaiktidarelegeçirilemez."

"İktidar istemiyoruz. İktidarı sona erdirmeye çalışıyoruz! Siz nediyorsunuz?"MaeddaShevek'tenyardımistiyordu."Araçamaçtır-Odobütünyaşamıboyuncabunusöyledi.Barışayalnızcabarışyoluylaulaşılabilir,yalnızadil eylemler adalet getirebilir! Tam eylem arifesinde bu konudabölünmemeliyiz!"

Shevek ona, kıza, kapının yanında gerginlikle oruan dinleyen rehinciyebaktı. Yorgun, hafif bir sesle, "Eğer işe yarayacaksam, beni kullanın," dedi.

"Belkibukonudadergilerinizdenbirindebirmakaleyayımlayabilirim.Urras'agizlenmek için gelmedim. Herkes burada olduğumu bilirse, belki hükümetbeniherkesingözüönündetutuklamayacesaretedemeyebilir.Bilmiyorum."

"İşte,"dediMaedda."Tabii."Karagözleriheyecanlaparladı."Remeivihangicehennemde? Git kız kardeşini çağır Siro, ona Remeivi'yi bulup burayagetirmesini söyle. Buraya neden geldiğinizi yazın, Anarres hakkında yazın,kendinizi neden hükümete satmayacağınızı yazın, ne isterseniz yazın -bastırırız.Siro!Meisthe'yideçağır.Sizisaklanz,amaAllahşahidimdirkiA-İo'daki herkesin sizin bizimle olduğunuzu bilmesini sağlarız!" Sözcüklerağzındandökülüyordu,konuşurkenellerihareketediyordu,odadabiraşağıbiryukarı dolaşıp duruyordu. "Sonra, gösteri bittikten sonra, grevden sonra,bakarız. Belki o zaman, her şey çok değişik olur! Belki de saklanmanızgerekmeyebilir!"

"Belki bütün hapishane kapıları açılır," dedi Shevek. "Peki öyleyse, banabirazkağıtverin,yazacağım."

Siroadlıkızonadoğrugeldi.Gülümsedi,birazürkekçe,biraztörenselbirtavırla, önünde eğilirmiş gibi durdu, sonra eğilip onu yanağından öptü vedışarı çıktı. Dudaklarının teması soğuktu; Shevek bu teması uzun süreyanağındahissetti.

Sonraki bir gününü Şaka Caddesi'ndeki bir apartmanın çatı katında, ikigecesini de bir kullanılmış eşya dükkanının altındaki bodrumda, boş aynaçerçeveleriyle ve kınk karyolalarla dolu garip, loşbir yerde geçirdi. Yazd.ı.Yazdıklannıbirkaçsaatiçindebasılıolarakonagetirdiler:ilkolarakGünümüzgazetesinde,Günümüzmatbaasıkapatılıpyayımcıları tutuklandıktan sonrada,gösteri vegenel grev çağrı veplanlarıylabirliktegizli birmatbaadabasılanbildiriler şeklinde yazdı.Ne yazdığına bir kez daha bakmadı.Gazetelerin nekadarbüyükbircoşkuylaokunduğunu,grevplanınıngitgidedahafazlakabulgördüğünü, gösterideki varlığının dünyada ne büyük bir etkide bulunacağınıanlatıp duran Maedda ve diğerlerini pek dikkatli dinlemiyordu. Onu yalnızbıraktıklarında, arada bir gömleğinin cebinden küçük bir not defteri çıkarıpGenel ZamanKuramı'nın şifreli notları ve denklemlerine bakıyordu. Onlarabakıyorveokuyamıyordu.Onlarıanlamıyordu.Defteriyenidenyerinekoyduvebaşınıellerininarasınaalarakoturdu.

Shevek'in etrafındakiler onu duymak için sustular, o da yüksek sesle,

gülümseyerek,onlarlabirlikteileriyürüyerekşarkısınısöyledi.

Ey doğu ışığı, parla ki uyuyanlar uyansın! Vaad yerine gelsin, Karanlıkaydınlansın.

Anarres'in sallayacakbayrağıyoktu;amagenelgrevi ilanedenpankartlar,Sendikalistlerin ve Sosyalist İşçilerin mavi-beyaz flamaları arasında, yeşilYaşam Çemberi'ni, iki yüz yıl önceki Odocu Hareket'in bu eski simgesinigösteren, elde yapılmış birçok pankart vardı. Bütün pankart ve bayraklargünışığındacesaretleparıldıyordu.

Kapısıkilitliodalardan,saklanmayerlerindensonradışarıdaolmakgüzeldi.Yürüyor,Kollarınısallıyor,birbaharsabahınıntemizhavasınısoluyorolmakgüzeldi. Bu kadar insanın, bu dev kalabalığın, birlikte yürüyen, yürüdüklerigeniş caddeden başka yan sokakları da dolduran binlerce kişinin arasındaolmak hemkorkutucu, hem de heyecan vericiydi. Şarkı söylediklerinde hemheyecan, hem de korku bir tür coşkuya dönüşüyordu; gözleri yaşlarladoluyordu. Ta uzaktan, sokak aralarından binlerce sesin tek bir şarkıdabirleşmesi yankılanıyordu, açık hava ve uzaklık şarkıyı biraz yumuşatıyor,belirsiz ve etkileyici kılıyordu. Yürüyüşün öncü kolunun şarkısı ve arkadangelen sonsuz kalabalığın şarkısı arasında sesin ulaşma süresi kadar bir fazfarkı oluşmuştu, bu yüzden melodi -tıpkı bir kanon gibi-sürekli gecikipyeniden yetişiyormuş gibi-duyuluyordu, her söyleyen ezgiyi baştan sona birbütünhalinde söylediği halde şarkının bütünbölümleri aynı anda söyleniyorgibiydi.

Shevek onların şarkılarını bilmiyordu, yalnızca dinleyip kendini müziğebırakıyordu,takiönlerdenbildiğibirmelodiyavaşyavaşilerleyendevinsanırmağının arkalarına doğru dalga dalga yayılana dek.Başını kaldınp onlarlabirlikte söyledi, kendi dilinde, kendi bildiği gibi: İsyan Marşı. Marş busokaklarda,busokakta,ikiyüzyılönce,buinsanlartarafından,kendiinsanlarıtarafındansöylenmişti.

YönetimMeydanı'ndabelkiyüzbin,belkide ikikatı insanvardı.Bireyler,tıpkı atom fiziğindeki parçacıklar gibiydiler, sayılamıyor, konumlarıkestirilemiyor, davranışları önceden bilinemiyordu.Yine de, o dev kitle, birkitle olarak, grev düzenleyicilerinin beklediği şeyi yapıyordu: toparlanıyor,düzenli yürüyor, şarkı söylüyor, Yönetim Meydanı'ndaki ve çevredekicaddeleridolduruyor,sayısızlığı içindesabırsızamayinedesabırlıbekliyor;

parlak öğle güneşinde, bozuk amplifikatörler tarafından yükseltilen sesleri,SenatoveYönetimMerkezi'ningünışığıylaaydınlanmışdışyüzeylerineçarpıpyankılanan, kalabalığın sürekli, yumuşak, engin mınldanmasının üstündetıngırdayıptıslayankonuşmacılarıdinliyordu.

Shevek burada, Meydan'da, Abbenay'daki tüm insanlardan fazla insanolduğunu düşündü, ama bu düşünce anlamsızdı, doğrudan deneyimi niceliğevurma denemesiydi. Maedda ve diğerleriyle birlikte Yönetim Merkezi'ninmerdivenlerinde,sütunlarınveyüksekbronzkapılarınönündeduruyor,titrek,sıkıntılıyüzlerinüstündenbakıyor, tıpkıonlargibikonuşmacılarıdinliyordu:bireysel, akılcı zihnin algıladığı ve anladığı gibi duyup anlamıyor, insanınkendi düşüncelerine bakıp dinlemesi ya da bir düşüncenin benliği algılayıpanlamasıgibiduyupanlıyordu.Konuştuğuzamanda,konuşmanındinlemektenpek farklı olmadığını gördü. Onu harekete geçiren bilinçli bir isteği yoktu,benliğinin farkında değildi. Sesinin uzaktaki amplifikatörlerden ve devyapılarıntaşöncephelerindengelenyankılarıonubirazrahatsızediyor,aradabirduraklayıpçokyavaşkonuşmasınanedenoluyordu.Amasözcükseçerkenhiçduraksamıyordu.Onların aklına, varlığına, kendidillerinde sesleniyordu;ama söyledikleri çok uzun bir süre önce, yalnızca kendi yalıtılmışlığıyüzünden,kendibenliğininmerkezindençıkıpgelensözlerdenötesideğildi.

"Bizi bir araya getiren şey, acı çekmemiz. Sevgi değil. Sevgi akla boyuneğmez, zorlandığında da nefrete dönüşür. Bizi birleştiren bağ seçilebilir birşeydeğil.Bizkardeşiz.Paylaştığımızşeylerdekardeşiz.Hepimizintekbaşınaçekmek zorunda olduğu acıda, açlıkta, yoksullukta, umutta biliyoruzkardeşliğimizi. Biliyoruz, çünkü onu öğrenmek zorunda kaldık. Bizebirbirimizdenbaşka kimsenin yardım etmeyeceğini, eğer elimizi uzatmazsakhiçbir elin bizi kurtaramayacağını biliyoruz. Uzattığınız el de boş, tıpkıbenimkigibi.Hiçbirşeyinizyok.Hiçbirşeyesahipdeğilsiniz.Hiçbirşeysizinmalınız değil. Özgürsünüz. Sahip olduğunuz tek şey ne olduğunuz ve neverdiğinizdir.

"Buradayım,çünkübendevaadi,ikiyüzyılöncebukentteettiğimizvaadi-yerine getirilen vaadi görüyorsunuz. Vaadi yerine getirdik biz, Anarres'te.Özgürlüğümüzdışındahiçbirşeyimizyok.

Size kendi özgürlüğünüzden başka verecek bir şeyimiz yok. Bireylerarasındakarşılıklıyardımlaşmadışındahiçbiryasamızyok.Hükümetimizyok,yalnızca özgür birlik ilkemiz var. Devletlerimiz, uluslarımız, başkanlarımız,

başbakanlarımız, şeflerimiz, generallerimiz, patronlarımız, bankerlerimiz,mülk sahiplerimiz, ücretlerimiz, sadakalarımız, polislerimiz, askerlerimiz,savaşlarımızyok.

Başka da pek fazla şeyimiz var sayılmaz. Biz paylaşırız, sahip olmayız.Varlıklı değiliz. Hiçbirimiz zengin değiliz. Hiçbirimiz iktidar sahibi değiliz.Eğer istediğiniz Anarres'se, aradığınız gelecek oysa, o zaman ona eli boşgelmeniz gerektiğini söylüyorum.Ona yalnız ve çıplak gelmeniz gerekiyor,tıpkı bir çocuğun dünyaya, geleceğine, hiçbir geçmişi olmadan, hiçbir malımülküolmadan,yaşamakiçintümüylebaşkainsanlaradayanarakgelmesigibi.Vermediğiniz şeyi alamazsınız, kendinizi vermeniz gerekir. Devrim'i satınalamazsınız. Devrim'i yapamazsınız. Devrim olabilirsiniz ancak. Devrim yaruhunuzdadır,yadahiçbiryerdedeğildir."

Konuşmasını bitirirken, yaklaşan polis helikopterlerinin gürültüsü sesiniboğmayabaşladı.

Mikrofonlardan uzaklaşarak yukarıya baktı, güneşten korunmak içingözlerini kıstı. Kalabalığın çoğu aynı hareketi yaptığından, başlarının veellerinin hareketi, güneş altındaki bir tarlanın üzerinden rüzgarın geçişigibiydi.

Araçların dönen pervanelerinin YönetimMeydanı'nın dev taş kutusundakigürültüsü dayanılmazdı, dev bir robotun takırdayıp gevezelik etmesi gibiydi.Bu ses, helikopterlerden ateşlenen makineli tüfeklerin sesini boğdu.Kalabalığın gürültüsü kargaşa içinde yükselirken bile helikopterlerin sesi,silahlarınakılsızhaykırışı,anlamsızsözcükhaladuyulabiliyordu.

Helikopterlerden açılan ateş Yönetim Merkezi'nin merdivenlerinde ya daona yakın bir yerde duranlara yöneltilmişti. Yapının sütunlu girişimerdivendekiler için anlık bir sığınakoluşturuyorduve birkaç saniye içindehıncahınç dolmuştu. İnsanlar Yönetim Meydanı'ndan dışarıya açılan sekizcaddeyedoğrupanik içinde itişirken, kalabalığıngürültüsübüyükbir rüzgargibi inlemeye dönüştü. Helikopterler yere çok yakındılar, ama ateşi kesipkesmediklerini anlamak olanaksızdı; ölü ve yaralılar kalabalıkla, yeredüşemeyecekkadaryekvücutolmuşlardı.

Yönetim Merkezi'nin bronz kapıları kimsenin duymadığı bir çatırtıylaaçıldı.İnsanlarmetalyağmurununaltından,sığınmakiçinkapılaradoğruitişip

tökezliyordu. Yüzlerce kişi yüksek, mermer salonlara doluştu, bazıları ilkbuldukları sığınağa çöküp saklanıyor, diğerleri binada ve binanın arkasındasaklanacak bir yer arıyor, ötekiler askerler gelene kadar yapabildiklerincefazlaşeyezararvermekiçingeridekalıyordu.Askerlergeldiklerinde,ölüveölmekte olan erkek ve kadınların arasından, düzgün siyah giysileri içindemerdivenlerden çıktıklarında, büyük fuayenin yüksek, gri, parlak duvarınınüstünde,biradamboyuyükseklikte,geniş,kanlekeleriyleyazılmışbirsözcükbuldular:KAHROLSUN.

Yazının en yakınında yatan ölü adamı vurdular; daha sonra, YönetimMerkezi yenidendüzenlendiğinde ise, sözcükduvardan su, sabunvebezlerlesilindi,amaoradakaldı;söylenmişti;biranlamıvardı.

Zayıflamaya, tökezlemeye başlayan yol arkadaşıyla daha ilerigidemeyeceğini farketti.YönetimMeydanı'ndanuzaklaşmakdışındayapacakbirşeyyoktu.Duracakbiryerdeyoktu.Kalabalık ikikezMeseeBulvarı'ndatoparlanıp polise karşı bir saf oluşturmaya çalışmış, ama Ordu'nun zırhlıaraçlarıpolisinarkasındayeralıpinsanlarıEskiKent'edoğrusürmüştü.Karaceketlilerbukezateşetmemişti,amabaşkacaddelerdensilahseslerigeliyordu.Takırdayanhelikopterlercaddelerinüzerindeaşağıyukarıgeziniyordu, insanonlarınaltındankaçamıyordu.

Arkadaşı hıçkırıklar içinde nefes alıyor, ilerlemek için mücadele ederkenhavayı zorlukla yutuyordu. Shevek onu birkaç blok boyunca yarı taşıyarakgötürmüştü, şimdi kalabalığın ana gövdesinin çok gerilerinde kalmışlardı.Yetişmeyeçalışmanınyararıyoktu."Hadi,şurayaotur,"dediadama,sonradapancurlu penceresinde tebeşirle, dev harflerle GREV sözcüğü yazılmış birambarın bodrum girişinin üst basamağına oturmasına yardım etti. Bodrumkapısınagidipaçmayaçalıştı;kapıkilitliydi.Bütünkapılarkilitliydi.

MülkiyetözeIdi.Basamaklarınbirköşesindenkopanbirkaldırımtaşınıalıpkilidi parçaladı; gizlice veya intikam alırcasına yapmıyordu bunu, daha çokkendievininkapısınıaçanbirininözgüvenivardıüstünde.İçeribaktı.Bodrumsandık doluydu, ama hiç insan yoktu. Arkadaşının basamaklardan inmesineyardımetti,arkalarındankapıyıkapadıve"Burayaotur,"dedi."İstersenuzan.Bensuarayacağım."

Kimyasalmaddeambarıolanbodrumdayangınsöndürücühortumlarınyanısıra bir dizi çamaşır teknesi vardı. Shevek geri döndüğünde arkadaşı

bayılmıştı.Bu fırsattan yararlanarak hortumdan damlayan suyla adamın eliniyıkayıp yarasına baktı. Düşündüğünden de kötüydü. Ele birden fazla kurşunrastlamışolmalıydı, ikiparmakkopmuş,avuçvebilekezilmişti.Kırıkkemikparçaları kürdangibidışarı fırlamıştı.Helikopterler ateşebaşladığındaadamShevek'leMaedda'nınyakınındaduruyordu,vurulduğuzamanShevek'inüstüneyığılmış, destek almak için ona sarılmıştı. Yönetim Merkezi'nden kaçışlarıboyuncaShevekbirkolunuadamasarılıtutmuştu;ilkvahşiitişmesırasındaikikişitekkişidendahakolayayaktadurabiliyordu.

Kanamayıelindengeldiğince,tamponyaparakdurdurmaya,parçalanmışelisarmaya ya da en azından örtmeye çalıştı, adama biraz su içirdi. Adınıbilmiyordu; beyaz kolluğundan anlaşıldığı kadarıyla Sosyalist İşçiler'dendi;Shevek'inyaşında,kırkındayadabirazdahayaşlıgörünüyordu.

Shevek Güneybatı'daki değirmenlerdeki kazalarda bundan çok daha kötüyaralananinsanlargörmüştü, insanlarınbüyükyaralanmaveacılaranekadardayanıp sağ kalabileceğini öğrenmişti. Ama orada birbirlerini kollarlardı.Yaralıuzvukesmekiçinbircerrah,kankaybınıönlemekiçinplazma,yatmakiçinyatakolurdu.

Şok yüzünden yarı bilinçsiz yatan adamın yanına, yere oturdu ve dizi dizisandıklara,aralarındakiuzun,karanlıkyollara,önduvardakidemirlipencerearalıklarından sızan gümşığının beyazımsıparıltısına, tavandaki beyazgüherçile lekelerine, tozlu beton zeminde işçilerin çizmelerinden vetaşıyıcıların tekerleklerinden kalan izlere baktı. Bir saat önce açık göğünaltında yüzbinlerce insan şarkı söylüyordu, bir saat sonraysa iki kişi birbodrumdasaklanıyordu.

"Aşağılıksınız," dedi Shevek arkadaşına Pravca. "Kapıları açıktutamıyorsunuz. Hiçbir zaman özgür olmayacaksınız." Shevek adamın alnınıhafifçeyokladı;adamınalnısoğukveterliydi.Tamponubirsüreiçingevşetti,sonraayağakalktı,kasvetlibodrumugeçipkapıyagittivecaddeyeçıktı.Zırhlıaraç filosugeçmişti.Gösteridenkopanbirkaçkişi aceleyleönündengeçtiler,düşman toprağında oldukları için başları önlerine eğikti. Shevek iki kişiyidurdurmaya çalıştı; sonunda üçüncüsü durdu. "Doktor gerekiyor, yaralı birivar.Burayabirdoktorgönderebilirmisin?"

"Eniyisigötüronuburadan."

"Taşımamayardımet."

Adam aceleyle yoluna devam etti. "Buraya geliyorlar," dedi arkasınadönerek."Eniyisiuzaklaşburadan."

Başka kimse gelmedi. Shevek caddenin aşağısında bir sıra kara gömlekligördü.Yenidenbodrumadöndü,kapıyıkapadı,yaralıadamınyanınagitti,tozluzemineoturdu."Lanetolsun,"dedi.

Birsüresonragömlekcebindenküçükdefteriniçıkarıpincelemeyebaşladı.

Akşamüstü dışarıya dikkatlice baktığında caddenin ötesinde bir zırhlı araçgördü, kavşağı da iki başka araç kesmişti. Bu, duyduğu bağrışmalarıaçıklıyordu:birbirlerineemirverenaskerlerinbağrışmalarıydı.

AtrobirkeresindeShevek'ebuişlerinnasılyürüdüğünü,çavuşlarınerlere,teğmenlerinerlereveçavuşlara,yüzbaşılarındahaaltrütbedekilerenasılemirverdiklerini,herkeseemirverebilenveBaşkomutandışındahiçkimsedenemiralmakzorundaolmayangenerallerinolduğunuanlatmıştı.Shevekinanmadan,iğrenerekdinlemişti."Bunaorganizasyonmudiyorsun?"diyesprmuştu."Bunadisiplinmidiyorsun?İkisidedeğil,olağanüstüderecedeverimsiz,zorlamayadayananbirmekanizma-yedincibinyıldankalmabir türbuharmakinesi!Bukadar katı ve kırılgan bir yapıyla kayda değer ne yapılabilir?" Bu Atro'yasavaşın cesaret ve erkekliği destekleyici, uyum gösteremeyenleri eleyicideğerini tartışma fırsatıvermişti; ama kendi akıl yürütmesinin gidişi onuaşağıdan yukarıya örgütlenen, kendini düzenleyen gerillaların etkililiğiniteslimetmekzorundabırakmıştı."Amabuyalnızca, insanlarınkendilerineaitbirşey için, kendi evleri ya da ona benzer bir şey için savaştıklarınıdüşündükleri zaman işe yarar," demişti yaşlı adam. Shevek tartışmaktanvazgeçmişti. Şimdi tartışmaya devam ediyordu, gittikçe karanlıklaşanbodrumda, etiketsiz kimyasal maddelerle dolu sandık yığınları arasında.Kafasında, Atro'ya şimdi ordunun neden öyle örgütlendiğini anladığınısöylüyordu.Gerçekten de bu çokgerekliydi.Herhangi bir akılcı örgütlenmebiçimibu iş içinuygunolmazdı.Oilkkonuşmadaamacın,söylendiğizamanmakineli tüfekli adamların silahsızerkekvekadınlarıkolaycave topluhaldeimhaedebilmeleriolduğunuanlamamıştı.Yinedecesaretin, erkekliğinyadauyumsağlamanınbunlarlaneilgisiolduğunugöremiyordu.

Havakararırken,aradabirarkadaşıyladakonuşuyordu.Adamşimdigözleri

açık yatıyordu, birkaç kez Shevek'in yüreğine dokunan bir inleme çıkardı,çocuksu, sabırlı bir inilti. Yönetim Merkezi'ne zorla girip içinden geçen,ardından Eski Kent'e doğru önce koşan, sonra da yürüyen kalabalığın ilkpaniği içinde oldukları bütün o süre boyunca ayakta kalmak ve yürümeyisürdürmekiçincesurbirçabagöstermişti;yaralıeliniceketininaltında,belinebastırarak tutmuş, yürümeyi sürdürmeye, Shevek'i geri bırakmamayaçalışmıştı.AdamikincikezinlediğindeShevekadamınacısınıduyuponuniçinhiçbirşeyyapamamayadayanamadığıiçinyaralıolmayanelinitutupfısıldadı:"Yapma,yapma;sessizol,kardeşim."

Adam belki de polisler duymasın diye sessiz olmasını istediğini sanmıştı,çünküzorluklabaşınısalladıvedudaklarınısıkıcakenetledi.

İkisioradaüçgecedayandılar.Bütünbuzamanboyuncaambaryakınlarındadağınık çarpışmalar oluyordu, ordunun Mesee Bulvarı bloku çevresindekiablukası da sürdü. Çarpışmalar bulvarın yakınına gelmiyordu, ayrıca bulvarçok iyi korunuyordu, bu yüzden saklananlar teslim olmadan çıkma şansınasahip değildiler. Bir keresinde arkadaşı uyanıkken Shevek ona "Eğer gidippoliseteslimolursakbizeneyaparlar,"diyesormuştu.

Adam gülümsemiş ve "Vururlar," diye fısıldamıştı. Çevrede, uzakta ya dayakında,saatlerboyunca,dağınıksilahsesleri,aradabirdeşiddetlibirpatlamasesivehelikopterlerinçatırtısıgeldiğinegöreadamınfikrindebirhaklılıkpayıolmalıydı.Gülümsemesininnedeniiseokadaraçıkdeğildi.

Adamogece,Shevek'insandıksamanındanyaptığışilteninüzerindeısınmakiçin birbirlerine sarılmış yatarlarken, kan kaybından öldü. Shevek uyanıpbüyük, karanlık bodrumdaki ve dışarıda, caddelerle tüm kentteki sessizliği,ölümsessizliğinidinlediğisıradaadamçoktankaskatıkesilmişti.

OnuncuBölümAnarres

Güneybatı'da tren rayları, çoğunlukla ovadan bir metre kadar yüksektekisetler üzerinden geçiyordu.Yükseltilmiş bir yol yatağı üzerinde daha az tozyığılmasıoluyordu,buaradayolculardaperişanlığıdahaiyigörebiliyorlardı.

Güneybatı,Anarres'insekizBölüm'üarasındabüyükbir sukütlesineyakınolmayan tekbölümdü.Güney'in enucundayazınkutupbuzlarının erimesiyleçayırlaroluşuyordu;ekvatoradoğruyalnızcageniştuzhavzalarındasığalkaligöllerivardı.Hiçdağyoktu;heryüzkilometredebirtepezincirikuzey-güneyyönünde uzanıyordu, çorak, çatlak, rüzgarla yamaçlar ve doruklar halindeaşındırılmış tepeler.Mor ve kırmızı lekeleri vardı, yamaç yüzlerinde ise ısı,kuraklık ve rüzgarın en aşırı düzeyinde dahi yaşayan bir bitki olan kayayosunu, gri-yeşil dikey çizgiler halinde büyüyor, kumtaşının paralel çizgidüzeni üstünde ekose desenler oluşturuyordu. Çevrede, yarı yarıya kumagömülmüştuzhavzalarındabeyazaçalankülrengidışındarenkyoktu.Ovalarınüzerindeki morumsu gökte canlı beyaz renkte seyreden fırtına bulutlarıgeziniyordu.Yağmurdeğil,yalnızcagölgebırakanbulutlardıbunlar.Yükseltiveparlakraylaryiyecektrenininhemarkasında,hemönündegözalabildiğinceuzanıyordu.

"Güneybatı'dahiçbirşeyyapamazsın,"dedisürücü,"yalnızcaiçindengeçipgidersin."

Arkadaşı yanıtlamadı, uyuyakalmıştı. Kafası motorun titremesiylesallanıyordu. Çalışmaktan sertleşmiş, soğuktan kavrularak kararmış elleribacaklarınınüzerindegevşekduruyordu;gevşemişyüzükırışıkvekederliydi.Bakır Dağı'na tren-stop yapmıştı, başka hiç yolcu olmadığı için sürücükendiylebirliktelokomotifteyolculuketmesiniistemişti.Yolcuanındauykuyadalmıştı.Sürücüaradabirhayalkırıklığıyla,amasempatiduyarakbakıyorduona.Sonyıllardaokadarçokyıpranmışkişigörmüştükiolağandurumunbuolduğunudüşünmeyebaşlamıştı.

