mien dich dac hieu va khong dac hieu

9
MI,EN DICH DAC HIEU vA KHONG aAc HIEU . .. .. I. MO'dAu Sinh v~t iJ trong moi tnrong song buoc phai trao d6i tich C\lC voi moi tnrong d€ t6n tai, phat tri~n va sinh san, Sir trao d6i nay la cAn thiet tuy nhien no cfing thirong xuyen mang lai cac nguy eo eo hai cho sinh v~t boi vi moi tnrong s6ng luon chira dfty nhiing tac nhan gay benh, d?c bi~t la cac tac nhan vi sinh v~t. D€ thoat khoi cac nguy eo nay, trong qua trinh tiSn hoa sinh v~t dll hinh thanh va hoan thien dftn cac M thong-clnrc nang d€ bao v~ cho chinh minh, mot trong cac h~ thong do la M thong mi~n dich. Mi~n dich hQCla mon hoc nghien ciru nhirng heat dong sinh Iy ciing nhir benh ly cua h~ thong mi~n dich, H~ thong mi6n dich eo th~ chia lam h~ thong mi~n dich khong d~c hieu (MDKDH) va h~ thong mien djch mien dich d~c hieu (MDDH). Thuat ngfr mi~n dich khong d~c hieu con eo cac ten goi khac nlur mien djch tu nhien, mi~n dich barn sinh. Thuat ngfr mi~n dich d~c hieu cling eo cac ten goi khac nlur mi~n dich thu diroc, mi~n dich thich nghi. Trong ljch sir ti~n hoa cua h~ mi~n dich, cac dap irng mi~n dich khong d~c hieu dtroc hinh thanh r£t som va phat trien d~n lap dong v~t eo xirong song thi cac dap irng mi~n dich d?c hieu moi duce hinh thanh. D~ thuc hien duce clnrc nang ban v~ cho eo th~, hai loai dap irng mi~n djch tren dll hop tac, b6 tuc, khuyech dai va di~u hoa hieu qua cua dap irng mi~l1 dich. H. H~thBng mi~n djch khong d~c hi~u H~ thong miSn dich khong d~c hieu la hang ran bao 'v~ dftu tien cua eo th~ chong lai sir xarn nh~p cua vi sinh v~t va cac y~u t6 19khac, Chung bao gorn cac thanh phan khong chuyen biet (con rnot s6 clurc nang khac) va chuyen biet thirc hien chirc nang mi~n dich. 1. Cdc eo chi khiing chuyen bift tham gia VtlO dap trng MDKDH I. 1.1. Co: che eo' hoc SI! nguyen ven cua da niem mac la hang ran bao v~, ngan chan su xam nhap cua vi sinh V?t. MQi sir ton thirong nhir trong bong, rach da hoac cac thu thuat tiem truyen d~u lam tang nguy eo nhi~m trung. Ngoai ra con eo cac hoat dong eo hoc cua lap tiem mac nh~y cua h~ thong dirong ho hitp tren nham loai bo va tong khir cac vi khuan, chitt thai ra ngoai. Cac phan xa ho, hftt hoi cling cho k~t qua nhir vay, SI! hru thong va nhu d<)ng cua duong tieu hoa, dirong ti~t r..i~u, duong mat ngan can SI!phat trien cua vi khucin. 1.2. Co' ch~ hoa hoc Trong cac dich ti~t tl! nhien eo chira cac hoa chitt eo tac dung diet khuan khong chuyen biet. Vi du cac axit beo trong tuyen ba, d<)pH thftp cua dich am dao han ch~ sir tang tnrong cua vi khuan. D<)toan can trong dich vi eo kha nang loai bo hftu h~t cac vi khuan. 1.3. Co' ch~ sinh hoc Tren b~ l11~tda, duong tieu hoa thuong xuyen eo m~t cac vi khu~n cong sinh khong gay benh, Cac vi kl1U~n nay ngan can SI! phat trien cua cac vi khuan gay benh bang each canh tranh chat dinh dirong, ti~t ra cac chat k~m khuan nhu colicin d6i voi vi khuan dirong ruet.

