Mengen Texts

Corpus

by Fred Madden July 2002

\name GianaK Giau nge Kamanagua. Giau laekia patea ‘Kamanagua.’ Agau te e bollau ke rapitpite gue ka kaeme kinung. Ke masmas kia ba ke kumkuma ka ragau nga soaling. Kae nau ke rave iau, na ke loa te nau, na ke role paka nau, roma,“Ngo pate tung, ka giana laekia, ‘Kamanagua’. Na i ke rapitpitea gua k aeme kinung ba masmas kia ragau kia. Mirana, roma, ina agau e bollau ke rapip inte gua ka kaeme kinung. Na ke masmasia ragau kia. Iala mana. \name Pangan Iau ka bai ta pangananange omea Steven atung nga ma ngng ba lele nga mangnga nakorai nge Ukarumpa. Pala nga atung nga mangng ka kae e lua iau ka tung kumangng te naupengana. Ka kae e mologi mangng ka l opate ta manu maga ae i. Mangng ka momo manu. Ke lele ka kae matana e lua ba kaluana. Kaunga nga manu ke so. Ke pate giau, “Dominic, Ka i etai?” Iau ka role roma, “Iau ikia.’ Na ke role roma, “Iau ka atu ta ravung one kalange Leo.” Iau k a role ke kau ngaroma , “Leo ke sane atu Steven ke rabe mallena.” Kaunga ke role roma, “Ka lopate ta manu, nga ita ka loa.” Mangng ka lopate na manu ke sigipa ga. Na mangng ka lolo ngailu raumana, na iau ka matautau isura. Ka kae matana mo logi ba kaluana mangng ka pupu nge Hoskins ta pasinong me. Mangng kapasinome tapu. Mangng ka sigipaga muni. Mangng ka lolo ta loanga te Ukarumpa. Mangng ka lele nge Ukarumpa ka kae matana lima ba kaluana. Mangng ka pupu. Den re nape ngana ba goe rae ri keke meisi tapu. Mangng ka sopisigi na mangng katagukama ke rea. Na mangng ka tae nga manang ta loanga ta bale . Mangng ka lele nga bale . Den napengana ke tuva ka mangnga. Ke tuva tapu. Ke taia kaning e mangnga tap u. Mangng ka tara kinung na mangng ka kanini. Mangng ka rong kaning tapu. Den k e loaka mangng ta bale ae mangnga te mangnga kenong. Iala mana panganana nga taong ae mangng. \name Panga2 Iau ka bai ta panganana nge maga ae iau. Maga ae ia u ke momo kokoro ngapelau. Lollome keke meisi taliue pelau ta pelau manenasa l oanga lu ta maga.Maga ae iau ka kana lamasi, salai, koe, goali, ba oru papatu bo le. Ke sanaragau papatu raumana vasema maga palu. Manu maga ae i ke momo ko koro ngamaga. Manu ke lolo ka kaeme kinung. Nga maga ae iau, ragau ngeke bai tara vunge manu ke kokoro ta ri rabunge. Iala mana turung lomatana ka maga ae iau. \name Panga3 Iau ka bai ta panganana nge kelangau ba momongau na korai nge Ukarumpa. Iau ka kele oru papatu raumana. Keke pe, ka bale nga kuma ngng ka manang ka bale ngakumang ka manu ba oru papatu bole. Ke pe raumana ka bale papatu. Kesanaragau papatu nga mira saisainga. Ka kavovongame papatu. K e pe mana.Manangame ke pira masi. Sana ote soaling nge ri ta ri paling pagitung .Kesa. Panganana ka negu nga momongau nge Ukarumpa iala tupu. \name Kuman6 Pala nga kumangng ka ura vasema iau nga taonga urap una na nga kele malle intepala. Na ngaroma malle ina kia ke pe nga kuman gng ka ura. Na nga kae te totona nga rave naeva, naeva kanau, nanga loa ta la mong. Kae palu na iaukaskegu. Kae palu na ngalue kanau goe palu ta mangng keke ku mangng nga ura laeala. Mangnga lamo tapu nge rong. Ollae ala iala ke sane iau kaskegu. Kesa.Nga ollae alake momo nga mangng kinung vasema nga ravollalau nga maga ba ngeiau. Kumangng laela iau rolea te iau ke sana iau kaskegu nga maga ae mangkinung. Maga ae mangng bavakena. Ke uma ka ollae ala iala. Nga lamo etapu ngerong na nga malaga ta