Uzun akşamüstünün sonuna doğru adam uyandı ve bir süre dışarıya, çöle

baktıktansonra"Buyoluhepyalnızmıgeçersin?"diyesordu.

"Sonüç-dörtyıldır."

"Trenhiçburalardabozuldumu?"

"Birkaç kez. Dolapta epeyce fazla yiyecek ve su var. Aklıma gelmişken,acıktınmı?"

"Dahadeğil."

"Yalnız'danarızadonanımınıbirikigüniçindegönderiyorlar."

"Birsonrakiyerleşimmerkezininadımıbu?"

"Öyle.SedepMadenlerindenYalnız'akadarbinyediyüzkilometreyolvar.Anarres'teikikasabaarasındakienuzunyol.Onbiryıldırgidipgeliyorum."

"Bıkmadınmı?"

"Hayır.Birişitekbaşımayürütmeyiseviyorum."

Yolcubaşıylaonayladı.

"Ayrıcadadüzenli.Rutinişleriseviyorum,düşünmeyefırsatımoluyor.Yolonbeşgünsürüyor,onbeşgünYeniUmut'taeşlebirlikteizindeyim.Yeniyılgeliyor, yeni yıl gidiyor; kuraklık, açlık, her neyse. Hiçbir şey değişmiyor,burada hep kuraklık var. Yolu seviyorum. Suyu çıkarır mısın? Soğutucudolabınaltında,arkada."

İkisi de şişeden koca birer yudum aldılar. Suyun yavan, alkalimsi bir tadıvardı, ama soğuktu. "Çok güzel!" dedi yolcu şükranla. Şişeyi yerine koydu,sonra vagonun önündeki yerine döndü, ellerini tavana koyarak gerindi."Demek eşlisin," dedi. Bunu söyleyiş şeklinde sürücünün hoşuna giden birsadelikvardı,odayanıtverdi."Onsekizyıldır."

"Yenibaşlamış."

"Hahiştebe,bendeaynıfikirdeyim!Bazılarınınanlamadığıbuzaten.Benimbakışaçımagöre,ergenlikdönemindeyeterincecinselilişkiyegirersen-kien

çokzevkaldığındönemodur-hepaynı lanetolasışeyolduğunufarkedersin.Aynızamandadaiyibirşeyolduğunu.Amayinedefarklıolançiftleşmedeğil;farklı olan diğer kişi. On sekiz yıla gelince, tamam, o farkın ne olduğunuanlamak için yalnızca bir başlangıç. En azından, anlamaya çalıştığın birkadınsa.Birkadın,birerkektarafındankafasınınbukadarkarıştırılmasınarazıolmaz, ama belki de blöf yapıyordur... Her neyse, zevki de bu zaten.Bilmeceler,blöflervegeriyekalanlar.Çeşitlilik.Çeşitlilikyalnızcadolaşmaklaelde edilmez.Gençken bütünAnarres'i dolaştım.HerBölüm'de sürücülük veyükleyicilik yaptım. Değişik kentlerde yüzlerce kız tanımışımdır. Sıkıcıolmaya başladı. Buraya döndüm, her yıl üç dekadda bir, bir kum tepesinidiğerinden ayırt edemeyeceğin, ne yöne bakarsan üç bin kilometre boyuncaaynışekildeuzanançölüaşıpbuseferiyapıyorum;eve,aynıeşedönüyorum,birkezbilesıkılmadım.İnsanıcanlı tutanbiryerdenötekinedolaşmakdeğil,zamanıkendiyanınaçekmek.Zamanlabirlikteçalışmak,zamanakarşıdeğil."

"Doğru,"dediyolcu.

"Eşnerede?"

"Kuzeydoğu'da.Dörtyıloldu."

"Çokuzun,"dedisürücü."Birliktegönderilmenizgerekirdi."

"Benimolduğumyerdeişleröyledeğil."

"Neresio?"

"Dirsek,sonradaBüyükVadi."

"Büyük Vadi'yi duydum." Şimdi yolcuya hayatta kalmasını bilen birineduyulan saygıyla bakıyordu. Adamın yanmış derisinin kuru görünüşüne,Toz'daki açlık yılIarını atlatmış başkalarında da gördüğü, kemiğe işlemişdeğişikliğebaktı.

"O imalathaneleri işletmeye çalışmamalıydık." "Fosfata gereksinmemizvardı."

"Ama diyorlar ki, erzak treni Portal'de durdurulduğu zaman fabrikalarıçalıştırmayı sürdürmüşler; insanlar iş başında açlıktan ölmüş.Biraz uzakbiryeregidipyereyatmışlarveölmüşler.Öylemiydi?"

Adambaşıyla onayladı.Hiçbir şey söylemedi. Sürücü üsteIemedi, ama birsüresonra"Trenimyağmalansaydıneyapardımacaba?"dedi.

"Hiçyağmalanmadımı?"

"Hayır. Görüyorsun, yiyecek maddesi taşımıyorum; en fazla bir vagondolusu,YukarıSedepiçin.Bubirmadenhattı.Amabiryiyecekseferimolsaydıdabenidurdursalardı,neyapardım?Onlarıezipyiyeceğigitmesigerekenyeremi götürürdüm? Ama lanet olsun, çocukları, yaşlı adamları mı ezeceğim?Yanlış bir şey yapıyorlar ama bunun için onları öldürecek miyim?Bilmiyorum!"

Düz, parlayan raylar tekerleklerin altında uzanıyordu. Batıdaki bulutlarovanın üstüne büyük, parlak seraplar, on milyon yıl önce kurumuş göllerindüşleriningölgeleriniyansıtıyorlardı.

"Bizim sendikadanbiri, yıllardır tanıdığımbir arkadaşburanınkuzeyinde,'66 yılında tam da böyle bir şey yaptı. Treninden bir tahıl vagonunu almayaçalışmışlar. Treni geri sürüp, rayları boşaltmalarına fırsat kalmadan ikisiniezmiş; bozulmuş balıklardaki kurtçuklara benzediklerini söylemişti. O tahılvagonunu bekleyen sekiz yüz kişi var, demişti, vagon onlara ulaşmazsa kaçıölür? İkiden fazla, çokdaha fazla.Ohaldehaklı gibi görünüyor.Ama, lanetolsun!Bensayılarıöyletoplayamam.İnsanlarıdasayılargibisaymanındoğruolup olmadığını bilmiyorum. Peki öyleyse, ne yaparsın? Hangileriniöldürürsün?"

"Dirsek'teolduğumikinciyılişlistelerihazırlıyordum;imalathanesendikasıtayınıazalttı.Fabrikadaaltı saatçalışanlar tam tayınalıyorlardı -o türbir işiçin zar zor yetecek bir tayın. Yarı zamanlı çalışanlar dörtte üç tayınalıyorlardı: Eğer hasta ya da çalışamayacak kadar zayıflarsa yarım tayınveriliyordu. Yarım tayınla iyileşemiyorlardı. İşe dönemiyorlardı. Zar zorhayatta kalabiliyorlardı. Ben zaten hasta olan kişilere yarım tayın vermeklegörevliydim. Tam zamanlı çalışıyordum, sekiz, bazen on saat masa başı işiyapıyordum, bu yüzden tam tayın alıyordum. Tayınımı kazanıyordum, açkalması gerekenlerin listesini yaparak kazanıyordum onu." Adamın ışıltılıgözleri ileriye, cansız ışığa bakıyordu. "Dediğin gibi, insanları saymamgerekiyordu."

"İşibıraktınmı?"

"Evet,bıraktım.BüyükVadi'yegittim.AmabaşkabiriDirsek,fabrikalardakilisteleridevraldı.Herzamanlisteyapmayagönüllübirilerivardır."

"İşte bu yanlış," dedi sürücü, parlaklığa bakıp yüzünü buruşturuyordu.Yüzüylekafasıesmerveçıplaktı,yanaklarıylakafasınınarkasıarasındahiçkılyoktu,oysahenüzkırkınıyenigeçmişti.Güçlü, sert,masumbiryüzdü. "Çokyanlış. Fabrikaları kapatmalıydılar. Bir insandan bunu isteyemezsin. Odocudeğil miyiz? Tamam, bir insanın siniri bozulabilir. Trenleri yağmalayaninsanlaraolanbu.Açtılar, çocuklarda açtı; çokuzun süredir açtılar; yiyecekgeliyorve size aitdeğil, sinirinizbozuluyorve saldırıyorsunuz.Arkadaşımada aynı şey oldu, o insanlar onun sorumluluğundaki treni parçalıyorlardı,onundasiniribozulduvegerivitesetaktı.Kafasaymadıo.Ozamansaymadı.Sonra, belki. Ne yaptığını görünce midesi bulandı çünkü. Ama sanayaptırdıkları,şununyaşayıpbununöleceğinisöylemek-insanınbunuyapmayahakkıyok,herhangibirineyapmasınısöylemeyedehakkıyok."

"Güç dönemler geçirdik, kardeşim" dedi yolcu kibarca; su gölgelerininrüzgdrdadalgalanıpsürüklendiği,parlayanovayıseyretmeyekoyuldu.

Eski yük zeplini dağların üstünden yuvarlandı ve Böbrek Dağı'ndakihavaalanınademirattı.Oradaüçyolcu indi.Tamsonuncusuyere indiğiandatopraksallanıpsarsıldı."Deprem,"dediyolcu;evedönüyordu."Lanetolsun,şutozabak!Birgünburayaindiğimizdebirdebakacağızkidağfalankalmamış."

Yolcularındiğerikisikamyonlaryüklenenekadarbekleyiponlarlagitmeyiyeğlediler.Shevekyürümeyiseçti,çünküoranınyerlisiolanyolcu,Chakar'ındağınyalnızcaaltıkilometrekadaraşağısındaolduğunusöylemişti.

Yol, her birinin sonunda kısa bir yokuş olan bir dizi uzun eğridenoluşuyordu. Yolun solunda yükselen eğimlerle sağdaki alçalan eğimler çalıholumuyla doluydu; sanki ekilmiş gibi eşit aralıklarla dizilmiş yüksek ağaçholumu sıraları, dağ yamaçları boyunca yeraltı su damarlarını izliyordu.Shevek bir yokuşun zirvesinde, karanlık ve kıvrım kıvrım tepelerin üstünde,günbatımının parlak, altın rengini gördü. Aşağı doğru inmeye başladığındahavabirazgümbürdediveShevekbirgariplikhissetti: sarsıntıyada titreşimyoktu, yalnızca bir yer değiştirme, bir şeylerin kötü gittiğine dair bir inanç.Atmaktaolduğuadımıtamamladı,yeroradaydı,ayağıylabuluşuyordu.Devametti,yolyerliyerindeuzanıyordu.Tehlikededeğildi,amaşimdiyekadarhiçbirtehlikedekendini ölümebukadaryakınhissetmemişti.Ölümonun içindeydi,

altındaydı; toprağın kendisi kararsız, güvenilmezdi. Kalıcı olan, güvenilirolan,insanaklıncaverilmişbirsözdür.Sheveksoğuk,temizhavayıağzındaveciğerlerinde hissetti. Dinledi. Uzakta bir dağ seli, aşağılarda bir yerde,gölgeleriniçindegürlüyordu.

Tan ağarırken Chakar'a vardı. Kara bayırlar üzerinde gök koyu mordu.Sokaklambalarıparlakveyalnızparıldıyorlardı.Evönleriyapayışıktabirertaslakgibigörünüyordu,arkalarındakırlarkaranlıktı.Birsürüboşarazi,birsürü tek ev vardı: eski bir kasabaydı, öncü bir kasaba, yalıtılmış, dağılmış.Yoldangeçenbir kadınShevek'e sekiz numaralı konutu tarif etti. "Şuyönde,kardeşim,hastaneyigeçince,caddeninsonunda."Caddedağyamacınınaltındakaranlığagiripalçakbiryapınınkapısındasonaeriyordu.Yapıyagirinceonuçocukluğuna, Özgürlük'teki, Davul Dağı'ndaki yerlere, babasıyla birlikteyaşadıkları Geniş Ovalar'a götüren tipik bir taşra konutunun giriş holündebuldu kendini. Soluk ışık, yamalı hasır, yerel bir makine eğitim grubunutanıtan kitapçık, sendika toplantılarını gösteren bir duyuru, duyuru panosunatakılmış, üç dekad önceki bir tiyatro gösterisini haber veren bir el ilanı;Odo'nun hapishanede, ortak salondaki divanın üstündeki halini gösteren,çerçevelenmiş, amatör bir resim; elde yapılmış küçük bir org; kalanlarınlistesivekapıyaasılmış,kasabahamamındakisıcaksusaatlerinigösterenbirduyuru.

Sherut,Takver,3Numara.

Çerçevesine tam oturmayan kapının karanlık yüzeyinde holün ışığınınyansımasınıseyrederekkapıyıçaldı."Gir!"dedibirkadınsesi.Kapıyıaçtı.

Odadaki daha parlak ışık kadının arkasındaydı. Bir an için Takverolduğunundan emin olacak kadar iyi göremedi onu. Takver tam karşısındaduruyordu.Shevek'iitmekyadayakalamakiçin,kararsız,tamamlanmamışbirhareketle uzandı. Shevek onun elini tuttu, sonra birbirlerine sarıldılar, birarayageldilervegüvenilmeztoprağınüstündesarılmışhaldeöylecedurdular.

"Giriçeri,"dediTakver."Giriçeri,gir."

Shevekgözleriniaçtı.Odanınhalaçokparlakgörünenarkatarafındaküçükbirçocuğunciddi,dikkatleizleyenyüzünügördü."Sadik,buShevek."

ÇocukTakver'egitti,bacağınıyakaladıvegözyaşlarınaboğuldu.

"Amaağlama,niçinağlıyorsun,küçükcan?"

"Yasen?"diyefısıldadıçocuk.

"Mutluluktan! Yalnızcamutluluktan. Kucağıma otur. Ama Shevek, Shevek!Senden gelen mektup ancak dün elime geçti, Sadik'i evde uykuya yatırıptelefonagidecektim.Bu akşam telefonedeceğini yazmıştın.Geleceğini değil!AğlamaSadiki,bakbenartıkağlamıyorum,değilmi?"

"Adamdaağladı."

"Tabiiağladım."

Sadikonakuşkucubirmeraklabaktı.Dörtyaşındaydı.Yuvarlakbirkafası,yuvarlakbiryüzüvardı;yuvarlak,kara,tüylü,yumuşaktı.

Odada iki yatak dışında mobilya yoktu. Takver kucağında Sadik'leyataklardan birine oturmuştu. Shevek diğerine oturup bacaklarını uzattı.Ellerinin tersiyle gözlerini sildi ve parmaklarını Sadik'e uzattı. "Bak,"dedi."lslak.Ayncaburundaakıyor.Mendilvarmı?"

"Evet.Yasende?"

"Vardıamabirçamaşırhanedekaybettim."

"Kullandığımmendilipaylaşabilirsin,"dediSadikbirduraklamadansonra.

"Neredeolduğunubilmiyor,"dediTakver.

Sadik annesinin kucağından kalkıp dolaptaki bir çekmeceden bir mendilçıkardı. Takver'e verdi, o da mendili Shevek'e uzattı. "Temiz," dedi Takvergenişgülümsemesiyle.ShevekburnunusilerkenSadikdikkatleizledi.

"Buradabirsüreöncebirdepremoldumu?"diyesorduShevek.

"Her zaman sallanıyor, bir süre sonra fark etmemeye başlıyorsun, " dediTakver;Sadikisebilgivermefırsatıbulmaktanmemnun,tizamakısıksesiyle,"Evet," dedi. "Akşam yemeğinden önce büyük bir tane oldu.Deprem olduğuzaman pencereler sallanıyor, yer oynuyor, kapı altına girmek ya da dışarıyaçıkmakzorundakalıyoruz."

ShevekTakver'ebaktı,Takverdeona.Takverdörtyıldanfazlayaşlanmıştı.Dişlerihiçbir zamançok iyiolmamıştı, şimdideüstköpekdişlerininhemenarkasındakiikidişininyeriboştu,gülümsediğizamanboşluklargörünüyordu.Derisi artık gençliğin ince, gergin yüzeyine sahip değildi, saçı düzenlicearkadatoplanmıştıvedonuktu.

Shevek Takver'in gençlik zarafetini yitirdiğini açıkça görüyordu. Bunubaşkahiçkimseningöremeyeceğikadaraçıkgörüyordu.Takverhakkındaherşeyi başka hiç kimsenin göremeyeceği bir şekilde görüyordu, yıllar sürenyakınlıkveyıllarsürenhasretinbakışaçısından.Onuolduğugibigörüyordu.

Gözleribirleşti.

"Nasıl- nasıldı burası?" diye sordu, birdenbire kıpkırmızı olmuştu, açık kirasgelebir soruydu.Takverelle tutulabilirdalgayı,Shevek'inarzusunundışataşışını hissediyordu. O da hafifçe kızardı ve gülümsedi. Kısık sesiyle "Şey,telefondakonuştuğumuzzamankigibi,"dedi.

"Altıdekadönceydio!"

"Buradaherşeyaşağıyukarıaynı."

"Burası çok güzel - tepeler var." Takver'in gözlerinde dağ vadilerininkaranlığı vardı. Shevek'in cinsel isteğinin keskinliği aniden arttı, bir an içinbaşıdöndü,sonrabunalımıgeçiciolarakatlattıvesertleşmesinesakinleşmesiiçinemirvermeyeçalıştı."Buradakalmakistediğindeneminmisin?"dedi.

"Fark etmez," dedi Takver garip, karanlık, kısık sesiyle. "Burnun halaakıyor,"dediSadik,şevkleamaduygusalbirpeşinhükümolmadan.

"Yalnızcabunlakaldığınaşükret,"dediShevek.Takver"SusSadik,bencilliketme!"dedi.İkibüyükdegüldü.SadikShevek'iincelemeyisürdürdü.

"Kasabayı seviyorum, Shev. İnsanlar iyi - her türlüsü var. Ama iş fazladeğil. Yalnızca hastanede laboratuvar çalışması. Teknisyen sıkıntısı hemenhemen bitti, yakında onları zor durumda bırakmadan aynlabileceğim.Abbenay'adönmekhoşumagiderdi, eğerdüşünüyorsan.Yenidengörevaldınmı?"

"İstemedim, kontrol de etmedim. Bir dekaddır yoldayım." "Yolda ne

yapıyordun?"

"YolculukyapıyordumSadik."

"Dünyanın öbür ucundan geliyordu, güneyden, çöllerden, bize ulaşmakiçin," dedi Takver. Çocuk gülümsedi, Takver'in kucağına daha bir yerleşti,esnedi.

"YemekyedinmiShev?Yorgunmusun?Buçocuğuyatırmamgerek;kapıyıçaldığındagitmeyidüşünüyorduk."

"Dahaşimdidenyatakhanedemikalıyor?"

"Budöneminbaşındanberi."

"Dörtyaşındaydımbile,"dediSadik.

"Dörtyaşındayımdenir,"dediTakver,dolaptangiysisinialmakiçinSadik'iyavaşça yere indirdi. Sadik ayağa kalktı, Shevek'e yan döndü; onunfarkındaydı,yorumlarınıdaonayöneltiyordu."Amadörtyaşındaydım,şimdidörttenfazlayım."

"Babagibi,birzamanbilimci!"

"Aynıandahemdörtyaşında,hemdedörtyaşından fazlaolamazsın,değilmi?"diyesorduçocuk,onaybekliyorvedoğrudanShevek'lekonuşuyordu.

"Yokcanım,balgibideolabilirsin.Ayncaaynıandahemdörtyaşında,hemde neredeyse beş yaşında olabilirsin." Alçak somyaya oturunca başınıçocuğunkiyle aynı hizada tutabiliyor, böylece çocuk ona bakmak için başınıyukarı kaldırmak zorunda kalmıyordu. "Ama senin neredeyse beş yaşındaolduğunu unutmuştum, biliyor musun? Seni son gördüğümde yok gibi birşeydin."

"Gerçektenmi?"Sestonuhiçkuşkusuzcilveliydi.

"Evet.Yaklaşıkbukadardın."Ellerinibirbirineepeyceyakıntuttu.

"Konuşabiliyormuydum?"

"Ingadiyordun,birikişeydaha."

"Cheben'in bebeği gibi yatakhanede herkesi uyandırıyor muydum?" diyesorduSadik,neşeli,genişbirgülümsemeyle.

"Tabii."

"Gerçektenkonuşmayınezamanöğrendim?"

"Yaklaşık bir buçuk yaşında," dedi Takver. "O zamandan beri de hiçsusmadın.Şapkanerede,Sadikiki?"

"Okulda. Giydiğim şapkadan nefret ediyorum," dedi Shevek'e. Rüzgarlısokaklardan geçip çocuğu öğrenme merkezi yatakhanesine götürdüler velobiyegirdiler.Lobideküçük,eskipüskübiryerdi,amaçocuklarınyağlıboyaresimleriyle, ince pirinçten birkaçmotormodeliyle, bir sürü oyuncak ev veboyalıtahtaadamlarenkkatılmıştı.Sadikannesineiyigeceleröpücüğüverdi,sonra Shevek'e dönüp kollarını kaldırdı, Shevek eğildi, Sadik onu doğal birşeymişgibi,amasıkıcaöptüve"İyigeceler!"dedi.Gecegörevlisiylebirlikte,esneyerek uzaklaştı. Sadik'in sesini, görevlinin onu yumuşakça susturmayaçalışmasınıduydular.

"GüzelbirkızTakver.Güzel,zekivedayanıklı."

"Korkarımbirazşımarık."

"Hayır, hayır. Çok iyi yetiştirmişsin, inanılmayacak kadar iyi böyle birzamanda-"

"Burada durum çok kötü değildi, güneydeki gibi değildi," dedi Takver,yatakhaneyi terk ederlerken Shevek'in yüzüne bakıyordu. "Çocuklarbesleniyordu burada. Çok iyi değil, ama yeterince. Buradaki bir toplulukyiyecek yetiştirebiliyor. Hiçbir şey yoksa çalı holumu var, yabani holumtohumlarınıtoplayıpyemekiçinöğütebilirsin.Buradakimseaçkalmadı.Amaben Sadik'i şımarttım. Onu üç yaşına kadar emzirdim, tabii, ne de olsa onumemedenkesinceyedirecekdahaiyibirşeyyoktu!AmaRolny'dekiaraştırmaistasyonundakiler karşı çıktılar. Onu oradaki çocuk evine sürekli olarakbırakmamıistediler.Çocukkonusundamülkiyetçiolduğumusöylediler,ayrıcadabunalımdönemindetoplumsalçabayayeterinceemekvermediğimi.Aslındahaklıydılar.Amakendileriniöylehaklıgörüyorlardıki.Hiçbiriyalnızolmanın

neolduğunuanlamıyordu.Hepsigrupçuydu,kendikişilikleriyoktu.Emzirmekonusunda kafamı ütüleyen kadınlardı. Gerçek beden çıkarcıları. Onlar benidahauyumlubiriyledeğiştirenekadaroradakaldım,çünküyiyecekleriyiydi-lezzetli olup olmadığını anlamak için deniz yosunlarını denerken bazennormal tayının çoküzerindedenemeyapıyorduk, tadı tutkalgibideolsa.OndekadiçinYeniBaşlangıç'agittim.Kıştı,ikiyılönce,mektuplarıngelmediğiouzun süre boyunca, senin olduğun yerde işlerin o kadar kötü gittiği sıralar.YeniBaşlangıç'tabugörevigörünceburayageldim.BusonbaharadekSadikbenimleyatakhanedekaldı.Onuhalaözlüyorum.Odaokadarsessizki."

"Odaarkadaşıyokmu?"

"Sherutvar, çok tatlı, amahastanedegecevardiyasında çalışı yor.Sadik'ingitmezamanıgelmişti, onun için iyi, diğer çocuklarlayaşaması iyi.Utangaçolmayabaşlamıştı.Orayagiderkenzorlukçıkarmadı,metindi.Küçükçocuklarmetinoluyorlar.Kafalarınıçarpıncaağlıyorlar,amabüyükşeyleriolduğugibikabulediyorlar,birçokyetişkingibisızlanıpdurmuyorlar.

Yanyanayürüyorlardı.Sonbaharyıldızlarıçıkmıştı,sayılarıveparlaklıklarıinanılmazdı, depremin ve rüzgarın kaldırdığı toz yüzünden titreşiyor veneredeyse göz kırpıyorlardı, bu yüzden bütün gök titrermiş gibiydi; elmasparçacıkları sallanıyor, siyah bir deniz üstünde gün ışığı ışıldıyordu. Burahatsızgörkeminaltındatepelerkaranlıkvekatıydı,çatılarınkenarlankatıydı,sokaklambalarınınışığıhafifti.

"Dört yıl önce," dedi Shevek, "Şu Güneydoğuşu'ndaki yerden, neydi adı,Kızıl Pınarlar'dan Abbenay'a döndüğüm zaman dört yıl önceydi. Böyle birgeceydi, rüzgarlı,yıldızlarvardı.Koştum,OvalarCaddesi'ndenkonutakadarkoştum.Vesenoradayoktun,gitmiştin.Dörtyıl!"

"Abbenay'ı terk ettiğim anda gitmemin aptallık olduğunu anladım. Kıtlıkolsunolmasın,görevireddetmeliydim."

"Pekbir şey farketmezdi.SabulEnstitü'deki işiminbittiğini söylemek içinbenibekliyordu."

"Oradaolsaydım,sendeToz'agitmezdin."

"Belki gitmezdim; ama birlikte görev almayabilirdik. Bir süre hiçbir şeybirlikte olamayacakmış gibi gelmişti, değil mi? Güneybatı'daki kasabalarda

hiççocukkalmamıştı.Haladayok.Onlarıkuzeye,yerelyiyeceklerinolduğuya da en azından yiyecek bulma olanağı bulunan bölgelere gönderdiler.Kendileri ise madenlerle imalathaneleri çalıştırmak için geride kaldılar.Becermemiz şaşırtıcı, hepimizinbecermesi,değilmi?Ama lanetolsun, artıkbirsürekendiişimiyapacağım!"

Takver koluna girdi. Shevek, Takver'in dokunuşu onu anında elektrikçarpmasıyla kömür etmiş gibi kalakaldı. Takver gülümseyerek onu sarstı."Yemekyemedin,değilmi?"

