Metadane na poziomie kolekcji muzealnychkolekcji muzealnych

dr Marek NahotkoIINiB UJ

Warszawa, 1.02.2011

Pytania (a może też odpowiedzi):

• Dlaczego kolekcje muzealne;• Czy i po co opisywać kolekcje jako całość;• W jaki sposób tworzyć tego typu

metadane.

2

metadane.

Kolekcje muzealne• K. Pomian: zbiór przedmiotów, które są czasowo

lub stale wyłączone z funkcji utylitarnych i przechowywane są w bezpiecznym miejscu, przeznaczone do oglądania;

• CIDOC: agregacje obiektów fizycznych, które są

3

• CIDOC: agregacje obiektów fizycznych, które są zgromadzone i zarządzane przez jednego lub kilku Aktorów w jakimś okresie czasu dla realizacji określonego celu i potrzeb publiczności oraz zgodnie z określonym planem rozwoju kolekcji. W wyniku realizacji tego planu obiekty mogą być dodawane lub usuwane z kolekcji.

Kolekcje• Agregacje obiektów fizycznych lub cyfrowych

(digitalizowanych lub born-digital);• Agregacje, np.:

– Obiektów naturalnych: skamieliny, minerały…– Obiektów sztucznych: artefaktów, dokumentów,

4

– Obiektów sztucznych: artefaktów, dokumentów, rekordów…

– Obiektów cyfrowych: dokumentów, obrazów, multimediów, danych, oprogramowania…

– Cyfrowych surogatów obiektów fizycznych: fotografii…

– Metadanych: rekordy katalogu, opisy obiektów, opisy na poziomie kolekcji.

Kolekcje

• Kryteria tworzenia: nośnik, technika, okres (kierunek), artysta lub grupa artystyczna, darczyńca (proweniencja), temat dzieła lub dziedzina wiedzy;

5

• Kolekcje encyklopedyczne, w dużych muzeach obejmujące wszystkie zbiory;

• Kolekcje składające się z pojedynczego obiektu;• Kolekcje związane z wystawą, ekspozycją stałą

lub czasową.

Kolekcje Muzeum Narodowego w Warszawie

6Wg. Piotr Czyż, Marcin Romeyko-Hurko, http://wiedzaiedukacja.eu/archives/48116

Kolekcje - problemy

• Pomiędzy kolekcjami mogą zachodzić relacje hierarchiczne (sub- i superkolekcje) w obrębie których stosuje się różne

7

których stosuje się różne kryteria doboru obiektów;

• Trudności w odróżnieniu poszczególnych części;

• Odmienne pojmowanie kolekcji przez muzealników i publiczność.

Kolekcje wirtualne

• Tworzone na podstawie zasobów wielu muzeów i innych instytucji (propozycja Federacji Muzeów Cyfrowych p. P. Czyża i M. Romeyko-Hurko z MN Wwa);

• Potencjalnie każda większa elektroniczna baza danych jest wirtualnym muzeum

8

danych jest wirtualnym muzeum (D. Folga-Januszewska);

• Możliwość tworzenia własnych kolekcji przez widza;

• Konieczność elastycznego traktowania kolekcji, bardzo dynamicznie się zmieniającej i dla każdego widza mającej inne znaczenie.

Usługi fizyczne

Lokalizacja fizyczna

Usługi fizyczne udostępniają fizyczne kolekcje w fizycznych lokalizacjach

Kolekcja obiektów

fizycznych

9

Katalog kartkowy(Kolekcja

fizycznych rekordów

metadanych)

Usługi fizyczne

Lokalizacja fizyczna

Usługi fizyczne udostępniają fizyczne kolekcje w fizycznych lokalizacjach

Kolekcja obiektów

fizycznych

10

Interfejs katalogu w

Web

Lokalizacja cyfrowa

rekordów metadanych

Usługi sieciowe

Katalog kartkowy(Kolekcja

fizycznych rekordów

metadanych)

Kolekcja obiektów

cyfrowych

Kolekcja cyfrowa

Usługi sieciowe udostępniają kolekcje cyfrowe w cyfrowych lokalizacjach

11

Lokalizacja cyfrowa

Kolekcja cyfrowych rekordów

metadanych

Strona Web

Usługi sieciowe

Opis na poziomie kolekcji –metadane

• Metadane: maszynowo czytelne dane o zasobach; ustrukturyzowane dane o zasobach, wspomagające wiele różnych działań;

12

działań;• Kolekcja jest rodzajem zasobu;• Opisy na poziomie kolekcji są rekordami

metadanych.

Metadane o kolekcji czy na poziomie kolekcji?

