Mens & Natuur winter 2009

Mens&Natuur60ste jaargang - nummer 4 - winter 2009

De nieuwe voorzitter stelt zich voor

NatuurnieuwsVogels twitteren ook

Nu te zien: Eekhoorns op vrijersvoeten

Magazine voor leden en relaties van IVN

Klimaat

special

klimaatcampagneVier jaar

Trots op het resultaat

‘De wereld is de afgelopen 50 jaar ingrij-pend veranderd en het IVN heeft zich daar-aan aangepast. Die veranderingen zijn veroorzaakt door het ingrijpen van de mens, waardoor het ecosysteem uit ba-lans is geraakt. We kunnen de ontkenning van de invloed van het handelen van men-sen heden ten dage niet volhouden. Denk maar aan de enorme houtkap in de wereld, de ernstige vervuiling van natuur en milieu, tonnen afval in de oceanen, de verstoring van de biodiversiteit enzovoort.Om onze aarde ook voor toekomstige generaties leefbaar te houden vinden wij dat het IVN moet werken aan ecosyste-men die in balans zijn. Dat kunnen we door onze kracht in te zetten: educatie. Door natuur- en milieueducatie, in relatie met allerlei natuurlijke omgevingsproces-sen te brengen en mensen daardoor bewust te maken van hun handelen en de effecten daarvan.’Bovenstaande tekst is onderdeel van de nieuwe missie en visie van onze vereni-ging. Dat inspireert mij enorm. Als mens-heid zorgen we slecht voor onze Moeder Aarde. Die bezorgdheid daarover was voor mij zelfs de belangrijkste reden om met veel enthousiasme de nieuwe algemeen directeur van IVN te willen worden. Een van mijn mooiste uitdagingen is de vraag hoe we de liefde voor het ‘kleine’ in de natuur kunnen verbinden met onze zorgen over wat er wereldwijd met natuur gebeurt. Binnen de vereniging zie ik daar-van al prachtige voorbeelden. Een fiets-route met de titel ‘Speuren naar een ver-anderend klimaat’ verbindt op originele wijze ‘klein’ en ‘groot’. Voor de beroepsor-ganisatie is het noodzakelijk om op over-tuigende en creatieve wijze met duur-zaamheidsthema’s aan de slag te gaan. Doen we dat niet, dan zal de financiering van rijk, provincies en gemeenten onder druk komen te staan.Volgend jaar bestaat IVN alweer 50 jaar en het jubileumthema wordt ‘Hoeveel natuur heeft een kind nodig?’ Ik denk dat het ant-woord gaat worden ‘een beetje meer dan ze nu vaak krijgen…’. We gunnen immers allemaal onze kinderen dat ze net zo kun-nen genieten van het mooie in Nederland als wij vroeger konden. Wat mooi om me daarvoor in te mogen zetten.Verder wens ik onze kersverse voorzitter Chris Hofkamp (zie pagina 10-11) heel veel succes, en u allemaal alvast een gelukkig en gezond 2010.

Jelle de Jong,algemeen directeur IVN

IVN jubIleert!

2 - MENS & NATUUR - WINTER 2009

Mens & Natuurinhoud60ste jaargang – nummer 4, winter 2009

MENS & NATUUR - WINTER 2009 - 3

Afgelopen jaar lag er geruime tijd sneeuw en ijs. Ik brak toen, bij een val met de fiets, mijn rechterarm. Als pure rechtshandige was ik meteen extra gehandicapt. Meteen drong het al tot me door: dat wordt een tijdje niet meer schaatsen en fotograferen. Eenmaal thuis op de bank krijg ik een telefoontje van mijn zoon die euforisch ver-telt over zijn schaatstocht op natuurijs. Ik vraag hem foto’s te maken zodat ik er later ook van kan genieten.Dan is er ineens die dag dat ’s morgens de zon schijnt, en alles berijpt is. Ik kijk naar mijn fotoapparatuur, te zwaar en te groot. Voor mij on-handelbaar. Mijn handen jeuken, dus improviseren dan maar. Met de compactcamera van mijn vrouw om mijn nek trek ik er voorzichtig op uit. Ik denk na wat deze omstandigheden met mij doen. Koude rela-teer ik niet meteen aan een fijn gevoel, maar als de elementen ijs, sneeuw, rijp en zon erbij komen, kantelt dit 180 graden. In deze om-standigheden zuig ik mijn longen vol lucht, liefst tot in de dode ruim-te, het plekje waar bijna niets komt. Dan voel ik de kou als een onder-dompeling in een warm bad. Van irritaties over van alles en nog wat is geen sprake meer. Zelfs de pijn in mijn arm is verdwenen.Al komt er deze winter maar één zo’n dag, dat zou geweldig zijn. En dan met twee handen fotograferen!

TEKST EN FOTO: ROB VAN DE BOR (LID IVN EDE)

Winterbeeld

EDUCATIE

4 Hier! zijn we trots op. Vier jaar klimaatcampagne. Een terugblik.

NATUUR IN ONZE OMGEVING

8 Natuurnieuws Recente weetjes en nieuwtjes over grasgroene energie, twitteren, wortelgroei, zeldzame hooilanden, vogelopvang en Vraag&Antwoord

14 Nu te zien: Eekhoorns op vrijersvoeten

17 10 vragen aan Rabo Groen Bank directeur Huub Keulen

24 Interview Arnold van Vliet van Natuurkalender.nl: ‘IVN’ers kunnen de nieuwe kennis dichter bij de mensen brengen’

IVN EN IVN’ERS

10 De nieuwe IVN-voorzitter stelt zich voor ‘Vereniging en stichting moeten met elkaar optrekken’

13 Beeldjagers opgelet Fotowedstrijd ‘Het wordt winter’

18 Nieuws uit het veld 6 pagina’s boordevol berichten van, over en vóór IVN’ers

28 Aanbiedingen De leukste scheurkalender voor kinderen en de Agenda 2010

29 Nieuw! Column ‘Door de Groencursus kijk ik op een andere manier naar het landschap’

30 Hier in… Leek-Nietap

Vaste rubriek

Foto cover: Paul Böhre

De afgelopen vier jaar deed IVN mee aan de campagne HIER Klimaatneutraal. Samen met Stichting

Kinderboerderijen Nederland en de Natuurkalender werkte IVN aan de projecten ‘Klimaatverandering in

de achtertuin’ en ‘Nieuwe Buren in de natuur’. Klimaatverandering is inmiddels stevig op de kaart gezet.

In december loopt de klimaatcampagne af: tijd voor een terugblik!


HIER... zijn we trots op!

We kunnen er niet meer omheen: klimaatverandering raakt de na-tuur, en daarmee ons allemaal.

Want wat doet opwarming van de aarde met planten en dieren in onze eigen achtertuin? Wanneer verschijnen vlinders, komen plan-ten in bloei? En zien we over een paar jaar pas herfstkleuren in het bos als het winter is? Deze en andere effecten van klimaatver-andering voor de natuur in onze omgeving kwamen aan bod in de projecten ‘Klimaat-verandering in de achtertuin’ en ‘Nieuwe buren in de natuur’.

lokale netwerkenBegin 2006 startte het project ‘Klimaatveran-dering in de achtertuin’. Doel: een breed pu-bliek confronteren met zichtbare effecten van klimaatverandering in hun eigen omge-ving. Het project is ontstaan uit een samen-werking tussen IVN, De Natuurkalender,

Stichting Kinderboerderijen Nederland (SKBN) en De Kleine Aarde. ‘Het was een lo-gische keuze om samen te werken, we vullen elkaar goed aan’, vertelt Inez de Jong, die het project voor IVN coördineerde. ‘IVN en SKBN hebben een goede geografische spreiding en lokale netwerken, en zetten zich allebei in voor natuur in de directe omgeving. IVN met educatieve activiteiten en SKBN via de kin-derboerderijen. De Natuurkalender regi-streert gegevens en laat daarmee zien wat de gevolgen zijn van klimaatverandering in de directe omgeving.’

van bijtje tot bewustwordingWaar moet je als IVN-Natuurgids beginnen als je het wilt hebben over de gevolgen van klimaatverandering? Je kunt mensen vertel-len dat klimaat het tijdstip bepaalt van te-rugkerende veranderingen in de natuur, zo-als bloei, bladval en vogeltrek. Maar ze

worden zich méér bewust van veranderin-gen als ze die met eigen ogen zien. In hun eigen omgeving. Om mensen op een ge-makkelijke manier kennis te laten maken met de gevolgen van klimaatverandering is de nectarkroeg ontwikkeld. Zo’n kroeg be-staat uit een stuk grond van ongeveer drie bij vier meter met planten die vlinders en insecten aantrekken. Bezoekers zitten aan de bar en op waarnemingsformulieren ge-ven ze aan welke dieren de nectarkroeg op dat moment bezoeken, welke planten bloei-en en wat de weersomstandigheden zijn. De Natuurkalender gebruikt deze gegevens voor onderzoek naar de invloed van kli-maatverandering op de natuur.

100 nectarkroegenIn het eerste jaar zijn meer dan 100 nectar-kroegen geplaatst bij IVN-afdelingen, op kin-derboerderijen, bezoekerscentra, scholen en

Een terugblik op 4 jaar klimaatcampagne

HIER is een gezamenlijk initiatief van meer dan 40 maatschappelijke organisaties in Nederland. Na-tuur- en milieuorganisaties, ontwikkelingsorgani-saties, hulporganisaties en andere maatschappe-lijke organisaties tekenen allemaal voor dezelfde boodschap: we moeten en kunnen klimaatveran-dering stoppen, omwille van de toekomst, HIER en dáár. De coördinatie van de HIER-campagne is in handen van het Klimaatbureau, dat speciaal hier-voor in het leven is geroepen. De HIER-campagne is mogelijk dankzij steun van de Nationale Postco-de Loterij.

