Mülâkat / Interview

1974 Ankara do umlu olan Prof. Dr. Huriye Mart, Konya mam Hatip Lisesi ve Selçuk Üniversitesi lahiyat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra, ayn üniversitede “Rasûlullah’n Hanmlar Konu Alan Rivayet-lerinin De erlendirmesi-Kadn Konulu Uydurma Rivayetler-” ba lkl tezi ile 1998 ylnda yüksek lisansn, “Birgili Mehmed Efendi’nin Ha-disçili i ve et-Tarîkatü’l-Muhammediyye (Tahkik ve Tahlil)” konulu tezi ile 2005 ylnda doktorasn tamamlad. 1999-2000 yllar arasn-da Ürdün’de uayb el-Arnaûd’un tahkik ve tahric merkezinde e itim ald. 2011 ylnda Yardmc Doçent, 2012 ylnda Doçent, 2017 yln-da Profesör oldu. Diyanet leri Ba kanl ’nn Hadislerle slam ady-la yaynlanan Konulu Hadis Projesi’nde editör ve yazar olarak görev üstlendi. 2011 ylnda Diyanet leri Ba kanl Aile ve Dinî Rehber-lik Daire Ba kan, 2014 ylnda Diyanet leri Ba kanlk Mü aviri olarak atanan Mart, 2017 ylnda Diyanet leri Ba kan Yardmcs oldu. Sünnet perspektifinden kadn, aile, ahlâk ve de er temal maka-le, konferans ve tebli lere imza att. “Birgivî Mehmed Efendi, Hayat, Eserleri ve Fikir Dünyas”, “Osmanl’da Bir Dâru’l-Hadîs eyhi: Birgivî Mehmed Efendi”, “et-Tarîkatü’l-Muhammediyye -Muhteva Ana-lizi, Kaynaklar ve Kaynaklk De eri”, “Gülâbâdî ve Maâni’l-Ahbâr’dan Tasavvufî Hadis

erhleri”, “Hadis, Usul ve Ha-yat”, “Hadisler Ekseninde Çev-re Ahlâk”, “Haklar ve Saygn-l yla slam’da Kadn” isimli yaynlanm eserleri mevcuttur.

179

180

Türkiye’nin ilk kadn Diyanet leri Ba kan Yardmcssnz. Bu durumun önemini bizim için yorumlar msnz?

Diyanet leri Ba kanl toplumumuzu inanç, ibadet ve ahlak konu-larnda aydnlatmak üzere kurulmu , toplumun bütün kesimlerine din konusunda e itim ve manevi destek hizmeti sunan bir kurumdur. Böyle bir kurumun elbette toplumumuzun yarsn olu turan kadn-larmza yönelik de de erli hizmetleri bulunmaktadr. Bu ba lamda, dinin kadnlar arasnda do ru anla lmas ve ya anmas, bilhassa ai-leye, gençlere ve çocuklara yönelik faaliyetlerimizde karar mekaniz-malarnda kadnlarn yer almas son derece önem ta maktadr. Bu, ayn zamanda “insan” için gelmi olan son dinin temsilinde kadn ve erke i birlikte dü ünmek ve sorumlulu u e it bir biçimde üstlenme-lerini sa lamak anlamna gelmektedir. Böylelikle kadn bak açs-nn, tecrübesinin ve kadna özel perspektiflerin Ba kanl n hizmet alanlarna yansmas ve toplumun istifadesine sunulmas mümkün olmaktadr. Ayrca Ba kanlkta üst düzey kadn idarecilerin görev yapmas, saylar 30 bini a an kadn din görevlilerimiz açsndan da büyük önem ta maktadr.

Diyanet leri Ba kanl olarak son dönemde kadnlar için ve kadnlara dair konularda yapt nz çal malardan söz eder misiniz?

