Misir Raporu Egypt Report

8/3/2019 Misir Raporu Egypt Report

1/122

Ankara / Mart / 2011

SDE RAPOR

Ortadouda Trkiye Algs:

MISIR RNEDo. Dr. Ahmet UYSAL

SDE Ortadou Uzman


2/122

Ortadouda Trkiye Algs:

MISIR RNE

SDE RAPORMart 2011

Do. Dr. Ahmet UYSALSDE Ortadou Uzman

Editr

Do. Dr. Murat emrek


3/122

SDE - STRATEJK DNCE ENSTTSetin Eme Bulvar Aa veler Mahallesi4. Cadde 1330. Sokak No: 1206460 ankaya / ANKARATel : +90 (312) 473 80 45Faks : +90 (312) 473 80 46E-Posta : [email protected]

GRAFK - BASKIBaak Matbaaclk ve Tantm Hiz. Ltd. ti.Atatrk Bulvar Meka Plaza No:5/15Gimat / Yenimahalle - ANKARATel : +90 (312) 397 16 17Faks : +90 (312) 397 03 07E-Posta : [email protected]


4/122

indekilerSUNU ...................................................................................................................... 5BYOGRAF ............................................................................................................ 7LKE PROFL ...................................................................................................... 8MISIR KRONOLOJS ........................................................................................ 10YNETC ZET ................................................................................................11EXECUTIVE SUMMARY ................................................................................... 17ORTADOUDA TRKYE ALGISI: MISIR RNE ................................. 23 GR....................................................................................................................... 23

Aratrmann Gerekesi ........................................................................................... 24Tarihi Arkaplan ........................................................................................................ 26Literatr zeti.......................................................................................................... 28Aratrmann Amac................................................................................................. 31

YAPILAN ALIMALAR................................................................................... 33Aratrma Materyali ................................................................................................. 34Hipotezler ................................................................................................................ 34Yntem .................................................................................................................... 35

BULGULAR........................................................................................................... 40Msrda Trkiye Algsn Etkileyen Faktrler ................................................... 40Ders Kitaplarnda Trkiye ................................................................................... 45

Arap Milliyetilii ve Trkler............................................................................... 49Medyada Trkiye................................................................................................... 53

TRKYE MODELNN DOUU ................................................................. 53TRK DI POLTKASI ................................................................................... 60

Batle likiler ............................................................................................. 61Ortadou le likiler ..................................................................................... 63Trkiyenin Komularle likileri .............................................................. 66

TRKYE DENEYMNN ALGISI ................................................................. 68TRKYE MODELNN ALGISI ..................................................................... 71

slam ve Trk Modeli .................................................................................... 71 hvan- Mslimin ve Trkiye Modeli ............................................................ 73

Msrn Dier Muhalefeti ve Trkiye Modeli .............................................. 77Msr Milliyetileri ve Trkiye Modeli ......................................................... 79Trkiyede Laiklik ........................................................................................ 80

Glen Hareketinin Alg

s

............................................................................. 81Trk Dizileri Olgusu ..................................................................................... 82MISIR HALKI ARASINDA TRKYE ALGISI .............................................. 87

Genlik Gzyle Trk Modeli.................................................................... 95 Orta Snf Gzyle Trkiye........................................................................ 98 Entelekteller Gznde Trkiye ............................................................... 98 Akademik Tezlerde Trkiye.................................................................. 98 Kitaplarda Trkiye ................................................................................ 99

SONU ................................................................................................................. 103KAYNAKLAR......................................................................................................110DZN.....................................................................................................................116


5/122

Tablolar

ekiller

Tablo 1: Trk Mallar Kaliteli ........................................................................................ 88

Tablo 2: Japon Mallar Kaliteli ...................................................................................... 88

Tablo 3: ABD Mallar Kaliteli ....................................................................................... 88

Tablo 4: Malezya Mallar Kaliteli .................................................................................. 88

Tablo 5: in Mallar Kaliteli .......................................................................................... 88

Tablo 6: Trk Mallar Teknolojik ................................................................................... 88

Tablo 7: Trk Mallar Dayankl .................................................................................... 89

Tablo 8: Trk Mallar Ekonomik ................................................................................... 89

Tablo 9: Trk-Arap likilerine Bak ............................................................................ 96

Tablo 10: Arap dnyasnda Trkiye zerine Kitaplar ................................................. 100

ekil 1: Ekonomik Gelimeyle Model ........................................................................... 90

ekil 2: Demokrasi ile Modellik .................................................................................... 91

ekil 3: Din-Demokrasi Dengesi ................................................................................... 92

ekil 4: Din ile Siyaset Dengesi..................................................................................... 93

ekil 5: Din ile Laiklik Dengesi..................................................................................... 94


6/122

Mart2011

ORTADOUDATRKYEALGISI

5

Sunu

Ortadou, yalnzca harita zerinde yanyana gelebilen lkelerin oluturdu-u bir corafya olarak kargaann, paralanmln, istikrarszln, oto-riter rejimlerin, yoksulluun, isizliin ve zaman zaman terrn hkmsrd bir atma alaneklinde resmedilmektedir. Kltrel analizlerdekarde, stratejik yorumlarda dman, siyas deerlendirmelerde mt-tefik ve iktisad mlahazalarda rakip olarak deerlendirilen blge l-keleri, her dnem farkl bir krizin penesinde dnya kamuoyunda gndemoluturmulardr.

Trkiyede Ortadouya dair yaplan almalarn nemli bir blm talkaynaklardan beslenen, Bat dnyasnn blgeye bakn yanstan ve Ba-tl kaynaklar referans alan almalardan olumaktadr. Blgeyi Bat ze-rinden okumak oryantalist perspektifi kabullenmeyi de gerektirmektedir.Edward Saidin kulland gazeteci-taksici metaforu Trkiye akadem-yas iin de ne yazk ki geerlidir.

Blgeyi bir kalemde kolayca zmleyen makro teoriler, Ortadou analiz-lerinde klielemi temel yanllarn kemiklemesine sebebiyet vermitir.Komplo teorileri ile blgeyi analiz etmek, tarihsel krlmalar zerinden

blgeyi deerlendirmek, blgedeki sosyolojik dinamikleri yok sayarak li-derler zerinden toplumsal zmlemeler yapmak, her konuyu petrol veenerji dzleminde deerlendirmek, hemen yarn bir sava kacakma-sna asker ekipmanlar zerinden analiz yapmak, Arap lkeleri tanmla-masnda btn lkeleri ayn ereveye sdrmak, Osmanl nostaljisi ile

blgeyi deerlendirip tarihi yeniden diriltme sevdasna kaplmak, Araptoplumlarn l, deve, bedevi ve piramit sembolleri ile dn-mek Ortadou analizlerinde sklkla karlatmz yaklamlardr. Tr-kiyedeki popler dizilerin Ortadou lkelerinde gsterime girmesiyle

blgede Trkiyeye ynelik ciddi bir sempatinin olumasna dair maga-zinsel deerlendirmeler, Trkiyenin greceli su zengini olmasndan hare-ketle Ortadou bize muhta trndeki srrealist stratejiler ile Araplar

bizi srtmzdan vurdu retoriiyle anakronik betimlemeler artk miadndoldurmutur. Trkiyede Ortadou alannda yaplan almalarn nicelikolarak ok ancak nitelik olarak yetersiz olmasnda temel sorumluluk


7/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

6

akademi dnyasnndr. Bu bilgi kirlilii karsnda akademiye den entemel grev gerek ile kurguyu birbirinden ayrt etmeyi salayacak al-malar retmektir.

Msrdaki toplumsal dinamikler erevesinde Trkiye algsn tm yn-leri ile ele alan bu alma, Ortadou bal altnda siyas tarih, ulusla-raras ilikiler, siyaset sosyolojisi, iktisad, stratejik ve kltrel ilikiler

perspektifleri nda analizler iermektedir. Msr kamuoyunda Trkiyealgsn sadece popler kltr eleri zerinden deil, tarihsel sosyoloji

penceresinden de yorumlayan Do. Dr. Ahmet Uysaln uzun bir almasonucu ortaya koyduu bu eser, Msra Trkiyeden ve Msrn iinden

bakan nemli bir almadr. Trkiye-Msr ilikilerinin tarihsel krlma-lar ve dnmleri, Msr kamuoyunda her toplum kesiminden Trkiye

hakkndaki haber ve yorumlarn sosyo-kltrel temelleri ve ierii, Msrlakademisyenlerin Trkiye almalar ve Arap popler kltrnde Trkiyeizleri gibi ok boyutlu alanlarda yaplan deerlendirmeler, genel olarakArap toplumlarnn dinamiklerin ve zelde Msr ve yeni devrimini anla-yabilmek iin anahtar bilgileri ieren bu alma ilgili analizleri sunmak-tadr.


8/122

Mart2011


7

Biyografi

Do. Dr. Ahmet Uysal, 1972de Sakaryada dodu. lk, orta ve lise ei-timini Sakaryada, lisans eitimini ODT Sosyoloji Blmnde ta-mamlayan Uysal, yksek lisans ve doktora derecelerini Southern Illino-is Universityden almtr. Siyaset sosyolojisi, Ortadou meseleleri veTrk-Arap ilikileri, medya ve toplumsal deime konularnda akademikalmalar yapan Uysal, 10-12 Aralk 2010 tarihlerinde Ankarada SDE,Kahire ve Eskiehir Osmangazi niversiteleri tarafndan ortaklaa dzen-

lenen Arap-Trk Sosyal Bilimler Kongresinin Genel Koordinatrlnstlenmitir. 2010da Msrda Trkiye Algs konusunu aratrmak ze-re bu lkede aratrmalar yapan Uysal, halen Eskiehir Osmangazi niver-sitesi, Uluslararaslikiler Blmnde retim yesidir.

Bu alma Eskiehir Osmangazi niversitesi Bilimsel Aratrma Projele-ri Komisyonunun 11 Ocak 2010 tarihli karar ve 201017001 sayl projesiile desteklenmitir.


9/122

8

LKE PROFL

Corafya: Asya ve Afrika, Akde-niz ile Kzldenizi birbirine ba-layan kritik bir noktada yer almak-tadr. Dnya ticaretinin yzde 8iSvey Kanalndan gemektedir.lke dndan doan ve yeniden

paylam tartmalar yaanan NilNehri tarihsel olarak da Msrdanbamsz dnlemez.

Nfus: 82 milyon nfusun yzde61ini 30 ya altndaki genler olu-turmaktadr. yzde 2 nfus art oran oranna sahip lkenin yz-de 90 Mslman olup geri kalan yzde 10u Hristiyandr.

Ekonomi: Turizm, tarm, sanayi ve Svey Kanal temel gelirkaynaklarn oluturmaktadr. Resm rakamlara gre yzde 10olan isizlik gerekte ok daha yksetir. zellikle bu oran genlerarasnda daha da fazladr. Msr, kendisine yetecek kadar petrole

sahiptir.

Siyaset: Bakanlk sistemi ile ynetilen bir Cumhuriyettir. Fiil tek parti ynetimihakim Msrda yrtme, yasama ve yargzerinde bask kurarak sistemi ve seimleriynledirmektedir. Dnyann onuncu bykordusu Msr siyasetinde ciddi bir arla sahiptir.

Sorunlar: Filistin sorunu ile yakndan ilgilidir. Su sorunu lkenin

geleceine ynelik kayglar

art

rmaktad

r. Sina yar

madas

ndakikabileler ara ara isyan etmektedir. Terrizm grlmekle birlikte

ok etkili deildir. Yoksulluk ve yolsuzluk yaygndr.

Para Birimi: Cneyh (pound)

Kaynak: www.cia.gov


10/122

Mart2011


9

MISIR KRONOLOJS

M.. 7000 Nil vadisine ilk yerleimin balamas

M.. 3000 Aa ve Yukar Msr Krallklarnn birlemesi

M.. 2500 Piramitlerin inas

M.. 669 Asurlularn Msr ele geirii

M.. 525 Perslerin Msr ele geirii

M.. 332 Bykskenderin Msr ele geirilii ve kendiadyla skenderiyeyi kuruu

M.. 31 Romallarn Msr ele geirii

639 Mslmanlarn Msr ele geirii

1250 Memluklularn Msr ele geirii

1517 Osmanllarn Msr ele geirii veHilafetin Osmanl Devletine geii

1798 Franszlarn Msra ele geirii

1801 Franszlarn Msrdan karlmas

1805 Kavalal Mehmet Ali Paann Msra vali olmas1882 ngilterenin Msra ele geirii

1914 Msrda krallk ve ngiliz mandas kurulmas

1919 Msr Milli Mcadelesinin balamas

1922 I. Fuadn Msr Kral oluu ve Msrn bamszl

1928 Hasan el-Benn tarafndanhvan--Msliminin(Mslman Kardeler) kurulmas

1952 Cemal Abdnnasr liderliindekiHr Subaylar Darbesi

1956 Svey Kanalnn Milliletirilmesi ve Svey Krizi

1958 Msr ve Suriyenin Birleik Arap Cumhuriyeti adaltnda birlemeleri

1961 Birleik Arap Cumhuriyetinin dalmas


11/122

10

MISIR KRONOLOJS

1967 srail ile Alt Gn Savanda Msr, rdn veSuriyenin malup olmasyla srailinSin Yarmadas, Golan Tepeleri, Gazze eridi,Dou Kuds ve Bateriay ele geirmesi.