HIER


HIER... zijn we trots op! Een terugblik op 4 jaar klimaatcampagne

in heemtuinen door heel Nederland. Birgit van der Laan, Stichting Kinderboerderijen Nederland: ‘De nectarkroegen trekken op kinderboerderijen veel aandacht. Kinderen zien de nectarkroeg staan als ze binnenko-men en gaan achter de bar zitten.’ De nectar-kroeg sluit volgens Van der Laan aan bij de belevingswereld van kinderen. Maar of kin-deren zich daardoor meer bewust zijn van klimaatverandering? ‘Dat is lastig te zeggen. Als een kind een koe aait wil dat ook niet zeg-gen dat hij op latere leeftijd vriendelijk is voor dieren. Dat geldt ook voor klimaatverande-ring: als een kind de nectarkroeg bezoekt wil dat niet zeggen dat hij thuis meteen een spaarlamp indraait. Voor echte gedragsveran-deringen zijn vaak meer prikkels nodig.’

nieuwe buren In 2008 zetten IVN, De Natuurkalender en de SKBN de samenwerking voort in het pro-

ject ‘Nieuwe buren in de natuur’. Voor dat project werden op meer dan 80 plaatsen in Nederland natuursmoelenbomen geplaatst. Aan de natuursmoelenbomen hangen kli-maathuisjes, met daarin kaarten waarop te zien is welke planten en dieren door kli-maatverandering vaker in Nederland voor-komen en welke vertrekken. De focus lag daarbij opnieuw op lokale be-wustwording. De natuursmoelenbomen no-digen –net als de nectarkroegen- lokale af-delingen uit om klimaatactiviteiten te organiseren. Ter inspiratie daarvoor zijn kli-maattrainingen gegeven aan 80 IVN-vrijwil-ligers, medewerkers van kinderboerderijen en andere betrokkenen die met de na-tuursmoelenbomen aan de slag zouden gaan. Zij wisselden ideeën uit over klimaat-activiteiten en presenteerden hun ideeën aan andere deelnemers. Daarbij kregen ze inhoudelijk feedback van de cursusleiders.

Veel activiteiten zijn daadwerkelijk uitge-voerd.

hier… en nu? De afgelopen jaren is klimaatverandering volop aan bod gekomen binnen en buiten de organisatie. Bij IVN-afdelingen, IVN-con-sulentschappen en landelijke projecten zo-als de Groene Maand, die in 2008 in het te-ken stond van klimaat. En op papier mogen de projecten dan afgelopen zijn – de nectar-kroegen en klimaatbomen blijven staan en de tentoonstelling loopt door. De Jong: ‘IVN-afdelingen zullen aandacht blijven be-steden aan klimaatverandering in bestaan-de en nieuwe activiteiten. Deze projecten waren een eerste aanzet. De afdelingen zor-gen voor het vervolg.’TEKST: LUDE MANSENS

Kijk voor meer informatie op www.hier.nu.

doel: publiek confronteren met zichtbare effecten van klimaatverandering.


Een nectarkroeg is een houten barretje met een kleine vlindertuin en een bijenhotel. Bezoekers kunnen vanuit de ‘bar’ naar de planten en insecten in de tuin kijken en hun waarnemingen noteren. Voor het Hier-project zijn er 100 nectarkroegen geplaatst op kinderboerderijen en IVN- locaties. Het blijkt een succes want inmiddels zijn er al ruim 140 te vinden in Nederland. IVN-afdelingen, heemtuinen en scholen gaan zelf aan de slag met de bouwtekeningen.

Nectarkroeg

Als IVN-Natuurgids kun je niet meer om klimaatverandering heen: sneeuwklokjes staan eerder in bloei, trekvlinders blijven vaker overwinteren en de hazelaar bloeit al eind december. Het boekje ‘Klimaatverandering in de achtertuin’ geeft een overzicht van klimaat-verandering en de gevolgen daarvan voor planten en dieren in het Nederlandse landschap. IVN-afdelingen kunnen met tips uit het boekje het thema klimaat in bestaande en nieuwe activiteiten verwerken. ‘Klimaatverandering in de achtertuin’ is een uitgave van IVN en de Natuurkalender. Het boekje is te bestellen via www.ivn.nl/webshop.

Klimaatverandering in de achtertuinopening eerste nectarkroeg in zeist

Of benieuwd naar de locaties van de nectarkroegen en de natuursmoelenbomen? Kijk op www.ivn.nl/klimaat


Allerlei klimaatactiviteiten zijn georganiseerd door IVN-afdelingen om meer mensen op laagdrempelige wijze kennis te laten maken met de gevolgen van klimaatverandering in hun eigen omgeving. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de Groene Maand van 2008, die in het teken stond van de klimaatverandering. Veel afdelingen hebben het thema inmiddels een vaste plaats gegeven in hun activiteiten. Een paar voorbeelden: Klimaatspel, IVN Veghel: een familiewandeling met opdrachten rond het thema klimaat. Kinderen tot 12 jaar leren tijdens de tocht over dieren en planten die op klimaatkaartjes staan. Na afloop kunnen ze

ter controle de kaartjes in de goede huisjes van de klimaatboom doen. Het spel duurt ongeveer een tot anderhalf uur.Weerspel, IVN Enschede: kinderen van ongeveer 9 tot 12 jaar zijn bewust bezig met het weer. Ze maken zelf een regenmeter, windwijzer en windmolentje. Klimaatspeurtocht, IVN Consulentschap Zeeland: speurtocht rond klimaat en klimaatverandering, met aandacht voor weer, energie en veranderingen in de eigen omgeving die te maken hebben met klimaat.Kijk voor het overzicht van alle activiteiten op www.ivn.nl/klimaat.

De klimaatboom, of ‘Natuursmoelenboom’ is te vinden op kinderboerderijen, NME- en bezoekerscentra en IVN locatieshop. In deze ‘boom’ hangen tien klimaathuisjes. Wie door de raampjes van de vogelhuisjes naar binnen kijkt, ziet planten of dieren die hier gekomen zijn als gevolg van klimaatverandering, zoals de ijsvogel, of soorten die juist verhuisd zijn als gevolg hiervan, zoals de Kemphaan. De verhuis-kaartjes zijn ook als e-card beschikbaar.

Klimaatactiviteiten

Tentoonstelling Het klimaat verandert Moeten we voorbereidingen treffen op extreem weer? En wat betekent opwarming van de aarde voor de wereld en mijzelf? Bezoekers van de reizende klimaattentoonstelling werden uit-gedaagd om na te denken over de gevolgen van opwarming van de aarde. Ze kregen aan de hand van de thema’s weer, na-tuur, recreatie en gezondheid te zien dat klimaatverandering zich niet alleen ver weg afspeelt, maar ook in onze eigen leef-omgeving. Twee identieke tentoonstellingen reisden langs be-zoekerscentra en NME-centra in heel Nederland. Waar? Kijk op www.ivn.nl/klimaat.

Klimaatboom en verhuiskaartjes

Ook een klimaat-kaartje sturen?


NatuurNieuwsTEkST: GEMMA VENhUIzEN EN PAUL BÖhRE

Netwerken is populair bij mensen, maar ook voor zangvogels is het van belang hun sociale contacten te onderhouden. Amerikaanse onderzoekers hebben nu een minuscule zender ontwikkeld om te onderzoeken waar, wanneer en hoe lang de vogels in elkaars buurt komen. De zenders werken op zonne-energie en zenden via radiogolven informatie over het sociale gedrag van de vogels uit. De eerste groep die zal worden voorzien van een zendertje bestaat uit mannetjesspreeuwen, die zingen om vrouwtjes te versieren en om hun territorium te verdedigen. De onderzoekers willen achterhalen hoe jonge spreeuwen het zingen aanleren.

Vogels twitteren ook

De Utrechtse onderzoeker Marijn Luijten heeft ontdekt hoe plantenwortels zich ontwikkelen. hij stelde vast dat bepaalde eiwitten verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van algemene cellen tot specifieke wortelcellen. Een hoge concentratie van deze eiwitten zorgt voor wortelgroei – zelfs boven in een plant. Onderzoekers denken al langer dat een hoge concentratie van bepaalde stofjes, morfogenen, cellen als het ware kan program-meren. zulke morfogenen zouden bij mensen bijvoorbeeld zorgen voor de ontwikkeling van nieren in de onderbuik en armen aan de schouders. Onderzoekers vonden al eerder bewijs voor de theorie in dierlijke organismen, maar nog nooit in planten. BRON: NWO

De speciale opvanggebieden die het ministerie van LNV voor ganzen en smienten heeft ingesteld hebben nog niet het beoogde effect: nog altijd 40% van de vogels overwintert in gewone landbouwge-bieden, in plaats van in de opvanggebieden. De overheid had de gebieden juist ingesteld om de landbouwgrond te ontlasten: doordat de vogels ’s winters steeds langer in Nederland blijven, worden de kosten van de vraat die ze veroorzaken steeds groter. het onderzoek heeft in ieder geval een schat aan kennis opgeleverd over ganzen en smien-ten en hun leefgebied: van informatie over de voedselbeschikbaarheid tot gegevens over het terreingebruik door de vogels. BRON: NATUURBERIchT.NL

Vogelopvang‑ gebieden nog niet populair

Eiwitten oorzaak wortelgroei

BRON: NEW ScIENTIST


Waarom gaan de bestoven bloemetjes van de witte klaver na korte tijd omlaag hangen, terwijl de nog niet bestoven fraai overeind reclame blijven maken voor zichzelf? En hoe werkt het techniekje dat ervoor zorgt dat na verloop van tijd de klaverbloem een hangend bestoven rokje schijnt te hebben?Ger Eikholt, IVN

Antwoord:het feit dat de klaverblaadjes slap gaan hangen is een ingewikkeld proces, waar ik de details niet van ken, maar het is van veel bloemen bekend dat ze na hun bestuiving stoppen met actief bloeien. Interne signaalstoffen kunnen hierbij een rol spelen, maar vaak is er sprake van het simpelweg omleggen van vochten voedselbanen door de plant. De nieuwe vrucht vraagt immers water en voedingstoffen om te groeien. Dat gaat ten koste van vocht en voedsel voor de bloem, die vervolgens slap gaat hangen en ver-dort. Een mooie, humane equivalent is te vinden bij zwangere vrouwen: hun haargroei krijgt tijdens de zwangerschap een knauw. (Baudewijn Odé van Stich-ting Floron).

Wil jij ook een vraag aan een IVN-natuurgids stellen? Stuur dan een e-mail met de vraag aan mens&[email protected].