"Hayır.Takver,Takver,seniniçinyanıptutuştum,yanıptutuştum!"

Bir araya geldiler, lambaların arasındaki karanlık caddede, yıldızlarınaltındabirbirlerinesıkıcasarıldılar.Aynıhızlaayrıldılar,Shevekenyakındakiduvara yaslandı. "Bir şeyler yesem iyi olur,"dedi. Takver de "Evet," dedi."Yoksayığılıpkalacaksın!Haydi."

Bir blok yürüyüp Chakar'daki en büyük yapı olan ortak yemekhaneyegeldiler.Düzenliyemeksonaermişti,amaaşçılaryemekyiyordu;yolcuyabirtabak sebze türlüsüyle istediği kadar da ekmek verdiler. Hepsi mutfağa enyakınolanmasadaoturuyorlardı.Diğermasalarçoktantemizlenmişveertesisabaha hazırlanmıştı. Büyük oda mağara gibiydi, tavan gölgeler içindeyükseliyordu, odanın diğer duvarı görünmüyordu, yalnız arada bir karanlıkbir masa üzerinde bir çanak ya da kap göz kırpıyordu. Aşçılar ve hizmetedenler sessizbirekipti,gününyorgunluğuüzerlerindeydi;yemeklerinihızlıyiyorlardı, fazla konuşmuyorlar, Takver'le ve yabancıyla pekilgilenmiyorlardı. Birbiri ardına yemeklerini bitirip tabakları mutfaktakiyıkayıcılaragötürmekiçinkalktılar.Yaşlıbirkadınkalkarken,"Aceleetmeyin,ammari,"dedi."Dahayıkayacakbirsaatlikbulaşıkvar."Ciddibiryüzüvardıvehaşin görünüyordu, anaç değildi, yardımsever değildi; ama şefkatlekonuşuyordu,eşitlerinmerhametiyle."Aceleetmeyin,"demektenvebiraniçinkardeşçebirsevgiylebakmaktanbaşkabirşeyyapamazdıonlariçin.

Onlar da onun için başka bir şey yapamazlardı, birbirleri içinse birazfazlasınıyapabilirlerdi.

Sekiznumaralıkonuta,üçnumaralıodayagittilerveuzunsüredirözleminiduyduklarıarzularınıdoyurdular.Lambayıbileyakmadılar,ikisidekaranlıktasevişmekten hoşlanıyordu. İlk seferindeShevekTakver'in içine girer girmez

birlikte boşaldılar, ikinci seferindemücadele ettiler ve bir coşku fırtınasıylahaykırdılar, sanki ölüm anını geciktirirmiş gibi zirveyi uzattılar, üçüncüseferinde her ikisi de yarı uyuyordu ve sonsuz zevkmerkezinin çevresinde,birbirlerinin varlığı çevresinde, ortak ağırlıkmerkezi çevresinde kör, sessizdönüpduran,sallanan,sonsuzadekdönengezegenlergibidolanıyorlardı.

Takver şafakta uyandı. Dirseği üzerinde doğrulup Shevek'in üstündenpencereningrikaresine,sonradaShevek'ebaktı.Sheveksırtüstüyatıyordu;okadar sessiz nefes alıyordu ki göğsü kımıldamıyor gibiydi, yüzü birazgerideydi, hafif ışıkta uzak ve sertti. Çok uzun bir yoldan, diye düşündüTakver,birbirimizegeldik.Herzamanbunuyaptık.Büyükuzaklıkları,yılları,rastlantı uçurumlarını aşarak. Bu kadar uzaktan geldiği için artık kimse biziayıramaz.Hiçbirşey,hiçbiruzaklık,hiçbirzamanaralığızatenaramızdaolanuzaklığı, cinsiyetlerimizin uzaklığını, varlıklarımızın, akıllarımızınfarklılığını aşamaz;bir bakışla, bir dokunuşla, dünyadaki enkolay şeyle, birsözcükleüzerindebirköprükuruverdiğimizoboşluğu,ouçurumu.Nekadaruzakolduğunabakuyurken.Nekadaruzakolduğunabak,herzamannekadaruzakolduğuna.Amageridönüyor,geridönüyor,geridönüyor...

TakverChakar'dakihastaneyeayrılacağınıbildirdi,amalaboratuvardaonunyerine çalışacak birini bulmalarına kadar kaldı. Sekiz saatlik vardiyasınısürdürdü - 'yılının üçüncü çeyreğinde birçok kişi hala acil görevlerin uzunvardiyalarında çalışıyordu; çünkü 167 kışında kuraklığın bitmesine karşınekonomi hala olağana dönmemişti. Vasıflı işlerdeki kişiler için hala "uzungörev,kısıtlıyemek"kuralıgeçerliydi;amaşimdiyiyecekgünlükçalışmaiçinyeterliydi;birikiyılöncebugeçerlideğildioysa.

Shevekbirsürepekbirşeyyapmadı.Kendinihastasaymıyordu;dörtyıllıkaçlıktansonraherkeszorluğunvebeslenmeyetersizliğininetkilerineokadaralışmıştı ki bu durumu normal kabul ediyorlardı. Shevek'te güney çöltopluluklarına özgü "toz öksürüğü", yani silikosis ve diğer madencihastalıklarınabenzer,bronşlarınsüreklitahrişişeklindebirhastalıkvardı;amabu da yaşadığı yerde, olağan karşılanan bir şeydi. Canı bir şey yapmakistemezseyapmasıgerekenbirşeyolmadığıgerçeğihoşunagidiyordu.

BirkaçgünboyuncagündüzleriShevek'leSherutodayıpaylaştılar,herikisideakşamüstünekadaruyuyordu.Sonrakırkyaşında,yumuşakbaşlıbirkadınolan Sherut gece vardiyasında çalışan bir başka kadının yanına taşındı,Shevek'le Takver de Chakar'da kaldıkları dört dekad boyunca odada birlikte

kaldılar.TakverişteykenShevekuyuyoryadatarlalarda,kasabanınüstündekikuru, çıplak tepelerde dolaşıyordu. Akşamüstü öğrenme merkezine gidipSadik'le diğer çocukları oyun bahçesinde izliyor ya da yetişkinlerin sık sıkyaptığı gibi çocukların projelerinden birine -bir grup yedi yaşında çılgınmarangoz ya da nirengide zorluk çeken on iki yaşında iki ölçü uzmanı-katılıyordu. Sonra Sadik'le odaya yürüyorlar, Takver işten çıkınca onunlabuluşuphepbirliktehamama,oradandayemeğegidiyorlardı.Yemektenbiryada iki saat sonra Shevek ve Takver çocuğu yatakhaneye götürüp odayadönüyorlardı. Sonbahar güneşinde, tepelerin sessizliğinde günler tamamensakindi.

Shevek içinbu, zamanındışında, akışınyanında,gerçekdışı, kalıcı, büyülübirzamandı.Takver'lebazengeçsaatlerekadarkonuşuyorlardı,bazıgecelerise hava karardıktan az sonra yatağa girip dağ gecesinin derin, kristalimsisessizliğindeonbir,onikisaatuyuyorlardı.

Shevek eşyasıyla gelmişti; yıpranmış, küçük, ağaç lifinden yapılmış,üzerinde siyah mürekkeple, büyük harflerle adı yazılı bir valiz. BütünAnarres'lileryolculukederkenkağıtlarını,andaçlarını,yedekbodarınıaynıtürbir valizde taşırlardı, kavuniçi liflerden yapılmış, tahta, yeterince çiziği vegöçüğüolanbirvalizde.Shevek'invalizindeAbbenay'dangeçerkenaldığıyenibir gömlek, birkaç kitap, biraz kağıda bir dizi yassı tel halka ve birkaç camboncuktanoluşmuşabenzeyengaripbirnesnevardı.Bunesneyioradakiikinciakşamında,birazgizemlibir'tavırlaSadik'egösterdi.

"Bir gerdanlık," dedi çocuk huşu içinde. Küçük kasabalardaki insanlarepeycefazlamücevhertakarlardı.KültürlüAbbenay'dasahipolmamailkesiylekendini süsleme dürtüsü arasındaki gerilim daha belirgindi, bir yüzük ya daiğne zevkli olmanın üst sınırı olarak kabul ediliyordu. Ama başka yerlerdeestetikle açgözlülük arasındaki ilişki gözardı ediliyordu; insanlar kendilerinihiç utanmadan süslüyorlardı. Çoğu bölgede işini sevdiği için ya da ün içinyapan usta bir kuyumcu ya da eldeki gösterişsizmalzemeyle -bakır, gümüş,boncuk, lal ve Güneydoğuşu'nun grenaları ve sarı elmaslarıyla- kendinizeuyanıyapabileceğinizzanaatdükkanlarıvardı.Sadikpekfazlaparlak,kırılganşeygörmemişti,amagerdanlığınnasılbir şeyolduğunubiliyordu,buyüzdenonutanımlayabilmişti

"Hayır, bak," dedi babası, ciddiyet ve çabuklukla nesneyi birçok halkasınıbirleştiren iplikten tutup kaldırdı. Elinden asılınca nesne canlandı, halkalar

serbestçe dönüyor, birbirlerinin içinde hava dolu kürelere benziyorlar, camboncuklarlambaışığınıyakalıyordu.

"Ah,negüzel!"dediçocuk."Nedirbu?"

"Tavandan asılıyor, çivi var mı?Malzeme'den bir çivi alana kadar elbiseaskısıyeterliolur.BunukiminyaptığınıbiliyormusunSadik?"

"Hayır-Senyaptın."

"Oyaptı.Anne.Oyaptı."Takver'edöndü."Ensevdiğimbu,sıranınüzerindeasılıolan.DiğerleriniBedap'averdim.Onlarıorada,koridorunsonundaki-adıneydi-KıskançAna'yabırakamazdım."

"Ha,Bunub!Yıllardır aklıma gelmemişti!"Takver sinirle güldü.Hareketlinesneyekorkarmışgibibaktı.NesnedengesiniarayıpsessizcedönerkenSadikizliyordu.

"Onu,"dediSadikensonunda, "birgece içinyatakhanedeyattığımyatağınüstündepaylaşmakisterdim."

"Sevgili can, senin için bir tane yaparım. Her gece için." "GerçektenyapabiliyormusunTakver?"

"Şey, yapıyordum. Sana bir tane yapabilirim herhalde." Takver'ingözlerindeki yaşlar şimdi belirgindi. Shevek kolunu onun omuzuna attı.Herikisi de sınıra yaklaşmıştı, fazla gerilmişlerdi. Sadik bir an için onlarınsanlmış durmalarını sakin, gözlemci bir bakışla izledi, sonra Metruk Uzayİşgali'niizlemeyedevametti.

GeceleriyalnızkaldıklarındakonuşmakonulançoğunluklaSadik'ti.Takverbaşka yakınlıklara duyduğu gereksinmeden dolayı çocuğa biraz fazlakaptırmıştı kendini, güçlü sağduyusu anne istekleri ve kaygılarıncabastırılmıştı. Bu onun için doğal değildi; ne rekabetçilik ne de koruyuculukAnarres'lilerin yaşamında güçlü etkenler değildi. Kaygılarını dile döküponlardankurtulmaktanmutluydu,Shevek'invarlığıbunaolanaktanıyordu.İlkgeceler konuşmanın çoğunu Takver yapıyordu, Shevek de onumüzik ya daakansusesigibidinliyor,yanıtvermeyeçalışmıyordu.Shevekdörtyıldırfazlakonuşmamıştı,konuşmaalışkanlığınıyitirmişti.Takverherzamanyaptığıgibionubusessizliktenkurtardı.DahasonrakonuşanShevekoldu,amayinedeher

zamanTakver'inyanıtınabağımlıkalmıştı.

Bir gece, "Tirin'i anımsıyor musun?" diye sordu. Soğuktu, kış gelmişti;konutocağınınenuzağındaolanoda,regülatörsonunadekaçıkolduğuhaldepekısıDmıyordu.İkisomyanınyatakörtülerinidealıpocağadahayakınolansomyada birlikte kozalanır gibi sannmışlardı. Shevek yatakta oturmayısevdiğinden göğsünü sıcak tutmak için eski, çok yıkanmış bir gömlekgiyiyordu. Takver hiçbir şey giymiyordu, battaniyelerin altına girmişti."Kavuniçibattaniyeyeneoldu,"diyesorduTakver.

"Mülkiyetçiyebak!Bıraktım."

"Kıskanç Ana'ya mı? Ne üzücü. Ben mülkiyetçi değilim, yalnızcaduygusalım.Altındayattığımızilkbattaniyeoydu."

"Hayır,değildi.NeThera'lardabirbattaniyekullanmışolmalıyız."

"Kullandıysakbileanımsamıyorum."Takvergüldü."Kimisormuştun?"

"Tirin'i."

"Anımsamıyorum."

"KuzeybatışıBölgesel'de.Esmerçocuk,kalkıkburunlu-"

"Ha,Tirin!Tabii,benAbbenay'ıdüşünüyordum."

"Onugördüm,Güneybatı'da."

"Tirin'imigördün?Nasıldı?"

Shevekbirsürehiçbirşeysöylemedi;parmağınıdalgındalgınbattaniyeninörgüsünde gezdiriyordu. "Bedap'ın onun hakkında bize ne söylediğinianımsıyormusun?"

"Kleggichgörevleralıpdurduğunu,etraftadolaştığını,sonundadaSagvinaAdası'nagittiğinisöylemişti,öyledeğilmi?SonraDaponunizinikaybetti."

"Sahneyekoyduğuoyunugördünmü,başınabelaaçanoyunu?"

"Sen gittikten sonra, Yaz Festivali'ndekini mi? Evet. Anımsamıyorum, o

kadar zaman geçti ki. Aptalcaydı. Espriliydi - Tirin espriliydi zaten. Amaaptaldı. Bir Urras'lıyla ilgiliydi, değilmi? BuUrras'lı Ay taşıyıcısındaki birhidroponiktanktasaklanıyor,birkamışlahavaalıyorvebitkikökleriniyiyor.Aptalca olduğunu söylemiştim! Böylece gizlice Anarres'e geliyor. Sonraetrafta koşturup depolardan bir şeyler satın almaya, insanlara bir şeylersatmayaçalışıyor,okadarçokaltınkülçesaklıyorkihepsiniüstündetaşıdığızamankımıldayamıyor.Buyüzdenolduğuyerdeoturmakzorundakalıyor,birsarayyapıyor,kendineAnarres'inSahibiadınıtakıyor.Ha,adamlabirkadınınçiftleşmek istedikleri çok komik bir sahne vardı. Kadın bacaklarını açmış,hazır,amaadamonaönceödemeyapmakiçinaltınkülçelerinivermedenbuişiyapamıyor. Kadın da külçeleri istemiyor. Komikti, kadın aşağı yukarısallanıyor,bacaklarınısallıyordu,adamdakadınınüstüneatılıyordu,sonradaböcek ısırmış gibi ayağa zıplıyordu ve 'Yapmamalıyım!' diyordu. 'Ahlakideğil!İyiticaretdeğilbul'-ZavallıTirin!Okadarkomik,okadarcanlıydıki."

"Urras'lıyımıoynuyordu?"

"Evet.Harikaydı."

"Banaoyunuokudu.Birçokkez."

"Nerederastladınona?BüyükVadi'demi?"

"Hayır,dahaönce,Dirsek'te.İmalathanenintemizlikçisiydi."

"Buişiomuseçmişti?"

"O sıralarda Tirherhangi bir şey seçebilecek durumda olduğunusanmıyorum...BedapherzamanonunSegvina'yagitmeyezorlandığını, terapiistemek zorunda bırakıldığını düşünüyordu. Bilmiyorum. Onu gördüğümde,terapininüzerindenyıllargeçmişti,yıkılmışbirinsandı."

"Segvina'daonabirşeyyaptıklarınımıdüşünüyorsun-?"

"Bilmiyorum. Sığınak'ın bir korunak, bir barınak sağlamaya çalıştığınısanıyorum. Sendika yayınlarına bakılırsa en azından fedakarlar. Tir'i çiledençıkardıklarınıpeksanmıyorum."

"Ama onu çökerten neydi o zaman? Yalnızca istediği gibi bir görevbulamamakmı?"

"Oyunçökerttionu."

"Oyunmu?O İhtiyarhergelelerinyaptığı şamatamı?Yokama,bu türbirahlaki azardan dolayı delirmek için zaten deli olmak gerekir. Tek yapacağıaldırmamaktı."

"Tirzatendeliydi.Bizimtoplumumuzunstandartlarınagöre."

"Standartlarınanlamıne?"

"Şey, sanınmTir doğuştan sanatçı. Zanaatkar değil, bir yaratıcı. Yaratıcı -yok edici, her şeyi altüst edip tersyüz etmek zorunda olan cinsinden.Taşlamacı,öfkeyoluylayüceltenbirkişi."

"Oyunokadar iyimiydi?"diyesorduTakversafça,battaniyelerinaltındanbirkaçsantimçıkıpShevek'eyandanbaktı.

"Hayır, sanmıyorum. Sahnede komik olmalı. Oyunu yazdığında yalnızcayirmiyaşındaydı.Oyunusürekliyazıpduruyor.Başkahiçbirşeyyazmadı."

"Aynıoyunumuyazıpduruyor?"

"Aynıoyunuyazıpduruyor."

"Böğk!"dediTakveracımaveiğrenmeyle.

"Birkaç dekadda bir gelip oyunu bana gösteriyordu. Ben de oyunuokuyordum ya da okur gibi yapıyordum, sonra da oyun hakkında onunlakonuşmaya çalışıyordum. Oyun hakkında konuşmayı çok istiyordu, amayapamıyordu.Çokkorkmuştu."

"Nedenkorkuyordu?Anlamıyorum."

"Benden.Herkesten.Toplumsalorganizmadan,insanırkından,onuyadsıyankardeşlikten.Bir insankendinibütündiğerlerinekarşı yapayalnızhissederse,kolaylıklakorkabilir."

"Yani, yalnızca bazıları oyuna ahlak dışı dedikleri ve öğretim görevialmaması gerektiğini söyledikIeri için herkesin kendine karşı olduğunu mudüşündü?Bubirazaptalca!"

"Amakimonuntarafınıtutuyorduki?"

"Dapyanındaydı-bütünarkadaşlarıda."

"Amaonlarıyitirdi.Görevlegönderildi."

"Ohaldenedengörevireddetmedi?"

"DinleTakver.Bendetamamenaynışeyidüşündüm.Hepbunusöyleriz.Sensöyledin - Rolny'ye gitmeyi reddetmeliydin. Ben de Dirsek'e gider gitmezkendi kendime, ben özgür bir insalım, buraya gelmek zorunda değildimdedim...Hepböyledüşünüyoruz,söylüyoruz,amayapmıyoruz.İnisiyatifimizibeynimizin içine sıkıca kapıyoruz, sanki içine girip 'Hiçbir şey yapmakzorunda değilim, kendi seçimlerimi kendim yaparım, özgürüm'diyebileceğimizbirodagibi.Sonrabeynimizdekioküçükodayıterkediyoruz;ÜDE bizi nerede görevlendirirse oraya gidip yeniden görev alana dek deoradakalıyoruz."

"Yapma Shevek, doğru değil bu. Yalnızca kuraklıktan beri böyle. Ondanönce şu andakinin yarısı kadar bile görevlendirme yoktu - insanlar yalnızcaistedikleri işleri yaratıyorlar, bir sendikaya giriyor ya da sendikaoluşturuyorlar, sonra da İşBöl'e kaydoluyorlardı. İşBöl genellikle VasıfsızİşgücüListesi'ndeolmayıyeğleyenkişileriçingörevbildiriyordu.Şimdiyineaynıdurumadöneceğiz."

"Bilmiyorum. Dönmemiz gerek tabii ki. Ama açlıktan önce bile o yöndedeğil,aksiyöndegidiyorduk.Bedaphaklıydı,heracildurum,hattaherzorunlugörev, ardında ÜDE'nin içindeki bürokratikmekanizmayı arttırıcı bir parça,birtürkatılıkbırakmaeğilimigösteriyor:böyleyapılıyordu,böyleyapılıyor,böyle yapılmak zorunda... Kuraklıktan önce de bu çok kereler olmuştu. Beşyıllıksıkıdenetimbuşeklikalıcıhalegetirmişolabilir.Öylekuşkulukuşkulubakma! Dinle, söyle bakalım, tanıdığın kişilerden kaçı -açlıktan önce bile-herhangibirgörevireddetti?"

Takversoruyubirazdüşündü."Nuchnib'lerisaymayacakmıyız?"

"Hayır,hayır.Nuchnib'lerönemli."

"Şey,Dap'ın arkadaşlarındanbirkaçı - o tatlı besteci, Salas, bazımiskinlerde.Ben çocukkenYuvarlakVadi'den gerçeknuchnib' ler gelip geçerdi.Ama

ben onların hile yaptığını düşünürdüm. O kadar güzel yalanlar ve öyküleruydururlar, fal bakarlardı ki, herkes onları görmekten, onları korumaktan,kaldıkları sürece beslemekten zevk duyardı. Ama hiçbir zaman uzun sürekalmazlardı...Gerçi o zamanlar insanlar canları isteyince toplanıpkasabadanayrılırdı,genellikledeçocuklar,çoğuçiftlikişindenhoşlanmazdı,görevlerinibırakıp giderlerdi. İnsanlar bunu her yerde yapıyorlar, her zaman. Ayrılıpgidiyorlar, daha iyi bir şeyarıyorlar. Bunu görevi reddetmek diyeadlandırmıyoruz,okadar."

"Neden?"

"Ne söylemeyeçalışıyorsun?"diyehomurdandıTakver, battaniyenin altınadahabirgömüldü.

"Sanırımşunu:birgörevireddettiğimizisöylemeyeutandığımızı;toplumsalvicdanınbireyselvicdanlabirtürdengetutturmakyerineonatümüyleegemenolduğunu söylemeye çalışıyorum. Biz işbirliği yapmıyoruz - biz emreuyuyoruz. Dışlanmaktan, tembel, işlevsiz, bencil diye adlandırılmaktankorkuyoruz.Komşumuzundüşüncesinden,kendi seçimözgürlüğümüze saygıgösterdiğimizden daha fazla korkuyoruz. Bana inanmıyorsun Tak, ama helebirdene, çizgiyi aşmayıdene,yalnızcahayalinde, sonradanelerhissettiğinebak. İşte o zaman Tirin'in ne olduğunu, neden çöküp yitik bir ruh olduğunuanlarsın.Bir suçluo!Suçuyarattık, tıpkımülkiyetçilergibi.Bir insanıkendionaylarımızdışınaçıkmayazorluyoruz,sonradaonubunedenlesuçluyoruz.Yasalaryaptık,gelenekseldavranışyasaları,tümçevremizeduvarlarördükvebunları göremiyoruz, çünkü düşüncemizin bir parçası onlar. Tir bunu hiçbirzaman yapmadı. On yaşından beri tanıyorum onu. Hiç yapmadı, hiç duvaröremedi. O doğuştan isyancıydı. Doğuştan Odocu'ydu -gerçek bir Odocu!Özgür bir insandı, biz kardeşleri ise onu ilk özgür eylemi nedeniylecezalandırıpdelirttik."

"Tir'inpekgüçlübiriolduğunusanmıyorum,"dediTakver,sesibattaniyeninaltındanboğukvesavunmadagibigeliyordu."Hayır,fazlakırılgandı."

Uzunbirsessizlikoldu.

"Halaaklındançıkmamasınaşaşmamalı,"dediTakver."Onunoyunu-Seninkitabın."

"Ama ben daha şanslıyım. Bir bilim adamı eserinin kendisi olmadığını,

yalnızca kişisellikten uzak gerçek olduğunu öne sürebilir. Bir sanatçıGerçek'inarkasınagizlenemez.Hiçbiryeregizlenemez."

Takver bir süre gözucuyla onu izledi, sonra döndü ve oturdu, battaniyeyiomuzlarına çekti. "Bırrr! Soğuk... Yanıldım değil mi, kitap konusunda?Sabul'un onu kesip biçip üstüne adını koymasına izin vermek konusunda.Doğrugibigörünüyordu.Sankieserisanatçının,gururugösterişin, topluluğuegonunönündetutmakmışgibigörünüyordu.Amaaslındaböyledeğildi,değilmi?Birtavizdi.Sabul'unotoritesineteslimolmaktı."

"Bilmiyorum.Kitabıbastırmamısağladı."

"Doğru sonuç, ama yanlış araç! Shev, Rolny'de bunu çok uzun süredüşündüm. Sana neyin yanlış olduğunu söyleyeyim. Gebeydim. Gebekadınlarınahlakıyoktur.Yalnızcaoenilkelkendinifedaetmeiçgüdüsüvardır.Kitabın da, eşliğin de, gerçekliğin de canı cehenneme, eğer değerli ceninitehdit ediyorsa!.. Irksal bir korunma dürtüsü bu, ama topluluğa karşıişleyebilir;toplumsaldeğil,biyolojikbirşeybu.Birerkekhiçbirzamanbununpençesine düşmediği için şükretmeli.Ama bir kadının bu duruma düştüğünüfark edip dikkat etmeli. Sanırım eski devletçilerin kadını malolarakkullanmalarınınnedenibu.Kadınlarbunaneden izinverdiler?Çünkü sürekligebeydiler-çünküçoktansahiplenilmişler,köleleştirilmişlerdi!"

"Evet, belki; ama bizim toplumumuz, Odo'nun fikirlerini gerçektencisimleştirdiği her yerde gerçek bir topluluk oluşturuyor. Vadeden kişi birkadındı! Ne yapıyorsun sen -suçluluk duygularına mı teslim oluyorsun?Çamurda mı yuvarlanıyorsun?" Aslında kullandığı sözcük "çamurdayuvarlanmak" değildi, çünkü Anarres'te çamurda yuvarlanacak domuzlaryoktu. Aslında "sürekli olarak kalın bir tabaka halinde dışkıyla kaplanmak"anlamına gelen bir bileşimdi. Pravca'nın esnekliği ve kurallılığı onu icatedenlerceöncedengörülemeyencanlımecazlaryaratmayayolaçıyordu.

"Şey, hayır. Sadik'in olması- harikaydı! Ama kitap hakkında gerçektenyanıldım."

"İkimizdeyanıldık.Herzamanbirlikteyanılıyoruz.Gerçektenbenimaklımıçeldiğinidüşünmüyorsunya?"

"Odurumdasenietkilemişimdirherhalde."