1970 Nasrn lm ile yerine yardmcsEnver Sedatn gemesi.

1972 Sedatnnfitah (Alm) Politikalar

1973 Suriye ile sraile kar Yom Kippur Sava sonunda

Sinnn elde edilmesi

1978 srail ile Camp David Anlamas imzalanmas vesonrasnda Menahem Begin ve Enver Sedat,1978 Nobel Bar dln birlikte almas

1979 Msr ve srail arasnda bar anlamasnnimzalanmas ve sonrasnda MsrnArap Liginden dlamas.

1981 Enver Sedatn ldrlmesi ile yerine

Hsn Mbarekin gemesi1989 Msrn Arap Ligine dn

2003 Mbarek rejimine karKifaye (Yeter) Hareketininkurulmas

2004 Yaser Arafatn cenaze treninin Kahiredeyaplmas

2005 Mslman Kardelerin parlamentoda 88 sandalyekazanarak en gl muhalefet haline gelmesi

2011 Tunus Devriminden ilham alan gsteriler sonucuMbarekin 30 yllk iktidarnn yklmas


12/122

Mart2011


11

Ynetici zeti

Ortadou 2011e byk bir sarsntyla girmitir. Tunusda isiz ve sesiduyulmayan genlerin balatt devrim, Arap dnyasnn en byk vekritik lkesi Msra da sramtr. Gsteriler blgeye dalga dalga yayl-maktadr. Benzer patlama kayglarnn artmas rdn, Yemen, Cezayir veSuriyede reformlarn hzlanmasna yol amtr. Msr Devrimi ok kri-tik bir gelime olmutur. Ayrca, Lbnandaki Hizbullah kkenli 11 mil-letvekili Saad Hariri babakanlndaki hkmet 12 Ocakta dm veHizbullahn Babakan aday Necip Mikati, 25 Ocakta yaplan oylamada68 oy alrken, Babakan Saad Hariri 60 oyda kald. Lbnanda Hizbullahn

babakan aday Necip Mikati, bugn mecliste yaplan oylamada Baba-kanlk iin gerekli oyu kazand. Mikati, 68 oy alarak Babakanlk iingerekli oyu kazanmas ile Hariri taraftarlarnn protestolarndaEl Cezirekanalna ait bir arac atee verildi. ran ve Suriye destekli Hizbullahn Batdestekli Hariri hkmetini devirmesi ve Sudanda yaplan referandumunardndan blnmesinin kesinlemesi kresel dengeleri derinden etkileye-cek potansiyeldedir. Otoriter Arap rejimlerine kar demokrasi talep edenyeni protesto dalgas zellikle Trkiyenin son on yldaki sosyal, ekono-

mik ve siyas performansndan ilham almaktadr.

Filistin sorunundan Iraka, Lbnandan rann nkleer programnaTrkiyenin Ortadou sorunlarna yakn ilgi gstermesi, blgede artanrolyle dorudan balantldr. Bu balamda, Trkiyenin i ve d geli-melerinin Arap dnyasnda nasl algland nemli bir ampirik soruolarak karmza kmaktadr. Trkiyenin eitli alanlardaki deneyim-leri nasl alglanmaktadr? Trkiye model olarak alglanmakta mdr?Trkiyenin AB yeliine Msrda nasl baklmaktadr? Arap lkelerinde-

ki yeni devrimdalgasnda Trkiyenin rol var mdr? Mslman Karde-ler (MK) ve Msr Devriminin liderleri Trkiye hakknda ne dnmek-tedir? Trkiyenin Ortadoudaki imajn kimler, neler ve nasl ekillen-dirmektedir? Trkiye kendi imajn gelitirmek iin neler yapmakta ve/yayapmaldr?

Trkiye, uzun sre birlikte yaad Arap dnyasndan Cumhuriyet sonra-s genellikle uzak durmutur. Cumhuriyetin ilk dneminde daha ok Bat-ya dnk bir yaklam benimseyen Trkiyenin bu duruu Souk Sava


13/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

12

srasnda komnizm tehlikesiyle pekiirken ve belki de yeterli imknasahip olmad iin Arap dnyasna mesafeli kalmtr

1980lerde gerekletirdii ekonomik ve siyasal dnmlerle dnyaya veblgeye almaya balayan Trkiye, zellikle AK Parti Hkmeti dne-minde gerekleen ekonomik ve demokratik gelimelere paralel bilinliolarak blgeye alma abalar ile Ortadouda son dnemde byk prestijkazanm ve etkinlie sahip olmutur. Son dnemde komularyla siyasve ekonomik ilikilerinin gelimesi yannda Filistin sorunu, Irakn veLbnann istikrar gibi blge sorunlarna da Trkiyenin ilgisi artmtr.Ayrca, son dnemde Trk dizilerinin Arap dnyasnda youn biimdeizlenmesi ve Gazze ambargosunu kaldrmak iin yapt giriimler, geli-

en ekonomisi ve demokrasisi yan

nda bar

l ve dengeli d

politikas

ile Trkiyenin genel olarak blgede ve zel olarak Msrda model olarakalnp alnamayaca tartmas yaanmtr. Bu tartmalar 2011 bandaortaya kan Tunus ve Msr devrimleri balamnda uluslararas kamuo-yunda yeniden gndeme gelmitir.

Btn bu gelimeler Trkiyenin Arap dnyasnda nasl alglandnincelemeyi gerektirmitir. Ayn zamanda bu aratrma Trkiyenin modelolma ve yumuak g (nfuz) kullanma potansiyelinin parametrelerini deortaya koymaya almaktadr. 11 Eyll, Irak igali, kreselleme, internet

alar ve dnyadaki g dengelerinin deimeye balamas gibi gelimelerdolaysyla Ortadoudaki dnm potansiyeli erevesinde bu konuyusemitim. Aratrmamz devam ederken Gazze ambargosunu krmayhedefleyen Mavi Marmaraya srail saldrs ile yaananlar, TrkiyeyiArap dnyasnda birinci gndem maddesi yapmtr. Bu gelime DavosOlayndan daha da byk etki yaratmtr. Bu olay zerine Arap kamuo-yunda Trkiyenin yeni roln, konumunu ve ekonomik-siyas baarlarntartan binlerce yaz yaynlanmtr. Ayrca, 2011de Arap dnyasndakiyeni demokrasi dalgas ile Trkiye modeli ve deneyiminin ska gndeme

gelmesi, aratrmann nemini ve gncelliini daha iyi gstermektedir.

Arap dnyasndaki merkezi konumu ve arl dolaysyla Trkiye imajzerine yaplacak bir aratrma iin en uygun lke Msrdr. Arap Ligineve dini otoritesi ile El-Ezher niversitesine ev sahiplii yapmas yann-da entellektel birikimi, jeo-stratejik konumu, byk nfusu, Arap-srailsorununa ve enerji kaynaklarna yaknl, Svey Kanal ile dnya tica-reti asndan nemi gibi faktrler dolaysyla Msr dnyada kritik ve zel

bir neme sahiptir. Byk ekonomik ve siyas sorunlar dolaysyla da


14/122

Mart2011


13

deiim talebinin ve bir model aray tartmalarnn youn olarak yaan-d bir lkedir. Ortadouda Trkiyenin modellii ve algs konusundadaha nce yaplan almalar hem yabanclar tarafndan yaplm hem de

gncelliini yitirmitir. ou dorudan Msr ele almad iin de genelkarakterdedir. rnein, 1998de yaynlanan brahim el-Dakukinin al-mas, 11 Eyll, Afganistan ve Irak igali, internet ve uydu kanallarnnyaylmas ve kresel ekonomik kriz ve Trkiyedeki yeni ynetim gibigelimeler dolaysyla gncelliini yitirmitir.

Msr ile Trkiye arasnda zel bir iliki vardr ve eskiden olduu gibibugn de Trkiyenin nemsedii bir lkedir. ki lke toplumlar arasn-daki kltrel ve tarihsel ilikiler Osmanl ncesinden balayarak gn-

mze kadar gelmitir. Hilafetin Osmanlya gemesiyle Trkler, Arapdnyasn yaklak drt yzyl ynetmitir. Msr, Mehmet Ali Paa yne-timinde verilen zel stats ile Osmanl iin nemli bir eyalet olmutur.Ancak, Osmanl Devleti I. Dnya Savandan nce ve sava esnasndaMsrngilizlere brakmak zorunda kalmtr. Sava sonrasnda ise Tr-kiye Cumhuriyetinin kurucular, radikal Batc yaklamlaryla modern

bir ulus-devlet inas peindeydiler. Bu yeni modernleme projesi Bat ileentegrasyon amacyla Osmanl mirasna ve Arap dnyasna uzak durmu-tur. Cumhuriyetin laik ve milliyeti dnya gr ile Trkiye, genel olarak

Arap dnyas

ndan ve zel olarak M

s

rdan farkl

bir yol benimsemitir.Souk Sava Dneminde Msr ve Trkiye, srasyla Dou ve Bat kamp-larn tercih ettii iin iki lke arasndaki ilikiler olumsuz seyretmitir.Ancak, 1980lerde bu anlay deimeye balam ve AK Partinin Orta-dou almnda Msr nemli bir konuma sahip olmutur. Yeni Trkiyeynetimi Msr, Ortadoudaki arl dolaysyla bir ortak ve Afrikayaalmak iin de bir kap olarak grmektedir.

Son yllarda ekonomik ve siyas olarak gerilemesi ve blge sorunlarndakietkisinin azalmas yannda daha ok ABD ve srail paralelinde politikalaraynelmesi Msrn Arap dnyasndaki liderlik konumunu sarsmtr. Ayndnemde Trkiyenin rtadouda ykselii ve blgeye dn gzlen-mitir. Ortadouda Msr ve Suudi Arabistan nclndeki Snni kam-

pa karran, Suriye ve Hizbullah liderliinde bir ii kamp olumutur.Bat ile ilikilerde teslimiyet ve atma zerine kurulan iki kamp arasndaekillenen bu ortama Trkiye tarafsz ve dengeli bir model olarak girmi-tir. Bu ortamda Trkiyenin Msr ile ilikileri ynetim baznda ibirlii ilerekabet arasnda ekillenmitir.


15/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

14

Bu proje ile drt alanda aratrma yaplmas hedeflenmitir:

1) Msr ortaretim ders kitaplarnda Trkiyenin resmi olarak naslanlatld,

2) Medyadaki Trkiye imaj,3) Msr halk arasnda Trkiyeye bak,4) Trkiyenin d politikas, komular ve Bat ile ilikilerine ynelik

tutum ve tepkiler.

Bu konular incelenirken Trkiyenin model alnmas konusu etrafndaekillenen tartmalara zellikle dikkat edilmitir. Trkiyedeki ulusla-raras neme sahip gelimelerin yannda, gncel olaylara ve sorunlaraMsr aydnlarnn ve halknn baknn ortaya karlmas bilimsel a-

dan ilgin olduu kadar Trkiyenin blgedeki ekonomik ve kltrel rolve d politika uygulamalar asndan da ok nemlidir. Trkiyenin AByeliinden ABD ile olan ilikilere, Kbrs sorunundan Ermeni mesele-sine, Gneydou sorunundan Suriye, ran ve Irakla ilikilerine, laiklik,demokrasi ve ekonomik gelimesi gibi birok konunun nasl algland-nn ortaya konmas, yeni 5 Yllk Kalknma Plannda belirtilen Ortadouile ilikileri gelitirme hedefine de uygundur. Sonular, Trkiyenin bl-gedeki nfuzuna, yumuak g potansiyeline ve kamu diplomasisine ktutacak niteliktedir.