Transcript of mien dich dac hieu va khong dac hieu

Page 1: mien dich dac hieu va khong dac hieu

MI,EN DICH DAC HIEU vA KHONG aAc HIEU. .. ..I. MO'dAu

Sinh v~t iJ trong moi tnrong song buoc phai trao d6i tich C\lC voi moi tnrong d€ t6n tai,phat tri~n va sinh san, Sir trao d6i nay la cAn thiet tuy nhien no cfing thirong xuyen mang laicac nguy eo eo hai cho sinh v~t boi vi moi tnrong s6ng luon chira dfty nhiing tac nhan gaybenh, d?c bi~t la cac tac nhan vi sinh v~t. D€ thoat khoi cac nguy eo nay, trong qua trinh tiSnhoa sinh v~t dll hinh thanh va hoan thien dftn cac M thong-clnrc nang d€ bao v~ cho chinhminh, mot trong cac h~ thong do la M thong mi~n dich. Mi~n dich hQCla mon hoc nghien cirunhirng heat dong sinh Iy ciing nhir benh ly cua h~ thong mi~n dich,

H~ thong mi6n dich eo th~ chia lam h~ thong mi~n dich khong d~c hieu (MDKDH) vah~ thong mien djch mien dich d~c hieu (MDDH). Thuat ngfr mi~n dich khong d~c hieu con eocac ten goi khac nlur mien djch tu nhien, mi~n dich barn sinh. Thuat ngfr mi~n dich d~c hieucling eo cac ten goi khac nlur mi~n dich thu diroc, mi~n dich thich nghi.

Trong ljch sir ti~n hoa cua h~ mi~n dich, cac dap irng mi~n dich khong d~c hieu dtrochinh thanh r£t som va phat trien d~n lap dong v~t eo xirong song thi cac dap irng mi~n dichd?c hieu moi duce hinh thanh. D~ thuc hien duce clnrc nang ban v~ cho eo th~, hai loai dapirng mi~n djch tren dll hop tac, b6 tuc, khuyech dai va di~u hoa hieu qua cua dap irng mi~l1dich.

H. H~thBng mi~n djch khong d~c hi~u

H~ thong miSn dich khong d~c hieu la hang ran bao 'v~ dftu tien cua eo th~ chong lai sirxarn nh~p cua vi sinh v~t va cac y~u t6 19khac, Chung bao gorn cac thanh phan khong chuyenbiet (con rnot s6 clurc nang khac) va chuyen biet thirc hien chirc nang mi~n dich.

1. Cdc eo chi khiing chuyen bift tham gia VtlO dap trng MDKDHI.1.1. Co: che eo' hoc

SI! nguyen ven cua da niem mac la hang ran bao v~, ngan chan su xam nhap cua vi sinhV?t. MQi sir ton thirong nhir trong bong, rach da hoac cac thu thuat tiem truyen d~u lam tangnguy eo nhi~m trung. Ngoai ra con eo cac hoat dong eo hoc cua lap tiem mac nh~y cua h~thong dirong ho hitp tren nham loai bo va tong khir cac vi khuan, chitt thai ra ngoai. Cac phanxa ho, hftt hoi cling cho k~t qua nhir vay, SI! hru thong va nhu d<)ng cua duong tieu hoa,dirong ti~t r..i~u,duong mat ngan can SI!phat trien cua vi khucin.

1.2. Co' ch~ hoa hoc

Trong cac dich ti~t tl! nhien eo chira cac hoa chitt eo tac dung diet khuan khong chuyenbiet. Vi du cac axit beo trong tuyen ba, d<)pH thftp cua dich am dao han ch~ sir tang tnrongcua vi khuan. D<)toan can trong dich vi eo kha nang loai bo hftu h~t cac vi khuan.

1.3. Co' ch~ sinh hoc

Tren b~ l11~tda, duong tieu hoa thuong xuyen eo m~t cac vi khu~n cong sinh khong gaybenh, Cac vi kl1U~n nay ngan can SI! phat trien cua cac vi khuan gay benh bang each canhtranh chat dinh dirong, ti~t ra cac chat k~m khuan nhu colicin d6i voi vi khuan dirong ruet.