In Groningen hebben ze het licht gezien: vorige maand is de provincie begonnen om het gras van wegbermen te gebruiken voor energieopwek-king. Door het bermmaaisel samen met dierlijke mest en een paar andere stoffen te vergisten komt biogas vrij. Bij het vergisten is de uitstoot van broeikasgassen betrekkelijk laag. Bovendien kan niet alleen het biogas maar ook het restant van de vergisting worden gebruikt, als meststof. Langs de Groningse provinciale wegen groeit jaarlijks 10.000 ton aan gras en andere planten. Normaal wordt er compost van gemaakt, maar dat brengt veel hogere kosten met zich mee. BRON: ALTERRA

Grasgroene energie

Nederland kent te weinig Natura 2000-gebieden, aldus de Wageningse hoogleraar Natuurbeheer Frank Berendse. In de Bennekomse hooilanden vonden onderzoekers een uitzonder-lijk grote soortenrijkdom. De hooilanden bestaan voor een groot deel uit graslanden, die samen nog geen 3 km2 van Nederland beslaan. Om voortbestaan van deze zeldzame graslanden te garanderen, is het nodig dat de gebieden gepast beschermd worden, zeker omdat ze temidden van intensief landbouwgebied liggen. In de hooilanden gaat het om bijzondere planten en mossen – de afgelopen jaren is er, door toegepast natuurbeheer, onder andere het veenmelkviooltje naar het gebied teruggekeerd. BRON: WAGENINGEN UNIVERSITEIT

Zeldzame Hooilanden te weinig beschermd

Vraag&antwoord

Het is een natte herfstdag in Almere met grijze regenslierten die af en aan komen. Redactielid

Mathilde van Ravensberg heeft een afspraak met Chris Hofkamp, de nieuwe voorzitter van IVN

Nederland. Vroeg op de ochtend schuiven ze achter een bak koffie aan tafel.

Ik laat niet na op te merken dat het eigenlijk wel ‘des IVN’s’ is om straks een ommetje te maken, ondanks het slechte weer. Chris (60) vindt dit uiteraard een goed streven en herinnert zich slech-

te weersomstandigheden tijdens de trainingen van haar hond Fam-ke. Ook die gingen ongeacht het weer altijd door. Zo komt het ge-sprek op haar 3-jarige Friese Stabij. Het onderwerp van gesprek is hoogzwanger en kijkt loom op uit haar mand. Op hondengebied is de nieuwe voorzitter echt een specialist. ‘Mijn groenkennis is zeer algemeen’, meent ze. Ze was tot voor kort nog geen lid van IVN al kende ze de vereniging zeker wel van de cursussen en wandelingen. Na het beëindigen van haar burgemeesterschap van Weesp, in 2006, heeft Chris bewust de tijd genomen om te wennen aan haar nieuwe woonomgeving en levensinvulling in Almere. Verzoeken tot voorzitterschap van allerlei verenigingen hield ze af totdat via via de vraag kwam of ze haar bestuurlijke ervaring wilde inzetten voor IVN. Deze vereniging met de kerntaak natuur- en milieueducatie sprak haar aan. ‘Mensen moeten zich ervan bewust worden zuinig te zijn op de natuur. Het liefst mondiaal. En daarvoor is educatie een be-langrijk middel’, stelt ze.

ree of vosAl sprekend bespeur ik bij onze nieuwe voorzitter wel een meer dan gemiddelde interesse in de natuur. Ze vertelt dat ze vroeger met

haar zoon (ze heeft twee zoons, nu 29 en 30 jaar) voor het raam zat met een vogelboek in de hand om de namen te vinden van de vogels die haar tuin bezochten. Ook ging het gezin op vakantie naar na-tuurcampings of trok rond met de camper door het woeste natuur van Australië en Amerika.Het ommetje dat Chris, als het weer mee wil werken¸ in gedachten heeft gaat door het Kotterbos. We proberen virtueel door dit bos te wandelen. Een bos dat na de ontpoldering aanvankelijk vol stond met de snelgroeiende populier maar steeds gevarieerder wordt door nieuwe aanplant van eik, kastanje en beuk. ‘Een lekker rondje met van die smalle paadjes tussen de gebaande wegen en langs het water van de Lage Vaart. Heerlijk om uit te waaien. En iedere keer kom ik wel een ree of vos tegen’, schetst Chris. naamsbekendheidChris die voluit Christina heet werd geboren op Curaçao maar ver-huisde op haar 15e naar Nederland. Hoewel ze blank is, had ze in Nederland last van dezelfde aanpassingsproblemen als de donkere Antillianen. Gelukkig had ze voor die tijd ruimdenkende ouders die haar geen strobreed in de weg legden om te kiezen voor de HTS wegen waterbouwkunde, toen een echte mannenopleiding. Een-maal volwassen, viel het Chris op hoe ongelijk de posities en rech-ten van mannen en vrouwen in Nederland in de jaren zestig verdeeld

De nieuwe IVN voorzitter stelt zich voor


‘Vereniging en stichting moeten met elkaar optrekken’


‘Vereniging en stichting moeten met elkaar optrekken’

Favoriet gebied: SpanderswoudHet lievelingsgebied van de voorzitter: Spanderswoud tussen Hilversum en ’s-Graveland.Er klinken alleen maar superlatieven. ‘Prachtig prachtig. Oude bomen waar het licht zo mooi doorheen valt, open plekjes met heide, poelen, kronkelige paadjes. Een gevarieerd bos. Ik kom er gemiddeld eens in de twee weken en kan er nog steeds verdwalen.’

chris hofkamp:

‘juist in deze tijd waarin

verenigingen elkaar

beconcurreren in hun

strijd om leden is het

belangrijk dat ivn een

smoel naar buiten krijgt.

er moet een soort wij-

gevoel ontstaan.’

waren. Dit beviel haar allerminst en geze-gend met een enorme veranderingsdrang kwam ze al snel in de ondernemingsraad van haar eerste werkgever ingenieursbu-reau DHV. Voor me blijkt één van de rooie vrouwen van de PvdA te zitten die heeft ge-vochten voor gelijke rechten voor mannen en vrouwen. Basisvoorwaarden als gelijke betaling, recht op een eigen pensioen wat de jonge vrouwen van tegenwoordig als vol-ledig vanzelfsprekend ervaren. Op advies van voormalig minister Ien Dales is Chris de politiek ingegaan. ‘Want als je wat wilt ver-anderen, dan moet je dat daar doen, zei ze.’ Eerst als raadslid en vanaf 1988 als wethou-der van de gemeente Haarlemmermeer. In 1995 werd Chris benoemd tot burgemeester

van Weesp. Of we binnen IVN ook wat gaan merken van haar veranderingsdrang? ‘Ik kom niet binnen met de houding dat ik even alles anders ga doen. Ik spring op een rij-dende trein.’ De eerste tijd zal de nieuwe voorzitter vooral besteden aan inwerken en inventariseren hoe alles loopt binnen IVN.

kwaliteitsnormToch zijn er wel punten die haar al zijn opge-vallen, zoals de naamsbekendheid van IVN. ‘Hoe is het toch mogelijk dat bijna niemand spontaan IVN noemt wanneer het gaat om de natuurorganisaties van Nederland’, zegt Chris. ‘Juist in deze tijd waarin verenigingen elkaar beconcurreren in hun strijd om leden is het belangrijk dat IVN een smoel naar bui-

ten krijgt. Er moet een soort wij-gevoel ont-staan.’ In diezelfde lijn ligt de discussie rondom één IVN. Wat haar betreft moet zo min mogelijk tijd worden verspild aan die discussie. De vereniging en stichting IVN moeten met elkaar optrekken. Concreet be-tekent dit dat de beroepsmensen de vrijwil-ligers zo veel mogelijk ondersteunen. En wanneer de vrijwilligers het gevoel hebben dat dit slecht gaat moeten ze dat aangeven. Andersom moeten vrijwilligers zich houden aan de afspraken die er bijvoorbeeld zijn gemaakt over de landelijke kwaliteitsnorm voor de cursussen. Na dit appèl van de nieuwe landelijke voorzitter is het werkelijk even droog in Almere en spoeden we ons naar buiten. TEKST: MATHILDE VAN RAVENSBERG

De één geniet er intens van, de ander bibbert al bij het woord ‘winter’.

Liefhebbers van het winterse wit, de bevroren, stille wereld en ijzige sfeer:

pak de camera, schiet de mooiste winterfoto’s en stuur ze op!

Het wordt winter…Ga naar www.ivn.nl/fotowedstrijd en stuur je foto in tot 15 januari 2010. Alle ingezonden foto’s zijn op de site ook door iedereen te bekijken.

De mooiste, meest bijzondere foto’s plaatsen wij in het volgende nummer van Mens & Natuur. De beste drie krijgen de Grasduinen Natuuragenda 2010 zo snel mogelijk thuis.

Wil je meedoen?

Ooit plukten we bramen, nu rest nog slechts

dat rode blad.

Natuurlijk is de herfst ook het seizoen

van de glimmend bruine kastanje.

Deze foto van een druipende inktzwam symboliseert

prachtig het verval, het einde der dingen…

1ste prijs l.a.l. van alem ivn veldhoven vessem

2de prijsfred erkenbosch ivn ulestraten

3de prijssara van dijkivn groene zoom, noord-brabant

Herfst op z’n bestin het vorige nummer vroegen we om herfstfoto’s. de mooiste drie staan hieronder. inmiddels hebben de drie winnaars de grasduinen natuuragenda 2010 ontvangen.

Beeldjagers opgelet!



Wie dacht dat ook de eekhoorns nu winterslaap

houden, heeft het mis. Sterker nog: ze zijn in de

wintermaanden juist extra actief. Het is paartijd

en de mannetjes gaan met enige regelmaat op

liefdespad. Om na de daad vervolgens weer

alleen het nest in te duiken.

Eekhoorns zijn leuke en boeiende dieren. En ze zien er vrolijk uit met hun pluimstaart, schattige oorpluimpjes en mooie, roodbruine vacht. In tegenstelling tot veel andere zoogdie-

ren, zijn ze overdag actief en daarom geregeld te zien. Allemaal in-grediënten die eekhoorn hebben gemaakt tot het bekendste en meest tot de verbeelding sprekende bosdier van ons land. Sterker nog: in 2009 is hij door de lezers van Grasduinen uitgeroepen tot meest favoriete zoogdier van Nederland!Toch is er vreemd genoeg niet veel bekend over het aantal eek-hoorns dat in ons land verblijft. Wat we wel weten, is dat er tussen 1960 en 1970 een wreed pokkenvirus woedde waardoor veel eek-hoorns toen het loodje hebben gelegd. En dat ze daardoor in een kort tijdbestek in ons land een stuk minder algemeen zijn gewor-den. Van sommige geïsoleerde populaties, zoals in verschillende stadsparken, was er zelfs geen een meer over. Inmiddels is de popu-latie wel weer hersteld, maar is nooit meer teruggekomen op het niveau van voor 1960, met uitzondering van Limburg, de Veluwe en Brabant.

