MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA …

Internet adresa na Ministerstvoto za finansii na Republika Makedonijahttp://www.finance.gov.mk/

Internet adresa na Upravata za javni prihodihttp://www.ujp.gov.mk/

Internet adresa na Carinskata uprava na Republika Makedonijahttp://www.customs.gov.mk/

Internet adresa na Makedonskata berza za dolgoro~ni hartii od vrednost http://www.mse.org.mk/

Internet adresa na Komisijata za hartii od vrednosthttp://www.sec.gov.mk/

Internet adresa na Dr`avniot zavod za statistikahttp://www.stat.gov.mk/

Internet adresa na Centralniot registar na Republika Makedonijahttp://www.crm.org.mk/

MINISTERSTVO ZA FINANSIIREPUBLIKA MAKEDONIJA

Skopje, juli/avgust 2007

Juli

/Avg

ust

2007

3

AKTUELNI EKONOMSKI DVI@EWA

Kratkoro~ni ekonomski dvièwa - avgust 2007 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Berzanski pokazateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Depoziti na naselenieto i pretprijatijata kaj bankite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Vkupen nadvore{en i javen dolg na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Aktuelni vesti od Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Vesti od regionot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Pozna~ajni aktivnosti za podobruvawe na funkcioniraweto na javnata administracija . . . . . . . . . . . . . . . .38

STATII

Akademik Taki Fiti - Mehanizmi na optimalna alokacija na resursite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42M-r Len~e Nikolova-Gogova - Eksternata finansiska zadolènost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

STATISTI^KI PODATOCI

Tabela 1: Republika Makedonija - Osnovni makroekonomski indikatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58Tabela 2: Odbrani makroekonomski indikatori vo oddelni tranzicioni ekonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58Tabela 3: Bruto doma{en proizvod (realni stapki na rast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59Tabela 4: Osnovni kratkoro~ni ekonomski trendovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Tabela 5: Bruto doma{en proizvod spored proizvoden metod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Tabela 6: Bruto doma{en proizvod spored rashoden metod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Grafik 1: Bruto doma{en proizvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63Grafik 2: Inflacija (prose~ni stapki vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63Grafik 3: Inflacija (na kraj na godina vo %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Grafik 4: Nadvore{no-trgovska razmena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Tabela 7: Platen bilans na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Tabela 8: Nadvore{no-trgovska razmena po zemji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66Tabela 9: Buxet - Centralna dràvna vlast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Tabela 10: Funkcionalna klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69Grafik 5: Funkcionalna klasifikacija na rashodite 2006 godina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69Tabela 11: Buxet na Republika Makedonija (Centralen buxet i buxeti na fondovi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Tabela 12: Fond za penzisko i invalidsko osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Tabela 13: Fond za zdravstveno osiguruvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73Tabela 14: Agencija za vrabotuvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74Tabela 15: Fond za magistralni i regionalni pati{ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75Tabela 16: Nadvore{en dolg na Republika Makedonija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Tabela 17: Makedonska berza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Kreditni linii za mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82Drugi proekti za poddr{ka na mali i sredni pretprijatija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

SODR@INA

Se bliì krajot na 2007 godina, no i pokraj toa,vo Vladata kontinuirano rabotime so cel sozdavawe podobra biznis klima, povisok ekonom-ski rast i ìvoten standard na gra|anite naRepublika Makedonija. Vo momentot, voMinisterstvoto za finansii, pokraj brojniteaktivnosti, sme fokusirani na izmeni na buxet-skiot proces, so cel pokvalitetno i pocelishodnoupravuvawe so javnite pari.

Namera na Vladata na Republika Makedonija e vokontinuitet da vodi disciplinirana fiskalnapolitika, so stavawe akcent na pogolemo ispolnuvawena kapitalnite investicii, a vo soglasnost so kriteriumite od Mastriht, zaradi potrebata od pribliùvawe na politikite kon standardite na EU.

Kako reformi {to se sproveduvaat i }e seintenziviraat vo ovoj segment se reformite nabuxetskiot proces izrazeni preku:

! Zgolemuvawe na fiskalna odgovornost,ot~etnost i transparentnost;

! Unapreduvawe na buxetskiot proces, soponatamo{no podobruvawe na buxetskoto planirawe i izvr{uvawe;

! Podobro planirawe i iskoristuvawe na kapitalnite rashodi;

! Celosno usoglasuvawe na definiciite inivna konzistentnost so po{iroko me|unarodnoprifateni metodologii za fiskalno planirawe iizvestuvawe (prifa}awe na ESA 95);

! Podobra koordinacija me|u centralnata ilokalnata vlast.

Osnovnite pri~ini za izmenite i dopolnuvawana Zakonot za buxetite proizlegoa od potrebataza ponatamo{no usoglasuvawe na zakonskata regulativa od oblasta na buxetskoto rabotewe soregulativite na Evropskata unija koi ja reguliraatspomenatata materija. Postojniot Zakon za buxetite e baziran na pove}e osnovni celi ina~ela na upravuvawe so buxetot, no preostanuvaobvrskata za primena na site na~ela na koi se zasnovani buxetite na zemjite ~lenki, odnosnozemjite kandidati za ~lenstvo vo Evropskataunija. Za taa cel, so predloènite izmeni idopolnuvawa na Zakonot za buxetite vo celost seopfa}aat celite i na~elata na sovremeniot buxet.So predlog izmenite i dopolnuvawa na Zakonot zabuxetite, isto taka, se definira soodvetna terminologija i se utvrduvaat postapki so koiZakonot za buxetite stanuva instrument koj ovozmoùva pove}egodi{no buxetirawe, odnosnodosledna realizacija na razvojnata cel na buxetot.

5

POÎTUVANI,

Sni

mil

: Mil

an S

TRE

ZOV

SK

I

Definiraweto na odredbite so koi se regulira planiraweto i izvr{uvaweto na buxetite, e izvr{eno soglasno Regulativata (EZ,Evroatom) br.1605/2002 i 1995/2006 na Sovetot zafinansiskata regulativa, primenliva na op{tiotBuxet na Evropskite zaednici, so {to e dadenazakonska ramka za primena na osnovnite na~elapri izvr{uvawe na buxetite (seopfatnost, specifi~nost, buxetska ramnoteà, ekonomi~nost,efikasnost, efektivnost, transparentnost i sigurnofinansisko upravuvawe), odnosno, na~elata na koise zasnovani buxetite na zemjite ~lenki i zemjitekandidati za ~lenstvo vo Evropskata unija.

Voedno, so izmenite i dopolnuvawata naZakonot za buxetite se predlaga i sovremenapostapka za upravuvawe so buxetskite sredstva, sokoja za prvpat na buxetskite korisnici im se davamo`nost odobrenite sredstva vo programite ipotprogramite na razvojniot del na buxetot votekovnata godina, dokolku nema da se iskoristatvo tekot na fiskalnata godina, da moàt da giprenesuvaat vo iznos od 50% kako odobreni sredstva za narednata fiskalna godina. Vakvatamerka }e ovozmoì zgolemeno tro{ewe na Javniterashodi, a osobeno vo delot na kapitalnite investicii, kade vo 2007 godina zabeleùvamenezadovolitelni rezultati.

So Zakonot se predlaga i izmena vo sodrìnatana Buxetot na Republika Makedonija, koj }e sodrì:op{t, poseben i razvoen del. Vo razvojniot del naBuxetot }e bidat prikaàni srednoro~ni planoviza programite na buxetskite korisnici, namenetiza razvojni investicii, odobreni od Vladata naRepublika Makedonija.

So Zakonot se voveduvaat i izmeni vo buxetskiot proces, odnosno vo fazite na podgotovka i usoglasuvawe na predlog buxetot. Voprocesot na podgotovka na buxetot se voveduvanova faza-podgotvuvawe na planovi na programiza razvoj, koi pretstavuvaat srednoro~en prikazna programi koi se nameneti za razvojni investicii i koi gi izgotvuvaat buxetskite korisnici na izvr{nata vlast i fondovite.Buxetskite korisnici na izvr{nata vlast podobivaweto na Cirkularot, pristapuvaat kon podgotovka na predlog plan na programi za razvoj iistiot go dostavuvaat do Vladata na Republika

Makedonija. Vladata na Republika Makedonijaodlu~uva po predlozite na planovite na programiza razvoj na buxetskite korisnici na izvr{natavlast i fondovite, vo soglasnost so nejzinitestrate{ki prioriteti i izgotvuva lista naodobreni planovi na programi za razvoj, koja jadostavuva do site buxetski korisnici naizvr{nata vlast i fondovite. Odobreniot plan naprogrami za razvoj, buxetskite korisnici naizvr{nata vlast i fondovite go dostavuvaat kakosostaven del na predlogot na buxetskoto barawedo Ministerstvoto za finansii.

Novina koja se voveduva so predloèniteizmeni i dopolnuvawa pretstavuva i postapkata napregovarawe/usoglasuvawe na buxetskoto barawepome|u rakovoditelot na buxetskiot korisnik iMinisterstvoto za finansii, kako i obvrskata naministerot za finansii pri dostavuvaweto naPredlog buxetot na Republika Makedonija da jaizvesti Vladata na Republika Makedonija za neusoglasenite buxetski barawa.

Navedenoto dopolnuvawe e zakonsko normirawena dosega{nata praksa, za izvr{uvaweto naBuxetot na Republika Makedonija da se donesuvaposeben zakon. Vo odredbite so koi se reguliranifunkciite na Trezorot, napraveni se dopolnuvawaso koi se pro{iruva opfatnosta na nadle`nostitena Trezorot i toa vo nasoka na sozdavawe nazakonski osnov za: zadolùvawe na smetki voramki na trezorska glavna kniga, vrz osnova nadogovorni ovlastuvawa i vo slu~aj na ispravka nagre{ka od strana na trezorot, za upravuvawe solikvidnosta na smetkite vo ramki na trezorskataglavna kniga, kako i zapirawe so izvr{uvawe naodredeni pla}awa na buxetskite korisnici iedinki korisnici na centralnata vlast, vo slu~ajna konstatirani naru{uvawa na finansiskatadisciplina i vo uslovi na naru{uvawe na proektiranata likvidnost na Trezorskata smetka.Ovie dopolnuvawa se izvr{eni kako rezultat nasogleduvawata vo dosega{nata praksa od osnovaweto na Trezorot (2002 godina) i tie se socel da ovozmoàt pogolema efikasnost naistiot.

Vakvite izmeni vo buxetskiot proces, definitivno }e pridonesat za pokvalitetnoupravuvawe so javnite pari.

6

Va{ Minister,D-r Trajko Slaveski

7

AKTUELNI EKONOMSKIDVI@EWA

! Porast na industriskoto proizvodstvo za perio-dot januari-avgust 2007 od 2,5% vo odnos na isti-ot period od prethodnata godina

! Porast na tro{ocite na ìvot za periodot janua-ri-avgust 2007 godina od 1,1% vo odnos na istiotperiod od prethodnata godina

! Zgolemuvawe na fizi~kiot obem na izvozot za14,8%, a vo dolarska vrednost za 41,8%; Zgole-muvawe na koli~inskiot uvoz na stoki od 20,4%,a vrednosno od 27,5%

! Namaluvawe na vkupniot javen dolg na Republi-ka Makedonija na krajot na avgust za 13,4% voodnos na 2006 godina

! Suficit na Centralniot Buxet od 9.207 milionidenari (2,8% od BDP) vo periodot januari-av-gust 2007 godina

! Silen rast na depozitniot potencijal na banki-te na godi{na osnova od 33,2%, pridruèn sorast na kreditite na privatniot sektor od 38,3%

! Silen porast (25,5%) na brojot na novoregistri-rani rabotni dogovori vo odnos na istiot peri-od od minatata godina

1. REALEN SEKTOR

1.1. Kumulativniot indeks na industriskotoproizvodstvo za periodot januari-avgust 2007,vo odnos na istiot period od prethodnata godi-na, zabeleà porast od 2,5%.

Pritoa, vo avgust 2007 godina, indeksot na in-dustriskoto proizvodstvo e zgolemen za 1,0% voodnos na avgust 2006 godina, i za 1,1% sporedenoso prethodniot mesec.

Analizirano po sektori, kumulativniot rast naindustriskoto proizvodstvo vo analiziraniot pe-riod se dolì na zgolemenoto proizvodstvo vo sek-torot Vadewe rudi i kamen od 17,7% i rastot naPrerabotuva~kata industrija od 4,3%. Sepak, i pok-raj silniot rast vo ovie dva sektori, namalenotoproizvodstvo vo sektorot Snabduvawe so elektri~-na energija, gas i voda od 14,4% na godi{no nivo, ne-gativno vlijae vrz celokupniot indeks na indus-trisko proizvodstvo. Vo ramki na Prerabotuva~kata

8

KRATKORO^NI EKONOMSKI DVI@EWAavgust 2007

130,0

120,0

110,0

100,0

90,0

80,0

70,0

Indeksi na industrisko proizvodstvo(veri`ni indeksi)

Izvor: Dràven zavod za statistika

VIII IX X XI XII I/07 II III IV V VI VII VIII

industrija, koja ima najgolemo u~estvo vo vkupniotindeks (83,94%), glavni nositeli na rastot se pro-izvodstvoto na prehranbeni proizvodi i pijalaciso rast od 7,0%, naftenata industrija so rast od4,1%, proizvodstvoto na osnovni metali so rast od40,5%, kako i proizvodstvoto na ma{ini i uredi,nespomnati na drugo mesto so 46,6%.

1.2. Kumulativniot indeks na tro{oci naìvot za periodot januari-avgust 2007, vo odnosna istiot period od prethodnata godina, zabe-leà porast od 1,1%.

Vo avgust 2007 godina, tro{ocite na ìvot za-beleàa porast od 2,2% na godi{na osnova (vo od-nos na istiot mesec od prethodnata godina), dode-ka mese~niot porast iznesuva 0,6%.

Vrednosta na potro{uva~kata ko{nica za is-hrana i pijaloci za edno ~etiri~leno doma}instvoza mesec avgust 2007 godina, presmetana vrz osno-va na cenite na malo, iznesuva 10.432 denari i voodnos na prethodniot mesec e povisoka za 1,5%.

Indeksot na cenite na malo vo avgust 2007 go-dina, vo odnos na prethodniot mesec, e povisok zasamo 0,4%, dodeka na godi{na osnova (vo odnos naistiot mesec od prethodnata godina) zabeleàzgolemuvawe od 2,6%. Porast na indeksot na ceni-te na malo vo avgust 2007 godina, vo odnos na isti-ot mesec lani e zabeleàn vo grupata zemjodelskiproizvodi za 9,7%, industriski proizvodi za3,3%, neprehranbeni industriski proizvodi za3,8%, prehranbeni proizvodi za 3,8% i industris-ko-prehranbeni proizvodi za 2,3%.

1.3. Vo avgust 2007 godina, dvièwata nasvetskite stokovi berzi bea stabilni, bez pogo-lemi potresi, osobeno kaj proizvodite koi sevo na{iot fokus na interes, osven nikelot.

Pritoa, cenite na najzna~ajnite proizvodiglavno zabeleàa zgolemuvawe ili go zadràa is-toto cenovno nivo. Rast na berzanskite ceni eevidentiran kaj jagne{koto meso i olovoto.

Po nekolku mese~en rast, cenata na nikelot voavgust 2007 godina zabeleà namaluvawe od 17,2%i dostigna vrednost od 27,652 SAD dolari za edenmetri~ki ton.

2. NADVORE[EN SEKTOR

2.1. Vo periodot januari-avgust 2007 godinavkupnata nadvore{no-trgovska razmena, vo do-larska vrednost, zabeleà visok porast od 33%

9

Tro{oci na ìvot



4,54,03,53,02,52,01,51,00,50,0

-0,5-1,0

m/m-12 m/m-1

55000

50000

45000

40000

35000

30000

25000

20000

15000

Nikel (USD/mt)

Izvor: Svetska banka


vo odnos na istiot period minatata godina.Pritoa, fizi~kiot obem na izvozot e zgolemen za14,8%, a negovata vrednost dostigna 2.105,5 mi-lioni dolari, {to pretstavuva porast od 41,8%.Zgolemuvaweto na koli~inskiot uvoz na stoki iz-nesuva 20,4%, a negovata vrednost ostvari iznosod 3.027,2 milioni dolari, ili porast od 27,5%.Pri vakvi dvièwa, deficitot vo razmenata, ost-varen vo ovoj period zabeleà porast od 3,7% voodnos na istiot ostvaren do krajot na avgust 2006godina.

Pogolemiot izvoz ostvaren vo osumte meseci odovaa godina, pred se e rezultat na zgolemeniot iz-voz na èlezo i ~elik (stapka od 120%), obleka(17%), ovo{je i zelen~uk (24%), metalna ruda imetalni otpadoci (73%), pijaloci (23%), izrabot-ka od nemetalni minerali (58%), obuvki (55%), iz-rabotki od metal (56%) itn.

2.2. Glavni grupi proizvodi (spored SMTK)so najgolemo u~estvo vo izvozot vo osumte mese-ci se: èlezo i ~elik so 41,5%, obleka 18,2%,pijaloci i tutun 6%, nafta i proizvodi od naf-ta 4,2%, ovo{je i zelen~uk 3,8%, metalna ruda imetalni otpadoci 3,6%. Ovie {est grupi proiz-vodi so~inuvaat okolu 77% od vkupniot izvoz nadràvata.

Najgolem del od uvozot na stoki vo avgust ovaagodina otpa|a na: èlezo i ~elik (47,6 mil. dola-ri), nafta i proizvodi od nafta (44,2 mil. dola-ri), tekstilni prediva i sli~no (24,8 mil. dolari),metalna ruda i metalni otpadoci (15,5 mil. dola-ri), drumski vozila (13,5 mil. dolari) itn.

2.3. Vo periodot januari-avgust 2007 godina,okolu 67% od vkupno izvezenite stoki se plasi-rani na pazarot na Evropskata Unija (EU27), a50% od vkupno uvezenite stoki vo RepublikaMakedonija se so poteklo od ovaa integracija.Izvozot vo Evropskata Unija e pogolem za 57%, auvozot e zgolemen za 20% vo odnos na istiot pe-riod od 2006 godina. Vo analiziraniot period,januari-avgust 2007 godina, okolu 80% od trgov-

skiot deficit na zemjata e ostvaren vo trgovskatarazmena so Rusija, Kina, Polska, Turcija i Indone-zija.

2.4. Spored valutnata struktura, vo peri-odot januari-avgust 2007 godina, izvozot vo evrabeleì zgolemuvawe za 187 milioni evra (21%), adelot od izvozot realiziran na "dolarskiot pa-zar# beleì zna~itelno zgolemuvawe za 281 mi-lioni dolari (78%).

2.5. Nadvore{niot dolg na Republika Make-donija na krajot na avgust 2007 godina iznesuva-{e 2.271 milioni dolari i, vo sporedba so kra-jot na 2006 godina, e namalen za 76 milioni do-lari, {to se dolì na pogolemiot iznos na ot-platata na dolgot vo odnos na koristenitesredstva.

10

Izvoz na pova`ni proizvodi po SMTK (vo %)


0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

@elezo i ~elik

Obleka

Pijaloci i tutun

Nafta i proiz. od nafta

Ovo{je i zelen~uk

Metalna ruda imetalni otpadoci

41.5

18.2

6.0

4.2

3.8

3.6

Nadvore{no - trgovska razmena vo RM(vo milioni dolari)


500

400

300

200

100

0

-100

-200

-300Izvoz Uvoz Deficit


Od aspekt na dol`nici, nadvore{niot dolg najavniot sektor iznesuva 1.379 milioni dolari, i vosporedba so sostojbata vo 2006 godina e namalen za228 milioni dolari, kako rezultat na predvreme-nata otplata na dolgot kon multilateralni i bi-lateralni kreditori. Vo ramkite na dolgot vo jav-niot sektor, namaluvawe vo odnos na 2006 godina ezabeleàno kaj dolgot na Centralnata Vlada ijavnite fondovi, dodeka kaj javnite pretprijatija ezgolemen. Nadvore{niot dolg vo privatniot sek-tor iznesuva 893 milioni dolari i vo sporedba so2006 godina e zgolemen za 153 milioni dolari, ka-ko rezultat na zgolemuvaweto na dolgot vo neban-karskiot privaten sektor i privatnite banki.

2.6. Za prvite osum meseci od ovaa godina,povle~eni se sredstva vo iznos od 278 milionidolari, od koi 218 milion dolari vo privat-niot sektor.

Vo ovoj period sklu~eni se novi krediti voiznos od 298 milioni dolari, od koi 265 milionidolari vo privatniot sektor. Redovnoto servisi-rawe na obvrskite prodolùva i ponatamu, pri{to za prvite osum meseci od 2007 godina, servi-sirani se 466 milioni dolari, od koi 419,8 milio-ni dolari glavnica.

2.7. Vkupniot javen dolg na Republika Make-donija presmetan vrz osnova na Zakonot za javendolg, na krajot na avgust iznesuva{e 2.071 mi-lioni dolari i vo odnos na 2006 godina e nama-len za 13,4%.

Nadvore{niot javen dolg beleì kontinuiranonamaluvawe, i na krajot na avgust ovaa godina enamalen za 17,2%, dodeka vnatre{niot javen dolgbeleì zgolemuvawe od 3,6% vo sporedba so kra-jot na 2006 godina.

2.8. Sostojbata na kratkoro~niot dolg nakrajot na avgust 2007 godina iznesuva{e 176,3milioni dolari i vo celost se odnesuva na pri-vatniot sektor, i toa po osnov na finansiskikrediti.

3. FISKALEN SEKTOR

3.1. Vo periodot januari - avgust 2007 godina,vkupnite prihodi na Centralniot buxet iznesu-vaat 49.687 milioni denari (14,9% od BDP), {topretstavuva zgolemuvawe od 22,9% vo odnos naistiot period od minatata godina. Vakvoto zgo-lemuvawe na prihodite se dolì na zgolemenata

11

valuta 000 tizvoz vovaluta

prose~enkurs na

denarot voodnos navalutite

izvoz vo denaristruk-tura vo

%

izvoz vovaluta

prose~enkurs na

denarot voodnos navalutite

izvoz vo denaristruk-tura vo

%

apsolutnapromena vo

valutnavrednost

relativnapromena vo

valutnavrednost

(vo %)

NADVORE[NO - TRGOVSKA RAZMENA na Republika Makedonija(po valuti)

EUR 1.488 892.622.903 61,1915 54.620.934.369 74,7 1.746 1.080.621.548 61,1766 66.108.752.193 68,7 187.998.645 21,1USD 494 362.282.020 49,3786 17.888.978.953 24,5 530 643.711.070 45,7235 29.432.723.109 30,6 281.429.050 77,7

EUR+USD 1.982 72.509.913.322 99,2 2.276 95.541.475.303 99,3Vk. izvoz 1.986 73.099.362.856 100,0 2.280 96.186.409.446 100,0 31,6

izvoz

000 t

I-VIII 2006 I-VIII 2007

Izvor: Dràven zavod za statistika i NBRM

Nadvore{en dolg (vo SAD dolari)

Izvor: Narodna banka na RM


2350

2300

2250

2200

2150

2100

49

48

47

46

45

44

43

42

naplata na dano~nite prihodi, no i na nedano~-nite prihodi poradi uplatata na dividendataod Telekom za 2005 godina (2.873 milioni de-nari).

Dano~nite prihodi vo ovoj period se realizi-rani vo iznos od 44.239 milioni denari, {to pret-stavuva zgolemuvawe od 16,7% vo odnos na perio-dot januari-avgust minatata godina.

U~estvoto na DDV vo vkupnite dano~ni prihodivo osumte meseci od 2007 godina iznesuva 48,6%, ana akcizite 18,5%, pri {to, od ovie dva danoci seostvareni prihodi od 29.707 milioni denari (8,9%od BDP).

Gledano po oddelni kategorii, prihodite odDDV zabele`aa porast od 22,8%, akcizite od12,8%, danokot na dobivka od 24,3% (i pokraj na-malenata dano~na stapka), prihodite od carina sezgolemeni za 7,9%, dodeka prihodite od personal-niot danok se namalija za nezna~itelni 1,2% spo-redeno so istiot period lani, kako rezultat nanamalenata i unificirana dano~na stapka. Neda-no~nite prihodi se zgolemeni za 2,6 pati, glavnoporadi sredstvata od dividendata na Telekom.

3.2. Vo prvite osum meseci od 2007 godina,vkupnite rashodi na Centralniot buxet iznesu-vaa 40.480 milioni denari (12,1% od BDP), {to epove}e za 2,2% vo odnos na istiot period od2006 godina.

Najgolemi rashodni stavki se transferite(16.146 milioni denari) i platite i nadomestoci-te (15.210 milioni denari). Vo vkupnite rashodi naCentralniot buxet, rashodite za plati i nadomes-toci vo ovoj period u~estvuvaat so 37,6% i, vo od-nos na istiot period lani, tie se zgolemeni za4,3%.

Rashodite za stoki i uslugi se izvr{eni vo iz-nos od 4.869 milioni denari, odnosno imaat pogole-mo ostvaruvawe vo sporedba so 2006 godina za 2,3%.

Vo delot na transferite, vo ovoj period se pot-ro{eni 8,2% pove}e sredstva sporedeno so 2006godina i pretstavuvaat najgolema rashodna stavka.

Transferite kon Fondot za penzisko i invalidskoosiguruvawe se izvr{eni vo iznos od 6.758 milio-ni denari ili za 966 milioni denari pove}e(16,7% zgolemuvawe). Kamatite se realizirani voiznos od 1.543 milioni denari, {to e pomalku za8,0%.

Vo analiziraniot period sredstvata za kapi-talni rashodi iznesuvaat 2.712 milioni denari,{to e namaluvawe za 17,5% vo sporedba so istiotperiod 2006 godina i pretstavuva samo 26,3% odgodi{niot plan.

3.3. Ottuka vo periodot januari-avgust 2007godina ostvaren e suficit na Centralniot Bu-xet od 9.207 milioni denari (2,8% od BDP), do-deka suficitot na konsolidiraniot buxet izne-suva 9.870 milioni denari (3,0% od BDP).

4. MONETAREN SEKTOR

4.1. Vo avgust 2007 godina, primarnite pariiznesuvaa 33.299 milioni denari i na mese~nonivo se namaleni za 9,4%, kako rezultat na na-malenata pobaruva~ka za gotovi pari, dodeka nagodi{no nivo zabele`aa porast od 22,1%.

Od aspekt na likvidnost, deviznite transak-cii na NBRM (realiziran neto - otkup na devizi nadevizniot pazar), pretstavuvaa kreirawe na

12

22.000

18.000

14.000

10.000

6.000

2.000

-2.000

-6.000

-10.000

-14.000

-18.000

Izvor: Ministerstvo za finansii

Oddelni kategorii na prihodi i rashodi

VIII - 2006 VIII - 2007

Danok nadobivka

DDV

Carini

Transferi

Personalendanok

Kapitalnirashodi

Kamata

Stoki iuslugi

Akcizi

Plati

likvidnost, a preku blagajni~kite zapisi se vr{e-{e povlekuvawe na likvidnost.

Vo avgust 2007 godina, prose~nata kamatnastapka na blagajni~kite zapisi, iznesuva{e 5,11%,odnosno mese~no namaluvawe za 0,02 procentnipoeni, dodeka prose~nite mese~ni ponderiranikamatni stapki na dràvnite zapisi so ro~nost odtri i {est meseci iznesuvaa 5,41% i 5,54%, sood-vetno, i zabeleàa nezna~itelno namaluvawe voodnos na juli, odnosno (0,03% i 0,02%, soodvetno).

4.2. Pobaruva~kata na gotovite pari vo optekzabeleà godi{en porast od 10,5%, a vo odnosna prethodniot mesec se namali za 1,8%.

Monetarniot agregat M1 na godi{na osnovazabeleà porast od 22,4%, {to vo celost se dolìna zgolemenata pobaruva~ka na gotovi pari.Vakvite dvièwa, kako i intenzivniot porast navkupnite depoziti, rezultiraa so godi{en porastkaj po{irokite monetarni agregati M2 i M4 od29,3% i 30,5%, soodvetno.

4.3. I ponatamu prodolùva raste~kiottrend na vkupniot depoziten potencijal, takavkupniot depoziten potencijal na komercijal-nite banki vo avgust 2007 godina na godi{na os-nova zabeleà porast od 33,2%. Kreditite naprivatniot sektor zabeleàa godi{en porast od38,3%, pri {to od aspekt na valutata, pridonesotna denarskite krediti i ponatamu ja zadrùva do-minantnata pozicija vo porastot na kreditnataaktivnost na bankite.

4.4. Vo kamatnata politika na komercijal-nite banki i vo avgust ne bea zabeleàni nekoipozna~ajni promeni. Imeno, prose~nite ponderi-rani kamatni stapki na denarskite krediti izne-suvaa 10,1%, odnosno namaluvawe za 0,6 procentnipoeni vo odnos na krajot na 2006 godina, a kamat-nite stapki na deviznite krediti iznesuvaa 8,5%,pri {to go zadràa nivoto od dekemvri 2006 godi-na. Prose~nite pasivni kamatni stapki na denar-

skite depoziti iznesuvaa 5,0%, {to vo odnos nadekemvri 2006 godina pretstavuva porast od 0,6procentni poeni, dodeka kamatnite stapki na de-viznite depoziti iznesuvaa 1,9%, odnosno, porastod 0,1 procenten poen vo sporedba so krajot na2006 godina.

4.5. Realiziraniot neto otkup na deviznisredstva od strana na NBRM pridonese za nata-mo{en porast na bruto deviznite rezervi. Nakrajot na avgust 2007 godina tie dostignaa nivood 2.021,6 milioni dolari, odnosno vo spored-ba so dekemvri 2006 godina se zgolemeni za 156milioni dolari.

Vo tekot na avgust 2007 godina, pri interven-ciite na devizniot pazar, NBRM prodade 7,1 mi-lioni dolari i otkupi 58,4 milioni dolari, so {toneto efektot be{e otkupeni 51,3 milioni dolari.

5. SOCIJALEN SEKTOR

5.1. Vo period januari-avgust 2007 godina, voAgencijata za vrabotuvawe na Republika Make-donija registrirani se vkupno 118.076 zasnova-ni novi rabotni odnosi (neopredeleno vreme,opredeleno i sezonski).

5.2. Vo avgust 2007 godina brojot na nevrabo-tenite lica iznesuva 361.840, {to sporedeno so

13

Izvor: Narodna banka na RM

Bruto devizni rezervi(milioni SAD dolari)

2.100

1.900

1.700

1.500

1.300

1.100

900

700

500VIII X XII II IV VI VIII

2006 2007

juli 2007 godina pretstavuva namaluvawe za0,69%. Od niv 76.001 (21%) evidentirani nevrabo-teni lica se izjasnile deka se prijavuvaat samo zaostvaruvawe na pravoto na zdravstveno osiguru-vawe, a ostanatite aktivno baraat rabota. Vo od-nos na istiot mesec od minatata godina, brojot nanevrabotenite lica e zgolemen za 40.893 ili12,7%. Najgolem procent od nevrabotenite, odnos-no 67,1% se od urbani sredini (gradsko nasele-nie), a 58,5% se ma`i.

Vo odnos na obrazovnata struktura, nema pogo-lemi promeni, {to zna~i deka 51,6% od nevrabo-tenite se nekvalifikuvani ili polukvalifiku-vani, 24,7% so sredno stru~no obrazovanie, 16,6%se kvalifikuvani i visoko kvalifikuvani rabot-nici, a onie so vi{o i visoko obrazovanie u~est-vuvaat so 7%.

Prilivot na lica vo registarot na Agencijataza vrabotuvawe vo avgust 2007 godina iznesuva7.166 lica, dodeka kako odliv na lica od Agenci-jata se registrirani 9.677 lica (35,4% od odlivotse odnesuva na novi zasnovani rabotni odnosi, do-deka 64,6% se odnesuva na bri{ewe od evidenci-jata po zakonski osnovi).

5.3. Vo avgust 2007 godina, vo Fondot za pen-zisko i invalidsko osiguruvawe se evidentirani270.308 penzioneri, {to e skoro na istoto nivokako prethodniot mesec, a sporedbeno so avgustlani pretstavuva porast od samo 1%. Za isplata napenzii, vo ovoj mesec se potro{eni 2.087,4 milionidenari, {to pretstavuva 0,63% od BDP.

Vo avgust 2007 godina, vrednosta na prose~natapenzija iznesuva{e 7.834 denari, {to na godi{nonivo pretstavuva porast od 2%. Soodnosot na pro-se~nata penzija so prose~nata isplatena neto platavo juli 2007 godina (posleden raspolo`liv poda-tok) iznesuva 54,2%. Ovoj soodnos pome|u prose~na-ta penzija i prose~nata plata bele`i pad od 0,25procentni poeni sporedeno so prethodniot mesec.

5.4. Brojot na korisnici na socijalna pomo{vo juni (posledni raspolo`livi podatoci) na

mese~na osnova e zgolemen za 4,1%. Imeno, zaisplata na socijalna pomo{ se potro{eni 141,1milioni denari za 62.576 doma}instva. Pritoa,ovoj broj na godi{na osnova e namalen za 1.826doma}instva, ili 2,8%. Za pomo{ po osnov na tu|anega, vo juni se potro{eni 67,4 milioni denari za19.284 lica. Kako korisnici na postojana pari~napomo{, vo ovoj mesec se registirani 5.101 lice i za

14

272

271

270

269

268

267

266

Vkupen broj na penzioneri (vo iljadi)

Izvor: Fond na penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija


70

68

66

64

62

60

58

Korisnici na socijalna pomo{

Izvor: Ministerstvo za trud i socijalna politika

VI VII VIII IX X XI XII I/07 II III IV V VI

( vo

000)

Pregled na novite vrabotuvawa

Izvor: Agencija za vrabotuvawe


6000

5000

4000

3000

2000

1000

0

18000

15000

12000

9000

6000

3000

Novovraboteni od evidencija Novovraboteni vkupno

niv se potro{eni 16,5 milioni denari, dodekazdravstvena za{tita koristat 5.004 lica (lica koine koristat za{tita po drugi osnovi).

5.5. Kumulativno, vo periodot januari-juli2007 godina (posledni raspolo`ivi podatoci)sporedeno so istiot period od 2006 godina,zabele`an e porast na prose~nata nominalna irealna neto plata za 6,1% odnosno 5,2%. Vo juli2007 godina prose~nata mese~na neto-plata povraboten iznesuva{e 14.300 denari, {to na mese~-na osnova pretstavuva nominalen rast od 0,4%,dodeka pak na godi{na osnova rastot iznesuva6,5%. Procentot na nevraboteni koi ne primile

plata vo mesec juni se namali na 11,9%, i pretsta-vuva pad od 2,2 procentni poeni vo odnos na juniprethodnata godina.

15

1) Sporedbata se vr{i so prose~nata plata od prethodniot mesec, bidej}i podatocite za plati se objavuvaat so eden mesec zadocnuvawe.

Prose~ni neto-plati (godi{ni promeni, %)


VII VIII IX X XI XII I/07 II III IV V VI VII

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

Nominalni plati Realni plati

Po sumiraweto na polugodi{nite rezultati ost-vareni na Berzata, zaklu~okot e deka prometot naMakedonskata berza na hartii od vrednost, spore-den so istiot {estmese~en period lani, e zgolemenza pove}e od tri pati. Taka, negativniot trend {tobe{e evidentiran vo juni poleka se amortizira.

Po~etokot na vtoroto polugodie vetuva profi-tabilni denovi, razdviùvawe na Berzata iporast za prometot na Berzata. Razdviènosta naberzanskiot pazar se dolì i na zgolemeniot brojna zainteresirani od dvete strani na berzanskototrguvaweto, a se formiraa i tri novi brokerskiku}i-~lenki na Makedonskata berza na hartii odvrednost.

Nagorniot trend i dostignuvaweto na novi re-kordi vo trguvaweto vo prvoto polugodie na 2007 sezabeleùva i kaj cenite na akciite i vo vkupniotpromet. Makedonskite kompanii, pak prikaàamnogu podobri finansiski rezultati za prvoto{estmese~ie vo sporedba so istiot period vo 2006godina.

Taka, spored Polugodi{niot izve{taj na Berza-ta, najgolem promet od 11,3 milijardi denari e ost-varen preku blok transakcii. Od proda`bata na dr-àvniot kapital bil realiziran promet od 6,2 mi-lijardi denari, dodeka preku klasi~noto trguvawebile svrteni 4,5 milijardi denari.

Rejting agencijata Fitch, vo avgust go objavi kre-ditniot rejting na Makedonija. Spored ocenkata naovaa rejting agencija Republika Makedonija ima po-dobren dolgoro~en krediten rejting i toa od "BB+rejting so stabilen izgled# vo "BB+ rejting so pozi-tiven izgled#. Ova e pozitivno i od aspekt na ber-zanskoto trguvawe bidej}i podobreniot kreditenrejting }e pridonese za privlekuvaweto na stran-skite investitori vo na{ata zemja i pozitivni dvi-èwa na berzanskite pokazateli.