Page 2: mien dich dac hieu va khong dac hieu

.. 2

Bang 1.1. H~ th6ng dap frog mi~n djch khOng d~c hi~u (khoog chuyen bi~t)

CdhQc.~Dimg cbay khOng kbl

bo4cdjch

H6a hocAcid beo

pHtM'p

Sinh hoc. .KhuAn chi

Flgur.2-4 Pf'rt 1 of 1 Irnmunoblology.61 •. t~~rtancl5c~2005}

2. Ctu:ea chi chuyen bift tham gia vao atip tsng MDKDH

2.1. Cac thanh ph§n dic~ th~i:-

2.i.i. Lysozym Y-e

Ut enzym eo trong mroc ~~t, mroc bot, mroc miii, da (trong huyet thanh barn luong r~tthap). Lysozym eo kha nang c~t ~ftu n6i phan nr cua mang vi khuan, do do eo kha nang lam ly

: giai 111Qts6 vi khuan gram duong. Cac vi khuan gram am nho eo VD boc 0 ngoai lapeptidoglican nen khong bi ly giai.tnrc ti~p. Tuy nhien khi VD ngoai bi thung do tac dung cuab6 th~ thi lysozym se hiep I\ICtAn cong mang vi kh}lAn.

2.1.2. eac protein viem

Ut cac protein duce t<;10ra trong pha dp cua phan ling viern nhir CRP (C-ReactiveProtein, u I antitrypsin, u 1antichymotrypsin, haptoglobin). Trong do CRP diroc san xuat somnh.1t va eo th~ tang g.1p 100 IAnso voi binh thuong, Vi vay trong lam sang sir dung dinh hrongeRP huyet thanh d~ chan do an va theo doi viem noi chung.

2.1.3. Interferon (IFN) -'La mdt nhom cac polypeptid duce san xu~t do cac t~ bao nhi~m vi rut ti~t ra (Interferon

-c va ~) hay do cac t~ bao lyrnphp T hoat hoa (Interferon-y). Cac interferon eo nhieu hoat tinhsinh hoc nhir can tro S\I xam nh~p va s\r nhan len cua vi rut, kSm barn S\l tang sinh cua cua111Qts6 t6 chirc u, eo kha nang hoat hoa cac dai thuc bao va tang bieu IQcac khang nguyen hoahop mo giup cho qua trinh nhan :di~n khang nguyen cua t~ bao lympho T. Cac hoat tinh naykhong eo tinh d~c hieu voi khang nguyen, eo th~ xay ra voi tit ea 10<;1ivi rut nen interferonduce xep vao h~ thong 111i~ndich khong d~c hieu.

2.1.4. B6 thd (complement, C)

H~ thong b6 th~ bao g6m khoang 25 loai protein huyet thanh tham gia vao eo che dSkhang tir nhien cua eo th~ va ea dap ling mi~n dich d~c hieu. Trong huyet thanh b6 th~ duocsan xuat 0 duoi dang khong hoat dQng va eo hai con duong hoat hoa b6 th~:

- Con duong c6 didn: b~t dAu tu Clq va khoi dQng boi plurc hop khang nguyen vakhang th~ (KN-KT), trong do khang th~ thuoc 10<;1iIgG hoac IgM.

- Con duong ttit: khong pI1\!thuoc vao eo ch~ mien dich d~c hieu (khong cAn eo su hiendien cua khang th~ vel khoi dong tir e3). Cac vi sinh v~t va nhieu ch.it khac eo th~ lai hoat hoab6 th~ theo con dirong t~t nhu true khuan Gram (+) hay gr (-), vi rut Dengue (s6t xu.it huyet,nam, ky sinh trung, va mot s6 cha: khac nhu polysaccharid vi khuan (vi khuan lao, ph~ eau).

Page 3: mien dich dac hieu va khong dac hieu

,

3

2.2. Cac thanh phin t~ bao

2.2.1. cs.bach eau hat

Chiern da s6 trong bach du mau ngoai vi (60-70%), eo dm s6ng ng~ (3-4 ngay), Trongnhom nay bach du hat trung tinh chiem da s6 va tham gia tich C\lC vao phan irng viem, chungeo kha nang thuc bao va trong bao tuong eo cac hat chira nhieu enzym tieu dam, enzym thuyphan nhu' myeloperoxydase, elastase, cathepsin G, hydrolase, lactoferin, collagenase,lysozym. ~ac bach du, ai toan, eo vai tro trong d~ khang ~6i voi .ky sinh trim~, pM~ irng diirng tai cho. Cac bach eau ai kiern eo vai tro nrong tu nhu te bao mast do tren be m~t te bao eocac thu th~ d6i voi manh Fe cua khang th~ 19E (FcER). Cac t~ bao duoc hoat hoa khi eo hientirong b~t cftu (lien k~t cheo) gifra cac 19E va khang nguyen d~c hieu giai phong va t6ng hopcac hoat chat trung gian nhu histamin, serotonin, leucotrien.