"Hayır, gerçek olan şu, ikimiz de karar vermedik - ikimiz de seçmedik.Sabul'unbizimiçinseçimyapmasına izinverdik.Kendi içselSabul'umuzun-geleneğin,ahlakçılığın,toplumsalafarozkorkusunun,farklıolmakorkusunun,özgür olma korkusunun! Ama, bir daha asla. Yavaş öğreniyorum, amaöğreniyorum."

"Ne yapacaksın?" dedi Takver, sesinde hissedilir bir heyecanın titreşimivardı.

"Seninle Abbenay'a gidip bir sendika kuracağım, bir basım sendikası.İlkeler'ikesilmemişolarakbasacağım.Başkasevdiğimiznevarsabasacağım,Bedap'ınBilimdeAçıkEğitimTaslağı'nı,ÜDE'nin dağıtmadığı kitabı. Tirin'inoyununuda,onaborçluyumbunu.Banahapishanelerinneolduğunuveonlarıkimlerin kurduğunu o öğretmişti. Duvar yapanlar kendi tutsakları oluyorlar.Toplumsalorganizmadakiuygunişlevimiyerinegetireceğim,gidipduvarlarıyıkacağım."

"Bayağı hareketli olabilir," dedi Takver battaniyelerin içine büzülerek.Shevek'eyaslandı,Shevekdekollarınıonunomuzlarınadoladı.

"Umarımöyleolur,"dediShevek.

OgeceTakveruyuyakaldıktançoksonraları,Shevekuyanık,elleribaşınınaltında,karanlığabakıyor,sessizliğidinliyordu.Toz'dangelirkenyaptığıuzunyolculuğu düşündü, çölün düzeylerini ve seraplarını, insanın zamana karşıdeğil,zamanlabirlikteçalışmasıgerektiğini söyleyenkelkafalı,esmer, içtenbakışlıtrensürücüsünüanımsadı.

Shevekbusondörtyılboyuncakendi iradesihakkındabirşeyöğrenmişti.İradesiçıkmazagirinceonungücünüöğrenmişti.Hiçbirtoplumsalyadaahlakizorunlulukonadenkdeğildi.Açlıkbilebastıramıyorduonu.Elindenekadarazşeyvarsa,varolmagereksinimiokadarkesinleşiyordu.

Bu gereksinimi Odocu terimlerle "hücresel işlev"i olarak -bireyinbireyselliği içinmecazibir terim-en iyiyapabileceği iş,dolayısıyla toplumaen iyi katkısı olarak görüyordu. Sağlıklı bir toplum onun bu en iyi işleviniözgürce denemesine izin verir, uyumunu ve gücünü bu tür bütün işlevlerineşgüdümünde bulurdu. Bu Odo'nun Analoji'sinin ana fikirlerinden biriydi.Anarres'teki Odocu toplumun bu ideali yerine getirememesi Shevek'in butopluma olan sorumluluğunu azaltmıyordu, tam tersine. Devlet mitosunun

ortadankalkmasıylatoplumvebireyingerçekkarşılıklılığıvealışverişiaçığaçıkmıştı. Bireyden fedakarlık istenebilirdi, ama hiçbir zaman uzlaşmaistenemezdi;çünkü,güvenlikvedengeyiyalnızcatoplumsağlayabildiğihaldeahlaki seçimin gücüne yalnızca birey sahipti -değiştirme gücüne, yaşamıntemelişlevine.Odocutoplumkalıcıbirdevrimolaraktasarlanmıştı,devrimisedüşünenbirakıldabaşlar.

Shevek bütün bunları bu terimlerle düşünmüştü, çünkü vicdanı tümüyleOdocubirvicdandı.

Bu yüzden, Odocu terimlerle düşünülürse, artık radikal, hiçbir kayda veşarta bağlı olmayan yaratma isteğinin kendi kendisini haklı çıkardığındanemindi. İşine olan ana sorumluluğu onu düşündüğü gibi dostlarından,toplumundan koparmıyordu. Dostları ve toplumuyla kesin olarakbirleştiriyordu.

Ayrıca bu sorumluluk duygusunu belli bir şey için taşıyan kişinin buduyguyuherşeyeaktaracağınainanıyordu...Kendiniyalnızcaosorumluluğunaracıolarakgörüpbaşkabirzorunluluğufedaetmekhataydı.

Bu fedakarlık Takver'in gebeyken kendinde keşfettiğini söylediği şeydi;üstelik bir tür dehşetle, kendinden iğrenerek söylemişti bunu, çünkü o birOdocu'ydu, araçla amacın ayrılması ona göre de yanlıştı. Takver için de,Shevek içinolduğugibi bir sonuç sözkonusudeğildi.Süreçvardı, süreçherşeydi.Umut verici bir yönde yola çıkabilir ya da yanlış yöne gidebilirdiniz,amaherhangibiryerdeherhangibirzamandurabileceğinizbeklentisiyleyolaçıkamazdınız.Böylebakılıncabütünsorumluluklar,bütünbağlanmalarvarlıkkazanıpkalıcıoluyordu.

BuyüzdenTakver'le karşılıklı bağlılıkları, ilişkileri, dört yıllık ayrılıklarısüresince tümüyle canlı kalmıştı. İkisi de ayrılık yüzünden acı çekmişlerdi,epeyceacıçekmişlerdi,amaikisidebağlılıklarındankaçarakacıyıreddetmeyidüşünmemişlerdi.

Çünkü ne de olsa, diye düşünüyordu Shevek, Takver'in uyku sıcaklığındayatarken,ikisinindearadığışeycoşkuydu-varolmanınbütünlüğüydü.Acıdankaçarsanız coşku şansını da yitirirsiniz. Zevk alabilirsiniz, hatta zevkin türlüçeşidini alabilirsiniz, ama doyamazsınız. Eve dönmenin ne olduğunubilemezsiniz.

Takver uykusunda onu onaylarmış gibi iç çekti, sonra sessiz bir düşüizleyereköteyanadöndü.

Doyum, diye düşündü Shevek, zamanın bir işlevidir. Zevk arayışıdöngüseldir, yinelenir, zamandışıdır. İzleyicinin, heyecan arayanın, rasgelecinsel ilişkidebulunanınçeşitlilik arayışıhepaynıyerde sonbulur.Bir sonuvardır. Sona erer ve yeniden başlamak zorunda kalır.Bir yolculuk ve dönüşdeğildir,kapalıbirçevrimdir,kilitlibirodadır,birhapishanedir.

Kilitli odanın dışında zamanın manzarası vardır; şansın ve cesaretinyardımıyla ruh, bu manzara içinde sadakatın kırılgan, geçici, umulmayanyollarınıvekentlerinikurabilir:insanlarınmekfultutabileceğibirmanzaradırbu.

Bir eylem ancak geçmişin ve geleceğin manzarasında gerçekleştirildiğizamaninsaneylemiolur.Geçmişvegeleceğinsürekliliğiniöneren,zamanıbirbütünhalinegetirenbağlılık, insangücününköküdür, onsuzyapılacakhiçbirşeyiyiolamaz.

Bu yüzden geçmiş dört yıla bakan Shevek, onları yitirilmiş olarak değil,Takver'le yaşamlarındakurdukları yapınınbir parçası olarakgördü.Zamanakarşı çalışmaktansa zamanla birlikte çalışmanın iyi yanı, diye düşündü,zamanınboşaharcanmamasıdır.Acıbileişeyarıyor.

OnBirinciBölümUrras

Ava Eyaleti'nin eski başkenti Rodarred sivri bir kentti: çam ormanları,çamların üzerinde de kulelerden oluşan daha havadar bir orman. Caddelerkaranlık ve dardı; ağaçların altı yosunlu, çoğunlukla da sisliydi. Yalnızcaırmağın üstündeki yedi köprüden bakan biri kulelerin tepelerini görebilirdi.Bazıları neredeyse yüz metre uzunluğundaydı, bazılarıysa yalnızca birerfilizdi, tohuma kaçmış sıradan evler gibiydi. Bazıları taştandı, bazılarıporselenden, mozaikten, renkli cam levhalardan, bakır, teneke ya da altınkaplamadan yapılmıştı, inanılmayacak kadar süslü, narin, parlaktı, UrrasDünya Hükümetleri Konseyi, varlığının üç yüz yılı boyunca bu hayal gibi,büyüleyici caddelerde yer almıştı. DHK ve A-İo'daki elçilikler vekonsolosluklar da, Rodarred'de, Nio Esseia ve ulusal hükümet merkezineyalnızcabirsaatuzaklıktakümelenmişlerdi.

Arz'ınDHKnezdindekielçiliği,InnakŞatosu'nayerleşmişti.NiootoyoluylaInnakarasınasıkışmışolanInnakŞatosu'nunkısa,kindargörünüşlü,kareçatılıve kısılmış gözler gibi yan pencere yarıkları olan tek bir kulesi vardı.Duvarları bin dört yüz yıldır silahların ve iklimin saldırılarına dayanmıştı.Şatonun kara tarafında, kara ağaçlar kümelenmişti, aralarından da bir asmaköprühendeğinüstünedoğruuzanıyordu.Asmaköprü inikti,kapılardaaçıkduruyordu. Güneş bir Innak sisinin içinden belirirken ve Rodarred'in bütünkulelerindeki çanlar uzun ve çıldırtıcı bir armoniyle süren saat yediyi çalmagörevlerine başlarken hendek, Innak, yeşil çimenler, kaya duvarlar, kulenintepesindekibayrak,bütünhepsisisleparıldıyorlardı.

Kalenin içindeki çok modern danışma masasında oturan memur dev biresnemeyle meşguldü! Yankılı bir sesle, "Emin olun, saat sekizden önceaçmıyoruz,"dedi.

"Büyükelçiyigörmekistiyorum."

"Büyükelçi kahvaltıda. Randevu almanız gerekiyor." Memur bunlarısöylerken sulanmış gözlerini sildi ve ziyaretçiyi ilk kez açıkça görebildi.

Baktı, çenesini birkaç kez oynattı ve "Kimsiniz?" dedi. "Nereden - Neistiyorsunuz?"

"Büyükelçiyigörmekistiyorum."

"Bekleyin," dedimemur en safNio aksanıyla, gözlerini ondan ayırmadan,elinitelefonauzattı.

Elçiliğin girişiyle asma köprü arasına bir araba girmişti, arabadan birkaçkişiçıkıyordu,siyahgiysilerininmadeniişlemelerigüneşteparlıyordu.Başkaikikişidebinanınanakısmındanlobiyegirmişti,konuşuyorlardı,garipgiysiligarip insanlardı. Shevekdanışmamasasının çevresindenhızla dolaşıponlaradoğrukoşmayaçalıştı."Yardımedinbana!"dedi.

Şaşırarak ona baktılar.Biri kaşlannı çatarak geri çekildi.Diğeri Shevek'inomuzu üzerinden, elçiliğe girmekte olan üniformalıgruba baktı. Sakin birsesle,"Butaraftan,"dedi,Shevek'inkolunututtuvebirbaletkadardüzenliikiadımvebirhareketleküçükbirofisegirdiler."Neoluyor?NioEsseia'danmıgeliyorsunuz?"

"Büyükelçiyigörmekistiyorum."

"Grevcilerdenbirimisiniz?"

"Shevek.AdımShevek,Anarres'ten."

Kapkarayüzdekipırılpırıl,zekiveyabancıgözlerparıldadı.

Arz'lınefesinitutarak"Mai-god"dedi,sonraİoca'yadöndü:"İlticaetmekmiistiyorsunuz?"

"Bilmiyorum.Ben...

"Benimlegelin,Dr.Shevek.Sizioturabileceğinizbiryeregötüreyim."

Holler,merdivenlervekaraadamın,kolununüzerindekielivardı.

Birilericeketiniçıkarmayaçalışıyordu.Gömlekcebindekidefterinpeşindeolduklarınıdüşünerekkarşıkoydu.Biriyabancıbirdilde,otoriterbir tavırlakonuşuyordu. Bir başkası Shevek'e, "Her şey yolunda," dedi.

"Yaralanıpyaralanmadığınızıanlamayaçalışıyor.Ceketinizkanlı."

"Başkabiri,"dediShevek."Başkabirininkanı."

Başı döndüğü halde oturmayı başardı. Büyük, güneş gören bir odada biryatağınüzerindeydi;anlaşılanbayılmıştı.Yakınındabirgruperkeklebirkadınvardı.Anlamazgözlerleonlarabaktı.

"Dr.Shevek,Arzelçiliğindesiniz.BuradaArztopraklarındasayılıyorsunuz.Mutlakgüvencedesiniz.İstediğinizkadarkalabilirsiniz."

Kadınınderisidemirlitoprakgibisarı-kahverengiydivekafaderisidışındayüzünde hiç tüy yoktu; traş edilmiş değildi, tüysüzdü. Yüz hatları garip veçocuksuydu:küçükbirağız,düşükköprülüburun,uzunkapaklıçekikgözler,yuvarlak, tombul yanaklar ve çene. Yüzün tümü yuvarlak, esnek veçocuksuydu.

"Buradagüvencedesiniz,"diyeyineledikadın.

Konuşmakistedi,amakonuşamadı.Adamlardanbiri"Yatın,yatın,"diyerekonu göğsünden kibarca iteledi. Shevek arkaya uzandı ama, "Büyükelçiyigörmekistiyorum,"diyefısıldadı.

"Büyükelçi benim. Adım Keng. Bize geldiğinize sevindik. Buradagüvencedesiniz. Şimdi lütfen dinlenin Dr. Shevek, sonra konuşuruz. Aceleyegerekyok."Sesigaripti,müzikaldi,amaTakver'inkigibikısıktı.

"Takver,"dediShevekkendidilinde,"Neyapacağımıbilmiyorum."

"Uyuyun,"dedikadın,odauyudu.

İkigünlükuykuveyemektensonra,onuniçintemizleyipütülediklerigriİoceketinigiydiveelçininkuleninüçüncükatındakiözelsalonunaalındı.Elçineonun önünde eğildi, ne de elini sıktı, yalnızca avuçlarını göğsünün önündebileştirerek gülümsedi. "Kendinizi iyi hissettiğinize sevindim, Dr. Shevek.Hayır, yalnızcaShevekdemeliyim, öyle değilmi?Lütfenoturun.Sizinle herikimizedeyabancıolanbirdilde,İocakonuşmakzorundaolduğumaüzgünüm.Sizin dilinizi bilmiyorum, çok ilginç bir dil olduğunu duydum, mantıksalolarakicatedilmişdillerarasındabüyükbirhalkındiliolantekdilolduğunu."

Bu tatlıdilliyabancınınyanındakendini,büyük,ağırvekıllıhissediyordu.Derin,yumuşak iskemlelerdenbirineoturdu.Kengdeoturdu,amaotururkenyüzü buruştu. "Bu rahat iskemlelerde oturmaktan sırtım tutulmuş!" dedi.Shevek o zaman Keng'in düşündüğü gibi otuz yaşında ya da daha genç birkadınolmadığını, enazaltmışyaşındaolduğunu farketti;yumuşakderisiveçocuksu fiziği onu yanıltmıştı. "Evde," diye devam etti Keng, "çoğunluklayerdekiyastıklaraotururuz.Amaburadabunuyaparsamherkesebakmakiçinkafamıdahadayukarıyakaldırmamgerekir.SizCetiokadaruzunsunuzki!...Küçük bir sorunumuz var.Aslında bizim değil deA-İo hükümetinin sorunu.Anarres'tekiler, Urras'la radyo bağlantısı kuranlar, acele olarak sizinlegörüşmek istiyorlar. İo hükümeti de utanç içinde." Gülümsedi, eğlendiğinigösterenbirgülümsemeydibu."Nediyeceklerinibilemiyorlar."

Sakindi. Tefekkürün sakinleştirdiği, suyun yıprattığı bir taş gibi. Shevekiskemlesineyaslandı,yanıtvermekiçinçokuzunbirsürebekledi.

"İohükümetiburadaolduğumubiliyormu?"

"Resmen bilmiyor. Bir şey söylemedik, onlar da sormadı. Ama burada,elçilikte çalışan birçok İo'lu memur ya da sekreter var. Bu yüzden, tabii kibiliyorlar."

"Siziniçintehlikelimibenimburadaolmam?"

"Hayır, hayır. Elçiliğimiz Dünya Hükümetleri Konseyi nezdinde, A-İoDevletinezdindedeğil.Burayagelmeyehakkınızvardı,Konsey'ingerikalanıA-İo'yubunukabuletmeyezorlar.Sizesöylediğimgibi,bukaleArztoprağı."Yeniden gülümsedi; yumuşak yüzü bir sürü küçük kırışıklıkla doldu, sonradüzeldi. "Diplomatların harika fantazisi! Benim Dünya'mdan on bir ışık yılıuzaktaki bu şato, Tau Ceti yıldızının Urras gezegenindeki A-İo ülkesinde,Rodarred'debirkuledeyeralanbuoda,Arztoprağı."

"Ozamanonlaraburadaolduğumusöyleyebilirsiniz."

"İyi.Bu,işlerikolaylaştırır.Sizinonayınızıbekliyordum."

"Benimiçinhiç...mesajyokmuydu,Anarres'ten?"

"Bilmiyorum,sormadım.Sizinbakışaçınızdandüşünmedim.

Merak ettiğiniz bir şey varsa Anarres'i arayabiliriz. Tabii, oradakilerinkullandığı dalga boyunu biliyoruz, ama kullanmadık, çünkü davetedilmemiştik. En iyisi üstelememek gibi görünüyordu. Ama sizin içinkolaylıklabirkonuşmaayarlayabiliriz."

"Vericinizvarmı?"

"Gemimizden, Urras çevresinde yörüngede duran Hain gemisindenkonuşabiliriz.Biliyorsunuz,Hain'leArzbirliktehareketediyorlar.Hainelçisibizimleolduğunuzubiliyor; resmiolarakbilgi verilen tekkişi o.Buyüzdenradyoemrinizde."

Shevekonabirteklifinarkasındakiamacabakmayanbirkişininsadeliğiyleteşekkür etti. Keng onu bir an süzdü, gözleri akıllı, açıksözlü ve sessizdi."Konuşmanızıdinledim,"dedi.

Shevek ona çok uzaktaymış gibi baktı. "Konuşma mı?" YönetimMeydanı'ndaki büyük gösteride konuştuğunuzda. Geçen hafta bugün... Herzaman gizli radyoları dinleriz, Sosyalist işçiler ve Özgürlükçüler'inyayınlarını.Tabii ki gösteriyi yayınlıyorlardı. Sizi dinledim.Çok etkilendim.Sonrabirgürültübaşladı,garipbirgürültü,kalabalığınbağırmayabaşladığınıduyabiliyorduk. Açıklamadılar. Çığlıklar vardı. Sonra birden yayın kesildi.Korkunçtu,dinlemesibilekorkunçtu.Sizoradaydınız...Oradannasılkaçtınız?Kentten nasıl çıktınız? Eski Kent Nio kuşatılmış durumda; Nio'da üç ordubirliği var; her gün yüzletce grevci ve şüpheli topluyorlar. Buraya nasılgeldiniz?"

Shevekhafifçegülümsedi."Taksiyle.""Bütündenetimnoktalarındangeçerekmi?Okanlekeligiysilerlemi?Ayrıcaherkessizinneyebenzediğinizibiliyor."

"Arkakoltuğunaltındaydım.Taksi-kamulaştırılmıştı-böylemidiyorsunuz?Bazı insanların benim için atıldıkları bir tehlike." Kucağında kavuşturduğuellerinebaktı.Sonderece sessizoturuyorve sessizkonuşuyordu,ama içindebir gerilim, bir zorlama vardı, gözlerinde ve ağzının çevresindekikırışıklıklarda görülüyordu bu. Bir süre düşündü, sonra aynı uzak tavırladevam etti, "Başlangıçta şanslıydım. Saklandığım yerden çıktığımdatutuklanmadığım için şanslıydım. Ama Eski Kent'e girdim. Ondan sonrasıyalnızca şans değildi. Nereye gideceğimi benim için düşündüler, beni orayanasıl götüreceklerini planladılar, tehlikeyi onlar göze aldılar." Kendi dilinde

birsözcüksöyledi,sonraçevirdi:"Dayanışma...""Çokgarip,"dediArzelçisi."Shevek,sizindünyanızhakkındahiçbirşeybilmiyorum.YalnızcaUrras'lılarınbizesöylediklerinibiliyorum,çünkühalkınızorayagitmemizeizinvermiyor.Tabii ki gezegenin kurak ve soğuk olduğunu biliyorum; koloninin nasılkurulduğunu,otoriterolmayanbirkomünizmdenemesiolduğunu,yüzyetmişyıldır varlığını sürdürdüğünü biliyorum. Odo'nun yazdıklarının bir kısmınıokudum-fazladeğil.BütünbunlarınUrras'taşuandaolupbitenleraçısındanpek önem taşımadığını düşünüyordum; biraz uzak, ilginç bir deney. Amayanılıyordum,değilmi?Önemli.BelkideUrras'ınanahtarıAnarres...Nio'dakidevrimciler aynı gelenekten geliyor. Yalnızca daha iyi ücretler için ya dazorunlu askerliğe karşı çıkmak için grev yapmıyorlardı. Yalnızca sosyalistdeğil, anarşistler de; iktidar'a karşı grev yapıyorlardı. Anlıyor musunuz,gösterinin boyutu, popüler duygunun yoğunluğu, hükümetin paniğe kapılıptepkigöstermesi,hepsininanlaşılmasıçokzordu.Bukadarkarışıklıknedendi?Buradaki hükümet zorba değil.Zenginler gerçekten zengin, amayoksullar okadar da yoksul değil. Tutsak değiller, aç da kalmıyorlar. Niçin ekmekle vedemeçlerle yetinmiyorlar? Neden çok fazla duyarlılar?... Şimdi nedeninianlamayabaşladım.Amahalaaçıklayamadığımşey,buözgürlükçügeleneğinhala canlı olduğunu ve sanayi kentlerindeki hoşnutsuzluğu bilen A-iohükümetinin nasıl olup da sizi yine de buraya getirdiği. Barut fabrikasındakibritçakmakgibibirşeybu!"

"Barut fabrikası yakınında olmayacaktım. Kalabalıktan uzak tutulacak,akademik çevrenin ve zenginlerin arasında yaşatılacaktım. Yoksullarıgörmeyecektim.Çirkinhiçbirşeyigörmeyecektim.Buradakiherşeygibibende naylon bir ambalajın içindeki kartonun içindeki torbanın içindeki kutudapamuklar arasında yatacaktım. Orada mutlu olacak ve işimi, Anarres'teyapamadığım işimiyapacaktım.Bittiği zamanda sizi tehdit edebilmeleri içinonlaraverecektimçalışmamı."

"Tehdit etmek mi? Arz'ı mı demek istiyorsunuz, Hain'i ve diğeryıldızlararasıgüçlerimi?Bizineyletehditedecekler?"

"Uzayıyoketmekle."

Kengbirsüresessizkaldı.Yumuşak,iğnelisesiyle,"Yaptığınızbumu?"diyesordu.

"Hayır. Benim yaptığım bu değil! Bir kere ben bir mucit, bir mühendis

değilim.Benkuramcıyım.Bendenistedikleribirkuram.

ZamanfiziğindebirGenelAlankuramı.Neolduğunubiliyormusunuz?"

"Shevek, sizin Ceti fiziğiniz, Asil Bilim'iniz benim anlama yeteneğimindışında. Matematik, fizik ve felsefe eğitimi görmedim, 'Asil Bilim'de bütünbunlardan, ilaveten evrenbilimden ve daha başka şeylerden oluşmuşgörünüyor.AmaEşzamanlılıkKuramıdediğinizdenekastettiğinizianlıyorum,Görecelik Kuramı'yla ne kastedildiğini bildiğim kadar; yani GörecelikKuramı'nınbazıçokbüyükpratiksonuçlarayolaçtığınıbiliyorum,bundandasizinzamanfiziğinizinyeniteknolojileriolanaklıkılabileceğiniçıkarıyorum."

Shevek onayladı. "İstedikleri," dedi, "maddenin uzayda anında bir yerdenbaşkabiryereaktarılması.Sıçrama.Yanizamangeçmedenveuzayıaşmadanuzay yolculuğu. Hala bulma şansları var; benim denklemlerinden değilsanırım.Amabenimdenklemlerimdenyolaçıkarakyanıtlayıcı'yıyapabilirler,eğer istedikleri buysa. İnsanlar büyük uzaklıkları aşamazlar, ama fikirleraşabilir."

"Yanıtlayıcınedir,Shevek?"

"Bir fikir." Neşesizce gülümsedi. "Uzayda iki nokta arasında zamanharcamadan iletişim kurmaya yarayan bir aygıt olacak. Aygıt tabii ki mesajyollamayacak; eşzamanlılık özdeşlik demektir.Ama bizim algılarımız için oeşzamanlılık bir iletim, bir gönderme işlevi görecektir. Böyleceelektromanyetik sinyallerin gerektirdiği, mesajın gidip dönmesi için geçenuzun zaman olmadan dünyalar arasında konuşma sağlayabileceğiz. Aslındaçokbasitbirşey.Birtürtelefongibi."

Kenggüldü."Fizikçilerinbasitliği!Yanioşeyi-yanıtlayıcıyıalıpDelhi'dekioğlumla görüşebilir miyim? Ben ayrıldığımda beş yaşında olan ve benArz'danUrras'aneredeyseışıkhızıylayolculukedenbirgemiylegelirkenonbiryılbüyüyentorunumlada...Evdeşuandanelerolduğunubilebilirim,onbiryıl öncedeğil.Kararlarverilebilir, anlaşmayavarılabilir, bilgipaylaşılabilir.Ben Chiffewar'daki diplomatlarla konuşabilirim, siz Hain'deki fizikçilerlekonuşabilirsiniz,fikirlerinbirdünyadanöbürüneulaşmasıbirkuşaksürmez...Biliyor musunuz Shevek, sanırım şu sizin basit şeyiniz dokuz BilinenDünya'dakimilyarlarcakişininyaşamlarınıdeğiştirebilir."

Shevekbaşıylaonayladı.

"Birdünyalarbirliğiniolanaklıkılar.Birfederasyonu.Çıkışvevarış,soruve yanıt arasındaki yıllar, onyıllar yüzünden ayrı kaldık. İnsan konuşmasınıicatettinizdenilebilir!Konuşabiliriz-artıkbirbirimizlekonuşabiliriz."

"Pekikonuşuncanediyeceksiniz?"

SesindekialayKeng'işaşırttı.Shevek'ebaktıvebirşeysöylemedi.