Na Makedonskata berza na hartii od vrednostvo juli 2007 godina se zabeleùvaat dvièwa vorazli~na nasoka od nedela vo nedela. Taka, vo pr-vata i vtorata nedela, prometot na Berzata beleì

visok porast. Vo tretata nedela prometot se soo-~uva so golemo opa|awe, za poslednata nedela odovoj mesec da se odbeleì so blag porast na istiot.

Prvata polovina od avgust 2007 godina se ka-rakterizira so golema razdviènost na Makedon-skata berza na hartii od vrednost. Prometot, MBI-10 i cenite na akciite beleàt nagoren trend, nosepak vo vtorata polovina na mesecot ovaa eufori-ja splasna i sostojbata na Berzata se stabilizira,pa duri zapo~nuva i nadolen trend na cenite na ak-ciite. Sepak, krajot na ovoj mesec go odbeleì po-rast na MBI-10, koga toj dostigna rekordna vred-nost od 10.057,77 denari.

Vo avgust 2007 godina, prometot na Makedonska-ta berza za hartii od vrednost ostvaren po pat naklasi~no trguvawe iznesuva 3.184 milioni denari,{to vsu{nost pretstavuva porast od 101,16% vo od-nos na juli. Za ilustracija, prometot ostvaren prekuklasi~noto trguvawe vo juli 2007 godina beleìmese~en porast od samo 3,34% vo odnos na juni i iz-nesuva 1.583 milioni denari.

Analizata na prometot realiziran preku kla-si~noto trguvawe vo avgust 2007 godina, otkrivadeka toj se dolì na zna~ajno zgolemenoto trguvaweso akciite. Prometot ostvaren preku klasi~no trgu-vawe so akcii vo avgust 2007 godina e zgolemen zaduri 110,21% vo odnos na juli i iznesuva 3.126 mi-lioni denari.

Prometot ostvaren preku blok transakciite naBerzata vo avgust 2007 godina iznesuva blizu 255milioni denari i beleì pad od 80,08% na mese~nonivo. Sosema sprotivna situacija zabeleùvame vojuli, koga prometot realiziran preku blok transak-ciite beleì ogromen porast od 800,94% vo odnosna prethodniot mesec.

Vo avgust 2007 godina prometot na dràvniotsegment iznesuva 42,5 milioni denari za trguvaweso akcii i 3,1 milion denari za udelite. Vkupniotpromet na Makedonskata berza za hartii od vred-nost vo avgust 2007 godina, kako rezultat na prome-tot ostvaren pri klasi~no trguvawe i blok tran-

16

BERZANSKI POKAZATELI

sakcii, iznesuva 3.485 milioni denari i vo odnos najuli zabeleà porast od 21,73%.

Stranskite investitori vo avgust 2007 godina,u~estvuvale so 21,59% vo vkupniot promet ostvarenna oficijalniot pazar na Makedonskata berza. Ovau~estvo pretstavuva blago zgolemuvawe od 0,16% voodnos na juli.

Prose~niot dneven promet vo avgust 2007 godinaiznesuva 151,6 milioni denari, {to pretstavuva go-lem porast na mese~no nivo, i toa od 110,74%. Voperiodot juni-juli 2007 godina, pak, prose~niotdneven promet zabeleà mese~en pad od 1,36%.Prose~niot dneven broj na transakcii na Makedon-skata Berza na hartii od vrednost za mesec avgustiznesuva 671 i istiot zna~i porast od 84,34% namese~na osnova.

Vo slu~ajot na obvrznicite, prodolùva trendotna opa|awe na prometot. Taka, prometot ostvarenpreku klasi~noto trguvawe so obvrznicite vo avgust2007 godina iznesuva 58,2 milioni denari, t.e. be-leì pad od 39,27% vo odnos na juli. Prometot naobvrznici od staro devizno {tedewe vo avgust 2007godina iznesuva 7,1 milioni denari, dodeka pro-se~nata cena zabeleà 87,20% od nominalnatavrednost i sporedeno so juli e pogolema za 0,20%.Vo juli 2007 ne se trguva{e so obvrznicite od prva-ta emisija, no tie vo avgust zabeleàa promet od 3,3milioni denari, i cena od 81,80% od nivnata nomi-nalna vrednost.

Obvrznicite za denacionalizacija od vtorataemisija zabeleàa prose~na cena od 83,50% od no-minalnata vrednost, a so toa zabeleà porast od1,1% na mese~no nivo. Prose~nata cena na obvrzni-ci za denacionalizacija od tretata, ~etvrtata, pet-tata i {estata emisija, na mese~no nivo beleìblago opa|awe. Taka, obvrznicite za denacionali-zacija od tretata emisija vo avgust zabeleàa pro-se~na cena od 82,30% od nominalnata vrednost, a sotoa zabeleà pad od 1,1% vo odnos na juli 2007 go-dina. Prose~na cena na obvrznicite za denaciona-lizacija od ~etvrtata emisija vo avgust 2007 godinae za 2,40% poniska od istata vo prethodniot mesec

i iznesuva 80,20% od nivnata nominalna vrednost.Prose~nata cena na obvrznicite od pettata i {es-tata emisija, na mese~no nivo opadna od 81,0% vojuli na 79,20% vo avgust, i od 79,10% vo juli na78,62% vo avgust 2007 godina, respektivno.

Oficijalniot berzanski indeks (MBI-10) kakoindikator na dvièweto na cenite na akciite, voavgust 2007 godina iznesuva 10.057,77 denari, so{to zabeleà porast od 25,38% na mese~no nivo.

Analiziraj}i ja strukturata na prometot po pa-zarni segmenti, zabeleùvame deka najgolemiot delod prometot otpa|a na oficijalniot pazar. Taka,prometot na oficijalniot pazar vo avgust 2007 go-dina beleì u~estvo od 76,47% vo vkupniot prometna Berzata ili 2.664 milioni denari vo apsolutnavrednost. Vo ovoj period na redovniot pazar e ost-varen promet od 519,3 milioni denari, t.e. 14,9% odvkupniot promet na Berzata, dodeka blok transak-ciite se pribli`no 255 milioni denari i so toa za-beleàa u~estvo od 7,32% vo vkupniot promet ost-varen na Berzata.

Vkupniot promet na 10-te akcii so najgolemou~estvo na prometot na oficijalniot pazar na Ma-kedonskata Berza za hartii od vrednost vo avgust2007 godina iznesuva 2.643 milioni denari. Naj-frekventno be{e trguvaweto so akciite na Oh-ridska Banka, koi dostignaa 387 milioni denari.Potoa sledat Makpetrol-Skopje so promet od 264milioni denari i Alkaloid-Skopje so promet od252 milioni denari, ~ie u~estvo vo prometot izne-suva 9,98% i 9,54%, respektivno.

Najgolem porast na prose~nata cena na akciitevo avgust 2007 godina vo odnos na juli 2007 godinaostvarija cenite na akciite na: ADG Mavrovo-Skop-je, so prose~en porast na cenata od 118,08% i pro-se~na cena po akcija od 2.794,60 denari, potoa Top-lifikacija AD-Skopje i Beton AD-Skopje ~ij pro-se~en porast na cenata iznesuva 83,24% i 76,75%soodvetno. Toplifikacija AD-Skopje dostigna pro-se~na cena po akcija od 18.840,11 denari, a prose~-nata cena po akcija na Beton AD Skopje iznesuva46.536,81 denar.

17

Vo avgust 2007 godina ne se zabeleàni nekoipozna~ajni opa|awa na cenite na akciite. Najgolempad na prose~nata cena na akciite zabeleà cena-ta na akciite na Fer{ped AD- Skopje, koja opadnaza 15,9% i iznesuva 329.665,77 denari. Pad gi ka-rakterizira{e i cenite na akciite na Stopanskabanka AD- Bitola (1,69%) i OHIS AD- Skopje(0,2%). Vo avgust 2007 godina, prose~nata cena poakcija na Stopanska banka AD- Bitola iznesuva12.614,71 denari, a prose~nata cena po akcija naOHIS AD- Skopje padna na nivo od 1.375,28 denari.

Analizata na sopstveni~kata struktura otkrivadeka vo avgust 2007 godina, od desette kotirani ak-cionerski dru{tva na Makedonskata berza za har-tii od vrednost koi go so~inuvaat MBI-10 indek-

sot, najgolema zastapenost na stranski kapital vovkupnata glavnina ima vo: Makstil-Skopje (kadezastapenosta na stranskiot kapital e 81,19% odvkupnata glavnina na dru{tvoto), Beton-Skopje (so64,93%) i Komercijalna banka (so 49,69%).

Vkupnata pazarna kapitalizacija vo avgust 2007godina iznesuva 363.170 milioni denari, {to pret-stavuva mese~en porast od 11,59%. Vo ovoj mesec,pazarnata kapitalizacija na akciite na Make-donskata berza iznesuva 342.968 milioni denari ivo odnos na juli istata godina ostvari porast od12,40%. Pazarnata kapitalizacija na obvrznicite,pak, vo avgust 2007 godina beleì porast od 0,04%na mese~no nivo, i iznesuva 21.202 milioni denari.

18

BERZANSKI POKAZATELI

juli 2007 avgust 2007 % Promena

1.582.839.651 3.184.014.142 101,16

1.486.981.632 3.125.800.357 110,21

95.858.019 58.213.785 -39,27

71.947.257 151.619.721 110,74

364 671 84,34

1.279.747.516 254.976.200 -80,08

- 42.522.797 -

- 3.143.400 -

2.862.587.167 3.484.656.539 21,73

7.980 14.101 76,70

20 3 -85,00

- 4 -

8.000 14.108 76,35

304.246.627.193 341.967.714.487 12,40

118.023.910.176 143.266.072.689 21,39

186.222.717.017 198.701.641.798 6,70

21.193.842.332 21.201.936.082 0,04

325.440.469.525 363.169.650.569 11,59

8.021,55 10.057,77 25,38

10.617,21 11.405,91 7,43

100,57 100,33 -0,24

39 39 -

22 21 -4,54

PROMET (denari)

KLASI^NO TRGUVAWE

AKCII

OBVRZNICI

PROSEÊN DNEVE PROMET (denari)

PROSEÊN DNEVEN BROJ NA TRANSAKCII

BLOK TRANSAKCII

DR@AVEN SEGMENT (AKCII)

DR@AVEN SEGMENT (UDELI)

VKUPNO

BROJ NA TRANSAKCII

KLASI^NO TRGUVAWE

BLOK TRANSAKCII

DR@AVEN SEGMENT

VKUPNO

PAZARNA KAPITALIZACIJA (denari)

PAZARNA KAPITALIZACIJA NA AKCII

BERZANSKA KOTACIJA-AKCII

PAZAR NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

PAZARNA KAPITALIZACIJA NA OBVRZNICI

VKUPNO PAZARNA KAPITALIZACIJA

MBI-10

MBID

OMB

BROJ NA KOTIRANI DRU[TVA

BROJ NA DENOVI NA TRGUVAWE

19

Depoziti na pravni i fizi~ki lica

Od po~etokot na 2007 godina depozitite na na-selenieto kontinuriano se zgolemuvaat. Vo juli 2007godina depozitite na naselenieto iznesuvaat 84.461milioni denari, {to pretstavuva zgolemuvawe za2,05% vo odnos na prethodniot mesec, odnosno, zna-~itelen porast od 29,80% na godi{na osnova. Zgole-muvaweto glavno se dol`i na porastot na denarskidepoziti za 2,84%. Depozitite po viduvawe na na-selenieto ostvarija zgolemuvawe za 1,25%, dodekaoro~enite depoziti se zgolemija za 2,61%.

Vo avgust 2007 godina depozitite na naselenietoiznesuvat 85.827 milioni denari, {to vo odnos naprethodniot mesec pretstavuva zgolemuvawe od1,61%, odnosno, pozna~ajno zgolemuvawe od 30,91%na godi{na osnova. Dokolku gi analizirame depozi-tite spored ro~nost, }e konstatirame deka kaj de-pozitite po viduvawe imame namaluvawe od 0,39%,odnosno na godi{na osnova zgolemuvawe za 14,20%,dodeka oro~enite depoziti se zgolemeni za 2,99%, ana godi{na osnova za 45,03%. Gledano po valuti, de-narskite depoziti iznesuvat 36.562 milioni denari,so godi{no zgolemuvawe od 66,60%.

Depoziti na pretprijatijata

Analizirano po sektori, mese~en porast ostva-rija i depozitite na naselenieto na korporativniotsektor, pri {to pozna~aen pozitiven pridones imaatdepozitite na naselenieto od 65,3%. Pritoa, vo te-kot na mesecot, najsilno rastea denarskite depozi-ti na naselenieto, oro~eni od {est meseci do ednagodina, i deviznite depoziti po viduvawa na pret-prijatijata. Na godi{na osnova (juli 2007/ juli 2006godina) stapkata na porast na vkupniot depozit po-tencijal na bankite iznesuva 37,3%.

Fondot za Osiguruvawe na depozitite vr{iobes{tetuvawe samo na depozitite na fizi~kite li-ca kaj bankite i {tedilnicite

Od vkupno presmetanata obvrska za obes{tetu-vawe (3 banki i 3 {tedelnici) vo iznos od 188.605 mi-lioni denari, do 31.08.2007 godina Fondot za osiguru-vawe na depoziti isplatil obes{tetuvawe vo iznos178.077 milioni denari. Zaklu~no so avgust 2007 god-ina, Fondot isplatil 94,42% od vkupno presmetanataobvrska za obes{tetuvawe. Odnosot na vkupnitesredstva so koi raspolaga Fondot i vkupnite depozi-ti na fizi~kite lica vo bankite iznesuva 3,22%.

DEPOZITI NA NASELENIETOI NA PRETPRIJATIJATA KAJ BANKITE

90.000

80.000

70.000

60.000

50.000

40.000

30.000

20.000

10.000

0

Sostojba na depozitite na fizi~ki lica kaj bankite i {tedilnicite

(vo

000

den.

)

08.2006 09.2006 10.2006 11.2006 12.2006 01.2007 02.2007 03.2007 04.2007 05.2007 06.2007 07.2007 08.2007

20

VKUPEN NADVORE[ENI JAVEN DOLG

1. Vkupen nadvore{en dolg

Nadvore{niot dolg na Republika Makedonijana krajot na avgust 2007 godina iznesuva{e 2.271milioni dolari i vo sporedba so krajot na 2006 go-

dina e namalen za 76 milioni dolari. Namaluva-weto na nadvore{niot dolg vo najgolem del sedolì na povisokiot iznos na otplatite na glav-nicata na dolgot vo odnos na koristenite sredst-va.

I II III IV V VI VII VIII2.275,88 2.286,49 2.307,17 2.334,82 2.309,60 2.222,01 2.256,95 2.271,95

1.525,96 1.543,02 1.529,16 1.530,57 1.468,08 1.367,78 1.381,28 1.378,88

1.274,96 1.294,37 1.281,31 1.281,51 1.269,09 1.157,40 1.173,37 1.174,14

1.218,60 1.236,01 1.223,78 1.221,63 1.208,53 1.111,59 1.120,93 1.120,30

1.023,28 1.036,80 1.023,32 1.014,11 1.004,40 906,24 913,24 913,35

903,03 915,82 921,38 930,62 919,80 817,31 823,67 822,42

120,25 120,99 101,93 83,49 84,61 88,92 89,57 90,93

195,32 199,20 200,47 207,52 204,12 205,35 207,70 206,95

56,36 58,36 57,53 59,88 60,56 45,81 52,44 53,83

56,36 58,36 57,53 59,88 60,56 45,81 52,44 53,83

56,36 58,36 57,53 59,88 60,56 45,81 52,44 53,83

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

54,40 51,92 50,73 48,92 0,00 0,00 0,00 0,00

196,60 196,73 197,12 200,14 198,99 210,38 207,91 204,74

90,95 90,49 91,36 93,54 92,93 105,00 107,82 104,78

71,99 72,52 73,28 75,05 74,74 77,76 80,28 78,72

18,96 17,96 18,08 18,49 18,19 27,24 27,53 26,06

105,65 106,25 105,76 106,60 106,06 105,38 100,10 99,96

749,92 743,47 778,01 804,24 841,52 854,23 875,67 893,08

184,10 171,44 184,96 188,86 185,29 195,77 202,36 208,44

63,55 41,56 57,39 58,79 57,83 62,36 67,51 73,57

50,58 28,33 40,41 41,40 40,72 45,14 45,65 51,80

12,97 13,23 16,98 17,39 17,11 17,22 21,85 21,78

120,54 129,88 127,57 130,07 127,46 133,41 134,85 134,87

565,83 572,03 593,05 615,38 656,23 658,46 673,31 684,64

21,06 20,41 21,11 20,88 21,69 20,96 21,47 20,30

13,04 12,60 13,61 13,89 15,73 15,83 17,25 16,20

8,02 7,81 7,50 6,98 5,95 5,13 4,22 4,10

544,76 551,62 571,94 594,50 634,55 637,50 651,85 664,34

80,20 98,71 124,60 129,04 156,33 165,84 170,90 176,28

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

80,20 98,71 124,60 129,04 156,33 165,84 170,90 176,28

2.356,07 2.385,20 2.431,77 2.463,86 2.465,92 2.387,84 2.427,85 2.448,23

vo milioni USDVkupen nadvore{en dolg po dol`nici i po kreditori

DOLGOROÊN DOLG

Javen sektor

Op{ta Vlada

Centralna Vlada

Oficijalni kreditori

Multilateralni kreditori

Bilateralni kreditori

Privatni kreditori

Javni fondovi




Privatni kreditori

Monetarna vlast

Javni pretprijatija




Privatni kreditori

Privaten sektor

Privatni Banki


Multilateralni creditori


Privatni kreditori

Nebankarski privaten sektor




Privatni kreditori

KRATKOROÊN DOLG

Javen sektor

Privaten sektor

Vkupno

21

Gledano od aspekt na dol`nici, nadvore{niotdolg na javniot sektor na krajot na avgust 2007 go-dina iznesuva{e 1.379 milioni dolari, {to pret-stavuva namaluvawe za 228 milioni dolari vo od-nos na 2006 godina, kako rezultat na predvremena-ta otplata na dolgot kon multilateralni i bila-teralni kreditori. Vo ramki na dolgot vo javniotsektor, namaluvawe vo odnos na 2006 godina e za-beleàno kaj dolgot na Centralnata Vlada i jav-nite fondovi, dodeka kaj javnite pretprijatija ezgolemen. Nadvore{niot dolg vo privatniot sek-tor iznesuva{e 893 milioni dolari, i vo sporedbaso 2006 godina e zgolemen za 153 milinii dolari.

Za prvite osum meseci od ovaa godina, povle-~eni se sredstva vo iznos od 278 milioni dolari,od koi 218 milioni dolari vo privatniot sektor.Servisiraweto na obvrskite, prodolùva da seizvr{uva redovno, pri {to kumulativno za prviteosum meseci od 2007 godina, otplateni se 466 mi-lioni dolari, od koi 420 milini dolari glavnicana dolgot. Novosklu~enite krediti iznesuvaa 298milioni dolari, od koi 218 milion dolari, pret-stavuva zadolùvawe na privatniot sektor.

Kratkoro~niot nadvore{en dolg na krajot naavgust 2007 godina iznesuva{e 176,3 milioni do-lari, i vo celost se odnesuva na privatniot sektorpo osnov na finansiski krediti.

2. Vkupen Javen dolg

Vkupniot javen dolg na Republika Makedonijavo avgust 2007 godina se namali za 155 milionievra, odnosno za 8,5% sporedeno so dekemvri 2006godina. Nadvore{niot javen dolg iznesuva{e1.013,1 milioni evra, odnosno beleì pad za14,2%, a vnatre{niot javen dolg iznesuva{e 663,7milioni evra, odnosno zgolemuvawe za 1,9%. Po-rastot se dolì na emisija na {estata obvrznica

za denacionalizacija, kako i porastot na netoemisiite na dràvnite zapisi za monetarni celi;

Primaren pazar na dràvni hartii od vrednostna prvata aukcija na 3-mese~nite DHV vo avgustovaa godina, be{e ponuden iznos od 1.750.000.000denari, pobaruva~kata iznesuva{e 1.825.220.000denari, a kamatnata stapka dostigna 5,41%, dode-ka pak, na poslednata aukcija istiot mesec kaj 3-mese~nite DHV be{e ponuden iznos od1.500.000.000 denari, a pobaruva~kata go dostignanivoto od 1.715.340.000 denari, pri {to se ostvarikamatna stapka od 5,40%. Kaj 6-mese~nite DHV voavgust e ponuden iznos od 200.000.000 denari, do-deka pobaruva~kata koja se postigna be{e za131.710.000 denari pogolema od ponudata i istataiznesuva{e 331.710.000 denari, toa predizvikanamaluvawe na kamatnata stapka vo odnos na pret-hodnata aukcija i istata dostigna nivo od 5,54%.

Sekundaren pazar na dràvni hartii od vred-nost - na pazarot preku {alter kaj dràvnite za-pisi vo juli i avgust, ne se zabeleàni trguvawa.Dodeka pak, kaj dràvnite obvrznici na pazarotpreku {alter zabeleàni se 6 transakcii so pro-se~na cena na istite 99,870, a prose~niot prinosdo dostasuvawe iznesuva 8,531%.

Na me|unarodniot pazar na kapital se trguva iso Evroobvrznicata izdadena na krajot na 2005 go-dina. Vo januari 2007 godina, trguvaweto se odvi-va{e po relativno visoki ceni, za da sledi peri-od na nivno namaluvawe, posebno vo mesecite junii juli, kako period vo koj trguvawata na me|una-rodniot pazar generalno se namaleni. Vo naredni-ot period se o~ekuva povtorno zgolemuvawe na in-teresot za Evroobvrznicata, kako rezultat nabrojnite aktivnosti za privlekuvawe na stranskiinvestitori, a toa }e pridonese i do zgolemuvawena cenite po koi se trguva;

22

Predvremen otkup na dolgot kon Pariski klubna kreditori - vo nasoka na namaluvawe na kamat-nite tro{oci vo Buxetot na R. Makedonija i isko-ristuvawe na visokoto nivo na sredstva od deviz-nite depoziti, a soglasno Multilateralniot dogo-vor potpi{an vo Pariz vo januari 2007 godina, so13 zemji ~lenki na Pariskiot klub, Republika Ma-kedonija vo periodot januari - april 2007 godina,predvremeno go otkupi dolgot kon Pariskiot klubna kreditori vo vkupen iznos od 77 milioni evra,po nominalna vrednost i bez pla}awe na dopolni-telni penali ili provizii. Preku otkupot na dol-got se procenuvaat kamatni za{tedi vo Buxetot za2007 godina od 2,5 milioni evra, a kamatni za{te-di }e se ostvaruvaat i ponatamu do 2011 godina vovkupen iznos od 9,8 milioni evra. Celata operaci-ja }e bide zavr{ena so potpi{uvawe na noviot bi-lateralen dogovor so Italija;

Izvr{en predvremen otkup na Obvrznicata zasanacija na Stopanska banka A.D. Skopje po nomi-nalna vrednost vo iznos od 1.302,5 milioni denari;

Izdavawe na {estata emisija na obvrzniciteza denacionalizacija - vrz osnova na Zakonot zaizdavawe na obvrznici na Republika Makedonijaza denacionalizacija ("Sl. vesnik na RM# broj37/2002), vo iznos od 18 milioni evra;

Izvr{en predvremen otkup na del od dolgotkon Me|unarodnata banka za obnova i razvoj voiznos od 96,1 milioni evra;

Predvremen otkup na dolgot kon Me|unarodniotmonetaren fond, vo vkupen iznos od 29,19 milioniSPV (odnosno 32,8 milioni evra), a rokot na dos-tasuvawe na zaemite be{e do 2010 godina. Vkup-nite kamatni za{tedi do 2010 godina iznesuvaa 1,7milioni evra. Predvremenata otplata na dolgot jaodrazuva posilnata nadvore{na pozicija na R.Makedonija, {to pridonesuva za zgolemuvawe naugledot, pred agenciite za ocenuvawe na kredit-niot rejting i ostvaruvawe na za{tedi;

Predvremen otkup na dva krediti od Evrop-skata investiciona banka - vo avgust 2007 godina,Ministerstvoto za finansii izvr{i predvremenotkup na ovie krediti vo iznos od 6,82 milioni ev-ra, so {to }e se ostvarat kamatni za{tedi vo Bu-xetot, za narednite tri godini vo iznos od 385 il-jadi evra. Ovie krediti se nasledeni od porane{-nata SFRJ za proekti za izgradba na Trans-jugo-slovenski avtopat, koi imaat visoki fiksni ka-matni stapki od 9,5% i 7,65%.

vo milioni EUR

dek. 2005 dek. 2006 avgust 2007

1.388,5 1.180,6 1.013,1

1.245,4 1.025,2 862,7

52,7 42,4 0,0

143,2 155,4 150,4

603,7 651,2 663,7

603,7 648,4 661,5

146,7 155,3 171,7

N / A 2,8 2,3

1.992,2 1.831,8 1.676,8

42,8 36,6 31,0

121,4 95,7 79,0

1.849,0 1.673,6 1.524,2

39,7 33,4 28,2

112,7 87,5 71,8

2.191,6 2.029,5 1.848,5

47,1 40,6 34,2

133,6 106,1 87,1

Nadvore{en javen dolg

Dolg na op{ta Vlada

Centralna banka

Javni pretprijatija

Vnatre{en javen dolg

Dolg na op{ta Vlada

Centralna banka (blagajni~ki zapisi)

Javni pretprijatija

Vkupen javen dolg - Zakon za javen dolg

Vkupen javen dolg % od prose~en BDP

Vkupen javen dolg kako % od prose~en izvoz

Dolg na op{ta Vlada

Dolg na op{ta Vlada % od prose~en BDP

Dolg na op{ta Vlada kako % prose~en izvoz

Vkupen javen dolg spored GFS metodologija*

Vkupen javen dolg % od prose~en BDP

Vkupen javen dolg kako % od prose~en izvoz

IMPRESIVEN NAPREDOK VO BILATERALNITE ODNOSI ME\U NARODNA REPUBLIKA KINA I REPUBLIKA MAKEDONIJA

Tradicionalnoto makedonsko-kinesko prija-telstvo, koe se temeli na iskrenata i prijatelskasorabotka, na me|usebnoto po~ituvawe i razbirawei, pred se, na prijatelskite ~uvstva me|u dvata na-roda, pretstavuva odli~na osnova za ponatamo{noprodlabo~uvawe na bilateralnata sorabotka vosite oblasti, istaknaa na sredbata vo Peking pret-sedatelite na Republika Makedonija i na NarodnaRepublika Kina, Branko Crvenkovski i Hu Xintao.

Dvajcata pretsedateli konstatirale deka pos-toi zaedni~ka èlba i podgotvenost za fokusira-we i jaknewe na sorabotkata, osobeno na ekonom-skata.

- Odnosite so Kina za Makedonija pretstavu-vaat najvisok prioritet - istakna pretsedatelotCrvenkovski, dodavaj}i deka Makedonija posebnoja ceni principielnata poddr{ka na Kina na me|u-naroden plan, osobeno vo delot na koristeweto naustavnoto ime na Makedonija na bilateralen i me-|unaroden plan.

Kineskiot pretsedatel na sredbata istaknadeka Kina gi ceni i poddrùva nezavisnosta, suve-renosta i teritorijalniot integritet na Makedo-nija, nejzinata opredelba za unapreduvawe na dob-rososedskite odnosi i ulogata {to ja ima vo odr-ùvaweto stabilnost, sorabotka i razvoj vo regio-not na Jugoisto~na Evropa.

Vo bilateralnite odnosi, spored Dogovorot, vonaredniot period prioritet }e ima delovnata so-rabotka. Makedonija i Kina se podgotveni da soz-dadat uslovi za olesnuvawe na bilateralnata tr-govija i investicii. Soglasno izjavata, dvete pri-jatelski zemji }e ja pro{iruvaat razmenata i sora-botkata i vo oblastite na kulturata, obrazovanie-to, sportot, mediumite, turizmot, zemjodelstvoto,zdravstvoto i voenite raboti. Kako izraz na prija-telstvoto, kineskata Vlada donela odluka za teh-ni~ka pomo{ za na{ata zemja, vo iznos od milion idvesta iljadi evra.

Pretsedatelot Crvenkovski be{e pre~ekan sovisoki dràvni i voeni po~esti, pri {to ceremo-nijata zapo~na so simboli~no izdavawe po{tenskiplik so negoviot lik. Dosega ova e {esto izdaniena po{tenski plik so likot na pretsedatel na

23

AKTUELNI VESTI

druga dràva, so {to se izrazuva golemata po~itna Kina {to ja ima vo odnosite so Makedonija.

MMF VO MAKEDONIJA:TRET PREGLED NA STEND-BAJARAN@MANOT

- Ekonomskite rezultati se silni. Fiskalnatapozicija prodolùva da jakne, deviznite rezervise zgolemuvaat, a kamatnite stapki ostanuvaatniski. Rasteòt ovaa i slednata godina bi treba-lo da dostigne pet procenti - istakna {efot namisijata na MMF, g-din Mark Grifits, koj presto-juva{e vo Makedonija za zaokruùvawe na tretiotpregled na Stend-baj Aran`manot.

Spored nego, i pokraj zgolemenite ceni naprehranbenite proizvodi, inflacijata bi trebaloda ostane niska, na okolu dva otsto ovaa godina ido tri otsto za slednata godina. Kako {to izjavi g-din Grifits, Buxetot }e ja za{titi makroekonom-skata stabilnost.

- I pokraj ambicioznite planovi za namalu-vawe na danokot na dohod i danokot na dobivka napretprijatijata, Buxetot bi trebalo da go ispolnitargetot na deficitot od 1,5 procenti od BDP, {toe su{tinski va`no za makroekonomskata stabil-nost.

Kako {to izjavi g-din Grifits, Vladata i Na-rodna banka na RM go dostavile revidiraniot Za-kon za Narodna banka za proverka do Evropskatacentralna banka i do Evropskata komisija. Spored{efot na misijata na MMF, so ova se re{avaaatproblemite i vo energetskiot sektor, bidej}i soodlukata golemite potro{uva~i da se snabduvat sostruja po pazarni ceni, }e se skrati potrebata zabuxetsko subvencionirawe na MEPSO.

BERNAR KOENIG: MAKEDONSKOTO BANKARSTVO NABRGU ]E DO@IVEE GOLEMA INTERNACIONALIZACIJA

- Vo naredniot period moè da se o~ekuva na-maluvawe na bankarskite kamati, a makedonskotobankarstvo brzo }e doìvee golema internaciona-lizacija. Potrebna e izvesna koncentracija nabankarskiot kapital, a 20-te sega{ni banki se do-volni za mala zemja kako {to e Makedonija - izjaviprviot generalen direktor na "Ohridska banka -Sosiete èneral Grup#, g-din Bernar Koenig.

Spored g-din Koenig, koj e ve}e nad 30 godinivo bankarstvoto, srednite banki vo Makedonijatreba da iznajdat strate{ki partneri. Takva zain-teresiranost na bankite i me|unarodnite finan-siski institucii postoi, a vo prilog odi podobru-vaweto na makedonskata ekonomija i rastot narejtingot na dràvata.

- Namaluvaweto na kamatite na bankarskitekrediti pred se }e zavisi od samite banki, od niv-nata produktivnost vo raboteweto, kako i od na-maluvaweto na fondovite za reinvestirawe, no iod dvièweto na evroto so koe denarot e cvrstopovrzan - smeta generalniot direktor.

Toj istaknuva deka strategijata na Ohridskabanka e taa da bide nacionalna banka, so model nauniverzalna banka i so nov pristap vo rabotewe-to: bankarski ~ovek za sekoj klient i referenti zapogolemite korporacii, malite i srednite pret-prijatija i pretpriema~ite. Golemite korporacii}e imaat mo`nost da gi koristat i uslugite na site

24

banki od "Sosiete èneral Grup# vo svetot, abankata }e ponudi i drugi povolnosti vo koris-teweto na nejzinite uslugi i ve{tini.

Prviot ~ovek na Ohridska banka istaknuva de-ka administrativnata direkcija na bankata i po-natamu ostanuva vo Ohrid, a deka komercijalnatadirekcija }e bide vo Skopje kade se ostvaruva 75%od Bruto-nacionalniot dohod na dràvata. Ban-kata }e ima ekspozituri vo site gradovi vo Make-donija koi imaat nad 25 iljadi ìteli.

- I po prezemaweto na Ohridska banka odstrana na "Sosiete èneral Grup# i ponatamu }ebideme prisutni vo javniot ìvot ne samo vo Oh-rid, tuku i vo cela Makedonija. Pokraj sponzori-raweto na Ohridsko leto i drugite zna~ajni mani-festacii od oblasta na kulturata i umetnosta }ebidat poddràni - istakna g-din Koenig.

CEFTA OTVORA NOVA ERAVO REGIONALNATA SORABOTKA

Zasega trgovijata vo regionot seu{te se odvivaso te{kotii, no CEFTA 2006 se o~ekuva da dadezna~ajni ekonomski rezultati vo najkus vremenskirok. So Samitot na zemjite-~lenki na CEFTA,odràn vo Skopje, prakti~no zavr{uva pretseda-vaweto na Makedonija so CEFTA, koe od idnata go-dina preminuva vo racete na Moldavija. Vladi-nite delegacii od regionot se izjasnija deka niv-nite stopanstvenici te{ko se otkaùvaat od za{-titata na sopstvenoto proizvodstvo i seu{te sepla{at da izlezat na otvoreniot pazar, kade {tovladee èstoka konkurencija.

- Od sega CEFTA 2006 }e ja primenuvaat sitezemji-potpisni~ki, so {to realno po~nuva novataera vo implementacijata na regionalnata sorabot-ka - re~e vicepremierot Zoran Stavreski, otkako~lenkite na CEFTA vo ramkite na samitot ja us-voija zaedni~kata deklaracija za natamo{na pri-mena na Dogovorot.

Vicepremierot Stavreski naglasi deka novataCEFTA vo su{tina ima dve dimenzii - ekonomskai politi~ka.

- Ekonomskoto zna~ewe se gleda vo delot nazgolemuvaweto na trgovijata me|u zemjite-~lenki.Dogovorot, naedno, }e ovozmoì konkurentnitesektori da ostvarat pozitivni rezultati. Dosega evidlivo zgolemuvawe na trgovijata so ~lenkite naCEFTA, so izvoz od milijarda i 400 milioni dola-ri i uvoz od 550 milioni dolari. Od politi~kiaspekt, CEFTA e integralen del od naporite nasite zemji vo regionot za evrointegracija - objas-ni Vicepremierot.

Poradi stravot od otvorawe na pazarot, BiH iSrbija go oddolùvaa potpi{uvaweto na dogovorotCEFTA. BiH go {tite{e svojot zemjodelsko-preh-ranben sektor, a Srbija svoite cigari.

- Docneweto na ratifikacijata na dogovorotCEFTA proizleze od vnatre{nite politi~kiproblemi vo BiH. Fakt e deka pazarot mora da seotvora, a na{ite zemjodelski proizvoditeli sepla{ea deka doa|aat na bri{an prostor, poradi{to ima{e golem otpor za ratifikacija na ovojmultilateralen dogovor - izjavi ministerot zatrgovija na BiH, Slobodan Puhalac.

Spored Bojana Todorovi} od Ministerstvoto zaekonomija od Srbija, problemot vo docneweto naratifikacijata na dogovorot leì vo oddolùva-weto na konstituirawe na srpskata vlada, no i vo

25

izmenite {to treba{e da gi napravat za da bidatdel od CEFTA.

- Ima{e spor okolu regulirawe na akciznitestapki na uvoznite i doma{nite cigari, {to e re-{eno so izmenite vo Zakonot za akcizi, koi }e sta-pat vo sila od po~etokot na idnata godina. So toa}e se izedna~at akcizite za site cigari - izjavi g-|a Todorovi}.

Sepak, site se soglasuvaat deka trgovijata voregionot doprva }e raste.

- Iskustvoto vo starata CEFTA pokaùva dekaima zgolemuvawe na trgovijata, no i deka toj dogo-vor e dobra podgotovka za vlez vo EU, preku zgole-muvawe na trgovskata razmena, namaluvawe na ca-rinskite barieri, implementirawe na odredbitepovrzani za javnite nabavki, sozdavawe ambientza investirawe - izjavi g-din Igor Lu~i}, hrvats-ki zamenik-minister za ekonomija.

Spored premierot Nikola Gruevski, Dogovorotsozdava uslovi za olesnet preferencijalen pristapna pogolemiot regionalen pazar, {to zaedno so vklu-~uvaweto na liberalizacijata na trgovijata so uslu-gi, reguliraweto na za{titata na intelektualnatasopstvenost i javnite nabavki e osobeno zna~ajno zaprocesot na privlekuvawe stranski investicii.

ZA IZRAELSKITE BIZNISMENI, MAKEDONIJA E ODLI^NA INVESTICISKADESTINACIJA

Uslovite za investirawe vo Makedonija se od-li~ni, a potencijalot, posebno vo zemjodelskiotsektor, ne e dovolno iskoristen, smetaat izrael-skite biznismeni.