• Opis kolekcji, metadane o kolekcji: może dotyczyć obiektów w kolekcji i/lub samej kolekcji;

• Opis na poziomie kolekcji, metadane na

13

• Opis na poziomie kolekcji, metadane na poziomie kolekcji: opis kolekcji jako całości.

Metadane na poziomie kolekcji

• Ustrukturyzowana, otwarta, standaryzowana i czytelna maszynowo forma metadanych, pozwalająca na opis wysokiego poziomu, agregacji

14

wysokiego poziomu, agregacji poszczególnych obiektów;

• Pozwalają uzyskać dodatkowy poziom opisu obiektów i relacji między nimi.

Cele metadanych na poziomie kolekcji

• Umożliwienie wyszukiwania obiektów opisanych w bazach danych niewidocznych dla wyszukiwarek;

• Ułatwienie selekcji właściwego zbioru

15

• Ułatwienie selekcji właściwego zbioru spośród wielu udostępnianych kolekcji;

• Ułatwienie wyszukiwania obiektów, poprzez rozszerzenie kontekstu na poziomie kolekcji (np. dodanie do nazwiska artysty także nazwy kierunku);

Cele metadanych cd.

• Stanowią substytut opisu poszczególnych obiektów, w przypadkach gdy opisy obiektów są niedostępne lub ich stosowanie byłoby niepraktyczne (zbiory numizmatyczne, filatelistyczne itp.);

16

filatelistyczne itp.);• Ułatwienie wyszukiwania w zasobach

rozproszonych wielu instytucji;• Ułatwienie działania agentom softwarowym;• Ułatwienie współpracy między muzeami,

bibliotekami, archiwami, biznesem.

Cechy metadanych

• Niezależne od dziedziny;• Tworzenie metadanych na różnych

poziomach: obiektów, kolekcji…• Tworzone automatycznie;

17

• Tworzone automatycznie;• Wielojęzyczne;• Uwzględniające terminologię

specjalistyczną, naukową i potoczną.

Zadania metadanych

1. Odszukanie kolekcji;2. Lokalizacja kolekcji;3. Wskazywanie na funkcje przeszukiwania

i analiz w kolekcji;

18

i analiz w kolekcji;4. Ocena kolekcji;5. Zarządzanie kolekcją.Ad. 1, 2, 3 – zadania użytkowników;4 – zadanie użytkowników i muzealników;5 – zadanie muzealników.

Opisy kolekcji

• Analityczne – opisy poszczególnych obiektów;

• Całościowe – opisy kolekcji;• Hierarchiczne – opis obiektów w

19

• Hierarchiczne – opis obiektów w kolekcjach.

Opis kolekcji – model RSLP

20

Model RSLP (Research Support Libraries Programme)

• Treści– Intelektualna twórczość, bez odniesienia do

materializacji (dzieło)• Obiekt

21

• Obiekt– Konkretna realizacja (fizyczna/cyfrowa) treści

• Kolekcja– Agregacja obiektów– Twórca podejmuje pragmatyczną decyzję o

poziomie agregacji.

Zawartość opisu

• Atrybuty kolekcji: autor, tytuł…;• Atrybuty lokalizacji (jednej lub wielu);• Identyfikacja agentów: twórca, właściciel

kolekcji, administrator lokalizacji;

22

kolekcji, administrator lokalizacji;• Relacje zewnętrzne:

– Kolekcja - kolekcja (ma część, jest częścią, ma wersję);

– Kolekcja – publikacja;– Kolekcja – opis kolekcji (opisana przez).

Grupy atrybutów• Identyfikacja (nazwa, tytuł, lokalizacja…);• Dostępność (adres fizyczny, godziny otwarcia, adres elektroniczny,

warunki dostępu…);• Własność (poprzedni właściciele, obecny właściciel, nadzorca);• Opis fizyczny (rozmiary, nośnik, sposób utrwalenia);• Opis treści:

– Przedmiot,

23

– Przedmiot,– Opis tekstowy,– Język,– Intencjonalny odbiorca,– Aspekty czasoprzestrzenne (czas i miejsce powstania, czas i miejsce

przedstawione),– Metadane „konspektowe” (wartość kolekcji, kompletność);

• Relacje z innymi kolekcjami;• Prawa związane z kolekcją;• Dane administracyjne (stan kolekcji, przeprowadzone lub

planowane konserwacje, procedury archiwizacji…).