2.2.2. Back cdu don nhdn

Cac t~ bao nay eo nguon g6c tir my xirong hru hanh trong h~ tuAn hoan, nhung khi xamnhap vao cac t6 chirc thi biet hoa thanh cac dai thuc bao voi cac ten goi khac nhau nhu t~ baoKupffer, t6 bao bach tuoc, t~ bao xoe ngon tay. Chung eo kha nang thuc bao nit manh nen eovai tro trong don dep cac v~t la, cac t6 chirc bi pha huy, t~ bao gia c6i.

Kha nang thirc bao cua cac bach du hat trung tinh , bach du don nhan / thuc bao phuthuoc vao SI! lien k~t giira vi sinh v~t d6i voi cac thu th~ b~ m~t cua t~ bao nhu thu th€ d6i voiC3b.

M6i khi vi sinh v~t duce nhap nQi bao trong cac tui, ti~p theo la su hoa mang voi cacth~ tieu bao. Qua trinh diet khuan xay ra theo hai phirong thirc phu thudc oxy hoac khong phuthuoc oxy tao ra cac san pham nhu: O2-, H202, OCl-, OH- va 102, lysozym, lactoferin,cathepsin G, enzym tieu dam.

Ngoai ra cac t6 bao don nhan/dai thirc bao con tham gia chu dQng dap irng miSn dichd~c hieu bang each biet hoa thanh cac t~ bao eo chirc nang trinh dien KN cho cac t~ baolympho T va ti~t ra cac cytokin (IL 1, TNF ,...) me dAu cho dap irng miSn dich d~c hieu.

2.2.3. Ti bao NK (natural killer cells)

Co m~t trong tuAn hoan ngoai vi va eo ty l~ nr 5-15% cac t~ bao lympho. V~ hinh thaithi no giong t~ bao lympho nhung eo nhtrng hat 160 trong bao nrong, t~ bao NK khong eo cacd~u ~n (marker) b~ mat cua t~ bao lympho T va t~ bao lympho B. T~ bao NK eo kha nang di~tcac t~ bao ung thu, t~ bao nhiSm vi rut ma khong dn duoc m~n cam truce va khong bi gioihan boi plnrc hop hoa hop rno (khong eo tinh d~c hieu),

Ill. H~ th8ng mi~n djch d,c hi~u

1. Cdc thufic tin" ea ban cua MDDH

1.1. Tinh cl~ehi~u

Bap irng miSn dich d~c hieu eo nghla la cac khang th~ hay cac t~ bao lympho T hieuqua chi eo th~ g~n voi khang nguyen hay chinh xac la cac quyet dinh khang nguyen dii duceti~p xuc truce do. Vi du: neu ta tiem chung phong benh u6n van thi hoat tinh miSn dich chibao v~ cho eo th~ chong lai benh u6n van ma thoi,

1.2. Tinh phan bi~t du true ban than vi du true l~Binh tlurong h~ thong mi~n dich khong 1IJ.ora dap irng mi~n dich gay t6n thuong che,>

cac cc1u true ban than trong khi chung lai eo kha nang thai IOlJ.icac du true ngoai lai tir ea thekhac (khoug cling thuoc tinh di truyen).

Page 4: mien dich dac hieu va khong dac hieu

4

1.3. Tri nhrr mi~o djch

Bap irng mi~n dich duce tao ra khi tiep xuc voi khang nguyen l~n thir nh~t khac vci dapirng mi~n dich khi_tiSp xuc voi chinh khang nguyen d6 Iftn thir hai dircc ~Qi hi ~ap irng tlnrphat : dap irng mien dich thir phat xay ra nhanh hon, manh hon va c6 the chuyen thu dQngbang each truyen cac tS bao lympho mlin cam.