Tie vo Stopanskata komora na Makedonija giostvarija prvite direktni kontakti so svoite ma-kedonski kolegi.

- Impresionirani sme od mo`nostite za inve-stirawe vo Makedonija, no mora da naglasam deka

vloùvaweto e vtora faza. Prvata etapa e vos-postavuvaweto sorabotka, odnosno iznao|awepartneri za realizirawe na investiciite, {to eprakti~no i celta na na{ata poseta - izjavi g-dinJekiel Asia, direktor na izraelskiot Nacionaleninstitut za unapreduvawe na trgovijata i stopan-stvoto.

Spored nego, kompaniite od Izrael se posebnozainteresirani za zemjodelsko-prehranbeniotsektor, odnosno za odgleduvawe, obrabotka, paku-vawe i plasman na sveì zemjodelski proizvodi,kako i za obezbeduvawe pomo{ vo delot na upravu-vaweto so vodnite resursi.

Po~esniot konzul na Makedonija vo Izrael, g-din [lomo Graciani, oceni deka postojat odli~nimo`nosti za sorabotka me|u makedonskite i iz-raelskite firmi.

- Makedonija ima mnogu dobra geografska po-lo`ba i odli~na klima za proizvodstvo na sveòovo{je i zelen~uk, koi so soodvetna obrabotka ipakuvawe moè uspe{no da se plasiraat na paza-rite vo Zapadna Evropa - napomena g-din Gracia-ni.

Trgovskata razmena me|u Makedonija i Izrael ena mnogu nisko nivo. Vo poslednite {est godini sezabeleùva kontinuiran trgovski deficit namakedonska strana.

- Trgovskata razmena me|u Makedonija i Izraele minimalna, iznesuva samo 7,5 milioni dolari.

26

Se nadevam deka dene{nite prvi~ni biznis kon-takti }e rezultiraat so natamo{na uspe{na sora-botka i podobri rezultati na ekonomski plan - re-~e po~esniot konzul na Izrael vo Makedonija, g-din Viktor Mizrahi.

Komorata kako glavni pri~ini za sega{notonivo na trgovskata razmena gi poso~uva nedovol-nata informiranost na potencijalnite investito-ri za ekonomskite potencijali na Makedonija, zanejzinata odli~na geostrate{ka polo`ba, za nis-kite danoci, za dobrata infrastruktura, kako i zakvalifikuvanata rabotna sila.

- Izraelskite kompanii znaat mnogu malku ilivoop{to ne znaat za Makedonija. Osven vosposta-venite diplomatski odnosi, ne postoi pravna ram-ka za razvivawe na ekonomskata sorabotka i za za-ìvuvawe na trgovskata razmena. Nestimulativenambient sozdava i nepostoeweto bilateralni spo-godbi so koi bi se regulirale uslovite za delovnasorabotka. Vladite na dvete zemji treba da potpi-{at dogovor za slobodna trgovija - poso~uvaat odKomorata.

Visokata stopanska delegacija od Izrael ja so-~inuvaat pretstavnici na {est vode~ki kompanii~ij vkupen biznis nadminuva dve milijardi dolari.Me|u niv se "Agreksko#, edna od najgolemite izvoz-nici na zemjodelsko-prehranbeni proizvodi vosvetot, "Prigat# i "Garnot# grupacijata.

Tie, po sredbata so makedonskite biznismeni,bea primeni i od premierot Nikola Gruevski. Iz-raelskite biznismeni razgovaraa so vicepremie-rot @ivko Jankulovski i so ministerot za ekono-mija Vera Rafajlovska.

VLADATA GI ZGOLEMUVAKAPITALNITE INVESTICII

Za kapitalni investicii {to treba da se rea-liziraat idnata godina, Vladata planira da odvoiod Buxetot za 2008 godina 5,9 procenti od BDP.Spored portparlot na Vladata, Ivica Bocevski,

zgolemuvaweto izrazeno vo apsolutni brojki edosta pogolemo sporedeno so prethodnite godini,bidej}i kapitalnite investicii lani bea 12,5 mi-lijardi, godinava 14,1 milijarda denari, a voslednata godina tie }e narasnat na 21,5 milijardidenari pri planiran BDP od 364 milijardi denari.So ova Vladata saka da ja naglasi razvojna kompo-nenta {to ja planira so svojata programa do 2010godina, so zgolemuvawe na nivoto na kapitalni in-vesticii kako vo Buxetot, taka i vo Bruto doma{-niot proizvod.

- Del od sredstvata za kapitalni investicii,vo iznos od 4,6 milijardi denari, preku Fondot zapati{ta, se planira da bidat potro{eni na iz-gradba na patnata infrastruktura, i toa 500 mili-oni denari za lokalni pati{ta, 200 milioni dena-ri za investicisko odrùvawe i 3,9 milijardi de-nari za po~natite investicii na pove}e patnipravci vo zemjata - informira g-din Bocevski.Spored nego okolu 700 milioni denari }e se pot-ro{at preku Ministerstvoto za transport i vrskiza rekonstrukcija na mostovi i sanacija na svle-~i{ta, za vodosnabditelni i kanalizacioni sis-temi, za èlezni~kata infrastruktura.

]e se odvojat pari i za reformi vo zdravstvo-to i carinata, za obrazovanieto, za kulturata, zakupuvawe ambasadi, no i za popravki na kazneno-popravni domovi i izgradba na sali i igrali{ta.Od godina{niot Buxet Vladata ima realiziranookolu dve tretini od sredstvata za kapitalni in-vesticii. Bocevski posebno naglasi deka lanikapitalnite rashodi od Buxetot bile na nivo od4,1 otsto od BDP, a so izmenite i dopolnuvawatana Buxetot za 2007 godina, tie godinava se plani-rani na nivo od 4,3 otsto od BDP.

PAZAROT NA ELEKTRI^NA ENERGIJA ]E SELIBERALIZIRA NA 1 JANUARI

Liberalizacijata na pazarot na elektri~naenergija za golemite potro{uva~i }e startuva od 1januari idnata godina, a doma}instvata }e izlezatna otvoreniot pazar od 1 januari 2015 godina.

27

TEC "Negotino# }e ostane ladna rezerva i nemada raboti komercijalno, a nalozi za rabota }e do-biva od ELEM.

Ova se del od izmenite sodràni vo Zakonot zaenergetika {to bea odobreni od Vladata.

Elektrani na Makedonija (ELEM) }e dobijatlicenca za snabduvawe na tarifnite potro{uva~ina elektri~na energija, na golemo, so {to direkt-no }e go snabduva ESM-EVN za potrebite na potro-{uva~ite. Vi{okot na struja, ELEM }e ja izvezuva,a dokolku ima nedostig za tarifnite potro{uva~i,Elektrani }e imaat obvrska da uvezat struja.

- Tehni~kite zagubi {to iznesuvaat okolu 11%na ESM-EVN, a koi se priznavaat od Regulatorna-ta komisija za energetika, ESM }e gi obezbedi poregulirani ceni, a ostanatite 13% komercijalnizagubi, }e gi obezbedi na otvoren pazar, po pazarniceni, {to pretstavuva obvrska od dogovorot priproda`ba na ESM - soop{ti portparolot na Vla-data Ivica Bocevski.

Elektri~nite broila se vo sopstvenost na ESMi tie }e odlu~uvaat za nivna lokacija koja }e seutvrduva na mesto, dali }e bidat postavuvani vna-tre ili nadvor od granicite na imotot na potro{u-va~ite.

- Elektri~nata mreà }e ja gradi ESM-EVN, sosopstveni sredstva, koja }e bide vo negova sops-tvenost - re~e g-din Bocevski.

Makedonskiot elektroprenosen sistem (MEP-SO) }e ima dozvola da gi iznajmuva neiskoris-tenite delovi od mreàta za transmisija i na dru-gi kompanii, so {to }e si ovozmoì dopolnitelniprihodi.

"XONSON METI# ]E INVESTIRAVO MAKEDONIJA

- Prvi~na investicija od okolu 50 milionievra i nad 100 vrabotuvawa se podatoci za po~e-tokot na Proektot na "Xonson Meti# - istakna di-rektorot g-din Ian Godvin.

Stanuva zbor za golem proekt. Se raboti za no-va fabrika za proizvodstvo na katalizatori zakontrola na ispu{taweto gasovi od lesnite i odte{kite vozila {to koristat dizel. Pobaruva~ka-ta za katalizatorite vo Evropa brzo raste, poradi{to ovaa fabrika }e gi zadovoluva barawata napotro{uva~ite. Fabrikata se gradi vrz osnova namoduli i taa }e se zgolemuva vo tekot na vremeto.]e investira i vrabotuva dopolnitelno, kako {to}e raste i biznisot.

Se planira izgradbata da zavr{i do krajot na2009 godina.

28

ALKALOID DOBI "VIZA# ZA IZVOZVO BRITANIJA I EVROPA

Britanskata Agencija za lekovi mu go dodeli naAlkaloid sertifikatot GMP, so {to najgolematamakedonska farmacevtska kompanija otsega }e mo-è da izvezuva na pazarot na Velika Britanija ivo zemjite na Evropskata Unija.

Stanuva zbor za Sertifikat za usoglasenost sobarawata za dobra proizvodna praksa, a Alkaloidgo dobi otkako od 15 do 18 oktomvri be{e inspek-tiran od Agencijata za lekovi na Velika BritanijaUK MHRA (Medicines and Healthcare products Regula-tory Agency). Celta be{e da se utvrdi i potvrdinegovata soobraznost so principite na dobrataproizvodna praksa, detalno opi{ani vo Direkti-vite na Evropskata Unija, koi garantiraat bezbed-nost, kvalitet i efikasnost na lekovite.

"LOGIN SISTEMI#OTVORI PRETSTAVNI[TVO VO TIRANA

"Login sistemi#, vode~ki distributer na IT-oprema i softverski re{enija vo na{ata zemja, go{iri svojot biznis vo regionot. Kompanijata otvo-ri svoe pretstavni{tvo vo Tirana i albanskiotpazar }e go snabduva so softverski proizvodi od"Majkrosoft#, "Mekafi# i "Veritas#. Potro{uva~i-te moàt da obezbedat mre`ni re{enija na "Link-sis#, "Cisko# i "Motorola#, a me|u drugoto "Loginsistemi# }e nudi i telefonski re{enija na "Nor-tel#.

- So otvoraweto na pretstavni{tvoto vo Tira-na, poblisku sme do na{ite partneri od Albanija.Ve}e ~etiri godini rabotime so albanskite fir-mi, taka {to otvoraweto na pretstavni{tvoto elogi~en ~ekor - izjavi prviot ~ovek na "Login sis-temi# g-din Venko Gligorov. Spored nego, biznis-uslovite vo sosedna Albanija se dobri i ohrabru-va~ki, procedurite za registracija na firmite sepoednostaveni, dano~niot sistem e povolen. Res-trikciite na struja predizvikuvaat te{kotii vo

raboteweto i vo sekojdnevnoto ìveewe, infra-strukturata e slaba, no g-din Gligorov pojasnuvadeka toa ne treba da bide pre~ka vo Albanija dainvestiraat i drugi makedonski kompanii. Osvenvo Tirana, "Login sistemi# vo maj otvori pretstav-ni{tvo i vo Pri{tina.

ESM - EVN ]E INVESTIRA 3,3 MILIONI EVRA VO DISTRIBUTIVNATA MRE@A

Ova se celite za idniot strate{ki razvoj {toNadzorniot Odbor na Kompanijata gi postavil zainvesticii za slednata godina.

Kako {to soop{tija od Kompanijata, osnovitena Programata se zgolemuvawe na sigurnosta vosnabduvaweto, poka~uvawe na kvalitetot na napo-not i namaluvawe na tehni~kite zagubi.

Investiciite moè da se podelat na dve os-novni kategorii i toa: mreà - strujna tehnika75% i op{ta infrastruktura 25%.

- Veruvame deka ovaa investicija e od golemozna~ewe za Makedonija. ]e i ovozmoì na Kompa-nijata da go podobri kvalitetot na uslugite i da giispolni barawata od kupoproda`niot dogovor.Na{ite potro{uva~i otsekoga{ bile i }e ostanatvo fokusot na na{ite aktivnosti - izjavi g-dinGeorg Valdner, Pretsedatel na Upravniot odborna AD ESM.

]E SE GRADAT BENZINSKI PUMPI DOL@ KORIDORITE 8 I 10

Ministerstvoto za transport i vrski informi-ra{e deka soglasno Programata za izrabotka naurbanisti~ki planovi za 2007 godina se predvidu-va izrabotka na urbanisti~ki proekti za staniciza benzinski pumpi, dol` koridorite 8 i 10. Soova, Vladata sozdava uslovi za pobrz ekonomskirazvoj na dràvata i mo`nost za vlez na novistranski investicii.

29

30

Vo tek e izrabotka na urbanisti~ki proekti za~etiri lokacii od koi dve na Koridorot 10 - vomesnosta Gradsko so povr{ina od 5,5 hektari i Pr-dejci so povr{ina od 13 hektari.

Na Koridorot 8 se predviduva izgradba na ben-zinska pumpa vo mesnosta Rado`da vo blizina nagrani~niot premin ]afasan so povr{ina od 4,2hektari, kako i kaj presekot na Koridorite 8 i 10,kaj mesnosta Rankovce na povr{ina od 5,4 hektari.

VO "FENI# GODINAVA SO PROIZVODSTVO OD NAD 17 ILJADI TONI NIKEL

- Feni industri o~ekuva do krajot na godinavada proizvede nad 17 iljadi toni feronikel - is-takna direktorot na Feni, g-din KonstantinosDaskalakis.

Spored nego, podatocite za dvièweto na pro-izvodstvoto vo prvite devet meseci e vo o~ekuva-nite ramki so ostvareni nad 12.000 toni feroni-kel.

Vakvite rezultati proizleguvaat od kontinui-ranoto zgolemuvawe na proizvodstvoto i noviteinvesticii vo Kombinatot, zatoa {to prvenstvenose sledat inovaciite vo tehnolo{kiot proces, a seinvestira i vo Sektorot na ekolo{ka za{tita naproizvodnite uslovi i na okolnata sredina. Tokmuvo taa nasoka se prezemeni tekovni investiciskizafati na objektot za granulacija na finalniotproizvod i okolu nikelot, koj dosega se izvezuva-{e vo ingoti. Izgradena e nova su{ilnica so kojase ovozmoùva adaptirawe i na uvoznata ruda votehnolo{kiot proces, odnosno transformacija vogranuli.

Podgotveni se novi rampi za istovar na vagon-ski transportiranata uvozna ruda i pro{ireniplatoata na ruda i lignit za 60.000 metri kvad-ratni.

Vo "Feni industri# privr{uva i montirawetona noviot elektrostati~en filter, koj bi trebalo

da bide vo funkcija za nekolku dena. Zaedno sopostoe~kite dva vgradeni filtri na dvete tehno-lo{ki linii, noviot filter }e obezbedi dopol-nitelno pro~istuvawe na otpadnite ~esti~ki, so{to, definitivno }e se zatvori problemot so za-gaduvawe na ìvotnata sredina i }e bide stavenopod zonski utvrdenite normi. Za ovoj objekt, izve-den vo najsovremena tehnologija, investirani seokolu {est milioni evra.

Direktorot Daskalakis najavi deka se planiraizgradba i na treta proizvodna linija koja, kako{to re~e, }e bide golem investisciski zafat i vopo{iroki ramki vo grupacijata.

Feni e edinstveniot proizvodstven kapacitetza feronikel vo Makedonija. Najgolemiot del odproizvodstvoto kompanijata go plasira na stran-skite pazari. Vo prvite {est meseci na godinavaizvozot na kompanijata ja dostigna vrednosta od230,5 milioni evra, {to vo sporedba so istiot pe-riod od minatata godina pretstavuva porast od315%.

HRVATSKI DUKAT JA PREZEMAIDEAL [IPKA

Hrvatskata mle~na industrija Dukat ja prezemamakedonskata kompanija Ideal [ipka, vtora pogolemina kompanija za proizvodstvo i prerabotkana mleko vo Makedonija. Dogovorot za prezemawe eve}e potpi{an i, po ispolnuvawe na odredeni us-lovi, me|u koi i soglasnost od strana na makedon-skata Komisija za za{tita na konkurencijata, vosostavot na Dukat, pokraj ~etirite proizvod-stveni pogoni, vo Zagreb,Bjelovar, Sombor (Sr-bija) i vo Grada{ac(BiH), }e se najde ipettiot proizvodstvenpogon - mlekarnicataIdeal [ipka od Bitola.

Celta na ova stra-te{ko partnerstvo na

31

Dukat i Ideal [ipka e {irewe na novi pazari izacvrstuvawe na poziciite vo Jugoisto~na Evropa.

So ovaa sorabotka, Ideal [ipka dobiva stra-te{ki partner {to e ve}e prisuten na pazarot voMakedonija i koj so vloùvawa }e ovozmoì razvojna primarnoto proizvodstvo i zgolemuvawe na ot-kupnata baza na mlekoto, kako i ponatamo{en rastna kompanijata na makedonskiot i na stranskitepazari.

Dukat denes ima 40 procenti u~estvo na paza-rot vo Hrvatska. Toj e vode~ki otkupuva~ na mlekoi proizvoditel na mle~ni proizvodi vo Hrvatska ivo regionot. Od maj godinava Dukat e del od grupa-cijata Laktalis, vtora po golemina mle~na grupa-cija vo svetot i vode~ka vo Evropa.

Na pazarot vo Makedonija, Dukat go zazema vto-roto mesto na uvoznik na mle~ni proizvodi, kako iprvoto mesto za uvoz na mle~ni proizvodi od Hr-vatska.

Ideal [ipka e vtora po golemina mlekarnicavo Makedonija, na pazarot e lider vo proizvodst-vo na sirewe, godi{no prerabotuva okolu 30 mi-lioni litri mleko, a proizvodstvoto go bazira nadoma{ni surovini.

Pokraj zna~ajniot plasman na mlekoto i namle~nite proizvodi na pazarot vo Makedonija,mlekarnicata svoite proizvodi gi plasira i napazarite vo Kosovo, Albanija, Hrvatska i vo Av-stralija.

UÊSTVO VO PROEKTOTKOMPJUTER ZA SEKOE DETE

ESM-EVN po~na so elektrifikacija na sred-nite u~ili{ta za energetska poddr{ka na proek-tot "Kompjuter za sekoe dete#. Zabrzano se rekon-struiraat energetskite objekti od koi so struja senapojuvaat 93 sredni u~ili{ta niz Makedonija, zada moè da se instalira soodvetna mo}nost.

Akcijata na ESM-EVN se o~ekuva da zavr{i do15 dekemvri godinava, po {to site energetski ob-jekti }e bidat podgotveni za kvalitetna isporakana potrebnata elektri~na energija vo u~ili{tata.

Rekonstrukcijata ~ini okolu 250.000 evra i ce-losno }e bide pokriena od strana na kompanijata,kako donacija za srednite u~ili{ta.

- So ovoj ~in davame celosna poddr{ka na Mi-nisterstvoto za obrazovanie da go realiziraproektot, a na u~enicite {to pobrzo da im se ovoz-moì da rabotat so kompjuterite - izjavi g-dinGeorg Valdner, Pretsedatel na UO na ESM-EVN.

SLOVENCI ]E GRADATPET MALI HIDROCENTRALI

Slovene~kiot konzorcium "Fero invest" i"Turbo Institut# od Qubqana }e gradat pet malihidrocentrali, tri na Gornobeli~kite izvori kajStruga i dve na Letni~kite izvori kaj Ohrid.

- Me|u desette prijaveni na tenderot, nivnataponuda e izbrana kako najpovolna - izjavi direk-torot na javnoto pretprijatie "Proakva#, g-dinBranko Trp~evski.

Slovencite }e vloàt ~etiri milioni evra voizgradbata na ovie hidrocentrali. Na Gornobe-li~kite izvori }e se dobie mo}nost od 1,5 megava-ti i 0,7 megavati na Letni~kite izvori.

Hidrocentralite treba da bidat zavr{eni za12 meseci, a 20 otsto od profitot }e i pripadne na"Proakva#, koja stopanisuva so ovie izvori. Hidro-centralite na slovene~kiot konzorcium }e mu seizdadat na koristewe - Gornobeli~kite na 20 iLetni~kite izvori na 30 godini.

]E SE GRADI "[ERATON# NAMAKEDONSKO-GR^KATA GRANICA

Svetskiot hotelski brend "[eraton#, }e zapo~-ne izgradba na hotel vo neposredna blizina napreminot Bogorodica, a investitor e turskatakompanija "Princes#.

Spored informaciite, investitorot obezbedilodobrenie za gradba, a izveduva~ e makedonskatafirma "Gama inènering#. Izgradbata }e trae 20meseci, a hotelskiot kompleks }e raspolaga so 200legla, kazino restoran, bar i drugi objekti.

[eraton e eden od najgolemite svetski lancina hoteli vo svetot, vo na{eto sosedstvo prisutene vo Grcija, Bugarija i Albanija.

TRI VINA NA TIKVE[ NAGRADENI SO PRESTI@NATA MUNDUSvini NAGRADA

�Vranec� 2004 Limited Edition na vinarskata vizba"Tikve{# e nagraden so zlaten, a vinata Merlot2004 Limited Edition i Cabernet Sauvignon 2004Limited Edition so srebren medal za kvalitet na go-lemiot natprevar za vino MUNDUSvini koj tradi-cionalno se odrùva vo Germanija.

Vo konkurencija od skoro 5000 dostaveni vinaod 35 zemji vo svetot, Me|unarodnoto ìri nagra-dite za najdobri im gi dodeli na vinata na "Tik-ve{#. Tie se edinstveni od Makedonija koi dobijapriznanija za svojot visok kvalitet.

- Za da se proizvedat vakvi vrvni vina neop-hodni se mnogu znaewa, iskustvo, istrajnost, qu-bov, no i golemi investicii vo tehnologijata i

inovacii koi }e ovozmoàt svetot da go prepoznaei potvrdi vrvniot kvalitet na makedonskoto vino.Seto ova na{ata vinarija go gradi i go neguva soogromna posvetenost, po {to rezultatite se nemi-novni - izjavi generalniot direktor na V.V "Tik-ve{#, \or|i Petru{ev.

Vo izminatite ~etiri godini vo razvojot na in-frastrukturata, modernizacijata i standardiza-cijata na procesot na proizvodstvo kako i vo edu-kacija i specijalizacija na sopstveniot stru~enkadar, kako i {irewe na pazarite za plasman navrvni fla{irani vina vinarijata dosega ima vlo-èno 12 milioni evra, a do krajot na godinata }ebidat investirani dopolnitelni tri milioni evraza ispolnuvawe na razvojnite planovi. Kako {tonajavi g-din Petru{ev sega vinarijata raboti nausovr{uvawe na kvalitetot na svoite vina, a ve}eod narednata godina vinarijata na pazarot }eu~estvuva samo so fla{irano vino.

Me|unarodniot natprevar za kvalitet na vina-ta se odrùva sekoja godina vo Germanija, vo se-di{teto na Me|unarodnata akademija za vinoMUNDUSvini. Toj e najgolemiot i eden od

32

najpresti`nite natprevari za kvalitet na vino vosvetot. Natprevarot se odr`uva pod patronat ipravila na Me|unarodnata organizacija za vino.

GRANDIOZEN RAST NA PROFITOTNA TIKVE[ OD NAD 1000%

Tikve{ vo prvite devet meseci godinavaima ostvareno rast na profitot od nad1000%, ili poto~no 1225,6%.

Od Tikve{ objasnuvaat deka imadve pri~ini za golemiot porastna dobivkata. Prvata e zgole-muvaweto na prihodite odproda`ba na doma{niot istranskite pazari.

- Se javuva permanentno zgolemuvawe na fi-zi~kiot i vrednosniot obem na proda`bata i vo

tekot na letnite meseci, koi dosega voobi~aenobile mnogu poslabi po obemot na proda`ba, a isto-vremeno napraveni se vo relativen iznos mnogupomali tro{oci vo odnos na prethodniot period -velat od Tikve{.

Ottamu objasnuvaat deka vtora pri~ina zaenormniot rast na profitot e {to ovaa godina

berbata na vinskoto grozje t.e. "vinskatagodina# zapo~nala vo avgust

i berbata celosno zavr-{ila do krajot na sep-

temvri. Poradi toa i grozjetokako osnovna surovina i tro{ok,

se javilo kako nedovr{eno proiz-vodstvo vo tekot na septemvri, apsor-

biraj}i i vrzuvaj}i golem del od tro{o-cite. Za razlika od lanskata godina koga seto

ova se odvivalo vo oktomvri i po~etokot nanoemvri.

33

REGIONALEN EKONOMSKI FORUM ZA JUGOISTO^NA EVROPA VO DUBROVNIK

Evropskata unija }e im dodeli 3,5 milijardi ev-ra pretpristapna pomo{ na zemjite od Jugoisto~naEvropa (JIE) do 2011-ta, za poddr{ka na nivnatame|usebna sorabotka i pristapuvawe vo Unijata.

Ova go izjavi zamenik generalniot direktor naDirekcijata na EK za pro{iruvawe, g-din JanTrus~inski, na Regionalniot ekonomski forum naJIE vo Dubrovnik.

- Evropskata Komisija e ovde za da go ohrabriregionot da ostane na patot kon evrointegraciite- re~e g-din Trus~inski i dodade - nema garanciideka rabotite vo regionot }e se dviàt podobro odprethodno. No, sigurno e deka toa e politi~ki pri-oritet na Evropskata Unija i Evropskata Komisija.

Trus~inski re~e deka pro{iruvaweto na Uni-jata e situacija vo koja site dobivaat i novite istarite ~lenki, naveduvaj}i go podatokot dekaBDP na novite 12 ~lenki na EU raste so godi{nastapka od 4,3%, a na starite 2,3%.

Na sobirot u~estvuvaa okolu 160 politi~ari,biznismeni i nau~nici od osum zemji na regionotkoi razgovaraa za ekonomskata sorabotka i stan-dardite za ~lenstvo vo EU.

Makedonskiot pretsedatel Branko Crvenkov-ski, koj u~estvuva{e vo rabotata na Forumot, re~edeka Sobirot e dobra mo`nost za podobruvawe naekonomskite performansi na sekoja od zemjiteoddelno, no i za regionot vo celina.

- Sobirot ima ve}e svoja tradicija, a od godi-na vo godina se pogolem broj u~esnici zemaat ak-tivno u~estvo na nego i razgovaraat, debatiraat,me|usebno se informiraat za site mo`nosti i ak-tivnosti koi moàt da pridonesat za unapreduva-we na nacionalnite, no i za regionalnata ekono-mija. Ovaa godina glavni temi na Forumot bea in-frastrukturata - energetska, soobra}ajna, tele-komunikaciska i se razbira debata okolu na~inotna koj se implementira novata CEFTA, istaknapretsedatelot Crvenkovski.

Spored nego, postojat raboti so koi moè dabideme zadovolni, no i takvi kade ne e registri-ran pozna~aen napredok, nezavisno od potpi{u-vaweto i ratifikacijata na Spogodbata od sitezemji.

Republika Makedonija, poto~no Ohrid, }ebide doma}in na naredniot reginalen ekonomskiforum.

STRANCI INVESTIRAAT VO ENERGETSKIOT SISTEM NA CRNA GORA

Norve{kiot energetski gigant "Statkraft# e se-riozno zainteresiran za crnogorskiot energetskisektor, {to go potvrduva Memorandumot za sora-botka koj tie go potpi{aa so pretstavnici naElektrostopanstvoto na Crna Gora i Agencijata zapromocija na investicii.

Kineskata dràvna kompanija, pak, isto taka ezainteresirana za investirawe vo energetskiotsektor i vo pati{ta, a posebno e zainteresirana za

34

VESTI OD REGIONOT

izgradba na vtoriot blok na termoelektranataPlevqa, po modelot zaedni~ko investirawe.

Spored informaciite na crnogorskiot vesnik"Republika#, norveànite so crnogorskoto elek-trostopanstvo se pri kraj so studijata za mo`nos-tite za investirawe vo novi izvori na energija voCrna Gora.

Pretsedatelot na norve{kata kompanija g-dinBard Makelsen prethodno najavi deka "Statkraft# epodgotven vo Crna Gora da investira pome|u 500 mil-ioni i edna milijarda evra, dokolku vleze vo pro-ektot za izgradba na novi izvori na hidro-energija.

"Statkraft# e najgolemiot proizveduva~ na elek-tri~na energija od obnovlivi izvori vo Evropa sogodi{no proizvodstvo od 42 teravat ~asovi. VoSkandinavija upravuva so 156 elektrani od koi133 se nao|aat vo Norve{ka, 19 vo [vedska i ~eti-ri vo Finska. Kompanijata upravuva so tri kom-pleksi na elektrani na veter, a minatata godinaostvarila prihod od preku dve miljardi evra i 704milioni profit.

ROMANIJA IMA NEDOSTIG OD POLOVINA MILION RABOTNICI

Romanskiot minister za ekonomija, g-din Vuru-jan Vosganijan, izjavi deka na Romanija i nedosta-suvaat okolu polovina milion rabotnici, a nedos-tigot na rabotna sila posebno e voo~liv vo gra-de`ni{tvoto i vo avtomobilskata i tekstilnataindustrija.

- Imame deficit od 500 iljadi rabotnici.Potrebni ni se inèneri, mehani~ari i grade`nirabotnici - precizira{e g-din Vosganijan na so-bir posveten na profesionalnoto obrazovanie.

Romanija ima okolu 22 milioni ìteli, a seprocenuva deka vo tekot na poslednite nekolkugodini okolu dva milioni rabotosposobni romans-ki gra|ani zaminale vo stranstvo, prete`no vo[panija i Italija.

Spored podatocite na nacionalnata statisti-ka, stapkata na nevrabotenost vo Romanija e 4,1%,{to e najniska od 1992 godina.

BIZNIS KONFERENCIJA PORTORO@MAKEDONSKITE BIZNIS PROEKTI INTERESNI ZA INVESTITORITE

Na presti`nata biznis konferencija (PoslovnaConferenca Portoroz) koja tradicionalno ja orga-niziraat slovene~kiot finansiski vesnik Financei Ekonomskiot fakultet od Qubqana i koja pret-stavuva najvaèn biznis nastan vo Slovenija, 12makedonski kompanii gi pretstavija svoite biznisproekti.

Na ovoj prestièn nastan, Makedonija be{eprezentirana kako zemja-destinacija za slovene~-kite investitori, a pretstaveni bea proekti odoblasta na turizmot, nedvi`nini, kozmeti~ka in-dustrija i zemjodelstvo, koi imaat potreba odstrate{ki partneri koi }e im pomognat vo ponata-mo{en razvoj.

Kako {to velat od AAG konsultantskata ku}akoja rabote{e na ovoj proekt, za makedonskitekompanii imalo mnogu zainteresirani investito-ri. Najgolem interes bil pokaàn za proektot zaSki-centarot "Koùv#, za proektot za proizvodst-vo na organska kozmetika i za proektot za Aero-dromot.

Pokraj slovene~kite kompanii, na ovaa prezen-tacija kako zainteresirani kompanii se javija ne-kolku investiciski fondovi i investitori od Iz-rael i Turcija, velat od AAG, a dosega samo vo na-{ata ku}a se javija okolu 10 kompanii koi gi raz-gleduvaat mo`nostite za investirawe vo Makedo-nija.

Pred po~etokot na Konferencijata be{e odr-àna i trkalezna masa na koja pretstavnici odMakedonija se sretnaa so slovene~kite kompaniina koi im be{e prezentirana biznis klimata voMakedonija.

35

SRBIJA PLANIRA RABOTITE NA KORIDOROT 10 DA GI ZAVR[I ZA ÊTIRI GODINI

- Delnicata kon bugarskata granica e podelenana dva dela. Proektot i revizijata ve}e se zavr-{eni i do krajot na ovoj mesec }e bidat raspi{anitenderi za izveduva~ite na grade`nite raboti -izjavi srpskiot minister za infrastruktura, Ve-limir Ili}.

Toj dodade deka prviot tender e za izgradba naobikolniot pat okolu Si}eva~kata Klisura vodolìna od 24 kilometri, a potoa }e bide raspi-{an i vtoriot tender za izgradbata na delnicataod Si}eva~kata klisura do bugarskata granica.

Za izgradbata na obikolkata okolu klisuratainteres projavile srpski firmi, koi bi investi-rale i sopstveni sredstva, {to dràvata bi im givratila za 10 do 15 godini. Izgradbata na delni-cata kon bugarskata granica ne bila mo`na prekukoncesija poradi nerentabilnata gustina na soo-bra}ajot (okolu 4.000 vozila devno), taka {to dr-àvata re{ila proektot da go finansira so sop-stveni sredstva.

Spored prethodni procenki, izgradbata na tojkrak od Koridorot 10 bi ~inela okolu 430 milionievra.

- Objaveni se i podgotovkite za tender za del-nicata od Leskovac do makedonskata granica, kojaisto taka bi bila zavr{ena za ~etiri godini -re~eg-din Ili}.

Vo Republika Makedonija, kako {to istaknaneodamna ministerot Mile Janakieski, vo prvatapolovina od 2008 godina }e startuva izgradbata napreostanatiot del na Koridorot 10, so izgradbatana avtopatskata delnica Demir Kapija-Smokvica,kako i na delnicata od grani~niot premin Taba-novce do Kumanovo.

ITALIJANSKI "ENEL# ]E GRADI DVE TERMOCENTRALI VO ALBANIJA

Italijanskata kompanija "ENEL# nabrzo }e po~-ne so gradba na dve termocentrali vo Albanija, se-koja od niv so mo}nost od po 700 megavati, odnosnovkupna mo}nost od 1.400 megavati.

Dvata proekti, koi predviduvaat proizvodstvona elektri~na energija so naj~ista tehnologija, sopo~ituvawe na najvisokite me|unarodni standardii koi nema negativno da vlijaat vrz ìvotnatasredina, na premierot Sali Beri{a li~no mu gipretstavil pretsedatelot na italijanskiot gigant"ENEL# g-din Fulvio Kontina na sredbata vo Ti-rana.

Premierot Beri{a iskaàl celosna poddr{kaza proektite i garancija deka vladiniot kabinet{to e mo`no pobrzo }e gi realizira potrebniteproceduri, so cel pobrzo da zapo~ne izgradbata naovie dva objekti.

KBC JA PREVZEMA BUGARSKATA EIBank

Belgiskata finansiska grupacija "KBC# izvr{inovo prevzemawe vo Bugarija. Po nedamne{notokupuvawe na osiguritelnata kompanija "DZIIncurance# i brokerskata ku}a "DZI Invest#, sega ovojbelgiski investitor prezema 75% od sopstvenostavo "EIBank# za 295 milioni evra.

"KBC# naskoro planira da objavi javen povik zakupuvawe na ostanatite akcii koi se vo sop-stvenost na pomali investitori i koi dràt 2,7%od akciite. Pazarnata kapitalizacija na "EIBank#,koja e na devetto mesto po golemina vo Bugarija,iznesuva okolu polovina milijardi evra, no sepretpostavuva deka "KBC# }e gi privle~e nivniteakcii od slobodnata proda`ba na Berzata vo So-fija.

36

TELEKOM AVSTRIJA ]E GO [IRI BIZNISOT VO JUGOISTO^NA EVROPA

"Telekom Avstrija#, koja pod brendot VIP rabo-ti kako tret mobilen operator vo Makedonija, ob-javi deka za natamo{no {irewe vo Jugoisto~na Ev-ropa do 2010 godina }e potro{i 2,7 milijardi evra.

Kompanijata planira da go kupi beloruskiotmobilen operator "Mobil digital komunikej{ns#,kako i vlez na pazarot vo Bosna i Hercegovina. Zaprezemawe na 70% od akciite "Mobil digital ko-munikej{ns# }e plati 730 milioni evra, so mo`nostdo 2010 godina da go otkupi i preostanatiotakcionerski paket.

Avstriskiot Telekom pokraj vo Makedonija, ra-boti i vo Slovenija, Hrvatska, Srbija i vo Buga-rija.

B.NET E NOVA TELEKOM KOMPANIJAVO HRVATSKA

Na hrvatskiot pazar na telekom uslugite po~nada raboti kompanijata B.net koja e sozdadena sospojuvawe na dva vode~ki kablovski operatori.

So spojuvawe na �DCM� i "Adriatik Kabel" nastananova kompanija na hrvatskiot pazar na telekomu-nikacii koja }e nudi potpolni telekomunikaciskiuslugi odnosno Internet, telefonija i televizis-ka programa.

Vo narednata godina kompanijata }e investira10 milioni evra vo pro{iruvawe i modernizacijana sopstvenata kablovska mre`a vo Hrvatska, ~iiuslugi sega gi koristat 90 iljadi korisnici vosedum hrvatski gradovi. B.net na korisnicite }e imponudi novi TV programi, dodeka pak do krajot naoktomvri planiraat voveduvawe na takanare~en"triple play" paketi odnosno uslugi koi }e obedi-nuvaat kablovski, TV i {irokopojasen Internet itelefonija.