Shevek iskemlesinde öne eğildi ve acı dolu bir ifadeyle alnınıoğuşturdu."Bakın,"dedi."Niçinsizegeldiğimiveniçinbudünyayageldiğimiaçıklamalıyımsize.Fikiriçingeldim.Fikrinhatırınageldim.Fikriöğrenmek,öğretmek, paylaşmak için. Bakın, Anarres'te kendimizi yalıttık. Başkainsanlarla konuşmuyoruz, insanlığın geri kalanıyla. Orada çalışmamıtamamlayamadım. Tamamlayabilseydim bile onu istemiyorlardı, yararınıgörmüyorlardı. Bu yüzden buraya geldim. Aradığım şeyler buada var:konuşma, paylaşma, Işık Laboratuvarı'nda kanıtlamak üzere yola çıkmadığışeyikanıtlayanbirdeney,yabancıbirdünyadanGörecelikKuramıüstünebirkitap, gereksinim duyduğum dürtüler. Çalışmamı bitirdim, sonunda. Henüzyazılmadı, ama denklemler ve akıl yürütme elimde, bitti. Ama benim içinyalnızca kafamdaki fikirler önemli değil. Benim toplumumda bir fikir. Benioluşturano.Bir özgürlük fikri, değişim, insandayanışması fikri, önemli birfikir. Çok aptal olduğum halde fikirlerden birini, fiziği izleyerek diğerineihanet ettiğimi fark ettim sonunda. Yaptığım şey mülkiyetçilerin bendengerçeğisatınalmalarınaizinvermek."

"BaşkaneyapabilirdinizShevek?"

"Satmaktanbaşkaalternatifyokmu?Hediyediyebirşeyyokmu?"

"Evet-"

"Bunusizevermekistediğimianlamıyormusunuz?Hain'e,diğerdünyalaraveUrras'taki diğer ülkelere. Ama hepinize birden! Böylece herhangi birinizonu A-İo'nun yapmak istediği gibi diğerleri üzerinde baskı kurmak, dahazenginleşmek ya da daha çok savaş kazanmak için kullanamayacaksınız.Böylece gerçeği kendi özel çıkarınız için değil, yalnızca ortak iyilik içinkullanabileceksiniz."

"Gerçek eninde sonunda, çoğunlukla yalnızcaortak iyiliğehizmet etmekteısrareder,"dediKeng.

"Sonunda öyle, ama ben sonuna kadar bekleme niyetlisi değilim. Bir kezyaşıyorum, bunu da hırsla, çıkarcılıkla ve yalanlarla geçirmek istemiyorum.Hiçbirefendiyehizmetetmem."

Keng'in sakinliği konuşmalarının başlangıcında olduğundan çok dahazorlama, iradi bir sakinliğe dönüşmüştü. Shevek'in kişiliğinin gücü, kendinikontrol amacından ya da kendini koruma dürtüsünden kaynaklanmadığı içinmüthişti.Kengsarsılmıştı,onaşefkatlevebirtürkorkuylabakıyordu.

"Sizi yaratan toplum," dedi, "neye benziyor, nasıl bir şey olabilir? SiziAnarres'te,Meydan'dakonuşurkenduydumvesizidinlerkenağladım,amasizegerçekten inanmadım. İnsanlar her zaman evlerinden, var olmayan ülkedenböylebahsederler...Amasizdiğerlerigibideğilsiniz.Sizdebirfarkvar."

"Fikrin farkı," dediShevek. "Burayada bu fikir için geldim.Anarres için.Kendi halkım dışarıya bakmayı reddettiği için başkalarının bize bakmasınısağlayabileceğimi düşündüm. Bir duvarın arkasında durmanın değil, diğertoplumlar arasında bir toplum olmanın, diğer dünyalar arasında bir dünyaolmanın, vermenin ve almanın daha iyi olacağım düşündüm.Ama yanıldım-kesinlikleyanıldım."

"Neden?Tabiiki-"

"çünkü Urras'ta, biz Anarres'lilerin gereksinim duyacağı hiçbir şey yok,hiçbir şey! Yüz yetmiş yıl önce eli boş ayrıldık, haklıydık da. Hiçbir şeyalmadık. çünkü burada devletlerden ve silahlarından, zenginlerden veyalanlarından, yoksullardan ve sefaletlerinden başka bir şey yok. Urras'tadoğruhareketetmenin,temizbiryüreklehareketetmeninyoluyok.İçinekar,zararkorkusuvegüçisteğigirmedenyapabileceğinizbirşeyyok.Hanginizindiğerine "üstün" olduğunu bilmeden ya da kanıtlamadan bir başkasınagünaydın diyemezsiniz. Diğer insanlara kardeş gibi davranamazsınız, onlarıkullanmanız ya da aldatmanız, onlara emretmeniz ya da itaat etmeniz gerek.Başkabirinedokunamazsınız,yinedesiziyalnızbırakmazlar.Özgürlükyok.Birkutu-Urrasbirkutu,birpaket,bütünosarmalanmış,güzelmavigöğüyle,çayırları,ormanlarıylavebüyükkentleriylekutuyuaçıyorsunuz,pekiiçindenevar?Toziçinde,kapkarabirbodrumveölübiradam.Elinibaşkalarınauzattığıiçin eli koparılmış bir adam. Sonunda Cehennem'e vardım. Desar haklıydı;Urrasbaşkabirşeydeğil;CehennemUrras."

Bütün tutkusuna karşın sade, bir tür utangaçlıkla konuşuyordu, ArzBüyükelçisi de bu basitliği neye yormak gerektiğini bilemiyormuş gibitemkinle,amasempatiduyarak,hayranlıklaizliyorduonu.

"İkimizdeburadayabancıyız,Shevek,"dedisonunda."Benzamanvemekanolarak çok daha uzaktan geliyorum.Yine deUrras'a sizden daha az yabancıolduğumu anlamaya başlıyorum... Size bu dünyanın bana nasıl göründüğünüanlatayım.Bana ve bu gezegeni gören bütünArz'lılara göreUrras, üzerindehayat olan bütün dünyalar arasında en şefkatli, en çeşnili, en güzel olanı.Cennet'eenyakınolabilecekdünyao."

KengShevek'esakinsakinveilgiylebaktı;Shevekbirşeysöylemedi.

"Kötülüklerle, insan adaletsizliğiyle, hırsla, budalalıkla, israfla doluolduğunu biliyorum. Ama aynı zamanda iyilikle, güzellikle, canlılıkla,başarıyla dolu. Bir dünyada ne olması gerekiyorsa var! Canlı, son derececanlı-bütünkötülüklerekarşıncanlı,umutlu;doğrudeğilmi?"

Shevekonayladı.

"Şimdi, benim hayal 'bile edemediğim bir dünyadan gelen siz, benimCennet'imi Cehennem gibi gören siz, bana benim dünyamın nasıl bir şeyolduğunusormayacakmısınız?"

Shevek suskundu,Keng'i izliyordu, ışıltılı gözleri sabitti. "Benimdünyam,benim Arz'ım bir yıkıntı. İnsan ırkı tarafından berbat edilmiş bir gezegen.Hiçbir şey kalmayana dek çoğaldık, tıkındık ve savaştık, sonra da öldük.Nehırsımızınedeşiddetimizidenetledik;uyumgöstermedik.Kendimiziyokettik.Amaöncedünyayıyokettik.Benimdünyamdahiçormankalmadı.Havagri,gökgri,herzamansıcak.Yaşanabiliyor,halayaşanabiliyor-amabudünyadaolduğugibideğil.Burasıcanlıbirdünya,biruyum.Benimkiiseuyumsuzluk.SizOdocularbirçölüseçtiniz;bizArz'lılarbirçölyarattık...Sizingibibizdeorada yaşamayı sürdürüyoruz. İnsanlar güçlü! Şimdi yaklaşık yarım milyarkişiyiz. Bir zamanlar dokuz milyardık. Her yerde hala eski kentlergörülebiliyor. Kemikler ve kiremitler toza dönüşüyor, ama küçük plastikparçaları hiç bozulmuyor, hiçbir zaman da uyum göstermiyorlar. Bir türolarak, toplumsal bir tür olarak başarısız olduk. Şimdi burada, başkadünyalarda, başka insan toplumlarıyla eşit ilişkiler kuruyorsak, bu yalnızcaHain'lilerin sayesinde. Geldiler, bize yardım getirdiler. Gemiler yapıp

mahvolmuş dünyamızdan ayrılabilmemiz için bize verdiler. Bize nazik,merhametli, güçlü bir insanın bir hastaya davrandığı gibi davranıyorlar.Hain'liler çok garip insanlar, hepimizden daha eskiler; cömertlikleri sonsuz.Başkalarını düşünüyorlar. Bütün suçlarımıza karşın anlamakta güçlükçektiğimiz bir suçluluk duygusuyla hareket ediyorlar. Sanırım bütünyaptıklarında geçmişlerinden, sonsuz geçmişlerinden etkilenerek hareketediyorlar. Biz Arz'da kurtarılabilecek her şeyi kurtarıp yıkıntılarda bir türyaşam kurmuştuk, yapılabilecek tek şekilde: tümüyle merkezileşerek. Hertoprakparçasını,hermadenparçasını,birgramyakıtıbiledenetimimizaltındatutarak. Kamu sistemi, doğum kontrolü, ölümcül hastaların merhametleöldürülmesi, bütün işgücünün zorunlu olarak seferber edilmesi. Tek tek heryaşamın ırkın sağ kalması amacına yöneltilmesi. Hain'liler geldiğinde bukadarınıbaşarmıştık.Bize...birazdahaumutgetirdiler.(Çokfazladeğil.Bizoumudu aştık... Bu görkemli dünyaya, bu canlı topluma, Urras'a, bu Cennet'eyalnızcadışarıdanbakabiliyoruz.Yalnızcaonahayranolmakla,belkibirazdakıskanmaklayetinebiliyoruz."Okadar."

"OhaldeAnarres,bendenduyduğunuzkadarıylaAnarressiziniçinneifadeedebilir,Keng?"

"Hiçbir şey. Hiçbir şey, Shevek. Biz Anarres'e ulaşma şansını yüzyıllarönce,dahaoortayaçıkmadanyitirdik."

Shevekkalktıvepencereye,kuleninuzun,yataypencereyarıklarındanbirinegitti. Pencerenin altındaki duvarda, içine bir okçunun ayak basıp aşağıyabakabileceğiveköprüdekisaldırganlaranişanalabileceğibiroyukvardı;eğero adımı atmazsanız güneşe boğulan, hafif puslu gök dışında hiçbir şeygöremezdiniz. Shevek pencerenin altında duruyor, ışık gözlerinikamaştırıyordu.

"Zamanın ne olduğunu anlamıyorsunuz," dedi. "Geçmişin yittiğini,geleceğin gerçek olmadığını, değişim olmadığını, umut olmadığınısöylüyorsunuz. Anarres'in ulaşılamayacak bir gelecek olduğunudüşünüyorsunuz, geçmişinizin değiştirilememesi gibi. O halde şimdinindışında,Urras'ıno zengin, gerçek,dengeli şimdisinin, şu anındışındahiçbirşey yok. Ve bunun sahip olunabilecek bir şey olduğunu sanıyorsunuz! Onubiraz kıskanıyorsunuz. Sahip olmayı isteyeceğiniz bir şey olduğunudüşünüyorsunuz. Ama aslında gerçek değil, biliyorsunuz. Dengeli değil,sağlamdeğil-hiçbirşeyöyledeğil.Herşeydeğişiyor,değişiyor.Hiçbirşeye

sahip olamazsınız... Hele şu ana hiç sahip olamazsınız -eğer onunla birliktegeçmiş ve geleceği "de kabul etmezseniz. Yalnızca geçmişi değil, aynızamandageleceğide,yalnızcageleceğideğil,aynızamandageçmişide!çünküonlar gerçek: şu anı gerçek kılan yalnızca onların gerçekliği. Anarres'ingerçekliğini,kalıcıgerçekliğinikabuletmedenUrras'ıeldeedemezsiniz,hattaanlayamazsınız bile.Haklısınız, anahtar biziz.Ama bunu söylediğiniz zamangerçekten inanmıyordunuz buna. Anarres'e inanmıyorsunuz. Banainanmıyorsunuz,sizinlebirlikte,şuanodanıniçindeolduğumhalde...Halkımhaklıydı,benisehaksızdım:Sizegelemeyiz.Bizeizinvermezsiniz.Değişime,evrime inanmıyorsunuz. Bizim gerçekliğimizi -umudun olduğunu!- kabuletmektense bizi yok etmeyi yeğlersiniz. Size gelemeyiz. Yalnızca sizingelmenizibekleyebiliriz."

Kengşaşkınvedüşünceli,belkidebirazafallamışbirifadeyleoturuyordu.

"Anlamıyorum- anlamıyorum," dedi sonunda. "Bizimgeçmişimizdeki eskiidealistlerden,özgürlükhayallerikuranlardanbirigibisiniz;amayinedesizianlamıyorum, sanki bana gelecekte olacak şeyleri anlatmaya çalışıyorsunuz,amayine de, dediğiniz gibi, buradasınız, şimdi!..."Uyanıklığını yitirmemişti.Birsüresonra,

"OhaldebanagelmenizinnedenineShevek?"dedi.

"Size o fikri vermek. Kuramımı yani. Onu İo'luların malı olmaktan, biryatırımya da silah olmaktan kurtarmak için.Eğer istiyorsanız, en kolay yoldenklemleri yayımlamak, onu bu dünyadaki bütün fizikçilere, Hain'lilere vediğer dünyalara mümkün olduğunca çabuk vermek. Bunu yapmak istiyormusunuz?"

"Sorulurmu!"

"Yalnızca birkaç sayfa tutar.Kanıtlar ve bazı sonuçlar daha fazla tutabilir,ama bu arkadan da gelebilir, ben yapmasam da başkaları bunun üzerindeçalışabilir."

"Amasonraneyapacaksınız?Nio'yagitmeyimidüşünüyorsunuz?Kent şuandagörünürdesakin;ayaklanmabastırılmışgörünüyor,enazındanşuaniçin;amakorkarımİohükümetisizibirisyancıolarakgörüyor.TabiikiThuvar-"

"Hayır. Burada kalmak istemiyorum. Ben o kadar fedakar değilim! Eğer

banabununiçindeyardımedersenizevegidebilirim.Belkideİo'lularbenievegöndermeyi isteyebilirler bile. Sanıyorum bu tutarlı olur: beni ortadankaldırmak,varlığımı inkar etmek.Tabiikibeniöldürmeninyadaömürboyuhapseatmanındahakolayolduğunudüşünebilirler.Henüzölmekistemiyorum,hele burada,Cehennem'de asla. Cehennem'de ölürsem ruhum nereye gider?"Güldü,tavırlarındakionezaketiyinekazanmıştı."Amabenievegönderirsenizsanırım onlar da rahatlar. Biliyorsunuz ölü anarşistler şehit olur, yüzyıllarboyuyaşarlar.Amaortadankaybolanlarunutulur."

"Gerçekçilik'in ne olduğunu bildiğimi sanırdım," dedi Keng. Gülümsedi,amakolaybirgülümsemedeğildibu.

"Umudunneolduğunubilmedenonunasılbilebilirsiniz!"

"Biziçokkatıyargılamayın,Shevek!"

"Sizi yargılamıyorum. Yalnızca yardımınızı istiyorum. Karşılığında daverecekhiçbirşeyimyok."

"Hiçbirşeymi?Kuramınızahiçbirşeymidiyorsunuz?"

"Onu bir tek insan ruhunun özgürlüğüyle aynı kefeye koyun,"dediKeng'edönerek,"hangisidahaağırbasar?Biliyormusunuz?Benbilmiyorum."

OnİkinciBölümAnarres

"İnisiyatif Sendikası'nın," dedi Bedap, "bir projesini sunmak istiyorum.BiliyorsunuzyaklaşıkyirmidekaddırUrras'laradyobağlantısıiçindeyiz-"

"Bu konseyin ve Savunma Federatifi'nin tavsiyeleriyle Liste'nin çoğunlukoyunuhiçesayarak!"

"Evet," dedi Bedap, konuşanı yukarıdan aşağıya süzdü, ama konuşmasınınkesilmesinekarşıçıkmadı.ÜDE'dekitoplantılardahiçbirparlamenterprosedüruygulanmıyordu. Söz kesmeler bazen konuşmalardan daha sık oluyordu. İyiyönetilen bir meclis toplantısıyla kıyaslandığında bu süreç, devre şemasınınkarşısında çiğ bir biftek dilimi gibi duruyordu. Ama çiğ biftek, ait olduğuyerde bir devre şemasından daha işlevsel olabilir- canlı bir hayvanın içindeyani.

Bedap İthalat-İhracatKonseyi'ndeki eski rakiplerinin hepsini tanıyordu; üçyıldır gelip onlarla kavga ediyordu.Konuşan yeni biriydi, genç bir adamdı,belki de ÜDE Listesi'nden kurayla görevli gelen biri. Bedap ona iyi niyetlebaktıvedevametti."Eskikavgalarıyenidenbaşlatmayalım,olurmu?Yenibirkavga öneriyorum. Urras'taki bir gruptan ilginç bir mesaj aldık. İo'lubağlantılarımızın kullandığı dalga boyundan geldi, ama önceden saptananzamandagelmedi,ayrıcadazayıfbirsinyaldi.A-İo'dandeğil,Benbilidenilenbir ülkeden gönderilmiş görünüyor.Bu grup kendine "OdoCemiyeti" diyor.Urras'ınyasavehükümetboşluklarındabirşekildevarlığınısürdürebilmişbirGöç Sonrası Odocu grubu oldukları anlaşılıyor. Mesajları 'Anarres'liKardeşleri'negönderilmiş.Sendikabültenindeokuyabilirsiniz, ilginç.Burayabirilerinigöndermelerineizinverilipverilmeyeceğinisoruyorlar."

"Burayabirilerinigöndermekmi?Urras'lılanngelmesine izinvermekmi?Casuslar-"

"Hayır,yerleşmekiçin."

"Yerleşim'in yeniden açılmasını istiyorlar, öyle mi Bedap?" "Hükümetleritarafındanizlendiklerinisöylüyorlar,umuyorlarmışki-"

"Yerleşim'iaçmakmı?KendineOdocudiyenherçıkarcıgelsindiyemi?"

BirAnarresyönetimtartışmasınıanlatmakgerçektengüçolurdu;çokhızlıgelişiyordu, çoğunlukla birçok kişi aynı anda konuşuyordu, kimse uzunkonuşmuyordu, epeyce iğneleme vardı, birçok şey söylenmeden kalıyordu;konuşma tonu duygusaldı, çoğunlukla vahşi bir kişisellik içeriyordu; birsonucaulaşılıyorduamasonaermiyordu.Kardeşlerarasındayadakararsızbirakıldakidüşüncelerarasındakibirtartışmagibiydi.

"Eğer bu sözde Odocular'ın gelmesine izin verirsek, nasıl gelmeyidüşünüyorlar?"

Bedap'ın kaçındığı rakibi, Rulag adlı soğuk, akıllı kadın konuşuyordu.Konseydekibiryılıboyuncaenakıllıdüşmanıoolmuştu.Bedapbukonseyeilkdefa katılan Shevek'e baktı. Shevek'in dikkatini kadına çekmek istiyordu.Birisi Bedap'a Rulag'ın mühendis olduğunu söylemişti, Bedap da onda birmühendis zihninin açıklığı ve pragmatizmini, buna ek olarak da birteknisyeninkarmaşıklığavedüzensizliğeolannefretinibulmuştu.HerkonudaİnisiyatifSendikası'nakarşıçıkıyordu,varolmahakkıkonusundabile.Savlarıiyiydi,Bedapdaonasaygıduyuyordu.Bazen,Urras'ıngücündenvezayıfbirkonumdagüçlüylepazarlıketmenintehlikesindensözettiğindeonainanıyordu.

Çünkü bazen Bedap kendi kendine, Shevek'le 68 kışında bir araya gelipdertli bir fizikçinin yapıtını basıp Urras'taki fizikçilere ulaştırma yollarınıtartışırlarken, denetlenemez bir olaylar zincirini başlatıp başlatmadıklarınısoruyordu.Sonundatelsizbağlantısınıkurduklarmda,Urras'lılarınkonuşmayave bilgi alışverişinde bulunmaya beklediklerinden de hevesli olduklarınıgörmüşlerdi; bu bilgi alışverişinin raporlarını yayımladıklarında iseAnarres'tekimuhalefetbeklediklerindençokdahazehirzemberekolmuştu.Heriki dünyadaki insanların onlara ilgisi rahatsız edici düzeydeydi.Düşman sizicoşkuylabağrınabasar,kendiyurttaşlarınızdasiziacıylareddedersegerçektendehainolupolmadığınızımeraketmemekeldedeğildi.

"Herhalde yük gemilerinden biriyle gelirlerdi," diye yanıtladı. "İyi birerOdocu gibi, otostop. yaparak. Eğer hükümetleri ya da Dünya HükümetleriKonseyiizinverirse.İzinverirlermi?Devletçileranarşistlereiyilikyaparmı?

Öğrenmekistediğimbuişte.Eğerküçükbirgrubu-buinsanlardanbeşaltısını-davetederseksonundaneolur?"

"Övgüye değer bir merak," dedi Rulag. "Evet, Urras'ta işlerin gerçektennasıl yürüdüğünü öğrensek, tehlikeyi daha iyi anlardık. Ama tehlike bunuöğrenme eyleminde yatıyor." Rulag ayağa kalktı, bu hareket onun bir ikicümledenfazlakonuşacağınıgösteriyordu.Bedapyüzünüburuşturdu,yenidenyanındaoturanShevek'ebaktı. "Bundan sakın,"diyemırıldandı.Shevekyanıtvermedi; ama zaten toplantılarda çoğunlukla temkinli ve utangaç olurdu, birşeydenetkilenmedikçe işeyaramazdı, etkilendiğindeyse şaşırtıcı derecede iyibirkonuşmacıydı.Oturmuşellerinebakıyordu.OysaRulagkonuşurkenBedaponunkendisinehitapetmesinekarşınShevek'ebaktığınıfarketti.

"Sizin İnisiyatif Sendika'nız," dedi zamiri vurgulayarak, "bir telsiz vericisiyaptı,sonraUrras'ayayınyapıponlarınyayınlarınıdinlemeyisürdürdü,sonradagörüşmeleriyayınladı.BütünbunlarıÜDE'ninçoğunluğunavetavsiyesine,ayrıca da bütünKardeşlik'in artan itirazlarına rağmen yaptı. Aygıtlarınıza vesize karşı henüz misilleme yapılmadı, bu sanırım büyük ölçüde bizOdocular'ın herhangi birinin başkalarına zarar verecek bir yol seçmesi,tavsiye ve karşı çıkmalara rağmen bu tutumu sürdürmesi düşüncesine alışıkolmamamızdan kaynaklanıyor. Pek rastlanmayan bir olay bu. Aslında siz,devletçieleştirmenlerinherzaman,yasalarıolmayanbir toplumda insanlarındavranacaklarını öne sürdükleri şekilde davranan ilk grupsunuz: yanitoplumunrefahınakarşıtambirsorumsuzlukiçindedavranıyorsunuz.Vermişolduğunuzzarardanyenidenbahsetmeyebaşlamayacağım,güçlübirdüşmanabilimsel bilgi vermek, Urras'a her yayınınızın simgelediği gibigüçsüzlüğümüzüitirafetmek.Amaşimdi,bütünbunlaraalıştığımızıdüşünerekçokdahakötübirşeyöneriyorsunuz.BirkaçUrras'lıylakısadalgaüzerindenkonuşmakla buradaAbbenay'da konuşmak arasında ne fark var diyeceksiniz.Ne fark var? Kapalı bir kapıyla açık bir kapı arasında ne fark var? Kapıyıaçalım - söyledikleri buammari, görüyorsunuz. Kapıyı açalım, Urras'lılarıngelmesine izinverelim!BirsonrakiyükgemisiylebeşaltısözümonaOdocu.Bir sonrakinde bize bakıp Urras'ın ulusları arasında nasıl payedilebileceğimize karar verecek elli altmış İo'lu çıkarcı. Daha sonrakiyolculuktaisebeş-altıyüzsilahlısavaşgemisiolur:silahlar,askerler,birişgalkuvveti;Anarres'insonu,vaadinsonu.UmudumuzGöçKoşulları'ndayatıyor,yüz yetmiş yıldır da hep orada oldu: Gemilerden hiçbir Urras'lı inemez,yalnızcagöçmenler inebilir,ozamanveherzaman.Karışmayok. İlişkiyok.Şimdi bu ilkeyi bir yana bırakmak, bir zamanlar yendiğimiz zorbalara bir

mesaj vermek olur: Deney başarısızlıkla sonuçlandı, gelip bizi yenidenköleleştirin!"

"Hiç de değil," dedi Bedap keskin bir sesle. "Mesaj açık: Deney başarıylasonuçlandı, şimdi sizinle eşit koşullarda karşı karşıya gelecek kadargüçlüyüz."

Tartışmaöncekigibi sürdü,konularınhızlaortayaatılması şeklinde.Uzunsürmedi.Herzamankigibi,oylamayapılmadı.HemenherkesGöçKoşulları'nakatıkatıyabağlıkalmataraftarıydı,bubelliolurolmazBedap"Pekala,"dedi."Kararın verildiğini kabul ediyorum. Kueio Fort ya da Dikkatli ile kimsegelmeyecek. Açık ki Sendika'nın Urras'lıları Anarres'e getirme amacıtopluluğun bir bütün olarak kanaati karşısında geri çekilmek zorunda;tavsiyenizi istedik, buna da uyacağız.Ama aynı sorunun bir başka yönü var.Shevek?"

"Evet,"dediShevek."BirAnarres'liyiUrras'agöndermesorunuvar."

Bağırmalarvesorularyükseldi.Sheveksesiniyükseltmedi,zatenmınldanırgibikonuşuyordu,ama ısraretti. "Böylebir şeyAnarres'teyaşayanherhangibirinezararveremezyadatehditedemez.Ayrıcagörülüyorkibubireyinhakkısorunu;aslındadaonunbir türsınanması.GöçKoşullarıbunuyasaklamıyor.Bunu yasaklamak, ÜDE'ye bir otorite atfetmek ve Odocu bir bireyinbaşkalarınazararvermeyeneylemleryapmahakkınıkısıtlamakanlamınagelir."