maga. Nga momo kala vasema laulaume oru nge iau sapiangape vega kanna tutuname nge manane ngana. Nge manane tapu nga loa tatelenge vega tutuna nge sisina. Na telepasi ka vega tutuna nge sisina ta ka ee sine ngea lomong. Kae ke sina lamong tapu na nga loa kale ne nge bollau. Nga loa kale ne nge bollau na tetele ne nge bollau. Na rave ne nge bollau raumana na ruvina na nga kuma karea ka nia. Na kuma ka nia na nga maisi paingailu te te le rea. Na tele rea nge rong kae te toto na nga ta kopupue ura laekia. Na kopupu e kopupu nge rong kela vasema na kumangng a mainame ka rilua pala na kae nge sine ura laekia ngana. Nge sine tapu na nga laumatanaroma kala ngalunge kanau goe p alu. Pala nga bai ta nga

lunge goe nginnginiake sane na nga loa mana roma so nrau ita ka la loang. Keas. Base iau nga nakuma kale ngalung lae ala ngana. Na role ka naupengana nge ravu kamang vasemaragoeme ta karea kaning o laupengana o ligu piau memena o teime ra uma teri, ngelenge kuma kale a ura lae ala vasa ma ta ravung kana kaning. O iau ngaloa ta pelau,ngaroma kau gauve na nga loa ta sil ing gie ore nga urapuna. Ngaatu na nga laumatana roma orume keke inap tapu. Kaningme ta tungu rea tegoeme ta giung ke inap tapu. Na tao ka pangamologa te goe me o ravollaulaupalu bole ke basema iau mate rea bole ta kumangng nge ura laekia . Nga loa ngarole roma, “Kae laekia ikia itaka la pulingsinge isura kanau ta kum angng isurae iau. Na ngangaila kae lae ala mangnga loa ta kumangng.” Kae mangnga loatakumang, mangnga ngalue ravale palu bole. Ravale nginngina oru nge l a sakalongvalaungapage laulau tutuna nge sisina. Mangnga loa. Mangnga kuma ura la ekia basema mangnga salapatalia si matana me. Mangnga salapatalia sia m ataname tapu,avollau a kana lomatana isura ke basema nge masia sia matana. Nge paro piteka kanna bega tunte. o basema nge masia gua o taru ta utung pite nge sia matana pala. Nge rong na sia nge lopate. Sia nge lopate na mangnga la uma umauma . Nge rong na kumangng nge rongo bavakena nga logu ngana manna ngana namanga l oa ta maga. Mangnga loa ta maga. Iau nga silea goeme ta giung. Nasile rea tapu ale basema na kae lua o kae mologi mana nge rong na ngata uange ura laekia muni . Na une pamau ba nga une ura. Nga une ura na nga laumatanapala ka ligupiau b a avale tuna uma te i a kononi, ba naupengana, naupenganananame, naupengana ka nena taitai kia pia ba iau nau ka nena goe pia ravale.Nga laumatana ke rea tapu nga loa taunange ura. Nga une ura ne nge inap bavakena nge ri nga loa na ngaroma , “ Ngangaila na nga toea ura.” Ngangaila nga role roma, “Nae ala ina ia la, ba ine one iala sabanau puna, ine one iala a liua, ine one iala kokoro iala .” Ka batong ke rea minina. Nge rong na nge toea ura. Nge toea ura na iau aleng a nga kuma lelea kaskegu. Alenge rong na kae te toto muni na nga alanga baing e kaekena sabanau. Nge rongna nga ngalu muni base nga lung e lua iala. Mangnga ng alu kale ta kavingesabanau. Mangnga ka via sabanau nge rong na ale basema ura r ongana iala. Urarongana iala na ale bavai ta matoanga ta kaninge. Ta pangamologa kanau mana iala. \name Unsi Ka bai ta turung e papa giana ka unsi. Ka i a lulua i tante a pala nga nigenga Diamani. Ke uma ka Leamatanate ke pate roma Silanga ilu. Leamatanate kekebaingana (pasing) ora pasing ae i basema mata kia memena kek e rong.Orapanung ava na nga avale mana riko reke momo. Na nga avale ngeke