37

Vo januari 2007 godina vo Republika Makedo-nija otpo~naa so realizacija tri EU proekti pri-fateni i kofinansirani od strana na EvropskataKomisija vo 6- tiot povik na IST (Information SocietyTechnologies) prioritetnata grupa, od FP6 (SixthFramework Programme) programata, i toa:

! "Evropska aplikativna ramka za elektronskijavni nabavki za zemjite od Zapaden Balkan# (Euro-pean Electronic Public Procurement Application Frame-work in the Western Balkan Region - ELLECTRA WeB),

! "Ocenka na rizikot vo Carinite vo Zemjite naZapaden Balkan# (Risk Assessment for Customs inWestern Balkans- RACWeB) i

! "Zajaknuvawe na strategiskata sorabotka po-me|u Evropskata Komisija i zemjite na ZapadenBalkan vo poleto na IKT istraùvawa"(Strengthening the Strategic Cooperation Between theEU and Western Balkan Region in the field of ICTResearch - SCORE).

Prviot proekt, ELLECTRA - Web, se odnesuva naspecifikacija, razvoj i testirawe na aplikativnaramka za sloboden softver za elektronskite javninabavki. Softverskata aplikacija }e bazira nauslu`no-orientiranata arhitektura i arhitektu-rata vodena od modelot, so cel zadovoluvawe nabarawata za interoperabilnost i efektivnost.Isto taka vo ramki na Proektot }e se izgotvatposebni upatstva za javnata administracija, zaekonomskite operatori i za IT kompaniite, so celtie efikasno i efektivno da razvivaat i pri-menuvaat interoperabilni, korisni~ko orienti-rani i bezbedni elektronski re{enija za javnitenabavki koi se vo soglasnost so EU regulativata.

So primena na novite tehnologii se o~ekuva da senamalat tro{ocite i da se skrati vremeto za im-plementacija na elektronskite javni nabavki, koiistovremeno bi bile vo soglasnost so novite di-rektivi na Evropskata komisija. Predvideno e ce-liot Proekt da trae 24 meseci i da ~ini okolu 1,8milioni evra, pri {to so 1 milion evra u~estvuvaEvropskata komisija. Vo Proektot u~estvuvaatpartneri od EU zemji, kako i partneri od Makedo-nija, Srbija, Albanija i Bosna i Hercegovina.Koordinator e vode~kata Evropska softverskakompanija za razvoj na softver za javna adminis-tracija INTRASOFT, a u~estvuvaat i vode~kata Ev-ropska neprofitna istraùva~ka organizacija odNorve{ka SINTEF kako i menaxment konsaltingkompanija PLANET od Grcija. Od Republika Ma-kedonija u~esnici vo proektot se Biroto za javninabavki na Republika Makedonija i e-biznis sek-torot na Ekonomskiot fakultet od Univerzitetot"Sv. Kiril i Metodij# od Skopje. Vo ramki naProektot }e se razvie posebno e-re{enie za jav-nite nabavki za Republika Makedonija.

Proektot RACWeB se odnesuva na implemen-tacija na web-bazirano re{enie za avtomatizi-rana podr{ka na postapkite za procenka na rizikvo carinskoto rabotewe. Na toj na~in }e se ovoz-moì avtomatizirana proverka na site carinskideklaracii vo odnos na dadeno mnoèstvo narizi~ni profili. Profilite nema da bidat utvr-deni samo vrz osnova na iskustvoto i intuicijatana doma{nite eksperti, tuku i vrz osnova na ko-ristewe na tehnikite na statisti~kata analiza ina tragaweto niz podatocite (data mining) sobraniod prethodno obraboteni deklaracii i od ostanatirelevantni izvori na informacii. Celta na ovoj

38

POZNAÂJNI AKTIVNOSTI ZA PODOBRUVAWE NAFUNKCIONIRAWETO NA JAVNATA ADMINISTRACIJA

servis e da im pomogne na carinskite kontrolorivo izvr{uvaweto na sekojdnevnite zada~i od ovaaoblast i }e pretstavuva komplementaren del napostoe~kite sistemi za utvrduvawe na rizik koise koristat vo zemjite na Zapaden Balkan.

Re{enieto }e bide fleksibilno, interopera-bilno, izgradeno vrz otvoreni standardi i }e gikoristi najnovite tehnologii koi se upotrebuvaatvo zemjite ~lenki na Evropskata Unija. So vovedu-vaweto na sofisticiranite tehniki za identi-fikacija na rizi~ni profili i na web-baziraniotservis za procenka na rizik vo carinite na zemjitena Zapaden Balkan, se o~ekuva da bidat postignatipove}e beneficii. Pred se, se o~ekuva da se na-malat izmamite pri uvoz i izvoz na stoki od i vozemjite kade {to e implementirano re{enieto,potoa se o~ekuva da se zgolemi efikasnosta iefektivnosta na carinskite kontroli i poracio-nalno da se koristat postoe~kite resursi, a so toada se eliminiraat nepotrebnite kontroli i da seolesni trgovijata na stokite. Koordinator na ovojProekt e menaxment konsalting kompanijata PLAN-ET, a tehnolo{ki partneri se softverskite orga-nizacii INTRASOFT od Belgija, Agilis od Grcija iinstitutot Fraunhofer od Germanija. Partneri odRepublika Makedonija se Carinskata uprava naRepublika Makedonija kako korisnik na web-ba-ziranoto re{enie i e-biznis departmanot na Eko-nomskiot fakultet od Univerzitetot "Sv. Kiril iMetodij# od Skopje, kako lokalna organizacija zapoddr{ka. Proektot treba da trae 30 meseci i da~ini 2,1 milioni evra od koi 1,1 milion se dona-cija od Evropskata Komisija.

Vo ramki na tretiot proekt, SCORE, treba dase kreira Evropska IKT (Informacisko Komuni-

kaciski Tehnologii) istraùva~ka politika voregionot na Zapaden Balkan, pri {to }e se zematpredvid interesite i aktuelnite potrebi na re-gionalnite IKT stekholderi. Glavniot pridonesna Proektot }e bide razvoj na posebna IKT stra-te{ka agenda za sekoja zemja od regionot na Za-padniot Balkan i zaedni~ki dokument koj }e so-drì preporaki za kreirawe na EU nau~na sora-botka so zemjite na Zapaden Balkan vo poleto naIKT istraùvawata za periodot 2007-2013 godi-na. Na toj na~in kreatorite na politikite za is-traùvawe i razvoj na EU }e moàt da definiraatrealna politika i agenda za IKT istraùvawatavo regionot. Vakvite napori se vo soglasnost sosodrìnata na Memorandumot potpi{an vo Dub-rovnik vo 2002 godina, spored koj edna od identi-fikuvanite nau~ni oblasti koi imaat perspektivavo idnata sorabotka pome|u zemjite na ZapadenBalkan i zemjite na Evropskata unija e tokmu ob-lasta na Informacisko Komunikaciski Tehnolo-gii. Koordinator na proektot e menaxment konsal-ting kompanijata PLANET od Grcija, u~estvuva In-stitutot za op{testveni istraùvawa od VienaAvstrija, a lokalni partneri za Republika Make-donija se Stopanskata komora za IKT MASIT i e-biznis departmanot na Ekonomskiot fakultet odUniverzitetot "Sv. Kiril i Metodij# od Skopje.Proektot vo celost finansiski e podràn od Ev-ropskata Komisija so iznos od 858 000 evra i }etrae 24 meseci.

So realizacijata na ovie proekti se o~ekuva dase podigne nivoto na razvoj i primena na IKT voRepublika Makedonija, {to e vo soglasnost so na-porite i merkite koi gi prezema Vladata na Re-publika Makedonija vo ovoj period.

39

41

STATII

42

Teoretska osnova

Me|u ekonomistite denes postoi op{t konsenzusdeka pazarot e efikasen mehanizam za alokacijana retkite resursi kon to~kite na nivnata naje-fikasna upotreba. Ekonomistite, kako {to e poz-nato, od ~isto metodolo{ki aspekt, go koristatmodelot na sovr{ena konkurencija, za da pretsta-

vat ekonomija koja funkcionira idealno. Sekoj mo-del vo naukata bazira na odredeni pretpostavkikoi vo su{tina zna~at uprostuvawe na stvarnosta.Nekolku bitni pretpostavki se vrzani za modelotna sovr{ena konkurencija:

! Pri sovr{ena konkurencija ponudata ja kreiraatgolem broj mali firmi (prodava~i) koi imaat

U~esnicite vo ekonomskiot `ivot, tokmu preku mehanizmite na slobodniot pazar, najracionalno gi alociraat i koristat retkite, ograni~eni resursi

Akademik - Taki Fiti

NOBELOVCI PO EKONOMIJA ZA 2007

MEHANIZMI NAOPTIMALNA ALOKACIJANA RESURSITE

Akademik Taki Fiti e redoven profesor na Ekonom-skiot fakultet vo Skopje i redoven ~len na MANU. Naredovnite studii na Fakultetot gi predava predmetite:Osnovi na ekonomijata i Pretpriemni{tvo, a na post-diplomskite studii predmetite: Sovremenite makro-ekonomski koncepcii i politiki, Me|unarodna ekono-mija, Socijalna politika i pazarot na trud vo EU i Me-naxment na maliot biznis. Profesorot Fiti e avtor napove}e od 200 nau~ni i stru~ni trudovi (knigi, u~ebni-ci, nau~ni proekti, statii, osvrti i sl.) objaveni vozemjata i stranstvo. Najgolemiot broj od negovite tru-dovi se od oblastite: ekonomija (mikro i makroekono-mija), ekonomski rast i razvoj, pretpriemni{tvo i zemjivo tranzicija. Vo poslednive desettina godini negoviteistra`uvawa posebno se fokusirani vo oblasta na sov-remenite makroekonomski koncepcii i nivnite impli-kacii vrz ekonomskite politiki (posebno fiskalnata imonetarnata). Realiziral studiski prestoi vo Anglija,SR Germanija, Francija i vo drugi zemji.Profesorot Fiti bil Dekan na Ekonomskiot fakultetvo Skopje, Pretsedatel na Sojuzot na ekonomistite naMakedonija, Minister za finansii na Republika Make-donija, kopretsedatel na Blue Ribbon Komisijata za Re-publika Makedonija itn.

�Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii�

43

nezna~itelno, zanemarlivo u~estvo vo vkupnotoproizvodstvo na sektorot. Tokmu poradi mar-ginalnoto u~estvo na firmite vo sozdavawetona vkupnoto proizvodstvo i vkupnata ponuda naproizvodi i uslugi vo ramkite na eden sektor,firmite prakti~no nemaat nikakvo vlijanie vrzvisinata na cenite na proizvodite i uslugite.Naprotiv, za firmata koja raboti vo uslovi nasovr{ena konkurencija cenata e dadena golemi-na, odnosno oddelnite firmi se t.n. prifa}a~ina ceni - price takers. Identi~na e sostojbata ina stranata na pobaruva~kata, kade {to egzis-tiraat golem broj sitni kupuva~i, pri {to poe-dine~no kupenata koli~ina na proizvodi e mala,zanemarliva;

! Site firmi proizveduvaat homogeni proizvodi,proizvodi od ist kvalitet;

! Postoi sloboden vlez i izlez na firmite vosektorot i od sektorot, odnosno otsustvuvaatt.n. barieri za vlez (ekonomski, pravni i sl.);

! Postoi celosna, sovr{ena informiranost nau~esnicite na pazarot - proizvoditelite secelosno informirani za raspolo`livite fak-tori na proizvodstvo, za nivnite ceni, za tehno-logiite {to moàt da se upotrebat vo proizvod-stvoto, za cenite na suptitutite itn, a kupuva-~ite se celosno informirani za cenite na pro-izvodite i uslugite, za nivnite karakteristiki,za nivnite prednosti i nedostatoci itn.

Pod vakvi pretpostavki, individuite, u~esni-cite vo ekonomskiot ìvot, tokmu preku mehaniz-mite na slobodniot pazar, najracionalno gi aloci-raat i koristat retkite, ograni~eni resursi. Sodrugi zborovi, tokmu modelot na sovr{ena konku-rencija vodi kon optimalno koristewe na resursi-te, kon postignuvawe na tro{o~na i alokativnaefikasnost vo ekonomijata. Od mikroekonomskatateorija e poznato deka koga industrijata postignu-va dolgoro~na ramnoteà, dolgoro~nite marginal-ni tro{oci se izedna~uvaat so dolgoro~nite pro-se~ni tro{oci. Bidej}i marginalniot tro{ok se-koga{ go se~e prose~niot tro{ok vo to~kata na ne-

goviot minimum, site firmi vo ramkite na indus-trijata pri sovr{ena konkurencija proizveduvaatspored najniskite dolgoro~ni prose~ni tro{oci.Na ovoj na~in modelot na sovr{ena konkurencijapostignuva tro{o~na (proizvodna) efikasnost.Osiguruvaj}i maksimalno i efikasno iskoristuva-we na raspolo`livite resursi, modelot na sovr-{ena konkurencija go ispolnuva i uslovot na alo-kativna efikasnost (Pareto optimalnost) - sos-tojba vo ekonomijata koga sekoe ponatamo{no pre-naso~uvawe na resursite ne e vo sostojba da ja zgo-lemi ekonomskata blagosostojba na edni lu|e bezda ja namali ekonomskata blagosostojba na drugilu|e.

Sovr{enata konkurencija vis a vis faktite vo realniot ekonomski ìvot

Temelnite pretpostavki na modelot na sovr{e-nata konkurencija ne koincidiraat so faktite vorealniot ekonomski ìvot. [to prakti~no poka-ùva konfrontacijata na modelot na sovr{enakonkurencija so faktite od realniot svet?

Modelot na sovr{ena konkurencija e samo ednaapstrakcija. Toj, onaka kako {to se opi{uva voekonomskata literatura, postoi samo vo u~ebnici-te po ekonomija. Toj e relevanten samo od ~istometodolo{ki aspekt, a ne i od aspekt na realnazastapenost vo sovremnata struktura na pazarnimorfologii. Denes, vo realniot svet dominiraatmodalitetite na t.n. nepotpolna konkurencija -monopol, oligopol i monopolisti~ka konkurencija.Postoeweto na monopolizirani pazarni strukturipokaùva deka vo realniot svet egzistiraat bari-eri za vlez i izlez vo i od ekonomskite sektori.Pritoa, monopolot i osobeno oligopolot produci-raat ekonomska neeefikasnost, bidej}i poradi

� Vo realniot svet dominiraat modalitetitena t.n. nepotpolna konkurencija - monopol,oligopol i monopolisti~ka konkurencija.Postoeweto na monopolizirani pazarnistrukturi pokaùva deka vo realniot svetegzistiraat barieri za vlez i izlez vo i odekonomskite sektori

�

44

opa|aweto na cenata na proizvodite, so porast naproizvodstvoto i proda`bite, go ograni~uvaatproizvodstvoto pod nivniot realen kapacitet.Me|u u~esnicite vo ekonomskiot ìvot dominiraatasimetri~ni informacii. Vo ekonomiite denespostojat eksternalii i visoki transakcioni tro-{oci. Site ovie momenti nametnuvaat potreba odekonomska i op{testvena regulacija na ekonom-skiot ìvot. Osnovnite postulati na modelot nasovr{ena konkurencija se problematizirani u{teso pojavata na novata mikroekonomija. Pojavata na

novata mikroekonomija e ozna~ena so teorijata zatransakcionite tro{oci (Kouz 1937) i teorijata zaograni~enata racionalnost (Sajmon 1943), a svojotpoln razvoj go doìvea blagodarenie na teorijatana igri i ekonomikata na informacii. Pojavata nanovite teorii de facto be{e "isprovocirana# odsoznanieto za gruboto nesovpa|awe na klasi~natamikroekonomska teorija so faktite od stvarnosta.Vo toj kontekst vidni ekonomisti od Univerzite-tot vo Stenford (Center of Economic Policy Research- CEPR), na edno golemo sovetuvawe vo januari1977 godina, }e konstatiraat deka pojavata na teo-rijata na igri i ekonomikata na informaciite imovozmoìja na specijalistite po mikroekonomijada ja ... "analiziraat ekonomskata aktivnost takvakakva {to se pretstavuva#, a novite modeli na si-mulacija {to gi nudat ovie teorii, iako ne ja dob-liìja ekonomijata do fizikata (po svojata egzak-tnost) na trudovite na ekonomistite im dadoa"dobra doza na realnost#. Moèbi dolgoto robuva-we na sovremenata ekonomska nauka na klasi~nitepostulati na mikroekonomijata go nateraa nobelo-vecot Erou na istoto sovetuvawe da izjavi deka"tokmu so studiraweto na konkretni slu~ai (teo-rijata na igri i asimetri~nite informacii anali-

ziraat konkretni slu~ai vo koi premisite na homooeconomicus-ot se prakti~no neprimenlivi - T. F.)otkrivme nekolku praznini vo na{ite teoretskirezonirawa. Denes, nie znaeme deka znaeme poma-lku otkolku {to mislevme. Ekonomskata nauka,sosema evidentno, e mnogu imperfektna nauka.#(Problèmes économiques, No 2565/2566, p. 127).

Mehanizmi za optimalna alokacijana resursite

Vo vakva konstelacija na uslovi ekonomistitese fokusiraa vrz ispituvawe na razli~ni meha-nizmi za optimalna alokacija na resursite vo pa-zarni morfologii koi de facto postojat vo realniotekonomski ìvot. Nobelovata nagrada za ekono-mija za 2007 godina im e dodelena na trojca ameri-kanski ekonomisti: Leonid Harvic (roden 1917 god.vo Moskva), Erik Maskin (roden 1950 godina voWujork Siti) i Roxer Majerson (roden 1951 god. voBoston). Nagradata za ovaa godina e dodelena zateoretski pridones vo oblasta na mikroekonomi-jata, t.e. za teoretski pridones vo ispituvaweto nacentralniot ekonomski problem - mehanizmite zaalokacija (naso~uvawe) na retkite resursi konto~kite na nivnata najefikasna upotreba. Me|uekonomistite denes postoi soglasnost deka paza-rot e efikasen mehanizam za alokacija na resur-site kon to~kite na nivnata najproduktivna upot-reba. No, isto taka, mnogu ekonomisti se soglasu-vaat deka ... "Vo nekoi slu~ai, pazarniot mehani-zam ne moè da osigura polna efikasnost na alo-kacijata na resursite# (The Royal Swedish Academyof Sciences, 2007, p. 2).

Trojcata laureati, vrz osnova na nivnata teori-ja (Mechanism Design Theory) gi ispituvaat meha-nizmite (pazarni i institucionalni) koi moàt dadovedat do efikasno razmestuvawe na retkite re-sursi vo uslovi koi ne koincidiraat so modelot nasovr{ena konkurencija.

"Ekonomskite transakcii se odvivaat preku pa-zarot, vo ramkite na firmite i preku drugi insti-tucionalni aran`mani. Na nekoi pazari ne postoidràvna intervencija, dodeka drugi se regulirani.

�Me|u ekonomistite denes postoi soglasnostdeka pazarot e efikasen mehanizam zaalokacija na resursite kon to~kite na

nivnata najproduktivna upotreba. No, isto taka, mnogu ekonomisti se

soglasuvaat deka ... "Vo nekoi slu~ai, pazarniot mehanizam ne

moè da osigura polna efikasnost naalokacijata na resursite

�

45

Vo ramki na firmite, nekoi transakcii se vodeniod pazarnite ceni, za drugi se pregovara, dodekadrugi se nametnati od menaxerite. Mehanizmot zaoptimalna regulacija nudi koherentna ramka zaanalizirawe na ova mno{tvo na institucii, ili'alokativni mehanizmi', so fokusirawe vrz prob-lemite povrzani so potticite i privatnite in-formacii.# (The Royal Swedish Academy of Sciences,2007, p. 1).

Teorijata ja postavi profesorot Leonid Harvicvo 1960 godina. Su{tinata na nivnata teorija esledna: mehanizmot pretstavuva komunikacionensistem niz koi u~esnicite vo ekonomskata aktiv-nost me|usebno razmenuvaat poraki koi, na kraj,zaedni~ki go determiniraat krajniot rezultat nasoodvetnata ekonomska aktivnost. Porakite naj-~esto sodràt privatni, skrieni informacii - naprimer, ako stanuva zbor za aukcija za proda`ba naprivatno dobro, liceto }e otkrie kako go vrednu-va dobroto, odnosno koja cena bi ja platilo za dob-roto, ako se raboti za javno dobro (da kaème zaizgradba na most) liceto }e otkrie kolku e podgot-veno da plati za toa javno dobro (kolkav danok biprifatilo za finansirawe na toa javno dobro) isl. Mehanizmot funkcionira kako ma{ina koja gipribira, gi procesira i gi agregira site primeniporaki i vrz taa osnova ja isfrla ramnote`natacena po koja dobroto }e bide prodadeno. Na ovojna~in, teorijata go potvrduva zaklu~okot na poz-natiot ekonomist Hajek koj u{te vo 1945 godinatvrde{e deka pazarot efikasno gi agregira rele-vantnite privatni informacii. Pritoa, dva prin-cipa se klu~ni za funkcioniraweto na ovoj kon-cept. Prviot princip e t.n. princip na otkrivawe(revelation principle), koj{to go sretnuvame i kaj no-belovecot Mirlis pri definiraweto na optimal-niot dano~en sistem vo uslovi na asimetri~niinformacii, i koj{to ovozmoùva da se pottiknat,da se motiviraat u~esnicite vo ekonomskata ak-tivnost (transakcija) da gi otkrijat privatniteinformacii. Vtoriot princip e principot na pot-tiknuva~ka kompatibilnost (incentive-compatibility)koj se ispolnuva dokolku u~esnicite vo transakci-jata ja otkrijat vistinskata privatna informacija(realnata cena koja se podgotveni da ja platat).

Teorijata dobi vo svojata relevantnost, otkako voanalizata bea vovedeni dvata principa: princi-pot na otkrivawe (1970) i principot na pottiknu-va~ka kompatibilnost (1972).

Prakti~na primena na teorijata

Ovaa teorija, koja vo eden svoj del e zasnovanai na teorijata na igri, ima zna~ajna prakti~na pri-mena vo nekolku domeni: identifikacija na opti-malni mehanizmi za trguvawe (kako {to se aukci-ite), finansirawe na javni dobra, (na primer, dalida se gradi ili ne nekoj javen objekt, kako farme-rite, ili grupi farmeri, da go opredelat u~estvo-to vo tro{ocite na zaedni~kite irigacioni ilidrena`ni sistemi, kako zemjite da go opredelatu~estvoto vo tro{ocite za reducirawe na global-noto zatopluvawe itn), utvrduvawe na optimalniregulatorni {emi (na primer regulacija na pri-rodnite monopoli), usovr{uvawe na proceduritena glasawe itn.

Teorijata (konkretno nobelovecot Majerson vo1981 god.) dokaùva deka site poznati ~etiri vi-dovi aukcii - angliskata (vo koja prodava~ot ginagovara potencijalnite kupuva~i da ponudat po-visoka cena), holandskata (prodava~ot po~nuva sovisoka cena, koja ja spu{ta za fiksni iznosi) iaukcijata so kovertirani ponudi (se prifa}a ilinajvisokata ponudena cena ili vtorata najdobracena), pod opredeleni pretpostavki (dokolku po-nudite se simetri~ni i dokolku prodava~ot imarezervna cena - cena pod koja dobroto nema da seprodava) generiraat ist o~ekuvan dohod za proda-va~ite.

Koga treba da se gradi nekoj javen objekt (na pri-mer da se gradi ili da ne se gradi most), mehanizmot

� Mehanizmot funkcionira kako ma{ina kojagi pribira, gi procesira i gi agregira siteprimeni poraki i vrz taa osnova ja isfrlaramnote`nata cena po koja dobroto }e bideprodadeno

�

46

na odlu~uvawe e sleden: sekoe lice }e bide pra-{ano za podgotvenosta da plati za proektot (prekudano~ni zafa}awa) i vrz osnova na agregirawe naodgovorite }e se utvrdi sumata {to gra|anite segotovi da ja platat. Dokolku taa e pogolema odtro{ocite za izgradba na mostot, proektot e pri-faten - na ovoj na~in se vr{i eden vid na inter-nalizacija na potro{uva~kiot vi{ok.

Optimalnata regulacija na prirodnite monopo-li, koi denes ~esto se vo privatni race (telekomu-nikacii, gasovodi, vodosnabduvawe i sl.), e teòkproblem za vladite, bidej}i tie treba da ja dode-lat fran{izata za monopol na pretprijatie koe{to }e obezbedi kvalitetni uslugi po niski ceni.So drugi zborovi, kako {to ukaùva nobelovecotMajerson, celta na prodava~ot (na primer kogavladata privatizira imot) ne e samo da go maksi-mizira o~ekuvaniot dohod, ili toa ne e edinstve-na i najva`na cel, tuku, ~esto, mnogu zna~aen motivmoè da bide maksimizacija na op{testvenatablagosostojba. (The Royal Swedish Academy ofSciences, 2007, p. 16). Od druga strana, pak, proble-mot e u{te posloèn, bidej}i optimalnata regula-cija na prirodniot monopol bara da se pottiknefirmata koja dejstvuva na nekonkurenten pazar daraboti na na~in koj e kompatibilen so op{testve-nite celi (Train 1994, p. xi.). Efikasen mehanizamza postignuvawe na ovaa cel e aukcijata. Vladata

treba da se osiguri deka na aukcijata }e u~estvu-vaat pogolem broj firmi i da objavi deka fran{i-zata za monopol }e ja dobie firmata koja }e ponu-di najniska cena. Pretprijatieto A se natprevaru-va na aukcijata i nudi cena koja e nad vkupniteprose~ni tro{oci i koja, spored toa, osiguruva za-dovolitelen profit. Pretprijatieto B nudi po-niska cena od pretprijatieto A, koja se u{te osigu-ruva profit. Pretprijatieto V smeta deka so od-redeno prestruktuirawe e vo mo`nost da gi elimi-nira neracionalnostite i rasturaweto na resur-site i deka, vrz taa osnova, }e moè dopolnitelnoda gi namali tro{ocite, }e ponudi u{te poniskacena. Ako vakviot tek na nastanite prodolìfran{izata }e ja dobie pretprijatieto koe{to }eponudi najniska cena - blisku do nivoto na vkup-nite prose~ni tro{oci ili na nivoto na vkupniteprose~ni tro{oci (t.n. second -best solucija), {to eoptimalno re{enie od aspekt na op{testvoto.

O~evidno, ispituvawata na novite laureatizna~ajno go podobrija i zbogatija razbiraweto iznaeweto na ekonomistite za mo`nite pristapi naoptimalna alokacija na resursite vo uslovi na ne-sovr{eni pazarni strukturi (monopol, oligopol imonopolisti~ka konkurencija), vo koi vladeatasimetri~ni informacii, i koi se imanentni zarealniot svet, za realniot ekonomski ìvot. Oddruga strana, kako {to e toa voobi~aeno vo nauka-ta, ispituvawata na nobelovcite Harvic, Maskin iMajerson, se temelat na predhodnite dostignuvawai prodori na mikroekonomskata teorija vo brojnioblasti (teorija na igri, optimalna regulacija, pa-zari so asimetri~ni informacii, teorija na javnidobra i sl.), no istovremeno i gi unapredija i pro-{irija na{ite poznavawa od ovie oblasti.

�Celta na prodava~ot (na primer koga vladataprivatizira imot) ne e samo da go

maksimizira o~ekuvaniot dohod, ili toa ne eedinstvena i najva`na cel, tuku, ~esto,

mnogu zna~aen motiv moè da bide maksimizacija na op{testvenata blagosostojba

�

Konsultirana literatura

Akerlof, G. (1970) "The Market for 'Lemons': QualityUncertainty and the Market Mechanism", QuartelyJournal of Economics (August 1970), p. 488 -500.

Allen, B. (2000) " The Future of MicroeconomicTheory", Journal of Economic Perspectives - Volume14, Number 1 - Winter, Pages 143 -150

Cahuc, P. (1994). "La nouvelle microéconomie",Problèmes économiques, No 2395, Paris

Cahuc, P. (1998) La nouvelle microéconomie, LaDécouverte & Syros, Paris

Coase, R. (1937) " The Nature of the Firm" inWilliamson and Masten (1999) The Economics ofTransaction Costs, Edward Elgar Publishing LTD

Dieter Bos Pricing and Price Regulation, AnEconomic Theory for Public Enterprises and PublicUtilities, Elasevier, Amsterdam 1994

Fiti, T. (2001). Sovremenite makroekonomskikoncepcii i ekonomskite politiki, Ekonomskifakultet, Skopje

Flouzat, D., Pondaven, C. (2004) Economie contemporaine - les fonctions économiques, PressUniversitaires de France, 19e édition, Paris

Kenneth E. Train Optimal Regulation - The Theoryof Natural Monopoly, Massachusetts Institute ofTechnology, 1991

Problèmes économiques, No 2565/2566.

The Royal Swedish Academy of Sciences, 15 october 2007 Mechanism Design Teory, ScientificBackground of the Sveriges Riksbank Prize inEconomic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2007

The Royal Swedish Academy of Sciences The Prizein Economic Siences 2007, Information for the Public, .www.kva.se

Smit, A. (1997) Bogatstvoto na narodite, Tom 1,[trk, Skopje

Stiglitz, J, Walsh, C. (2002) Economics, Norton &Company, New York

47

48

Nedostatokot na sopstveni resursi ili nemo`-nosta za nivno brzo i efikasno angaìrawe, gisoo~uva zemjite vo razvoj so neophodna potreba zanadvore{no finansisko zadolùvawe, preku tra-dicionalnoto pozajmuvawe od me|unarodnite fi-nansiski pazari na kapital, koe ima izvonredno

zna~ajna uloga vo nivniot ekonomski razvoj i pod-dr{ka na ekonomskite reformi.

So uvezuvawe na kapitalni dobra, pomalku raz-vienite zemji uspevaat da gi nadopolnat doma{ni-te investicii finansirani od doma{ni za{tedi.

Za namaluvawe na nadvore{niot dolg postoi {iroko prifateno mislewe deka e neophodno sproveduvawe politika na cvrst makroekonomski menaxment, implementacija na institucionalnite istrukturnite reformi i zgolemuvawe na doma{nite investicii

M-r Len~e Nikolova-Gogova

EKSTERNATA FINANSISKAZADOL@ENOST

M-r Len~e Nikolova-Gogova e pomo{nik rakovoditelna Sektorot za makroekonomska politika vo Minis-terstvoto za finansii. Diplomirala i magistriralana Ekonomskiot fakultet vo Skopje, nasoka - makro-ekonomija i ekonomski razvoj. Prethodno rabotelakako sovetnik na ministerot za razvoj vo Minister-stvoto za razvoj, i izvr{uvala drugi funkcii, kako ipretsedatel na komisii za denacionalizacija vo Mi-nisterstvoto za finansii. Ima objaveno pove}estru~ni trudovi i statii od oblasta na makroekono-mijata i ekonomskiot razvoj i rabotela vo istraù-va~ki proekti. U~estvuvala na pove}e seminari vozemjata i stranstvo od oblasta na makroekonomija ime|unarodna ekonomija.

�Mislewata izrazeni vo ovoj tekst se na avtorot i ne mora vo celost da gi pretstavuvaat stavovite na Ministerstvoto za finansii�

49

Me|utoa, pomalku razvienite, vo odnos na na~inotna koj funkcionira svetskata ekonomja vo pogledna zadolùvaweto, se nezadovolni od uslovite igi smetaat kako isklu~itelno strogi. Pri zadol-ùvaweto na me|unarodnite pazari, voobi~aenokamatnata stapka e razli~na, pri {to porizi~nitezemji dobivaat povisoki kamatni stapki, vo koi evgradena premijata za rizik, poradi pokrivawe namo`nosta za neispolnuvawe na obvrskata. Sporedtoa, mo`no e zemjite koi ne gi ispolnuvaat svoitedol`ni~ki obvrski da se soo~at so prohibitivnipremii za rizik, pri nivnoto povtorno zadolùva-we. Zabeleàni se mo{ne malku otvoreni odbiva-wa na pla}awata, i ponekoga{ iznenaduva~ki, imamnogu malku dokazi kako dol`ni~kata pozicija naedna zemja stanuva porizi~na.

Tovarot na dolgot se meri ednostavno so sood-nosot pome|u dolgot i Bruto doma{niot proizvod(BDP), me|utoa, za vistinskata merka na sposob-nosta na edna zemja za pla}awe na dolgovite, pok-raj BDP, zna~ajni se i prihodite od izvozot na sto-ki i uslugi, kako i drugi parametri. Dotolku pove-}e, {to analizite za nekoi zemji, pokaùvaat dekapromenite na soodnosot na servisiraweto na dol-got so izvozot se pointenzivni, otkolku promenitena soodnosot na nadvore{enio dolg i BDP. Pokrajova, servisiraweto na dolgot sprema izvozot nastoki i uslugi, kako i otplatata na kamatite voodnos na izvozot na stoki i uslugi se zna~aen in-dikator za nadvore{noto zadolùvawe.

Vo pogled na nadvore{noto zadolùvawe vozemjite od Jugoisto~na Evropa, spored sogleduva-wata, tie imaat napraveno progres vo redukcijtana tovarot na dolgot, {to e neophodno za podobru-vawe na nivnata idna kreditna sposobnost. Gene-ralna ocena e deka vo globala, stepenot na zadol-ènost e umeren, me|utoa, nekoi od niv seu{te sedviàt kon visoko zadolèni. Vo nekoi zemji iz-vr{eno e otpi{uvawe na dolgot, a vo nekoi slu~ainivoto na nivnite obvrski e na nivoto na poddr{-kata od stranskite kreditori. Za namaluvawe natovarot na nadvore{niot dolg i izlez od finan-siskite te{kotii, ovie zemji imaat potreba oddolgoro~ni strategii za ostvaruvawe na povisok

porast na proizvodstvoto i izvozot. Za ovaa cel,postoi {iroko prifateno mislewe deka e neop-hodno sproveduvawe politika na cvrst makroeko-nomski menaxment (vklu~uvaj}i vo nekoi slu~ai isilno fiskalno prilagoduvawe), implementacijana institucionalnite i strukturnite reformi izgolemuvawe na doma{nite investicii. Za reduk-cija na dolgot vo ovie zemji e neophodno ostvaru-vawe na podobri ekonomski performansi, odnosnoporast na Bruto doma{niot proizvod, izvozot nastoki i uslugi i drugo. Zemjite od ovoj region re~i-si site, za 2007 godina predviduvaat namaluvawena stepenot na zadolènost za okolu dva procent-ni poeni.

Kaj zemjite od Jugoisto~na Evropa, stepenot nazadolènost, po~nuvaj}i od 2001 godina, ima osci-latorni dvièwa, a ve}e vo 2006 godina toj e sve-den na okolu 60%. Hrvatska e na vode~ko mesto, sou~estvo na nadvore{niot dolg vo BDP od okolu78%, {to ilustrira visoka zadolènost, a dolgotvo odnos na izvozot na stoki i uslugi iznesuva159,8%, odnosno umerena zadolènost. Porastotna dolgot e reflektiran od porastot na zadolù-vawata kaj komercijalnite banki, kako i poradinamaluvawe na vrednosta na SAD dolarot. Vo Sr-bija i Crna Gora po reprogramirawe na dolgot vonoemvri 2001 godina, i otpi{uvawe na dolgot vojuli 2004 godina so Londonskiot klub, dolgot sereducira na okolu 63% od BDP, a kako procent odizvozot na stoki i uslugi 246,9%, {to ukaùva navisoka zadolènost po dvata kriteriumi. Vo Bu-garija dolgot vo odnos na BDP iznesuva 67,2%, {toi pokraj namaluvaweto, seu{te spa|a vo grupata navisoko zadolèni ekonomii, a {to se odnesuva zadolgot vo odnos na izvozot na stoki i uslugi, taaspa|a vo grupata na pomalku zadolèni zemji.

� Za redukcija na nadvore{niot dolg eneophodno ostvaruvawe na podobri ekonomski performansi, odnosno porast naBDP, izvozot na stoki i uslugi i drugo.Zemjite od ovoj region re~isi site za 2007godina, predviduvaat namaluvawe na stepenot na zadolènost za okolu 2 procentni poeni

�

50

Vo zemjite od regionot na Centralna i Isto~naEvropa, bez balti~kite zemji zadolùvaweto voodnos na BDP vo prosek iznesuva nad 55%, {togernerira umereno do visoka zadolènost. Vo ovieramki Ungarija e so najvisok stepen na zadolè-nost (75,5%) dolgot vo odnos na BDP, a potoa sle-duva Slovenija kade {to se zabeleùva zgolemu-vawe na stepenot na zadolènost od 59,7% vo 2003na 67,7% vo 2006 godina. Isto taka i Slova~ka imavisok stepen na zadolènost (57%), dodeka ê{kai Polska se umereno zadolèni zemji 36,3% i43,3%, soodvetno.