2. Cdc yiu ta d;ch thi tham gia dap .mg MDDH

Khang th~ la yeu t6 dich th~ tham gia vao dap irng mi€n dich d~c hieu va c6 hai dang:

- Dang hru hanh nr do trong dich th~ c6 kha nang kSt hop voi cac khang nguyen(QBKN) hoa tan d~c hieu d~ dlin dSn cac thay d6i sinh hoc.

- Dang bitu IQtren bS m~t cac tS bao lympho B, c6 vai tro la thu th~ khang nguyen cua.t~ bao B con duce goi la cac globulin bS m~t (sIg).

VS ban chat, khang th~ la mot globulin va chung c6 nhirng d~c di~m du true d~ thuchien duce clnrc nang mien dich nen duce goi la globulin mi~n dich (immunoglobulin). Can cirvao sir di chuyen tren dien tnrong ngiroi ta con goi chung voi ten chung la globulin gamma,tuy nhien thuc t~ con eo cac lap di chuyen tren di~n tnrong thuoc ea khu VlJCglobulin ex. va p.Cac globulin mien dich eo kha nang nhan dang r~t nhieu quyet dinh khang nguyen khac nhau.Khi k~t hop voi khang nguyen d~c hieu, khang th~ eo kha nang heat hoa b6 th~ va khi b6 th~duoc hoat.hoase dlin d~n nhieu hoat tinh sinh hoc khac nhu hien tuong opsonin hoa tao diSukien d~ cho thuc bao, ly giai t~ bao dich, trung hoa cac dQc t6 cua vi khuan, gay dQC t~ baophu thuoc khang th~ (ADCC).

3. Cdc thimh ph/m ti boo tham gia dap teng MDDH

Cac t6 bao tham gia dap irng mi~n dich d~c hieu chu y~u la cac t6 bao lympho eo nguong6c tu t~ bao rnam trong tuy xirong, sau do biet hoa theo hai con duong khac nhau dS tao nenhai quan th6 Iympho eo chirc nang khac nhau: tS bao lympho T va tS bao lympho B. T~ baoIympho T biet hoa a tuyen ire, chiu trach nhiem vS dap irng mi€n dich qua trung gian t~ baotrong khi t~ bao lympho B biet hoa trong tui Fabricius a loai chi m va trong my xtrong a cacdong vat dp cao khac, khi cac thu th6 bS m~ttS'bao lympho B kSt hop voi cac khang nguyend~c hieu va cung voi cac tin hieu khac se lam cho tS bao lympho B tang sinh r6i biet h6athanh cac nrong bao d6 san xuat ra khang th~ eo tinh d~c hieu nrong irng. Ngoai ra d~ thirchien duce clurc nang mi~n dich d~c hieu con c6 eac tS bao khac cung tham gia vao nhu tS baotrinh dien khang nguyen, duong bao, bach c~u hat trung tinh ..v ..v ..

4. Cdc phuong thuc dap tmg MDDH

Co che dap irng mi~n dich d~c hieu duce th~ hien hoac bing each tao ra cac khang th~hoac qua trung gian cua cac t~ bao lympho T hoac ea hai. Phuong thirc dap irng ki6u nao mythuoc ban ch~t va vi tri xam nhap cua khang nguyen.

4.1. Mi€n djch djch th~

Cac khang th~ eo th6 b~t dong cac vi sinh v~t, ngan can kha nang dinh cua vi sinh v~tvo'i cac thu th~ tren bS mat cua t~ bao thuc bao, trung hoa dQc t6, hoat hoa b6 th~ lam ly giait6 bao dich, hien nrong opsonin hoa lam d~ cho SIJthuc bao. Khang th~ duce tao ra boi cactuong bao do su biet hoa va tang sinh dong t~ ,bao lympho B duce k,ich thich boi cac khan~nguyen. SIJ nrong tac giua khang nguyen va te bao lympho B eo the xay ra boi hai eo che:phu thuoc t~ bao Iympho T ho~c khong phI) thuQc tS b~o lympho T.

Page 5: mien dich dac hieu va khong dac hieu

..5

Trung hOa Opsonin hoa Ho~th6aMtM

o 0 0 0Klulnll tllli 1I11i111ch~1l Khang tht!'

vi khuQn ham drnh iUly manh thl/c buoKhIln~ th(\

h()~t Ma b(i tht!'