momo na avaKaematana keke rara ve palu riko reke momo tali. Ba ragau pa toto bole kek erarave mata kia memena ravale na kekek statimkia palu rikaro keke momo eMa lakuru. Nutulele ba Patalele keke momo iao Malakuru. Papa ke sane longeine nge a e Unsi ke sane longe ine nge sosoali. Ke longmane ka ina nge pepe kemasmasia mao tutuna nge i ba ke masmasia lea ba ke uma ka salai. Na salai kepiaupiau Nangina nga magakuna ore ke patoe ka Siukena. Iau ka iau ae goe aei na i ke tatu ke inap i ikia na ke rave goe me. Na Talulel ke ravu avale nakanena goe ae mologi. Niaka niamirana ke rave nene apanung te na kanena goe apanung ae i te ke mate na ke rapage ngarume ke rave nene goe lua. Na gianaka Polotu ora panung ka i ken a. Na giana ka Bamule o na giana ka Balipaga.Na goe lua nginangina nge i nga b ale ke sane ke ravu rapanung. Balipaga rilua Bamule. Keke momo tali. Ke sane ke ravu rapanung. Ava iau ka ravueabale na kanau goe papatu mologi nge pa nung ba (pia) mologi nga panung vatugulu lima ba tugulu ae tugulu nga bale . Papa Unsi kumangng ne i nga Diamani.Keke pulia ata tane bollau na ke rolrole ka ragau keke sapsapia pamaume bakeke longolongo te i te i a agau ba ke bosim kere a ka kaeme karolu. Kekelapatali te ri iala. Kae ikia ngarume kavovong a palu keke lele kekepulpulia tulutulume ba kukure menga maga kenakena. Ke sane l onamatana kapangamologa tokoboi. Ka lonamatana ka pangamologa e nga maga ma na. Ke sanalonamatana ka pangamologa a lele me. \name Amala9

Amalaga ri lua kalipo keke panraburea te. Na amalag a ke rapita ba kalipoke rapita na amalaga ke gingging kia na ke ka kia ta p elau. Ava kalipo kesane gingging kia. Na iala mana. \name Pasi10 Ka bai ta nanange ae pasing ri lua paua. Karea nana ng isura. Guma kakanna ka paua ava gine ka kanna - ka guma ka kanna ka pasing ava gine ka kannaka paua. Ri lua keke tatoki na gine ke pisapa ka paua na ke mom o a urapuna.Ita ka kaninnia. Ava guma ka kanna ka pasing na ke rala gomegome kia . Napelau ke atu nake pa topite. Na pasing ke momo nga pelau ba paua ke momo iaoa urapuna. Ita ka kania. Te ia iala mana. \name Pate13 Panganana e nga ina Pater Culhane ke lele nakarai m angnga re nga Mengen kapesingmatana e nga 1930. Pater Culhane ke lele na koai nga Malmal. Ke paturuka kumangng ae i nga Malmal. Ke pameisia bale ae i. Ba le ae i a kapa. Ba kekuma a haus lotu otane bollau a kaluva. Na ke paturu ka ku mangng ae i ngapangalomatana nge ragau. Ke rave ragau. Ke paturu nga magakuna ng a Malmal,Malakur, ba Totongpala. Ke atu ta kumanga nakoai nga Makaen ta kumangng ka valenga lotu. Na bale nga lotu ke rong na ragau ke serengreng ta lo anga ta lotu.Pater ke kuma masi kerea. Ke kela masi ta reke sosoali. Ta i tung e marasinpaka rea ba rabiso rea ke maemae kerea ba ke vuvula rea. Pater ke kumk umagingging raumana. Ke pulia skul. Skul ae ragoeme na nga skul laekia iau kalele kapunu nga skul leala ae Pater Culhane. Na Pater ke momo isura mana. Ka1932 Pater ke bai iau ta loanga ta skul kateket nga Taliligap. Na iau ka momonga skul nga kelalau ngana na kumanga e nga lotu nakoai nga Makaen. Mengen meke lele raum ana ta lotu nga Sandeme kinung. Palu ke turu nga Malakuru,Manginuna, Totong pala ke atu ta lotu nga Makaena ka Sandeme kinung.Ravollaulau orenga maga T otongpala ba ravollaulau re nga Malmal ba rengaMalakuru ke matea raumana lotu. Ke longa masi ta lotu. Pater ke sane kanapinas