Historia ekonomii

Mgr Robert Mróz

David Ricardo, Thomas Malthus – 23.10.2018

Thomas Robert Malthus (1766-1834)

Obserwacje: Presja populacji Anglii na podaż żywności pod koniec

XVIII wieku Większa widoczność biedy najuboższych

Rozprawa o prawie ludności, 1798 i 1803 (dwa pierwsze wydania znacząco się różnią)

Prawo ludnościowe

Założenia: Żywność jest niezbędna do egzystencji Skłonność do reprodukcji wynika z natury i pozostaje

niezmienna w czasie

Argument: Przy braku ograniczeń popędu płciowego liczba

ludności rośnie wykładniczo, podaż żywności liniowo - zwiększenie funduszu płac powoduje wzrost populacji

Prawo ludnościowe

Implikacja: Nie można poprawić standardu życia mas pracujących

(Poor Laws) – płace zawsze zbiegają do poziomu minimum egzystencji

Sposoby na ograniczanie popędu płciowego: Pierwsza edycja:

Ograniczenie samoistne poprzez wojny, epidemie itd. Opóźnianie małżeństw → degeneracja moralna związana z

seksem przedmałżeńskim (Malthus był duchownym) Druga edycja:

Opóźnianie małżeństw możliwe bez aktywności seksualnej

Prawo ludnościowe

Problemy: Co z antykoncepcją? Czy pragnienie seksu to to samo co pragnienie dzieci? Niedocenienie roli postępu technologicznego – ale nie

tylko Malthus popełnił ten błąd

Wpływ na ekonomistów klasycznych, ale też np. na Darwina

David Ricardo

1772 – 1823 Syn żydowskiego bankiera, ale zerwał z rodziną,

gdy ożenił się z katoliczką Sam pomnażał swój majątek jako makler, w wieku

25 lat był jednym z najbogatszych ludzi w kraju Zmarł pozostawiając majątek wart, na dzisiejsze

dolary, ponad 100 milionów – co ciekawe, sporą część zarobił jako właściciel ziemski, a otwarcie ich krytykował

Metoda, zakres ekonomii

Smith: łączenie teorii z analizą historyczną, studiami przypadków

Ricardo: czysta teoria, analiza bezkontekstowa, abstrakcyjne modele – wpływ na dzisiejszą ekonomię

Ale też motywowany przez kwestie polityczne – taryfy na import ziarna (Corn Laws), wzrost rent gruntowych

Nadrzędnym celem analizy ekonomicznej jest badanie funkcjonalnego podziału dochodu i jego zmian w czasie

Najważniejsze zagadnienia

Teoria renty gruntowej

Teoria wartości

Teoria zmian podziału dochodu w czasie

Teoria handlu zagranicznego (przewag komparatywnych)

Założenia całego modelu

Neutralność pieniądza Ustalone proporcje pracy i kapitału w produkcji –

dawki L i K jako de facto jeden czynnik produkcji Stałe przychody produkcji w przemyśle, malejące

w rolnictwie Pełne zatrudnienie Doskonała konkurencja Teoria ludnościowa Malthusa Teoria funduszu płac

Teoria renty gruntowej

Konkretne założenia tej części:

Ograniczona, stała ilość ziemi (pionowa krzywa podaży)

Malejące przychody z produkcji – każda kolejna dawka K i L aplikowana do stałej ilości ziemi da mniejszy produkt krańcowy

Teoria renty gruntowej

Źródlo: Landreth, Colander 2005

Uprawa pszenicy; działka A najbardziej urodzajna, działka C najmniej; malejące przychody

Renta to zapłata dla właściciela ziemskiego, która wyrównuje stopy zysków z każdej działki

Działka A: renta 30 buszli, działka B: 10 buszli

Teoria renty gruntowej

Inne podejście – od strony kosztów:

Załóżmy, że jedna dawka K i L kosztuje 100 USD Więc koszt wyprodukowania setnego buszla na działce