Figure 9·' Immunobiology, 6/e. (C!l ~rland Science 2005)

Hinh 1.1. Coo ch~ hoat dQng cua globulin mi~n djch d&i vOi tac nhan gay b~nb

4.1.1. Dap ung miin dicb dicb thi khong phu thuoc ti bao lympho T

Bap irng nay diroc quyet dinh boi cc1utrue cua khang nguyen, d~c biet la cac phan tu eocc1utrue trung l~p voi cac quyet dinh khang nguyen l~p lai, vi du nhi~m trung Streptococcuspneumoniae. Do tinh ch~t cc1utrue nlnr v~y se lam cho cac t~ bao thuc bao nhan dien d~ dangcac quyet dinh khang nguyen va tao nen nhtrng lien k~t cheo, kich thich SI! hoat hoa t~ baolympho B biet hoa thanh tuong bao san xu~t khang thS . Nhir v~y SI! hoat hoa t~ bao B hiekhoi d~u la khong phu thuoc t~ bao lympho T, khang thS tao ra chu y~u la IgM va khong eotri nho mien dich va dap irng mien dich khong b~n virng.

4.1.2. Dap ung miin dich dich thi phu thuoc ti bao lympho T

Bap irng nay eo vai tro dt Ion trong mien dich chong nhiem trung eo dQc t6, vi du benhbach hau va uon van. Khi khang nguyen k~t hop voi cac thu thS b~ m~t t~ bao, se diroc nhapnoi bao trong cac tui thuc bao (phagosome). 0 day khang nguyen se phan c~t thanh cac peptidboi cac enzym t~ bao. Sau do cac peptid se duce van chuyen d~n b~ m~t t~ bao cling voi phantu hoa hQ'p mo chu y~u bac H, goi t~t la MHC b~c n. Phan nr MHC trinh dien peptid khangnguyen voi thu th~ d~c hieu cua t~ bao lymphoTCD4+ (t~ bao'Thz) goi t~t la TCR (T cellreceptor).

Page 6: mien dich dac hieu va khong dac hieu

6

Figure ,·1 Irnrnunobio.ogy. 6/ •. re Garland Sd.ne.lOOS)

Hlnh 1.2. Cac hinh thirc dap .rng mi~o djch djch th~

4.2. Dap frog mi~n djch qua trung giao t~ bao

Dap ung mi~n dich qua trung gian t~ bao eo thS thuc hien qua hai eo che: (1) lien quand~n t~ bao Iympho TCD4+ ( t~ bao Th I ) nhan dien khang nguyen do phan nr MHC b6c 11trinh dien tren b~ m~t cac dai thirc bao, (2) lien quan d~n t~ bao lympho TCD8+( t~ bao T dQctay goi t~t la t~ bao Tc), nhan dien khang nguyen do phan nr MHC b~c I trinh dien tren cac t~bao eo nhan .

4.2.1. Vi sinh vdt gdn uu thuc bao (flap tmg cua ti bao lympho TCD4+)

Khi cac vi khuan lao, vi khu~n hui xam nhap vao cc thS, vi sinh v~t I~p nrc diroc thircbao. Trong t~ bao cac vi khu~n phat trien cac eo ch~ ngan can sir pha huy cua dai thirc bao vidu san xuc1t fibronectin, cac enzym klnr con dirong diet khuan dn oxy, ngan can hoa mangvoi cac th~ tieu bao. Cac vi khuan nhan len trong cac tui nQi bao va san xufrt cac peptid , cacpeptid se duoc v~n chuyen den mang va duce phan tu MHC b~c 11 trinh dien voi t~ bao Thl •T~ bao Th I san xu:it IL-2, IFN-,¥, TNF (tumour necrosis factor) tac dQng tnr lai dai thirc bao,rieng IFN-y va TNF-a hiep d6ng tac dQng tren hai con duong diet khuan cua d~i thtrc bao(phu thuoc oxy va kh6ng phu thuoc oxy). TNF-a eo vai tro tao u hat, y~u t6 hoa huong dQngcac bach du va bee IQ cac y~u t6 dinh tren b~ m~t cac t~ bao nQi mac giup cac bC;1Chduxuyen macho