Bu aratrma iki temel varsaymdan hareket etmektedir:

1) Siyasal faktrler, byk lde sosyal faktrlerden ortaya kmaktadrlar.2) Msr blgedeki merkezi konumu yannda birka adan da yol ayr-

mnda grlmektedir.

nk Msrda imdiki liderin ya dolaysyla yaknda bir rejim dei-iklii ihtimali, artan ak toplum talepleri ve slamc hareketlerin srege-len arl vardr. Blgede birok kltrel, sosyal ve siyasal eilimlere denclk ettii iin de Msr kritik neme sahiptir. Trkiye ile ilgili konularhem tarihsel hem de gncel nemi yannda zellikle resm ve elit grleriile halkn alglamas arasnda fark olaca varsaylmaktadr. erik anali-zi temel aratrma yntemi olarak seilmitir. Hem ders kitaplar, gazete,dergi ve TV programlarnn ieriklerinin hem de yz yze mlakatlarndeerlendirilmesinde ierik analizi yntemi kullanlmtr.

temel hipotez bu aratrmay ynlendirmitir:

1) Msrllar arasnda Trkiye alglamalar farkl ve birbiriyle elikilidir.


16/122

Mart2011


15

2) Genel anlamda Msrllar arasnda Trkiyeye baklarn ok farklolmas, sregelen siyas konularda Msrn yaklamlar iin Trkiyenin

baarl bir model olma imknn fazla olmadna iaret etmektedir.

3) Trkiye alglamalarnda (imajnda) olumlu ynlerin grece artma-s, zelde Msr ve genelde Arap dnyasndaki Trkiyenin yumuakgcne katkda bulunabilir.

Aratrmamz sonucunda ortaya kan bulgular, ngrdmz gibiMsrda Trkiye alglamalarnn olduka farkl ve deiken olduu grl-mtr. Ancak, Trkiyeye bak ngrdmzden ok daha olumlu k-mtr. Daha da ilgin olan, Trkiyenin Msrda model olarak alglanma-snn pek mmkn olmadn ngrmtk. Fakat bulgularmz baz kar-

tfi

kirlere ramen, Trkiyenin birok a

dan M

s

rda bir model olarakalglandn gstermitir. Dier hipotezimizde Trkiyenin olumluya do-ru dnen imajnn Ortadou ve Msrda yumuak gcne katks olacanngrmtk. Bu adan ngrmze paralel bulgular ortaya km ve

beklediimiz g art ok daha belirgin bir biimde gereklemektedir.Bu gelimede son yllarda Msr ile gelien ekonomik ilikilerin yanndaTrk hkmetinin Filistin meselesine destei de nemli rol oynamaktadr.

Trkiyede slamc bir gelenekten gelen bir kadronun seimle ynetimegelmesi, slam ile demokrasinin, laiklik ile demokrasinin ve hatta slam ve

laikliin dengelenebilecei algsna yol amtr. Trkiyenin Ortadoudatekrar ne kmas, Filistin sorununa destei, demokrasinin ve ekonomi-sinin olduka gelimi grlmesi birok gruba ilham kayna olduu gibi-bata MK olmak zere- muhalefet partileri ve hareketleri tarafndan dik-katle izlenmektedir. Kt ynetim ve ekonomik sorunlar yznden blge-sel liderlii gerileyen Msrdaki Mbarek ynetiminin bu gelimelerdenrahatsz olduu anlalmaktadr. Ancak rejimin meruiyetini azaltmasnaramen Msr rejimi Trkiye modelinden rahatszln genelde aka dilegetirmekten kanmaktadr. Dier taraftan, muhalif hareketler hemen her

konuda yaplan tartmada siyas, ekonomik ve sosyal Trkiye deneyimle-rini ve Trkiye modelini gndeme getirmektedir. Msrn Trkiye modeli-ni izlemesi gerektiini syleyenler bulunduu gibi en azndan birok alan-daki baarl deneyimlerinden yararlanlabileceini dnenler de oktur.

Msr Devriminde nclk eden Muhammed el-Baradey, MK, KifayeHareketi ve dier siyas hareketler olumlu biimde ska Trkiye modelineatfta bulunmakta ve Trkiyedeki gibi sivil ve demokratik bir ynetimistediklerini belirtmektedirler. Msrda din ve demokrasi konusu tart-


17/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

16

lrken milliyeti dnr Muhammed Hasaneyn Heykel ve el-BaradeyMKin AK Parti gibi kendisini sivil-demokrat bir harekete dntrmesigereini dile getirmitir. Ancak, Mbarek rejiminin baskc ve dlayc

tutumunun bu dnme izin vermedii de belirtilmitir. MK, zellikleAK Partinin 2007de seimlerini tekrar kazanmasyla Trkiye modelinedayanarak, dorudan eriat talebi yerine demokrasi ve sivil haklarn nekt bir reform paketi hazrlamtr. Hatta bu reformu yeterli bulma-yan bir grup hvandan ayrlarak El-Vasat adnda daha sivil ve demokrat

bir parti kurmutur. Msrn nemli muhalefet partilerinden Vefd, Trkmodelinde askerin nemli noktalar elinde tutarak demokrasiye izin verdi-ini dnyordu. Mbarek rejiminin Msr Ortadounun hasta adamhaline getirdiini ifade ederken Trkiyenin son on ylda gerekletirdiigelimelere hayranln dile getiriyordu. Kifaye Hareketi, Trk tecrbe-sini blgeye radikalizm ve fanatizmden uzak ok olumlu rnekler sundu-unu belirtiyordu.

Trk deneyimi son yllarda baskc ynetimler ve kt ekonomik perfor-mans dolaysyla, genlerin kendi durumlarndan ikyetlerini gndemdetutarken, dier taraftan daha iyisinin mmkn olduu ynnde deiimumutlarn da artran bir faktr olmutur. Mslman bir toplumun hemdemokrasi hem de ekonomik gelime salayabileceini gstermesine vur-gu yaplmtr. Trkiyedeki deiim demokratik sre iinde gerekletii

halde Tunus ve Msrda demokratik sre tkand iin bu deiim dev-rimle gereklemitir. Tunus ve Msr devrimlerini gerekletiren hareket-lerin bundan sonra da demokrasisi, ekonomik kalknmas ve d politikasile Trkiyeyi modeli alacaklarn ngrmekteyim.


18/122

Mart2011


17

Executive Summary

The Middle East has woken up to a great political earthquake in 2011. Therevolution in Tunisia ignited by unemployed and silent youth bounced intoEgypt, the largest and critical country of the Arab world. The worries ofsimilar social explosion in other countries led the start of political reformsin Jordan, Yemen, Algeria and Syria. Moreover, fall of the pro-WestLebanese government by the Iranian-backed Hezballah-oriented deputieswithdrawal and the division of Sudan into two states after the referandumare the developments that will potentially change the global balance of

power. The new wave of protests demanding democracy from authoritarianregimes is especially inspired by Turkeys economic, social and political

performance during the last decade. Turkeys interest in Middle Easternissues such as the Palestine problem, Iraq, Lebanon and Irans nuclear

program are all in relation with the Turkeys increasing role in the region.Therefore, Turkeys domestic and foreign affairs followed in the Arabworld in general and in Egypt particular brings an important empiricalquestion regarding Turkeys new perception in the region. This researchseeks to answer such questions: How do the Egyptians view the Turkish

experiences in areas such as education and economic development? DoEgyptians perceive Turkey as a model for themselves? What is Turkeysrole in the Arab world and in the new Arabian revolutions? How do theMuslim Brotherhood (MB) and other leaders of the Egyptian revolutionview Turkey? Which factors shape Turkeys image in the Middle East?What has Turkey done to improve its image and what should it do more?

Despite the historical background Turkey had distanced its self from theArab world since the establishment of the Turkish Republic. In addition

to the western orientation of the young Republic Turkey remained alignedwith the Western world during the Cold War due to communist threat.Turkey probably kept itself distanced from the Arab world due its economicand political weakness in the early period. Turkey achieved economicand political development during the 1980s and began to open up toworld markets, including to the Middle East. Especially with economicand democratic developments during the Justice and DevelopmentParty (JDP) rule during the last decade and thanks to its deliberate andactive raproachment policies to the Middle East, Turkey has recently


19/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

18

gained a huge attention, popularity which helped it further enhance itsactivities in the region. Along with good neighborhing policy, Turkey hasrecently paid closer attentionregarding the regional problems such as the

Palestinian problem and the stability of Iraq and Lebanon. Moreover, the popular Turkish soap operas in the Arab world, Turkeys efforts to liftthe embargo on Gaza and its propering economy and democracy and itsnew foreign policy perspective encouraging closer relations for peace andgood neighborhood caused serious public debates about the possibility ofreplicating the Turkish model in the Middle East in general and in Egypt in

particular. These debates were put forth on the international arena after theemergence of Tunisian and Egyptian revolutions in the early 2011.

All these new developments requires a thorough study of how Turkey isperceived in the Arab world. At the same time, such a study will determinethe parameters of Turkeys potential to become a model and its soft

power because of its newly economic, political and cultural presence inthe Middle East. I chose to study this topic due to the possibility of majortransformation in the Middle East in relation to several factors such asthe 9/11 attacks and the following the invasion of Afghanistan and Iraq,globalization, internet and the shifting balances of world power. Duringthe course of this research, the Mavi Marmara ship attacked by Israel

brought Turkey the top issue in the Arabian agenda. Thousands of news

and opinion articles were published to discuss Turkeys new role, positionand economic and political achievements. Moreover, the fact that the 2011wave of democratization in the Arab world brought back the relevanceof the Turkish model and experience proving the significance andtimeliness of my research.

Due to its position and importance in the Arab world, Egypt is the best place to study Turkeys image. Due to its huge population, intellectualachievements, its approach to the Arab-Israeli conflict and its recent

paralysis due to its economic and political problems, the demand for changeand a model was very visible in Egypt. The earlier studies conducted byforeign scholars happened to be outdated in that regard. Moreover, dueto their generalist nature either on the Arab world, they do not directlyanalyze the Egyptian situation. For example, Ibrahim Dakukis Al-Atrak

Lada al-Arab in 1998 cannot essentially address the changes caused by the9/11 atttacks, the invasions of Afghanistan and Iraq, the spread of internetand global financial crisis and the JDP government in Turkey. Therefore, anew study of the current context has become a necessity.


20/122

Mart2011


19

Egypt and Turkey have enjoyed special ties. The cultural and historicalties between Turkey and Egypt date back to the pre-Ottoman period. Withthe transfer of the Caliphate to the Ottomans, the Turks ruled most of the

Arab world for about four centuries. Egypt remained under the Ottomanrule with its special status granted to the family of Muhammed Ali Pasha.However, the Ottomans lost Egypt to the British empire before the WorldWar I. After the War, the founders of the new Turkish Republic wanted toestablish a secular nation-state, based on a radical Westernization program.This new project sought integration with the West while severing ties withthe Ottoman legacy and the Muslim Arab world. With this secular andnationalist outlook, Turkey adopted a different path from those in the Arabworld in general and Egypt in particular. During the Cold War era, Egypt

and Turkey preferred the Eastern and Western camps respectively, leadingto a negative relation between the two. However, this disconnect began tochange during the 1980s and 2000s when the JDP opened new channelsin its forein policy practices considering Egypt as an important country inthe region.

The JDP government sees Egypt as a gateway to Africa in addition to itscentrality in the Middle East. In recent years, Egypts stagnant politics andinsufficient economic development along with decreasing role in regional

problems and adopting a pro-US and pro-Israeli positions weakened its

leadership position in the Arab world. Meanwhile Turkey has returnedto the region. Now, the Middle East is polarized between the Shia campled by Iran and the Sunni camp led by the Saudi Arabia while Egypt isaccommodating its relations with the US and the West. Turkey adopteda middle-ground between the two. In this context, Turkeys relation withEgypt varied between cooperation and competition, depending on thecontext and issue. Therefore, how the Egyptian elites and population haveviewed Turkeys new active role in the Middle East remains an importantempirical question. While explaining this development, their evaluation

of social, economic and political forces is to be taken into consideration.

This project aims to study Turkeys image in Egypt by conducting researchin four main areas: (1) The official view on Turkey reflected in Egyptiantextbooks taught in the secondary schools; (2) Turkeys image presentedin the Egyptian media as reflected in the prominent media outlets coveringmajor issues of Turkish politics; (3) Turkeys popular image amongEgyptians, especially the youth; and (4) Reactions to the perceived natureof Turkeys relations with its Arab neighbors and the West. In studying


21/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

20

these aspects, I paid a special attention to the debate over whether Turkeycan model for the region. The Egyptian popular perception regardingthe developments of Turkeys international significance is not only

academically significant but also concerns Turkeys economic and culturalrole in the region as well as its foreign policy. The analysis of the perceptionof the Cyprus issue, the Armenian problem, relations with Iran and Iraq,Turkeys secularism and democracy and its economic development arealso consistent with Turkeys five-year development plan that envisionsdeveloping relations with the Middle East. The conclusions shed light onthe nature of Turkeys soft power in the region beside its public diplomacy.