Vo poslednata dekada nadvore{nata zadolè-nost vo zemjite vo razvoj, gledano vo celina, seodrùva na kriti~na granica, dodeka vo nekoi

zemji se dviì vo tolerantni ramki. Me|utoa, voposlednite godini se zabeleùva kontinuiranopodobruvawe na zadolènosta vo zemjite vo raz-voj, preku pokazatelot na soodnosot pome|u nadvo-re{niot dolg i BDP. Vo regionot od Azija vo razvoji Sreden Istok zadolùvaweto se odrùva vo to-lerantni ramki. Za razlika od ovie zemji, vo zem-jite vo razvoj od Afrika, osobeno od ZapadnataHemisfera, stepenot na zadolènost e nad kri-ti~nata granica {to ilustrira visoka zadolè-nost. Kaj ostanatite regioni vo zemjite vo razvoj,isto taka registrirano e kontiuirano namaluvawe

na stepenot na zadolènost. Promenite vo nadvo-re{noto zadolùvawe preku soodnosot na nadvo-re{niot dolg so izvozot na stoki i uslugi, se ost-varuva pointenzivno, pri {to generalno vidlivo enamaluvawe na stepenot na zadolènost kaj siteregioni vo zemjite vo razvoj.

Pogolemiot del od problemite so visokata za-dolènost se re{ava so reprogramirawe na dol-govite, koe pretstavuva dogovor so kreditorite za

2004 2005 2006

Dolg/BDP Dolg/Izvoz na Dolg/BDP Dolg/Izvoz na Dolg/BDP Dolg/Izvoz na

stoki i uslugi stoki i uslugi stoki i uslugi

Hrvatska 83,6 166,4 87,9 176,3 78,5 159,8

Bugarija 67,4 125,5 70,8 123,4 67,2 112,0

Romanija 34,7 99,9 35,1 97,7 33,0 98,2

Srbija i Crna Gora 71,2 389,6 63,1 272,1 63,3 246,9

Stepen na zadolènost vo regionot na Jugoisto~na Evropa (nadvore{en dolg kako % od BDP i izvozot na stoki i uslugi)

Izvor: EBRD - Transition report 2006

2004 2005 2006

Dolg/BDP Dolg/Izvoz na Dolg/BDP Dolg/Izvoz na Dolg/BDP Dolg/Izvoz na

stoki i uslugi stoki i uslugi stoki i uslugi

ê{ka 38,2 61,9 41,3 59,0 36,3 51,4

Ungarija 64,7 103,7 74,6 112,8 75,5 109,1

Polska 49,4 148,2 51,0 155,0 43,3 117,0

Slova~ka 54,9 72,0 56,6 75,8 57,0 74,3

Slovenija 59,7 106,6 63,8 106,6 67,2 104,7

Stepen na zadolènost vo regionot na Centralna i Isto~na Evropa(nadvore{en dolg kako % od BDP i izvozot na stoki i uslugi)

Izvor: EBRD - Transition report 2006

�Pogolemiot del od problemite so visokatazadolènost se re{ava so reprogramirawe

na dolgovite, i kone~no, soo~eni so me|unaroden pritisok od vladite, bankite

kreditori vsu{nost vr{at i otpi{uvawe nadel od dolgovite

�

51

vra}awe na dolgot vo podolg period i so poniskakamatna stapka za sekoj poedini~en period. Kre-ditorite pretpo~itaat da dobijat nazad del odfinansiskite sredstva vo tekot na podolg period,namesto da gi predizvikuvaat dol`nicite da naja-vat deka nema da ja ispolnat obvrskata za otpla-}awe na dolgot. I kone~no, soo~eni so me|unarodenpritisok od vladite, bankite kreditori vsu{nostvr{at i otpi{uvawe na del od dolgovite, Me|una-rodnite finasiski institucii (MMF, Svetskatabanka i drugi) vo soglasnost so nivnite programiinsistiraat na prezemawe cvrsti akcii, so cel daimaat kontrola na ovie ekonomii na podolg rok.Kreditnata sposobnost na zemjite vo razvoj, voo-bi~aeno se obnovuva vo kombinacija so {tedewe ieksterno finansirawe.

Generalno site ovie zemji se stremat kon eko-nomski razvoj, sveduvawe na nadvore{nata zadol-ènost vo tolerantni ramki i sozdavaewe na us-lovi za podobruvawe na biznis klimata za pogolemvlez na stranski kapital. I pokraj relativnotonamaluvawe na nadvore{nata zadolènost vozemjite vo razvoj i vo idnina prilivot na stranskikapital, }e pretstavuva osnovna komponenta naekonomskiot razvoj, osobeno preku stranski di-rektni vloùvawa.

Slu~ajot na Republika Makedonija

Spored me|unarodnite standardi za ranigrawena zemjite spored stepenot na zadolènost, sporednajrelevantnite pokazateli, makedonskata ekono-

mija se vbrojuva vo grupata na umereno zadolèniekonomii, a spored nekoi kriteriumi i vo grupatana pomalku zadolèni zemji.

Pra{aweto za problemot so nadvore{niot dolgi negovoto zgolemuvawe vo izminatiot period be-{e postojano prisutno. Dvièweto na nadvore{-niot dolg vo poslednite godini, be{e pod silnovlijanie od padot na vrednosta na amerikanskiotdolar vo odnos na ostanatite valuti, {to dovededo porast, preku visokiot iznos na ostvareni po-zitivni kursni razliki. Vrz nadvore{noto zadol-ùvawe odredeno vlijanie ima{e i visokiot ste-

pen na liberalizacija, soglasno zakonskite re{e-nija, {to ovozmoì finansirawe na razvojot narezidentite so eksterno finansirawe na privat-niot sektor, bez nikakvi ograni~uvawa, nasprotipredhodniot selektiven devizen reìm. Ova ovoz-moì i pogolem pristap na privatnite pretprija-tija do stranski kapital. Zna~ajno e da se napomenedeka vo dekemvri 2005 godina, vklu~eni seevroobvrznicite i dolgot kon Londonskiot klub nakreditori. Me|utoa, ve}e vo januari 2006 godina

� Spored me|unarodnite standardi za rangirawe na zemjite spored stepenot nazadolènost, spored najrelevantnite pokazateli, makedonskata ekonomija se vbrojuva vo grupata na umereno zadolèniekonomii, a spored nekoi kriteriumi i vogrupata na pomalku zadolèni zemji

�

2002 2003 2004 2005 2006

Dolg/BDP Dolg/izvoz Dolg/BDP Dolg/izvoz Dolg/BDP Dolg/izvoz Dolg/BDP Dolg/izvoz Dolg/BDP Dolg/izvoz

Vkupno 37,2 121,6 35,8 109,8 33,1 92,4 28,9 76,9 26,2 66,5

" Afrika 58,1 177,2 55,6 153,4 48,7 125,5 38,6 92,4 28,1 63,8

" Centralna i Isto~na Evropa 52,7 127,1 53,7 125,0 54,0 118,0 49,6 110,1 50,8 104,5

Komonv. na nezavisni dràvi 43,0 111,6 41,7 106,8 36,3 91,9 33,6 85,8 29,6 73,3

" Azija vo razvoj 25,8 86,8 23,8 75,0 22,2 62,5 20,3 53,3 19,7 49,2

" Sreden istok 25,6 61,8 24,6 53,4 24,5 47,0 22,4 38,6 20,1 32,9

" Zapadna Hemisfera 45,4 221,2 44,8 205,4 39,4 168,6 31,0 131,6 26,6 111,1

Stepen na zadolènost vo zemjite vo razvoj(nadvore{en dolg kako % od BDP i izvozot na stoki i uslugi)

Izvor: IMF, World Economic Outlook, September 2006

52

ostvareniot priliv od evroobvrznicite se isko-risti za otkup na postojniot dolg sprema London-skiot klub na kreditori.

Emisijata na evroobvrznici e praktika vo mnoguzemji, koi preku izdavaweto na hartii od vrednostna me|unarodniot pazar obezbeduvaat dopolnite-len finansiski kapital. Ovoj trend vo poslednitegodini e prisuten i vo zemjite vo tranzicija, koi sesoo~eni so nedostigot na doma{na akumulacija,niska stapka na doma{no {tedewe i skromen pri-liv na pribirawe na stranski kapital. Primeritevo praktikata ukaùvaat deka investitorite odrazvienite zemji se zainteresirani za kupuvawena obvrznicite na ekonomiite vo tranzicija. Takaso prvata emisija vo 1997 godina Hrvatska ostvaripriliv od 300 milioni dolari, Romanija 600 mi-lioni marki, a vo 2001 godina, Bugarija vrz ovaaosnova ostvari priliv od 250 milioni evra.

Interesot na stranskite investitori vo zemjitevo tranzicija se potvrdi i vo slu~ajot so Republi-ka Makedonija, koja so dobivaweto na kreditenrejting od dve svetski renomirani agencii, sestekna so site uslovi za u~estvo na me|unarodniotpazar na kapital. Republika Makedonija prezemaaktivnosti za minimizirawe na tro{ocite za ser-

visirawe na javniot dolg i izdadenite dràvnigarancii i aktivnosti za namaluvawe na rizikotpovrzan so strukturata na javniot dolg i dràvni-te garancii. Soglasno ova, se izvr{i predvremenaotplata na dolgot kon Pariskiot klub na kredi-tori, po nominalna vrednost i bez pla}awe na do-polnitelni penali i provizii. Ova so cel, pre-struktuirawe na portfolioto na javniot dolg, na-maluvawe na dolgot so promenlivi kamatni stap-ki, kako i ostvaruvawe na kamatni za{tedi vo Bu-

xetot. Do krajot na april 2007 godina, se potpi-{aaa 13 dogovori so zemjite ~lenki na Pariskiotklub na kreditori i izvr{eni se pla}awa na dol-got kon istite. Se o~ekuva celata operacija dazavr{i so potpi{uvawe na noviot bilateralendogovor so Italija. Pokraj ova, se izvr{i predvre-men otkup na zaemite sprema kreditorot IBRD zaproektite za strukturno prilagoduvawe, za pre-struktuirawe na finansiskiot sektor i sektorotna pretprijatijata FESAL-2, za podobruvawe natranzitot i za transportniot sektor. Od Evrop-skata investiciona banka predvremeno se otkupidolgot za proektite za izgradba na Jugosloven-skiot avtopat (nasledeni od SFRJ). Predvremenotkup na del od dolgot kon Svetskata banka, se iz-vr{i vo tekot na juni 2007 godina, pri{to dolgotkon ovaa finansiska institucija se namali za21%. Ova e prvata faza od postapkata za predvre-meniot otkup na odreden broj na krediti, a potoa}e sleduva vtora faza so otkup na preostanatitekrediti, odnosno po prilivot na sredstva po osnovna privatizacija na nekoi objekti, pri{to se o~e-kuva da se otplati del od dolgot na Fondot za ma-gistralni i regionalni pati{ta, koj ima tretmankako dolg na Op{ta Vlada. So predvremeniot ot-kup na dolgot kon Me|unarodniot monetaren fondse izvr{i celosna predvremena otplata na obvrs-kite na Republika Makedonija po koncesionalni inekoncesionalni zaemi, a predvideniot rok nadostavuvawe na zaemite be{e do 2010 godina.Predvremenata otplata na dolgot ja odrazuva po-silnata nadvore{na pozicija, so {to se zgolemuvaugledot pred agenciite za ocenuvawe na kredit-niot rejting i se ostvaruvaat za{tedi vrz osnovana kamatni tro{oci.

Otkupot na dolgot se izvr{i po nominalnavrednost na dolgot bez pla}awe provizii za pred-vremeniot otkup. Imeno, so predvremenata otpla-ta na dolgot se obezbedi podobruvawe na struktu-rata na dolgot i namaluvawe na kamatnite tro{o-ci, namaluvawe na stepenot na zadolènost zaokolu dva procenti poeni, kako i sozdavawe na us-lovi za preminuvawe vo grupata na polesno zadol-èni zemji.

�Predvremenata otplata na dolgot ja odrazuvaposilnata nadvore{na pozicija, so {to se

zgolemuva ugledot pred agenciite za ocenuvawe na kreditniot rejting i se

ostvaruvaat za{tedi vrz osnova na kamatnitro{oci

�

Stepen na zadolènost

Sledeweto na dvièweto na pokazatelite zazadolènost, kako vremenska serija, ima za cel daja anlizira odr`livosta na nadvore{niot dolg naedna zemja. Ocenkata za stepenot na zadolènost,osobeno za ekonomii koi go finansiraat sopstve-niot razvoj i sproveduvaat reformi so eksternofinansirawe, ima isklu~itelno golemo zna~eweza idnite potezi vo sferata na nadvore{noto za-dolùvawe.

Kriteriumite za klasificirawe na zemjata voodredena grupa na zemji spored Svetskata banka sedefinirani na sledniot na~in:

! Vkupen nadvore{en dolg sprema prosek na Bru-to doma{en proizvod vo poslednite tri godini:visoka zadolènost nad 50%; umerena zadol-ènost zna~i 60% od grani~nata vrednost 50%;no ne i dostignuvawe na kriti~noto nivo, {tozna~i intervalot me|u 30-50%; i pomala zadol-ènost pod 30%;

! Vkupen nadvore{en dolg sprema izvozot na sto-ki i uslugi prosek od poslednite tri godini: vi-soka zadolènost nad 275%; umerena zadolè-nost zna~i 60% od grani~nata vrednost (275%),no ne i dostignuvawe na kriti~noto nivo, {tozna~i vo intervalot me|u 165-275%; i pomalazadolènost pod 165%;

! Servisirawe na dolgot sprema izvozot na stokiprosek od poslednite tri godini: visoka zadol-ènost nad 30%; umerena zadolènost zna~i60% od grani~nata vrednost (30%), no ne i dos-tignuvawe na kriti~noto nivo, {to zna~i vo in-

tervalot me|u 18-30%; i pomala zadolènostpod 18%;

! Otplata na kamata sprema prosek na izvozot nastoki i uslugi: visoka zadolènost nad 20%;umerena zadolènost zna~i 60% od grani~natavrednost (20%), no ne i dostignuvawe na kriti~-noto nivo, {to zna~i vo intervalot me|u 12-20%i pomala zadolènost pod 12%.

Spored me|unarodnite standardi za rangirawena zemjite spored stepenot na zadolènost, Re-publika Makedonija se vbrojuva vo grupata nasredno do umereno zadolèni ekonomii. Najrele-vanten pokazatel za toa e u~estvoto na vkupniotnadvor{en dolg (dolgoro~en, srednoro~en) vo Bru-to doma{niot proizvod, koj iznesuva 37,2%.

Vo odnos na drugite kriteriumi, Republika Ma-kedonija se vbrojuva vo grupata na pomalku zadol-èni zemji. Taka, odnosot pome|u nadvore{niotdolg i izvozot na stoki i uslugi (prosek vo posled-nite tri godini) iznesuva 122,3%, odnosot pome|uvkupnoto servisirawe na dolgot i izvozot na stokii uslugi (prosek vo poslednite tri godini) iznesu-va 16,1%, a odnosot pome|u otplatite na kamata iizvozot 3,6%. Spored toa, stepenot na zadolènost

53

� Sledeweto na dvièweto na zadolènosta,kako vremenska serija, ima za cel da jaanalizira odr`livosta na nadvore{niotdolg. Ocenkata za stepenot na zadolènost,osobeno za ekonomii, koi go finansiraatsopstveniot razvoj i sproveduvaat reformiso eksterno finansirawe, ima isklu~itelnogolemo zna~ewe za idnite potezi vo sferatana nadvore{noto zadolùvawe

�2003 2004 2005 2006

Nadvore{en dolg/BDP 36,99 36,89 44,22 37,22

Nadvore{en dolg/izvoz na stoki i uslugi 119,7 107,11 97,5 91,61

Servisirawe na dolg/ izvoz na stoki i uslugi 17,26 14,15 15,7 19,01

Otplati na kamata/ izvoz na stoki i uslugi 3,72 3,25 2,22 0,35

Stepen na zadolènost na Republika Makedonija,spored oddelni kriteriumi (vo %)

Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija

vo makedonskata ekonomija se dviì vo tolerant-ni ramki.

Me|utoa, pri sledewe na zadolènosta so indi-katorite na izvozot, treba da se imaat vo vid od-delni specifi~nosti na izvozot. Imeno, golem delod izvozot otpa|a na iznosot na dorabotkite, pri{to realnata vrednost na izvozot e zna~itelnopomala. Isto taka, zna~aen del od pobaruvawatase zatvoraat so kompenzacioni raboti. Ottuka ikonstatacijata deka dokolku stepenot na zadol-ènost se presmetuva samo so efektivniot devi-zen priliv od izvozot na stoki i uslugi, toj bi bilpovisok.

Spored preporakite na Svetskata banka, do-kolku tri od ~etirite pokazateli vleguvaat vo da-den interval, zemjata se klasificira vo soodvet-nata grupa na zemji. Me|utoa, se napomnuva dekapribliùvaweto do kriti~noto nivo, odnosno gra-ni~na vrednost na odreden pokazatel treba da setolkuva mo{ne vnimatelno, so ogled na faktot de-ka pri premin od edna vo druga grupa zemji treba dase ima vo predvid i dvièweto na ovie parametrivo podolg vremenski period, a ne samo vo tekovni-ot period.

Neto finansiski transakcii i transferi

Makedonskata ekonomija ostvaruva tendencijana relativno umeren porast na priliv na sredstvapo osnov na ve}e odobreni krediti i zaemi. Pri-toa, vo periodot od 2003 do 2007 godina prose~no

godi{no se koristeni sredstva vo iznos od okolu270 milioni dolari, a otplateno e povisok iznosna obvrski (glavnica i kamata) od 296 milioni do-lari prose~no godi{no.

Umeren priliv na sredstva se ostvaruva i voneto transakciite ili neto zadolùvaweto (koepretstavuva koristeni stranski krediti i zaeminamaleni so servisiraweto na glavnicata, po po-rano koristenite stranski krediti i zaemi). Ime-no, neto transakciite se ostvaruvaat so relativnomal obem, odnosno vo poslednite tri godini, netozadolùvaweto preku koristewe na stranski kre-diti se dviì vo tolerantni ramki. Povisoko netozadolùvawe se ostvari vo 2005 godina, kako re-zultat na zadolùvaweto na privatniot sektor.Ve}e vo 2006 i 2007 godina otplatata na glavnica-ta e pogolema od koristenite sredstva po osnov nakrediti. Neto prilivot na kapital po osnov na ne-to finanasiski transakcii, voobi~aeno se naso~u-va za pokrivawe na deficitot vo tekovnite tran-sakcii na platniot bilans.

[to se odnesuva za prilivot od neto transfe-rite, koi pretstavuvaat razlika me|u koristenitekrediti i zaemi i otplatite na vkupnite obvrski(glavnica i kamata) po osnov na porano koristeni-te dolgoro~ni stranski krediti i zaemi, isto takae umeren, a povisokoto zadolùvawe vo 2005 godi-na vo najgolem del (70%) se odnesuva na privat-niot sektor, dodeka vo 2006 godina, otplatata navkupnite obvrski e povisoka od koristenite sred-stva.

54

2002 2003 2004 2005 2006

Koristeni krediti 175 234 264 501 350

Otplata na glavnica 184 181 196 178 404

Otplati (glavica i kamata) 235 231 241 232 481

Neto zadolùvawe -9 53 68 323 -131

Neto transferi -60 3 23 269 -54

Neto finansiski transakcii(vo milioni dolari)

Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija

Vo najgolem del koristenite zaemi i kreditipoteknuvaa od me|unarodni finansiski instituciii organizacii, koi bea relativno povolni, so grejsperiod i so podolg rok na otplata, kako i so niskikamatni stapki. Nivnoto koristewe be{e naso~enoza pove}e vidovi proekti i reformi. Sredstvataod bilateralni kreditori bea koristeni kakokreditni linii za uvoz na oprema, za unapreduva-we na mali i sredni pretrprijatija i drugo. Sred-stvata od privatnite kreditori imaat tendencijana kontinuirano zgolemuvawe i zadol`uvawe naprivatniot sektor, kako efekt od liberalizacija-ta na kapitalnite trasakcii. Sklu~eni se pove}enovi krediti i zaemi, pogolemiot del bea pod kon-cesionalni uslovi, koi vo najgolem del se sklu~e-

ni so privatni banki i finansiski institucii, ise o~ekuva da se koristat vo narednite godini.

55

57

STATISTI^KI PODATOCI

58

Realen BDP Potro{uva~ki ceni 1 Tekovna smetka (saldo)2)

2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007

Pazari vo razvoj - Vkupno 6,6 5,5 6,0 5,5 6,1 4,8 5,0 4,8 -5,8 -5,3 -6,7 -6,6

Bugarija 5,7 5,5 6,2 6,0 6,1 5,0 7,3 5,3 -5,8 -11,3 -15,9 -15,7

^e{ka Republika 4,2 6,1 6,1 4,8 2,8 1,8 2,5 2,9 -6,0 -2,6 -4,2 -4,1

Estonija 8,1 10,5 11,4 9,9 3,0 4,1 4,4 4,8 -12,5 -10,5 -13,8 -12,9

Ungarija 4,9 4,2 3,9 2,8 6,8 3,6 3,9 6,4 -8,4 -6,7 -6,9 -5,7

Latvija 8,6 10,2 11,9 10,5 6,2 6,7 6,5 7,3 -12,9 -12,7 -21,3 -23,0

Litvanija 7,3 7,6 7,5 7,0 1,2 2,7 3,8 3,5 -7,7 -7,1 -12,2 -12,3

Polska 5,3 3,5 5,8 5,8 3,5 2,1 1,0 2,2 -4,2 -1,7 -2,1 -2,7

Romanija 8,4 4,1 7,7 6,5 11,9 9,0 6,6 4,5 -8,4 -8,7 -10,3 -10,3

Slova~ka 5,4 6,0 8,2 8,2 7,5 2,8 4,4 2,4 -3,6 -8,6 -8,0 -5,7

Slovenija 4,4 4,0 5,2 4,5 3,7 2,5 2,5 2,3 -2,7 -2,0 -2,3 -2,6

Hrvatska 3,8 4,3 4,6 4,7 2,1 3,3 3,2 2,7 -5,4 -6,4 -8,1 -8,3

Malta 0,8 2,2 2,5 2,3 2,7 2,5 2,6 2,4 -8,1 -10,5 -11,2 -11,5

Turcija 8,9 7,4 5,5 5,0 8,6 8,2 9,6 8,0 -5,2 -6,3 -8,0 -7,3

Tabela 2: ODBRANI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI VO ODDELNI TRANZICIONI EKONOMII

1) Godi{en prosek2) Procent od BDP

Izvor: World Economic Outlook, IMF, Washington D.C., April 2007

Realen BDP

BDP

Inflacija (prosek)

Inflacija (kraj na period)

BDP deflator

Buxetsko saldo

(centralen buxet i fondovi)

Devizen kurs, prosek

Devizen kurs, prosek

Devizen kurs, kraj na period

Devizen kurs, kraj na period

Izvoz (F.O.B.)

Uvoz (F.O.B.)

Trgovski bilans

Bilans na tekovna smetka

kako % od BDP

Devizni rezervi

Pokrivawe na uvozot

(rezervi/uvoz)

Nadvore{en dolg 1)

kako % od BDP

Stranski direktni investicii

kako % od BDP

Tabela 1: OSNOVNI MAKROEKONOMSKI INDIKATORI NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

1) Po~nuvaj}i od 1998 godina, soglasno novata metodologija prepora~ana od Svetskata banka, vkupniot nadvore{en dolg gi opfa}akratkoro~nite, srednoro~nite i dolgoro~nite krediti

* Procenka ili prethodni podatoci

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Ministerstvo za finansii i Narodna banka na Republika Makedonija

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005* 2006*

% 1,4 3,4 4,3 4,5 -4,5 0,9 2,8 4,1 4,1 3,7

mil. dolari 3.458 3.581 3.674 3.588 3.437 3.769 4.631 5.368 5.815 6.306

% 2,6 -0,1 -0,7 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2

% 2,7 -2,4 2,4 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9

% 3,4 1,4 2,7 8,2 3,6 3,4 0,3 1,3 3,8 3,2

% BDP -0,4 -1,7 0,0 1,8 -7,2 -5,7 -0,6 0,4 0,3 -0,6

DEN/1$ 49,8 54,5 56,9 65,9 68,1 64,7 54,3 49,4 49,3 48,8

DEN/1E 56,2 61,1 60,6 60,7 60,9 61,0 61,3 61,3 61,3 61,2

DEN/1$ 55,4 51,8 60,3 65,3 69,2 58,6 49,9 45,9 51,7 46,5

DEN/1E 61,2 60,9 60,6 60,8 61,0 61,1 61,3 61,4 61,2 61,2

mil. dolari 1.237 1.291 1.190 1.321 1.155 1.112 1.362 1.672 2.041 2.401

mil. dolari 1.623 1.807 1.686 2.011 1.681 1.916 2.211 2.785 3.097 3.763

mil. dolari -386 -516 -496 -690 -526 -804 -849 -1.113 -1.056 -1.362

mil. dolari -286 -269 -32 -72 -244 -358 -149 -415 82 76

% -8,3 -7,5 -0,9 -2,0 -7,1 -9,5 -3,2 -7,7 1,4 1,2

mld. dolari 0,26 0,33 0,45 0,71 0,78 0,73 0,90 0,99 1,33 1,87

meseci 1,9 2,2 3,2 3,7 4,7 4,0 3,9 3,3 3,6 5,5

mld. dolari 1.139 1.437 1.490 1.489 1.506 1.635 1.813 2.044 2.258 2.315

% 33,5 41,4 41,5 39,9 41,0 43,1 44,9 44,6 38,8 36,7

mil. dolari 30,0 127,7 32,4 175,1 440,7 77,7 96,0 155,0 97,0 383,8

% 0,9 3,6 0,9 4,9 12,8 2,1 2,1 2,9 1,7 6,1

59

* Prethodni podatoci / Izvor: Dr`aven zavod za statistika.

Tabela 3: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD(realni stapki na rast, kvartal vo odnos na ist kvartal prethodna godina, 2000-2006)

A + B V + G + D \ E @ Z Y + I + Q J + K + L + N

2000 I 2,4 16,3 4,1 37,7 -7,1 13,4 2,4 1,0 0,5 11,4 15,1 12,0II 3,6 17,1 -9,9 4,6 -14,8 11,1 2,5 1,3 0,8 5,6 9,0 6,1III 1,2 1,8 5,3 -8,7 -9,6 10,1 2,7 -0,8 1,9 0,6 3,9 1,0IV -3,1 4,5 12,5 -12,7 -13,1 0,7 3,2 -1,1 3,7 -0,3 3,0 0,2

00/99 1,0 9,4 2,6 3,0 -11,3 8,5 2,7 0,1 1,7 4,1 7,5 4,52001 I -6,9 -2,8 0,7 -18,9 6,7 -4,8 3,0 -8,7 -6,9 -6,2 -6,9 -6,3

II -12,5 -4,7 -4,9 4,5 -7,1 -7,2 2,6 -5,1 -8,5 -3,8 -4,4 -3,9III -13,3 -10,6 -22,9 4,4 -14,7 -11,1 1,4 0,8 -13,1 -6,2 -6,9 -6,4IV -10,3 -0,5 -22,8 9,7 -0,1 -9,9 1,3 3,7 -13,5 -1,5 -2,2 -1,6

01/00 -10,8 -4,6 -14,4 -0,8 -4,5 -8,3 2,1 -2,3 -10,5 -4,4 -5,1 -4,52002 I -5,6 -10,1 -7,0 6,0 -1,0 -3,4 -2,8 10,0 -2,5 -1,8 1,1 -1,3

II -2,5 -3,5 0,7 4,6 16,1 -6,7 -4,1 4,7 1,7 -0,9 2,0 -0,4III -1,6 -1,3 5,3 4,2 32,2 -0,5 -4,1 0,8 6,2 0,3 3,2 0,8IV 1,8 10,2 1,4 6,8 18,8 3,5 -3,7 -0,8 2,2 3,6 6,6 4,1

02/01 -2,0 -0,8 0,6 5,4 16,7 -1,8 -3,7 3,5 1,8 0,4 3,3 0,92003 I 3,2 3,9 8,8 1,8 14,2 -2,7 -4,4 5,7 4,4 2,3 -0,5 1,8

II 3,5 4,0 8,1 2,2 6,7 5,2 -3,7 6,5 -3,2 3,5 0,7 3,0III 6,5 15,0 13,8 1,1 11,1 0,5 -3,0 4,9 -4,3 5,9 3,1 5,4IV 6,2 -0,7 21,6 2,0 7,0 -0,9 -3,3 2,7 -1,6 1,7 -1,0 1,2

03/02 4,8 5,0 13,3 1,8 9,6 0,4 -3,6 4,9 -1,2 3,3 0,6 2,82004 I 4,5 0,7 2,7 13,3 -11,2 -7,6 11,5 0,0 10,4 3,4 3,4 3,4

II 6,3 0,7 10,1 14,9 -8,4 -5,0 12,4 -0,4 13,2 4,8 4,8 4,8III 6,7 1,3 6,6 16,6 -14,2 -4,7 12,0 -1,3 13,7 4,6 4,6 4,6IV 7,3 -5,0 8,6 17,6 -10,7 -2,2 11,2 -0,8 12,6 3,4 3,4 3,4

04/03 6,2 -0,8 7,4 15,7 -11,3 -4,8 11,8 -0,6 12,5 4,0 4,4 4,12005* I 1,1 0,6 -4,1 2,7 -1,3 10,7 -2,9 3,7 17,5 1,2 14,2 3,0

II 0,7 8,7 -3,3 5,0 3,2 11,7 -2,4 3,4 20,1 3,3 16,5 5,1III -0,1 1,8 3,0 5,4 3,3 12,4 -1,9 5,1 18,5 2,4 15,6 4,2IV -1,0 0,0 6,0 5,4 0,2 7,1 -0,3 6,5 31,6 2,1 15,3 4,0

05/04 0,1 2,7 0,9 4,7 1,5 10,4 -1,9 4,7 21,9 2,3 15,4 4,12006* I 1,0 -0,9 -2,4 6,8 1,0 8,4 1,4 1,1 4,1 2,0 2,0 2,0

II 0,8 4,9 1,4 4,6 -1,6 6,8 1,7 2,4 5,2 3,4 3,4 3,4III 0,4 8,3 1,8 4,8 -0,8 4,7 2,0 2,3 8,7 4,0 4,0 4,0IV 0,3 1,5 -3,2 5,9 1,4 8,9 1,0 2,3 1,2 2,7 2,7 2,7

06/05 0,6 3,6 -0,4 5,5 0,0 7,2 1,5 2,0 4,7 3,0 3,0 3,02007* I 3,5 11,6 5,8 13,6 1,8 11,1 3,0 1,0 12,5 7,0 7,0 7,0

II 1,8 -2,8 4,1 15,1 2,0 11,9 5,2 1,5 22,3 4,0 4,0 4,0

Zemjodelstvo, lov,{umarstvo i rib-

arstvo

Vadewe rudi i kamen,prerabotuva~. indus.

snabduvawe so el.energija, gas i voda

Grade`ni{tvoTrgovija na gole-

mo i trgovija na malo

Hoteli irestorani

Soobra}aj,skladirawe i

vrski

Finansisko posredu. aktivnosti vo vrska so

nedvi`en imot, iznajmuvawei imputirani stanarini

Javna uprava i odbrana,socijalna za{tita,

obrazovanie, zdravstvo isocijalna rabota

Imputiranibankarski

uslugi

Dodadenavrednost

Neto da-noci naproiz-vodstvo

BRUTODOMA[ENPROIZVOD

60

Tabela 4: OSNOVNI KRATKORO^NI EKONOMSKI TRENDOVIProcentualna promena vo odnos na istiot period od prethodnata godina, osven ako ne e poinaku nazna~eno

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007

K - 1 K - 2 K - 3 K - 4 K - 1 K - 2 juli avgust

4,5 -4,5 0,9 2,8 4,1 4,1 2,2 3,4 4,0 2,6 3,7 7,0 4.0

3,5 -3,1 -0,8 6,6 -2,1 7,0 -0,9 4,9 8,3 1,5 3,6 11,6 -2,8 -2,2 1,0

20,8 -16,9 16,4 -7,7 4,9 4,9 9,2 24 24 13,3 18,3 10,7 5,7

5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 2,7 3,5 3,6 2,3 3,2 0,7 1,1 1,3 2,2

8,9 2,0 -0,9 -0,3 0,9 3,2 5,6 5,7 0,1 0,2 4,5 1,0 1,2 0,0 1,2

6,0 0,5 3,0 13,1 3,9 11,8 3,8 5,9 8,9 10,9 6,4 17,4 1,7 0,8 3,3

-4,7 -0,7 0,2 -10,3 0,7 -11,8 -3,6 -1,2 -4,0 -4,3 -3,2 -10,6 4,6 -3,2 -3,7

-12,5 -2,7 1,1 -10,1 -0,4 -15,1 -9,3 -7,3 -8,3 -7,2 -7,6 -10,4 6,0 -7,6 -7,6

28,3 24,4 25,0 28,9 38,3 54,4 61,9 69,8 70,1 59,7 65,4 58,1 68,7 77,2 7,08

261,9 291,2 330,3 388,4 461,4 443,3 383,9 420,3 408,5 399,3 403,6 402,1 399,3 408,7 413,7

8.638,0 5.944,7 6.772,0 9.629,0 13.823,4 14.744,0 14.810,0 19.925,0 29.154,0 33.129,0 24.254,0 41.440,0 48.033,0 33.417,0 27.598,0

1.813,0 1.578,3 1.559,0 1.779,0 2.866,0 3.679,0 4.940,0 7.210,0 7.670,0 7.068,0 6.722,0 5.933,0 7.641,0 7.973,0 7.502,0

45,4 47,6 45,3 51,5 88,7 97,6 124,2 110,0 119,0 162,7 129,0 178,7 217,6 308,3 312,4

112,8 88,6 77,9 82,8 104,8 138,1 224,2 329,2 336,3 420,4 327,5 345,6 366,4 354,6 324,4

385,8 299,2 328,3 444,6 607,1 733,3 750,0 666,7 700,0 658,3 693,8 650,0 650,0 650,0 650,0

295,8 216,5 246,7 320,2 502,5 633,3 650,0 591,7 600,0 558,3 600,0 550,0 550,0 550,0 550,0

11,0 -12,7 -3,7 22,2 22,4 21,8 -6,5 14,1 35,7 22,8 17,6 55,4 47,6 16,1 36,2

17,9 -19,4 16,3 15,3 25,9 10,1 -6,4 8,4 25,8 24,8 16,6 42,4 19,3 30,8 24,6

-771 -533 -849 -937 -1.230 1.187 -206,0 -382,6 -269,2 -214,6 1.362,0 -335,4 -310,3 -180,3 -101,2

-236 -38 -324 -277 -415 -81,5 -44,6 -64,1 133,5 -48,6 -18,9 39,7 62,5 -16,4 99,5

235,6 62,0 -40,5 168,8 82,3 415,1 33,5 112,8 167,8 61,7 375,8 -5,3 11,2 43,6 48,4

1.495,1 1.429,0 1.577,0 1.798,6 2.007,5 2.181,3 2.017,4 2.141,0 2.184,5 2.315,8 2.315,8 2.301,9 2.221,1 2.255,3 2.263,7

60,73 60,91 60,98 61,26 61,34 61,30 61,23 61,17 61,70 61,19 61,19 61,19 61,17 61,18 61,17

65,89 68,04 64,73 54,30 49,41 49,2919 50,97 48,75 48,00 47,47 48,79 46,96 45,40 44,66 44,92

REALEN SEKTOR

Proizvodstvo realni promeni

Bruto doma{en proizvod

Industrisko proizvodstvo

nominalni promeni

Investicii vo ma{ini i oprema

Ceni

Tro{oci na `ivot

Ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi

Konkurentnost na industrijata

Produktivnost

Tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod

Realni tro{oci za rabotna sila po edinica proizvod

Berzanski ceni na najva`nite izvozni i uvozni proizvodi ceni vo SAD$

Surova nafta-brent

Jagne{ko meso (c/kg)

Nikel

Bakar

Olovo

Cink

Ladno valani ~eli~ni limovi

Toplo valani ~eli~ni limovi

NADVORE[EN SEKTOR

nominalni promeni na dolarski vrednosti

Izvoz na stoki (FOB)

Uvoz na stoki (CIF)

Trgovski bilans (milioni SAD $)

Tekovna smetka na Platniot bilans (milioni SAD $) fobPromena vo deviznite rezervi (mil. SAD $) "-# zna~i namaluvawe

Nadvore{en dolg sredno. dolgo. (kraj na period vo milioni SAD $)

Kursevi (prose~en)

denar/EURO

denar/SAD $

61

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007

K - 1 K - 2 K - 3 K - 4 K - 1 K - 2 juli avgust

22,5 -10,3 10,1 -7,4 5,8 7,5 -6,1 -11,4 -10,2 9,2 2,8 23,6 6,2 19,4 80,3

22,1 -6,9 14,0 -9,6 6,8 4,8 -0,3 -8,4 9,8 6,8 7,1 24,7 9,4 13,5 22,3

75,2 -1,8 19,8 3,2 21,6 5,1 -14,3 -9,2 7,6 -5,1 0,6 35,9 10,2 15,3 42,7

12,7 27,0 -0,1 -13,8 0,3 6,1 10,0 2,9 1,1 12,6 5,8 -1,5 9 -9,2 6,2

1,8 31,9 17,2 -1,2 1,4 2,2 11,2 3,2 3,3 22,2 9,4 -1,9 11,9 -6,4 11,1

94,5 28,3 11,8 -447,0 -3,4 47,4 5,4 0,3 -17,4 -29,5 -20,5 7,2 -17,8 -30,9 -35,6

6.285 -12.490 7.343 -2.551 371 1.183,0 -1.275,0 1.538,0 1.557,0 -2.466,0 -600,0 2.065,0 1.257,0 1.661,0 4.215,0

5.905 -13.171 -13.019 -2.596 7 -1.708,0 -492,0 23,0 1.131,0 -2.366,0 -1.704,0 2.284,0 1.883,0 1.403,0 4.291,0

73,8 57,6 -19,1 5,3 4,7 30,3 41,2 34,8 40,2 28,4 28,4 22,8 13,7 12,9 14,2

17,2 7,3 12,7 15,8 18,7 20,5 21,0 26,3 24,7 30,5 30,5 33,3 32,2 35,8 38,3

16,6 48,5 0,0 0,3 -0,1 2,0 3,7 8,9 9,8 12,2 12,2 9,7 8,7 8,8 10,5

22,6 5,6 4,6 1,1 -1,1 7,5 3,8 13,3 14,9 17,1 17,1 22,5 18,0 17,9 22,4

29,4 61,9 -7,0 15,9 15,1 16,0 14,9 12,8 21,9 24,5 24,5 26,4 31,4 30,7 29,3

25,6 56,7 13,2 15,3 15,1 14,9 12,9 21,9 24,9 24,9 26,4 32,2 32,1 30,4

1,65 1,88 1,51 1,51 1,62 2,30 2,55 2,47 2,61 2,49 2,49 2,55 3,20 2,33 2,33

32,2 30,5 31,9 36,7 36,7 36,5 36,2 36,1 35,9 35,9 36,0 35,8 35,0

101.996 90.308 110.401 79.921 112.013 147.965 40.433 73.887 110.257 150.815 150.815 45.254 91.238 106.027 118.076

63.987 63.346 74.341 49.661 63.538 85.033 22.258 37.428 51.998 68.878 68.878 21.455 41.605 48.269 53.820

5,5 3,5 6,9 4,8 4,0 4,5 6,6 7,7 7,7 7,2 7,3 5,7 6,4 6,5 5,3

-0,3 -1,9 5,0 3,6 4,4 2,0 3,7 4,2 3,9 4,5 4,0 5,0 5,3 5,1 3,0

2,5 5,2 2,7 -0,7 -2,7 -1,2 4,3 4,7 4,5 4,7 4,5 0,4 -0,1 0,9 3,6

241.221 247.200 249.421 254.267 260.075 265.152 266.615 266.842 267.636 269.681 269.681 270.118 269.798 270.249 270.308

77.309 80.160 82.673 64.453 66.940 66.485 67.629 64.402 65.380 65.540 65.540 67.340 62.576 62.521 62.887

35.046 41.375 46.772 47.324 45.867 40.230 36.982 36.184 33.196 30.572 30.572 28.317 26.793 26.312 26.107

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, Narodna banka na Makedonija, Ministerstvo za finansii, Ministerstvo za trud i socijalna politika, Agencija za vrabotuvawe, World Development Prospects (Pink Sheets), presmetki na Ministerstvoto za finansii.

