MIDDELEEUWEN · 2018. 4. 4. · Overzicht Middeleeuwen -- Tijdlijn . 2. Woordenlijst Abdijen:...
Transcript of MIDDELEEUWEN · 2018. 4. 4. · Overzicht Middeleeuwen -- Tijdlijn . 2. Woordenlijst Abdijen:...
-
DE MIDDELEEUWEN
Deze bunDel is van ……………………………………………………………………………
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 2
Inhoudsopgave 1. Overzicht Middeleeuwen -- Tijdlijn ................................................................................................. 3
2. Woordenlijst .................................................................................................................................... 4
3. Clovis (466-511) ............................................................................................................................... 8
4. Karel De Grote (747?-814) ............................................................................................................. 10
5. Het rijk valt uit elkaar (de Noormannen en de kruistochten) ....................................................... 14
6. De Guldensporenslag (1302) ......................................................................................................... 15
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 3
1. Overzicht Middeleeuwen -- Tijdlijn
-
2. Woordenlijst
Abdijen: Meerdere mannen of vrouwenkloosters.
Aken: Stad waar Karel de Grote op het einde van zijn leven verbleef.
Belasting: Een algemene, verplichte betaling.
Christelijke: Houdt verband met het christendom.
Cortoriacum: Latijnse naam van Kortrijk.
Cultuur: Kennis over de mensen en hun beschaving.
Denen: Germaanse stammen die Denemarken bezetten.
Europa: De naam van het werelddeel dat naast Azië ligt.
Gouwen: om zijn grote rijk te besturen, verdeelde Karel de Grote dit in kleinere provincies. Deze
werden gouwen genoemd. Over een gouw stelde hij een graaf aan.
Gulden sporen: zijn een hulpmiddel bij het rijden van een paard. Het zijn metalen beugels die met
behulp van riemen aan de hiel van de laars van de ruiters worden bevestigd. De ridders van het
Franse leger hadden sporen van goud, in tegenstelling tot het Vlaamse leger. Deze hadden sporen
van ijzer.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 5
Heilige: speciale band met God
Heirbanen: of heerweg, is een verharde langeafstandsweg aangelegd in de Romeinse tijd.
Kathedralen: Kerk waar de bisschop zetelt.
Keizer: De hoogste vorstelijke titel waaraan alle andere vorsten ondergeschikt zijn.
Landvoogd: Een persoon die een land bestuurt als vertegenwoordiger van de vorst.
Langobarden: Germaanse stammen die met de grote volksverhuizing Noord-Italië bezetten.
Leenmannen: Mensen die een stuk grondgebied ontvangen hebben en die in dienst moeten werken
of vechten.
Markgraafschappen: graafschappen aan de grenzen van het rijk van Karel de Grote. Deze moesten
het rijk verdedigen tegen vijanden.
Merovingen: Een dynastie (een familie met het alleenrecht te heersen, zoals de koningen van België,
Engeland, …) van Frankische koningen.
Midden-Oosten: De landen van Zuidwest-Azië en delen van Noord-Afrika.
Minuskel: uit kleine letters bestaand boekschrift dat zich snel doorheen Europa verspreidde en werd
het standaardboekschrift. Dit schrift was makkelijker om te lezen en sneller om te schrijven. Tussen
de woorden werden spaties gebruikt en een zin werd afgesloten met een punt.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 6
Monogram: tekening dat bestaat uit verschillende letters en dienst doet als handtekening (KAROLUS)
Moren: Benaming voor de islamitische bevolking van het middeleeuwse Spanje.
Moslims: Aanhangers van de Islam.
Olifant: Dier dat Karel de Grote als cadeau kreeg.
Oorkonde: Bewijsstuk van gemaakte afspraken.
Paus: Hoogste gezagsdrager in de katholieke kerk.
Pater Noster: Het gebed “Onze Vader”
Piekeniers: Is een soldaat die vocht met een piek, een soort lange lans met een lengte van 3 tot soms
5 meter.
Renaissance: Frans voor wedergeboorte. Het herontdekken van oude boeken over wetenschap en
kunst.