A to 1 USD, 190. buszla to 1.11 USD, 270. buszla to 1.25 USD

170. buszel na działce B i 80. na działce C mają ten sam koszt

I tak właśnie musi być na konkurencyjnych rynkach

Teoria renty gruntowej

Koszty cd.: Cena buszla na rynku wyniesie 1.25 USD Skąd to wiadomo? Bo na rynku konkurencyjnym może

być tylko jedna cena – wyznaczana przez koszt krańcowy wyprodukowania ostatniego buszla (p = MC)

Zatem na działce A przychód to 270*1.25 USD = 337.5 USD, a koszt to 3*100 USD = 300 USD; więc renta wyniesie 37.5 USD

Na działce B przychód to 212.5 USD, koszt to 200 USD, więc renta to 12.5 USD

Na działce C renta wynosi 0 USD

Teoria renty gruntowej

Koszty cd.: Załóżmy, że 75 USD ze 100 stanowią koszty pracy Jeśli na działce A nie będzie renty, to zysk na jednostkę

kapitału wyniesie (337.5 USD – (3*75 USD))/3 = 37.5 USD

Na działce B będzie to 31.25 USD, na działce C będzie to 25 USD – czyli tym, którzy uprawiają działkę C, będzie się opłacało konkurować o działki A i B, co musi spowodować wzrost rent na tych działkach i spadek zysków do poziomu 25 USD na wszystkich działkach (co zachodzi przy rentach, które wyliczyliśmy wcześniej)

Teoria renty gruntowej

Wnioski: Cena produktu równa kosztowi produkcji najbardziej

kosztownej jednostki (najmniej efektywnego producenta)

Renta jest wypłacana właścicielom najbardziej żyznych działek

Konkurencja zapewnia tę samą stopę zysku dla każdego „poziomu żyzności”

Cena określa rentę, bo sama jest określana na działce, na której nie ma renty

Teoria renty gruntowej

Wnioski dla polityki gospodarczej: Argument zwolenników taryf: większe cła na import

żywności spowodują spadek importu, zwiększenie nakładów na angielskie rolnictwo (by zaspokoić popyt), wzrost produkcji i ostatecznie spadek cen

Kontrargument Ricarda: cła spowodują konieczność bardziej intensywnej produkcji, a także konieczność produkcji na gorszych działkach, co przełoży się na wzrost kosztów produkcji, wzrost rent i cen

Czyli protekcjonizm jest szkodliwy dla konsumentów, a korzystny tylko dla producentów w sektorze rolniczym

Teoria wartości

Smitha teoria wartości oparta na kosztach produkcji była niezadowalająca → podręcznik

Ricardo był zainteresowany zmianami wartości w czasie – takie postawienie problemu pozwoliło mu uniknąć niektórych trudności Smitha

Teoria wartości opartej na (koszcie) pracy – względne ceny są określane przez relatywną liczbę godzin pracy: a(1)/a(2) = p(1)/p(2)

Teoria z wyłączeniem dóbr o pionowej krzywej podaży (np. rzadkich książek czy obrazów)

Teoria wartości – problemy

Kilka problemów z teorią Ricarda jest dobrze omówionych w podręczniku, tu zajmiemy się przykładem

Jak ocenić wpływ kapitału na ostateczną cenę produktu? Przecież produkcja właściwie każdego dobra wymaga

zarówno L, jak i K Ricardo: kapitał to po prostu nagromadzona praca Dobro wytwarzane jest za pomocą pracy bezpośrednio

aplikowanej do tego dobra oraz za pomocą pracy pośredniej, zaaplikowanej w poprzednich okresach do produkcji dóbr kapitałowych

Teoria wartości – problemy

Załóżmy, że:

Dobro kapitałowe (maszyna) jest wytwarzane za pomocą 100 godzin pracy

Deprecjacja: 1/100 kosztu wytworzenia na 1 sztukę wytworzonego dobra konsumpcyjnego (np. prezentacji na HE)