Ba kanl mz bir taraftan kadnlarn sa lam dinî kaynaklardan bes-lenen e itimlerle toplum içindeki konumlarn, haklarn ve saygn-lklarn ö renmeleri için çal rken, di er taraftan kadna yönelik her türlü bidat, hurafe, batl inan ve çarpk zihin koduyla mücadele etmektedir. Bu ba lamda, kadnn hem aile içinde hem de sosyal ha-yatta adaletli ve merhametli bir ya ama kavu mas, bu sayede aile-nin oldu u kadar toplum yapmzn da güçlenmesi hedeflenmektedir. Kadn ve ailelere yönelik çal malarmzn oda nda il ve ilçelerimizde bulunan Aile ve Dini Rehberlik Bürolar yer almaktadr. “Temel Aile Bilinci ve Aile Ahlâk” e itimleri, “Anne-Baba Okulu” programlar, ai-leyi ku atan “ba mllk, iddet, bo anma” gibi problemlerin dinî refe-ranslarla çözümüne yönelik projeler,“Kadn ve Kz Çocuklarnn iddet

181

ve Ayrmclktan Korunmas”, “Çocuk hmal ve stismaryla Mücade-le” ve “Toplumsal Cinsiyet Adaleti” çal malar, “Çevre Ahlak, srafla Mücadele ve Sfr Atk Bilinci” e itimleri, “Çal an Kadnlarda Aile ve Kariyer Dengesi” konulu bilinçlendirme faaliyetleri öncelikli alanlar-mz arasnda saylabilir.

Yazlarnzda, konu malarnzda kadn hak ve sorumluluk ili kisi ba lamnda de erlendirmeden önce; her eyden evvel varolu sal de eri çerçevesinde anlamann gereklili i üzerinde durdu unuzu görüyoruz. O halde her eyden evvel bir insan olarak kadnn slam’daki yerine dair neler söylemek istersiniz?

nsan; rk, rengi, ya ve cinsiyeti fark etmeksizin “yeryüzünün hali-fesi” yani onurlu ve sorumluluk sahibi varl dr. Bu anlamda her in-san için öncelikli olan Allah’n kendisinden bekledi i “iman etme ve salih ameller i leme” yükümlülü ünü yerine getirmektir. Bu konuda Kur’an- Kerim’in ve hadislerin dilinde kadn ya da erkek ayrm göze-tilmeksizin “kul olma” bilincine yer verildi i görülür. Elbette cinsiyeti-miz gere i do u tan ta d mz farkl kodlar ve toplumsal hayat içinde üstlendi imiz farkl roller vardr. Ancak farkllklarmz birer üstünlük vesilesi olmayp ancak Allah’n muradna uygun bir hayat yeryüzün-de in a etme imkân olarak de erlendirilmelidir. Nitekim Kur’an’n da belirtti i üzere, kadn ve erkek ayn hatay i ledi inde ayn cezay gö-ren, ayn iyili i yapt nda da ayn mükâfat alan e de er iki varlktr. Üstünlük ise ancak takva iledir.

Siz, Hz. Peygamber’in (sav) dünyasnda kadnn yerini “kristal” metaforu üzerinden anlatyorsunuz. Nedir kristal metaforu, açabilir misiniz?

Veda Hacc için yola çktklarnda hanmlarn develerini sevk eden En-ce e isimli siyahî bir genç heyecan dolu iir ve ilahîlerle develerin hzn arttrnca, Peygamberimiz ona öyle sesleniyor: “Ence e aman yava ! Kristalleri dikkatli ta !” Kristal ifadesi o dönemde de dikkat çekiyor ve hadisin ravilerinden Ebû Klâbe; “Allah’n Resulü öyle bir kelime söyledi ki ayet bunu biriniz söylemi olsa, di erleri onu ayplard.” diyor. Zira

182

kadna de er veren ve nezaket gösteren bu tavr, o günün yerle ik alg ve tutumlaryla uyu muyor. Aslnda Peygamberimizin kadn konusun-daki bütün karar ve davran larnn temelinde insann do u tan sahip oldu u de eri ve haklar sa lama, dokunulmazlk alanlarn koruma çabas yatar. Di er bir ifadeyle, mal, can, rz, akl, inanç dokunulmaz-l ve insan olmann haysiyeti söz konusu oldu unda Peygamberimiz kadn ve erkek arasnda ayrm yapmaz. Kadnlarn dinin snrlarna uygun davranarak sosyal hayat içerisinde al veri te, e itimde, ibadet hayatnda, yolculukta hatta sava ta yer almalarna engel olmaz. Bu konularda biliyorsunuz saysz örnek var Resûl-i Ekrem’in hayatnda. Dolaysyla kadnn önce sayg görmesine ve e itim almasna, sonra da bu e itimin kendisine sa lad uurla toplumsal hayata katk sunma-sna frsat veren bir Peygamberimiz vardr.