Saracenen: middeleeuwse term voor alle tegenstanders van de christenen.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 7
Saksen: Germaanse stammen die Engeland veroveren.
Sterrenkunde: Studie van het heelal.
Staatsgodsdienst: officiële godsdienst van een bepaalde staat
Unciaal: letterschrift dat uitsluitend bestaat uit hoofdletters.
Voorrechten: een gunst welke anderen niet hebben.
Wetenschap: Kennis over de wereld.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 8
3. Clovis (466-511)
Zie kaartenbundel voor begin Middeleeuwen.
Waarom houden de Romeinen deze Germanen niet tegen?
1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Wie was Clovis en waarom was hij belangrijk?
Hij verenigd de Frankische stammen
Hij gaf iedereen evenveel geld.
Clovis werd later koning van Engeland.
Hij was de koning van de Germanen.
Hij werd beschouwd als Koning van de Franken.
Waarom liet Clovis zich dopen, wat was hier zo belangrijk? Zoek
op in de tekst.
1. ……………………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………………..
3. ……………………………………………………………………………………………………..
4. ……………………………………………………………………………………………………..
Geef 4 gevolgen van zijn doopsel. (zoek op in de tekst)
1. ……………………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………………..
3. ……………………………………………………………………………………………………..
4. ……………………………………………………………………………………………………..
[email protected] textDe Franken waren betere strijdkrachten dan de Romeinen.
[email protected] textDe Romeinen waren met te weinig soldaten om de grenzen voldoende te beschermen.
[email protected] textEr waren zoveel Germaanse stammen dat de Romeinen het niet meer aan konden.
[email protected] textX
[email protected] textX
[email protected] textVan Groot Politiek Belang
[email protected] textHij was de 1ste Germaanse vorst die naar het Katholicisme overging. Alle andere vorsten waren heidenen.
[email protected] textDit maakte hem de held van de Katholieke Gallo-Romeinse bevolding
[email protected] textHij liet zich dopen in 496
[email protected] textVele Franken volgden zijn voorbeeld en lieten zich ook dopen.
[email protected] textHet Christendom wordt de belangrijkste staatsgodsdienst.
[email protected] textEr ontstaan abdijen en monniken verspreiden het Christelijke geloof.
[email protected] textDe kerk krijgt meer en meer macht.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 9
De bekering van Clovis
Clovis of Chlodovech (c. 466-511) was de eerste koning der Franken die alle Frankische stammen
verenigde onder één heerser. Hij was ook de eerste katholieke koning die heerste over Gallië (Frankrijk).
Hij was de zoon van Childerik I en Basina. In 481, toen hij vijftien jaar oud was, volgde hij zijn vader op.
De Franken waren een van de Germaanse stammen die het gebied ten westen van de lagere Rijn
bezetten, met hun centrum in een gebied bekend als Toxandrië, tussen de Maas en de Schelde (in wat
nu België en Nederland is). Clovis' machtsbasis was ten zuidwesten hiervan, in de buurt van Doornik en
Kamerijk, langs de moderne grens tussen Frankrijk en België. Clovis veroverde de naburige Frankische
koninkrijken en vestigde zichzelf als enige heerser van de Franken voor zijn dood. De kleine kerk waarin
hij werd gedoopt heet nu het klooster van Saint-Remi en er staat een standbeeld van hem, tijdens zijn
doop door Remigius van Reims
Clovis werd bekeerd tot het katholicisme op initiatief van zijn vrouw, Clothilde, een Bourgondisch
Gotische prinses die, ondanks het heidens geloof dat haar aan het hof omringde, katholiek was. Het
heidens geloof was de voornaamste godsdienst onder de Goten die in die tijd over het grootste gedeelte
van Gallië heersten. Clovis werd gedoopt in een kleine kerk die zich bevond op de plaats van, of naast
de Kathedraal van Reims, de kerk waar de meeste toekomstige Franse koningen gekroond zouden
worden. Deze daad was van enorm belang in de latere geschiedenis van West- en Centraal-Europa in
het algemeen, omdat Clovis zijn domein uitbreidde over bijna de hele oude Romeinse provincie Gallië
(ruwweg modern Frankrijk). Komende uit het huis van Merovech wordt hij beschouwd als de stichter
van de Merovingische dynastie die heerste over de Franken voor de volgende twee eeuwen.