Page 7: mien dich dac hieu va khong dac hieu

••7

F~.'·26 ImmunobJology. 61•. (0 Gatiand ScMn<elOOSl

Hinh 1.3. Bap frog mi~o djch dic hi~u d6i v6i mycobacterium

4.2.2. Khang nguyen vi sinh v(it tl! do trong bao tuang (dap ung cua ti bao TCD8+)

Ph6 bien nhat la cac khang nguyen vi rut, mac d~u mot sd vi khuan nhir Listeriamonocytogenes eo th~ thoat khoi cac tui noi bao vao bao nrong. Cac vi rut vao t€ bao bangeach giin vao cac thu th~ d~c hieu, vi du thu th~ CD21 ddi voi virut Epstein- BaIT, thu th~CD4 d6i voi phan tu gp120 cua HIV, ... Vi tri phan bd cac thu th~ la mQt trong cac y~u tdquyet djnh ai tinh t6 chirc cua vi sinh vat, Vi du : cac vi rut benh dai g~n voi thu th~acetyIcholin eo 6 cac ti~p hop than kinh, do do eo kha nang truyen mam benh d~n th~n kinhtrung trong. MQt khi da vao t€ bao , cac virut sao chep va dich ma, cac protein cua vi rut d6vao bao tuong va v~n chuyen d€n h~ lucri nQi mo thO , sau do chung duce v~n chuyen cungphan tu MHC bac I d€n mang t~ bao trong nhtmg cai tui. Phirc hop peptid KN-MHC ducenhan dien boi cac thu th~ d~c hieu voi khang nguyen eo tren t~bao lympho TCD8+ (Tc),nhfrn~ t~ bao nay eo kha ~an~ tieu diet t~ bao dich bang cac enzym ~ t~ bao lympho Tc d6vao te bao dich va gay chet te bao (apoptosis). Ngoai ra con eo eo che tlnr hai thong qua caccytokin TNF-a, IFN-y do t~ bao lympho Tc ti~t ra se di€u bi~n Sl,l' tong hop protein 6 t~ baodich gay chet t~ bao.

Page 8: mien dich dac hieu va khong dac hieu

••8

T~bao nhi~m Te'bao nhi~m bi gie't

aFigure 1·25 Immunobiology, 6/e. (e Garland Scient ••200S)

Hinh 1.4. Bap ung mi~n djch d~e hi~u d6i vOi cac vi rut

IV. Ung dung gay mi~n djch d~ phimg ngira nhi~m trungNgan ngira benh bang cc ehS mi~n dich dii chirng to Sl,l hieu biSt v~ benh nhiem trimg

hoac kha nang miSn dich cua lich su loai nguoi, vi du dung vay d~u mua d~ ngiri nham nganngira benh d~u mua dii duce nh~c dSn tu 590 nam tnroc cong nguyen tai Trung Quoc.

Ngay ra doi cua nganh mien dich hoc danh d~u boi sir thanh cong cua Edward Jennertrong chung ngira d~u mua (1798) va g~n mQt thS ky sau, nguoi ta hieu biet v€ v~n d€ chungngira nho nhirng thanh cong cua L. Pasteur. Thai ky dang ghi nho cho viec gay mi~n dich angiroi la nam 1885. Cau be Joseph Meister dii duce tiem v~c xin chong benh cho dai l~n d~utien,

1. Miill dicl: eh'; dpllg

Mi~n djch chu d<)ng d~t can ban tren eo chS mi~n dich nrong irng voi su d~ khang voitac nhan vi sinh v~t, eo th~ thirc hien duce ma khong eo nguy cc gay nhiem trung cho v~t chu.Mire d<) dap irng eo duce phu thuoc vao mi~n dich 1\1 nhien d6i voi benh, Vi du cac khang theluu hanh trong mau tnrc ti~p d6i voi ph~ cftu khuAn se ngan can kha nang nhiem benh nang dochung lam cho vi khuan nhay cam hon voi cac eo ch~ thirc bao. Kich thich dap irng mi~n dicheo th~ tlnrc hien voi polysacarid vach tS bao vi khuan ma khong dn gay nhi~m voi phS dukhuan thuc S\!.