Nu te zien!

Eekhoorns op vrijersvoeten


Nu te zien!

Eekhoorns op vrijersvoeten


exotenRecent loert er een opnieuw gevaar: de opkomst van exoten. In de afgelopen vijf jaar zijn er maar liefst negen soorten exotische eek-hoorns in de Nederlandse natuur waargenomen. Zo leven er leven nu bijvoorbeeld Pallas eekhoorns bij Weert, nakomelingen van exempla-ren die in 1998 bij een dierenhandelaar zijn ontsnapt. Worden er in Sint-Anthonis Chinese boomeekhoorns gezien, zelfs jongen, en sprin-gen er Siberische grondeekhoorns rond in Tilburg, ooit losgelaten tijdens een verhuizing van een dierentuin. En vorig jaar nog veroor-zaakte een zakenman in Amersfoort veel ophef in de stad na het los-laten van Japanse eekhoorns. (Bron: Zoogdierenvereniging VZZ)Eekhoorns lijken schattige dieren, maar ze bijten heel gemeen en zijn gewoonweg niet geschikt als huisdier. Daarom worden ze uit-eindelijk na aanschaf al snel weer losgelaten. Met vervelende gevol-gen. Want het lijkt allemaal in eerste instantie onschuldig, een paar van die vreemde eekhoorns hier of daar. Maar de realiteit is anders. In Engeland is de inheemse rode eekhoorn inmiddels vrijwel van het toneel verdwenen door toedoen van de grijze eekhoorn. Begin vo-rige eeuw is deze aandoenlijke Amerikaanse soort in parken uitge-zet. Met rampzalige gevolgen, want de inheemse rode eekhoorn is in aantal sterk gereduceerd, en komt nu alleen nog maar voor in een paar naaldbossen in Schotland. Die grijze is namelijk groter en agressiever dan de rode eekhoorn en kan veel looizuur verdragen, zodat ze meer looizuurhoudende eikels kunnen eten dan de rode. Bovendien draagt hij een parapokken virus met zich mee, waardoor rode eekhoorns ziek worden en zelfs doodgaan.Diezelfde grijze eekhoorn is dus overal te koop, ook in Nederland. Deze grijze én de Pallas eekhoorn vormen een bedreiging voor onze eigen rode eekhoorn. Het ministerie van LNV heeft inmiddels een handelen bezitverbod ingesteld op drie uitheemse soorten.

actiefOnze gewone rode eekhoorn komt gelukkig nog steeds in grote de-len van Nederland voor, vooral in de oostelijke provincies, Midden-Nederland en de duinen van Noord- en Zuid-Holland. Vanwege wa-tervrees ontbreken ze op de Waddeneilanden. Ze zijn vooral in de zeer vroege ochtend en late namiddag actief. Ze zoeken dan sprin-gend en klimmend van boom tot boom naar voedsel, dat bestaat uit

boomzaden, zoals eikels, noten en dennenkegels. Als aanvulling daarop eten ze - afhankelijk van het jaargetijde - knoppen, blade-ren, bessen, paddenstoelen, rupsen, vogeleieren en zelfs jonge vo-geltjes. In de late zomer en herfst leggen ze voedselvoorraden aan voor de winterperiode.

solitairEekhoorns leven solitair en hebben een eigen territorium waarbin-nen naar voedsel wordt gezocht. Ze hebben een sterke voorkeur voor oudere bossen, omdat daar nu eenmaal meer voedsel en nest-gelegenheid te vinden is. De territoria van de mannetjes zijn door-gaans iets groter dan die van de vrouwtjes, en kunnen elkaar over-lappen. Ze verslapen het grootste deel van hun leven in een van de vijf tot zes nesten die ze voor zichzelf bouwen, op zo’n zes meter hoogte. En geef ze eens ongelijk, want in het dikke en met zacht materiaal gevoerde bolvormige nest blijft het zowel ‘s zomers als ‘s winters een behaaglijke 15 tot 20 graden Celsius. Dan moet je wel een heel goede reden hebben om er uit te komen.

op vrijersvoetenVan december tot februari en vervolgens in mei/juni is die reden er zeker. Op relatief zachte winterdagen gaat het mannetje namelijk op vrijersvoeten en probeert hij de vrouwtjes in de buurt het hof te maken. Zij neemt het er goed van, want hoewel ze maar op een tot twee dagen echt vruchtbaar is laat ze zich gedurende de hele peri-ode door haar buurmannen versieren. Op het moment suprême ko-men alle eekhoornmannen uit de wijde omtrek op haar geur af, waarmee ze haar territorium gemarkeerd heeft. Het moet raar lopen wil het dan nog niet ‘bingo’ zijn.En hoewel ze in eerste instantie zogenaamd wat geïrriteerd reageert op het machogedrag van de heren, laat ze zich uiteindelijk toch over-halen en gaat met de stoerste van het stel heel kort samenwonen in haar favoriete nest. Na de paring houdt vader eekhoorn het dan al gauw voor gezien en vertrekt weer net zo snel als hij kwam.Na een draagtijd van ongeveer vijf weken worden de drie tot vijf jon-gen naakt en blind in het kraamnest geboren. Na drie weken zijn ze volledig behaard, terwijl de oogjes pas na 30 dagen opengaan. De jongen worden een week of tien door de moeder gezoogd en ver-zorgd. Daarna verlaten ze het nest. Ze zijn dan bijzonder speels en klimmen in spiraalvorm om de boomstam heen. De zelfstandige, jon-ge eekhoorns blijven vaak nog maandenlang actief in de buurt van het ouderlijk nest. Kansen te over dus om ze goed te observeren!TEKST: PAUL BöHRE FOTO PAGINA 14-15: WIM WEENINK/ FOTO NATURA

Het meest karakteristieke en mooiste aan een eekhoorn is zijn staart. Tijdens het ren-nen en springen dient de pluim als stuur, waardoor hij in balans blijft tijdens zijn vele dolle capriolen. Bij opwinding of gevaar zet hij hem op, want dan lijkt hij veel groter. Tij-dens kille nachten rolt de eekhoorn zich op als een bal, met de staart om zich heen voor warmte. In de winter gebruikt hij zijn staart als deken, ’s zomers als parasol. De eek-hoornstaart heeft dus veel functies!

Deken of parasol


1wat maakt het maatschappelijk verant-woord ondernemen van de rabo groen

bank zo succesvol?‘Onze klanten kunnen beleggen in duurzame investeringen, zoals agrarisch natuurbeheer en milieuvriendelijke energiebronnen. Het succes zit hem er vooral in dat het mes aan twee kanten snijdt: groen sparen en beleggen levert belastingsvoordeel op voor onze klanten en voor ons – wij investeren dat voordeel vervolgens in duurzame projecten.’

2 de rabobank sponsort sinds 1995 ac-tief groene projecten. is er sindsdien

iets veranderd in ‘groen nederland’?‘De afgelopen vijf jaar lijkt een groei te zijn ontstaan in duurzaam ondernemen. Bedrijven haken daarop in; steeds meer klanten eisen namelijk dat je als bedrijf milieubewust bezig bent. Ik vermoed dat die trend zal doorzetten. Het besef van duurzaamheid groeit bij de mensen, dus ook bij ondernemers. Bij de Rabobank zelf is de term duurzaamheid een van de vier kernwaardenen. Zo is ons nieuwe hoofdkantoor met de nieuwste milieutechnieken uitgerust en ge-bruiken we hout en papier met het FSC-keurmerk.’

3 hoe bent u zelf bij rabo groen bank terechtgekomen?

‘Ik werk al zo’n 25 jaar bij de Rabobank, waarvan de laatste twee jaar bij Rabo Groen. Als zoon van een Zuid-Limburgse fruitteler heb ik altijd dicht bij de natuur gestaan. Een boerenzoon blijf je je hele leven, en daarmee bedoel ik niet dat ik me boers gedraag, maar dat ik affiniteit heb met het boerenleven. Ik houd van de stilte in de natuur, het tot jezelf kunnen komen.’

4 hebt u een favoriet natuurgebied?‘Jazeker. De bossen rond Paleis Soestdijk liggen bij mijn huis in

de buurt. Ik wandel of jog er graag. Op jaarbasis kom ik er zo’n 200 uur; ik zou willen dat het twee keer zo veel was. Helaas kun je met een drukke kantoorbaan niet zo vaak buiten als je zou willen. Geluk-kig heb ik kamerplanten op mijn kantoor…’

5wat is het meest succesvolle project dat u hebt gefinancierd?

‘In Aalten financieren we acht windmolens. Het duurde acht jaar voor de vergunningen rond waren en eerst stuitten we op veel weer-

stand van de omgeving. Het is natuurlijk niet niks, zo’n groot la-waaiig ding voor je huis. Door te luisteren naar de wensen van de bewoners, is het project uiteindelijk toch doorgegaan. De windmo-lens staan nu anderhalf jaar en alle partijen zijn tevreden.’

6 kent u de ivn-organisatie, en waar-om sponsort u hun projecten?

‘Ja, toen ik klein was knotten IVN’ers wilgen bij ons in de buurt. Ik vind vooral het educatieve aspect van IVN heel belangrijk, de jeugd vormt tenslotte onze toekomst.’

7 hebben jullie een sterke connectie met het platteland?

‘Ja, we komen voort uit de Boerenleenbank en de Raiffeisenbank en die band is gebleven. Al onze 152 banken hebben veel zeggen-schap in de organisatie, ook de kleinschalige plattelandsvestigin-gen. Niet voor niets sponsoren we bij Rabo Groen Bank veel natuurvriendelijke agrarische projecten.’

8 wat vindt u van boerderijeducatie? ‘Heel goed, ik vind dat je kinderen mee de natuur in moet

nemen, om ze kennis te laten maken met koeien en appelbomen. Prachtig. Ik weet uit ervaring dat een zelfgeplukte appel tien keer beter smaakt dan eentje uit de supermarkt.’

9 de relatie natuur en gezondheid staat steeds vaker centraal. vindt u

dit ook een belangrijk item? ‘Ja, natuur is van onschatbare waarde voor onze gezondheid. Ik vind zorgboerderijen, waar mensen met een handicap of burn-out terecht kunnen, ook een geweldig initiatief. De Rabobank heeft er een boekje over uitgegeven: ‘En de boer…hij zorgde voort.’ Wij werken vanuit onze onderneming met drie ‘p’s’: people, planet en profit. Het is belangrijk om winst te maken, maar vooral ook om voor onze planeet en voor de medemens te zorgen.’