CIDOC/CRM

• Tworzony od 1996 przez Intern. Council for Museums (ICOM) – Intern. Committee on Documentation (CIDOC);

• Ontologia CIDOC/CRM składa się z 81

24

• Ontologia CIDOC/CRM składa się z 81 klas (ozn. literą E) i 132 cech (ozn. literą P), np. E78 to klasa Kolekcja, P102 to cecha ma tytuł

E78 Kolekcja• Podklasa klasy E24 Przedmioty fizyczne wykonane

przez człowieka;• Definicja: składa się z agregacji obiektów fizycznych,

które są grupowane i zarządzane („podlegają opiece”, „kurateli” i są „chronione” w terminologii muzealnej) przez jedno lub więcej wystąpień klasy „E39 Aktor” w określonym okresie czasu dla określonych celów i

25

przez jedno lub więcej wystąpień klasy „E39 Aktor” w określonym okresie czasu dla określonych celów i odbiorców i zgodnie z określonym planem budowy kolekcji;

• Cztery grupy cech:– Charakterystyki ogólne;– Osoby związane z kolekcją;– Wydarzenia wpływające na kolekcję;– Części kolekcji.

Charakterystyki ogólneCharakterystyki ogólneNazwa kolekcji E78(Kolekcja)-P102 ma tytuł (jest tytułem)-E35(Tytuł)

Identyfikator kolekcji E78(Kolekcja)-P47 jest identyfikowana przez-E42(Identyfikatorobiektu)

Rozmiar kolekcji E78(Kolekcja)-P57 ma liczbę części-E60(Liczba)

Lokalizacja E78(Kolekcja)-P53 ma poprzednią lub bieżącą lokalizację (jestpoprzednią lub bieżącą lokalizacją)-E53(Miejsce)

26

poprzednią lub bieżącą lokalizacją)-E53(Miejsce)E78(Kolekcja)-P25 przenoszony (przenoszący)-

E9(Przeniesienie)-P26 przeniesiony do (miejsceprzeznaczenia)-E53(Miejsce)

Prawa do kolekcji E78(Kolekcja)-P104 jest przedmiotem-E30(Prawa)

Uwagi E78(Kolekcja)-P3 ma uwagi-E30(Ciąg znaków)

Opis E78(Kolekcja)-P62 opisuje (jest opisywany)-E1(JednostkaCRM)

Obiekt związany E78(Kolekcja)-P130 przedstawia cechy-E70(Rzecz)

Publikacja związana E78(Kolekcja)-P67 cytuje (jest cytowany przez)-E73(Obiektinformacyjny)

Osoby związane z kolekcjąOsoby związane z kolekcjąW ontologii CIDOC/CRM osoby są reprezentowane przez klasę E39 Aktor. Klasa ta

zawiera ludzi, indywidualnych lub grupy, którzy wykonują intencjonalne działania, zaktóre ponoszą odpowiedzialność. W efekcie Osoby mogą być wyłącznie opisanepoprzez Działania, w których biorą udział.

Opiekun (kurator) E78(Kolekcja)-P109 ma kuratora (jest kuratorem)-E39(Aktor)

27

Właściciel E78(Kolekcja)-P52 (ma właściciela/jest właścicielem)-E39(Aktor)

Posiadacz E78(Kolekcja)-P49 ma posiadacza (jest posiadaczem)-E39(Aktor)

Osoba/ciałoodpowiedzialne zatransfery

E78(kolekcja)-P25 przeniesiony (przeniesiony przez)-E9(Przeniesienie)-P14 wykonujący (wykonywany)-E39Aktor

Osoba/ciałoodpowiedzialne zazniszczenie

E78(kolekcja)-P13 zniszczony (zniszczony przez)-E6(Zniszczenie)-P14 wykonujący (wykonywany)-E39(Aktor)

WydarzeniaWydarzenia wpływające na kolekcję

Opieka (kuratela) E78(kolekcja)-P147 opiekujący się (zaopiekowany)-E87(Działania opiekuńcze)

Pozyskanie E78(Kolekcja)-P24 przeniesienie tytułu (zmieniającywłasność)-E8(Pozyskanie)

28

własność)-E8(Pozyskanie)

Przesunięcie E78(kolekcja)-P25przesunięty (przesuwający)-E9(Przeniesienie)

Przeniesienie opieki E78(kolekcja)-P30 przeniesienie opieki (przenoszącyopiekę)-E10(Przeniesienie opieki)

Zakończenieistnienia

E78(Kolekcja)-P93 zakończenie istnienia (kończącyistnienie)-E64(Koniec istnienia)

Część kolekcjiCzęści kolekcji

Kolekcja, jak to było stwierdzone, zawiera agregacje obiektów fizycznych.Zazwyczaj opis poziomu kolekcji nie jest tworzony z zamiarem zastąpieniaopisów jej obiektów składowych, lecz przedstawia zintegrowany obraz

29

opisów jej obiektów składowych, lecz przedstawia zintegrowany obrazkolekcji. Jeżeli należy podać więcej szczegółów o zawartości kolekcji,odpowiednią ścieżką jest:

E78(Kolekcja)-P46 składa się z (stanowi część)-E18(Obiekt fizyczny)

Profil aplikacyjny Dublin Core

• DC Collection Application Profile (DCCAP)• Opis kolekcji bibliotecznych, muzealnych i

archiwalnych, a także katalogów i indeksów;• Kolekcja: każda agregacja obiektów fizycznych

30

• Kolekcja: każda agregacja obiektów fizycznych lub cyfrowych;

• Opis kolekcji zawiera opis jednej lub więcej kolekcji (agregacji obiektów) i opis zero lub więcej katalogów lub indeksów (zasobów opisujących kolekcje).