ta i loang kia ta magakuna me. Ke sa. Ke bapaga rea nga Malmal na ketelea mangng tane bollau. Na mangng laekia ke pulia kana masi basema sip ba kepulia kana ka sel. Ta pater i nga loa volvole nga pelau. Ba kana ragaupapatu keke ontea manang leala. Pater ke loa manang laekia le Malakuru,Pomio, Matong. Kae te toto muni na nge rave manang nge loa kia te Kaiton,Bairamana, Lau. Kaeme kinung Pater i nge lola ka manang laekia. Ka inaman ang laekia ka i a kasa na keke kuma ka kalau ngana. Ava ke sene vollauvase ma ne pala. Ke sina mana. ngarume isura mana Pater ke rave pinastuna. Pinas tuna keke pate Patrick na pinas ke kalau manang na Pater ke loavolvole ta vai nge kumangng a kanna nakoai nga Mengen. Kumangng e nga lotu ke lelepe raumana. Ke lele raumana. Ke lele ka bollau ngana ba ke pe. Na ragaupapatu ke loa ta sku l nga skul kateket te ri kalaunge Pater e nga rume. Ne ngerongo skul laekia na nge atu ta magakuna ta rikalaunge Pater nga kumangng alotu. Nga kumangng n ga lotu ke pirakaligi raumana. Ke tonga magakuna mekinung. Na ragau keke matea lotu mannangana ba ke loakurumea ba re nga Mengenke pe pala. Ka onra long akana ba ka onra kumangng kana. Ka loreaserengkalekumangme kinung ta ri baing a rea. Ka ina 1934 Pater ke sigipa muni. Ke loata paturu ka oru misan e pau nga Uvol. Na Pater te toto ke kalaue.Pater Harris ba Pater Ost ke kalaue na ke ke laue nga Malmal. Pater Ost kemomo. Ka ia a agau te bole ora kumangng kana. Pat erlaekia orenga Germany. Kavovonga kana. Ke palomatana mangng. Kavovonga pap atunga pangamologa ka mangnga muni. Na minamina nau kumanga nakoai nga mission ng eMalmal ke pira masi pala. Gialagiala ke sa. Ke sana kelpaka kumangng leala.Ku manga leala ke pulpisigi ba ke sane lele masi ma ine pala na inaravollaulau ke rave lotu kia kapunu mannangana. \name Pesi14 Nanang a kanau ore nga pesingi. Kae ina agau te ke bai ta vainga-vaingepesingi ke kumakale pesing laekia i pala. Ke kuma ura tane bollau ba ke balegieme gie papatu. Na ke kelpaka kaning ae i ke matua tapu. Ba gieme kekevollaulau tapu nau ke valu. Ke kuma ka urasaename o avollau nau kae in a kekuma tapu na keke pulia kaning toena. Ragau karolu ri atung ta kelangepesin gmatana. Kae leala ae kela

pesing kia na nge pulia matana ae sina vasema raval e nge savunia kaning me. E nga matana leala e nga ke patoe roma matanalausa. K ae urasaename keke kaninnia kia alle ke balia gie ke rave kaningpapatu ke pakan i ki ta tonga. Na ka kae te toto nau urasaename ngeke lele.Urasaename keke mala ga. Ragau keke serengreng karolu. Ke pakaikai ke lutaleurasaename ba ke lutal e goname ngeke tungtunga rea. Pesing alle rong nauragau ngeke tolea kaningme ngek e loaki te ri ta magakuna. Ba gona ngeketungtunga rea. Nge tungu rea kalanga gie ba kaning ba page ba tali ba mani.Nge tungu rea ta agau leala eke tunge kingme p a kia. \name Kuma15 Ngaroma agau te ke bai ta telenge manang na nge ke lpa ka bega te nako nga urapuna. Ke kelpa ka bega leala na nge telea nge ul e ngape. Ngarume nge rave pemo ba naeva tokitok na nge loa ta telenge. Ke san e nge kuma kia ka kana kaekena. Ke sa. Ke kuma ka kana kae papatu. Kw lola kia ba lola kia inapu ngepa nga ina manang nge rong. Nau nge lele malaga pa kia ta maga na nge kumaisura mana muni na manang ke rongo. Nge loa ta urapuna ng e telea kana siakoleva nge telea telea manang kamaname ba nge telea rarengme k a ri lua. Nge