10 waarom moet iedereen gaan inves-teren in biodiversiteit?

‘Biodiversiteit vormt de basis van ons leven en onze toekomst – we hebben het nodig om voort te bestaan. Als we allemaal een beetje milieubewuster zouden zijn, zou dat al zoveel schelen…’ TEkST: GEMMA VENHUIZEN

Huub Keulen

De Rabobank is marktleider op het gebied van

‘groen bankieren’ in Nederland. Daarnaast

ondersteunt Rabo Groen Bank financieel natuur-

en milieuprojecten, ook van IVN. Huub Keulen (54),

directeur van de Rabo Groen Bank, legt uit waarom.

10 vragen aan

Nieuws

IVN Zuidlaren organiseert een cursus over de geschiedenis, natuur en land-schap in de eigen omgeving in en rond Zuidlaren: ‘Waar wij wonen’. De deelnemers maken tijdens acht cursusavonden kennis met de geologie van het landschap, de cultuur- en landschapshistorie in het Drentse brinkdorp. Deskundige inleiders vertellen en tonen de cursisten hoe het landschap ontstaan is, hoe natuur, landbouw en wonen samen kunnen gaan en hoe de vlinders, de planten en de insecten invulling hebben gegeven aan de eigen leefomgeving. En natuurlijk gaan de deelnemers ook het veld in om alles te beleven. www.ivnzuidlaren.nl/activiteiten

Burgermeester Frank van Zuilen van de gemeente Tynaarlo opende officieel het Vlinderkampje ‘De Duinen’ van IVN Eelde-Paterswolde. Na ruim drie jaar voorbereiding en hard werken kunnen de IVN’ers trots zijn op dit unieke landschapselement. Het vlinderkampje heeft wandelpaden, bloemrijke struiken, een insectenhotel waar insecten hun eitjes leggen en daaromheen een warmtemuur en allerlei landschapselementen om het de vlinder zo aan-genaam mogelijk te maken. De werkgroep gaat met enthousiasme verder en gaat zich toeleggen op het beheer en educatie, inventarisatie en monitoring van insecten en planten. Zie ook www.ivn.nl/eeldepaterswolde en dan ‘werkgroepen’.

Cursus ‘Waar wij wonen’ bij IVN Zuidlaren

IVN Eelde-Paterswolde opent Vlinderkampje


In augustus overleed Mem Wedman (1913). Mem was IVN’er van het eerste uur en jarenlang een drijvende kracht achter de natuurbeschermingskampen. Tot op hoge leeftijd was ze actief en zeer betrokken bij IVN. Ze was ere-lid van het IVN en werd koninklijk onderscheiden voor het vele werk dat ze voor het natuur- en milieueducatieve vrijwilligerswerk heeft verricht.

In memoriam Mem Wedman

uit ‘t veld5 pagina’s met nieuws voor IVN’ers. Verzameld en geschreven

door beroepskrachten, correspondenten en andere vrijwilligers.

IVN Dordrecht

25jaar

Op 25 april j.l. vierde IVN Dordrecht haar 25-jarig jubileum in het Biesboschgebied. Joke Tepas, gids van het 1e uur werd het ere-lidmaatschap aangeboden en ontving de zilveren speld (25 jaar lid). Pieter Slot, 25 jaar lid en mede-oprichter van IVN Dordrecht werd ook in het zonnetje gezet en ook hij ontving de zilveren speld. Leden en dona-teurs genoten die dag van varen in de Biesbosch en het aansluitende feest.

IVN Dordrecht is in 1984 onstaan. Het begon met een verzoek van Staatsbosbeheer om wandelin-gen te organiseren op Landgoed Dordwijk. Deze werden een succes en de volgende stap was de oprichting van IVN Dordrecht door een kleine groep IVN-gidsen die elders van een IVN-afdeling lid waren.Inmiddels telt IVN Dordrecht meer dan 100 leden en 62 donateurs en heeft ook een locatie in Zwijn-drecht. De belangrijkste activiteiten zijn wande-lingen en educatieve activiteiten voor kinderen tussen 4 en 18 jaar.

25 Ook IVN Norg heeft een nieuw onderko-men. Op zaterdag 5 september werd op de eerste verdieping van het multifunctio-nele gebouw De Brinkhof de nieuwe huis-vesting in gebruik genomen door wethou-der Jacob Dam van de gemeente Noorderveld. Het was een feestelijk mo-ment voor de natuurvereniging na de brand eind juni 2008 toen het oude hou-ten Natuurhuis aan de Leliestraat volledig afbrandde. Na de brand zijn leden en donateurs, vrienden en andere betrokkenen direct aan het werk gegaan om het nieuwe cen-trum te voorzien van geschonken boeken, tijdschriften, opgezette dieren, compu-ters, microscoop, meubilair en educatieve materialen. De activiteiten in het Natuur-huis zijn weer opgestart en de ruimte biedt mogelijkheden tot het geven van cursussen, het organiseren van jeugdacti-viteiten en vergaderingen.

Nieuwe behuizing voor IVN-afdelingen

Doe mee aan de Tuinvogeltelling op 23 en 24 januari

Elke vogel telt mee!Iedereen kan meedoen aan de Nationale Tuinvogeltelling en zo meehelpen om gege-vens te verzamelen voor on-derzoek naar vogels. Vo- gelbescherming Nederland organiseert dit jaarlijkse grootse evenement in het weekend van 23 en 24 januari in samenwerking met SOVON Vogelonderzoek Nederland. Noteer een half uur lang alle vogels die je in de tuin of op het balkon ziet en vul je be-vindingen in op www.tuinvo-geltelling.nl. De ingestuurde gegevens worden gebruikt voor onderzoek naar vogels en daarnaast wordt aan de hand van alle waarnemingen de ‘Nationale Tuinvogel Top tien 2010’ samengesteld.

Begin oktober kon IVN Munstergeleen vol trots het nieuwe home in hun Heemtuin aan de Windraak openen. In februari was het onderkomen van de afdeling in brand gestoken en volledig vernield. Een jaar eerder werd de afdeling ook al door ramp-spoed getroffen, toen onbekenden de bij-enstand in de heemtuin in de as legden. Dankzij de steun van velen hoefde de af-deling echter niet bij de pakken neer te zitten en kon er een nieuw gebouw wor-den gerealiseerd.Wethouders Pieter Meekels en Berry van Rijswijk van de gemeente Sittard-Geleen namen het nieuwe lokaal officieel in ge-bruik door het doorknippen van een lint met een snoeischaar.

Workshops en presentaties voor IVN-afdelingenNaar aanleiding van het project Eén IVN zijn onderstaande presentaties gemaakt voor afdelingen en districten. De presen-taties worden op locatie gegeven zowel ’s avonds als overdag.

Workshop: “Succesvolle publieksactiviteiten”Wat moet je doen om je idee om te zetten in een succesvolle activiteit? Naast een goede organisatie, is het belangrijk dat je het beoogde publiek weet te interesseren. In deze workshop ondermeer vernieuwen-de ideeën voor organisatie en PR.

Lezing: “Vernieuwing, de IVN-afdeling op weg naar morgen”Welke trends zijn er voor de toekomst voor vrijwilligerswerk en welke kansen? Hoe kan ik daar als afdeling op inspelen. Er worden praktische handreikingen ge-daan, hoe je ‘vernieuwing’ binnen je af-deling kunt organiseren en realiseren. Het effect blijkt uit de reactie de afdeling Dordrecht.

Presentatie: “Het besturen van een IVN-afdeling”Het vervullen van een bestuursfunctie kan heel leuk zijn en voldoening schen-ken. Toch blijkt het soms moeilijk nieuwe bestuursleden te vinden. Deze cursus wil drempelverlagend werken en enthousi-asmeren door te informeren over wat het inhoudt een bestuursfunctie te vervul-len. Er wordt onder meer aandacht geschonken aan de organisatie van het IVN, het jaarprogramma en het meer- jarenplan, conflictbeheersing, communi-catie en PR.

Voor vragen en meer informatie, stuur een mail naar Nelly Pot: [email protected]

Foto

Ruu

d va

n Be

usek

om/V

ogel

besc

hmer

min

g N

eder

land



Een kleurrijk Gaasterlands landschap met Hollandse luchten, een gele Gaasterland Express, een stortbui, 41 enthousiaste IVN-le-den, bossen, weilanden, meren en oude dorpjes en een heerlijke lunch in Elahuizen. Het zijn een paar ingrediënten van een mooie verjaardag van de af-deling Súdwesthoeke in Gaasterland op 29 augustus. Op die dag vierde de afdeling haar 20 jarig bestaan door met 41 van de ruim 130 leden en donateurs een rondrit te maken door Gaasterland.

Súdwesthoeke viert verjaardag

Regiodirecteur Noord Rixt Smit neemt afscheid

Op 4 en 5 september vierde IVN Losser het 50-jarig bestaan, met een besloten feest voor leden en donateurs op de vrijdag. Op zaterdagmiddag was er eerst een wandeling door het Din-keldal en het natuurgebied de Zandbergen en daarna volgde in het officiële gedeelte met felicitaties van de burgermeester en van vertegenwoordigers van allerlei natuurorganisaties. Het gemeentebestuur gaf een boom cadeau waarvoor het IVN de plek mag uitzoeken. De leden Leo Hassing en Riekje van der Woude kregen uit handen van de burgermeester van Los-ser de versierselen van de Orde van Oranje-Nassau, Riekje wegens haar grote verdiensten voor de natuur en de natuur-educatie in Losser, Leo Hassing voor zijn rol in de natuur- en vogelbescherming. www.ivn.nl/losser.

Verdronken RillandEén van de 117 dorpen die in de loop der eeuwen in Zeeland door het water zijn verzwolgen is het oude Rilland. In november 1530 (St.Felix’ Quaede Saterdagh) werd het dorp tijdens een stormvloed door de opgezweepte Westerschelde verwoest.Vlakbij het “nieuwe” Rilland ligt een breed schorren- en slik-kengebied in het Nauw van Bath. Bij laag water zijn merkwaar-dig genoeg na zoveel eeuwen nog resten van het verdronken dorp op de slikken te vinden.Op 22 augustus is een groep Walcherse IVN-leden onder lei-ding van de deskundige gidsen Dicky de Koning en Rudy Derks van de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland op onderzoek uitgegaan.