VLADINI FINANSII

nominalni promeni

Prihodi

Dano~ni prihodi

DDV

Rashodi

Tekovni rashodi

Kapitalni rashodi

Saldo na centralniot buxet (vo milioni denari)

Saldo na konsolidiraniot buxet (vo milioni denari)

MONETAREN SEKTOR

nominalni promeni (kraj na period)

Neto devizni sredstva

Krediti na privaten sektor

Gotovi pari vo optek

M1

M2

M4

Odnos na deviznite rezervi sprema M1

SOCIJALEN SEKTOR

Pazar na rabotna sila

Stapka na nevrabotenost (ARS)

Vkupno novovraboteni (kraj na period)

Novovraboteni na neopredeleno vreme (kraj na period)

Plati

Nominalni neto plati

Realni neto plati

Potro{uva~ka ko{nica

Socijalna za{tita

Broj na penzioneri (kraj na period)

Broj na doma}instva koi primaat socijalna pomo{ (kraj na period)

Broj na lica koi primaat nadomest za nevraboteni (kraj na period)

62

Tabela 5: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD SPORED PROIZVODEN METOD

Po tekovni ceniVo milioni denari

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Indeksi

2006/2005

23.756 22.933 24.509 28.672 30.073 31.018 33.939 109,4

14 24 48 27 21 28 47 167,9

1.856 1.312 960 989 1.042 1.415 1.593 112,6

40.926 39.587 37.925 39.651 39.663 44.517 50.065 112,5

10.381 10.041 9.146 11.778 11.080 10.164 10.323 101,6

13.361 11.801 11.893 13.537 14.736 15.954 17.506 109,7

25.402 26.076 27.348 28.282 36.000 39.022 40.631 104,1

3.463 3.410 4.088 4.653 4.172 4.280 4.429 103,5

21.261 21.694 20.610 21.062 20.642 23.763 26.494 111,5

7.342 7.420 7.427 6.110 7.510 8.299 10.940 131,8

7.466 8.304 8.168 8.453 8.853 8.044 9.114 113,3

14.333 14.445 16.145 16.984 17.874 20.760 21.141 101,8

8.266 8.048 8.688 9.436 9.913 10.253 10.820 105,5

8.987 8.690 9.361 9.897 9.650 9.675 11.516 119,0

5.217 5.548 5.553 5.503 5.984 6.186 7.059 114,1

10.465 10.631 10.792 13.732 15.662 15.574 16.225 104,2

5.153 4.738 4.160 3.797 4.720 5.933 6.805 114,7

197.344 195.230 198.592 214.969 228.155 243.019 265.037 109,1

39.045 38.611 45.378 36.516 37.101 44.086 44.741 101,5

236.389 233.841 243.970 251.485 265.256 286.619 308.772 107,7

NKD

sektor

A Zemjodelstvo, lov i {umarstvo

B Ribarstvo

V Vadewe na rudi i kamen

G Prerabotuva~ka industrija

D Snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda

\ Grade`ni{tvo

E Trgovija na golemo i malo, popravka na motorni vozila,

motocikli i predmeti za li~na upotreba i za doma}instvata

@ Hoteli i restorani

Z Soobra}aj, skladirawe i vrski

Y Finansisko posreduvawe

I Aktivnosti vo vrska so nedvi`en imot, iznajmuvawe i

delovni aktivnosti

J Javna uprava i odbrana, zadol`itelna socijalna za{tita

K Obrazovanie

L Zdravstvo i socijalna rabota

Q Drugi komunalni, kulturni, op{ti i li~ni uslu`ni aktivnosti

Imputirani stanarini

Minus: imputirani bankarski uslugi

A. Dodadena vrednost po osnovni ceni

B. Neto danoci na proizvodstvo

A + B BRUTO DOMA[EN PROIZVOD

Tabela 6: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD SPORED RASHODEN METOD

vo %vo milioni denari

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

236.389 233.841 243.970 251.486 265.256 286.619 308.772 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

218.986 221.771 242.795 243.853 262.208 276.715 299.565 92,6 94,8 99,5 97,0 98,9 96,5 97,0

175.965 163.788 188.179 191.873 209.075 222.726 242.005 74,4 70,0 77,1 76,3 78,8 77,7 78,4

43.021 57.983 54.616 51.980 53.133 53.990 57.559 18,2 24,8 22,4 20,7 20,0 18,8 18,6

50.683 42.759 50.276 50.261 56.716 59.349 67.247 21,4 18,3 20,6 20,0 21,4 20,7 21,8

38.332 34.716 40.448 42.110 47.286 48.868 56.485 16,2 14,8 16,6 16,7 17,8 17,0 18,3

12.351 8.043 9.828 8.151 9.430 10.481 10.763 5,2 3,4 4,0 3,2 3,6 3,7 3,5

114.209 99.091 92.780 95.254 106.758 128.137 149.669 48,3 42,4 38,0 37,9 40,2 44,7 48,5

87.161 78.625 71.994 73.800 82.635 100.538 116.903 36,9 33,6 29,5 29,3 31,2 35,1 37,9

19.971 15.894 16.387 17.705 20.154 23.250 29.336 8,4 6,8 6,7 7,0 7,6 8,1 9,5

7.077 4.572 4.399 3.749 3.968 4.349 3.431 3,0 2,0 1,8 1,5 1,5 1,5 1,1

147.489 129.780 141.881 137.882 160.426 177.583 207.709 62,4 55,5 58,2 54,8 60,5 62,5 67,3

123.910 107.166 124.062 120.038 137.584 152.663 179.603 52,4 45,8 50,9 47,7 51,9 53,3 58,2

23.579 22.614 17.819 17.844 22.842 24.920 28.106 10,0 9,7 7,3 7,1 8,6 8,7 9,1

BRUTO DOMA[EN PROIZVOD

(po tekovni ceni)

Finalna potro{uva~ka

Finalna potro{uva~ka

na doma}instvata

Finalna javna potro{uva~ka

Bruto-investicii

Investicii vo osnovni sredstva

Porast na zalihi

Izvoz na stoki i uslugi

Izvoz na stoki

Izvoz na uslugi

Nabavki na nerezidentite vo zemjata

Uvoz na stoki i uslugi

Uvoz na stoki

Uvoz na uslugi


Naziv

63

1) Podatocite za 2006 godina se prethodni2) Konverzijata e napravena so metodot na cenovno prilagoden kurs

Bruto doma{en proizvod1) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

vo milioni SAD $2 2.377 2.815 2.955 3.157 3.340 3.588 3.706 3.872 4.119 4.298 4.534 4.882

(po glava na ìtel) vo SAD $2 1.209 1.420 1.480 1.573 1.656 1.771 1.821 1.917 2.032 2.114 2.226 2.393

Tro{oci na ìvot Ceni na malo

12

10

8

6

4

2

0

-21996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Grafik 2: INFLACIJA(prose~ni stapki, vo procenti)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Tro{oci na ìvot 2,3 2,6 -0,1 -0,7 5,8 5,5 1,8 1,2 -0,4 0,5 3,2

Ceni na malo 3,0 4,4 0,8 -1,1 10,6 5,2 1,4 2,4 0,9 2,1 3,9

prose~ni stapki vo procenti

15

10

5

0

-5

-10

-15

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Grafik 1: BRUTO DOMA[EN PROIZVOD(realni stapki na porast, K / K - 4)

I II III IV I II III IV I/ II III IV I II III IV I/ II III IV I II

BDP Zemjodelstvo Industrija

64

Tro{oci na `ivot Ceni na malo

12

10

8

6

4

2

0

-2

-41996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Grafik 3: INFLACIJA(na kraj godina, vo procenti)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Tro{oci na `ivot -0,7 2,7 -2,4 2,4 6,1 3,7 1,1 2,6 -1,9 1,2 2,9

Ceni na malo 0,2 4,5 -1 2,3 10,8 1,2 2,2 2,9 -0,1 3,2 2,9

kraj na godina, vo procenti

4.000

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Uvoz na stoki

Izvoz na stoki

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Izvoz na stoki 1.199 1.055 1.086 1.204 1.147 1.237 1.292 1.190 1.321 1.153 1.112 1.359 1.674 2.041 2.401

Uvoz na stoki (FOB) 1.206 1.013 1.271 1.427 1.462 1.623 1.807 1.686 2.011 1.677 1.917 2.211 2.793 3.097 3.682

Saldo -7 42 -185 -223 -315 -386 -515 -496 -690 -524 -805 -852 -1.119 -1.056 -1.281

vo milioni SAD $

Grafik 4: NADVORE[NO TRGOVSKA RAZMENA(vo milioni SAD $)

65

1) Prethodni revidirani podatoci.2) Uvozot e prika`an na f.o.b. paritet soglasno V izdanie na prira~nikot za platen bilans od MMF. Presmetkata na c.i.f. - f.o.b. faktorot kako procent od uvozot c.i.f. po godini iznesuva: 1993-20%, 1994-20%.

1995-20%,1996-14%,1997-10%,1998-5,02%,1999-4,86%, 2000-3,9%, 2001-4,2%, 2002-3,8%, 2003-4,06%, 2004, 2005 i 2006-4,14%.Za 2006 godina napraveno e i vremensko prilagoduvawe za uvozot na elektri~na energija.

3) Bez monetarno zlato i kursni razliki; Dobienite sredstva od sukcesijata na porane{nata SFRJ vo juni 2001 godna vo iznos od 23,9 milioni USD dolari, vo maj 2003 godina vo iznos od 17,8 milioni USD dolari i vo 2005 godina vo iznos od 14,9 milioni USD dolari, ne se platno bilansna transakcija zaradi {to istite se vklu~eni samo vo sostojbite na deviznite rezervi, a ne i vo promenite.

Tabela 7: PLATEN BILANS NA REPUBLIKA MAKEDONIJA(godi{ni, kvartalni i mese~ni podatoci)1

TEKOVNI TRANSAKCII

Stoki, neto

Izvoz, f.o.b.Uvoz, f.o.b.2

Uslugi, neto

Dohod, neto

od koj: kamata, neto

Tekovni transferi, neto

Oficijalni

Privatni

KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA

Kapitalna smetka, neto

Kapitalni transferi, neto

Oficijalni

Drugi

Steknuvawe/raspolagawe so

nefinansiski sredstva

Finansiska smetka, neto

Direktni investicii, neto

Portfolio investicii, neto

Drugi investicii, neto

Trgovski krediti, neto

Zaemi, neto

Valuti i depoziti, neto

od koi: monetarna vlast, neto

komercijalni banki, neto

naselenie, neto

Drugi, neto

Bruto oficijalni rezervi

("-# zna~i zgolemuvawe)3

GRE[KI I PROPUSTI

2004 2005 K1/2006 K2/2006 K3/2006 K4/2006 2006 I II III K1/2007 lV V VI K2/2007 VII VIII-452,82 -157,91 -52,80 -72,13 125,42 -56,88 -56,39 2,36 16,54 62,35 81,25 6,46 70,93 22,08 99,47 -16,40 99,51

-1.138,97 -1.063,03 -266,78 -367,05 -261,24 -389,91 -1.284,99 -94,29 -85,58 -59,82 -239,69 -102,71 -63,84 -73,27 -239,83 -155,43 -82,641.674,85 2.040,58 449,87 586,05 699,82 660,51 2.396,26 208,32 229,56 294,72 732,59 270,76 286,52 307,31 864,59 269,14 292,09

-2.813,82 -3.103,61 -716,65 -953,11 -961,07 -1.050,42 -3.681,24 -302,61 -315,14 -354,53 -972,28 -373,48 -350,36 -380,58 -1.104,42 -424,57 -374,73-54,37 -33,64 -5,58 -4,78 30,83 7,78 28,25 -2,54 1,27 -0,22 -1,49 1,69 -0,73 0,49 1,45 7,50 10,31-39,19 -113,46 -2,50 -10,27 -20,27 -3,61 -36,65 10,18 8,08 11,08 29,34 -13,33 14,64 -23,16 -21,85 -32,24 13,14-25,67 -25,93 -9,38 -3,60 -6,70 -4,66 -24,34 -0,37 -2,35 -0,41 -3,13 -2,14 0,23 -4,87 -6,78 -0,04 1,86779,71 1.052,21 222,06 309,97 376,10 328,87 1.237,00 89,01 92,77 111,30 293,08 120,81 120,87 118,02 359,70 163,78 158,71

70,09 65,45 16,93 19,73 17,83 19,26 73,75 4,13 1,93 5,22 11,27 7,27 8,00 7,75 23,02 7,15 3,03709,62 986,76 205,12 290,24 358,28 309,61 1.163,25 84,88 90,84 106,09 281,81 113,54 112,86 110,28 336,68 156,63 155,68434,05 165,47 50,71 67,41 -126,72 57,14 48,54 -3,21 -20,87 -58,24 -82,32 -3,92 -62,77 -21,80 -88,49 24,97 -100,07

-4,62 -2,02 0,44 -0,54 -0,26 -0,76 -1,11 -1,61 0,12 -0,21 -1,70 0,76 0,42 0,75 1,94 5,84 -0,32

-4,62 -2,02 0,44 -0,54 -0,26 -0,76 -1,11 -1,61 0,12 -0,21 -1,70 0,76 0,42 0,79 1,98 1,58 -0,320,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

-4,62 -2,02 0,44 -0,54 -0,26 -0,76 -1,11 -1,61 0,12 -0,21 -1,70 0,76 0,42 0,79 1,98 1,58 -0,320,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -0,04 -0,04 4,27 0,00

438,68 167,49 50,27 67,95 -126,47 57,90 49,66 -1,60 -20,99 -58,03 -80,62 -4,68 -63,19 -22,55 -90,43 19,12 -99,75321,87 94,23 308,91 39,96 30,41 44,68 423,96 4,74 9,54 8,61 22,90 59,27 27,88 -4,87 82,28 35,16 -19,21

12,54 237,87 16,58 33,92 11,35 31,02 92,87 15,96 -10,09 21,17 27,04 35,10 22,69 4,03 61,82 8,27 11,95123,74 250,45 -241,69 106,87 -0,43 43,89 -91,36 -57,13 -36,48 -43,01 -136,62 -34,83 -100,32 -83,46 -218,60 19,31 -44,11

90,42 131,50 -1,75 31,21 -66,18 41,90 5,18 -11,34 0,40 -56,99 -67,93 1,00 -83,67 -28,25 -110,92 48,22 -53,918,72 123,13 -161,88 70,24 31,25 39,97 -20,42 -55,11 -20,13 20,98 -54,26 -31,47 -19,40 -113,65 -164,53 7,87 9,14

-3,71 -24,21 -81,16 -3,88 29,43 -48,14 -103,75 7,63 -18,79 -10,85 -22,01 -13,86 -1,23 42,85 27,76 -39,15 -4,5226,44 0,77 -68,78 0,00 65,66 -0,14 -3,26 0,00 -0,02 -0,02 -0,03 -0,02 -0,02 -0,02 -0,06 -0,02 -0,02

-105,07 26,61 7,02 24,63 -22,48 -24,74 -15,58 4,80 -10,78 1,09 -4,88 -1,53 6,08 51,50 56,05 -29,69 -2,9575,06 -52,10 -19,40 -28,50 -13,74 -23,25 -84,90 2,64 -7,86 -11,88 -17,09 -12,41 -7,28 -8,33 -28,01 -9,19 -2,0928,32 20,04 3,11 9,30 5,06 10,16 27,63 1,69 2,04 3,85 7,58 9,51 3,98 15,59 29,08 2,38 5,18

-19,47 -415,07 -33,53 -112,80 -167,80 -61,69 -375,82 34,83 16,04 -44,80 6,06 -64,22 -13,45 61,74 -15,93 -43,62 -48,39

18,77 -7,55 2,08 4,71 1,31 -0,26 7,84 0,85 4,33 -4,11 1,07 -2,54 -8,16 -0,28 -10,98 -8,57 0,56

(vo milioni dolari)

66

Tabela 8: NADVORE[NO - TRGOVSKA RAZMENA PO ZEMJI

Vkupno Germanija Srbija*Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo

2000 1.322,6 2.093,8 -771,2 257,5 253,3 4,2 335,2 190,4 144,82001 1.155,0 1.687,6 -532,6 237,5 213,3 24,2 266,8 157,2 109,62002 1.115,5 1.995,2 -879,7 234,0 284,7 -50,7 246,4 185,2 61,22003 1,363.2 2,299.9 -936.7 278.3 303.8 -25.5 273.8 212.6 61.22004 1.675,9 2.931,6 -1.255,7 317,1 368,1 -51,0 347,6 249,7 97,92005 2.041,3 3.228,0 -1.186,7 364,2 335,0 29,2 459,4 264,1 195,32006 2.400,7 3.762,7 -1.362,0 375,5 369,3 6,2 557,8 282,8 275,02000 K1 331,1 606,8 -275,7 66,1 80,9 -14,8 78,8 47,8 31,0

K2 317,7 481,0 -163,3 56,9 52,7 4,2 76,3 47,3 29,0K3 345,1 470,6 -125,5 70,8 55,0 15,8 82,8 47,3 35,5K4 328,7 535,4 -206,7 63,7 64,7 -1,0 97,3 48,0 49,3

2001 K1 291,5 400,4 -108,9 69,0 52,8 16,2 62,3 34,9 27,4K2 285,3 416,6 -131,3 52,9 59,0 -6,1 74,1 39,2 34,9K3 295,7 378,9 -83,2 61,9 42,8 19,1 62,9 33,4 29,5K4 282,5 491,7 -209,2 53,7 58,7 -5,0 67,5 49,7 17,8

2002 K1 244,0 444,2 -200,2 60,9 56,4 4,5 47,2 38,2 9,0K2 264,4 461,7 -197,3 54,0 70,5 -2,7 53,6 47,9 5,7K3 289,1 497,1 -208,0 60,3 77,1 -10,4 55,8 47,9 7,9K4 301,8 597,6 -295,8 57,0 89,2 -32,2 66,4 55,1 11,3

2003 K1 293,7 531,7 -238,0 66,6 69,2 -2,6 47,2 50,4 -3,2K2 355,8 580,9 -225,1 68,0 74,2 -6,2 76,4 54,8 21,6K3 337,8 550,2 -212,4 72,0 71,0 1,0 74,7 53,5 21,2K4 375,9 637,1 -261,2 71,7 89,4 -17,7 75,5 53,9 21,6

2004 K1 366,1 616,9 -250,8 82,1 84,4 -2,3 57,9 48,2 9,7K2 368,0 716,6 -348,6 63,4 90,3 -26,9 84,4 63,7 20,7K3 443,4 708,3 -264,9 78,5 83,1 -4,6 97,5 68,1 29,4K4 498,4 889,8 -391,4 93,1 110,3 -17,2 107,8 69,7 38,1

2005 K1 482,0 701,2 -219,2 112,0 73,7 38,3 75,0 58,8 16,2K2 512,7 892,6 -379,9 80,7 90,6 -9,9 123,2 71,2 52,0K3 507,9 769,0 -261,1 84,9 79,2 5,7 128,9 66,9 62,0K4 538,7 865,2 -326,5 86,6 91,5 -4,9 132,3 67,2 65,1

2006 K1 450,9 727,6 -276,7 87,3 74,0 13,3 88,2 49,1 39,1K2 586,9 985,9 -399,0 88,3 97,8 -9,5 141,8 71,5 70,3K3 701,4 969,5 -268,1 100,4 91,1 9,3 177,3 74,6 102,7K4 661,5 1.079,7 -418,2 99,5 106,4 -6,9 150,5 87,6 62,9

2007 K1 701,2 1.036,6 -335,4 105,0 99,7 5,3 126,2 75,0 51,2K2 865,8 1.172,4 -306,6 105,1 122,7 -17,6 147,6 96,0 51,6

2005 I 147,9 209,9 -62,0 43,3 21,7 21,6 19,0 15,8 3,2II 156,6 224,0 -67,4 35,5 25,7 9,8 22,4 16,7 5,7III 177,5 267,3 -89,8 33,2 26,3 6,9 33,6 26,3 7,3IV 174,5 312,7 -138,2 29,5 25,7 3,8 38,8 30,2 8,6V 179,1 284,6 -105,5 23,1 31,2 -8,1 42,8 19,0 23,8VI 159,1 295,3 -136,2 28,1 33,7 -5,6 41,6 22,0 19,6VII 184,5 256,8 -72,3 35,8 28,2 7,6 41,7 18,5 23,2VIII 146,8 239,5 -92,7 22,8 26,5 -3,7 42,3 21,6 20,7IX 176,6 272,7 -96,1 26,3 24,5 1,8 44,9 26,8 18,1X 191,4 283,7 -92,3 28,3 30,6 -2,3 50,7 24,5 26,2XI 171,7 280,9 -109,2 25,5 29,2 -3,7 42,5 20,1 22,4XII 175,6 300,6 -125,0 32,8 31,7 1,1 39,1 22,6 16,5

2006 I 123,2 208,0 -84,8 26,4 21,0 5,4 22,5 12,8 9,7II 147,9 219,4 -71,5 29,1 23,7 5,4 29,3 14,6 14,7III 179,8 300,2 -120,4 31,8 29,3 2,5 36,4 21,7 14,7IV 176,6 320,1 -143,5 29,2 28,4 0,8 41,2 20,6 20,6V 203,7 326,7 -123,0 29,1 36,0 -6,9 51,5 27,0 24,5VI 206,6 339,1 -132,5 30,0 33,4 -3,4 49,1 23,9 25,2VII 232,0 343,6 -111,6 37,5 31,0 6,5 49,2 24,5 24,7VIII 215,3 316,6 -101,3 29,4 32,4 -3,0 63,8 24,1 39,7IX 254,1 309,3 -55,2 33,5 27,7 5,8 64,3 26,0 38,3X 233,6 331,2 -97,6 26,6 34,3 -7,7 54,0 26,0 28,0XI 204,5 342,4 -137,9 31,3 34,2 -2,9 48,0 25,7 22,3XII 223,4 406,1 -182,7 41,6 37,9 3,7 48,5 35,9 12,6

2007 I 208,7 334,3 -125,6 33,0 32,7 0,3 36,3 25,0 11,3II 229,7 340,9 -111,2 40,8 35,9 4,9 40,1 23,0 17,1III 262,8 361,4 -98,6 31,2 31,1 0,1 49,8 27,0 22,8IV 271,7 393,3 -121,6 31,6 38,0 -6,4 48,8 31,2 17,6V 286,7 376,2 -89,5 34,3 41,0 -6,7 51,9 31,7 20,2VI 307,4 402,9 -95,5 39,2 43,7 -4,5 46,9 33,1 13,8VII 269,3 448,8 -179,5 39,8 44,2 -4,4 49,7 33,1 16,6VIII 268,1 363,7 -95,6 43,0 29,2 13,8 54,8 36,3 18,5

* do 2006 - Srbija i Crna Gora

67

vo milioni SAD dolari

SAD Italija Grcija RusijaIzvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo Izvoz Uvoz Saldo165,6 83,0 82,6 90,8 111,1 -20,3 84,1 201,5 -117,4 10,3 191,8 -181,599,7 51,5 48,2 88,7 107,7 -19,0 101,4 184,0 -82,6 13,9 139,4 -125,577,4 58,7 18,7 81,9 118,6 -36,7 116,9 237,9 -121,0 14,4 125,4 -111,072,8 56,2 16,6 95,4 122,5 -27,1 179,8 300,2 -120,4 13,7 177,8 -164,171,9 47,7 24,2 134,4 163,6 -29,2 228,8 277,9 -49,1 19,7 265,4 -245,744,0 45,0 -1,0 169,5 185,2 -15,7 312,9 296,8 16,1 21,4 418,6 -397,222,4 41,0 -18,6 236,8 226,8 10,0 361,2 319,9 41,3 25,5 569,5 -544,049,6 16,3 33,3 25,4 29,4 -4,0 19,7 43,1 -23,4 2,6 60,8 -58,248,6 16,5 32,1 27,4 29,3 -1,9 18,4 42,3 -23,9 2,7 38,6 -35,937,5 23,4 14,1 18,1 25,4 -7,3 23,5 55,3 -31,8 2,1 33,2 -31,129,9 26,8 3,1 19,9 27,0 -7,1 22,5 60,8 -38,3 2,9 59,2 -56,328,4 13,4 15,0 24,0 19,2 4,8 21,2 40,2 -19,0 2,8 53,4 -50,623,4 15,6 7,8 21,4 23,3 -1,9 24,3 38,7 -14,4 3,7 31,7 -28,026,9 11,7 15,2 24,3 29,5 -5,2 30,6 51,1 -20,5 3,3 26,9 -23,621,0 10,8 10,2 19,0 35,7 -16,7 25,3 54,0 -28,7 4,1 27,4 -23,318,0 18,2 -0,2 26,7 24,6 2,1 19,2 46,0 -26,8 3,4 49,4 -46,018,9 15,6 3,3 25,1 26,2 -1,1 27,6 49,4 -21,8 3,6 22,3 -18,716,5 10,7 5,8 21,2 29,4 -8,2 30,3 52,2 -21,9 3,5 13,3 -9,824,6 13,9 10,7 18,7 32,2 -13,5 35,6 56,3 -20,7 3,0 61,1 -58,116,7 13,8 2,9 26,9 21,6 5,3 35,1 98,4 -63,3 2,5 25,1 -22,613,8 19,1 -5,3 26,5 34,3 -7,8 52,1 76,4 -24,3 3,6 34,6 -31,016,0 11,1 4,9 21,6 29,3 -7,7 43,7 56,7 -13,0 3,4 53,5 -50,126,3 12,2 14,1 20,4 37,3 -16,9 48,9 68,7 -19,8 4,2 64,6 -60,414,8 13,4 1,4 24,5 26,3 -1,8 52,7 59,4 -6,7 3,9 63,1 -59,214,1 11,6 2,5 29,1 45,4 -16,3 55,1 73,6 -18,5 4,7 47,9 -43,223,4 11,1 12,3 38,5 43,0 -4,5 54,6 69,9 -15,3 5,5 74,5 -69,019,6 11,6 8,0 42,3 48,9 -6,6 66,4 75,0 -8,6 5,6 79,9 -74,37,5 13,7 -6,2 43,6 37,2 6,4 74,2 66,3 7,9 5,3 77,4 -72,1

11,9 12,2 -0,3 39,9 47,6 -7,7 80,8 79,2 1,6 5,1 99,9 -94,815,5 9,0 6,5 45,7 48,3 -2,6 81,1 72,2 8,9 5,3 113,0 -107,79,1 10,1 -1,0 40,3 52,1 -11,8 76,8 79,1 -2,3 5,7 128,3 -122,66,5 8,7 -2,2 52,6 41,1 11,5 60,1 62,5 -2,4 6,0 137,5 -131,56,5 11,3 -4,8 56,2 61,5 -5,3 98,6 90,4 8,2 6,4 98,6 -92,25,8 9,6 -3,8 63,0 57,4 5,6 120,0 75,4 44,6 8,3 150,5 -142,23,6 11,4 -7,8 65,0 66,8 -1,8 82,5 91,6 -9,1 4,8 182,9 -178,16,2 16,5 -10,3 69,6 52,8 16,8 96,0 95,9 0,1 4,8 157,3 -152,59,7 22,1 -12,4 102,1 87,3 14,8 110,8 104,3 6,5 5,3 95,3 -90,03,1 4,5 -1,4 12,3 9,6 2,7 20,2 18,6 1,6 1,0 25,9 -24,91,8 5,7 -3,9 13,8 10,2 3,6 26,8 21,0 5,8 1,7 23,4 -21,72,6 3,5 -0,9 17,5 17,4 0,1 27,2 26,7 0,5 2,6 28,1 -25,53,5 4,2 -0,7 10,3 7,9 2,4 31,8 29,7 2,1 1,5 33,5 -32,04,4 3,7 0,7 16,9 20,2 -3,3 23,9 25,3 -1,4 1,9 22,4 -20,54,0 4,3 -0,3 12,7 19,5 -6,8 25,1 24,2 0,9 1,7 44,0 -42,36,0 3,0 3,0 20,4 18,6 1,8 34,4 27,2 7,2 1,7 28,9 -27,24,5 3,0 1,5 10,8 14,8 -4,0 19,9 19,8 0,1 1,9 37,4 -35,55,0 3,0 2,0 14,5 14,9 -0,4 26,8 25,2 1,6 1,7 46,7 -45,04,1 2,7 1,4 14,8 16,8 -2,0 27,7 23,7 4,0 1,7 53,4 -51,73,0 3,7 -0,7 12,8 15,0 -2,2 25,5 25,8 -0,3 1,6 40,3 -38,72,0 3,7 -1,7 12,7 20,3 -7,6 23,6 29,6 -6,0 2,4 34,6 -32,22,7 3,5 -0,8 14,7 10,7 4,0 16,1 17,3 -1,2 1,8 47,3 -45,52,4 2,0 0,4 17,4 13,8 3,6 18,2 18,9 -0,7 2,2 39,6 -37,41,4 3,2 -1,8 20,5 16,6 3,9 25,8 26,3 -0,5 2,0 50,6 -48,61,5 2,4 -0,9 19,9 14,6 5,3 24,9 25,9 -1,0 1,8 33,4 -31,62,9 5,1 -2,2 19,0 21,9 -2,9 35,1 29,6 5,5 2,2 27,1 -24,92,1 3,8 -1,7 17,3 25,0 -7,7 38,6 34,9 3,7 2,4 38,1 -35,72,0 3,4 -1,4 21,8 26,3 -4,5 38,3 29,0 9,3 3,3 48,1 -44,82,1 3,2 -1,1 13,7 15,4 -1,7 38,5 20,8 17,7 2,6 52,9 -50,31,7 3,0 -1,3 27,5 15,7 11,8 43,2 25,6 17,6 2,4 49,5 -47,12,0 4,1 -2,1 22,5 22,7 -0,2 33,0 30,2 2,8 2,2 40,5 -38,31,2 3,0 -1,8 18,2 18,6 -0,4 25,2 30,4 -5,2 1,5 63,2 -61,70,4 4,3 -3,9 24,3 25,5 -1,2 24,3 31,0 -6,7 1,1 79,2 -78,10,6 4,2 -3,6 25,4 16,9 8,5 27,6 26,9 0,7 1,4 48,6 -47,21,0 3,8 -2,8 17,1 16,6 0,5 29,9 30,7 -0,8 1,9 53,5 -51,64,6 8,5 -3,9 27,1 19,3 7,8 38,5 38,3 0,2 1,5 55,2 -53,72,4 6,7 -4,3 35,0 28,7 6,3 35,0 33,6 1,4 1,6 46,4 -44,84,4 5,2 -0,8 27,2 28,0 -0,8 37,9 35,4 2,5 1,6 18,4 -16,82,9 10,2 -7,3 39,9 30,6 9,3 37,9 35,3 2,6 2,1 30,5 -28,45,5 6,9 -1,4 32,4 28,4 4,0 32,5 38,1 -5,6 2,4 64,9 -62,53,5 3,0 0,5 24,7 18,0 6,7 24,1 26,7 -2,6 2,8 45,4 -42,6

20002001200220032004200520062000 K1

K2K3K4

2001 K1K2K3K4

2002 K1K2K3K4

2003 K1K2K3K4

2004 K1K2K3K4

2005 K1K2K3K4

2006 K1K2K3K4

2007 K1K2

2005 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2006 IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII

2007 IIIIIIIVVVIVIIVIII

68

Tabela 9: BUXET - CENTRALNA DR@AVNA VLAST

2002 2003 2004 2005 2006

Zavr{na smetka Zavr{na smetka Zavr{na smetka Zavr{na smetka Buxet

71.981.222.938 68.406.577.974 68.257.596.556 77.264.085.977 81.749.000.000

58.896.097.958 56.784.247.919 56.534.423.095 60.465.813.344 59.940.000.000

54.389.136.894 49.166.396.854 52.527.458.366 55.024.034.252 56.840.000.000

10.137.596.496 10.772.545.343 10.068.869.008 10.934.484.390 11.236.000.000

7.513.310.320 7.502.459.597 7.706.705.300 8.098.696.839 8.051.000.000

2.624.286.176 3.270.085.746 2.362.163.708 2.835.787.551 3.185.000.000

31.235.879.140 31.741.066.910 36.093.219.422 38.172.046.946 40.136.000.000

20.521.036.109 21.175.919.119 25.756.854.524 27.081.128.583 28.334.000.000

10.714.843.031 10.565.147.791 10.336.364.898 11.090.918.363 11.802.000.000

6.336.011.440 6.141.579.944 5.814.503.205 5.265.767.731 4.848.000.000

5.230.636.743 4.909.408.470 4.597.751.176 4.251.685.006 3.817.121.000

1.105.374.697 1.232.171.474 1.216.752.029 1.014.082.725 1.030.879.000

0 51.094 0 0 0

3.359.937 3.894.080 5.216.895 0 0

340.562.742 475.513.109 545.887.314 651.735.186 620.000.000

6.335.727.139 31.746.374 237.478 - -

4.506.961.064 7.617.851.065 4.006.964.729 5.441.779.092 3.100.000.000

931.379.088 1.963.471.700 1.752.484.628 3.441.892.427 1.100.000.000

1.091.976.541 1.366.943.949 1.465.138.734 1.656.889.743 1.500.000.000

205.764.069 370.052.922 257.196.740 246.001.080 300.000.000

2.277.841.366 3.917.382.494 532.144.627 96.995.843 200.000.000

7.193.569.639 4.081.105.548 3.341.846.311 2.045.598.523 16.227.000.000

6.244.440.021 4.002.729.305 3.158.721.234 1.455.155.987 16.027.000.000

949.129.619 78.376.243 183.125.077 590.442.536 200.000.000

3.808.557.430 3.651.554.878 4.932.545.381 894.339.868 540.000.000

1.167.411.039 1.136.220.479 3.888.654.831 508.533.363 0

2.641.146.391 2.515.334.399 1.043.890.550 385.806.506 540.000.000

480.521.896 1.908.760.868 1.538.911.272 3.000.000.000

1.584.121.754 3.766.572.092 1.529.500.321 12.319.422.970 2.042.000.000

1.584.121.754 3.766.572.092 1.529.500.321 12.319.422.970 2.042.000.000

18.354.261 123.097.537 10.520.580 0 0

71.700.272.895 64.462.761.283 63.743.917.129 67.090.435.530 81.749.000.000

56.314.747.304 51.104.920.817 51.667.851.725 45.930.102.078 49.295.088.000

18.337.661.335 20.233.542.216 20.943.062.394 21.655.526.155 22.668.904.000

13.991.420.289 7.325.808.770 6.833.422.972 7.261.122.028 7.326.925.000

20.586.832.339 21.101.506.628 21.838.665.402 13.950.459.394 14.602.763.000

- - - 812.346.952 1.819.000.000

3.398.833.341 2.444.063.205 2.052.700.957 2.250.647.550 2.877.496.000

- - - 2.675.836.361 2.111.209.000

- - - 4.171.063.594 3.633.264.000

8.366.132.516 4.687.684.918 4.867.347.044 7.198.053.448 12.543.385.000

7.019.393.075 8.670.155.548 7.208.718.360 7.115.380.049 14.166.054.000

931.369.212 637.002.773 76.445.946 0 0

6.088.023.863 8.033.152.776 7.132.272.414 7.115.380.049 14.166.054.000

VKUPNI PRIHODI

IZVORNI PRIHODI

DANO^NI PRIHODI

Danok od dohod, od dobivka i od kapitalni dobivki

Personalen danok od dohod

Danok od dobivka

Doma{ni danoci na stoki i uslugi

Danok na promet i DDV (od 1.04.2000)