The two main assumptions underlie this study. First, political forces

usually arise on the basis of social realities. Second, as a centripetal statein the Middle East, Egypt today is before a crossroad in the course ofits modern development, and that this crossroad results from the historicalnexus formed by several factors such as the new presidential elections,the possibility of regime change, increasing popular demands for opensociety, the continuing prominence of Islamic movements.All these factorsconclude in Egypts social and political trends highly relevant as indicatorsof more general regional trends. I earlier assumed that the Turkishissues are historically and currently significant and there are significantdifferences between elite and popular views on Turkey before theresearch.

I used content analysis as the main analysis tool to analyze school books,newspapers, magazines, journals and TV programs as well as the in-depthinterviews.

Three hypotheses guided this research (1) Images of Turkey amongEgyptians are multiple and conflicting, (2) In overall sense, the product ofthe various images of Turkey does not uphold the notion that Turkey canserve as a successful model for Egypts approach to impending politicalissues. (3) The relative rise of positive images of Turkey can contribute to

Turkeys soft power in Egypt in particular and in the Arab world in general.

The conclusions of this research revealed that the perceptions of Turkey inEgypt was quite multiple and diverse. However, the image of Turkey wasfound more positive than earier expected. More interestingly and contraryto my hypothesis, Turkey is mostly perceived as a model for Egypt ineconomic and political respects. My other hypothesis stated Turkeysincreasingly popular image could contribute to its soft power in the MiddleEast and Egypt. The study revealed similar results in the level of influence


22/122

Mart2011


21

which were greater than we envisioned. The increasing economic relationswith the Egypt and Turkeys support for the Palestinian cause played animportant role in this development.

The fact that, the JDPs Islamist roots -though it names its vision asconservative democrat since its establishment beside being split fromthe Islamist National Outlook (Milli Gr) Movement, caused debatesabout the compatibility of Islam and democracy, secularism and democracyand even Islam and secularism. Turkeys increasing active role in MiddleEastern politics, its support for Palestine problem, improvements in itseconomy and democratic records are followed by many groups, includingthe MB and other opposition movements. The Mubarak regime seemed to

be annoyed by these developments due to its authoritarian rule and chroniceconomic problems. However, the Egyptian regime has always avoided publicly expressing its unease with the Turkish model. On the otherhand, oppositional movements referred to the Turkish model in almost alldebates. Some suggested that Egypt must follow the Turkey while othersargued that Egypt must benefit from the successful Turkish experiences indifferent areas.

The leaders of the recent Egyptian revolution such as Muhammed al-Baradai, the MB, the Kifaya Movement and other political movementsfrequently referred to the Turkish model and expressed their demands for acivilian democratic rule in Egypt similar to that of Turkey. The nationalistthinker Muhammed Hasanain Haykal and former IAEA-chief MuhammedAl-Baradai suggested that the MB must turn into a civilian democraticmovement like the JDP. However, many argued that the Mubarak regimedid not allow such a transformation with its repressive and exclusionaryattitude to any serious opposition. Inspired by the JDPs huge success inthe 2007 parliamentary elections, the MB launched a reform project basedon democracy and civil liberties rather than demanding sharia (IslamicCanon Law) urgently. Saleem al-Awwa established a civilian-democratic

party called Al-Wasat by splitting from the MB as he was not satisfiedwith the level of reform. Moreover, one of the main opposition parties,Al-Wafd, argued that in the Turkish model the military continued to holdcritical positions while allowing democracy to flourish. At he same time,it expressed its fascination with the level of Turkish development duringthe last decade arguing that the Mubarak regime made Egypt the sickman during this period. Similarly, the Kifaya movement believed that the


23/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

22

Turkish experience provides positive examples away from radicalism andfanaticism.

The Turkish experience contributed to the rise of grievances among Arabyouth living under authoritarian rule and dire economic conditions whilecreating a belief in the possibility of a better future. They emphasized thatMuslim societies can also achieve democracy and economic development.The change in Turkey occurred within democratic process but the Tunisianand Egyptian change came out through revolution due to the lack ofavaliable paths in the political system. However, I foresee that the leadersof the Tunisian and Egyptian revolutions will follow the Turkish model interms of democracy, economic development and foreign policy.


24/122

ORTADOUDATRKYE ALGISI:

MISIR RNE


25/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

24

GR

Aratrmann Gerekesi

Gnmzde yeniden canlanan Trkler ile Araplar arasndaki ilikiler,nerdeyse bin yllk gemie sahiptir. slamiyeti kabul etmesini izleyendnemde Arap halifelerin savalar ve muhafzlar roln stlenenTrklerin, Mslman Arap imparatorluu iindeki konumu giderekykselmitir. Daha sonralar Trk devletlerinin ne kmasyla iki toplumarasnda yneten ve ynetilen rolleri yer deitirmitir. Seluklulardansonra Osmanllar, Arap toplumlarn uzun sre ynetmilerdir. Bu durumMsr iin de geerlidir. 1200l yllarn ortasndan itibaren Trk yneticilerMsrn ynetiminde etkili olmulardr. Yedi yz yllk dnemde Msra

Orta Asya ve Anadoludan nemli Trk g olmu ve Trk halk ileMsr toplumlar arasnda ciddi kltrel, ekonomik ve siyas etkileimolumutur. Osmanl dneminde sergilenen Msrla yakn ilikilerCumhuriyet Dneminde kesintiye uram olsa da 1970lerden itibarendzelmeye balam ve 2000lerde olduka gelimitir.

maj ve alglama toplumlar ve devletleraras ilikilerde nemli bir yertutmaktadr. lkeler ve hatta markalar kamuoyunda nasl alglandklarnve imajlarn ok nemsemektedirler. Savalarn maliyetinin ok yksekolmas ve giderek azalmas dolaysyla, uluslararas alanda birok sorunartk kaba kuvvetle deil kamu diplomasisi ve olumlu imajla balantlolarak zlmeye allmaktadr. Ayrca, kreselleen dnyada imaj vealglama hem siyas hem de ekonomik ve kltrel alanlarda olduka etkiliolabilmektedir. rnein, demokrat, gvenli ve gelimi bir lke imaj,uluslararas alanda daha fazla sayg uyandrd gibi o lkenin grlerinindnya kamuoyunda daha fazla dikkate alnmas anlamna geldii gibi rnve markalarnn daha fazla tketilmesi ile ihracatna ve turist ziyaretleri ileekonomisine etki etmektedir. Hatta fikirlerinin benimsenmesi ile kltrelilgi oda haline gelebilmektedir.

Bu aratrma, Msrda Trkiyenin imajnn nasl olduunu ortayakoymay amalad iin genel olarak Msr toplumunu ele almaktadr.Aratrma, drt alanda Trkiyenin nasl alglandn aratrmayhedeflemitir. 1) Msr ortaretim kitaplarnda yanstld biimdeTrkiye hakkndaki resm gr; 2) Trkiye ile ilgili konularn belli balmedya organlarndaki yansd ekliyle Msr medyasndaki Trkiyeimaj; 3) Msr halk ve zellikle gen Msrllar arasnda Trkiye imaj ve4) Trkiyenin d politikasnn ve d ilikilerin alglanma biimi.


26/122

Mart2011


25

Ortaoretimde okutulan ders kitaplar incelenerek Osmanldanmodern Trkiyeye ynelik resm bak incelenmitir. Resm grzellikle nemlidir nk Msrda Osmanldan beri gelen Mehmet Ali

Paa hanedanngiliz igali dneminde ve bamszln kazanmasndansonra da varln devam etmitir. Bu ynetim byk lde Osmanlnndevam niteliinde olmakla birlikte eskiden beri Trkiye ile ok aryakamayan bir rekabet iindeydi. 1952deki Hr Subaylar darbesi ile baagelen Cemal Abdnnasr ynetimi, arap milliyetisi ve sosyalist fikirleriyledaha ok Sovyet Blouna yakn durarak Bat kampndaki Trkiyeyegenel anlamda muhalif olmutur. Enver Sedatn Abdnnasrn yerinegelmesiyle 1970lerde Msrn ABD ve Batya yaklamas, hem tarihselhem de resm gr balamnda Trkiyeye bakn nemli lde

deitirmitir. mknlar lsnde de resm grteki deiim ortayakonmutur. D politika dinamiklerini gstermesi asndan Trkiyeyeynelik gnmzdeki bak da ayrca nemli bir konu olarak aratrlmtr.

Medya organlarnn Trkiyeyi yanstmas da resm, aydn ve gazetecigrlerinin kesiimini yanstaca iin incelenmesi gereken bir yndr.Medya organlar hem haber ve bilgi kayna olarak Trkiyeyi yanstmas

bakmndan hem de olaylar belirli biimde ele almas nedeniylenemlidir. Ayrca, medya organlarna sahip veya onlarla ilikili farklideolojik, siyas, din ve meslek sosyal gruplarn Trkiyeye bakna

ynelik ipular sunaca iin de medya organlar incelenmitir. Medyakonusu son on yldaki nemli olaylarn medyaya yansmas ile snrltutulmutur. Resm grler yannda, roman, hikaye, iir, film ve dizigibi sanatsal rnlerde de Trkiye ve Trkler ile aydn bak olarakikincil kaynaklardan incelenmitir. Bir bak asnn resm kanallardaveya sivil medya organlarnda yer almas onun halk tarafndan dorudan

benimsenecei anlamna gelmez. Dolaysyla, farkl halk kesimlerinin deTrkiyeye bak da aratrlmtr. Halkn grleri incelenirken aydnlarve liderler yannda niversite genliinin bak da incelenmitir. Medya

incelemesinde hkmet yanls, bamsz ve farkl siyas parti gazetelerinemli kaynak oluturmutur. Yine farkl yayn organlarnda yer alanakademik kiilikler ile din, siyasal ve sosyal gruplarn tutumlar daincelenmitir.

Ortadou 2011e byk bir sarsntyla uyanmtr. Tunusta isiz vetalepleri dinlenmeyen genlerin balatt devrim Msra sramtr.Dier lkelerde benzer patlama kayglarnn artmas rdn, Yemen,Cezayir ve Suriyede reformlarn hzlanmasna yol at gibi, Lbnan da


27/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

26

ran destekli Hizbullahn Bat destekli hkmeti devirmesi ve Sudann blnmesinin kesinlemesi kresel dengeleri derinden etkiyelecekgelimeler olarak grlmektedir. zellikle otoriter Arap rejimlerine kar

balayan demokrasi talepleri ve protesto dalgas zellikle Mslman bir lke olarak Trkiyenin son on yldaki sosyal, ekonomik ve siyasperformansndan ilham almtr. Filistin sorunundan Iraka, Lbnandanrann nkleer programna Trkiyenin Ortadou sorunlarna yakn ilgigstermesi ve blgede artan rolne tanklk etmekteyiz. Bu aratrma

blge sorunlarna Msr halknn bakn ortaya karacaktr. Aratrma,gndemdeki birok soruya da cevaplar sunmaktadr. Trkiyedeki i ve dgelimelere Arap dnyasnn bak nasldr? Trkiyenin eitli alanlardakideneyimleri nasl alglanmaktadr? Trkiye bir model olarak grlmektemidir? Ortadoudaki devrimlerde Trkiyenin rol var mdr? MK veMsr Devriminin dier liderleri Trkiye hakknda ne dnmektedir?Trkiyenin Arap dnyasndaki imajn nelerekillendirmektedir? Trkiyekendi imajn doru ekillendiriyor mu ve bunu gerekletirmek iin neleryapmaldr?

Tarihi Arkaplan

Seluklu dneminden balayarak Trk ve Msr toplumlar bin ylayakn birlikte yaam ve bu sre iinde ciddi etkileimde bulunmulardr.1882den 1922ye kadar sk ngiliz denetiminde kalan Msr, smrdneminde siyas alkantlar ve isyanlar yaamtr. Mustafa Kamil veCemaleddin Afgani gibi Msr milliyetileri Osmanl emsiyesi altndaMsrn bamsz olabileceini savunmulardr. Ayn dnemde Trktoplumu, II. Merutiyet dnemini ve imparatorluun dalmasna yolaan uzun savalardan km (Trablusgarp, Balkan, I Dnya ve KurtuluSavalar) ve sonrasnda Trkiye Cumhuriyeti kurulmutur.