De bekering van Clovis tot het katholieke christendom is van groot politiek belang. Daar waar alle
Germaanse vorsten heidens zijn, maakt dit hem tot de held van de katholieke Gallo-Romeinse
bevolking. Hij werd gedoopt in 496.
Een christen werd koning Clovis uit het geslacht van de Merovingers allerminst. Zijn wreedheid bleef
onveranderd groot, iedereen die hij beschouwde als een potentiële belager van zijn macht werd
vermoord. En zijn opvolgers zouden wat dat betreft weinig voor hem onderdoen. De geschiedenis van
de Merovingers werd een aaneenschakeling van moorden en wreedheden.
Clovis
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 10
4. Karel De Grote (747?-814)
De opvolgers van Clovis waren “Koninklijke luilakken, slome koningen”. Zij deden niets, hetgeen zij
deden was: eten, op jacht gaan, plezier hebben met vrienden, … . Hun koninkrijk werd geleid door een
majordomus. Dit is het hoofd van het huishouden. Zij hadden overzicht over alles wat er in het
koninkrijk gebeurde. De koning zelf niet meer. Op een bepaald moment (751) nam de majordomus de
macht. Zo ontstond het rijk van de Karolingen. Pepijn I nam toen de macht. Karel De Grote is de zoon
van Pepijn de Korte.
Vul in
Moslim – Denen – Midden-Oosten - Wetenschap – Scholen - Saksen – Onderwijs - Europa – Paus –
Keizer – Abdijen – Olifant - Cultuur – Langobarden – rekenen – sterrenkunde – Christelijke –
Kathedralen
Eerst koning, toen keizer
Zolang als Karel koning was, heeft hij oorlog gevoerd. Tegen de …………………….. in het zuiden (Spanje
en Portugal). Tegen de ……………………..……………… (Germanen die zich in Italië gevestigd hadden) uit
wat nu Italië is en tegen de ………………………………. en de ………………………………. in Noordwest-Europa.
Maar het was niet voor niets. Karel maakte het Frankische Rijk veel groter, bijna net zo groot als heel
……………………………………….. Hij werd zo machtig dat de …………………………….. hem in het jaar 800 – op
eerste kerstdag – tot ……………………………………….. over het Westen kroonde. Volgens sommige
bronnen was Karel totaal verrast en zelfs een beetje boos. Geschiedkundigen denken dat Karel de
Grote boos was omdat de paus hem op zo’n manier tot keizer kroonde dat het leek alsof de paus
belangrijker was dan de keizer.
Karel kreeg een olifant
Karel vond ……………………………………, ………………………………………….. en ……………………………………. heel
belangrijk. Hij kon zijn eigen naam maar net schrijven, maar hij was heel goed in …………………………..en
…………………………………. Karel sprak ook verschillende talen. Hij richtte …………………………….. op voor
jonge edelen. Daar kregen ze de opleiding die ze nodig hadden om het Frankische Rijk mee te kunnen
besturen.
Men durft wel eens te vertellen dat Karel de Grote de eerste …………………………………… scholen heeft
gesticht. De werkelijkheid is iets ingewikkelder dan dat.
Karel wenste dat de kerk fatsoenlijk werkte en hij wilde ook dat bestuurders van zijn provincies hulp
kregen van knappe koppen. Daarom steunde hij de oprichting van scholen bij …………………………….. en
[email protected] textMoslims
[email protected] textLangobarden
[email protected] textDenen
[email protected] textSaksen
[email protected] textEuropa
[email protected] textpaus
[email protected] textkeizer
[email protected] textonderwijs
[email protected] textcultuur
[email protected] textwetenschap
[email protected] textrekenen
[email protected] textsterrenkunde
[email protected] textscholen
[email protected] textChristelijke
[email protected] textabdijen
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 11
……………………………………………….. Jonge geestelijken leerden er rekenen, zingen, lezen, schrijven, enz.