De slikken liggen vlak langs de smalle, diepe vaargeul die het Nauw van Bath wordt genoemd. Enorme zeeschepen komen vlak langs je heen terwijl op de slikken zelf diverse sporen uit het verre verleden het bestaan van het dorp bewijzen. De boomgaarden zijn herkenbaar aan de zwarte boomstronken; oude wegpatronen zijn zichtbaar, zelfs de spadesteken van de turfwinning zijn duidelijk waarneembaar. Als je even niet om je heen kijkt naar passerende zeeschepen waan je je terug in de tijd, zeker wanneer je het geluk hebt om scherven van gebruiks-voorwerpen te vinden. Informatie? www.awnzeeland.nl

Eind september nam Rixt Smit afscheid van IVN. De afgelo-pen zes jaar was zij regiodirecteur. Onder haar leiding kreeg regio Noord vorm en ontstond er een sterk team met mede-werkers uit de drie provinciale consulentschappen. Zij zet haar carrière voort als interimmanager.

-jarig bestaan IVN Losser

50jaar20

[advertentie]

xxxxxxxxxx


Nog meer kinderen kennis laten maken met de natuur en een betere inbedding van NME in het beleid van de gemeenten en het programma op de scholen. Dat is het belangrijkste doel om de samenwer-king tussen scholen gemeenten, groene organisaties en bestuurders te intensive-ren. In het Friese Eernewoude vond een bijeenkomst plaats voor alle betrokke-nen, georganiseerd door de groene orga-nisaties Staatsbosbeheer, Landschaps-beheer, Natuurmonumenten, It Fryske Gea,de Friese NME centra en het IVN Consulentschap Fryslân.

akkoard fan earnewâldLutz Jacobi, Tweede Kamerlid PVDA, on-dersteunde in haar toespraak het initia-tief van harte. Andere sprekers waren wethouder Rijpstra van de gemeente Tyt-sjerksteradiel en Marjolein Staal van NME centrum De Klyster. Aanwezig was ook Henk Klein van de Gemeenten Duur-zame Ontwikkeling die het initiatief toe-juicht. De bijeenkomst werd afgesloten met een belangrijke handeling: gemeen-ten, organisatoren en partnerorganisa-ties ondertekenden het Akkoord van Eer-newoude (It Akkoard fan Earnewâld). Hierin geven ze aan in de komende tijd te gaan samenwerken.

film bekijken?Voor deze NME TOP werd een film ge-maakt en tijdens de bijeenkomst gepro-jecteerd. Deze is de moeite waard om even te bekijken en beschikbaar voor ge-bruik in vergelijkbare situaties en te zien via www.qviv.nl/nme.

IVN Valkenburg bakt eigen vlaai

NME TOP in Friesland

Het heeft even geduurd, maar eindelijk kon het IVN Valkenburg aan de Geul een eigen ouderwetse bakoven in gebruik ne-men. Na twee jaren van plannen, teke-nen, bouwen en proefbakken werd begin oktober de bakoven in kasteeltuin Oud-Valkenburg in gebruik genomen. De kas-teeltuin is een project van de afdeling, geopend in 1976 en ontworpen door Aloys Lemmerling. Hij wilde in de tuin de verschillende landschappelijke elemen-ten van het heuvellandschap laten zien en vooral de samenhang tussen mense-lijk ingrijpen en de natuur. Daarbij hoorde ook de van oorsprong kleinschalige land-bouw, waarbij de mens alles voor eigen gebruik verbouwde en benutte. Met het

graan van eigen akker en het fruit van ei-gen boomgaard werden vlaaien bereid. Gestookt werd met afvalhout. Alles kon gebruikt worden : in die zin was er in die dagen al sprake van een duurzame sa-menleving. Burgemeester Eurlings schoof tijdens de openingsplechtigheid de eer-ste vlaai in de verwarmde oven, en nadat de vlaai gaar was kon districtsvoorzitter Arie Boersma de lekkernij er weer uit ha-len. Het IVN gaat de bakoven inzetten als educatief project. Hiervoor ontving de af-deling diverse sponsorgelden.

IVN Apeldoorn wandelt met DarwinDarwin, 200 jaar geleden geboren, veran-derde met zijn boek ‘Over het ontstaan van soorten’ de kijk op de natuur totaal. IVN Apeldoorn maakte met IVN’er en Darwinkenner Atze Oskamp een boswan-deling en bekeek de omgeving met Darwins’bril. Darwin dwingt ons vanuit organismen zelf te kijken: wat maakt het hen mogelijk te overleven. Oskamp laat tijdens de wandeling allerlei voorbeelden zien. Zoals pollen mos, kleine plantjes die dicht opeen staan. Zo hebben ze steun aan elkaar en houden samen vocht vast. Darwin heeft het niet over nut: mos-sen eten en leven voor zichzelf, zoals alle

organismen. Wel zijn ze door hun aanwe-zigheid goed voor de vochtregulatie in het bos. Een rottende boomstronk is voor Darwin een restaurant voor schimmels en bacteriën; door eten, kunnen ze over-leven. Noem ze geen ‘opruimers’; ze eten voor zichzelf. Een vogel vliegt over: die vliegt met veren waarmee zijn voorou-ders, dinosauriërs, zich warm hielden. Darwin: in de evolutie ontstaan ‘nieuwe’ eigenschappen steeds door verandering van bestaande. Meer weten over gidsen door de bril van Darwin? [email protected]

jaar20

lutz jacobi, tweede kamerlid van de pvda, ondertekent als een van de eersten het akkoard fan earnewâld.


Gefeliciteerd!

uithoorn & ronde venen

dordrecht

arnhem

friesland waterland

Kees van der Beek, Marianne van den Bosch, Joris Drubbel, Bert Fakkeldij, Ton Goedemoed, Tinok van Hattum, Patrick Heijne, Nico Koning, Dinie Kruiswijk, Marja Lind, Ruud van Middelkoop, Martha Renes, Sep van der Voort en Yfke Zijlstra, Carola van de Meer en Gemma van Woerkom kregen het getuigschrift.

Anneke Drok, Bela Ullmann, Bianca van Rooij, Cees Mastenbroek, Dirk Hubers, Eline de Jonge, Frans Boom, Hans Kalis, Helma Zwartbol, Henk Suurbach, Hennie van Elderen, Inhe Castlijn, Jan Vente, Marijke van der Leer, Maronnel Meijer, Martijn Schoester, Miriam Vermeij, Peter Walraven, Sandy van der Ban

Fred Boessenkool, Steiny Boone-Boender, Trija Brul, Cisca Custers, Epco Frentz, Saskia Glas, Yke Hendriks, Judith Janszen, Jose Langelaan, Willeke Meyer, Dick Molema, Rinus van der Molen, Theo Theunissen, Mia Vorstermans, Willem Waller, Evert Werkman, Marion Woerlee

Hajo Anema, Boukje de Boer, Cees Borste, Ger Bosklopper, Rien Cardol, Jan Duker, Renske den Exter, Joop van der Galien, Henny de Groot, Marian de Haan, Irene Kornet, Ottoline van der Kreek, Violet von Kruchten, Jose Madern-Luijk, Sylvana Poortvliet, Marten Sikkema, Birgit Stegeman, Rob Stegeman, Henk Veerdig, Anny van der Velde, Trynke Walstra, Peter Widdershoven, Janke Wijbenga, Etty Zijlstra, Jantsje Zwart

J.L.M. Berger, Anja Klaasse Bos, Janneke van Dalen, Adri de Haan, Michel Geijssens, Ben Mesman, E.J.M. Smit, Anja Rooze, José van der Lee, Petra Fonck-van de Weijenberg, Petra Sjollema, Delia Smit-van Olffen, Elise Huisink, Greta Alida Honingh-Pauw, Monique de Boer, Barend Honingh. Birgit Wagenmaker, Toos Timmermans, Yvonne de Jong, Barbara Lindenhovius, Wilko Stoffelen, F.J. Konijn, Jan Rijnders

amsterdam Christiaan Barendse, Maddie Bartles, Onno Blom, Janneke Dijs, Karin Gramkow, Aafje Haaksma, Wilhelmina van Hal, Peter Junge, Karine Klappe, Laura Koeree, Brigitte Kok, Bram van de Kreeke, Paul Panhuizen, Michael Shaya, Diana Straten, Marjolein Toonen, Dirkje Vrolijk, Tanja van Zuilen

Verschillende afdelingen rondden onlangs de natuurgidsencursus af. Hieronder de namen van de kersverse nieuwe gidsen.

MENS & NATUUR - HERFST 2008 - 3MENS & NATUUR - WINTER 2009 - 23

In 2001 startte hij met Natuurkalender.nl. Inmiddels worden jaarlijks vele tienduizenden waarnemingen

ingestuurd. En staan er sinds maart vorig jaar dagelijks twee natuurnieuwtjes op Natuurbericht.nl.

Initiatiefnemer Arnold van Vliet over het succesverhaal achter de beide websites. En hoe IVN nog beter

kan inspelen op de beschikbare kennis en informatie.