Praca bezpośrednia nad prezentacją = 4h Więc całkowity koszt jednej prezentacji wg Ricarda to

4h pracy bezpośredniej + 1h pracy pośredniej = 5h

Teoria wartości – problemy

Czy to rozwiązuje problem? Nie do końca, bo… Ricardo pomija procent od kapitału wydanego na

opłacenie pracy pośredniej – od momentu, w którym trzeba ją opłacić, aż do momentu sprzedaży końcowego dobra (uzyskania dochodu), kapitał generuje ten dodatkowy koszt

Czyli: praca włożona w produkcję dobra kapitałowego dwa lata temu będzie miała inny wpływ na cenę dobra końcowego niż praca włożona w produkcję dobra kapitałowego rok temu

Ale oczywiście uwzględnienie procentu daje nam „nieczystą” teorię wartości opartej na pracy

Teoria wartości – problemy

Ten argument uderza w każdą teorię wartości opartej na pracy, nie tylko Ricardiańską

Ricardo rozumiał, że wartość dóbr nie jest dokładnie proporcjonalna do pracy wykorzystanej w procesie produkcji, ale utrzymywał, że praca jest zdecydowanie najważniejszym czynnikiem („93-procentowa teoria wartości opartej na pracy”)

Teoria podziału

Teoria funkcjonalnego podziału dochodu narodowego i zmian tego podziału w czasie

Założenia: Prawo ludnościowe Malthusa 3 klasy społeczne:

Robotnicy: płace = fundusz płac/liczba robotników; prawo ludnościowe implikuje, że płace w długim okresie utrzymują się na poziomie minimum egzystencji

Właściciele ziemscy: pasożyty, bo renta jest w całości konsumowana, nie ma inwestycji

Kapitaliści: oszczędzają i inwestują, a więc umożliwiają wzrost gospodarczy

Łączna produkcja = płace + renty + zyski

Teoria podziału

Źródło: Landreth, Colander 2005

Teoria podziału

Wnioski:

Kapitalizm dąży do stanu stacjonarnego, w którym renty są wysokie, a zyski zerowe – redystrybucja od kapitalistów do właścicieli ziemskich

Smutek – zastój, brak wzrostu (bo nie ma motywacji do akumulacji kapitału)

Kolejny argument przeciwko cłom: podnosząc renty kosztem zysków, przyspieszają one ten proces

Przewaga komparatywna

Przewaga absolutna (Smith):

Źródło: Landreth, Colander 2005

Przewaga komparatywna

Przewaga komparatywna (Ricardo):

Źródło: Landreth, Colander 2005

Przewaga komparatywna

Przewaga Anglii w produkcji sukna: każda dodatkowa jednostka sukna to strata 2 jednostek wina, a w Portugalii aż 8

Przewaga Portugalii w produkcji wina: każda dodatkowa jednostka wina to strata 1/8 jednostek sukna, a w Anglii aż 1/2

Przesuwając jednostkę pracy w Anglii z produkcji wina do produkcji sukna, zyskujemy 6S, tracimy 12W, przesuwając dwie jednostki w Portugalii w drugą stronę, zyskujemy 16W, tracimy 2S

Przewaga komparatywna

Ogółem: (16W – 12W) + (6S – 2S) = 4W + 4S

Zysk!

Jakie będą ceny w handlu międzynarodowym? Każda cena 1 galona wina za 1 jard sukna w przedziale (2,8) jest korzystna dla obu krajów

Przewaga komparatywna

Brak korzyści z handlu tylko gdy relatywne ceny w obu krajach równe:

Źródło: Landreth, Colander 2005

Przewaga komparatywna

Wnioski:

W światowej gospodarce wiele krajów i bardzo wiele dóbr – ceny relatywne nigdy nie będą równe, więc handel właściwie zawsze powinien być korzystny

Kolejny argument przeciwko cłom

Przewaga komparatywna to uniwersalna zasada - działa nie tylko między krajami! Między miastami, a nawet między ludźmi też