Rulag öne eğildi. Biraz gülümsüyordu. "İsteyen herkes Anarres'i terkedebilir," dedi. Işıltılı gözleri Shevek'ten Bedap'a ve tekrar Shevek'e döndü."Mülkiyetçilerin yük gemileri onu almayı kabul ederse, istediği zamangidebilir.Geridönemez."

"Geridönemeyeceğinikimsöylüyor?"diyesorduBedap."Göç'ünkapanmakoşulları. Yük gemilerinden hiç kimse Anarres Limanı'nın sınırı dışınaçıkamaz."

"Evet ama bu kural kesinlikle Urras'lılara uygulanmak için konmuştu,Anarres'lilere değil," dedi yaşlı danışman Ferdaz; gitmek istediği yöndenuzaklaştırıyorolsabileküreğinisuyasokmaktanhoşlanıyordu.

"Urras'tangelenbiriUrras'lıdır,"dediRulag.

"Mevzuatçılık bu, kırtasiyecilik! Nedir bütün bu kaçamak sözler?" dediTrepiladındakisakin,ağırkadın.

"Kaçamakmı?"diyebağırdıyeniüye,gençolan;Kuzeydoğuşuaksanıylavekalın, güçlü bir sesle konuşuyordu. "Eğer kaçamaktan hoşlanmıyorsan şunudene.BuradaAnarres'tenhoşlanmayanlarvarsabırakıngitsinler.Benyardımederim.Onları limana götürürüm, kıçlarına tekmeyi bile basarım!Ama geridönüp buraya sızmaya çalışırlarsa, burada onları bekleyecek birileri olacak.Birkaç gerçekOdocu.Bizi gülümseyerek, eve hoş geldiniz kardeşler derkenbulmayacaklar.Dişleriniağızlarınatıkılmış,taşaklarınımidelerinegömülmüşbulacaklar.Bunuanlıyormusun?Seniniçinyeterinceaçıkmı?"

"Açık, hayır; sade, evet. Osuruk kadar sade," dedi Bedap. "Açıklıkdüşüncenin bir işlevidir.Burada konuşmadan önce birazOdoculuk öğrenseniyiolur."

"SeninOdo'nunadınıağzınaalmayahakkınyok!"diyebağırdıgençadam."Siz hainsiniz, siz ve bütün sendikanız! Anarres'in her yanında sizi izleyeninsanlar var. Shevek'in Urras'a gidip Anarres bilimini çıkarcılara satmasınıistediğinizibilmediğimizimisanıyorsunuz?Gidebilirsiniz!Kurtuluruzsizden!Amageridönmeyeçalışırsanız,adaletbulacaksınız!"

Ayağa kalkmış, masada öne eğilmiş, doğrudan Bedap'ın suratınahaykırıyordu. Bedap ona bakıp, "Adalet demek istemiyorsun, ceza demekistiyorsun.İkisininaynışeyolduğunumusanıyorsun?"dedi.

"Şiddet demek istiyor," dedi Rulag. "Eğer şiddet olursa buna siz nedenolmuşolacaksınız.Sizvesendikanız.Üstelikhaketmişolacaksınız."

Trepil'in yanında oturan zayıf, küçük, orta yaşlı bir adam konuşmayabaşladı, önce çok yumuşak, toz öksürüğüyle kabalaşmış bir seslekonuşuyordu, sesi pek duyulmuyordu. Güneybatı madenciler sendikasındangelenkonukbirüyeydi,bukonudakonuşmasıbeklenmiyordu. "...hakettiğinibulur," diyordu. "çünkü her birimiz her şeyi, Ölü Krallar'ın mezarlarındayığılmış her türlü zenginliği hak ediyoruz, aynı zamanda hiçbirimiz hiçbirşeyihaketmiyoruz,açkenbirdilimekmeğibilehaketmiyoruz.Başkasıaçkenbizyemedikmi?Bizibununiçincezalandıracakmısınız?Diğerleriyerkenaçkalmaerdeminigösterdikdiyebiziödüllendirecekmisiniz?Hiçkimsecezayıkazanmaz,ödülüde.Aklınızıhaketmek,kazanmak gibi fikirlerden arındırın,

ancak o zaman düşünebileceksiniz." Tabii ki bunlar Odo'nun HapishaneMektupları'ndanparçalardı,amazayıf,kısıkseslesöylendiklerindesankiadambu sözleri kendisi oluşturuyormuş, sanki kendi yüreğinden, yavaş yavaş,zorlukla, suyun çöl kumunda yavaş yavaş birikip kuyuya dolması gibigeliyormuşçasına,garipbiretkiyaratıyorlardı.

Rulagdinliyordu,başı kalkık, yüzüasıktı, tıpkı acıyıbastıranbir kişininkigibi. Onun önündeki masanın karşısında Shevek başı öne eğik oturuyordu.Sözlerarkalarındabirboşlukbırakıyordu,Shevekkalkıpsessizliğekonuştu.

"Bakın,"dedi,"istediğimizşeyAnarres'egüvenlikiçindeğil,özgürlükiçingeldiğimizihepimizeanımsatmak.Eğerhepimizaynıfikirdeolursak,hepimizbirlikte çalışırsak bir makineden farkımız yok demektir. Eğer bir bireyarkadaşlarıyladayanışmaiçindeçalışamıyorsaonungöreviyalnızçalışmaktır.Görevi ve hakkıdır bu. İnsanları bu haktan mahrum ediyoruz. Başkalarıylaçalışmakgerektiğini, çoğunluğunyönetiminikabul etmekgerektiğinigitgidedaha sık söylemeye başladık. Ama bir yönetim, nasıl olursa, olsun tiranlıkanlamına gelir. Bireyin görevi hiçbir yönetimi kabul etmemek, kendieylemlerininbaşlatıcısıolmak,sorumluolmaktır.Ancakböyleyaparsatoplumyaşar, değişir, uyum gösterir ve sağ kalabilir. Yasalar üstüne kurulmuş birDevlet'in tebası değiliz, devrimle oluşturulmuş bir toplumun üyeleriyiz.Devrimzorunluluğumuzdur:devrim,bizimevrimumudumuzdur. 'Devrimyabireyinruhundadır,yadahiçbiryerdedeğildir.Yaherkesiçinyadahiçbirşeyiçindir.Eğerherhangibirşekildesonuvargibigörünüyorsa,gerçekanlamdahiç başlamayacaktır.' Burada duramayız. Devam etmeliyiz. Tehlikelerekatlanmalıyız."

Rulag en az onun kadar hafif, ama çok soğuk bir sesle onu yanıtladı."Kişiselgüdülerinsizigirmeyeyönelttiğibutehlikelerehepimizikarıştırmayahakkınızyok."

"Benim kadar ileri gitmek istemeyen hiç kimsenin beni gitmektenalıkoymayahakkıyoktur,"diyeyanıtladıShevek.Gözleribir an içinbirleşti,ikisidebaşınıönüneeğdi.

"Urras'a bir yolculuğun tehlikesi giden kişiden başka kimseyiilgilendirmez,"dediBedap."GöçKoşulları'ndaherhangibirşeyideğiştirmez,Urras'la olan ilişkilerimizde de bir şey değiştirmez, belki -yalnızca ahlakiaçıdan- bizim lehimize olur. Ama buna karar vermeye hazır olduğumuzu

sanmıyorum- hiçbirimizin. Şu an için bu konuyu geri çekiyorum, eğer siziniçindeuygunsatabii."

Onayladılar,Bedap'laShevekdetoplantıdanayrıldılar.

"Enstitü'ye gitmem gerekiyor," dedi Shevek ÜDE binasından çıkarlarken."Sabulbanaşuküçükkağıtlarındanbirinigöndermiş-yıllardırilkdefa.Acabakafasındanelervar?"

"Acaba şu Rulag adlı kadının kafasında neler var? Sana kişisel birdüşmanlığı var. Kıskançlıktan sanırım. Bir daha ikinizi karşı karşıyagetirmeyeceğiz, yoksa hiçbir yere gidemeyiz.AmaKuzeydoğuşu'ndan gelenşu genç de kötü haberdi doğrusu. Çoğunluk yönetimi ve iktidarı iyidir!MesajımızıiletebilecekmiyizShev?Yoksayalnızcabizekarşımuhalefetidahadamıkörüklüyoruz?"

"Sözcükler yeterli olmazsa Urras'a gerçekten birini gönderip, hakkımızıeylemyoluylakanıtlamakzorundakalabiliriz."

"Belki.Bengitmekzorundakalmayayımda!Anarres'tenayrılmahakkımıziçin sesim kısılıncaya kadar konuşurum, ama ben gitmek zorundakalsaydım,boğazımıkeserdimkahrolayım..."

Shevekgüldü."Gitmeliyim.Birsaatkadarsonraevdeolurum.Bugecegelipbizleyemekye."

"Odadagörüşürüz."

Shevek uzun adımlanyla yola koyuldu; Bedap ÜDE binasının önündekararsız durdu. Akşamüstüydü, rüzgarlı, güneşli, soğuk bir bahar günüydü.Abbenay'ın caddeleri parlak, fırçayla temizlenmiş gibi duruyordu, ışıkla veinsanlarla hayat doluydu. Bedap hem heyecanlı, hem de hayal kırıklığınauğramış hissediyordu kendini. Her şey, duyguları bile umut vericiydi, amadoyurucu değildi. Shevek veTakver'in oturduklanPekesh blokundaki konutagittiveumduğugibiTakver'ibebeklebirlikteevdebuldu.

Takver iki kez düşük yapmıştı, sonra Pilun gelmişti, geç kalmıştı vebeklenmiyordu,amasevinçlekarşılanmıştı.Küçükdoğmuştu,şimdi,ikiyaşınayaklaştığısıradahalaküçüktü,kollarıvebacaklarıinceydi.Bedaponututarkenhep elinin bir hareketiyle kırılabilecek o kolların verdiği duygudan biraz

korkuyor, biraz da çekiniyordu. Pilun'u çok seviyordu, bulutlu gri gözlerinehayrandı,güvenilirliğidekalbinikazanmıştı;amaonanezamandokunsa,dahaöncehissettiğigibi,zulmünçekiciliğininneolduğunu,güçlününzayıfanedeneziyet ettiğini bilinçli olarak anlıyordu. Bu yüzden de -niçin "bu yüzden"olduğunusöyleyemiyordugerçi-onadahaöncepekanlamlıgelmeyen,pekdeilgilenmediği bir şeyi de anlıyordu: ebeveynlik içgüdüsünü. Pilun ona taddedediğizamanolağandışıbirzevkduyuyordu.

Pencereninaltındakisomyayaoturdu. İkisomyalı,büyükçebirodaydı.Yerhasır döşeliydi; başka hiçbir eşya, masa ya da sandalye yoktu, yalnızca biroyun alanı ayıran ya da Pilun'un yatağınıperdeleyen küçük, taşınabilir birparmaklık vardı. Takver diğer somyanın uzun, geniş çekmecesini açmıştı,içeridekikağıtlarıdüzenliyordu.BebekBedap'adoğruhareketlenince,"Pilun'usıkı tut, Dap!" dedi kocaman gülümsemesiyle. "Bu kağıtları ne zamandüzenlesem içinedalıyor,belkionkezoldu.Birdakika içinde işimbiter-ondakikadiyelim."

"Acele etme, konuşmak istemiyorum. Yalnızca burada oturmak istiyorum.HaydiPilun.Yürü- hadi bakalımakıllı kız!TaddeDap'a gel, yürü, yürü. İşteyakaladımseni"

Pilun Bedap'ın dizlerinde mutlu mutlu oturup elini inceliyordu. Bedaptırnaklarından utanıyordu, artık tırnaklarını yemiyordu ama yenmektenşekilleri bozulmuştu, bu yüzden önce elini kapatıp tırnaklarını gizlemeyeçalıştı;sonrautanmaktanutandıveeliniaçtı.Piluneliniokşadı.

"Bugüzelbiroda,"dediBedap."Kuzeygüneşinekarşı.Burasıhepsakin."

"Evet.Şşşt,şaşırtmasayıyorum."

BirsüresonraTakverkağıtlarıkaldırıpçekmeceyikapattı."Tamam!Kusurabakma. Shev'e o makalenin sayfalarını numaralayacağımı söylemiştim. Biriçkiyenedersin?"

Birçoktemelgıdadahalakarneuygulanıyordu,amabeşyılöncesinekıyaslaçokdahagevşekti.Kuzeydoğuşu'nunmeyvebahçeleridahaazzarargörmüşvetahıl üreten bölgelere kıyasla kuraklıktan daha hızlı kurtulmuştu, geçen yılkurutulmuş meyveler ve meyve suları karne listesinden çıkmıştı. Takvergölgeli penceredebir şişe saklamıştı.Sadik'inokuldayaptığı, oldukçayamrıyumrukadehlerden ikisinidoldurdu.Bedap'ınkarşısınaoturupgülümseyerek

onabaktı,"Evet,ÜDE'deişlernasılgidiyor?"

"Herzamankigibi.Balıklaboratuvarınasıl?"

Takver kadehinin içine baktı, sıvının yüzeyindeki ışığı yakalamak içinkadehioynattı."Bilmiyorum.Ayrılmayıdüşünüyorum.""Neden,Takver?"

"Ayrılmam isteneceğine ben ayrılayım... Derdim şu, işi seviyorum, iyi deyapıyorum. Abbenay'da buna benzer başka iş yok. Ama senin üyeleriolmadığınakararvermişbiraraştırmagrubununüyesiolamazsınki."

"Sanadahaçokyükleniyorlar,değilmi?"

"Her zaman," dedi Takver, sonra Shevek'in orada olup onlarıduymadığından emin olmak istermiş gibi hızla ve farkında olmadan kapıyabaktı."Bazılarıinanılmaz.Biliyorsunişte.Böyledevametmeninyararıyok."

"Hayır bilmiyorum, bu yüzden seni yalnız yakaladığıma sevindim.Gerçekten bilmiyorum. Benim, Shev'in, Skovan'ın, Gezach'ın, zamanınınçoğunu basımevinde ya da telsiz kulesinde geçirenlerin, bizim görevlerimizyok,buyüzdende İnisiyatifSendikasıdışındapekkimseyigörmüyoruz.BensıksıkÜDE'deoluyorum,amabuözelbirdurum,oradamuhalefetolacağınızatenbiliyorum,çünkümuhalefetibenyaratıyorum.Seninkarşınaçıkanne?"

"Kin," dedi Takver karanlık, yumuşak sesiyle. "Gerçek kin. Projeminyöneticisi artık benimle konuşmuyor. Eh, bu pek kayıp sayılmaz.Ne de olsamıymıntının biri. Ama diğerlerinden bazıları bana ne düşündüklerinisöylüyorlar...Birkadınvar,balık laboratuvarındadeğil,burada,konutta.Benbloktemizlikkomitesindeyim,gidiponabirşeysöylememgerekiyordu.Benikonuşturmadı.'Sakınbuodayagirmeyeçalışma,sizitanıyorum,sizilanetolasıhainler, entelektüeller, benciller," falan filan, sonra kapıyı çarptı. Gülünçtü."Takver gerçekten eğlenmeden güldü.Onungüldüğünü görenPilun,Bedap'ınkolunun kıvrımında kaykılmış otururken gülümsedi, sonra esnedi. "Amabiliyormusun, korkutucuydu. Ben korkağımDap. Şiddetten hoşlanmıyorum.Onaygörmemektenbilehoşlanmıyorum!"

"Tabii ki hoşlanmayacaksın. Tek güvencemiz komşularımızın onayı.Devletçinin biri bir yasayı çiğneyebilir, sonra da ceza görmeden kurtulmayıumabilir, ama sen bir geleneği 'yıkamazsın'; diğer insanlarla yaşamınınçatısıdır o... Shev'in bugün toplantıda söylediği gibi, devrimci olmanın nasıl

birşeyolduğunuyeniyenihissetmeyebaşlıyoruz.Pekrahatbirşeydedeğil."

"Bazılarıanlıyor,"dediTakverkararlıbiriyimserlikle."Düntramvaydabirkadın,onanerederastladığımıanımsamıyorum,belkibirzamanlarbironuncugüngörevinderastlamışolabilirim,'Büyükbirbilimadamıylayaşamakbaşkaolmalı, çok ilginç olmalı!' dedi. Ben de evet dedim, en azından her zamankonuşacak bir şey var... Pilun, uyuma, bebek! Shevek az sonra gelir, sonrayemekhaneyegideceğiz.SallaonuDap.Herneyse,gördüğüngibiShev'inkimolduğunubiliyordu,amaondannefretetmiyordu,onaylıyordu,çokiyiydi.".

"İnsanlar kim olduğunu biliyorlar," dedi Bedap. "Bu komik, çünkü onunkitaplarınıbenimkadarbileanlamıyorlar.Shevekbirkaçyüzkişininanladığınıdüşünüyor.BölümEnstitüleri'ndeEşzamanlılıkdersleridüzenlemeyeçalışanoöğrenciler.Banakalırsaonbeş,yirmikişidemekiyibirtahminolur.Yinedeinsanlar onu tanıyorlar, onun gurur duyulacak biri olduğunu düşünüyorlar.Sanırım Sendika hiçbir şeyi beceremediyse bile bunu becerdi. Shev'inkitaplarınıbastı.Yaptığımıztekakıllıcaşeybuolabilir."

"Yapmacanım!BugünÜDE'dekötübirgüngeçirmişolmalısınız."

"Evet. Sana moral vermek isterdim Takver, ama yapamıyorum. Sendikatemel toplumsal bağa çok yaklaşıyor: yabancı korkusu. Bugün orada açıkçamisillernetehdidindebulunanbirgençvardı.

Küçük bir ihtimal, ama bunu destekleyecek kişiler bulabilir. Ya o Rulag,kahrolasıca,felaketbirrakip."

"Kimolduğunubiliyormusun,Bedap?"

"Kimolduğunumu?"

"Shevsöylemedimisana?Tabii,ondanhiçbahsetmez.Anneo."

"Shev'inannesimi?"

Takver başıyla onayladı. "Shevek iki yaşındayken onu bırakmış. Babaonunlakalmış.Alışılmadıkbirşeydeğiltabii-Shev'induygularıhariç.Temelbir şeyi yitirdiğini düşünüyor - hem o, hem de baba. Bundan genel bir ilkeoluşturmuyor, ebeveynler hiçbir zaman çocuklarından ayrılmamalıdır falangibi.Amasanırımbuonuniçinsadakatinöneminekadargidiyor."

"Alışılmamış olan," dedi Bedap enerjiyle, kucağında derin uykuya dalmışPilun'unfarkınavarmadan,"sonderecealışılmamışolanşey,Rulag'ınShevekiçin duydukları! Bugün Shevek'in İthalat-İhracat toplantısına gelmesini dörtgözle beklediği belliydi. Shevek'in grubun ruhu olduğunu biliyor ve bizdenonun yüzünden nefret ediyor. Niçin? Suçluluk mu? Odocu Toplum suçlulukduygusu tarafından güdülecek kadar yozlaştı mı?... Biliyor musun, şimdibiliyorum ya, birbirlerine benziyorlar. Yalnızca Rulag'ın içi taş gibisertleşmiş-ölü."

O konuşurken kapı açıldı. Shevek ve Sadik içeriye girdiler. Sadik onyaşındaydı, yaşına göre uzundu, ince uzun, esnek ve kırılgan, hafif bir tüybulutuylakaplıbacaklarıvardı.ArkasındaniçeriyeShevekgirdi,onaRulag'laolan akrabalığının ışığında başka bir gözle bakanBedap onu insanın zamanzamançokeskibirdostunugördüğügibi,bütüngeçmişinkatkıdabulunduğubir canlılıkla gördü: Shevek'in görkemli, suskun yüzü yaşam doluydu, amayorulmuştu, kemiklerine kadar yorulmuştu. Son derece bireysel bir yüzdü,amayinedeyüzününhatlarıhemRulag'ınkilere,hemdebirözgürlükhayaliyleseçilmiş, sonra da çorak bir dünyaya, uzaklıklar'ın, sessizliklerin, yıkıntınınegemen olduğu bir dünyaya uyum gösteren Anarres'liler arasındaki birçokinsanabenziyordu.

Bu arada odada epeyce yakınlık, gürültü, paylaşma vardı: selamlaşmalar,gülüşmeler,birazaksilikdeetsePilun'unkucaktankucağageçirilmesi,şişenindolaştırılıp doldurulması, sorular, konuşmalar. Önce Sadik merkezdi, çünküaileniniçindeenseyrekoradaolandı;sonradaShevekmerkezoldu."ŞuseninYağlıSakalneistiyordu?"

"Enstitü'de miydin?" diye sordu Takver; Shevek yanına otururken onuinceliyordu.

"Oradan geliyorum. Sabul bana bu sabah Sendika'da mesaj bırakmış."Shevek meyve suyunu içti; kadehi indirdiğinde, ağzındaki garip ifade, birifadesizlikortayaçıktı. "FizikFederasyonu'ndadoldurulacak tamzamanlıbirgörevolduğunusöyledi.Bağımsız,sürekli."

"Seniniçinmiyani?Oradamı?Enstitü'demi?"

Başıylaonayladı.

"Sabulmusöyledisana?"

"Senikafalamayaçalışıyor,"dediBedap.

"Evet, sanırım. Kuzeybatışı'nda söylediğimiz gibi, 'yok edemezsenevcilleştir.'''Shevekbirdenbireiçindengelerekgüldü."Komik,değilmi?"dedi.

"Hayır," dedi Takver. "Komik değil, iğrenç. Gidip onunla nasılkonuşabildin? Senin hakkında yaydığı onca iftiradan ve İlkeler'in ondançalındığı hakkındaki yalanlardan, sana Urras'lıların o ödülü verdiğinisöylememesinden,geçenyıliseseninüzerlerindeki'gizli-otoriteretkin'-seninotoriter etkin!- yüzünden ders dizisini düzenleyen o çocukları dağıtıp başkayere gönderilmelerini sağladıktan sonra- mide bulandırıcıydı, affedilmezdi.Böylebiradamakarşınasılnazikolabilirsin?"

"Bilmiyormuşgibikonuşma,meseleyalnızcaSabuldeğil.Obirsözcü."

"Biliyorum,amasözcüolmayıseviyor.Ayrıcaokadaruzunsüredirokadarsefilki!Peki,onanededin?"

"Zamanaayakuydurdum,senindediğingibi,"dediShevekveyenidengüldü.Takveronabaktı,onunbütündenetiminekarşınaşırıgerilimveheyecaniçindeolduğunubiliyordu.

"Onudoğrudanreddetmedinmiozaman?"

"Birkaçyılönce,kuramsalçalışmaolanağıbulduğumsürecedüzenligörevkabuletmemeyekararverdiğimisöyledim.Odaözerkbirgörevolduğundanaraştırmamı istediğim gibi sürdürebileceğimi, bana bu görevi vermelerininnedeninin -dur bakayım, nasıl demişti- 'enstitüdeki deney araç gerecine,düzenli yayın ve dağıtım kanallarına erişmemi kolaylaştırmak' olduğunusöyledi.Başkabirdeyişle,ÜDEmatbaasına."

"Ama o halde, kazandın," dedi Takver ona garip bir ifadeyle bakarak."Kazandın.Ne yazarsan basacaklar.Buraya beş yıl önce geri döndüğümüzdeistediğinbuydu.Duvarlaryıkıldı."

"Duvarlarınarkasındabaşkaduvarlarvar,"dediBedap.

"Ancakgörevikabuledersemkazanmışolurum.Sabulbenimeşrulaştınnayıöneriyor.Beni resmileştirmek istiyor.Beni İnisiyatif Sendikası'ndan ayırmakiçin.Amacınınbuolduğunugörmüyormusun,Dap?"

"Tabii,"dediBedap.Yüzüciddiydi."Zayıflatmakiçinböl."

"Ama Shev'i Enstitü'ye almak ve yazdıklarını ÜDE matbaasında basmakbütün Sendika'ya onay vermek anlamına gelmez mi? Birçok insan için buanlamagelebilir."

"Hayır, gelmez," dedi Bedap. "Açıklanacaktır. Büyük fizikçi bir süre içinsevgisizbirgruptarafındanyanlışyereyöneltilmişti,entelektüellerherzamanyollarınışaşırabilirler,çünküzaman,mekanvegerçeklikgibiilgisizşeylerle,gerçek yaşamla bağı olmayan şeylerle ilgilenirler, bu yüzden kötü niyetlisapmalar tarafından kolayca kandırılabilirler. Ama Enstitü'deki iyi Odocularona kibarca hatalarını gösterdiler, o da toplumsal-organik gerçek yolunadöndü. Böylece İnisiyatif Sendikası'nın Anarres ya da Urras'ta insanlarınilgisini çekebilmesini sağlayacak en önemli kozlarından biri de kırpılmışolur."

"Bedap,Sendika'danayrılmıyorum."

Bedap kafasını kaldırdı, bir dakika kadar sonra, "Tabii," dedi,"ayrılmayacağınıbiliyorum."

"Peki. Haydi yemeğe. Bu karın gurulduyor; dinle Pilun, duyuyor musun?Gurrrr,gurrrrr!"

"Hop!"dediPilunemirverirmişgibi.Shevekonuomuzunakaldırdı,sonraayağa kalktı.Her ikisinin kafasının arkasında odada asılı duran tek hareketlibirimyavaşçasalınıyordu.Dövülerekyassılaştınlmıştellerdenyapılmışbüyükbir parçaydı; bu yüzden, yandan bakıldığında hepsi kayboluyordu, ovalşekilleri ara ara titreşiyor, kayboluyordu, tıpkı ortak merkez çevresinde,birbirine karmakarışık girmiş elipsoid yörüngelerde oval tellerle birliktehareket eden iki ince, açık cam kabarcığının bazı ışıklarda yok olması gibi,hiçbirzamanbirarayagelmeden,hiçbirzamantamolarakayrılmadan.TakveronaZamanınİsklinıadınıvermişti.

Pekeshyemekhanesinegittilervekayıtpanosuboşbiryergösterenekadarbeklediler, böylece Bedap'ı konuk olarak götürebileceklerdi. Bedap orayakaydedilince, her zamanki yemekhanesinde listeden çıkarılmış oluyordu,çünküsistembütünkenttebirbilgisayartarafındanyönetiliyordu.