Veel geleerden verbleven aan zijn hof, waaronder dus veel geestelijken. Zij werden ingeschakeld om
ervoor te zorgen dat het rijk goed bestuurd werd.
In de Frankische tijd konden maar weinig mensen lezen en schrijven. Karel de Grote zelf kon ook niet
schrijven, al deed hij heel erg zijn best!
Karel legde ook contacten in het ………………………………………. Bijvoorbeeld met kalief Haroen al-Rasjid
van Bagdad. Deze oosterse koning gaf hem als geschenk een ……………………………….. Zo’n dier hadden
de meeste Franken nog nooit gezien.
Moslim
Denen
Midden-Oosten
Wetenschap
Scholen
Saksen
Onderwijs
Europa
Paus
Keizer
Abdijen
Olifant
Cultuur
Langobarden
Rekenen
Sterrenkunde
Christelijken
Kathedralen
[email protected] textkathedralen
[email protected] textMidden-Oosten
[email protected] textolifant
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 12
Unciaal? Wat willen deze zinnen zeggen? Wie vindt het als eerste? (Groepsopdracht)
INHETJAAR768WERDKARELDEGROTEKONINGVANDEFRANKENDEFRANKENWARENNADEVALVANHETR
OMEINSERIJKBAASGEWORDENOVEREENDEELVANWESTEUROPA
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
IN814STIERFKARELDEGROTELODEWIJKDEVROMEZIJNZOONVOLGDEHEMOPDENIEUWEKEIZERWASEC
HTERHEELANDERSDANZIJNVADERHIJVOERDEVEELMINDEROORLOG
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
KARELDEGROTEWASEENVANDEGROOTSTELEGERAANVOERDERSUITDEMIDDELEEUWENHIJVEROVERD
EGROTEDELENVANWESTENMIDDENEUROPA
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
KARELWASALVANAFZIJNKINDERJARENGELOVIGWAARZIJNINTERESSEVOORHETCHRISTENDOMVANDA
ANKWAMWEETNIEMANDKARELWASUITERSTTOEGEWIJDENVROOM
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
[email protected] textIn het jaar 768 werd Karel De Grote koning van de Franken. De Franken waren na de val van het
[email protected] textRomeinse rijk baas geworden over een deel van West-Europa.
[email protected] textIn 814 stierf Karel De Grote. Lodewijk De Vrome, zijn zoon, volgde hem op. De nieuwe keizer was
[email protected] textechter heel anders dan zijn vader. Hij voerde veel minder oorlog.
[email protected] textKarel De Grote was een van de grootste legeraanvoerders uit de middeleeuwen. Hij veroverde grote
[email protected] textdelen van West -en Midden-Europa.
[email protected] textKarel was a vanaf zijn kinderjaren gelovig. Waar zijn interesse voor het Christendom vandaan kwam
[email protected] textweet niemand. Karel was uiterst toegewijd en vroom.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 13
Monogram: Wat is dit?? (2 juiste antwoorden)
Schilderij
Een tekening bestaande uit verschillende letters
Een gedrukt boek
Een stempel
Een handtekening
Maak nu je eigen monogram:
[email protected] textX
[email protected] textX
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 14
5. Het rijk valt uit elkaar (de Noormannen en de kruistochten)
Kruistochten:
Alle koningen die na Karel de Grote kwamen, voelden dat ze het Islamitische oosten moesten
bevrijden. (Moren en Saracenen).