1919-1922 arasnda Trkiye gibi Msr da ngilizlere kar millimcadele vermi ve ksm bamszlk kazanmtr ama ngiliz kontroln

tamamen k

ramamt

r. Bu dnemden sonra Trkiye ve M

s

r toplumlar

farkl toplumsal tecrbeler yaamtr. ki dnya sava aras dnemi Msrgrece sakin geirse de ayn dnemde Trkiyede kkl Batllamareformlar yaplmtr. II. Dnya Sava sonrasnda ise Sovyet tehlikesialtnda Trkiye, Batya daha da yaklarken Msr toplumu Nasr devrimiile Araplar birletirip bamszlk kazandrmak iin hem Dou Blounaynelmi hem de milliyeti-sosyalist ideolojisi ile Trkiyeye olumsuzyaklamtr. Sedat ve Mbarek dneminde Msrn Batya yaklamasylaresm dzeydeki bu olumsuz yaklam azalmaya balamtr.


28/122

Mart2011


27

1952de Abdnnasr Kral Faruku devirdikten sonra 1970lere kadardevleti ekonomik ve sosyal refah politikalar uygulamtr. Byk topraksahiplerinin siyaset ve ekonomideki etkisini azaltmak iin toprak reformu

yapmtr. Poplist ekonomik politikalar kk ifti ve iilerin durumuksmen dzeltse de genel ekonomik ilerleme salanamamtr. srail ilesavalarn maliyeti ve demokratik denetimin bulunmamas Abdnnasrnekonomik politikalar gelitirmesine engel olmutur. 1970lerde Sedatdevleti yaklamdan nfitah (Alm) yaklamyla vazgeerek Msrdnya piyasalarna entegre etmeye almtr. Sedat dneminde, snrlda olsa ok partili dzene geilmitir. Souk Sava dneminde piyasaekonomisi ve demokratik almlar ynnde ivme kazansa da bugn 80milyon nfuslu Msrda gerek bir demokrasi ve ekonomik gelime

salanamamtr.

Mbarek rejimi siyas alanda fiil tek parti ynetimini srdrerekdemokratiklemenin nn kapatmtr. Mbarek, MK gibi gerektenalternatif olacak muhalif hareketleri sistem dna iterken daha zayf vezararsz grd partileri de siyas rvetle kendisine balamtr. Ktynetim, sosyal ve ekonomik sorunlar daha keskinletirmi, bask,yolsuzluk, isizlik ve yoksulluk yaygnlamtr. Son yirmi ylda daalmayla birlikte ihaleler ve adam kayrma ile devletten beslenen yeni

bir tekelci burjuvazi olumutur. Oul Cemal Mbarek etraf

nda toplanan bu grup, rejimin partisine de hakim olarak sistem iinde asker-sivilbrokrasi ile bir koalisyon kurmutur. Msrda genlerin demokrasi veekonomik dzeltme talebiyle protestolara ynelten ite bu tkanlmlk veumutsuzluk olmutur.

Trkiye, 1980lerde gerekletirdii ekonomik ve siyasal dnmlerile ayn zamanda dnyaya ve blgeye almaya balamtr. zellikle2000lerde AK Parti hkmeti dneminde gerekleen ekonomik vedemokratik gelimeler, Trk dizileri, komularyla siyas ve ekonomikilikilerinin gelimesi, Trkiyenin Filistin sorunu ve Irakn istikrar gibi

blge sorunlarna youn ilgisi Ortadoudan prestij ve etkinlik getirmitir.Ayrca, son dnemde Gazze ambargosunu kaldrmak iin yapt giriimler,gelien ekonomisi ve demokrasisi yannda barl ve dengeli d politikas,Trkiyenin blgede ve Msrda model olarak aln p alnamayacatartmasn gndeme getirmitir. Bu tartmalar 2011 banda ortaya kanTunus ve Msr devrimleri balamnda uluslararas kamuoyunda yenidengndeme gelmitir.


29/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

28

Literatr zeti

XX. yzyln balarnda Trk modernlemesi Ortadouda belli bir ilgi

alan oluturmutur.1

O dnemde Bat igal veya kontrolnde olan blgetopraklarnda Trkiyenin bamszl ve yapt modernleme hamlelerinemli ilham kayna olmutur. Trk deneyiminin bir model olmas, dahaok Sovyet Blounun kmesiyle gndeme gelmi ve yeni bamszlnkazanan Orta Asya Cumhuriyetlerinin de Trk modelini izlemesitartlmtr.2 Daha sonra bu model, Orta Asya toplumlarnn kendi iindede tartlmaya balanmtr.3 Trkiyenin Ortadou iin tarihsel mirasnnnemi yannda son yzyldaki modernleme, laiklik, ve demokratiklemeabalar Trkiyenin son yllarda hem blgeye nem vermesi hem delaik demokrasisi ile model potansiyelini gndeme getirmitir. rnein,Trkiyede liberal demokrasinin gelimesi dolaysyla blgede ilgi odahaline gelmesine dikkat ekilmitir.4 Bu aamada model olabilmesi iinzellikle inandrclk, meruiyet ve kltrel-siyasal imknlar asndanTrkiyenin yumuak gc tartlrken onun blgedeki olumlu imajve inandrclnn olup olmadna dikkat ekilmitir.5 zellikle Araplkelerinin kalknmlk, demokrasi ve insan haklar gibi alanlarda fazlayol alamamalar da blgede baarl bir model araynda Trkiyeyinplana karmtr. Bu gelimeler nda Msrda Trkiyenin naslgrldnn detayl biimde incelenmesi nemli bir konu haline

gelmitir.

Trkiyenin Ortadoudaki imaj ve onunla ilgili olarak blgedekiyumuak g potansiyeli tartlrken, Trk deneyiminin slam vedemokrasiyi badatran bir model olduu da arlkl olarak dilegetirilmektedir. Trk modeli zellikle slamc hareketlerin demokrasi ile

1 mer Tapnar, 2003. An Uneven Fit? The Turkish Model and the Arab World.Brookings Institute, Us Policy Towards the Islamic World, Analysis Paper, No. 5, http://www.brookings.edu/printme.wbs?page /fp/saban/analysis/taspinar20030801.htm.

2

Heinz Kramer, 2000. Changing Turkey: Challenges to Europe & the United States. Was-hington, DC, USA: Brookings Institution Press, http://site.ebrary.com/lib/dumlupinar/Doc?id=10026293.

3 Daniel Pipes, 2001. Turkeys Relations with the West and the Turkic Republics: The Riseand Fall of the Turkish Model, Middle East Quarterly, Cilt 8, Say 3; F. Stephan Larra-

bee, 2002. Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty. Santa Monica, CA, USA: TheRand Corporation , s. 101. http://site.ebrary.com/lib/dumlupinar/Doc?id=10056167.

4 Berna Turam, 2006. Between Islam and the State: The Politics of Engagement. PaloAlto, CA, USA: Stanford University Press, s. 151. http://site.ebrary.com/lib/dumlupinar/Doc?id=10180149.

5 Tarik Ouzlu, 2007. Soft Power in Turkish Foreign Policy. Australian Journal of Inter-national Affairs, Cilt 61, Say 1, ss.81-97.


30/122

Mart2011


29

sisteme entegre edilebileceini de gstermesi asndan nemsenmektedir.6Ayrca, Altunk Trkiyedeki laikliin Batc elitler tarafndan empozeedildii ynnde Arap dnyasnda yaygn bir kanaat bulunduunu ve

bazlarnn da laiklii din kartl olarak grdklerini tespit etmitir.7Bu tespitlerin farkl lkelere gre geerlilii ve arlklar ve zellikleMsrda nasl yansma bulduu hala aratrlmas gereken konulardr.

Araplarn Trkleri hl eski kolonyal yneticileri veya Bat projesi olarak grmelerinden dolay Trk modelinin onlara ok cazipgelmeyeceini savunanlar da bulunmaktadr.8 Trkiyenin AB yeliikonusunun Arap kamuoyunda nasl algland zerine de baz almalaryaplmtr. rnein, Podeh Arap liderlerinin AB konusunda netolmayan bir tutum benimsediklerini ancak Arap aydnlarnn bazlarnnAB yeliini desteklerken bazlarnn da Trkiyenin slam kimliinikaybetmesinden endie duyduunu belirtmitir.9 Ancak, Trkiyenin

blgedeki inand rcln ve nfuzunu len ampirik bir aratrma da henzyaplmamtr. 2010daki Mavi Marmara gemisine srailin ak denizdekisaldrsndan sonra bu durum daha da ilgin ve nemli hale gelmitir.zellikle son on ylda dnyada, Ortadouda ve Trkiyede ortaya kangelimelerin Trkiyenin prestij ve inanlrln nasl etkilediini ortayakoyan konunun aratrlmas gerekmitir. zellikle Msrda Mbarekinilerleyen ya dolaysyla yakn zamanda rejim deiiklii ihtimalinin

son yllarda belirmesi, artan ak toplum talepleri ve slamc hareketleringeleceinin nemi yznden bu lkede Trkiyenin nasl alglandnnortaya konmas hem bugnk dinamikler hem de iki lke ilikileri ve

blgenin gelecei asndan da nem tamaktadr.

Daha nceki tartmalar, ounlukla teorik ve daha ok izlenimdzeyindedir. Halbuki daha ampirik ve gerek halkn tutumunu ortayakoyan birinci elden aratrmalara ihtiya vardr. Ayrca, Arap dnyasndada Trkiyenin imajn inceleyen aratrmalar yaplmtr. Bunlarn birrnei brahim el-Dakuki yaklak on yl nce yaynlad kitapta10, Arapresm grnn Osmanlya kar Arap dnyasnda birlii salamas

6 Meliha Altunk, 2010. Turkey: Arab Perspectives. Istanbul: TESEV Publications.7 a.g.e.8 A.C. Hemerijck, (CB), 2004. European Union, Turkey and Islam. Amsterdam, NLD: Ams-

terdam University Press, http://site.ebrary.com/lib/dumlupinar/Doc?id=10077295.9 E. Podeh, 2007. The Final Fall of the Ottoman Empire: Arab Discourse over Turkeys

Accession to the European Union. Turkish Studies, Cilt 8, Say 3, ss. 317-328.10 brahim Dakuki, 2001. Surat al-Atrak Ladal-Arab. Beyrut: Merkez Dirst al-Wahdah al-

Arabiyye.


31/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

30

asndan biraz olumlu ama son dnemlerindeki Trkletirme politikalarve baskc yntemleri yznden de olumsuz olduunu ortaya koymutur.Ancak, yine el-Dakukiye gre Trkiyenin Cumhuriyet dnemi Arap

dnyasnda neredeyse grmezden gelinmitir. Daha zel bir almadaMsrn Trkiyeye bakn ele alan Bayumi11, yalnzca II. Dnya Savasonras dneme kadarki gelimeleri ele almtr. Bizdeki almalardandaha derinlemesine ve somut olmalarna ramen bu aratrmalar da sondnem gelimelerini yanstamayacak kadar eskidir. Halbuki dnyamz sonon ylda kkl deiim geirmektedir. 11 Eyll saldrlar, Irakn igali,

El-Cezire Televizyonu ve Trkiyenin Ortadouya alm politikas,blgede Trk dizilerinin yaygn izleyici bulmas, Davostaki BabakanErdoann one minute k ve Mavi Marmara saldrsndan sonra

Trkiyenin blgedeki imaj henz incelenmemitir. Trkiyede bu alandabaz dar kapsaml aratrmalar yaplmtr. Bunlardan birisi, kranFazlolunun Arap Romannda Trkleradl almasdr.12 Kitap, Msrromanlarndaki Trk imajn incelemitir. zellikle Davos ve MaviMarmara olaylar ve popler Trk dizileri Arap kamuoyunu ciddi biimdemegul ettii halde bu alanda bilimsel aratrmalar henz yaplmamtr.ok yakn zamanlarda yaynlanan dnyadaki liderlerin poplaritesini vegvenilirliini inceleyen bir aratrma, Trkiye adna Ba bakan TayipErdoann Msrda Obama ve Putin gibi dnya liderlerinden daha inanlr

bulunduunu, nerdeyse Arap liderler kadar gvenildiini tespit etmitir.13

Bu aratrmaya gre Msrllarn yzde 63 Ba bakan Erdoanagvenirken yzde 34 gvenmemektedir. Bu rakamlar 2008e gre nemli

bir iyileme olduunu ortaya koymaktadr (yzde 49 gvenenlere karyzde 51 gvenmeyenler). Bu da zellikle Davos olaynn etkisine iaretetmektedir. 2010da Altunkn Trkiyeye Arap Bak balkl almasile genel olarak Arap dnyasnn Trkiyeye bakn incelemitir. Buaratrma Araplarn Trkiyeye bakn genelde olumlu etkileyen drtnemli gelime olduunu belirtmitir: (a) slam kkenli AK Partinin2002 seimlerini kazanarak hkmet olmas, (b) 1 Mart 2003 tezkeresi ileABD ordusuna Irak igal iin geit verilmemesi, (c) 2005de AB katlm

11 Zekeriya Sleyman Bayumi. 1989. Mevkfu Msr min Mtegayyirat fi Trkiye. Kahire: Da-rl Kitab El-Jamii.

12 kran Fazlolu, 2006.Arap Romannda Trkler.stanbul: Kre Yaynlar.13 World Public Opinion. 2009. Country-by-Country Results. http://www.worldpublicopi-

nion.org/pipa/pdf/jul09/WPO_USObama_Jul09_countries.pdf.Erdoan muhtemelen Arap liderlerden daha poplerdir, nk baskc rejimlerde kendi

bakan hakknda olumsuz konuulmas pek kolay olmad iin zellikle son zamandakiisyanlar dnldnde Arap liderlerin poplaritesi ihtiyatl karlanmaldr.