İlkGöçmenlertarafındançoksevilenveartıkyalnızAbbenay'dakalan,son

derece teknik "özdevimsel süreçlerden biriydi bu. Başka yerlerde kullanılandaha az karmaşık düzenlemeler gibi o da hiçbir zaman tam olarakçalışmıyordu;eksiklikler,fazlalıklarvekarışıklıklaroluyordu,amaçokbüyükölçüde değil. Pekesh yemekhanesinde pek gelmeyen olmuyordu, çünkü iyiaşçılargeleneğiolanbumutfakAbbenay'daen iyi tanınanmutfaktı.Bedap'ınShevekveTakver'inkonutarkadaşlarıolarakuzaktantanıdığıikigençmasadaonlarakatıldılar.Onundışındayalnızdılaryadayalnızbırakılmışlardı.Hangisidoğruydu?Önemligörünmüyordu.İyibiryemekyediler,konuşarakiyizamangeçirdiler.AmaBedaparadabirçevrelerindebir sessizlikçemberiolduğunuhissediyordu.

"Urras'lılarınbundansonranedüşüneceğinibilmiyorum,"dedi.Zatenalçaksesle konuştuğu halde ona rahatsızlık veren bir şekilde, sesini daha daalçalttığını fark etti. "Buraya gelmek istediler, Shev'in oraya gitmesiniistediler;birsonrakihamleneolacak?"

"GerçektenShev'inorayagitmesiniistediklerinibilmiyordum,"dediTakverkaşlarınıyarıçatarak.

"Evet, biliyordun," dedi Shevek. "Bana ödülü -şu Seo Oen ödülünü-verdiklerini söyledikleri zaman, gelip gelemeyeceğimi sormuşlardı,anımsadın mı? Ödülle birlikte verilen parayı almak için!" Shevek ışıltılıgözlerle gülümsedi. Çevresinde bir sessizlik çemberi varsa bile bu onuetkilemiyordu,oherzamanyalnızdı.

"Doğru,bunubiliyordum.Yalnızcagerçekbirolanakolarakgörmüyordum.Kaç dekaddır ÜDE'dekileri şaşırtmak için Urras'a birinin gidebileceğiniönermektenbahsedipduruyorsunuz."

"Sonundayaptığımızdabuzaten,buakşamüstüDapbanasöyletti."

"Şaşırdılarmı?"

"Saçlarıdikendikenoldu-gözleriyuvalarındanuğradı-"

Takverkıkırdadı.PilunShevek'inyanındakiyüksekbiriskemledeoturuyor,dişlerine bir parça holum ekmeğiyle egzersiz yaptırıyordu, sesine de birşarkıyla. "O gagılı gugu," dedi, "atta va atta!" Shevek hemen uyum gösteripaynışekildeyanıtladı.Büyüklerinkonuşmasıseyrekleştivekesintiyeuğramayabaşladı. Bedap önemsemiyordu, uzun süre önce Shevek'in ya bütün

karmaşıklıklarıyla kabul edileceğini ya da hiç kabul edilmeyeceğiniöğrenmişti.EnsessizolanlarıSadik'ti.

Bedap yemekten sonra konutun hoş, geniş ortak odasında onlarla bir saatkadarkaldı,kalktığındaSadik'eyolununüzerindekiokulyatakhanesinekadareşlik etmeyi önerdi.Bunu söyleyincebir şey, bir ailenindışındaki insanlarınpek anlayamayacağı olaylar ya da sinyallerden biri gerçekleşti; Bedap'ın tekbildiği şey, Shevek'in hiç telaş ya da tartışma yaratmadan onlarla birliktegeliyor olduğuydu.Takver gitgide dahayüksek sesle konuşanPilun'a yemekyedirmek zorundaydı... Bedap'ı öptü, Bedap, Shevek ve Sadik konuşarakçıktılar. Çok dalmışlardı, öğrenme merkezini geçtiler. Geri döndüler. Sadikyatakrane girişinde durdu. Hareketsiz, dik ve zayıf duruyordu, sokaklambasının zayıf ışığında yüzü durgundu. Shevek bir an için aynı derecedehareketsizdurdu,sonraonunyanınagitti."Neoldu,Sadik?"

Çocuk,"Shevek,"dedi."Bugeceodadakalabilirmiyim?"

"Tabii.Amaneoldu?"

Sadik'in ince,uzunyüzütitrediveparçalanmışgibigöründü."Yatakhanedebeni sevmiyorlar," dedi; sesi gerginlikle tizleşmişti, ama eskisinden daha dayumuşamıştı.

"Senisevmiyorlarmı?Nedemekistiyorsun?"

Henüzbirbirlerinedokunmamışlardı.Sadikonaumutsuzbircesaretleyanıtverdi. "Çünkü- Sendika'yı, Bedap'ı ve- ve seni sevmiyorlar. Diyorlar ki-Yatakhane odasındaki abla dedi ki, siz- biz hepimiz ha- hepimizin hainolduğunusöyledi."Çocukkelimeyi söylerkenvurulmuşgibi sarsıldı,Shevekonu yakaladı ve tuttu. Sadik Shevek'e bütün gücüyle sarıldı, hıçkıra hıçkıraağlamaya başladı. Shevekkucağına alamayacağı kadar büyük ve uzundu.Shevek ona sarılarak, saçını okşayarak orada durdu. Onun siyah kafasınınüzerindenBedap'abaktı.Kendigözlerideyaşladolmuştu."TamamDap,"dedi."Sengit."

Bedap'ınonları,adamlaçocuğuorada,paylaşamayacağıotekyakınlıkta,oenzorveenderinyakınlıkta,acınınverdiğiyakınlıktabırakıpgitmektenbaşkayapacak bir şeyi yoktu. Gitmek ona rahatlama ya da kurtulma duygusuvermiyordu, tam aksine kendini işe yaramaz ve küçülmüş hissediyordu.Konutuna, mükemmel bir bağımsızlık içinde yaşadığı beş kişilik odasına

doğruyürürken,"Otuzdokuzyaşındayım,"diyedüşündü."Birkaçdekadiçindekırk olacağım. Ne yaptım? Neyle uğraştım? Hiçbir şeyle. Karıştım. Kendiyaşamımolmadığıiçinbaşkalarınınyaşamlarınaburnumusoktum.Hiçzamanayırmadım... Şimdi birdenbire zaman benim için akıp geçecek ve hiçbirzaman... ona sahip olamayacağım." Geriye, köşe lambalarının rüzgarlıkaranlıkta yumuşak ışık havuzlarıoluşturduğu uzun, sessiz sokaktan aşağıyabaktı, ama baba-kızı göremeyecek kadar uzaklaşmıştı ya da gitmişlerdi.Sözcüklerle arası iyi olduğu halde "o" demekle neyi kastettiğini desöyleyemiyordu;yinedeonuaçıkolarakanladığını,bütünumudunoanlamadayattığını ve eğer kurtulmak istiyorsa yaşamını değiştirmesi gerektiğinihissediyordu.

Sadik yanından ayrılacak kadar sakinleşince Shevek onu yatakhanenin önmerdiveninde bırakıp nöbetçiye onun bu gece ebeveynleriyle kalacağınıbildinneye gitti. Nöbetçi onunla soğuk konuştu. Çocukların yatakhanelerindeçalışan büyükler gece ziyaretlerini onaylamama eğilimi gösteriyorlardı, buziyaretleri rahatsız edici buluyorlardı. Shevek kendi kendine nöbetçide buonaylamamadışındabir şeyhissetmektehaksız olduğunudüşündü.Öğrenmemerkezinin salonları iyi aydınlatılmıştı, etraf gürültüyle,müzik çalışmasıyla,çocukların sesleriyle çınlıyordu. Sheveklin anımsadığı bütün o eski kokular,gölgeler, çocukluğun yankıları vardı, bunun yanında korkular da. İnsankorkularıunutuyordu.

Shevek dışarı çıkıp Sadik'le birlikte eve yürüdü, kolu kızın inceomuzlarındaydı.Sadiksessizdi,halamücadeleediyordu.Pekeshanakonutunungirişine geldiklerinde birdenbire, "Takver'le senin için bu gece beni konuketmeninonaylanabilirolmadığınıbiliyorum,"dedi.

"Bufikreneredenkapıldın?"

"Çünkü gizliliğe gereksinmeniz var, yetişkin çiftlerin gizliliğegereksinmelerivardır."

"Pilunvar,"dediShevek.

"Pilunsayılmaz."

"Sendesayılmazsın."

Sadikburnunuçekti,gülümsemeyeçalıştı.

Ama odanın ışığına geldiklerinde, kırmızı lekeli, beyaz, şişkin yüzübirdenbire Takverli şaşırttı. "Ne oldu?" Süt emmesi yarıda kesilen vezevkinden alıkoyulan Pilun ağlamaya başladı, onu duyan Sadik kendinikoyverdi,bir süre içinherkeshepbirlikte ağlıyor,birbirlerini teselli ediyor,teselliyi reddediyordu.Bu birdenbire yerini sessizliğe bıraktı, Pilun annenin,Sadikbabanınkucağındaydı.

Bebek beslenip uyutulduktan sonra Takver hafif ama heyecanlı bir sesle,"Pekala!" dedi, "Ne oldu?"Sadik yarı uyumuştu, başı Shevek'in göğsündeydi.Shevek onun yanıt vermek için toparlandığını hissedebiliyordu. Onukonuşturmamak için saçını okşadı ve onun yerine konuştu. "Öğrenmemerkezindekibazılarıbizionaylamıyorlar."

"Pekibizionaylamamayanehaklarıvarlanetolasıcaların?"

"Şşşt,şşşt.Sendikayıonaylamıyorlar."

"Ya," dedi Takver, garip, gırtlaktan gelen bir sesle, giydiği tuniğindüğmelerini iliklerken düğmeyi kumaştan kopardı. Elinde duran düğmeyebakakaldı.SonraShevekveSadiklebaktı.

"Nekadardırsürüyorbu?"

"Uzunzamandır,"dediSadikbaşınıkaldırmadan.

"Günler,dekadlarmıyoksabütündönemboyuncamı?"

"Daha da uzun süredir. Ama onlar... Yatakhanede gittikçe bayağılaşıyorlar.Geceleri.Terzolonları durdurmuyor."Sadikdahaçokuykusundakonuşuyorgibiydi,çokdasakindi,sankibukonuartıkonuilgilendirmiyordu.

Shevek'inuyarıcıbakışınarağmenTakver"Neyapıyorlar?"diyesordu.

"Şey, onlar yalnızca bayağılar. Beni oyunların ve diğer şeylerin dışındatutuyorlar. Tip arkadaşımdı, en azından ışıklar söndükten sonra gelirdi,konuşurduk.Amabıraktıartık.Terzolşimdiyatakhaneninablasıveo...diyorkiShevek-Shevek-"

Shevek çocuğun bedeninde gerilimin arttığını, korktuğunu ve dayanılmazcesaret çağrısını hissederek müdahale etti. "Shevek bir hain diyor, Sadik

bencilin biri- biliyorsun ne dediğini Takver!" Gözleri parıldıyordu. Takvergelip kızının yanağına bir kez, çekinerek dokundu. Hafif bir sesle, "Evet,biliyorum,"dedivegidipdiğersomyaya,karşılarınaoturdu.

Duvarın dibine yatırılmış olan bebek hafif hafif horluyordu. Diğerodalardakiinsanlaryemekhanedengeridöndüler,birkapıçarptı,alandakibiriiyi geceler diledi ve açık bir pencereden yanıt aldı. Büyük konut iki yüzodasıyla kıpırdanıyordu, çevrelerinde sessiz ve canlıydı; onların varlıklarıkonutun varlığına girdikçe konutunki de onların varlığına giriyordu, birbütününparçasıgibi.SonraSadikbabasınındizlerindenaşağıyakaydıveonunyanındakisomyaya,yakınınaoturdu.Koyurenksaçlarıkarışmışvedolaşmış,yüzünesarkmıştı.

"Sizesöylemekistemedim,çünkü-"Sesiincevezayıftı."Amagittikçedahakötüleşiyor.Birbirlerinidahadabayağılaştırıyorlar."

"Ohaldeorayadönmeyeceksin,"dediShevek.KolunuSadik'edoladı,amaodirendi,dikoturdu.

"Eğer gidip onlarla konuşursam-" dedi Takver şaşkınlıkla. "İşe yaramaz.Hissettikleribu."

"İyiama,nedirbukarşımızaçıkan?"diyesorduTakverşaşkınlıkla.

Shevek yanıt vermedi.Kolu hala Sadik'in omuzundaydı, sonundaSadik dedirenmeyi bıraktı. Başını yorgun birmutlulukla onun koluna yaslamıştı. şkaöğrenmemerkezleridevar,"dediSheveksonunda,kendindeneminolmayanbirsesle.

Takver ayağa kalktı. Sakin olamadığı ve bir şeyler yapmak, bir eylemdebulunmak istediği açıktı. Ama yapacak fazla bir şey yoktu. "Saçını öreyimSadik,"dedisakinbirsesle.

Çocuğunsaçınıfırçaladıveördü;odanınöteyanınaperdeyiçekipSadik'ideuyuyan bebeğin yanına yerleştirdiler. Sadik iyi geceler derken yine gözleridolmuştu,amayarımsaatiçindenefesalışındanuyuduğunuanladılar.

Shevek somyanın başucuna yerleşmişti, elinde bir defterle hesap cetvelivardı.

"Otaslağınumaraladımbugün,"dediTakver.

"Nekadartuttu?"

"Kırkbirsayfa.Ekiylebirlikte."

Shevekbaşıylaonayladı.Takverayağakalktı,perdeninüzerindenuyuyanikiçocuğabaktı,sonradönüpsomyanınkenarınaoturdu.

"Bir sorun olduğunu anlamıştım. Ama bir şey söylemedi. Hiçbir zamansöylemedi, içine kapanık. Sorunun bu olduğunu düşünememiştim. Yalnızcabizim sorunumuz olduğunu düşünüyordum, çocuklara da yansıtacaklarınıdüşünmemiştim." Yumuşak ve acı konuşuyordu. "Artıyor, gitgide artıyor...Başkabirokulfarklımıolacaksanki?"

"Bilmiyorum.Bizimleçokzamangeçirirse,sanırımfarklıolmaz."

"Herhaldeönerdiğinşey-"

"Birşeyönerdiğimyok.Yalnızcabirgerçektenbahsediyorum.

Çocuğa bireysel sevginin yoğunluğunu vermeyi seçersek, onu bununyanında gelen şeyden, acı tehlikesinden koruyamayız. Bizden gelen ya dabizimaracılığımızlagelenacıdan."

"Bizim yaptıklarımız için ona işkence edilmesi haksızlık. O kadar iyi, okadar iyi huylu ki, berrak su gibi-" Takver sustu, gözyaşlarından boğazıtıkanmıştı,gözlerinisildi,dudaklarınıkıstı.

"Yaptığımızşeydeğil.Benimyaptığımşey."Defteriyerinekoydu. "Sendebununiçinacıçekiyorsun."

"NedüşündükleriumurumdadeğiL."

"iştemi?"

"Başkabirgörevalabilirim."

"Buradabulamazsın,kendialanındabulamazsın."

"Pekibaşkabiryeremigitmemiistiyorsun?Barış-ve-Bolluk'takirubabalığı

laboratuvarları beni alır. Ama sana ne olacak?" Ona kızgın kızgın baktı."Buradakalacaksınherhalde?"

"Seninle gelebilirim. Skovan ve diğerleri İoca'larını ilerletiyorlar, Telsizibecerebilirler, benim şu anda Sendika'daki ana uygulama işlevim bu. FizikleBarış-ve-Bolluk'ta da buradaki kadar uğraşabilirim. Ama inisiyatifSendikası'ndan doğrudan çıkmazsam bu sorunu çözmez, değil mi? Sorunbenim.Belagetirenbenim."

"Barış-ve-Bolluk gibi küçük bir yerde bunu umursarlar mı?" "Korkarımumursarlar."

"Shev,bunefretinnekadarınamaruzkaldınsen?Sadikgibisendesusuyormuydun?"

"Senin gibi de. Zaman zaman yani. Geçen yaz Concord'a gittiğimde, sanasöylediğimden daha kötüydü. Taş atmalar, büyükçe bir de kavga. Orayagitmemi isteyen öğrenciler benim için kavga etmek zorunda kaldılar. Ettilerde, ama çabuk ayrıldım; onları tehlikeye atıyordum. Eh, öğrenciler biraztehlike isterler. Ayrıca kavgayı biz istedik, kasten insanları kışkırttık. Bizimtarafımızı tutanlar da epeyce fazla. Ama şimdi... seni ve çocukları tehlikeyleatıpatmadığımdanemindeğilimTak.Sizinlebirliktekalarak."

"Sanki sen tehlikede değilsin," dedi Takver vahşi bir sesle. "Bunu benistedim.Ama bu kan davasını size de yansıtacakları aklıma gelmemişti. Sizegelecektehlikeylebanagelecektehlikeyiaynıkefeyekoymuyorum."

"Fedakarl"

"Belki.Elimdedeğil,Tak,kendimisorumluhissediyorum.Bensizherhangibir yere gidebilir ya da burada kalabilirsiniz. Sendika'da çalıştın, ama onlariçin sorun olan şey bana olan bağlılığın. Ben simgeyim. Bu yüzden... benimiçingidecekyeryok."

"Urras'agit,"dediTakver.SesiokadarserttikiSheveksankisuratınatokatyemişgibiyerineoturdu.Takvergözlerinikaçırıyordu,amadahayumuşakbirsesle yineledi. "Urras'a git... Neden olmasın? Orada seni istiyorlar. Buradaistemiyorlar! Belki de ne yitirdiklerini görecekler sen gittiğinde... Sen degitmekistiyorsun.Bugecegördümbunu.Dahaöncehiçdüşünmemiştim,amayemekteödülükonuştuğumuzdagülüşünebakıncagördüm."

"Ödüllere,karşılıklaragereksinmemyok!"

"Yok. Ama takdir edilmeye, tartışmaya ve öğrencilere gereksinmen var.Sabul'un kuklası olmayanlara. Bak şimdi. Sen ve Dap ÜDE'yi birinin kendihakkını kullanarak Urras'a gitmesi fikriyle korkutmaktan bahsedipduruyorsunuz.Amabundanbahsederseniz,sonradakimsegitmezsebuonlarıgüçlendirmekten başka bir şeye yaramaz - yalnızca geleneğin bozulamazolduğunu kanıtlamış olursunuz. Şimdi bunu bir ÜDE toplantısında gündemegetirdiğinizegörebiriningitmesigerekiyor.Busenolmalısın.Seni istediler;senin gitmek için bir nedenin var.' Git ve ödülünü, senin için sakladıklarıparayıal,"diyebirdenbirebitirdiTakver,oldukçaiçtenbirgülüşle.

"Takver,Urras'agitmekistemiyorum!"

"İstiyorsun;istediğinibiliyorsun.Nedenistediğinibildiğimdenemindeğilimgerçi."

"Şey, tabii ki fizikçilerden bazılarını tanımak isterim... İeu Eun'da ışıkladeneyyaptıklarılaboratuvarlarıgörmeyide."Bunusöylerkenutanmışgibiydi.

"Bunuyapmakhakkın,"dediTakvervahşibirkararlılıkla."işininbirparçasıbu,yapmakzorundasın."

"Devrim'i canlı tutmaya yarar -her iki tarafta da- öyle değil mi?" dediShevek."Neçılgınbirfikir!Tirin'inoyunugibi,yalnızcatamtersi.Bengidipdevletçilerin aklını çeleceğim... Eh, bu en azından onlara Anarres'in varolduğunu kanıtlamış olur. Bizimle telsiz aracılığıyla konuşuyorlar, ama bizegerçekten inandıklarını sanmıyorum. Bizim kendimiz olduğumuzainandıklarını."

"İnansalardı korkabilirlerdi. Onları gerçekten ikna edebilseydik gelip bizihavayauçurabilirlerdi."

"Sanmıyorum.Onların fizikierindebirazdevrimyapabilirimyeniden, amafikirlerindedevrimyapamam.Toplumuburada etkileyebilirimancak, buradafiziğimleilgilenmeselerbile.Sonderecehaklısın;bundanbahsettiğimizegöreyapmalıyız." Bir duraklama oldu. "Diğer ırkların ne tür bir fizikleuğraştıklarınımerakediyorum,"dedi.

"Hangidiğerırklar?"

"Yabancılar.Hain'den ve diğer güneş sistemlerinden gelen kişiler.Urras'taiki yabancı elçilik var, Hain ve Arz elçilikleri. Hain'liler Urras'ın şimdikullandığı yıldızlararasımotoru icat ettiler. İstemeyeniyetli olsaydık bize deverirlerdiherhalde.İlginçolurdudoğrusu..."Sözünübitirmedi.

Uzun bir duraklamadan sonra Takver'e dönüp değişmiş, alaycı bir sesle"Benmülkiyetçileriziyaretederkensenneyapacaksınbakalım?"dedi.

"Kızlarla Sorruba kıyısına gidip balık laboratuvarı teknisyeni olarakhuzurlu bir yaşam sürdüreceğim. Sen dönene kadar." "Dönmek mi? Geridönebileceğimikimsöylüyor?"

Takveronuntagözlerininiçinebaktı."Senineengelleyebilir?"

"BelkiUrras'lılar...Benioradatutabilirler.Biliyorsun,oradakimseözgürcegidip gelemiyor. Belki de kendi insanlarımız. Benim yere inmemiengelleyebilirler.ODE'dekibazılarıbugünbenibununlatehditettiler.Rulagdaonlardanbiriydi."

"Ondan da bu beklenirdi. Yalnızca izin vermemeyi biliyor. Eve dönüşimkanınıreddetmeyibiliyor."

"Gerçekten doğru. Evet tam da böyle," dedi Shevek, yeniden arkasınayaslandıveTakver'edüşünceli,hayranhayranbaktı."AmaneyazıkkiyalnızcaRulagyok.BirçokkişiiçinUrras'agidipgeridönmeyeçalışanbiri,olsaolsabirhain,bircasusolabilir."

"Pekibukonudaneyapabilirler?"

"Eğer Savunma'yı tehlike konusunda ikna edebilirlerse gemiyi vurupdüşürebilirler."

"Savunmabukadaraptalolabilirmi?"

"Sanmıyorum.AmaSavunmadışındaherhangibiridepatlamagücüyüksekpatlayıcılar üretip gemiyi yerde havaya uçurabilir. Ya da daha iyisi, bengemiden inince bana saldırabilir. Sanırım bu gerçek bir olasılık. Urras'ınturistik yerlerini içeren bir gidiş dönüş yolculuğu planlarına bu da dahiledilmeli."

"Değermibutehlikeyegirmeye?"

Shevekbirsüreiçinönüne,boşluğabaktı."Evet,"dedi."Biranlamda.EğerKuram'ı orada bitirebilirsem, onlara -bize, onlara, bütün dünyalara-verebilirsem bu hoşuma gider. Burada duvarlar arasındayım. Sıkışığım,çalışmakzor, çalışmayı sınamakzor, aygıt yok,meslektaşyok,öğrenciyok.Üstelik işi yapınca da onu istemediklerini görüyorsun. Ya da, isteseler bile,onlar da Sabul'un yaptığı gibi, onay almak için inisiyatiften vazgeçmemiistiyorlar... Yaptığım çalışmaları ben öldükten sonra kullanacaklar, bu herzaman olur. Ama yaşam boyu uğraştığım çalışmamı neden Sabul'a, bütünSabuI'lara, bir tek gezegenin bütün bayağı, dolap çeviren, hırslı egolarınavereyim? Onu paylaşmak istiyorum. Üzerinde çalıştığım konu çok büyük.Verilmek,yayılmakzorunda.Verilincebitecekbirşeydeğilki."

"Pekiozaman,"dediTakver,"bunadeğer."

"Neyedeğer?"

"Tehlikeyegirmeye.Belkidegeridönememeye."

"Geri dönememeye," diye yineledi Shevek. Takver'e garip, yoğun, amadalgınbirbakışlabaktı.

"Bencebizimyanımızda,Sendika'nınyanında,düşündüğümüzdenfazlakişivar. Henüz pek fazla bir şey -onları bir araya getirecek herhangi bir şeyyapmadık, tehlikeye girmedik. Sen tehlikeye girersen, sanırım senidesteklemek için gelirler. Sen kapıyı açarsan onlar da yeniden temiz havayı,özgürlüğüsolurlar."

"Hepsidekapıyıkapatmakiçinkoşupgelebilir..."

"Öyle yaparlarsa onların kaybı olur. Geri döndüğünde Sendika senikoruyabilir. O zaman, insanlar bu kadar saldırgan ve nefret dolu olurlarsacanları cehenneme deriz - anarşistlerden korkan bir anarşist toplum ne işeyarar? Gidip Yalnız'da, Yukarı Sedep'te, EnÇok'ta yaşarız, gerekirse gidipdağlarda yalnız yaşarız. Yer var. Bizimle gelecekler de olacaktır. Yeni birtoplulukkurarız.Toplumumuzpolitikayaveiktidarmücadelesinegiriyorsa,ozamanbiz toplumdançıkarız,gidipAnarres'inötesindebirAnarres,yenibirbaşlangıçyaratırız.Nedersin?"

"Güzel," dedi Shevek. "Güzel, sevgili can. Ama biliyorsun, Urras'agitmiyorum."

"Tabiikigidiyorsun.Ayncageridedöneceksin,"dediTakver.

Gözleri kapkaraydı, bir ormanın gece karanlığı gibiydi. Yumuşak birkaranlıktı bu. "Eğer yola çıkarsan.Her zaman gittiğin yere ulaşıyorsun.Herzamandageridönüyorsun."

"SaçmalamaTakver.Urras'agitmiyorum!"

"Yoruldum," dedi Takver gerinerek, uzandı ve alnını Shevek'in kolunakoydu."Yatalım."

OnÜçüncüBölümUrras-Anarres

Yörüngeden ayrılmadan önce görüntü pencereleri Urras'ın bulutsu,kocamanvegüzelturkuvazçemberiyledoluydu.Amagemidöndüveyıldızlargöründü;Anarres de onların arasında, yuvarlak, parlak bir kaya gibi ortayaçıktı: hareket ediyordu, ama etmiyor gibiydi, bir el tarafından fırlatılmış,zamanındışındadönüpduruyor,zamanıyaratıyordu.