De inval van de Noormannen:
Om zijn grote rijk te besturen, verdeelt Karel De Grote het in kleinere provincies. Deze worden gouwen
genoemd. Over een gouw stelt hij een graaf aan. Zij regeren in naam van de keizer en hebben hem
trouw beloofd. Maar die opvolgers konden het rijk niet zo goed besturen…. Toen vielen de
Noormannen (of Vikingen) binnen en overwinterden onder andere in Kortrijk.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 15
6. De Guldensporenslag (1302)
De Guldensporenslag vond plaats op het Groeningheslgveld te Kortrijk op
woensdag 11 juli 1302. Vroeger heette Kortrijk Cortoriacum (dit is een
Latijnse naam). Bouwdewijn 1 was graaf van Vlaanderen en bleek een
succesvol bestuurder te zijn. Hij wist de invallen van de Vikingen te stoppen
en bouwde daarvoor versterking. Bouwdewijn 1 zou de eerste versterking
hebben laten oprichten van het Gentse Gravenstreen als verdediging tegen
de invallen van de Noormannen. In deze periode wonnen de steden aan belang
en kregen ze allerlei voorrechten. Deze voorrechten kon men terugvinden in
een oorkonde. Bouwdewijn was de grondlegger van het wapenschild van
Vlaanderen.
De slag zelf was tussen het Graafschap Vlaanderen (nu Oost-en West-
Vlaanderen) en het leger van de koning van Frankrijk (Filips de Schone of ook
wel Filips de vierde genoemd). De Guldensporenslag was onder andere
belangrijk omdat boogschutters en piekeniers konden winnen van een
ridderleger. Doorheen deze tijd waren Gent, Brugge en Ieper belangrijke
Vlaamse steden. Dit omdat ze aan wolhandel deden met Engeland.
In 1294 was Frankrijk in oorlog met Engeland. Vlaanderen viel toen onder het
Frans bewind, maar kozen de kant van Engeland (voor de handel). Op dat
moment richt Frankrijk zich tegen Vlaanderen. In 1301 doet Filips IV, de Franse
Koning, zijn blijde intrede. Hij verlaagt de belastingen voor de patriciërs
(kooplieden: adel: de oude rijken), maar niet voor de ambachtslieden: de
nieuwe rijken maar geen titel (schrijnwerkers, DakDekkers, wevers, … .) en
het gewone volk (liebaarts of klauwaert en aanhangers van de graaf). De
Fransgezinden werden leliaards genoemd, omdat in het wapenschild van de
Fransen lelies afgebeeld werden.
Pieter de Coninck is een belangrijk wever. Hij probeerde de ambachtslieden en
het volk bij het stadsbestuur te verdedigen. Hij werd gevangengenomen in
1301. In 1302 worden de belastingen opnieuw verhoogt en de liebaarts komen
in opstand. De leliaards worden in Gent en Brugge verdreven.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 16
De Landvoogd (vertegenwoordiger van de Franse koning) brengt het Franse
leger op de been. In de nacht van 18 mei 1302 werd onder leiding van Pieter de
Coninck en Jan Breydel het Franse leger (dat daar toen was in Brugge)
afgeslacht. Dit noemt men de Brugse Metten (metten: heel vroeg in de morgen).
Omdat het niet gemakkelijk was om het verschil te zien tussen de Fransen
(lelieaards) en de Vlaamsen (liebaards) moest iedereen “schild enDe vrienD” zeggen. Als je als Vlaming een Fransman tegenkwam dan sprak deze de zin
fout uit “scilt enDe vrient”. Na de slag van de Brugse Metten, waar de landvoogd van de Franse koning was verslagen, was de Franse koning zo boos
dat hij in tegenaanval ging. Hij werd tegengehouden in Kortrijk op het
Groeningheslagveld. Hier werd de Guldensporenslag uitgevochten.
Als overwinning verzamelden de Vlamingen de gulden sporen. De gulden sporen
zorgden voor teken van rijkdom (de Franse adelijke ridders). De gewone
ridders (Vlamingen) hadden ijzeren sporen.
Laat het spel beginnen!
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 17
Maak nu zelf een oorkonde en ondertekenen deze met je eigen monogram.
De oorkonde maak je op de volgende pagina. Je mag dit doen in het Unciaal of in het Minuskel. Je
ondertekent je oorkonde met je eigen monogram. Jouw oorkonde kan gaan over: afspraken die je
maakt op school ; afspraken die je maakt met papa en mama ; afspraken die je maakt met jou en de
leerkracht ; goede voornemens (afspraken met jezelf), enzoverder.
Hieronder enkele voorbeelden van oorkonden.
-
Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs 18