32/122

Mart2011


31

mzakerelerinin resmen balamas ve (d) Davos Olay.14 Altunknaratrmas Arap lkeleri apnda anket yoluyla yaplmtr ve genel biryaklam sunmaktadr. Aratrmamza konu olduu ekilde Msrdaki

Trkiye imajnn daha detayl ve lkenin zel koullarn da dikkate alacakekilde aratrmaya ihtiya vardr.

Aratrmann Amac

Bu aratrma nfusu 80 milyonu geen Msrda Trkiyenin naslgrldn aratrmaktr. Trkler ve Araplar arasndaki uzun tarihsel

balar gibi, Trk-Msr ilikileri XIII. yzylda balam, 1500lerinbanda Osmanlnn Msr fethiyle de nemli bir dzeye ulamtr.1882de Msr ngilterenin ele geirmesinden sonra Trk ve Msr

toplumlar farkl siyas ve sosyal tecrbeler yaayarak hem belli ldefarkllam hem de birbirinden uzaklamtr. Msr, jeo-stratejik konumuve dnya zerindeki mcadelelerde kritik rol dolaysyla nce ngilizler,Souk Sava dneminde Sovyetler ve ABD ve gnmzde de ABDnin

blge hkimiyeti iin nemli olmutur.

ABD bata olmak zere zellikle gelimi lkeler yalnzca ekonomikve asker gce dayanarak deil imaj ve inanrlklarn da artrarakd politikada etkili olmaya almaktadrlar. Trkiyenin de iyi birimaj oluturarak blgede inanrlk ve nfuzuna dayanan yumuak

gcn kullanabilecei ve etkisini artrabilecei aktr. Dolaysyla,Trkiyenin temel gndem maddelerini oluturan demokrasi, laiklik, dinve modernleme, Gneydou, Kbrs tartmas, Ermeni sorunu, su veenerji sorunlar gibi gndem konularnn blgenin nemli lkesi Msrdanasl algland ok nem kazanmaktadr. Msr kamuoyunun Trkiyehakknda ne kadar ilgili ve bilgi sahibi olduu da ayrca nemlidir. MsrdaTrkiyeye ynelik ilginin dzeyi ve bu ilginin ald biim (sempativeya eletiri) lkemizde bugne kadarki almalarda net olarak ortayakonmad iin aratrmamz bu boluu doldurmay amalamaktadr.

Bu aratrma, hem bilimsel alanda Trkiyede daha nce pek bilgisahibi olunmayan bir alanda bilgi birikimine katkda bulunmas hem deortaya kan veriler d politika uygulamalarna k tutmas asndannemlidir. Ortadouda Trkiye imaj konusunda yaplan almalar henz

balang aamasndadr ve daha ok edebiyat alanyla snrldr. Arapadayaplan almalar zerinden de on yldan fazla zaman gemitir ve bu

14 Altunk, Turkey: Arab Perspecives.


33/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

32

sre zarfnda dnyada, blgede, Trkiyede ve blgeyle ilikilerinde oknemli deiiklikler olmutur. Bunlar arasnda, 11 Eyll sonras dnyasiyasetindeki gelimeler, Trkiyede Ortadou ile ilikilere daha fazla nem

veren bir hkmetin bulunmas, Trk dizilerinin blgede popler olmasve kresel ekonomik kriz gibi birok yeni gelime olmutur. Dolaysyla,

bu aratrma yeni koullarn Trkiye algsna etkisini ortaya koyarak, Trkve Msr halklar ve ynetimleri arasnda sorunlu ve sorunsuz alanlar dahanet olarak tespit ettii iin sorunlu alanlarda imaj dzeltme abalarna dayardmc olacaktr.

Aratrmada ortaya kan sonular yeni ylda isyanlarn patlak verdiiOrtadou ve Msrdaki ekonomik, sosyal ve kltrel dinamiklerin dahaiyi anlalmasna yardmc olacaktr. Ayrca, bu bulgular Trkiye ve Arap

lkeleri arasndaki siyas, diplomatik, ekonomik ve kltrel ilikileringeleceine de k tutacakekilde, aksayan ynlerde uygulamaya ynelikneriler de sunulmaktadr. Aratrmann bir dier amac da iki lkeynetimleri arasndaki siyas, kltrel ve sosyal ilikileri gelitirebilecek

biimde kamu diplomasisi iin neriler getirilmitir. zellikle TrkiyeninErmeni, Kbrs ve Gneydou sorunlar, laiklik, AB, ABD ve srail ileilikiler konusunda doru alglanmasna ilikin imaj almas yapmasnayarayacak veriler ve neriler ortaya konmutur. Ayrca, Trk kamuoyundaArap dnyas iin ok tekrarlanan sylemlerin ne kadar geerli olduuda test edilmitir. Araplar, Trkleri sevmezler, Trkiye laik ynetimiile Ortadouya modeldir veya Trkiye demokrasisi ile Ortadouyamodeldir bu sylemlere balca rneklerdir.

Aratrma Dokuzuncu 5 Yllk Kalknma Plannn15 hedefleri ile deuyumludur. Plann 419. maddesi, Kafkasya, Orta Asya ve Ortadouile Trkiyenin balantlarn glendirmeyi ngrmektedir. Yine537. maddesinde Eximbank kredileri kullanlrken zellikle Ortadou

pazarlarna almaya ncelik verilecei belirtilmektedir. Trkiyenindaha ok tannmas ve gndeme gelmesi Trkiyeyi siyas, kltrel veekonomik adan nemsenen bir lke haline getirmektedir. Bu aratrmaTrkiyeye ynelik ilgiyi ve algy lecei iin Arap lkelerinde ileride buynde yaplacak almalara k tutmaktadr. Trkiyenin blgede reklamve ekonomik kaynaklar kullanmadan etkili olmasn salayan yumuakgce sahip olmas ve nfuzunu artrmas da kendisinin nasl alglandn

bilmekten getii iin, bu veriler Trkiyenin yumuak gcn gelitirecekpolitika ve faaliyetlerini de ynlendirebilecektir.

15 http:// ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan9.pdf


34/122

YAPILAN

ALIMALAR


35/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

34

Aratrma Materyali

Aratrmada hem birincil hem de ikincil veriler kullanlmtr. Mm-

kn olduu lde birinci elden anket ve mlakatlar yaplmtr. AncakMsr rejiminin sosyal aratrmalara scak bakmamas bu verilerin snrlalanda tutulmasn gerektirmitir. Yine aratrma kullanlan gazete, dergive kitap gibi medya organlarnda yer alan yazlar hem birincil hem deikincil veriler sunmutur. Aratrmada byk oranda gazetelerin internetkaynaklarndan yararlanmtr ve aratrmamz ile ilgili her trl yninternet zerinden farkl anahtar girileri ile taranm, tespit edilmi veincelenmitir. Kitaplar, tezler ve dergiler nemli ikincil veri kayna olu-turmu ve arlkl olarak kullanlmtr. zellikle Trkiye hakkndakiakademik bilgi ve analizlerin ortaya konmasnda olduka yararl olmu-

tur. kincil veri olarak daha nceki aratrmalardan da yararlanlmtr.hsanolunun Msr ders kitaplarndaki Trk/Osmanl alglamas zeri-ne analizleri16, brahim DakukininAraplarn Gznde Trkler kitab17,kran Fazlolunun Arap Romannda Trkler adl almas, MelihaAltunknArap Perspektifinde Trkiye18 gibi almalar bu almaya dak tutmu ve bir altyap oluturmutur. Ancak zellikle son dnem geli-meleri ve gncel tartmalar nceki aratrmalarda yer almamtr. Dola-ysyla, bu aratrmada ortaya konan veriler byk lde yeni verilerdenolumaktadr. Altunkn almas ise gncel olmakla beraber uluslara-

ras telefon aramas ile yaplan bir aratrmayd. Yabanc komplosu fikrininyaygn olduu ve ou otoriter rejimlerde yaayan muhataplarn korku veekinceleri de dnldnde zellikle yurtdndan aramayla yaplacakanketlere samimi grlerini tam yanstmalar zordur. Aratrmamz bumesafe ve gven engelini yzyze grmeyle amaya almtr.

Hipotezler

Aratrmamz temel hipotez ynlendirmitir. Birinci olarak,Msrda Trkiye imajnn deiken, eitli ve birbiriyle elikili oldu-

udur. Zaman ierisinde bir lkenin imaj siyas, ekonomik ve kltrelartlara gre deiiklik gsterebilir. Msr toplumu da Osmanl ve Cumhu-

16 Ekmeleddin hsanolu, 1986. Kraat Li-Tarihi el-Devle el-Osmaniye ve Alakatha bil-Alem el-Arabi min Hilal Ktb el-Tarih el-Medresiyye el-Mukarrara fi Msr Beyne Amey1912-1980 m. Studies on Turkish Arab Relations 1986 Annual. stanbul: Trk-Arap liki-leri Vakf, ss. 85-118.

17 brahim Dakuki, 2001. Surat al-Atrak Ladal-Arab. Beyrut: Merkez Dirst al-Wahdah al-Arabiyye.

18 Altunk. 2010. Turkey: Arab Perspectives.


36/122

Mart2011


35

riyet dnemi gibi temel gelimeler yannda farkl hkmetlerin getirdiid politika deiiklii, siyas ve ekonomik krizler gibi nemli gelimelerde toplumlarnn birbirlerine bakn deitirebilmektedir. Msr toplumu,

Trkiye gibi tarihsel bir kesinti yaamamtr. 1952de kralln yklma-syla yaanan nasyonel-sosyalist politikalar, 1970lerde liberal-kapitalist

politikalara gei ve 1990lardan sonra ise tekelci kapitalizm yaanmasMsra zel bir tecrbenin ortaya kmasna yol amtr. Ayn zamanda,elit-halk, laik-slamc ve Mslman-Hristiyan halk kesimleri olarak fark-llama olumutur. Dolaysyla, bu farkllklarn Msrda deiik grupla-rn Trkiyeye bakn farkllatracan beklemekteyiz.

kinci olarak, genel olarak Msrllar arasnda Trkiyeye baklarn-daki farkllk ve yakn dnemde tarihsel deneyiminin de ok farkl olma-

s yznden sregelen siyas konularda Msrn yaklamlar asndanTrkiyenin baarl bir model olma imknnn fazla olmadna ngr-mekteydik nk Msrn sosyal deneyimi Trkiyeninkinden farkl ol-mutur. Yukarda anlatld gibi, Msra gre Bat ile daha grece yakniliki kurmu olan Trkiye, ok partili demokrasiye gemi ve ABne adayolmutur. Gmrk Birlii ve dier ekonomik faaliyetlerle de kresel eko-nomik sisteme entegre olan Trkiye belli lde de sanayilemitir. Klt-rel, siyas ve ekonomik deneyimlerinin ok farkl gelimesiyle TrkiyeninMsr tarafndan bir model olarak benimsenme ihtimalinin ok yksek ol-

mad dnlmektedir.

nc olarak, son dnemde Msrdaki Trk imajnda olumlu yndedeiim olduu grlmektedir. Trkiyede AK Partinin ynetime gelme-siyle genelde Arap lkeleri ve zelde Msr ile artan ekonomik ve siyasilikiler, ekonominin ve demokrasinin gelimesi, 1 Mart Tezkeresi, komu-laryla sfr problem politikas, Filistin sorununa daha fazla ilgi gstermesive Davos Olay gibi yeni gelimelerin Msrdaki Trkiye imajn olumluetkilemesi beklenmektedir. Olumlu imajn yaygnlamas da, Trkiyeninzelde Msr ve genelde Arap dnyasnda nfuzunun/yumuak gcnn

artmasna katkda bulunabilecei varsaylmaktadr.