Akcizi

Danok od me|unarodna trgovija i transak. (carini i dava~ki)

Uvozni dava~ki

Drugi uvozni dava~ki i taksi

Drugi danoci

Danoci od specifi~ni uslugi

Taksi za koristewe ili dozvoli za vr{ewe na dejnost

Danok na finansiski transakcii

NEDANO^NI PRIHODI

Pretpriema~ki prihod i prihod od imot

Taksi i nadomestoci

Drugi vladini uslugi

Drugi nedano~ni prihodi

KAPITALNI PRIHODI

Proda`ba na kapitalni sredstva

Proda`ba na zemji{te i nematerijalni vlo`uvawa

TRANSFERI I DONACII

Transferi od drugi nivoa na vlast

Donacii od stranstvo

DOMA[NO ZADOL@UVAWE

ZADOL@UVAWE VO STRANSTVO

Me|unarodni razvojni agencii

PRIHODI OD OTPLATA (naplata) NA ZAEMI

VKUPNI RASHODI

TEKOVNI TRO[OCI

Plati, naemnini i nadomestoci

Stoki i ostanati uslugi

Tekovni transferi

Tekovni transferi do edinicite na lokalna samouprava

Kamatni pla}awa

SUBVENCII I TRANSFERI

SOCIJALNI BENEFICII

KAPITALNI RASHODI

DAVAWE NA ZAEMI, U^ESTVO VO DEL OD

HARTIITE OD VREDNOST I OTPLATA NA GLAVNINA

Davawe na zaemi i u~estvo vo del od hartiite od vrednost

Amortizacija (otplata na glavnina)

69

Buxet 2005 Buxet 2006 Buxet 2005 Buxet 2006 Buxet 2005 Buxet 2006

vo milioni denari struktura % od BDP

VKUPNO 66.327 91.868 100,0 100,0 23,9 31,3

Op{ti javni uslugi 5.885 13.609 8,9 14,8 2,1 4,6

Raboti vo vrska so odbranata i uslugi 5.885 6.130 8,9 6,7 2,1 2,1

Javen red i bezbednost 8.398 9.902 12,7 10,8 3,0 3,4

Ekonomski raboti 15.877 23.846 23,9 26,0 5,7 8,1

Za{tita na okolinata 368 615 0,6 0,7 0,1 0,2

Komunalen razvoj 858 3.555 1,3 3,9 0,3 1,2

Zdravstvo 613 1.165 0,9 1,3 0,2 0,4

Rekreativni i kulturni aktivnosti i uslugi 1.471 1.968 2,2 2,1 0,5 0,7

Obrazovanie 9.869 13.363 14,9 14,5 3,6 4,6

Socijalna za{tita i socijalna sigurnost 17.103 17.716 25,8 19,3 6,2 6,0

Tabela 10: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE NA CENTRALNIOT BUXET

Zabele{ka: Funkcionalnata klasifikacija na rashodite na Centralniot buxet e podgotvena spored me|unarodnite standardi

Grafik 5: FUNKCIONALNA KLASIFIKACIJA NA RASHODITE 2006 GODINA

Za{tita naokolinata

615

Komunalen razvoj3.555

Obrazovanie13.363

Zdravstvo1.165

Rekreativni i kulturniaktivnosti i uslugi

1.968

Raboti vo vrska soodbranata i uslugi

6.130

Javen red ibezbednost

9.902

Op{ti javni uslugi13.609

Socijalna za{tita isocijalna sigurnost

17.716

Ekonomski raboti23.846

70

Tabela 11: BUXET NA REPUBLIKA MAKEDONIJA (Centralen buxet i buxeti na fondovi)

Vkupno 2005 Buxet 2006 Reb. Bux. 2006 K1 2006 K2 2006 VII VIII IX K3 2006 K4 2006

100.928 103.198 109.029 23.069 26.306 9.202 8.483 8.537 26.222 28.50484.581 88.198 89.507 19.848 22.782 8.284 7.366 7.430 23.080 24.888

304 177 240 79 50 6 10 19 35 3555.681 57.581 58.688 12.658 15.097 5.730 4.844 4.886 15.460 16.360

8.097 8.051 8.256 1.933 2.098 666 676 683 2.025 2.3582.837 3.185 4.423 1.725 914 313 347 290 950 1.119

27.082 28.334 27.374 5.228 7.342 2.931 2.009 2.215 7.155 7.53411.748 12.543 11.652 2.542 2.839 1.138 1.179 1.057 3.374 3.4195.266 4.848 5.483 993 1.494 512 475 995 1.982 3.243

651 620 1.500 237 410 170 158 62 390 17628.596 30.440 30.579 7.111 7.635 2.547 2.512 2.526 7.586 8.49318.300 19.810 19.933 4.619 4.969 1.658 1.616 1.619 4.893 5.467

1.312 1.370 1.370 322 336 112 112 113 337 3758.982 9.260 9.276 2.170 2.330 778 784 794 2.356 2.651

13.818 12.943 15.992 2.306 2.721 743 942 942 2.627 2.8266.312 7.377 8.377 1.234 1.117 295 592 609 1.496 1.6563.319 1.031 3.084 103 406 20 16 20 56 2581.657 1.500 1.500 395 426 86 103 119 308 364

434 573 573 80 76 19 25 21 65 22246 300 300 65 70 20 20 19 59 26264 382 508 109 176 139 32 38 209 125

1.675 1.780 1.650 321 452 163 153 117 434 374933 502 700 143 390 72 34 37 143 272

1.494 1.555 2.430 727 299 30 105 31 166 2312 0 400 45 74 21 36 96 153 288

100.219 104.905 111.365 23.538 26.265 9.425 8.123 7.536 25.085 30.87190.026 93.420 98.542 22.475 24.145 8.275 7.002 7.058 22.335 27.56922.836 23.997 23.922 5.750 5.878 1.968 1.767 1.972 5.707 6.08612.985 12.579 14.868 2.856 3.264 1.141 912 602 2.655 4.12851.597 53.585 56.389 13.080 14.265 4.556 4.237 4.374 13.167 16.163

913 613 1.047 167 209 57 73 35 165 24046.870 48.906 49.406 11.566 12.726 3.961 3.939 4.173 12.072 12.46624.971 26.999 29.884 6.396 6.640 2.227 2.209 2.315 6.751 6.947

2.940 2.500 2.152 659 521 169 161 157 487 4504.138 3.954 4.279 948 945 452 340 322 1.114 1.090

0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 3 4 0 0 0 0 0 0 0

14.825 15.450 16.087 3.561 4.621 1.112 1.228 1.378 3.718 3.9793.681 3.975 5.850 1.326 1.308 528 219 164 911 3.451

135 91 86 21 22 10 7 3 20 72.610 3.259 3.363 790 736 223 86 109 418 1.1931.074 1.259 1.259 140 444 30 27 22 79 4191.536 2.000 2.104 650 292 193 59 87 339 774

0 0 0 0 0 387 0 0 387 010.191 11.486 12.823 1.063 2.120 1.151 1.121 479 2.751 3.301

709 -1.708 -2.336 -469 2 -276 359 1.000 1.083 -2.365-709 1.708 2.336 469 -2 276 -359 -1.000 -1.083 2.355

7.063 16.556 21.154 9.759 3.097 937 -280 -823 -166 5.3901.383 15.821 20.831 13.928 3.846 0 0 0 0 0

13.913 4.309 2.147 159 496 99 273 112 484 534-9.797 -6.594 -6.585 -4.835 -4.101 1.131 -380 -1.446 -695 3.7411.538 3.000 3.000 484 422 -295 -173 511 43 1.070

29 20 1.761 24 2.433 2 0 0 2 07.772 14.848 18.818 9.290 3.099 661 79 177 917 3.0257.772 14.848 18.818 9.290 3.099 661 79 177 917 3.0253.295 10.119 14.089 9.159 381 661 79 177 917 4874.478 4.729 4.729 131 2.718 0 0 0 0 2.538

VKUPNI PRIHODI

Dano~ni prihodi i pridonesi

Dano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)

Danoci

Personalen danok na dohod

Danok na dobivka

DDV

Akcizi

Uvozni dava~ki

Drugi danoci

Pridonesi

Fond za PIOM

Agencija za vrabotuvawe

Fond za zdravstvo

Nedano~ni prihodi

Nedano~ni prihodi (Smetka za sopstveni prihodi)

Profit od javni finansiski institucii

Administrativni taksi

Participacija za zdravstveni uslugi

Drugi administrativni taksi

Drugi nedano~ni prihodi

Nadomestoci za Fondot za pati{ta

Kapitalni prihodi

Stranski donacii

Prihod od otplata na zaemi

VKUPNI RASHODI

Tekovni tro{oci

Plati i nadomestoci

Stoki i uslugi

Transferi

Transferi (smetka za sopstveni prihodi)

Socijalni transferi

Fond za PIOM

Agencija za vrabotuvawe

Socijalna pomo{

Strukturni reformi

Reformi na javnata administracija

Zdravstvena za{tita

Drugi transferi

Tro{oci za begalci

Kamatni pla}awa

Kamati po doma{en dolg

Kamati po nadvore{en dolg

Garancii

Kapitalni tro{oci

Buxetsko saldo

Finansirawe

Priliv

Prihodi od privatizacija

Stranski zaemi

Depoziti

Dr`avni zapisi

Proda`ba na akcii

Odliv

Otplata na glavnica

Nadvore{en dolg

Doma{en dolg

71

Vkupno 2006 Buxet 2007 I II III K1 2007 IV V VI K2 2007 VII VIII K3 2007 Vkupno 2007

104.101 108.634 8.717 7.645 10.066 26.428 9.565 9.069 9.226 27.860 10.827 12.164 22.991 77.27990.598 92.824 7.803 6.729 8.929 23.461 8.445 7.883 8.307 24.635 9.384 8.624 18.008 66.104

199 211 11 30 18 59 13 16 16 45 19 21 40 14459.575 61.511 5.580 3.986 6.189 15.755 5.754 5.280 5.480 16.514 6.496 5.916 12.412 44.681

8.414 7.471 624 589 631 1.844 665 655 686 2.006 759 699 1.458 5.3084.708 3.704 252 397 1.386 2.035 407 405 425 1.237 424 403 827 4.099

27.259 30.390 2.940 1.756 2.410 7.106 3.116 2.510 2.524 8.150 3.381 2.866 6.247 21.50312.174 12.627 1.091 786 903 2.780 1.002 1.049 1.183 3.234 1.335 1.297 2.632 8.646

7.712 5.519 417 378 707 1.502 399 498 483 1.380 417 451 868 3.7501.213 1.800 256 80 152 488 165 163 179 507 180 200 380 1.375

30.825 31.102 2.212 2.713 2.722 7.647 2.678 2.587 2.811 8.076 2.869 2.687 5.556 21.27919.948 20.671 1.439 1.764 1.751 4.954 1.724 1.661 1.821 5.206 1.844 1.793 3.637 13.797

1.370 1.390 89 128 126 343 120 118 126 364 127 122 249 9569.507 9.041 684 821 845 2.350 834 808 864 2.506 898 772 1.670 6.526

10.480 13.755 775 798 948 2.521 1.013 1.056 792 2.861 1.131 3.443 4.574 9.9565.503 6.471 446 470 585 1.501 612 434 409 1.455 576 231 807 3.763

823 2.370 23 44 5 72 57 292 19 368 121 2.889 3.010 3.4501.493 1.500 129 137 153 419 122 128 134 384 134 118 252 1.055

243 452 25 18 27 70 26 20 32 78 0 31 31 179220 300 24 20 28 72 21 25 22 68 21 22 43 183619 677 29 25 24 78 40 15 34 89 124 8 132 299

1.581 1.680 99 84 126 309 135 142 142 419 155 144 299 1.027948 550 75 43 49 167 51 58 42 151 197 50 247 565

1.423 1.505 44 75 140 259 56 63 81 200 100 47 147 606560 0 20 0 0 20 0 9 4 13 15 0 15 48

105.759 112.027 6.855 7.907 9.382 24.144 8.081 8.561 9.326 25.968 9.424 7.873 17.297 67.40996.524 100.098 6.522 7.645 8.871 23.038 7.689 8.018 8.589 24.296 8.174 7.505 15.679 63.01323.421 24.852 1.981 1.995 2.049 6.025 2.018 2.044 2.050 6.112 2.049 1.846 3.895 16.03212.903 14.833 841 904 994 2.739 965 966 1.143 3.074 1.203 833 2.036 7.84956.675 57.279 3.471 4.574 5.670 13.715 4.359 4.876 5.000 14.235 4.772 4.713 9.485 37.435

781 633 76 54 61 191 63 41 60 164 39 27 66 42148.830 50.987 3.265 4.228 4.843 12.336 3.697 4.269 4.483 12.449 4.193 4.258 8.451 33.23626.734 28.865 2.232 2.283 2.365 6.880 2.315 2.318 2.335 6.968 2.342 2.330 4.672 18.520

2.117 2.058 142 138 137 417 153 140 144 437 140 139 279 1.1334.097 4.131 84 581 361 1.026 334 325 217 876 360 368 728 2.630

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

15.879 15.929 807 1.226 1.980 4.013 895 1.486 1.787 4.168 1.351 1.421 2.772 10.9536.996 5.601 130 282 759 1.171 596 557 450 1.603 536 423 959 3.733

70 58 0 10 7 17 3 9 7 19 4 5 9 453.137 2.965 229 172 158 559 347 132 396 875 150 113 263 1.6971.082 1.337 20 25 49 94 231 41 183 455 70 15 85 6342.055 1.628 209 147 109 465 116 91 213 420 80 98 178 1.063

387 169 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 09.235 11.929 333 262 511 1.106 392 543 737 1.672 1.250 368 1.618 4.396

-1.749 -3.393 1.862 -262 684 2.284 1.484 508 -100 1.892 1.403 4.291 5.694 9.8701.739 3.393 -1.862 262 -684 -2.284 -1.484 -508 100 -1.892 -1.403 -4.291 -5.694 -9.870

18.080 14.791 922 1.721 413 3.056 2.686 -454 6.734 8.966 -1.113 -3.751 -4.864 7.15817.774 750 53 0 609 662 0 0 0 0 0 0 0 662

1.673 3.477 31 135 107 273 193 104 78 375 547 54 601 1.249-5.890 7.014 967 1.484 -449 2.002 2.035 -558 7.048 8.525 -1.271 -3.655 -4.926 5.6012.019 3.500 -129 102 145 118 458 0 -400 58 -389 -196 -585 -4092.459 50 0 0 1 1 0 0 8 8 0 46 46 55

16.331 11.398 2.784 1.459 1.097 5.340 4.170 54 6.634 10.858 290 540 830 17.02816.331 11.398 2.784 1.459 1.097 5.340 4.170 54 6.634 10.858 290 540 830 17.02810.944 6.461 2.784 1.459 1.097 5.340 1.177 54 5.790 7.021 159 540 699 13.060

5.387 4.937 0 0 0 0 2.993 0 844 3.837 131 0 131 3.968

72

TABELA 12. FOND ZA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE(vo milioni denari)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007

Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno Izvr{eno jan.-avg. Izvr{eno jan.-avg.

22.883 24.289 25.811 28.191 28.983 28.878 20.404 31.467 21.953

15.722 15.671 15.784 16.882 17.204 17.484 12.484 19.369 13.419

311 331 283 307 383 388 202 303 194

4.174 5.744 6.961 7.741 8.486 8.291 6.063 9.385 7.035

404 377 409 394 412 390 156 244 167

58 41 61 71 41 39 21 33 17

804 716 688 677 661 659 423 661 442

1.101 1.126 1.404 1.536 1.719 1.550 865 1.230 586

74 73 29 65 57 59 173 219 91

68 209 192 42 21 18 17 23 2

0 0 0 476 0 0 0 0 0

22.940 24.697 25.889 27.740 29.132 29.015 20.376 31.204 21.513

19.774 21.278 22.255 24.008 25.121 24.969 16.706 25.410 17.358

18.948 19.041 19.982 21.667 22.824 23.335 15.948 24.272 16.668

505 514 518 499 509 479 304 455 297

321 297 262 234 217 178 104 154 86

0 1.167 1.136 1.131 1.027 455 0 0 0

0 112 103 121 88 90 47 70 40

0 148 254 262 247 240 118 178 60

91 73 115 94

112 166 113

769 1.325 1.162

72 72 83 80 82 82 54 82 55

94 91 76 98 97 110 87 138 108

12 7 9 6 6 6 3 4 1

2.672 2.805 2.934 3.184 3.349 3.416 2.354 3.582 2.459

141 153 165 172 170 172 129 208 154

175 254 222 192 257 190 126 258 202

- 37 145 0 50 70 148 196 14

-57 -408 -78 451 -149 -137 28 263 440

Vid na prihodite / rashodite

PRIHODI

Pridones od plati

Pridones od dohodot

Prihodi od Buxetot na Republikata

Prihodi od privaten sektor

Prihodi od individualni zemjodelci

Prihodi od akcizi

Pridones od Agencijata za vrabotuvawe za nevraboteni lica

Drugi prihodi

Prihodi od dividendi i od proda`ba na hartii od vrednost

Preneseni prihodi od prethodna godina

RASHODI

Penzii

Redovni penzii

Voeni penzii

Zemjodelski penzii

Retroaktivna isplata na 8%

Predvremeno penzionirawe spored Zakonot od 2000 godina



Razlika za Ministerstvo za vnatre{ni raboti

Tranzicioni tro{oci

Nadomestok za telesno o{tetuvawe

Nadomestoci od invalidsko osiguruvawe

Vrabotuvawe i internatsko smestuvawe na deca invalidi

Pridones za zdravstvena za{tita

Nadomestok na stru~nata slu`ba

Drugi rashodi

Kapitalni sredstva

RAZLIKA

Deficit / Suficit

Izvor: Interni podatoci na Ministerstvoto za finansii

73

TABELA 13. FOND ZA ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE(vo milioni denari)



PRIHODI

Pridonesi

Pridonesi od Penziskiot Fond

Pridonesi od Agencijata za vrabotuvawe

Pridonesi od Ministerstvoto za trud

Drugi prihodi

Sredstva od Buxetot na RM za zadol`itelno

zdravstveno osiguruvawe

Prenesen vi{ok od prethodnata godina

RASHODI

Ambulantni tro{oci

Bolni~ko lekuvawe

Tro{oci po programi

Lekovi

Zabna za{tita

Ortopedski tro{oci

Lekuvawe vo stranstvo

Drug vid lekuvawe (nadomestoci)

Administracija

Oprema i odr`uvawe

Drugi tro{oci

Krediti i kamati

RAZLIKA

Deficit/suficit

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007


12.790 12.295 13.656 14.698 14.886 15.083 10.168 15.669 11.233

7.745 7.528 7.823 8.418 8.762 8.982 6.061 9.447 6.526

2.649 2.616 3.075 3.184 3.349 3.417 2.355 3.584 2.459

1.941 1.554 1.763 1.849 1.998 2.062 1.411 2.145 1.519

0 48 54 64 41 64 44 67 42

455 70 734 1.064 676 79 78 97 29

- 166 111 29 60 479 21 43 479

198 286 179

0 313 96 91 1 0 0 0 0

12.463 12.205 13.611 14.678 14.722 15.206 10.852 16.280 11.171

2.486 2.505 4.430 5.132 5.959 7.129 9.449 14.282 9.977

5.737 5.919 4.929 5.038 5.098 6.311 0 0 0

105 306 123 21 0 0 0 0 0

1.681 1.555 1.305 1.868 2.006 0 0 0 0

687 522 521 630 0 0 0 0 0

143 111 134 150 280 171 165 219 138

70 90 144 221 117 151 151 185 49

694 769 832 968 941 1.062 757 1.135 789

250 268 360 309 254 276 282 396 195

90 44 656 219 23 106 48 63 23

200 48 23 32 27 0 0 0 0

321 71 154 90 17 0 0 0 0

326 90 45 21 164 -123 -684 -611 62

74

TABELA 14. AGENCIJA ZA VRABOTUVAWE (vo milioni denari)



PRIHODIPrihodi od pridonesiPridones od platiPridones od rabotni lu|e koi samostojno vr{at dejnostPridones {to go uplatuvaat rabotnicitena privremena rabota vo stranstvoPridones od prethodnata godinaDotacii od Buxetot na RepublikataZa pokrivawe na deficitot na Agencijata za vrabotuvaweZa isplata na pari~en nadomest na vrabotenite od pretprijatijata koivo svoeto rabotewe iska`uvaat zaguba (zagubari)Reforma na javnata administracijaPo drugi osnoviDrugi prihodiRASHODIRashodi za funkcijataSredstva za obezbeduvawe pari~en nadomestokna nevraboteni licaPridonesi za zdravstveno osiguruvawePridonesi za penzisko i invalidsko osiguruvaweSredstva za vrabotuvawe na invalidni licaIsplata spored Zakon za pottiknuvawe na vrabotenostaNadomestok za prekvalifikacijaRashodi za stru~nata slu`baOsnovni plati i naemniniNadomestociStoki i ostanati uslugiKamatni pla}awaKapitalni tro{ociRAZLIKADeficit / Suficit

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007


5.119 4.827 5.918 6.241 7.456 6.940 3.869 5.685 3.444

1.121 1.136 1.180 1.224 1.270 1.313 883 1.371 956

1.098 1.113 1.178 1.223 1.155 1.192 784 1.259 850

22 23 2 0 24 23 13 20 15

0 0 0 1 4 5 2 3 0

0 0 0 0 88 93 84 89 91

3.990 3.677 4.726 5.002 6.163 5.616 2.979 4.303 2.481

3.470 3.170 3.742 3.958 4.522 4.612 2.645 3.864 2.301

516 481 944 980 988 418 199 285 156

- 26 19 3 61 22 7 11 8

3 26 21 61 592 564 128 143 16

8 13 12 16 23 11 7 11 7

5.110 4.749 5.868 6.214 7.325 6.938 4.080 5.937 3.513

4.913 4.571 5.658 6.005 7.102 6.710 3.928 5.703 3.373

1.875 1.879 2.273 2.377 2.697 2.425 1.385 1.992 1.104

1.936 1.555 1.763 1.849 1.998 2.063 1.411 2.144 1.517

1.102 1.138 1.453 1.557 1.729 1.552 878 1.236 599

- - 128 121 58 114 157 220 92

- - - 61 592 526 65 66 29

- - 41 40 29 30 32 45 32

198 178 210 209 223 228 152 234 140

118 116 124 134 132 133 91 136 88

19 18 22 20 20 22 13 20 9

54 43 42 51 68 69 48 73 43

1 0 0 0 0 0 0 0 0

6 2 22 4 3 4 0 5 0

9 78 50 27 132 2 -211 -252 -69

75

(vo milioni denari)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007


3.506 4.012 3.434 3.668 3.299 3.031 1.903 2.975 1.798

1.590 1.655 1.305 1.603 1.610 1.320 800 1.350 750

82 73 87 82 77 90 66 102 68

746 704 761 797 853 842 553 790 556

537 375 381 728 741 743 469 687 403

538 1.098 862 418 9 0 0 0 0

14 21 2 39 9 36 15 46 21

- 87 36 1 0 0 0 0 0

3.506 4.013 3.420 3.661 3.889 3.389 2.247 3.525 2.336

1.662 1.756 1.250 1.107 1.753 1.405 821 1.630 1.331

179 286 289 205 156 164 110 148 134

952 926 900 1.063 1.081 1.013 864 1.032 462

212 299 304 424 242 254 131 274 113

502 596 528 666 611 508 321 431 296

0 0 0 46 45 45 0 10 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 150 149 150 0 0 0 0 0

0 -1 14 7 -590 -358 -344 -550 -538


PRIHODI

Prihodi od Buxet

Nadomestok za upotreba na pati{ta {to gi koristat

stranskite motorni vozila

Godi{en nadomestok za patni motorni vozila

{to podle`at na registracija

Nadomestok za upotreba na avtopat

Stranski kredit

Drugi prihodi

Grant

RASHODI

Investicii

Rashodi za studii, proektirawe, nadzor,

provizii i materijalni tro{oci

Odr`uvawe na pati{tata

Otplata na krediti

Sredstva za lokalni pati{ta

Ostanati tro{oci

Obvrski od prethodnata godina

Obvrski sprema Agencijata za sanacija na banki

RAZLIKA

Deficit / suficit


TABELA 15. FOND ZA MAGISTRALNI I REGIONALNI PATI[TA

76

TABELA 16. VKUPEN NADVORE[EN DOLG PO DOL@NICI I PO KREDITORI

I II III IV V VI VII VIII2.275,88 2.286,49 2.307,17 2.334,82 2.309,60 2.222,01 2.256,95 2.271,951.525,96 1.543,02 1.529,16 1.530,57 1.468,08 1.367,78 1.381,28 1.378,881.274,96 1.294,37 1.281,31 1.281,51 1.269,09 1.157,40 1.173,37 1.174,141.218,60 1.236,01 1.223,78 1.221,63 1.208,53 1.111,59 1.120,93 1.120,301.023,28 1.036,80 1.023,32 1.014,11 1.004,40 906,24 913,24 913,35

903,03 915,82 921,38 930,62 919,80 817,31 823,67 822,42210,95 213,48 214,58 218,20 216,17 103,05 104,06 103,97379,08 382,72 385,11 386,37 383,50 385,21 387,39 387,2816,52 17,04 17,14 17,25 17,12 17,29 17,48 17,5023,28 23,75 23,90 24,49 24,09 24,24 24,52 24,4325,53 26,24 26,50 27,15 27,00 27,32 27,05 27,00

130,91 133,52 134,29 134,37 131,13 138,67 140,25 139,750,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

116,75 119,07 119,86 122,79 120,78 121,55 122,93 122,49120,25 120,99 101,93 83,49 84,61 88,92 89,57 90,9346,62 43,95 24,23 3,21 3,19 3,20 2,81 2,818,60 8,77 8,82 9,04 8,89 8,95 9,05 9,02

65,03 68,27 68,88 71,24 72,53 76,78 77,70 79,11195,32 199,20 200,47 207,52 204,12 205,35 207,70 206,95194,58 198,45 199,77 204,64 201,30 202,58 204,88 204,15

0,74 0,75 0,70 2,87 2,82 2,78 2,81 2,800,74 0,75 0,70 2,87 2,82 2,78 2,81 2,800,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

56,36 58,36 57,53 59,88 60,56 45,81 52,44 53,8356,36 58,36 57,53 59,88 60,56 45,81 52,44 53,8356,36 58,36 57,53 59,88 60,56 45,81 52,44 53,8316,06 16,06 16,06 16,06 16,06 0,00 0,00 0,0029,63 31,41 32,36 34,51 35,35 36,60 43,11 44,5310,67 10,89 9,12 9,31 9,16 9,20 9,33 9,310,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

54,40 51,92 50,73 48,92 0,00 0,00 0,00 0,0054,40 51,92 50,73 48,92 0,00 0,00 0,00 0,00

196,60 196,73 197,12 200,14 198,99 210,38 207,91 204,7490,95 90,49 91,36 93,54 92,93 105,00 107,82 104,7871,99 72,52 73,28 75,05 74,74 77,76 80,28 78,7233,36 32,79 33,05 33,86 34,44 36,49 39,06 37,648,62 9,11 9,52 9,76 9,39 10,18 9,75 9,71

17,06 17,40 17,40 17,82 17,53 17,63 17,84 17,796,47 6,61 6,65 6,79 6,67 6,71 6,80 6,780,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,006,49 6,62 6,66 6,82 6,71 6,75 6,83 6,80

(milioni SAD dolari)

Dolgoro~en dolgJaven sektorOp{ta VladaCentralna Vlada

Oficijalni kreditoriMultilateralni kreditori

IBRDIDAIFAD CEDBEBRDEIBEUROFIMAEU

Bilateralni kreditoriReprogramiran dolg 1995Nereprogramiran dolgNovosklu~eni krediti

Privatni kreditoriEvro obvrzniciOstanati privatni kreditori

BankiNebankarski privaten sektor

Javni fondoviOficijalni kreditoriMultilateralni kreditori

IBRDEBRDEIB

Bilateralni kreditoriNovosklu~eni krediti

Privatni kreditoriOstanati privatni kreditori


Monetarna vlastIMF

Javni pretprijatijaOficijalni kreditoriMultilateralni kreditori

IBRDEBRDEIBEUROFIMAIFCCEDB

77

18,96 17,96 18,08 18,49 18,19 27,24 27,53 26,0618,96 17,96 18,08 18,49 18,19 27,24 27,53 26,06

105,65 106,25 105,76 106,60 106,06 105,38 100,10 99,96105,65 106,25 105,76 106,60 106,06 105,38 100,10 99,96102,50 103,14 102,49 103,21 102,67 102,00 96,97 96,85

3,15 3,10 3,26 3,39 3,39 3,38 3,13 3,11749,92 743,47 778,01 804,24 841,52 854,23 875,67 893,08184,10 171,44 184,96 188,86 185,29 195,77 202,36 208,4463,55 41,56 57,39 58,79 57,83 62,36 67,51 73,5750,58 28,33 40,41 41,40 40,72 45,14 45,65 51,8046,94 24,61 33,00 33,81 33,26 37,63 38,06 42,193,65 3,72 7,40 7,59 7,46 7,51 7,59 9,61

12,97 13,23 16,98 17,39 17,11 17,22 21,85 21,7812,97 13,23 16,98 17,39 17,11 17,22 21,85 21,78

120,54 129,88 127,57 130,07 127,46 133,41 134,85 134,87120,54 129,88 127,57 130,07 127,46 133,41 134,85 134,8797,18 106,16 103,68 105,74 103,31 109,10 110,28 110,2923,37 23,72 23,89 24,34 24,15 24,31 24,57 24,58

565,83 572,03 593,05 615,38 656,23 658,46 673,31 684,6421,06 20,41 21,11 20,88 21,69 20,96 21,47 20,3013,04 12,60 13,61 13,89 15,73 15,83 17,25 16,208,78 8,30 9,80 10,03 11,91 11,98 13,36 12,314,22 4,27 3,79 3,85 3,83 3,85 3,88 3,890,03 0,02 0,02 0,01 0,00 0,00 0,00 0,008,02 7,81 7,50 6,98 5,95 5,13 4,22 4,108,02 7,81 7,50 6,98 5,95 5,13 4,22 4,10

544,76 551,62 571,94 594,50 634,55 637,50 651,85 664,34544,76 551,62 571,94 594,50 634,55 637,50 651,85 664,34175,47 179,27 201,53 206,22 209,50 212,17 219,01 222,67369,29 372,35 370,41 388,28 425,05 425,33 432,84 441,6780,20 98,71 124,60 129,04 156,33 165,84 170,90 176,280,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

80,20 98,71 124,60 129,04 156,33 165,84 170,90 176,2814,79 21,16 34,39 35,24 34,68 43,76 44,27 51,2514,79 21,16 34,39 35,24 34,68 43,76 44,27 51,2565,40 77,56 90,21 93,80 121,64 122,08 126,62 125,030,26 0,27 0,27 0,28 0,28 0,28 0,29 0,29

65,14 77,29 89,93 93,52 121,36 121,79 126,34 124,742.356,07 2.385,20 2.431,77 2.463,86 2.465,92 2.387,84 2.427,85 2.448,23




Privaten sektorPrivatni Banki

Oficijalni kreditoriMultilateralni creditori

EBRDEIB




Nebankarski privaten sektorOficijalni kreditoriMultilateralni kreditori

EBRDIFCEAR




Kratkoro~en dolgJaven sektorOp{ta Vlada

ZaemiMonetarna vlast

ZaemiJavni pretprijatija

ZaemiPrivaten sektorPrivatni Banki

ZaemiNebankarski privaten sektor

Trgovski kreditiZaemi

Vkupno

78

Pazaren segment Promet (denari) Promet (Eur) % Broj na trans.

OFICIJALEN PAZAR 2.664.742.825 43.563.688 76,47 10.387

REDOVEN PAZAR 519.271.317 8.488.785 14,90 3.714

BLOK TRANSAKCII 254.976.200 4.168.779 7,32 3

DR@AVA PAZAR 45.666.197 746.492 1,31 4

VKUPNO 3.484.656.539 56.967.744 100,00 14.108

Struktura na prometot vo avgust 2007 godina

Oficijalen pazar76,47%

Blok transakcii7,32%

Dr`ava pazar1,31%

Redoven Pazar14,90%

10 AKCII SO NAJGOLEM OSTVAREN PROMET NA OFICIJALEN PAZAR

Hartija od vrednost Maks. Min Prose~na Koli~ina Promet Promet % na u~estvo Broj na Pazar. kapital.(denari) (denari) cena (denari) vo denari vo EUR vo prometot transakcii (denari)

Ohridska banka Ohrid 10.700 9.005 9.938 42.167 387.148.901 6.329.673 14,64 248 3.004.133.653Makpetrol Skopje 178.000 140.000 159.775 1.606 263.961.594 4.315.194 9,98 294 19.439.199.221Alkaloid Skopje 14.500 10.400 11.748 20.638 252.143.148 4.122.106 9,54 1.020 20.296.912.747Komercijalna banka Skopje 8.100 7.400 7.658 26.078 199.538.359 3.262.023 7,55 622 16.057.689.372Granit Skopje 2.778 2.204 2.455 76.743 189.725.833 3.101.605 7,18 882 7.847.483.719Vitaminka Prilep 21.800 17.247 18.743 9.911 180.996.239 2.959.164 6,85 461 1.619.600.000Teteks Tetovo 7.497 4.301 5.262 22.105 125.158.993 2.046.117 4,73 350 3.285.206.759R@ Makstil Skopje 889 668 779 151.412 118.555.685 1.938.142 4,48 1.011 12.481.956.971Toplifikacija Skopje 18.949 10.400 13.735 7.974 115.548.233 1.888.967 4,37 520 8.478.050.850GP Mavrovo Skopje 3.000 1.350 2.054 52.910 110.753.091 1.810.573 4,19 720 693.757.524OSTANATI 176.335 700.086.964 11.444.784 26,48 3.875 50.062.081.873VKUPNO 587.879 2.643.617.040 43.218.347 100,00 10.003 143.266.072.689

10.500

10.000

9.500

9.000

8.500

8.000

7.500

01.08

.2007

02.08

.2007

03.08

.2007

04.08

.2007

05.08

.2007

06.08

.2007

07.08

.2007

08.08

.2007

09.08

.2007

10.08

.2007

11.08

.2007

12.08

.2007

13.08

.2007

14.08

.2007

15.08

.2007

16.08

.2007

17.08

.2007

18.08

.2007

19.08

.2007

20.08

.2007

21.08

.2007

22.08

.2007

23.08

.2007

24.08

.2007

25.08

.2007

26.08

.2007

27.08

.2007

28.08

.2007

29.08

.2007

30.08

.2007

31.08

.2007

Akcija Prose~na cena Prose~na cena % na(denari) (denari) promena

31.07.2007 31.08.2007

ADG Mavrovo Skopje 1.281,45 2.794,60 118,08

Toplifikacija AD Skopje 10.281,77 18.840,11 83,24

Beton AD Skopje 26.329,66 46.536,81 76,75

Teteks AD Tetovo 4.401,38 7.191,99 63,40

R@ Ekonomika AD Skopje 488,98 746,00 52,56

AKCII SO NAJGOLEM PORAST NA CENATA*

Akcija Prose~na cena Prose~na cena % na(denari) (denari) promena

31.07.2007 31.08.2007

Fer{ped AD Skopje 392.000,00 329.665,77 -15,90

Stopanska banka AD Bitola 12.831,82 12.614,71 -1,69

OHIS AD Skopje 1.378,00 1.375,28 -0,20

AKCII SO NAJGOLEMO NAMALUVAWE NA CENATA*

TABELI 17. MAKEDONSKA BERZA

79

Koeficient cena U~estvo na stranski U~estvo na stranski

Dru{tvo po akcija / Dividenden na investitori na investitori % Promena

Dobivka po akcija1) prinos juli 20072) avgust 20073)

Alkaloid Skopje 59,42 0,62% 15,12% 15,23% 0,11%

Beton Skopje* 68,35 0,00% 65,54% 64,93% -0,61%

Granit Skopje 29,38 0,89% 27,49% 27,90% 0,41%

Komercijalna banka Skopje 21,90 2,07% 49,00% 49,69% 0,69%

Makpetrol Skopje 66,42 0,58% 10,66% 10,95% 0,29%

Makstil Skopje 184,71 0,00% 81,22% 81,19% -0,03%

Stopanska banka Bitola 24,63 4,04% 41,43% 41,76% 0,33%

Toplifikacija Skopje 293,51 0,19% 22,87% 22,88% 0,01%

Teteks Tetovo 128,86 0,16% 6,24% 5,82% -0,42%

TTK Banka Skopje 87,37 1,30% 31,45% 31,65% 0,20%

Pokazateli za kotiranite dru{tva od MBI - 10

1) Cena na akcija na 31.08.2007 / Dobivka po akcija 2) Sostojba na 31.08.2007 godina, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na stranskite

investitori vo vkupnata glavnina na dru{tvoto3) Sostojba na 31.08.2007 godina, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost, a koja se odnesuva na u~estvo na stranskite

investitori vo vkupnata nominalna vrednost na obvrznicite.