Przestrzenie nazw DCCAP• Dublin Core Metadata Element Set, v. 1.1 –

prefiks dc,• Dublin Core Terms – prefiks dcterms,• Dublin Core Type Vocabulary – prefiks

dcmitype,

31

dcmitype,• MARC Relator Code Properties – prefiks

marcrel, (kody ozn. odpow.)

• Collection Description Terms – prefiks cld,• Collection Description Type Vocabulary Terms –

prefiks cdtype (opis katalogu lub indeksu).

Nazwa elementu metadanych DefinicjaTyp (dc:type) Rodzaj źródła

Identyfikator kolekcji (dc:identifier) Jednoznaczne odesłanie do źródła w danym kontekście

Tytuł (dc:title) Nazwa nadana źródłu

Tytuł równoległy Każda forma tytułu stosowana zamiennie lub alternatywniedo tytułu formalnego źródła

Opis (dc:description) Streszczenie treści źródła

Rozmiar (dcterms:extent) Rozmiar lub czas trwania źródła

Język (dc:language) Język źródła

Typ obiektu Rodzaj jednego lub więcej obiektów w kolekcji

32

Format obiektu (cld:itemFormat) Rodzaj nośnika, fizycznego lub cyfrowego, jednego lubwięcej obiektów w kolekcji

Prawa (dc:rights) Informacja o własności w obrębie lub dla kolekcji

Prawa dostępu (dcterms:accessRights) Informacja o tym kto może otrzymać dostęp lub wskazaniena status zabezpieczeń

Metoda gromadzenia (dcterms:accrualMethod)

Metoda służąca dodawaniu obiektów do kolekcji

Periodyczność gromadzenia (dcterms:acctualPeriodicity)

Częstotliwość dodawania obiektów do kolekcji

Polityka gromadzenia Polityka służąca dodawaniu obiektów do kolekcji

Historia opieki (dcterms:provenance) Określenie każdej zmiany co do własności i opieki nadźródłem od jego utworzenia, ważnej dla jegoautentyczności, integralności i interpretacji

Odbiorca (dcterms:audience) Klasa jednostek, dla których źródło jest przeznaczone lubprzydatne

Przedmiot (dc:subject) Treść źródła

Zakres przestrzenny (dcterms:spatial) Przestrzenne charakterystyki treści intelektualnej źródła

Zakres czasowy (dcterms:temporal) Czasowe charakterystyki treści intelektualnych źródła

Daty utworzenia kolekcji (dcterms:created) Data utworzenia źródła

Daty utworzenia obiektów (cld:dateItemsCreated)

Zakres dat w obrębie których tworzone były poszczególneobiekty w kolekcji

Twórca kolekcji (dc:kreator) Jednostka głównie odpowiedzialna za utworzenie źródła

Właściciel (marcrel:OWN) Osoba lub organizacja aktualnie będąca właścicielem

33

obiektu lub kolekcji

Lokalizacja (cld:isLocatedAt) Lokalizacja przechowywania kolekcji

Serwis udostępniający (cld:isAccessedVia) Serwis prowadzący dostęp do obiektów w kolekcji

Podkolekcja (dcterms:hasPart) Opisywane źródło zawiera podrzędne źródło, fizycznie lublogicznie

Nadkolekcja (dcterms:isPartOf) Opisywane źródło jest fizyczną lub logiczną częścią źródłanadrzędnego

Katalog lub indeks (cld:catalogueOrIndex) Katalog lub indeks dla kolekcji

Kolekcja powiązana (cld:associatedCollection)

Druga kolekcja, powiązana z daną kolekcją

Publikacja powiązana (dcterms:isReferencedBy)

Opisywane źródło jest cytowane, opisywane lub w innysposób wskazywane przez powiązane źródło

Serwis Cornucopia (Wlk. Bryt.)

34

Serwis Cornucopia

35

SerwisNatural History

Museum (Londyn)

36

37

38

MONA(MN Wwa)

39

dMuseion(MN Wwa)

40(P. Czyż, M. Romeyko-Hurko)

dMuseion

41

dMuseion – opis kolekcji

42

Dziękuję za uwagę

43

marek.nahotko@uj.edu.pl