Yntem

Msrdaki Trkiye imajn tam olarak ortaya karabilmek iin resm,aydn ve halk grleri incelenmesi hedeflenmitir. Bu amala, birka de-iik yntem ve kaynak kullanlmtr. ncelikle resm ders kitaplarnnOsmanl ve Cumhuriyet dnemi Trk tarihini nasl anlattna ve yanstt-na baklmtr. Osmanl ynetimi ve Araplarla ilikileri, Osmanl hilafe-


37/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

36

tinini rol ve Cumhuriyetle kaldrlmas, Atatrk devrimleri, Trkiyenintarih d politika sorunlarnn ve konularnn yannda, demokrasi, laiklik,Kbrs, Gneydou ve Ermeni sorunlar ile AB yelii gibi konulara ba-

klar incelenmitir.

Resm kaynaklarn yannda, medyada, edeb ve sanatsal rnlerdeyanstld biimde Msrl aydnlarn Trkiyeye baklar incelenmitir.Medya zerinden Msrl aydnlarn, akademisyenlerin ve dnrlerinzellikle medya kanallaryla oluturduklar Trkiye imajnn aratrlmasda hayati nemdedir. Ayn paralelde, Msrdaki Trkiye imajnn gelecek-te muhtemel etkisini deerlendirebilmek iin nemli siyas grup liderle-rinin (ynetimdeki Ulusal Demokratik Parti -UDP, sistem-ii muhalefet

olan Vefd Partisi, yeni muhalefet olarak ortaya

kan Eymen Nur unKifa-ye hareketi ve ona yakn guruplar) ve yasaklanan MKe yakn grlen ki-ilerle grmeler yaplarakbu oluumlarn yayn organlar incelenmitir.

Hem medya metinlerini hem de yzyze mlakatlar deerlendirmekiin temel aratrma yntemi olarak ierik analizi yntemi kullanlmtr.Ancak burada aydnlar ve halk grleri arasnda fark bulunduuna dikkatekmek gerekir. Msrda ampirik sosyal aratrma zerine getirilen kstla-malar ve aratrmamzda Msr halknn (zellikle de genlerin) Trkiyeye

bakn anlama hedefi gz nnde bulundurulduunda bu konuyu ampirik

olarak aratrmak iin de yol bulunmaya allmtr. Bu amala 30 civa-rnda orta snf Msrl ile derinlemesine mlakat yaplarak anlaml sonu-lara ulalmtr. Ancak proje danmanmn ve konuyla ilgili uzmanlarnuyars zerine genel bir anket allmasndan vazgeilmitir. Saladgrece bamsz bir ortam olmasndan dolay yalnzca Kahiredeki Ameri-kan niversitesi (KA) rencileri arasnda anket yaplmtr. Bu anketinsnrl ve daha ok orta ve st snf Msrllar yanstt belirtilmelidir.Yaplan ankette Msrl genlerin Trkiyeye nasl baktklarn ortaya -karma yannda Japon, Amerikan ve in gibi nemli dier lke mallar ile

Trk mallarn nasl grdkleri, ABD, Avrupa, in ve ran modellerinegre Trkiyeyi demokrasi, din-laiklik, din-siyaset ilikileri asndan na-sl deerlendirdikleri ortaya konmutur. Ayrca, anket uygulanan kiilerinniversite rencilerinden seilmesi, snrl bir evreni yanstsa da nemli

bir genlik kategorisini yans tt iin gelecee de k tutma imkn vardr.

Mlakatlar ve anketlerde aratrlan konular arasnda Osmanlmparatorluuna bak, Atatrk ve devrimleri, Kbrs, Gneydou veErmeni sorunlar, ABne yelik konusu, Trkiyenin kimlii, Gneydo-


38/122

Mart2011


37

u Anadolu Projesi (GAP) ve su sorunlar, Trk-Arap, Trk-Amerikan veTrkiye-srail ilikileri konulardaki grler ortaya karlmtr. Trkiye-srail ilikilerinde Davos ve Mavi Marmara olaylarnn kalc bir imaj de-

iikliine yol ap amad da ortaya kmtr. Ayrca, Trkiyenin birmodel olarak grlp grlmedii, grlyorsa hangi ynde olduununipular da ortaya karlmtr. Bunun yannda Ortadouda popler olanTrk dizilerinin Trkiye imajn nasl ekillendirdii de daha iyi anlal-mtr.

Trkiyenin Msrdaki imajn olumlu veya olumsuz etkileyebilecekbirok konu vardr ki; bunlar oradaki farkl toplum kesimlerine gre defarkllk gstermektedir. rnein, tarihsel olarak baktmzda Osmanlyadindar kesim daha olumlu, laik ve milliyeti kesimler daha olumsuz bak-

maktadr. Msrda yzde 10 nfusu oluturan Kpti Hristiyan toplulukile Rum ve Ermeni cemaatlerin Osmanlya baklarnn olduka olumsuzolaca kestirilmektedir. Cumhuriyet dnemine bakldnda da durum bukesimler arasnda tam tersine dnebilir. Siyas adan ABD ve srail ileilikilerin, Gneydou sorunu ve Kuzey Irak operasyonlarnn, Ermeni id-dialarnn ve geleneksel kesimlerde AB yeliinin Trkiyenin blgedekiimajn olumsuz etkileyecek faktrler arasnda dnlebilir.

Trkiyenin demokratiklemesinin, baz kesimlerde laikliinin ve AB

yeliinin baz

kesimlerde de slamc

gemii ile an

lan hkmetin ol-mas, sanayilemesi ve ekonomik gelimesi, iyi komuluk politikas, Araplkeleriyle ekonomik ve siyas ilikilerini gelitirmeye ve Arap-srail a-tmasna ilgi gstermesi gibi faktrlerin de lke imajna olumlu etki ede-cei ngrlmtr. Bu ngrleri genelde ampirik olarak tespit etmekle

beraber farkl kan sonular da vardr. Trk dizilerinin Arap dnyasndave Msrda Trkiye algsn nasl ekillendirdii de bu almada ortayakonmutur. Msrdaki basklar sonucu geni apl anket almasna im-kan olmamas dolaysyla anket almalarnn sonularn btn Msraynelik ipucu verse de genellenebilecei iddiasnda deiliz. Ancak zel-

likle medyada kan deerlendirmelerin hem elit hem de halk grnyanstt kanaatindeyiz. nk Trkiye ile ilgili grlerin dorudan M-sr rejimini tehdit etmiyor olmas Trkiye hakknda olumlu olumsuz yz-lerlerce yaznn kmasna imkan vermitir. Baskc bir rejimde d politikayazlar genelde daha sorunsuz bir alan olduu iin daha ak grlerinortaya kma ihtimali vardr.


39/122


40/122

BULGULAR


41/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

40

Msrda Trkiye Algsn Etkileyen Faktrler

Msrda Trkiye algsn birok faktr etkilemektedir. Baz faktrler

Trkiyeden kaynakland gibi bazlar da Msr ve Arap toplumlarnni dinamikleriyle ilgilidir. Trkiyenin ekonomik kalknmas Trkiyeninimajn etkileyen bir faktr olarak karmza kmaktadr. Msr ve dier

birok Arap lkesi henz gelimelerini tamamlayamadklar iin gelimimodellerin cazibesi yksektir. Trkiyenin bu yolda nemli mesafe almasda Msrda olduka nemsenmekte ve baarl bir model olarak grl-mektedir. zellikle Batl deil yerli ve blgesel bir model olmas bu ilgiyiartrmaktadr. lgin birekilde Trkiyenin Avrupa ayarnda kalknm birlke olduuna ynelik kanaatlere ska rastlanmaktadr. Trk mallarna

olan ilgi yksektir ve yksek kaliteli grlmektedir.Ortadouda eksiklii fazla hissedildii iin Trkiye demokrasisi bl-

gede byk ilgi ekmektedir. zellikle slam demokrat bir parti olarakgrlen AK Partinin seimleri kazan p ynetime gelmesi Trkiyeyeynelik ilgiyi artrmtr. AK Parti hkmetinin Arap dnyasna alm

politikalarna nem vermesi bu ilgiyi daha da derinletirmitir. Radika-lizm, slam hareketler, demokrasi ile din ve laiklik tartmalarnn youn

birekilde yaand ama fazla ilerleme salanamayan Ortadouda baa-rl bir demokrasi modeli olarak Trkiye olduka tartlmaktadr. Msr

rneinde ise Mbarekin ok yalanmas ve Uluslararas Atom EnerjiKurumu (UAEK) eski Bakan Muhammed El-Baradeyn 2011de ba-kanlk seimlerinde aday olmak istemesi demokratik dnm ynnde-ki tartmalar ve umutlar artrmtr. Bu srete Trkiyenin demokra-tik dnm Msrda ciddi bir ilgi ve ilham kayna oluturmaktadr.zellikle birok Arap lkesinde kollar olan MKin merkezi Msrdadrve lkede en nemli muhalif grubu oluturmaktadr. Bu durum, slamihareketin demokratik sivil bir harekete dnmesi ve sistemin de byle

bir oluumu kabullenmesi tartmalarnda Trkiyenin demokratik model

olarak alnmas ciddi biimde tartlmaktadr.

Trk d politikasndaki gelimeler Trkiyenin Msrda ve Arap dn-yasndaki imajn yakndan ilgilendirmektedir. Trkiyenin son yllardaOrtadouya ynelik almlar Msr kamuoyunda da ciddi ilgi ekmek-tedir. zellikle Filistin meselesiyle yakndan ilgilenmesi de ciddi takdiruyandrmaktadr. Filistin meselesinin uzun sre ncln yapan Msrnson yllarda bu konuda geri ekilmesi ve bu roln Trkiye tarafndan dol-durulmas konusunda kark grler ortaya kmaktadr. Halk ve baz


42/122

Mart2011


41

aydn kesimlerinde Msr hkmetine ciddi eletiri yneltilirken Trkiyeise takdir toplamaktadr. te yandan, Trkiyenin Bat ve srail ile ili-kileri blgede olumsuz bir faktr olarak karmza kmaktadr. rnein,

AB yelii bu srete kark bir duygu yaratmaktadr. Bu konu hem ilgive takdir, hem de eletirilere yol aabilmektedir. Bu aamada TrkiyeninSuriye, Irak, Krfez lkeleri, Msr ve dier lkelerle yakn iliki kurmayaalmas, byk takdir toplamaktadr.

Son birka ylda Arap dnyasn kasp kavuran Trk dizileri Msrdada byk rabet grmtr. Trk dizileri Arap dnyasndaki Trkiye ima-

jn (bazen birbiriyle elikili biimde) farkl ynlerde etkilemektedir. Biryandan modern yaps ile Trkiyenin gelimi yzn yanstrken, dizi-

lerde Bat

l

yaam tarz

ve serbestliin a

rl

k ta

mas

Arap toplumlar

nagre Trkiyenin biraz fazla Batllam bir lke grlmesine yol amak-tadr. Ancak dizilerdeki tarihsel, doal ve ileri teknoloji grntleri deTrkiyenin gelimi bir lke eklinde alglanmasna katkda bulunmakta-dr. Bu diziler Trkiyenin tannmas konusunda ciddi katk salamaktadr.Bu sayede Arap dnyasndan Trkiyeye gelen turist says artmaktadr.

Gnmz toplumlar, byk oranda radyo, televizyon, internet ve uydugibi medya kaynaklarn kullanmaktadrlar. Kreselleme ile ifade edilendnyann iletiim ve ulam imkanlar ile daha kk ve balantl hale

gelmesi de medya aralarnda Trkiyenin yanstlma biiminin neminiortaya koymaktadr. Bunlarn banda zellikle gazeteler, televizyonlar veinternet gelmektedir. Bu medya kaynaklarnn banda Msr gazeteleri ve

btn Arap dnyas na hitap edenEl-Cezire veEl-Arabiyye gibi televizyonkanallar gelmektedir. Msrda da izlenen bu medya organlarnda Trki-ye hakknda kan haber ve yorumlar ok byk kesimlere ulat iinnemli bir rol oynamaktadr. Tunus ve Msr isyanlarndaEl-Cezire gibitelevizyon kanallarnn yansra Facebookve Twittergibi sosyal medyaolanaklarnn nemi de ok ak ortaya kmtr.