Shevek'e bütün gemiyi, yıldızlararası Davenant'ı gezdirdiler. Dikkatligemisinden olabildiğince farklıydı. Dışarıdan bakıldığında cam ve teldenyapılmışbirheykelkadartuhafvekırılgangörünüyordu;gemiyeyadaaracabenzer yanı yoktu, ön ya da arka ucu bile yoktu, çünkü gemi hiçbir zamangezegenlerarası uzaydan daha yoğun bir atmosferin içinde yolculuketmiyordu. İçerisi geniş ve bir ev kadar sağlamdı. Odalar büyük ve özeldi,duvarlar tahta panolarla ya da kabartılı dokumalarla kaplıydı, tavanlaryüksekti.Ama perdeleri çekilmiş bir eve benziyordu, çünkü çok az odanıngörüntü penceresi vardı ve son derece sessizdi. Kaptan köprüsü ve makinedairesi bile sessizdi, makineler ve aygıtlar bir yelkenli gemi teçhizatıtasarımınınbasit tanımlılığına sahipti. lşıklandırmanıngüneş ışığı niteliğindeolduğu, havanın tatlı bir toprak ve yaprak kokusuyla dolduğu bir gezintibahçesi vardı; geminin gecesi boyunca bahçe karartılıyor, pencereleriyıldızlara açılıyordu.Yıldızlararası yolculuklar gemi zamanına göre yalnızcabirkaç saat ya da birkaç gün sürdüğü halde, bunun gibi ışık hızına yakınyolculuk yapan gemiler aylarca bir güneş sistemini inceleyebilir,mürettebatının yaşadığı ya da araştırdığı bir gezegenin çevresinde yıllarcakalabilirdi. Bu yüzden, içinde yaşamak zorunda olanlar düşünülerek geniş,insancıl,yaşanabilirbir tarzdayapılmıştı.TarzındaneUrras'ınzenginliği,nedeAnarres'in sertliği vardı, uzun bir deneyimin doğal zarafetiyle bir dengeoluşturulmuştu. O kısıtlı yaşamı, kısıtlamalarını sorun haline getirmeden,mutlulukla, düşünerek sürdürmeyi hayal etmek mümkündü. MürettebatınarasındakiHain'lilerdüşünen insanlardı,uygar,düşünceli,epeyceciddiydiler.Kendiliğindenlikten pek nasiplerini almamışlardı. En gençleri bile An'lılarınhepsindençokdahayaşlıgörünüyordu.

Ama Shevek Davenant'ın kimyasal tepkime yoluyla, alışılmış hızlardaUrras'tan Anarres'e gitmek için geçirdiği üç gün boyunca onları pek fazlaincelemedi. Kendisiyle konuşulduğunda yanıt veriyordu; soruları isteyerekyanıtlıyordu;amaçokaz sorusoruyordu.Konuştuğuzamandabu içedönükbir sessizliktengeliyordu.Davenant'daki insanlar, özellikle de genç olanları,sankiShevek'teeksikliğiniduyduklarıyadaolmak istedikleribir şeyvarmışgibi onun cazibesine kapılıyorlardı. Kendi aralarında onu epeycetartışıyorlardı,amayanındautangaçtılar.Shevekisebunufarketmedi.Onlarınpekfarkındasayılmazdı.ÖnündekiAnarres'infarkındaydı.Aldananumudunveyerinegetirilenvaadin farkındaydı;başarısızlığın, ruhunun içindeki, sonundaserbest bırakılmış kaynakların, coşkunun da farkındaydı. Hapisten çıkmış,evine, ailesine giden bir adamdı. Böyle biri yolu boyunca her gördüğünüyalnızcaışığınyansımalarıolarakgörür.

Yolculuğun ikinci günü, iletişim odasında Anarres ile telsiz konuşmasıyapıyordu, önceÜDEdalga boyunda, şimdi de İnisiyatif Sendikası'nın dalgaboyunda.Öne eğilerek oturuyor, dinliyor ya da ana dili olan etkileyici, açıkdilin sağanağıyla yanıt veriyordu; bazen konuştuğu kişi kendisinigörebiliyormuşgibiboştakieliylehareketleryapıyor,aradabirdegülüyordu.Davenant'ın ikinci kaptanı olan ve telsiz bağlantısını sağlayan Hain'li Kethodüşünceli düşünceli onu seyrediyordu. Ketho bir gece önce yemekten sonraShevek'lebirsaatgeçirmişti,yanlarındakomutanvediğermürettebatdavardı;sessiz, talepte bulunmayan Hain'li tavrıyla, Anarres hakkında bir sürü sorusormuştu.

Sheveksonundaonadöndü."Pekala,bitti.Gerisievedönmemibekleyebilir.Yarınsizinlegirişişleminiayarlamakiçinbağlantıkuracaklar."

Kethobaşınısalladı."Bazıiyihaberleraldınız,"dedi.

"Evet, aldım. En azından bazı, nasıl söylüyorsunuz, canlı haberler aldım."Karşılıklı İoca konuşmak zorundaydılar; Shevek'in konuşması bu dili çokdoğru ve katı konuşan Ketho'ya oranla çok daha akıcıydı. "İniş heyecanlıolacak,"diyedevamettiShevek.birsürüdüşmanvebirsürüdostolacak. İyihaberdostlarınolması...Ayrıldığımdanbuyanasayılarıartmışgörünüyor."

"İndiğiniz zaman şu saldırı tehlikesi," dedi Ketho. "Anarres Limanı'nıngörevlileri muhalifleri denetleyebileceklerinden kesin olarak eminler mi?Öldürüleceğinizibilebilegelmenizisöyleyebilirlermisize?"

"Benikoruyacaklar.Amanedeolsabendebirmuhalifim.Tehlikeyikendimseçtim. Biliyorsunuz, bir Odocu olarak bu da benim ayrıcalığım." Ketho'yagülümsedi. Hain'li gülümsemeye karşılık vermedi, yüzü ciddiydi. Otuzyaşlarında,yakışıklı,uzun,birCeti'ligibiaçıktenliamaArz'lıgibineredeysetüysüz,çokgüçlü,incehatlarıolanbiradamdı.

"Bunusizinlepaylaşabiliyorolmaktanmutluyum,"dedi."Siziinişgemisiyleaşağıindireceğim."

"Güzel," dedi Shevek. "Bizim ayrıcalıklarımızı kabul edecek kişi bulmakkolaydeğil!"

"Düşündüğünüzden de fazladır belki," dedi Ketho. "Eğer onlara izinverirseniz."

Aklını tümüylekonuşmayavermemişolanShevekgitmeküzereydi;busözonudurdurdu.Ketho'yabaktıvebirsüresonra,"Yanibenimlebirlikte inmekistediğinizimisöylemekistiyorsunuz?"dedi.

Hain'lideaynıdoğrudan tavırla, "Evet, isterim,"dedi. "Komutanbuna izinverirmi?"

"Evet.Mümkünolduğutakdirdeyeni.birdünyayıgezmekvearaştırmakdaaslında bir araştırma gemisinin subayı olarak görevimin bir parçası.Kumandan ve ben bu olasılığı görüştük. Ayrılmadan önce elçilerimizletartıştık. Onların düşüncesi, sizin halkınız yabancıların inmesini yasakladığıiçin,resmibirtaleptebulunmamakyönündeydi."

"Hmm,"dediShevektarafsızça.Uzakduvaragidipbirsürebirresmin,çokyalınbirHainmanzarasının,kapalıbirgökyüzüaltındakamışlarmarasındanakankaranlıkbir ırmakresmininönündedurdu."Anarres'eGöç'ünKapanmaKoşulları," dedi, "Urras'lıların liman sının dışına çıkmalarına izin vermiyor.Bukoşullarhalageçerli.AmasizUrras'lıdeğilsiniz."

"Anarres'eyerleşildiğindebaşkabilinenırkyoktu.Dolaylıolarakbubütünyabancılarıkapsıyor."

"Altmışyılöncesizininsanlarınızbugüneşsistemineilkdefagelipbizimlekonuşmayaçalıştıklarındayöneticilerimizdebuyoldakararverdiler.Amabenonların hata ettiklerini düşünüyorum. Bir duvar daha örüyorlardı yalnızca."

Dönüp ayağa kalktı, elleri arkasındaydı, Ketho'ya baktı. "Neden inmekistiyorsunuzKetho?"diyesordu.

"Anarres'igörmekistiyorum,"dediHain'li."SizUrras'agelmedenöncebilemerak ediyordum. Merakım Odo'nun yapıtlarını okuduğumda başladı. Çokilgilendim.Biraz-"Utanmışgibidurakladı, sonrabastırılmış, dürüst tarzıyla,"BirazPravcaöğrendim.Henüzpekfazlasayılmaz,"dedi.

"Ohaldekendiisteğinizbu-kendiinisiyatifiniz."

"Tümüyle."

"Peki,tehlikeliolabileceğinidebiliyormusunuz?"

"Evet."

"İşler-birazkarışıkAnarres'te.Telsizdekiarkadaşlarımınbanasöyledikleribuydu.Bizlerin -Sendika'mızın, yolculuğumun- amacı hep buydu, bir şeylerikarıştırmak, bazı alışkanlıkları yıkmak. İnsanların soru sormasını sağlamak.Anarşistler gibi davranmak!Ben yokken bütün bunlar sürüyordu.Bu yüzdenhiçkimsebundansonraneolacağınıbilmiyor.Eğerbenimlebirlikteinersenizherşeydahadakarışacak.Fazla ilerigidemem.SiziyabancıbirHükümet' inresmitemsilcisiolarakgötüremem.BuAnarres'teişlemez."

"Bunuanlıyorum."

"Bir kez oraya gittiğinizde, bir kez benimle duvarın içinden geçtiğinizde,sizi bizden biri olarak görürüm.Biz size karşı sorumlu oluruz, siz de bize;bütün diğerleri kadar seçeneği olan bir Anarres'li olursunuz. Ama buseçenekler pek güvenli değil. Özgürlük hiçbir zaman çok güvenli değildir."Basit konsolları, narin aygıtları, yüksek tavanları ve penceresiz duvarlarıylasakin, düzenli odaya, sonra da Ketho'ya baktı. "Kendinizi çok yalnızhissedeceksiniz,"dedi.

"Benim halkım çok yaşlı," dedi Ketho. "Binlerce bin yıldır uygarız. Bubinyılların birkaç yüzünün tarihi var elimizde. Her şeyi denedik. Başkaşeylerin yanı sıra anarşizmi de. Ama ben denemedim onu. Herhangi birgüneşinaltındayenibirşeyolmadığınısöylerler.Amaheryaşam.başlıbaşınaheryaşamyenideğilse,nedendoğuyoruz?"

"Bizzamanınçocuklarıyız,"dediShevekPravca.Gençadambiranonabaktıvesözcükleriİocayineledi."Bizzamanınçocuklarıyız."

"Peki," dedi Shevek ve güldü. "Peki, ammar! Önce telsizden Anarres'i,Sendika'yı arasanız iyi olur... Büyükelçi Keng'e onun halkının ve sizinhalkınızın benim için yaptıklarına karşılık verecek şeyim olmadığınısöylemiştim;eh,belkisizebirşeyverebilirim.Birfikir,birsöz,birtehlike..."

"Kumandanla konuşacağım," dedi Ketho her zamankinden daha ciddi birtavırla,amasesindeheyecanınyadaumudunhafiftitremesivardı.

Ertesi gemi gecesi çok geç bir saatte ShevekDavenant'ın bahçesindeydi.Bahçede ışıklar sönüktü, yalnızca yıldızların ışığıyla aydınlanıyordu. Havaoldukçasoğuktu.Hayaledilemeyecekbirdünyadangelengeceaçanbirçiçek,karanlıkyapraklararasındaaçmıştıvetrilyonlarcakilometreötede,birbaşkayıldızın çevresinde dönen bir dünyadaki hayal edilemez bir böceği çekmekiçin kokusunu sabırlı, yararsız bir tatlılıkla yayıyordu. Farklı güneşlerinışıkları farklıdır, ama tek bir karanlık vardır. Shevek yüksek, açık görüntüpenceresindedurup,yıldızlarınyarısıarasındasiyahbireğriçizenAnarres'inkaranlık yüzüne bakıyordu. Takver'in orada, Liman'da olup olmayacağınımerakediyordu.Bedap'lasonkonuştuğundaTakverhenüzBarış-ve-Bolluk'tanAbbenay'adönmemişti,buyüzdenonunlatartışıpLiman'agelmesininakıllıcaolup olmadığına karar verme işiniBedap'a bırakmıştı. "Akıllıca olmasa bileonudurdurabileceğimisanmıyorsunherhalde?"demiştiBedap.ShevekayrıcaTakver'inSorrubakıyısındannasılbiryollageleceğinidemerakediyordu;birzeplinle geleceğini umuyordu, Takver kızları da yanında getiriyorsa trendeonlarla yolculuk etmek zor olurdu. 68'de Chakar'dan Abbenay'a giderken,Sadik'iüçfecigünboyuncatrentuttuğundakirahatsızlığınıiyianımsıyordu.

Bahçeodasınınkapısıaçıldıve loşaydınlatmayıbirazarttırdı.Davenant'ınkomutanı içeriye baktı ve ona seslendi, o da yanıt verdi; komutanKetho'ylabirlikteiçeriyegirdi.

"Yerdenetiminizden inişaracımız içingirişdüzenini aldık,"dediKomutan.Kısaboylu,soğukveciddibirArz'lıydı."Gitmeyehazırsanız,fırlatmaişleminibaşlatabiliriz."

"Evet." Komutan başıyla onaylayıp çıktı. Ketho gelip pencerenin önünde,Shevek'inyanındadurdu.

"Buduvardanbenimlebirliktegeçmek istediğinizdeneminmisinizKetho?Biliyorsunuzbenimiçinbukolay.Neolursaolsunbenevegidiyorum.Amasizevdenayrılıyorsunuz.'Gerçekyolculukgeridönüştür...'"

"Dönmeyiumuyorum"dediKethohafifsesiyle."Zamanıgelince."

"İnişaracınanezamanbineceğiz?"

"Yirmidakikakadarsonra."

"Benhazırım.Toplayacakşeyimyok."Shevekgüldü;berrak,katışıksızbirmutluluk gülüşüydü bu. Ketho ona ciddi bir yüzle, sanki mutluluğun neolduğundanemindeğilmiş,amayinedeonuuzaktantanımışyadaanımsamışgibibaktı.Ona sormak istediğibir şeyvarmışgibiShevek'inyanındadurdu.Ama sormadı. "Anarres Limanı'nda sabahın erken saatleri olacak," dedisonundaveeşyasını toplayıp fırlatmagüvertesindeShevek'lebuluşmaküzereayrıldı. Yalnız kalan Shevek gözlem güvertesine döndü, Temae'nin üzerindehenüzgörüntüyegelen,köredicigündoğuşueğrisinigördü.

"Bu gece Anarres'te uyuyacağım," diye düşündü. "Takver'in yanındayatacağım.Keşkeresmi,bebekkoyunugetiripPilun'averseydim."

Amahiçbirşeygetirmemişti.Elleribomboştu,herzamanolduğugibi.

SonsözBülentSomay

URSULA K. LEGUIN, anarşist, sosyalist, feminist, Taocu; bunların hepsibirden ve hiçbiri. Ursula K. LeGuin, yirminci yüzyılın en önemliromancılarından biri; isterseniz romanını bir Bildungsroman (bireyoluşumuromanı) olarak okuyun, isterseniz anarko-sosyalist bir bildirge olarak. İkidurumdadaneromandeğerindenbirşeykaybeder,nedesiz.

UrsulaKroeberLeGuin,1929'daKaliforniya'dadoğdu.1960ıyıllardanbuyana bilimkurgu ve fantazi öyküleri, romanları yazıyor. En tanınmışromanları,bilimkurgualanındaTheWordforWorldisForest(DünyayaOrmanDenir), The Left Hand of Darkness (Karanlığın Sol Eli), City of lllusions(Hayaller Şehri), The Lathe of Heaven (Gökyüzünün Torna Tezgahı),Rocannon's World (Rocannon'un Dünyası) ve The Planet of Exile (SürgünGezegeni); fantazi alanında ise Threshold (Eşik; Türkiye'de Başlangıç Yeriadıylabasıldı)veEarthseaTrilogy(YerdenizÜçlemesi-artıkdörtlemeoldu.).Bilimkurgualanıiçindevedışındasayısızödülüvar.

The Dispossessed, 1974 yılında yazıldı, bir bilimkurgu romanı olarak.1975'te bilimkurgu dünyasının en önemli iki ödülü sayılanHugo veNebulaödüllerini aldı. Ödül almak bir romanın değeri hakkında pek az şey söylerbize,ancakbuödüllerinönemişurada:

Nebula ödülünü, çoğunluğuAmerikanmuhafazakarlarından oluşan SFWA(AmerikanBilimkurguYazarlarıDerneği)verir,birtürOscarödülüdüryani.Bu derneğin üyelerinin çoğunluğu ne LeGuin'den, ne de onun anarşist-sosyalistfikirlerindenhoşlanır.AmaödülLeGuin'egitti:Romanyayımlandığıgünbirklasikolmuştuçünkü.

Aynıhızla,bilimkurgu"hastalarının"oluşturduğubirödülolanHugo'yudaaldı LeGuin; böylece 1974 yılının en iyi bilimkurgu romanını yazmış olmaşerefinesahipoldu.Yalnızcabukadarmı?Geçenonbeşyıl içindevegeriyedoğru bakıldığında "bilimkurgu romanı" denilen türün tarihi boyunca, TheDispossessed'in önemine yaklaşan pek az roman var. İsterseniz "tür"

sınırlarınındadışınaçıkalım;20.yüzyılromanınınklasiklerindenbiriolmayaadaydırTheDispossessed.

Şuanakadarromandanhepİngilizceadıylasözettim.Bununbirnedenivar:The Dispossessed, İngilizcede bir dizi anlamı bir arada barındınyor ve neromanınTürkçesineverdiğimizMülksüzleradı,nedeaklagelebilecekbirdizibaşka ad (emin olun bu konuda birden çok insan uzun süre kafa patlattı) buanlam zenginliğini karşılayabiliyor. Öncelikle The Dispossessed,Dostoyevski'ninİngilizceyeThePossessedadıylaçevrilenromanınabircevap.Bu romanın Türkçe adı Ecinniler. "The Possessed", İngilizcede "sahipolunanlar"anlamınageliyor,aynızamandada"ruhunaşeytangirmişler","cintutmuşlar".Dostoyevski'ninromanınıokuyanlarbilir,Ecinniler'debiranarşistgrubun maceraları anlatılır. Romanın başkahramanlarından biri,Dostoyevski'nin zamanında oldukça ün kazanmış bir Rus "anarşisti" olanNeçayev tipiüzerinekurulmuştur.Neçayev'innekadar "anarşist"olduğu,19.yüzyıl siyasi tarihçilerini ilgilendiriyor, ne kadar "şeytan" olduğu iseHıristiyanları (özellikle Dostoyevski gibi inanmış olanlarını). LeGuin,romanının adını Dostoyevski'nin romanının tam zıddı olarak koymuş(İngilizcede "dis-" öntakısı kelimeyi tersine çevirir, olumsuzlar). Herhaldeşunudemeyeçalışıyor:Anarşistleröyle"ruhucinlertarafındanelegeçirilmiş"şeytansı yaratıklar değildir, onlar sahipsizdir, ne şeytan, ne de insan onlarasahip olamaz.Ama adın sorunları burada bitmiyor. "TheDispossessed" aynızamanda"mülksüzler"demek,kibuLeGuin'in tasvirettiğianarşist toplumunenönemliözelliğinioluşturuyor.Anarressakinlerinebirşeyesahipler,nedesahiplerivar; emiralmıyorlarvevermiyorlar, ikianlamdadaözgürler:hem(Marx'ın proletaryayı tanımlarken kullandığı anlamda) üretim araçlarındanözgürler,hemdedevletten,patrondan,yöneticidenözgürler.

Romanın adı konusundaki bu açıklama, LeGuin'in öyle Dostoyevski'yikolayca harcadığı yolunda bir izlenim uyandırmasın. Tersine, LeGuin'inromancılığındaki, yazarlığındaki en önemli etki Dostoyevski'den geliyor.Mülksüzler'le yakın bir zamanda yazdığı "The OnesWhoWalk Away FromOmelas" (Omelas'ı Terkedip Gidenler) öyküsü, bir Dostoyevski sorusuüzerine kurulu: Bir kentin mutluluğu her gün küçük bir çocuğa işkenceyapılmasına bağlı olsaydı, kent halkı ne yapardı?Omelas adlı ütopya/kent'ininsanları,işkencesırasıkendilerinegelenekadarbusoruyupeksormasalarda,sıranın kendilerine geldiği günden sonra kentin mutluluğunu paylaşamazoluyorlar ve Omelas'ı "terk edip gidiyorlar". Bir başka Dostoyevski'ci olanNikolas Berdyaev'in deyişiyle, daha az "mükemmel" ama daha insanca bir

yaşamkurmayagidiyorlar.

Mülksüzler, bir dizi Taocu zıtlık üzerine kurulu (terim gayet yerindeolmakla birlikte, "diyalektik karşıtlık" demeye dilim varmıyor, diyalektiği"gizemli"birhalegetirmeklesuçlanırımkorkusuyla).Buzıtlıklarınenbaşındaikiz dünyalar olan "Anarres" ve "Urras" geliyor. Bu iki dünya bir "ikilisistem"oluşturuyorlar, birbirlerinin etrafında dönüyorlar. Her biri ötekinin"ay"ı. Hangisinin ay, hangisinin dünya olduğu, ne taraftan baktığınıza bağlı.Dünyalardanbiriverimli,diğeriçorak;biriözgür,diğerisınıflıvesömürülü;biri "anarşist", diğeri "arşist" (devletçi, yönetimci, hiyerarşik). Roman ikiyolculuk üzerine kurulu: Biri gidiş, diğeri dönüş. Ama aslında "gidiş", eskidünyayabir"dönüş"zaten."Dönüş"iseaslında,farklıbir insanolarak,farklıbirdünyaya"ilkkezgidiş".

İki dünyanın da adlandırılması bir dizi kelime ve ses oyunu içeriyor:Anarşist dünya "Anarres"in adı, bir yandan Anarşi'yi (Anarşi: başsızlık-Yunancadaarche:baş,başat;ana-öntakısıiseolumsuziyelik,-siz,-sızdemek)çağrıştırırken, bir yandan da "şeyleri," mal ve mülkleri olmayan anlamınageliyor (Latince'de res: şey, nesne). Kapitalistlerin ve devletçilerin dünyası"Urras" ise, öncelikle ABD ve SSCB'nin harflerinden devşirilmiş (USA veUSSR). İlk ikiharfiolanUr- ise,Almancada ilk,kaynak,başlangıçanlamınagelen bir öntakı. Bu anlamda, Urras, Anarres'e giden göçmenlerin kaynağı,ikiligezegensistemindekihayatınbaşlangıçnoktası,eskidünya.

Anarres bir ütopya mı? Doğal kaynaklarının azlığı, kıtlık, kötü iklimkoşulları bu soruya "evet" demeyi güçleştiriyor. Her ütopya bir bollukvarsayımı üzerine kuruludur. Anarres'in anarşistleri ise kıtlığı paylaşıyorlar.Üstelikonlarıniçindedeiktidarheveslileri,bürokratözentilerivarvebunlarköşebaşlarını tutabiliyorlar. Bu anlamda da Anarres bir ütopya değil. AmaMülksüzlerbirütopya.Alışılagelmiştürdenbirütopyadeğil.Kenditoplumunu,bugünveburadavarolanlarıeleştirerekbunaalternatifbirmükemmelşehiryadadünyatasviriyapanbirütopyacınınkalemindençıkmamış,amaumutilkesimetnin her satırında kendini gösteriyor. LeGuin bizemükemmel bir toplumtasviretmiyor,tersine,tümeksiklikleriylebiryenidünya'yıvetümsevilebiliryanlarıyla bir eski dünya'yı karşı karşıya ve yan yana koyuyor, karşımızakoyuyor.Birtercihyapmamıziçindeğil,ikisinebirdenbakarakkendimizebirumut ufku oluşturmamız, yeni dünya'ya eski dünya üzerinden, geri dönerekvarmamız için. çünkü, Tau Ceti yıldız sisteminin Urras gezegeninin A-İoülkesinde doğan bir düşünür olan Laia Odo, bize gerçek yolculuk geri

dönüştür, diyor. Burada, tam da bu noktada LeGuin, Engels'in ütopyacılığayönelttiği eleştiriyi, bu kez olumlu açıdan tekrarlıyor. Engels bize "yeni birdünya hayal etmekle yetinemeyeceğimizi, o dünyayı varolan dünyanın, eskidünyanın somut, bilimsel eleştirisi üzerinde kurabileceğimizi"söylememişmiydi? LeGuin'in kahramanı Shevek, işe tasarlanmış bir yenidünya'dabaşlıyor,amailkadımıeskidünyayagitmek,onutanımak,kavramakveeleştirmekoluyor.Ancakbundansonradırkiyenidünyasınageridönebilirveütopyasomutbirgerçeklikolarakanlamkazanabilir.

Shevek'in önce eski dünya'ya, Urras'a, sonra yeniden yeni dünya'ya,Anarres'e,tabircaizsebir"ringseferi"yapmasıbirkısırdöngü,birkuyruğunuyiyen yılan hikayesi değil. Dönülen yeni dünya, bırakılan yeni dünya değil,Shevek'ten sonra eskidünyada aynıkalamayacak.Çünkübuyolculukbirkaçduvarı yıkmayı gerektiriyor. İnsanları, dünyaları, ülkeleri, kültürleribirbirinden,bugünüdünden,bugünüyarındanayıranduvarları.LeGuin'egöreikidebirgeliptosladığımızduvarlar,bugünümüzüyaşanmazkılanengellerdir.Bir bireyolarak çevremizi saran, devletin, kapitalizmin ya da yalnızca"kamuoyu önyargısının", çoğunluk kanaatinin duvarlarını yıkmak yeterlideğildir. Ulusları, ülkeleri, dünyaları ayıran duvarları yıkmak da yeterlideğildir.Kendimizikendimizden,an'ı zamandan,vehangi toprakparçasında,hangigezegendeyaşarlarsayaşasınlar tümcanlıvarlıklarıbirbirindenayıranduvarlar (ki bunlar sonsuza uzanıyor) yıkılana kadar her birimizin birer"olumsuz,tersineduvarcıustası"olmamızgerekLeGuin'egöre.Buduvarlarıetrafımızadevletin,bürokratların,kapitalistlerin,askerlerinmiördüğü,yoksabizimmi kendimizi duvarlar arasına hapsettiğimiz, sonuçları açısından farketmiyor. çünkü, Tau Ceti yıldız sisteminin Anarres gezegeninde KuzeybatışıBölgesi'nde doğan fizikçi/isyancı Shevek'in dediği gibi, içeri kapamak,dışarıdabırakmak,aynışey.

BülentSomay,İstanbul1990