IVN’ers kunnen de nieuwe kennis dichter bij de mensen brengenArnold van Vliet van Natuurkalender.nl


In 2001 startte Arnold van Vliet met ‘zijn’ Natuurkalender.nl. Hoe kwam hij eigenlijk op het idee? Van Vliet: “Op grote schaal werd individueel of in clubverband ieder jaar nauwkeurig bijgehou-

den wanneer bijvoorbeeld de eerste tjiftjaf werd gehoord of het eer-ste fluitenkruid tot bloeien kwam. Maar er was geen centraal punt waar al deze waarnemingen werden geregistreerd. Het was ieder voor zich, en vooral een spannende bezigheid. Tijdens een interview voor het radioprogramma VARA Vroege Vo-gels kwamen we gezamenlijk op het idee om een landelijk instuur-

adres te creëren, in de vorm van Natuurkalender.nl. In eerste in-stantie om de gegevens te monitoren, maar later ook om ze te analyseren, te voorspellen en te communiceren van het moment waarop jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur zich voordoen: de start van de bloei van planten, de vogeltrek of het verschijnen van insecten. Bij het waarnemen zijn duizenden vrij-willigers en scholieren betrokken. Door het analyseren van de waarnemingen worden de gevolgen van de klimaatverandering voor de natuur zichtbaar. Het leuke is dat je deze gevolgen vaak

Januari Februariweek 2 week 3 week 4 week 5eerste roffel grote bonte specht

eerste bloei sneeuwklokje, witte els

eerste bloei hazelaar, gele kornoelje, speenkruid

speenkruid bloeit


Februariweek 6 week 7 week 8 week 9eerste zanglijster gehoord

eerste vinkenslag gehoord

eerste bloei klein hoefblad

bladontplooiing meidoorn, eerste bloei sleedoorn

zelf kunt terugzien in de achtertuin of omgeving! Ook is het handig voor groenbeheerders, bijvoorbeeld bij de bestrijding van de ei-kenprocessierups zodat gezondheidsrisico’s verkleind kunnen worden. Alle waarnemers die meedoen met de Natuurkalender krijgen een gratis handleiding toegestuurd, waarin alle soorten uit het waar-nemingsprogramma zijn afgebeeld. Een heel kleurrijk en praktisch boekje, waardoor je ook direct zin krijgt om naar buiten te gaan en die soorten te vinden.”

natuurbericht.nlOp de site Natuurbericht.nl verschijnen elke dag minimaal twee ac-tuele berichten over ontwikkelingen in de natuur. De site is bedoeld om kennis over de natuur te vergroten en draagvlak te creëren bij het publiek. Sinds de start van deze site in maart 2008 zijn er al 1,8 miljoen berichten gelezen, dit zijn gemiddeld 1200 unieke bezoe-kers per dag. De berichten worden gemaakt door meer dan tien deelnemende organisaties, de afspraak is dat zij minimaal twee be-richten per week leveren. Een grootte hit afgelopen zomer was het bericht over de wespenplaag, maar liefst 10.000 geïnteresseerden hebben op die dag de site Natuurbericht.nl gevonden.

nectarkroegDe Natuurkalender doet meer dan alleen waarnemen, analyseren en voorspellen, erg belangrijk is ook het communiceren van de re-sultaten. Arnold: “Samenwerken met organisaties zoals IVN is erg belangrijk voor ons omdat IVN een organisatie is met veel actieve vrijwilligers en een grote achterban. Ons doel is om de bewustwor-ding van de veranderingen in de natuur te vergroten.” Als voorbeeld noemt Arnold de temperatuurstijging; het groeiseizoen duurt te-genwoordig gemiddeld een maand langer dan vijftig jaar geleden. In het kader van de HIER-campagne heeft De Natuurkalender sa-men met IVN en Stichting Kinderboerderijen Nederland gewerkt aan de projecten ‘Klimaatverandering in de achtertuin’ en ‘Nieuwe buren in de natuur’. Het is de kunst om de beschikbare informatie toegankelijk te maken voor het publiek. Een voorbeeld hiervan zijn de ansichtkaarten die worden verspreid via de klimaatbomen.

succesfactorenHoe komt het nu dat de website zo’n succes is geworden? Arnold zegt dat hij heeft gemerkt dat veel mensen het leuk vinden om via hun hobby (het waarnemen in de natuur) bij te dragen aan weten-schappelijk onderzoek. “Een andere factor is de toepassings-

beeld uit natuurkalender. maart week 12: tjiftjaf

foto

Phi

l Kok

en

>

Tijdbalk Natuurkalender


Maartweek 10 week 11 week 12 week 13eerste grutto en veldleeuwerik arriveren

dotterbloem bloeit eerste tjiftjaf terug eerste jonge wilde eendjes, eerste citroenvlinder

“samenwerken met organisaties

zoals ivn is erg belangrijk

voor ons”

gerichtheid; je kunt heel concreet de gevolgen dichtbij huis laten zien. Een goed voorbeeld hiervan is de voorspelmodule; je kunt op de site checken wat het beste tijdstip is om een bepaalde vlindersoort te gaan spotten.” Daarnaast is het succes mede te danken aan het pro-gramma “Vroege vogels”, één van de initiatiefnemers, die in hun pro-gramma regelmatig aandacht besteden aan De Natuurkalender. Arnold: “De beide sites hebben daarnaast veel media aandacht ge-had, bijvoorbeeld bij de NOS, RTL 4 en de regionale omroep. Met ruim 200 krantenartikelen per jaar hebben we een enorm bereik”. Maar het kan altijd beter; “Als op 1e dag 10.000 bezoekers de site weten te vin-den, dan streef ik naar gemiddeld 5o.000-10o.000 bezoekers per dag. Ook kan er nog het een en ander verbeterd worden aan de site, zoals de wetenschappelijke interpretatie van gegevens.”

tips voor ivnBij IVN is heel veel kennis en informatie beschikbaar. Bovendien heeft IVN een grote achterban. Arnold: “Wat IVN beter zou kunnen

doen is nog meer inspelen op de actualiteit, de nieuwe kennis dich-ter bij de mensen brengen. Het is een uitdaging om de kennis op een hapklare, toegankelijke manier beschikbaar te krijgen.Natuurbericht.nl is voor IVN’ers een rijke bron van actuele natuurin-formatie. Als laatste tip zegt Arnold: “Ga door met het vertellen van die mooie natuurverhalen op een enthousiaste wijze! Kijk naar de dingen die op het moment zichtbaar zijn in de natuur en probeer daar op in te spelen.” TEKST EN FOTO’S ARNOLD VAN VLIET: ANNE-MARIE KIRCH

kijk voor meer informatie op:- www.natuurkalender.nl- www.natuurbericht.nl.

Je kunt je via deze site opgeven voor de nieuwsbrief, zodat je via e-mail op de hoogte wordt gehouden van alle nieuwe ontwikkelingen.

- www.hier.nu

Phil

Koke

n

arnold van vliet, initiatiefnemer natuurkalender.nl + natuurbericht.nl


Aprilweek 14 week 15 week 16 week 17eerste eieren bruine kikker

eerste jonge konijntjes gezien, eerste bloei pinksterbloem

eerste huiszwaluw arriveert

eerste oranjetipje, eerste koekoek, koeien gaan weer de wei in >

floronEen stichting die zich inzet voor de inventarisatie, monitoring en bescherming van de wilde flora in Nederland. FLORON voert gericht onderzoek uit en geeft adviezen over het voorkomen, monitoren en beschermen van hogere planten in Nederland. De gegevens worden opgeslagen in de landelijke floradatabank FLORBASE. www.floron.nl

ivn nederlandDraagt bij aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. www.ivn.nl

de kleine aardeWil zoveel mogelijk mensen inspireren tot een duurzame leefstijl. www.dekleineaarde.nl

knmiHet Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut is een data- en kenniscentrum voor weer, klimaat en seismologie. Hier worden onder andere algemene weersverwachtingen worden opgesteld, meteorologische data ingewonnen en vindt monitoring van het klimaat plaats. www.knmi.nl

nederlandse mycologische vereniging (nmv)Vereniging met als doel de bevordering van de kennis rond paddenstoelen.www.mycologen.nl

ravonIs een vrijwilligersorganisatie die zich inzet voor de bescherming van reptielen, amfibieën en vissen. Ze geven voorlichting, voeren onderzoek uit, beschermen soorten en verzamelen verspreidingsgegevens. www.ravon.nl

sme adviesSME Advies is gespecialiseerd in communicatie, educatie en participatie, met als doel een zo breed mogelijk publiek kennis

te laten maken met natuur en milieu en hen aan te sporen tot een natuur- en milieuverantwoorde leefwijze. www.sme.nl

sovon vogelonderzoek nederlandEen vereniging die zich richt op de vogelstand in Nederland. Trends en schommelingen hierin worden bestudeerd met behulp van de informatie die duizenden vrijwilligers aandragen. Deze vrijwilligers tellen landelijk broedvogels, watervogels en wintervogels voor verschillende projecten die SOVON coördineert. www.sovon.nl

stichting anemoonDe organisatie voor vrijwillig onderzoek in het mariene milieu. www.anemoon.org

stichting kinderboerderijen nederlandKinderboerderijen zijn in Nederland een unieke manier om kinderen in contact te brengen met landbouwhuisdieren. Ook worden ze zich hierdoor bewuster van het doel en de functie van deze dieren.

Daarnaast bieden kinderboerderijen de juiste gelegenheid voor de instandhouding van zeldzame landbouwhuisdierrassen. Deze zijn veelal ‘vervangen’ door andere huisdierrassen die meer productie leveren. Hierdoor zijn ze soms bijna helemaal verdwenen. www.stkinderboerderijen.nl

stichting voor duurzame ontwikkeling (fsd)Een non-profit stichting die behoud en duurzaam gebruik van natuurlijke ecosystemen promoot. www.fsd.nl

stichting wbbsEen wetenschappelijke onderzoeksinstelling die voornamelijk ecologisch werk verricht in diverse gebieden, vaak met loopkevers als

indicatorsoort voor de bodemfauna. www.biological-station.com

vara vroege vogelsEen programma van de VARA, waarin de natuur in Nederland centraal staat. Vroege Vogels wordt elke zondagmorgen uitgezonden van 8:05 tot 10:00 op Radio 1, via middengolf (op 1008) of FM. www.vroegevogels.vara.nl

de vlinderstichtingZet zich in voor het behoud en herstel van vlinders en libellen in Nederland en Europa. Doen onderzoek naar het voorkomen van soorten en geven adviezen om soorten te behouden. www.vlinderstichting.nl, www.telmee.nl

voffStichting Veldonderzoek Flora en Fauna (VOFF) is een samenwerkingsverband tussen de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s). Zij volgen de verspreiding en de aantalsontwikkeling van planten- en diersoorten. www.voff.nl

vogelbescherming nederlandRicht zich op het beïnvloeden van de wetgeving over vogels en natuur. Zet zich in voor de bescherming van belangrijke vogelgebieden en stelt beschermingsplannen op om zeldzame soorten voor verdwijnen te behoeden. www.vogelbescherming.nl

wageningen universiteit en researchcentrum (wur)Doet onderzoek en onderwijst op het gebied van gezonde voeding, duurzame agrosystemen en een leefbare groene ruimte. www.wur.nl

zoogdierverenigingBrengt mensen bij elkaar die actief kennis verzamelen, ontwikkelen en uitdragen, met als doel de actieve bescherming van zoogdieren en hun leefgebieden, zowel nationaal als internationaal. www.zoogdiervereniging.nl

de volgende organisaties zijn betrokken bij natuurkalender.nl en natuurbericht.nl:


✂

Exclusieve IVN-ActieHet Noordbrabants Museum heeft samen met IVN Consulentschap Brabant leuke acties rondom de tentoonstelling ‘Dicht bij de natuur’ van Marjolein Bastin, georganiseerd. Speciaal voor lezers van Mens & Natuur geldt een kortingsactie. Tegen in-levering van bijgaande coupon bij de kassa van het Noordbrabants Museum ontvangt u het twee-de toegangskaartje voor de helft van de prijs*.