Kadnn kamusal alandaki varl na dair bazlar dinî gerekçelendirmelerle ele tiri ve itirazlarda bulunuyor, hatta bu durumu “dengenin bozulmas” olarak görenler var. Kadn din adna toplumdan d layan söylemler kar snda sizce nasl bir tutum geli tirmek gerekiyor?

Kadnn kamusal alanda varl bilhassa çal ma hayatna katlmn-dan sonra daha sk tart lr oldu. Aslnda ku aklardr tarlalarda, ba bahçelerde çal an ve aile bütçesine katk sunan kadnlar hakknda ka-musal alanda var olma sorunu hiç gündeme gelmiyor. Çünkü rzkn topraktan çkarmann ailedeki bütün bireyleri çal maya zorlayan bir niteli i var. Çe itli sanatsal, kültürel çal malar yürüten, iyilik hare-

ketlerinin içinde gönüllü görev alan kadnlar hakknda da bu husus tart lmyor. Çünkü ka-dn eli de meden iyili in yeryü-züne yaylmas imkânsz. Bura-da mesele maa kar l me-sai mefhumuyla çal an, orta kesim, okumu , dinî ve kültü-rel hassasiyetleri olan kadn-lar üzerinde yo unla yor. Bu

183

kadnlar “ya evdesin ya i te; e er ikisinde de bulunmaya çal rsan ba arsz olman mukadderdir” denilerek ev ve i hayat arasnda se-çim yapmaya zorlanyor. Kanaatimce konu, çal may para kazanma ve makam mevki elde etme gayreti olarak okumaktan kaynaklanyor. Halbuki bir kadnn çal masndaki amaç, edindi i bilgiyi, donanm, tecrübeyi, sahip oldu u ufku ve ideali insanl n hayrna kullanmak ve böylelikle Allah’n rzasna uygun admlar atmak olmaldr. Maddi kazanmlar de il, manevi kazanmlar için bir kadn sosyal hayata i ti-rak eder. Elbette bu i tirakin haram-helal snrlarna riayet eden, edep ve ahlaktan asla ödün vermeyen bir tarzda gerçekle mesi esastr. Do-laysyla bugünün gerçekli inde, kadn kamusal alandan d layan ve evine dönmeye davet eden, hatta sorumlulu unu yerine getirmemek-le suçlayan söylemler yerine, kadna her kademede destek olunmal; hem evi için özen göstermesi ve ailesini ihmal etmemesi hem de kul olarak insanlk yararna üzerine dü en vazifeleri yerine getirmesi için frsatlar olu turulmaldr.

Genel olarak kadn ve özellikle de Müslüman kadnla ilgili dinî kisveye büründürülmü oldukça sert ve olumsuz söylemlerin özellikle sosyal medya üzerinden etki alan olu turdu unu gözlemliyoruz. Sizce sosyal medya kullancs genç nesillerde bu söylemlerin olumsuz etkilerine kar farkndalk olu turmak için neler yaplabilir? Diyanetin bu konuda projeleri var m?

Gençlere do ru, sa lkl, sade ve nitelikli bilgiyle ula mak ve bilgi kay-na olarak güvenilir mecralar kullanmalar konusunda onlar bilinç-lendirmek gerekiyor. Bu konuda sadece Diyanet leri Ba kanl na de-il, Milli E itimde görev yapan ve gençlerle her gün bir arada bulunan

binlerce din kültürü ve ahlak bilgisi ö retmenine ve lahiyat fakülte-lerinin ö retim üyelerine de ciddi sorumluluk dü üyor. Biz Ba kanlk olarak gençlik koordinatörlerimiz birçok proje yürütüyor ve bilhassa son dönemlerde gençlerin zihnine taklan sorulara cevap üretmek ve polemik konusu haline getirilen ya da anlam kaymasna u ratlan dinî kavramlara yönelik do ru bilgiye ula malarn sa lamak amacyla ki-tap ve görsel yayn hazrlyoruz.

184

Erke in e ve baba olarak rollerini sünnet perspektifinden de erlendirecek olursak, Hz. Peygamber (sav) nasl bir babayd ve ümmetine iyi bir baba olmaya dair neler ö retti? Bu konuda neler söylemek istersiniz?

Peygamber Efendimiz, evlatlar arasnda ayrm yapmayan efkatli ve âdil bir babayd. Onun bir baba olarak merhametle ö reten, sevgi sunmaktan çekinmeyen, çocuklar ibadet hayatna dahil eden ve onla-rn haklarn koruyan bir tavr oldu unu söyleyebiliriz. Çok temelde, Peygamberimizle o günün çocuklar arasndaki ileti ime bakt mzda çocu un varl na de er veren, onu “adam yerine koyan” ve ki ili ini örselemeyen bir tavrn hâkim oldu unu görürüz.