* Modelot na kalkulacija na prinosot do dostasuvawe e prilagoden na karakteristikite na obvrznicite. Datum na presmetuvawe e 31.08.2007 godina, so poslednata prose~na cena na trguvawe na obvrznicite

Pregled na trguvawe so obvrznici

MAH (%) MIN (%) Posledna Posleden Obem Promet Promet Prinos doprose~na datum na (NV vo Evra) (denari) (Evra) dostasuvawe na

dnevna cena trguvawe obvrznicata*

Obvrznici na RM - "staro devizno {tedewe# (RM01) 87,30 87,00 87,20 31.08.2007 132.498 7.065.019 115.495 9,30%

Obvrznici na RM za denacional. prva emisija (RMDEN01) 81,80 81,80 81,80 30.08.2007 66.770 3.340.598 54.617 10,14%

Obvrznici na RM za denacional. vtora emisija (RMDEN02) 83,60 83,50 83,50 22.08.2007 37.056 1.893.132 30.950 8,16%

Obvrznici na RM za denacional. treta emisija (RMDEN03) 82,40 82,20 82,30 31.08.2007 113.419 5.710.088 93.349 7,82%

Obvrznici na RM za denacion. ~etvrta emisija (RMDEN04) 81,10 78,50 80,20 31.08.2007 328.748 16.149.593 264.013 7,89%

Obvrznici na RM za denacional. petta emisija (RMDEN05) 80,00 79,00 79,20 31.08.2007 166.880 8.086.344 132.190 7,61%

Obvrznici na RM za denacional. {esta emisija (RMDEN06) 79,80 78,00 78,62 31.08.2007 332.184 15.969.009 261.055 7,13%

Stranski investitori na Oficijalniot pazar na Berzata3)

Stranski pravni Stranski fizi~ki Vkupno stranski Vkupno stranski Promena

lica avgust 2007 lica avgust 2007 investitori avgust 2007 investitori juli 2007 vo %

Akcii 27,91% 1,51% 29,42% 29,16% 0,26%

Obvrznici3 6,18% 4,04% 10,22% 10,22% 0,00%

Vkupno Oficijalen pazar 19,05% 2,54% 21,59% 21,43% 0,16%

Pokazatelite se presmetani so koristewe na podatoci od Revidiranite finansiski izve{tai za 2006 godina i isplatenata dividenda za 2006 godina.

80

avgust 2007 Kupuvawe % na u~estvo Prodavawe % na u~estvo

Stranski fizi~ki lica 4,14% 2,11%

Stranski pravni lica 29,83% 10,54%

Vkupno stranski 33,97% 12,65%

Doma{ni fizi~ki lica 44,44% 61,14%

Doma{ni pravni lica 21,59% 26,21%

Vkupno doma{ni 66,03% 87,35

U~estvo na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata4)

Promet po ~lenki

^lenka [ifra Klasi~no Klasi~no Blokovi Blokovi Dr`ava Dr`ava Vkupnotrguvawe trguvawe % % %

Komercijalna banka AD Skopje KB 1.031.706.088 16,20 19.176.000 3,76 0 0,00 1.050.882.088

INOVO BROKER AD Skopje IN 863.581.164 13,56 0 0,00 0 0,00 863.581.164

MAK Broker AD Skopje MK 771.720.753 12,12 0 0,00 0 0,00 771.720.753

ILIRIKA INVESTMENTS AD Skopje IL 326.962.535 5,13 435.776.400 85,45 0 0,00 762.738.935

NLB Tutunska broker AD Skopje TN 539.395.306 8,47 0 0,00 0 0,00 539.395.306

TTK Banka Skopje TK 421.983.062 6,63 55.000.000 10,79 1.506.897 3,30 478.489.959

Bro-Dil AD Skopje BD 426.345.103 6,70 0 0,00 31.280.000 68,50 457.625.103

BITOLA BROKER AD Bitola BB 383.332.746 6,02 0 0,00 0 0,00 383.332.746

Alta Vista broker AD Skopje AV 351.136.058 5,51 0 0,00 3.143.400 6,88 354.279.458

Fer{ped Broker AD Skopje FR 261.120.100 4,10 0 0,00 9.735.900 21,32 270.856.000

Stopanska Banka AD Skopje SB 259.106.525 4,07 0 0,00 0 0,00 259.106.525

EURObroker AD Skopje EU 202.455.681 3,18 0 0,00 0 0,00 202.455.681

INVESTBROKER AD Skopje MI 160.657.362 2,52 0 0,00 0 0,00 160.657.362

Po{tel Broker AD Skopje PT 144.281.969 2,27 0 0,00 0 0,00 144.281.969

Ohridska Banka AD Ohrid OH 103.214.760 1,62 0 0,00 0 0,00 103.214.760

Univerzalna Invest. Banka AD Skopje BL 94.671.471 1,49 0 0,00 0 0,00 94.671.471

Sileks Banka AD Skopje SL 26.357.602 0,41 0 0,00 0 0,00 26.357.602

Vkupno 6.368.028.284 100,00 509.952.400 100,00 45.666.197 100,00 6.969.313.078

4) Sostojba na 31.08.2007 godina, spored podatocite dobieni od Centralniot depozitar za hartii od vrednost a koja se odnesuva na u~estvoto na stranskite i doma{nite investitori vo vkupniot promet ostvaren na Berzata.

81

Promet (denari) Prose~na cena (denari) Promet (denari) Prose~na cena (denari)

KOMERCIJALNA BANKA AD SKOPJE TOPLIFIKACIJA AD SKOPJE


MAKPETROL AD SKOPJE STOPANSKA BANKA AD BITOLA


TTK BANKA AD SKOPJE MAKSTIL AD SKOPJE


BETON AD SKOPJE TETEKS AD TETOVO


ALKALOID AD SKOPJE GRANIT AD SKOPJE

82

KREDITNI LINII ZA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJAobezbedeni od Vladata na Republika Makedonija, sostojba vo oktomvri 2007 godina

(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi za site kreditni linii se dostapni vo delovnite banki, osven informaciite za replasiraweto na sredstvata odKompenzacionite fondovi od stranska pomo{ i od druga stranska pomo{ koi se dostapni vo Ministerstvoto za finansii)

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period

Godi{na kamatna stapka

Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Stepen na iskoristenost

na sredstvata

Kreditna linija za nabavka na oprema od

italijansko proizvodstvo

MBPR

do 2.000.000 E

7 godini

Do 1.5 godina

7%

1. Hipoteka na nedvièn imot;

2. Ra~na zaloga na oprema;

3. Menici i dr.

Stokov kredit namenet za nabavka na ma{ini i oprema so

italijansko poteklo.

Profitabilni investicioni proekti na privatni investitori

od dejnosti predvideni vo Nacionalnata klasifikacija na

dejnosti, osven:

E -Trgovija;

J - Javna uprava, zadolìtelna socijalna za{tita;

M - Privatni doma}instva so vraboteni lica; i

N - Eksteritorijalni organizaci i tela.

Vladata na Republika Italija obezbedi 12.704.840 milioni E,

od koi za koristewe ostanuvaat 62.704,36 E.

Stepen na iskoristenost 99,51%.

Kreditirawe mali biznisi (mikro, mali i sredni pretpri-

jatija) od strana na KfW od Gemanija

MBPR

do 50.000 E

do 4 godini

do 1 godina

11% do 16% na godi{no nivo

Blanko menica so izjava zaverena kaj notar, so najmalku 2 ìran-

ti; Bariran ~ek so izjava zaverena kaj notar, menica i/ili bari-

ran ~ek od drugi bonitetni pravni lica - garanti; Hipoteka;

Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava; Depo na vrednosni

predmeti i hartii od vrednost; Gra|anski ~ekovi; po potreba i

drugo, prifatlivo za Bankata. Pri procenuvawe na kreditite se

primenuva posebna kreditna tehnologija koja e fokusirana na

socio-ekonomskata sostojba na pretpriema~ot i negoviot biznis,

vo odnos na kolateralot.

1. Finansirawe na osnovni sredstva (nabavka na oprema, ma{ini,

alati, instalacii, grade`no zemji{te, renovirawe i

modernizacija);

2. Finansirawe na obrtni sredstva (surovini, repromaterijali,

trgovska stoka).

Privatni trgovski dru{tva, poedinci, individualni

pretpriema~i, zanaet~ii, prodava~i na pazar i samostojni

vr{iteli na dejnost.

Prviot i vtoriot kredit od KfW od Germanija vo visina od 13

mil. E e 100% iskoristen. Od naplatenite anuiteti se kreira

revolving fond. Od juli 2007 godina po~na da se koristi i treta-

ta tran{a od 7,7 mil E. Iskoristeni 5,5 milioni E.

Kreditnata linija za sozdavawe i odrùvawe na rabotni

mesta vo MSTD od Bankata za razvoj pri Sovetot na Evropa

MBPR

Do 400.000 E

Do 7 godini so vklu~en grejs period

Do 2 godini

Promenliva kamatna stapka (momentalno okolu - 9% godi{no)

Standardno obezbeduvawe prifatlivo za bankite u~esni~ki

(hipoteka, ra~na zaloga i sl.).

Sozdavawe na novi rabotni mesta preku investicii vo site

sektori osven primarno zemjodelsko proizvodstvo, od strana na

mali i sredni trgovski dru{tva.

Mali i sredni trgovski dru{tva

Vkupen iznos na kreditnata linija e 10.000.000 E, a dosega se

iskoristeni 5.000.000 E.

83

Delovni banki koi go

nudat kreditot

Zabele{ka

Eurostandard b Skopje, IK b Skopje, Invest b Skopje,

Komercijalna b Skopje, Makedonska b Skopje, Ohridska b

Ohrid, Sileks b Skopje, Stopanska b Skopje, Stopanska b

Bitola, TTK Skopje, Tutunska b Skopje, UNI b Skopje

Ednokratna provizija od 1,2% se pla}a za uslugite na prokura-

torot, dokolku se koristat negovi uslugi.

Od naplatenite anuiteti }e se kreira revolving fond za

odobruvawe krediti pod slednite uslovi:

- iznos: od 50.000 - 500.000 E;

- rok na vra}awe: od 1- 3 godini;

- kamatna stapka od 7% za firmi koi ve}e koristele kredit

od Stokovata kreditna linija i 8% za ostanatite

zainteresirani firmi;

- namena: za trajni obrtni sredstva.

Izvozna i kreditna banka AD Skopje,

Tutunska banka AD Skopje,

Prokredit banka AD Skopje

Investbanka ad Skopje

Mo`nosti DOO Skopje

Programata "Kreditirawe mali biznisi# nameneta e za poddr{ka

na mikro, mali i sredni pretprijatija koi se 100% vo privatna

sopstvenost, se cel da se ovozmoì pristap na istite do finan-

siski sredstva, transformirawe vo zakonski formi i integri-

rawe na istite vo finansiskiot pazar.

Komercijalna banka AD Skopje,

Ohridska banka AD Ohrid, i

Stopanska banka AD Bitola

Sredstvata od ovaa kreditna linija se za parcijalno

finansirawe (do 50%) na izdràni investicioni proekti vo

korist na MSTD, so {to }e se zajakne nivnata operativna

sostojba i mo`nost za sozdavawe i zadrùvawe na okolu 950

rabotni mesta po iskoristuvawe na site sredstva koi se na

raspolagawe od zaemot.

84

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi


na sredstvata

Programa za kreditirawe na razvojot na MSP od strana na

KfW od Gemanija. - revolving fond

MBPR

50.000 - 400.000 E

Do 4 godini so vklu~en grejs period

do 6 meseci

10%

1. Hipoteka;

2. Menici;

3. Zalog na podvi`ni predmeti,prava i hartii od vrednost ili

zalog na nedvi`en imot

Modernizacija i pro{iruvawe na postoe~ki privatni MSP, i

osnovawe na novi. Minimum 40% od kreditot se koristi za

osnovni sredstva; Maksimum 60% od kreditot mo`e da se

koristi za obrtni sredstva.

MSP koi se nad 51% vo privatna sopstvenost.

KfW od Germanija obezbedi 15 milioni E, koi se 100%

iskoristeni. Od naplatenite anuiteti kreiran e revolving

fond.

Eurostandard AD Skopje, Izvozna i Kreditna banka AD Skopje,

Invest banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,

Makedonska banka AD Skopje, Ohridska banka AD Ohrid, Sileks

banka AD Skopje, Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka

AD Bitola, TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje,

UNI banka AD Skopje

Kreditirawe na proizvodstvo nameneto za izvoz od

sredstvata dodeleni od stranata na Vladata na

Republika Makedonija - MBPR

do 2.000.000 E

Do 12 meseci (za izvozni aran`mani)

nema (vra}aweto na kreditot e ednokratno)

8%

1. Hipoteka;

2. Ra~na zaloga na podvi`ni predmeti i prava;

3. Bonitetni hartii od vrednost;

4. Drugi voobi~aeni formi na obezbeduvawe

Finansirawe na izvozni aran`mani za surovini i

repromaterijali vrz osnova na sklu~eni dogovori za izvoz.

Privatni trgovski dru{tva koi imaat proizvodstvo nameneto za

izvoz.

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za

ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se plasirani

50,5 milioni E.

UNI Banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje, Izvozna i

kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje, Komercijalna

banka AD Skopje, Makedonska banka AD Skopje, Ohridska banka AD

Ohrid, Stopanska banka AD Skopje, Stopanska banka AD Bitola,

TTK banka AD Skopje, Tutunska banka AD Skopje, Sileks Banka AD

Skopje

Dokolku dru{tvoto go osigura izvozot, kamatnata stapka ke se

namali za 0,5%.

Kreditna linija za finansirawe na trajni obrtni sredstva

dodeleni od Vladata na Republika Makedonija - MBPR

Do 300.000 E

3 godini

nema

8%

Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za

delovnite banki

Finansirawe na trajni obrtni sredstva

Izvozno-orientirani trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva

za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se

plasirani 750 iljadi E.

Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,

Komercijalna banka, Makedonska banka, Ohridska banka, Sileks

banka, Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka,

Tetovska banka, Tutunska banka i UNI banka

85

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi

Krediti od kreditnata linija od Me|unaroden fond

za razvoj na zemjodelstvoto IFAD 1, IFAD 2 i

revolving fond

1. 2.000 E mikro krediti;

2. 50.000 E za primarno zemjodelsko proizvodstvo;

3. 150.000 E za prerabotka

4. 150.000 E za trgovija so zemjodelski proizvodi

do 7 godini zavisno od vidot i namenata na kreditot

do 3 godini, zavisno od vidot i namenata

- od 6% do 18% godi{no za mikro krediti,

- od 6% do 16% godi{no za primarno proizvodstvo (zavisno od

finansiskata institucija preku koja se odobruva kreditot),

- 7% godi{no za prerabotka i trgovija so zemjodelski

proizvodi

1. zalog na podvièn imot (oprema, traktori, vozila,

mehanizacija i drugo);

2. hipoteka na nedvièn imot;

3. kreditosposobni ìranti (fizi~ki ili pravni lica);

4. drugi instrumenti na obezbeduvawe koi }e gi utvrdi

bankata ili {tedilnicata.k

1. sto~arsko proizvodstvo;

2. rastitelno proizvodstvo;

3. zemjodelska mehanizacija;

4. oprema i obrtni sredstva za otkup na zemjodelski proizvodi

koi }e se prerabotuvaat;

5. trgovija so zemjodelski proizvodi i nivna prerabotka.

1. Primarni zemjodelski proizvoditeli;

2. prerabotuva~i na hrana; i

3. trgovci so zemjodelski proizvodi.

Proektot za razvoj na privatniot sektor na Fondot za

me|unarodna sorabotka i razvoj od Tajvan revolving fond

NBRM

1. do 400.000 $ za mali i sredni pretprijatija

2. do 200.000 $ za zemjodelstvo

1. do 7 godini za MSP,

2. do 5 godini za zemjodelstvo

do 2 godini

Ohridska banka a.d Ohrid - 8,89% ;

Stopanska banka a.d Skopje - 7,238 do 12,245;

Komercijalna banka a.d Skopje - 7,89%;

Tutunska banka a.d Skopje - 7,88%;

Invest banka a.d. Skopje - 7,3875%;

Makedonska banka a.d Skopje - 7,75%

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.

1. krediti za mali i sredni pretprijatija

- za osnovni sredstva (ma{ini i oprema, od bilo koja priroda,

osven steknuvawe na zemja), i

- za obrtni sredstva (surovini i rezervni delovi).

2. krediti vo oblasta na zemjodelstvoto

- nabavka na zemjodelska mehanizacija, osnovno stado,

oranèrii, podigawe na nasadi, oprema, nabavka na surovini,

repromaterijali.

Mali i sredni pretprijatija i individualni zemjodelski

proizvoditeli kako i pretprijatija angaìrani vo proizvodstvo-

to ili marketingot na zemjodelski proizvodi.

Krediti za razvoj na privatniot sektor od

Me|unarodna banka za obnova i razvoj (MBOR)

Revolving fond - NBRM

nema limit

1. do 3 godini za obrtni sredstva;

2. do 5 godini za investicioni proekti, vo koi se raboti na

modernizacija na tehnolo{ki proces

Soglasno kreditnata politika na delovnite banki

Ohridska banka a.d Ohrid - 8,51% i 8,30%

Tutunska banka a.d Skopje - 7,30%

Invest banka a.d. Skopje - od 9% do 12%

Stopanska banka a.d Bitola - od 8,50%

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki vo

realizacijata na sredstvata od Revolving Fondot.

1. Finansirawe na obrtni sredstva (nabavka na surovini,

repromaterijali, dopolnitelna oprema i rezervni delovi za

zgolemuvawe na obemot na proizvodstvoto za poddr{ka na

izvozni aktivnosti ili supstitucija na uvoz);

2. Finansirawe na investicioni proekti koga se raboti za

modernizacija na tehnolo{ki proces.

Pretprijatija vo privatna sopstvenost, kako i

individualni zemjodelski proizvoditeli.

86


na sredstvata


nudat kreditot

Zabele{ka

Me|unaroden fond za razvoj na zemjodelstvoto IFAD dodeli dva

krediti: 6.2 mil.$ (IFAD 1) i 8 mil.$ (IFAD 2). Povle~eni i

iskorosteni se site sredstva. Od vratenite anuiteti e formi-

ran revolving fond.

Investbanka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje,

Tutunska banka AD Skopje, KIB Kumanovo, Stopanska Banka AD

Bitola [tedilnica Mo`nosti i

[tedilnica FULM

Zaklu~no so 15.10.2007 godina, preku Zemjodelskiot krediten

diskonten fond se refinansirani 2664 krediti vo vkupen

iznos od 16,1 milioni evra (IFAD 1, IFAD 2 i revolving fond)

Sredstvata od Zaemot od Fondot za me|unarodna sorabotka i

razvoj (ICDF) - Tajvan se celosno iskoristeni. Sredstvata od

Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj bankite u~esni~ki koi gi

plasiraat na krajnite korisnici pod istite uslovi.

Ohridska banka a.d Ohrid, Stopanska banka a.d Skopje,

Komercijalna banka a.d Skopje, Tutunska banka a.d Skopje, Invest

banka a.d. Skopje i Makedonska banka a.d Skopje.

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat najmnogu

85% od vkupnata vrednost na pod-proektot. Bankata i krajniot

korisnik na pod-zaemot }e go finansiraat ostatokot od najmalku

15%.

Kreditnata linija za razvoj na privatniot sektor odobrena od

Svetska Banka (Zaemite 4015MK i 4240MK) e celosno

iskoristena. Za ponatamo{no koristewe na raspolagawe se

sredstvata od Revolving Fondot.

Ohridska banka a.d Ohrid, Tutunska banka a.d Skopje, Invest

banka a.d. Skopje, Stopanska banka a.d Bitola.

So sredstvata od pod-zaemot mo`e da se finansiraat do 70%

od vkupnata vrednost na pod-proektot. Krajniot korisnik }e go

finansira ostatokot od najmalku 30%.

87

Kreditna linija

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi


na sredstvata

Poddr{ka na razvojot na mali i sredni pretprijatija od

Vladata na Holandija -Makedonskata razvojna fondacija za

pretprijatijata

1. Zaem tip 1 do 10.000 E

2. Zaem tip 2 od 15.000 do 75.000 E

3. Zaem tip 3 do 15.000 E

do 5 godini, (Rokot n vra}awe mo`e da bide i podolg,

vo zavisnost od ciklusot na proizvodstvo).

do 1 godina (Grejs periodot mo`e da bide i podolg, vo zavis-

nost od ciklusot na proizvodstvo).

Ja odreduva individualno sekoja finansiska institucija.

Soglasno kreditnata politika na finansiskata institucija

vklu~ena vo sproveduvawe na kreditnata linija.

Za investicii vo osnovni sredstva i raboten kapital

tip 1: individualni zemjodelci, samostojno vraboteni lica i

pretpriema~i na mikro pretprijatija;

tip 2: mali pretprijatija so najmnogu 50 vraboteni

tip 3: mali pretprijatija so najmnogu 10 vraboteni.

Vladata na Holandija obezbedi 7,2 mil. E. Iskoristeni se

100%. Od naplatenata glavnina se formira revolving fond,

koj se plasira pod istite uslovi.

Kreditna linija za kreirawe novi rabotni mesta vo mali i

sredni pretprijatija od Bankata za razvoj pri Sovetot na

Evropa revolving fond NBRM

nema limit

od 5 do 10 godini

Grejs periodot go odreduva bankata vo zavisnost od vrednosta na

pod-zaemot i mo`niot obrt na sredstvata vo odnos na vremeto za

vra}awe na istiot.

Stopanska banka a.d. Skopje - 9,5% do 9,7%;

Komercijalna banka a.d. Skopje - od 6,89% do 8,55%;

Ohridska banka a.d. Ohrid - od 8,59%.

Soglasno kreditnata politika na bankite u~esni~ki.

Izgradba/nabavka na imot, nabavka na ma{ini i oprema, nabavka

na surovini i rezervni delovi, kako i aktivnost na edukativni

trening programi.

Izvozno-orientirani trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva za

ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 2005 dosega se plasirani 750

iljadi E.

Eurostandard banka, Izvozna i Kreditna banka, Investbanka,

Komercijalna banka, Makedonska banka, Ohridska banka, Sileks

banka, Stopanska banka Bitola, Teteks-Kreditna banka, Tetovska

banka, Tutunska banka i UNI banka

Sredstvata od Zaemot odobren od Bankata za razvoj pri Sovetot

na Evropa (CEB) vo iznos od EUR 5,113 milioni se celosno

iskoristeni. Sredstvata od Revolving Fondot od ovoj Zaem se kaj

bankite u~esni~ki koi gi plasiraat na krajnite korisnici pod

istite uslovi.

Kreditna linija za finansirawe na MSP dodeleni

od Vladata na Republika Makedonija - MBPR

Do 500.000 E

8 godini

Do 1 godina

8%

Hipoteka, zalog, menici i drugi instrumenti prifatlivi za

delovnite banki

Finansirawe na osnovni i obrtni sredstva

Mali i sredni trgovski dru{tva

Makedonska banka za poddr{ka na razvojot obezbedi sredstva

za ovaa kreditna linija. Po~nuvaj}i od 1999 dosega se

plasirani 20 milioni E.

88


nudat kreditot

Zabele{ka

Tutunska banka AD Skopje, IK banka AD Skopje, Mo`nosti DOO

Skopje

Stopanska banka AD Skopje, Komercijalna banka AD Skopje i

Ohridska banka AD Ohrid.

Sredstvata ne moè da se koristat za proekti od zemjodelstvoto,

osven za prerabotka i dorabotka na zemjodelski proizvodi.

Se isklu~uva od finansirawe obrtniot kapital i uslugite

povrzani so operaciite na proektot (tro{ocite za odrùvawe,

plati i drugo).

So sredstvata od pod-zaemot moè da se finansira najmnogu 50%

od vkupnata vrednost na pod-proektot. Ostanatite 50% se

finansiraat od sopstveni sredstva na krajniot korisnik ili od

sredstva na bankata u~esni~ka

UNI Banka AD Skopje, Eurostandard banka AD Skopje, Izvozna i

kreditna banka AD Skopje, Invest banka AD Skopje,

Komercijalna banka AD Skopje, Makedonska banka AD Skopje,

Ohridska banka AD Ohrid, Stopanska banka AD Skopje,

Stopanska banka AD Bitola, TTK banka AD Skopje, Tutunska

banka AD Skopje, Sileks Banka AD Skopje

Kreditna linija/ Izvor na sredstva

Iznos

Rok na vra}awe

Grejs period


Obezbeduvawe

Namena na kreditot

Celni grupi


na sredstvata

Delovni banki koi go nudat

kreditot/

Ministerstvo za finansii

Zabele{ka

Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od

kompenzacioni fondovi od stranska pomo{

(Odluka od Sl. v. 60/2004)

Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po

voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.

9 meseci 5 godini

3 meseci 1 godina

3% 3%

Bankarska garancija Hipoteka vo visina 2:1

ili bankarska garancija

1. surovini;

2. repromaterijali. investicioni proekti

MSP od oblasta na stopanstvoto

Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.

So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 22.575.000 milioni denari.

Ministerstvo za finansii,

Sektor za upravuvawe so kapital,

Oddelenie za stranska pomo{

Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od

strana na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno

odobruvawe vr{i Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od

Vladata na Republika Makedonija.

Odluka za uslovite i kriteriumite za replasirawe na sredstva od

kompenzacioni fondovi od druga stranska pomo{

(Odluka od Sl. v. 28/2005)

Maksimalniot iznos ne e definiran vo Odlukata, se finansira soglasno proektot po

voobi~aeni bankaraski uslovi za MSP.

9 meseci 5 godini

3 meseci 1 godina

3,5% pod eskontnata stapka na 3,5% pod eskontnata stapka na

Narodna banka na R.M Narodna banka na R.M

Bankarska garancija Hipoteka vo visina 2:1

ili bankarska garancija

1. surovini;

2. repromaterijali investicioni proekti

MSP od oblasta na stopanstvoto

Od naplatenite anuiteti od stranskite pomo{ti se generiraat kompenzacioni fondovi.

So sostojba 30.09.2007 godina neraspredeleni se 66.889.000 milioni denari.

Ministerstvo za finansii,

Sektor za upravuvawe so kapital,

Oddelenie za stranska pomo{

Sredstvata se stavaat vo funkcija po raspi{ano soop{tenie vo dnevnite vesnici od strana

na Ministerstvoto za finansii. Selekcija na prijavenite proekti i nivno odobruvawe vr{i

Komisijata za menaxment so Kompenzacioni fondovi, formirana od Vladata na Republika

Makedonija.

89

DRUGI PROEKTI ZA PODDR[KA NA MALI I SREDNI PRETPRIJATIJA, sostojba oktomvri 2007 g.(podatocite se od informativen karakter, detalnite uslovi se dostapni kaj implementatorite)

Garancii

Uslovi pod koi se

odobruva garancija

Vidovi garancii

Maksimalen iznos

Rok na vra}awe na

kredit

Nadomest

za garancija

Garanten Fond na Makedonska Banka za

Podr{ka na Razvoj - Proekt na

Vladata na RM

Garancii se dodeluvaat za site dolgoro~ni krediti za

investicii od kreditnite linii distribuirani preku

bankite potpisni~ki na dogovori za sorabotka so

MBPR

Garancii za kredit obezbedeni so instrumenti za

obezbeduvawe koi bankite ne gi prifa}aat.

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za

kredit koja moè da bide izdadena od Garantniot Fond

e 35.000 EVRA vo denarska protivvrednost;

- maksimalniot iznos na kredit za koja moè da bide

izdadena garancija e 150.000 EVRA vo denarska pro-

tivvrednost;

- garancijata ne moè da nadmine iznos od 33 % od

glavnicata na baraniot kredit.

Garancija moè da se izdava na krediti/ nabavki so

maksimalen rok na otplata od 10 godini.

2,2 % godi{no na saldoto na garancijata

Garanten fond - proekt na

[vedskata agencija za

me|unarodna razvojna sorabotka (SIDA)

Garancii za kredit: se izdavaat za site krediti od kreditnite linii

distribuirani preku bankite potpisni~ki za sorabotka so GF

Garancii za dobavuva~i: se izdavaat na dobavuva~ite so koi Garanti

Fond ima dogovor za sorabotka, a koi prodavaat oprema i repromateri-

jali na odloèno pla}awe

1. Garancii za kredit

2. Garancii za dobavuva~i

3. Garancii za dobavuva~i so kredit

(kombinacija od prethodnite dva vida)

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za kredit koja moè da

bide izdadena od Garanti Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvred-

nost;

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za dobavuva~i za

nabavka na osnovni sredstva koja moè da bide izdadena od Garanti

Fondot e 60.000 evra vo denarska protivvrednost;

- maksimalniot iznos na poedine~nata garancija za nabavka na surovini

i repromaterijali koja moè da bide izdadena od Garanti Fondot e

30.000 evra vo denarska protivvrednost;

- garancijata ne moè da nadmine iznos od 60 % od glavnicata na

baraniot kredit/osnovnoto sredstvo/repromaterijalite i surovinite

Garancija moè da se izdavana krediti/nabavki so maksimalen rok na

otplata od 5 godini so vklu~en grejs period

Garancii za kredit:

- 2% od visinata na garancijata na godi{no nivo

Garancii za dobavuva~i:

- 3% od visinata na garancijata na godi{no nivo;

Krediten

fond

Vidovi

krediti

Namena na

kreditot

Iznos

Rok na

vra}awe

Godi{na

kamatna

stapka

Fond za kreditirawe MSP - proekt na

Amerikanskata agencija za me|unaroden razvoj

(USAID) norve{kiot dràven investiciski

fond NORFUNDKratkoro~ni inovativni krediti za obrtni sred-

stva za MSP: krediti za finansirawe na nara~ki

za poznat kupuva~, proizvodstvo nameneto za

izvoz, faktoring i dr.

Finansirawe na podgotovka na proizvodstvo i

isporaka na proizvodi na doma{ni i stranski

pazari, nabavka na surovini i repromaterijali,

tro{oci za pakuvawe, rabotna sila, testirawe,

transport, carina, danoci, i dr.

od 4.500.000 MKD do 5.000.000 MKD

od 30 do 179 dena

od 8% do 12%

90

Manipulativen

tro{ok

Obezbeduvawe

Celni grupi

Implementator

Namena na garancijata

1. Hipoteka vo odnos 1:1,2 dadena kaj delovnata banka

(za celiot iznos na kreditot) .

2. Dokolku ne se raspolaga so takov imot, se obezbedu-

va kolateral kaj MBPR (koj {to ne go prima delovnata

banka) vo odnos 1:1,2, samo na garantiraniot del od

kreditot.

Zanaet~ii, trgovci poedinci, mikro, mali i sredni

trgovski dru{tva (registrirani vo RM i so najmalku

51% privaten kapital)

Komercijalna banka ad Skopje, Stopanska banka ad

Bitola, Investbanka ad Skopje, Eurostandard banka ad

Skopje, TTK Banka ad Skopje, Sileks banka ad Skopje,

[tedilnica Mo`nosti Skopje

Za krediti vo investii vo postoe~ki ili novi

tehnologii so koi se zgolemuva izvozot od RM

- 1,5% ednokratno, za garancii za kredit;

- 1% ednokratno, za garancii za dobavuva~i.

Dvièn (oprema, mehanizacija, vozila) i nedvièn imot (objekti,

zemji{te), menici, dr.

- potencijalni osnova~i na MSP

- postoe~ki MSP so dominanten privaten kapital i najmnogu 50

vraboteni

- vr{iteli na zemjodelska dejnost

Centar za pottiknuvawe na razvojot na mali i sredni dru{tva Skopje

Zapo~nuvawe ili pro{iruvawe na biznis (garancijata ne se izdava za

potro{uva~ki i stanbeni krediti)

Garanti Fond e institucija koja e osnovana vo 2002 godina

Provizii

Obezbeduvawe

Celni grupi

Implementator

Osnova~ na

fondot

1. 0,5% za obrabotka na barawe; i

2. 2% za upravuvawe so kreditot.

Bankarski garancii, polisa za osiguruvawe izvoz,

barirani ~ekovi, zalog, menici, dr.

Pretprijatija od navedenite industriski gran-

ki moàt da podnesat barawa za kredit:

1. proizvodstvo na prehranbeni proizvodi i

pijalaci;

2. proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi;

3. proizvodstvo na koà, predmeti od koà i

ko`na galanterija;

4. proizvodstvo na osnovni metali i standardni

metalni proizvodi;

5. proizvodstvo na grade`ni materijali;

6. preprabotka na drvo o proizvodi od drva,

proizvodstvo na ma{ini i elektri~ni uredi.

MSP Fond Skopje

MSP fondot e osnovan i upravuvan od Razvojna

Fondacija Krimson.

91

Zabele{ka

Kapitalot za izdavawe na garancii iznesuva 2.500.000 Evra, sredstvata

se obezbedeni od SIDA(Swedish international development cooperation agency).

Garanti Fond zaklu~no so 15.10.2007 ima izdadeno garancii vo visina na

ne{to pove}e od 3.000.000 evra, koristej}i go i revolvingot na

sredstvata.

Za tekovnata godina Garanti Fond raspolaga so okolu 500.000 Evra

(sredstva od revolvingot)

Zabele{ka

MSP fondot kreditira privatni pravni subjekti:

1. koi vr{at dejnosti vo proizvodstvoto, trgovija

i uslugi;

2. koi pokaùvaat pozitivni finansiski rezul-

tati vo dosega{noto rabotewe;

3. ~ij broj na vraboteni se dviì od 5 do 200 lica;

4. kredito-baratelite treba da ja vr{at istata

dejnost najmalku 3 godini, ili pak menaxerite na

tie pretprijatija da imaat iskustvo vo vr{eweto

na taa dejnost kako fizi~ki lica dokolku pret-

prijatieto e formirano pred pomalku od 3 godini;

5. prioritet imaat pretprijatijata koi se izvozno

orientirani, obezbeduvaat pogolem broj na novi

vrabotuvawa, ostvaruvaat neto devizni prilivi,

koristat doma{ni surovini i se griàt za

za{tita na ~ovekovata okolina.

Vladata na RM vo dekemvri 2005 godina formira{e

Garanten fond, so transfer na 231 milioni MKD od

buxetot na RM . Celta za formirawe na GF e na cel-

nite grupi da im se olesni pristapot do bankarskite

krediti za investici, vo pogled na kolateralot po

kreditite.

92

PODGOTVUVA I IZDAVA

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

ZAMENIKGLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

^LENOVI NA UREDUVA^KI ODBOR

PODGOTOVKA I PE^AT

TIRA@

PREVOD

MINISTERSTVO ZA FINANSIIREPUBLIKA MAKEDONIJAul. �Dame Gruev� 14, 1000 Skopje,Tel: (389) 02 117 288, Faks: (389) 02 117 280Internet adresa: http://www.finance.gov.mk

D-r Trajko Slaveski

Doc. D-r Nikica Mojsoska Bla`[email protected]

Sne`ana Delevska, M-r Mi{o NikolovAneta Dimovska

Global Komunikacii, Skopje

500 primeroci

@ana [okarovskaMaja Petrovska

PRI KORISTEWETO NA PODATOCITEOD OVAA PUBLIKACIJA, GI MOLIMEKORISNICITE ZADOL@ITELNODA GO NAVEDAT IZVOROT

ISSN 1409 - 9209Bilt. Minist. Finans.7/8-2007

MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA …

Documents

Transcript of MINISTERSTVO ZA FINANSII REPUBLIKA MAKEDONIJA …