Khi duce gay m~n cam voi khang nguyen, eo th€ se khoi dong met loat dap irng 6mire t~ bao vel dich the, dien hinh voi nhirng tinh chat: d~c hieu, da dang, hieu irng phan tU vaeo tri nho mi~n dich

Page 9: mien dich dac hieu va khong dac hieu

9

2. Miin djch thIJ 4Vng

Mi~n dich thu dQng do sir dung khang th~ d~c hieu. Thuc t~ thuong dung di€u hi cacbenh gay ra boi dQc t<3nhu u<3nvan, khang th~ chong noc dQc cua rfut. Mi~n dich thu dQngthuong ngfin do khang th~ bi giang hoa trong khi dap irng mi~n dich chu dQng khong duce taora, khong eo tri nho mi~n dich nen v~t chu khong duoc bao v~ trong IAn nhi~m sau. Mi~n dichthu dQng xay ra 0-thoi ky sa sinh do khang th~ thuQc lap IgG cua me truyen qua nhau thai ducung c~p tarn thoi kha nang bao v~ d<3ivoi nhi~m trung trong thm kY dAu sau sinh. MQt khikhang th~ cua me giang hoa thi dua tre se nhay cam nhi~m trung trir khi no phat trien ducedap irng mi~n djch chu dQng.

Mi~n djch thu dQng sir dung globulin mi~n dich nguoi, huyet thanh dQng v~t hoachuyet tuong va cac ch~ pham cua cluing. CAn quan tarn d~n cac phan img phan v~, benh huyetthanh, nhiem trung kern theo nhu nhi~m vi rut viem gan B..v ..v ..

3. Nguyen ttic khdng nguyin cua mvt sa lo~i vticxin

3.1. V~c xin vi rut vi! vi khuAn bAt hoat ho~c glam dQc l\l'c

Cac v~c xin vi khuan giam dQc luc nhu lao, cac chung vo hai Salmonnella typhi,Vibrio cholerae, Bordetella pertussis. V~c xin nay thuong eo hieu qua han ch~ va thoi gianmi~n dich ngan. Cac vfic xin vi rut giam dQc hrc eo ve hieu qui han, ngiroi ta chiet xuat vi rutgiarn hoat tu moi tnrong nuoi dy chuyen t~ bao nhieu l~n nhu bai li~t, soi, s<3tvang, Cac v~cxin vi rut b~t heat nhu cum, cho dai vi viern nao Nhat ban B. Cac v~c xin vi rut thuong chodap irng mi~n djch d~c hieu lau dai, eo th~ cho tre eo kha nang bao v~ su<3tdai .

3.2. V~c xin tinh khi~t

Sfr dung khang nguyen tinh khiet d~ ngan ngira benh gay ra do dQCt<3vi khwln. Vi dugiai dQc t6 (toxoide) vo hai ma khong him m~t tinh khang nguyen, dung trong vacxin bachh~u va uon van. Sfr dung khang nguyen polysacarid cua ph~ eftu khuan, tuy nhien polysacaridkhong du kich thich tao ra cac t~ bao eo tri nho mi~n dich. V~c xin viem gan vi rut B sir dungcac peptid khang nguyen vo b~ng phirong phap tai t6 hop gen b~ng cong nghe sinh hoc.

3.3. V~c xin tBnghQ'P

Dua tren sir t6ng hop nhirng d6ng ph an (polymer) chuei thang hoac nhanh (3-10 axitamin) dua tren du true da bi~t cua khang nguyen vi sinh v~t. Tuy nhien ban than peptid t6nghQP thuong sinh mi~n dich y~u do do phai g~n voi protein d~ kich thich dap irng mi~n dich .

3.4. V~c xin vec to vi rut sAng

Nguoi ta dua gen ma hoa khang nguyen vi rut gay benh vao eo th~ v~t chu thong quam9t vi rut khac lanh tinh. Nhu v~y vi rut"duQc sir dung nhu nguon khang nguyen trong eanhan do. Tiem v~c xin vi rut nay vao trong nhieu loai v~t dii gay duce dap irng mi~n dich dichth~ l~n t~ bao d6i voi khang nguyen do gen la san xuat, tuy nhien cho d~n nay v~n chua ducethir nghiem 0-nguoi boi vi sir an toan nhung trien vong cua no thi khong con ban cai.