Filipino 1Group 3:

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino

Ito ay binubuo ng mga kalakaran kung

paano sumusulat ang mga Pilipino sa ating pambansang

wika. Dito natin makikita ang mga

tuntunin sa paggamit at

pagbigkas ng mga simbolo.

1.) Mga Grapema

Ang pagsulat ng mga simbolo

Mga Grapema

a.) Letra – ang serye nag mga letra na tinatawag na alpabeto, kung saan ang alpabetong Filipino ay binubuo ng dalawampu’t walong letra.

Aa“ey”

Bb“bi”

Cc“si”

Dd“di”

Ee“i”

Ff“ef”

Gg“ji”

Hh“eych”

Ii“ay”

Jj“jey”

Kk“key”

Ll“el”

Mm“em”

Nn“en”

Ññ“enye”

NGng“enji”

Oo“o”

Pp“pi”

Qq“kyu”

Rr“ar”

Ss“es”

Tt“ti”

Uu“yu”

Vv“vi”

Ww“dobolyu”

Xx“eks”

Yy“way”

Zz“zi”

b.) Hindi Letra – maaaring buuin ng:

Paiwa ( ` ) at Pakupya ( ^ ) – na simbolo ng impit na tunog ( ´ )Tudlik na pahilis ( ` ) na simbolo ng diin at/o haba.

Bantas, gaya ng tuldok ( . ), pananong ( ? ), padamdam ( ! ), kuwit ( , ), tuldok-kuwit ( ; ), tutuldok ( : ), kudlit ( ’ ), at gitling ( - ).

Mga Grapema

2.) Mga Tuntuning

Panlahat sa Pagbaybay

a.) Pasalitang Pagbaybay

Ang mga salita ay nabibigkas sa maaayos na pagkakasunod-sunod ng mga lettrang bumubuo dito. Base ito sa ating mga Alpabeto Pasulat Pabigkas

Salita MansanasLubidArmas

/em-ey-en-es-ey-en-ey-es//el-yu-bi-ay-di/

/ey-ar-em-ey-es/

Pantig MagBa

Nang

/em-ey-ji//bi-ey/

/en-ey-en-ji/

Akronim:CAR

(Cordillera Administrative Region)/si-ey-ar/

DOLE(Department of Labor and

Employment)

/di-o-el-i/

MERALCO(Manila Electric Company)

/em-i-ar-ey-el-si-o/

Daglat

Atty.(Attorney o Abogado)

/capital ey-ti-ti-way/

AR.(Architect)

/kapital ey - kapital ar/

Engr.(Engineer)

/kapital i-en-ji-ar/

Inisyal ng Tao

GMA(Gloria Macapagal Arroyo)

/ji-em-ey/

MAP(Michael Andrillo Parreño)

/em-ey-pi/

CMR(Claro M. Recto)

/si-em-ar/

Inisyal ng Samahan/Institusyon

ICES(Integrated Civil Engineering

Students)

/ay-si-i-es/

UIC(University of Immaculate

Conception)

/yu-ay-si/

PNP(Philippine National Police)

/pi-en-pi/

Simbolong Pang-agham/Pangmatematika

Al(Aluminum)

/ey-el/

CO(Carbon dioxide)

/si-o-tu/

Km(kilometer)

/key-em/

b.) Pasulat na Pagbaybay

Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa ibang kututbong wika sa Pilipinas.

Vakúl (Ivatan) Panakip sa ulo na yari sa palmera

Payyo/payew (Ifugaw) Tawag sa palayan ng mga Ifugaw

Banamu (Hudhud) Tawag sa Hagdan-hagdang palayan nila

Tnalák o t’nalák (T’boli) Habing yari sa abaka ng mga T’boli

Butanding (Bicol) Isang whale shark

Cabalén (Pampango) kababayan

Hádja Babaeng Muslim na nagsasagawa ng banal na paglalakbay sa Mecca

Mga salitang galing sa banyaga na dapat panatilihin ang orihinal na anyo nito

Status quo Samurai French friesBouquet Pizza pie Sheik

Mga salitang mula sa Español, baybayin ito ayon sa ABAKADA

familia Pamilyabaño Banyo

cheque tsekemaquina makina

Bérde Berdeng-berde

Kapé Kapeng-kapé

Karné Karneng-karné

Libre Libreng-libre

Suwerte Suwerteng-suwerte

Sa Pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig e hindi ito

pinapalitan ng letrang i. Kinakabitan ng pang-ugnay o linker (-ng) at ginagamitan ng gitling sa pagitan ng salitang-

ugat.

Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o hindi ito pinapaitan ng letrang

u.Ginagamitan ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.

Ano Ano-anoSino Sino-sinoPito Pito-pitoHalo Halo-haloButo Buto-butoPiso Piso-pisoBato Bato-bato

Next

Mga salitang nabubuo sa pag-uulit ng salitang-ugat na hindi ginagamitan ng

gitling at may iba ng kahulugan.

Halimbawa:

Haluhalo (pagkain)Salusalo (piging o

handaan)Batubato (uri ng

ibon)

Ang huling pantig ng salitang-ugat na

nagtatapos sa e, ito ay nagiging i at ang o ay u.

Korté Kotihan

Atake Atakihin

Salbahe Salbahihin

Bálot Balútin

Hintô Hintuán

Bató Batuhín

Sine Sinehan

Bote Botehan

Onse Onsehan

base basehan mésa mísa

úso óso

téla tíla

babáe Hindi babái

búhos Hindi búhus

sampû Hindi sampô

Mga salitang nanatili ang e kahit hinuhulapian.

Salitang hindi pwedeng

palitan ng i ang e at o

ang u.Mga

hiram na salita sa katutubo

na ginagamitan ng e

at o.

3.) Ang Panghihiram

a.) Tumbasan

ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang hiram o banyaga

rule tuntunin

narrative salaysay

skill ksanayan

banquet salusalo

tranquil panatag, tiwasay

b.) gamitin ang natatanging mga salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas at panatilihin ang

orihinal na baybay.

• “bana” (Hiligaynon at Sugbuanong Binisaya) – tawag sa asawang lalaki

• “butanding” (Bicol) – whale shark• “imam” (Tausug) – twag sa paring Muslim• “cañao” (Igorot) – panseremonyang sayaw• “banhaw” (Visaya) – muling pagkabuhay• “Chidwai” (Ivatan) – biloy o dimple• “gahun” (Cebuano, Hiligaynon, Waray) -

kapangyarihan

Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA

vocabulario bokabularyo

telefono telepono

celebracion selebrasyon

maquina makina

psicologia sikolohiya

c.) Mga salitang hiram sa Español.

estudyante Hindi istudyante

estilo Hindi istilo

espiritu Hindi ispiritu

estruktura Hindi istruktura

espesyal Hindi ispesyal

desgrasya Hindi disgrasya

politika Hindi pulitika

opisina Hindi upisina

tradisyonal Hindi tradisyunal

koryente Hindi kuryente

tornilyo Hindi turnilyo

Español Filipino

convencion kumbensiyon

conferencia kumperensya

convento kumbento

conforme kumporme

convulsion kumbulsiyon

d. Mga salitang hiram sa Español at Ingles: Kung hindi

tiyak ang pagtutumbas, hiramin ang orihinal na

Español at Ingles.

Español Filipino Inglesimagen imahen imagedialogo diyalogo dialogue

prioridad priyoridad priority

e. Panghihiram sa Wikang Ingles: Kung wikang Ingles

at iba pang wikang dayuhan ang

pinaghihiraman, panatilihin ang orihinal na ispelling.

toupee Habeas corpus

spaghetti bouquet

reservoir depot

f. Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi, teknikal,

pang-agham, at mga simbolong pang-agham at matematika.

Manuel Quezon varicose vein

Biñan, Laguna chemotherapy

Ablaza Bldg. videotape

Jose Reyes Hospital x-ray

Jhonson Wax carbon dioxide

Fe (iron) C (carbon)

ZnO (zinc oxide) V (velocity)

End

A Ba Ka Da E Ga Ha I La Ma Na O Pa Ra

Sa Ta U Wa Ya

Back Hiram

Ano Anu-anoSino Sinu-sinoPito Pitu-pitoHalo Halu-haloButo Butu-butoPiso Pisu-pisoBato Batu-bato

Back