IVN-actieprijs 2 volwassenen: € 10,50Normale entreeprijs 2 volwassenen: € 14

Voorletters en naam: m/v

Straat + nr:

Postcode: Plaats:

E-mailadres:

❑ Ik wil graag de maandelijkse e-mailnieuwsbrief van het Noordbrabants Museum ontvangen.

Openingstijdendi t/m vrij 10u-17u, za en zo 12u-17u, Eerste kerstdag en nieuwjaarsdag gesloten.

Noordbrabants Museum Verwersstraat 41, ’s-Hertogenbosch. T 073-6877877, www.noordbrabantsmuseum.nl.

Wij gaan zorgvuldig om met uw persoonsgegevens. Op alle informatie die u aan ons verstrekt

is de wet Bescherming Persoonsgegevens van toepassing.

Noordbrabants Museum

*Maximaal 2 personen per bon. Niet geldig in combinatie met

andere kortingsregelingen, geldig t/m 3 januari 2010.

advertentie

Welke beesten leven in je tuin? Hoe hard mag je op je mountainbike door het bos? Hoe maak je een kaart van je omgeving, een onder-waterkijker of jeukpoeder? De scheurkalender Trek door de Natuur levert elke dag een gek experiment, weetje, mop of puzzel. Dieren, planten, het weer, water, lucht, stenen… het kan overal over gaan, maar natuur staat centraal. ‘Wij hopen dat kinderen vaak naar bui-ten gaan. Daar is veel meer te doen dan binnen. Buiten is veel te zien, veel te beleven en veel te ontdekken. En het is leuk om je en-thousiasme samen te delen, over en in de natuur,’ aldus de makers van de scheurkalender Lonneke Beukenholdt en Jessica Kips. ‘Scheur op de wc en trek door de natuur!’ is hun motto.

Elke dag iets leuks. Om te weten, te lezen, te kijken! Voor IVN’ers is de scheurkalender Trek door de Natuur nu te bestellen met korting. Zo leren kinderen van dag tot dag méér over de natuur en hun leef-omgeving. Deze scheurkalender vol informatie, proefjes, weetjes, humor en doe-dingen is trouwens óók leuk voor volwassenen.

speciale aanbieding

Bestel hem nu!

Topfotograaf en ecoloog Ruben Smit brengt de Nederlandse natuur verrassend dichtbij met sfeervolle foto-impressies, inspirerende teksten over bijzondere planten en dieren en veel praktische tips over natuurfotografie. ‘Er is niks leukers dan elke week van het jaar te zoeken naar nieuwe natuurfenomenen.’ – Ruben Smit. Ledenprijs € 12,95. Aantal pagina’s 120.

Trek door de natuur, KNNV Uitgeverij. 365 pagina’s, 19 x 15 cm, blok met ophanggaten, dubbelzijdig gedrukt, zwart wit. De verkoopprijs is € 14,95, leden van IVN kunnen de scheurkalender nu voor € 12,95 excl. verzendkosten, bestellen via [email protected]. Deze aanbieding geldt tot 1 januari 2010.

De scheurkalender voor kinderen

leukste!

Agenda 2010 Natuurfotografie Ruben Smit

MENS & NATUUR - HERFST 2008 - 3

colofonMens&NatuurUitgave van IVN Nederland60ste jaargang – nummer 4WINTER 2009

Postbus 201231000 HC AmsterdamE-mail: mens&[email protected]/mens&natuur

RedactieInez de Jong (hoofdredactie), Kor Al, Monique de Boer, Paul Böhre, Caroline Dekker, Anne-Marie Kirch, Kees Loogman, Mathilde van Ravensberg

Medewerkers aan dit nummer:Rob van de Bor, Lude Mansens, Gemma Venhuizen

CorrespondentenAnnechien Cevaal, Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noordhoff, Arnout van de Ridder, Henk Sijsenaar, Léon Willems, Yvonne Zwikker

Redactionele begeleidingGrasduinen / Sanoma Men’s Magazines

Ontwerp en vormgevingWonderWorks, Haarlem

DrukSenefelder – Misset, Doetinchem

AdvertentiesAllround Media Services, Haarlem(023) 524 53 36, [email protected]

Mens & Natuur wordt gedrukt op FSC-gecertificeerd papier, gemaakt van houtpulp. De kunststof omslag is recyclebaar en levert na verbranding geen schade-lijke reststoffen op.

IVN is lid van:- Vereniging NOV (Nederlandse

Organisaties Vrijwilligerswerk) www.nov.nl

- World Conservation Union IUCN www.iucn.nl

- Federation for Environmental Education Nederland (FEEN) www.fee-international.org

- supportgroep Dutch Caribbean Nature Alliance www.dcnanature.org

IVN is een van de goede doelen van de Nationale PostcodeLoterij. www.postcodeloterij.nl

SCS-COC-00970

Andere kijk

Al jaren kom ik graag in de natuur in de omgeving van het Rijk van Nijmegen. De Ooij, Berg en Dal en Groesbeek; prachtige, maar ook verschillende landschappen. Maar wat weet ik nu eigenlijk over deze verschillende landschappen? Omdat ik meer wilde weten over mijn eigen omgeving en omdat ik behoefte had aan meer kennis op het gebied van flora en fauna ben ik begonnen met de Groencursus; ‘De landschappen van het Rijk van Nijmegen’. Afgelopen week ston-den de Overasseltse en Hatertse vennen centraal, een voedselarm gebied waar we bijzondere planten zoals de zonnedauw konden aantreffen. Met een beetje geluk zouden we misschien een roofvo-gel zoals de torenvalk zien bidden, want daar herken je de torenvalk aan. Wist je dat de buizerd de meest voorkomende roofvogel in Ne-derland is? Het is een luie vogel die vaak wordt gespot langs een (snel) weg op een paaltje wachtend of er een lekker maaltje voor hem wordt geserveerd. Maar helaas, we hebben geen roofvogels gezien tijdens onze wandeling, wel een specht gehoord en zijn hol-letje in een berkenboom gezien. De andere groep had wel mazzel, zij hebben zowel de specht als de boomklever gezien tijdens hun wandeling langs de vennen. Misschien hebben wij de volgende keer meer geluk.

Deelnemer: “Door de Groencusus ben ik op een ander manier naar het landschap gaan kijken”.

Weetje: Wist je ook dat de groene kleur van de bladeren in de herfst in de takken opgeslagen wordt en ditzelfde groen in het voorjaar-weer zorgt voor nieuwe frisse groene blaadjes?

Anne-Marie Kirch

anne-marie kirch is redactielid en volgt de groencursus ‘de landschappen van het rijk van nijmegen’. zij schrijft hierover in de komende edities van mens&natuur een column.


Leek-Nietap

‘Ik denk dat onze sterke kant is dat we proberen met zoveel moge-lijk partijen tot samenwerking te komen. Zo hebben we contacten op gemeentelijk niveau, met raadsleden en wethouders, maken we deel uit van een belangrijke klankbordgroep, hebben we goede con-tacten met de naburige afdelingen en weten we ook partijen als Wa-terschap, Staatsbosbeheer en Groninger Landschap te vinden en soms tot partner te maken’. Aan het woord is Herman de Meijer, secretaris van de Groningse afdeling met ruim 70 leden.

Bij de planning van de afdelingsactiviteiten wordt rekening gehou-den met activiteiten van andere organisaties. ‘Onbedoeld valt soms een activiteit samen met die van een andere organisatie en vissen we in hetzelfde water. Daarom staan de activiteiten uit het zuidwes-telijke Westerkwartier rond natuur en milieu op onze eigen website. Het geeft het publiek een mooi overzicht. Op die manier weten wij waar de gaten zitten die we eventueel op kunnen vullen.’

Ook in de winter organiseert de afdeling activiteiten. Herman noemt als voorbeelden de snertwandeling, tussen kerst en oudjaar, een ganzenexcursie naar het Lauwersmeergebied en een wandeling rondom een nabije bergboezem met als thema overwinterende watervogels.

De activiteiten voor de komende wintermaanden waren nog niet bekend bij het samenstellen van deze uitgave. Kijk voor actuele informatie op www.ivn.nl/leeknietap.

Leek-Nietap is een veelzijdige afdeling. Naast de

organisatie van wandelingen, fietstochten en thema-

activiteiten werkt de afdeling actief aan een goede

samenwerking met andere organisaties.

Hier in…

nieuw:passieve vloerverwarming

nieuw:passieve vloerverwarming

Sinds die man hier was hoeven ze mij niet meer van de bank te jagen.

BodemfolieBodemfolie

ThermoskussenThermoskussen

TONZON BV P/b 1375 7500 BJ Enschede KvK 06044102 tel. 053-4332391 www.tonzon.nlI I I I I

Het TONZON Thermoskussen voorkomt de uitwisseling van stralingswarmte tussen onderkant vloer enerzijds en bodem en funderingsmuren anderzijds. Het warmteverlies naar onderen wordt hierdoor vrijwel geblokkeerd. De vloer kan eindelijk de warmte accumuleren die het uit de kamer krijgt en wordt bijna zo warm als het plafond. Dit zeer comfortabele effect, dat beschouwd kan worden als een passieve vorm van vloerverwarming, kan zelfs met de dikste isolatie niet worden bereikt. Dankzij de altijd warmere vloer wordt het stookseizoen een stuk korter. De kamer is ‘s ochtends sneller opgewarmd, de warmte blijft ‘s avonds langer hangen en je kunt een graadje lager stoken. De energiebesparing kan oplopen tot wel 20% en meer. De altijd warmere vloer is bovendien een stuk droger waardoor huisstofmijten veel minder kans krijgen. Het materiaal brengt de laagste milieubelasting met zich mee (Dubo-keur!) en is ook geschikt voor DHZ.

Mooi schoon, licht en handig isolatiemateriaal,ook die stevige bodemfolie

is een uitkomst.

Comfortabelenergiezuinig

gezondbetaalbaar

Comfortabelenergiezuinig

gezondbetaalbaar

Mens & Natuur winter 2009

Documents

Transcript of Mens & Natuur winter 2009