Msr aydnlar ve akademisyenleri benimsedikleri tutumla yaptklaranalizlerle Trkiyenin blgedeki algsn etkilemektedir. Trkiye hakkn-da fikir ve bilgi sahibi kiilerin ilgili konular yanstma biimleri nemkazanmaktadr. Yukarda deindiimiz gibi medya organlar kendileri Tr-kiye ve dier konularda belirli bir tutum yanstabilirler. Ayrca, bu organ-larda grlerine bavurulan aydnlar ve Trkiye uzman akademisyenlerde Trkiye algsnekillendirmektedir. Birok Arap veya Msrl akade-misyen ve uzman Trkiyeyi yakndan izledii gibi, buradaki gelimelere


43/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

42

de sempati ile yaklamaktadr. Kendi lkelerinde de olmasn istedikleriiin Trkiyenin ekonomik ve demokratik gelimesine zellikle byk ilgive takdirle yaklamaktadrlar. Blgeyi bilgilendirecek Trk uzman eksik-

liini Msrl ve Arap akademisyenler doldurmaktadr. Seimler, referan-dum, Davos ve Mavi Marmara olaylarndan sonra Trkiye hakknda gr

bildiren birok uzman Trkiyeye ok olumlu yaklamtr.

Baka lkelerde olduu gibi Trkiyenin Msrdaki alglamasn etki-leyen nemli faktrlerden birisi ders kitaplardr. Ders kitaplar Osmanlve ncesinde Trk toplum ve tarihini ve onun yaklak 400 yl birlikteyaad Msr halkyla ilikilerini yanstmasn bakmndan nem ta-maktadr. Ders kitaplar, eitim tezgahndan geen btn genleri etkiledi-

i iin ou insan iin belki de tek kaynakt

r. zellikle kitap ve dergi gibikaynaklardan zel olarak Trkiyeyi aratrmayan, seyahat etmeyen veyazel ilgi ile aratrma ve okuma yapmayanlar yalnzca okulda rendikleriile kalabilirler. Dolaysyla, ders kitaplar baz kiiler iin tek bilgi kaynaolmas ve ok geni bir toplum kesimini etkilemesi dolaysyla dikkat edil-mesi gereken bir faktrdr.

Trkiye zerine yazlan kitaplar da Trkiye hakknda bilgi vermesi vealgnn olumasnda nemli rol oynamaktadr. Dnrleri, edebiyatlar,akademisyenleri ve entelektelleriyle Msr, Arap dnyasnda arlkl bir

konuma sahiptir. Bu aydnlarn yazd kitaplar yalnzca Msrda deil,btn Arap dnyasnda Trkiye hakknda bilgilenme ve imaj olumasn-da etkilidir. Ayrca, Arap dnyasnda yazlan bir kitabn btn Arap lke-lerinde rahat birekilde anlalmas sayesinde baka yerlerde yazlan veyaynlanan kitaplar da Msrda etkili olabilmektedir. Trkiye hakkndatespit ettiimiz 500 civarnda kitabn ou Msrda yazlmtr. Trkiyehakkndaki tarihsel ve gncel birok konuyu ele alan kitaplar son yllardaolduka artmtr.

Msr tarafndan yaplan ve Trkiyenin imdiye kadar fazla katks-nn olmad bir alan ise Trkoloji almalar, akademik almalar vetezlerdir. Msrda hemen her niversitede Dou dilleri blm iindeTrke retilmektedir. El-Ezher ve Ayn ems niversitelerinde ise Tr-koloji blmleri vardr. retilen Trke ve bu blmlerdeki retim ele-manlarnn Trke ve Trkiye hakknda yapt almalar da Msr iinTrkiyeye alan bir pencere konumundadr. Bu blmlerde Trke ei-timi ok gl deildir ama giderek artan ilgiyle glenmektedir. Trkiye

bu konuda snrl retim yesi destei ile Trke eitimine destek olsa


44/122

Mart2011


43

da henz yeterince gl saylmaz. Yetersiz olmasna ramen bu blmlerTrkiye imajnn olumasnda nemli bir paya sahiptir.

Trkiyenin imajna etki eden akademik almalar ve zellikle ykseklisans ve doktora tezleri Trkoloji blmleri dndaki birok niversite-nin dier blmlerinde almalar srdrmektedir. zellikle son yllardaTrkiye zerine tezler artmaktadr. Siyaset bilimi, edebiyat, iktisat ve tarih

blmlerinde birok ciddi alma yaplm ve yaplmaktadr. Tezler bl-mnde deerlendirdiimiz gibi zellikle Trk-srail ilikileri birok tezekonu olmutur. Son dnemde ise Trk d politikas ve ekonomik gelime-si de birok tez almasyla incelenmitir. Trkiye bu konularda da henzfazla katkya sahip deildir. zellikle Trkiyenin yararna olacak alan-larda akademik almalara maddi ve akademik destek salanmas yararlolacaktr.

Trkiyenin kendi imajnekillendirecek Trkiye kaynakl faktrdaha vardr. Birincisi, Trkiyenin Arap dnyasna ynelik olarak faaliyetegeirdii TRT el-Arabiyye. Arapa haber, elence ve eitici programlaryladaha ok aile program olarak dnlen kanal nemli bir boluu doldur-ma potansiyeline sahiptir. Ancak kanaln faaliyetleri dorudan imaj olu-turmaya ynelik deildir. Trkiyenin imajn olumlu olarak deitiren d

politika konularndan biraz uzak durup elence, dizi ve haber konularna

younlat

iin etkisini lmek pek kolay deildir. Ama Trkiye hakk

n-da bilgilendirerek ciddi bir boluu dolduracan varsayabiliriz.

Trkiyeye ynelik Msrda artan ilgiye ynelik olarak 2010 baha-rnda Kahirede Yunus Emre Trk Kltr Merkezi almtr. Bu merkezzellikle Trke retimine, kltrel faaliyetlere ve Trkiyeyi tantmalmalarna younlamaktadr. Henz balang aamasnda olan mer-keze ilgi olduka yksektir. zellikle son zamanlarda artan Trke ren-me isteine cevap vermeye allmaktadr. Trkiyenin Arap dnyasnaynelik iyi Arapa bilip Trke retebilecek eleman sknts almalar

olumsuz etkilemektedir. Merkez youn talebe tam anlamyla cevap ver-mekten henz uzaktr.

Trkiyenin Msrdaki imajn ve etkisini belki de uzun vadeli olaraketkileyecek bir kurum Kahirede 2009da alan Uluslararas SelahaddinTrk Okuludur. Henz ilk ylnda byk bir ilgi gren okul ou Msr-l 600n zerinde renciye hizmet vermektedir. Okul Msrda yaayanTrklerin de sk sk toplandklar bir mekn olmasnn yannda, Msrl-lar iin Trkiyeye alan bir pencere ya da kpr roln oynamaktadr.


45/122

Mart2011

ORTADOUDATRKY

EALGISI

44

Hem Trkler hem de Msrllar iin ortak/ayr kltrel ve sosyal faaliyetleryaplarak, tantm faaliyetlerine katkda bulunmaktadr. Okulda rencile-rin yannda ebeveynlere de Trke dersleri verilmesi bu etkiyi artracaktr.

zellikle bu okullardan mezun olacak Msrl renciler, uzun vadede ikilke arasnda kpr olacandan kalc bir etki yapacan tahmin etmekzor deildir.

Trkiye imajn dolayl olarak etkileyen dier faktrler, Msrda yasa-yan Trk iadamlar, Trk renci ve akademisyenleridir. Trk iadamlarve onlarn kurduu Trk-Msradamlar Dernei (TMAD) zelliklei evrelerinde Trkiyeyi temsil etmektedirler. Baz sosyal ve kltrelfaaliyetlere verdikleri destek ile de ksmi bir rol oynadklar dnlebi-

lir ama henz potansiyel etkisinin ok alt

nda bir grnt arz etmektedir.Trkiyeden din eitim almak iin gelen renci says 1990larda biniken bugn yz civarndadr. Bu da rencilerin temsil ve tantma etki-sini azaltmaktadr. Msr ile Trkiye arasnda akademik ilikiler neredeyseyok denecek kadar az olduu iin Trkiyeyi temsilen Msrda yaayantannm bir Trk bilimadam yoktur. Ancak Orhan Pamuk ve Yaar Kemalgibi Trk edebiyatnn nemli temsilcilerinin kitaplar Arapaya tercmeedildii gibi Dileri Bakan Ahmet Davutolunun kitaplar da evril-mitir.

Msrdaki Trk Bykelilii de aklamalar, yapt sosyo-kl-trel faaliyetleri ve temaslar ile Msrda Trkiyeyi temsil etmektedir.Ancak geleneksel olarak Trk sefaretinin Batl/Batc yaps, Msr top-lumuyla kaynamasn engellemektedir. Trk hkmetinin son yllardaOrtadouya yapt almlar ve zellikle Filistin sorununa gsterdiiilgiden kaynaklanan byk takdir ve ilgiden Trk Bykelilii de nasibi-ni almaktadr. Ancak Bykeliliin yaklam hkmetin yaklam kadaristekli ve Msr toplumuyla temas edecek scaklkta deildir. Daha ok eli-tist ve Batl bir tutum sergilenmektedir. rnein, Msrdan Trkiyeye

ok ciddi bir turist akn olmaktadr. Bykelilii ise bunu karlayacakeleman sknts ektii gibi, Trkiyeye gelii kolaylatrc bir tutumtaknd da sylenemez. Trkiye, Msr ile vizeleri kaldrmaya alrkenKonsolosluun bunu zorlatrmas da olumlu grlmemektedir.

ounluu Lbnan , Suriye ve rdnde olmak zere Msrda da nem-li sayda Ermeni bulunmaktadr. Osmanl zamanndan bu yana Msr birfaaliyet ss olarak kullanan Ermeniler, kurduklar aratrma merkezininyaynlaryla Trkiye ve Osmanl aleyhinde olumsuz imaj yaymaya devam


46/122

Mart2011


45

etmektedirler. Genel izgileri tamamen Trkiye aleyhinedir ve Ermenisoykrm sylemini devam ettirmek iin abalar devam etmektedir. Buabalar genelde yayn faaliyetlerinde younlamtr. Ermenice kardk-

lar GnlkAriv Gazetesi , haftalk yaynladArapa ekini cretsiz dat-maktadr. Ayrca, Kahire niversitesi bnyesinde Ermeni AratrmalarMerkezi kurulmasn finanse etmilerdir. Yaynladklar birok kitapla da

belli bir etkisi olduunu grmek zor deildir.

ster hkmet yanls olsun ister olmasn ok fazla bir arl olma-masna ramen baz milliyeti aydn ve siyasetiler de Trkiyenin yk-seliinden rahatsz olmaktadrlar. zellikle hkmet yanls milliyeti-ler Ortadouda Msrn rolnn gerilemesinden memnun deildirler.Trkiyenin Msr hkmetine kucaklayc ve dostane tavr yzndenTrkiyeye kar aka muhalefet yerine daha dolayl ve TrkiyeninFilistin davasnda samimi olmad, srail ile ilikilerinin devam ettiive karc olduunu syleyerek kar kmaya almaktadrlar. Msrn

blgedeki lider konumunu Trkiyeye kaybetmesine en ok kzanlar mil-liyetilerin hkmet dndaki Nasrclardr. Abdnnasr dnemindekiTrkiye ile Msr ekimesinin hatrasna dayanarak ve eski gnleri ydederek eletirel bir durum taknmaktadrlar. Ancak, bu tutum dorudanTrkiyenin ykseliine kar olmaktan kaynaklanmaktan ok Mbarekrejimi altnda Msrn liderliini kaybetmesine kar tepkilidirler ve arala-

rnda Trkiyeyi ok takdir eden ve Msrn da Trkiye gibi davranmasnisteyenler de vardr.

Ders Kitaplarnda Trkiye

Msrda ortaretim okullarnda okutulan ders kitaplarnda Osmanlve Trkiye konularnn nasl yanstld daha nce Ekmeleddin hsanolu(1986)19 tarafndan incelenmitir. hsanolu 1912, 1915, 1948, 1959, 1962,1970, 1976 ve 1980 tarihli ders kitaplarn incelemitir. Ben de 2005-2006tarihli ders kitabn inceledim. hsanoluna gre Msrdaki ders kitap-lar Osmanl ynetimini olduka olumsuz grmekteydi. Neredey

Misir Raporu Egypt Report

Documents

Transcript of Misir Raporu Egypt Report