Diyanet leri Ba kanl Türkiye’nin her yerinde te kilatlanm , halkla iç içe olan ve toplumdaki sorunlara vâkf bir kurum. Bu tecrübelerinizden yola çkarak günümüz Türkiye’sinde aileye dair hangi problemler öne çkyor; ne gibi sorunlarla kar kar yayz?

Aileye dair madde ve teknoloji ba mll ndan ihmal ve iddete varan bir dizi küresel problemden bahsedilebilir. Bo anma oranlarndaki ar-t elbette kayg vericidir ancak kanaatimce kar kar ya kald mz en ciddi sorun aile bilinci hakkndaki yetersizliktir. Aile konusunda sa lkl bir bilinç düzeyine ve do ru zihniyet kodlarna sahip olmayan bireylerin hem sa lkl bir aile kurmalar hem de kar la tklar aile sorunlaryla ba a çkmalar mümkün olamamaktadr. Aile bilinci ile kastetti im husus, ailenin sadece fiziksel ihtiyaçlar kar lamak için kurulan maddi bir birliktelik de il, ayn zamanda zihinsel ve duygusal ihtiyaçlar da kar lamaya yönelik manevi bir birliktelik oldu u bilin-cidir. Materyalist ve egoist bir bak açs aileye ciddi anlamda zarar vermektedir. Bu ba lamda aile kurmak kadar aile olmaya ve aileyi ko-rumaya da önem veren, kendinden önce ailenin menfaatlerini hesaba katan ve aile bireylerinin birbirlerine “emanet” olduklarn hissettiren bir bak açsna ihtiyaç vardr. Her eyden önemlisi de aile sorunlar-na çözüm üretebilmek için aileyi ahlakî bir zeminde dü ünmek arttr.

185

Saha ara trmalar mutlu ve uzun ömürlü aile birlikteli i için dinî ve manevi gücün önemini ortaya koymakta. Diyanet leri Ba kanl da Aile ve Dinî Rehberlik merkezleriyle ailenin sa lkl ekilde devam konusunda gayret gösteriyor. Bize Ba kanl n aile tasavvurundan ve bunu gerçekle tirmek için sözünü etti imiz merkezlerdeki çal malardan ve ilgili di er projelerinizden bahseder misiniz?

Ba kanl mzn sa lkl aile tasavvuru, bir önceki sorunuza verdi im cevapla örtü üyor. Aile ve Dinî Rehberlik Bürolarmzn toplumda yer-le tirmeye çal t aile bilinci, hak ve sorumluluklardan öte muhab-bet, merhamet ve adalet gibi ahlakî de erleri ailede ya anr klmay ve emanet algsn güçlendirmeyi hedefliyor. Bu ba lamda kadnyla erke iyle, genciyle ya lsyla bütün aile bireylerinin saygn oldu u bir aile ortamnn olu turulmas ve her bireyin di erlerini koruyan, bü-tünleyen, besleyen, destekleyen bir davran evrenine katk sunmas için çal maktayz.

Son olarak, kadn ve aileye yönelik Diyanet leri Ba kanl nn yeni proje ve hedefleri nelerdir?

2019 ylnda gerek personelimize yönelik hizmet içi e itim faaliyetleri-ni gerekse personelimizin e lerine ve çocuklarna yönelik projelerimizi uygulamaya devam edece iz. Ayrca Kur’an Kurslarmzda yl boyunca e itim görmekte olan yakla k 1 milyon kadnn aile konusunda bilinç-lendirilmesi, dinimizin sa lad e siz manevi destekle güçlendirilmesi ve aile sorunlarna çözüm üretme becerisi kazanmas için çal maya devam edece iz. Aile ve Dinî Rehberlik Bürolarmzda aile konulu dinî sorular cevaplamak ve sorunlara çözüm üretmek için dan manlk ve rehberlik yapmay sürdürece iz.

Sorularmza verdi iniz cevaplar için Kadem Kadn Ara trmalar dergisi adna te ekkürlerimizi sunarz.

Sundu unuz bu frsat için ben te ekkür ediyor, çal malarnzda ba-arlar diliyorum.