atuki na nge ulo rea. Na nge loa ta utunge oalo nga urapuna. Nge utu oalu tapunge atu kia na nge paue manang. Nge paue manang tapu o ke kuma ka kanaotenge otenge orenge ote nga pelau. Na nge otetolea manang laekia alle uleta pelau tapu. Na nge otea kalaoveka ta ina nge lolato ta i alaunga kana leang a pelau ba ri. Ke rong. \name Kuma16 Kumangng e nga ura. ngaroma agau te ke bai ta kuma nge ura ae pau nge loange kalipake maga ine pe nganange nge. ngarume na nge loa ta i lamonge ura.Nge lamoe ura tapu na nge rave pemo na nge telea bega m e. Nge telea bega meva nge kovulolo rea. Nge rongo na nge ngalue ragau palu ta ri kuma nge-ngaura ta raungapole ura nau. Nge raupale ura tapu nge rongo kia na nge rave guame ba uinsi ba ela palu na nge loa na avollau leala nge m asmasia ura leala aei. Nge masia ura e i tapu na ravale ngeke loa ta toange ka mao. Nge toea kamao tapu na kumangng alle sane rongo tale. Nge loa alle ba nge ume ka kae mekinung. Nge loa nge panga ineala i. Rongo ka ura nau na ke kavia ka nasavanau. Nge kavia kana savanau tapu ka lonape ura ae i ke rongo ba kaning aei ke momo tapu nga ura. Kaning ae i sane nga gie nge kanrea ke kavia kanan kasavanau tapu. \name Kum17 Kumangng e nga bale . Agau te ke bai ta i a lege ng e bale ae i na ke kelepakaOvale mallena na ke loa ta telenge poso me. Ke telenge posome tapu nge leleki na nge loa ta telenge kovu me. Nge telea kov ume tapu na nge rongo na ngeloa ta telenge alli me. Allime nge rong na nge p ameisia bale ae i. Ngekilia posome malle rea na nge pulia posome tapu. Nge puli a kovume ngerongo na nge balipage. Na nge role ka ravale na nge loa ta kolon ge launa ngaurapuna. Nge kole launa kaluva nga urapuna. O ngaroma nge matea pulp ulu nange loa ta kolonge pulpulu. Na ngaroma nge matea kaluva na nge loa ta kolonge kaluva. Ravale ngeke lele ka lau ba nge rongo na ngeke pakole. Ngepalkol e bale nge rongo na nge gasia kuna ine ngailu. Nge gasia bale tapu naagau laekia nge kuma ka niame ngallo nga bale maganna-lona. Nia nge kenongkia in e nga patunge sia kia ine nga pulinge orume napengana pulinge kaning meva orume k ia ba ine nga pangatarame nge ri ba nge pulia kana pulangkalaorenga pulangkala ki a ka rigo. Minamina nau kumangng a bale ae i alle rong.Alle serengreng ta bale ae i kanena ka bale ae pau ba ke momo kia tapu. \name Kuma18 Ore nga kumangng ka po. Agau te ke bai ta kumangng ka po ke loakale oalo te oremomo nga urapuna. LKe pate ka kaimo. Nge rave ka imo nge atu ki na nge kumaka kaimo na nge kuma kia oalo ore gavili. Nge tare kai mo na nge kuma ka oaloleala ae gavili. Oalo leala ke la maninge po. Na po leala orenga taru? Poorenga launga lea. Kae ina po laekia ke rong na ke konkone. Ke ra ve kana kamangasi baganna o kumuri bagana na ke konkone ka i a bangamasisi. Ora it kekuma ka vega iname kange iname keke rolo rea na keke tuga rea nga sia. Nenga rume ngeke bulosi rea na nge pulia oalo ki na ngeke bagopita ki nga po.Na nga or u nginngina keke pato rea

roma paspasi. Orait nge loa ta launga leana ngeke o lea nga kuru. Ngeke olea po nga kuru ragau ngeke taua lea. Ngeketaua lea ta po nge bali-tamali nga [p na ngeke kiu. Lea iala iala iala. Kalaue ka laue ka la ue ka laue. Orait na ngeke laue lea nga po. Na ngeke lauelea papatu raumana na manang nge ponu ka lea nge baseme lea papatu keke ravurea nga po leala e ri. \name Ige 19 Po matana te bole ke pate ka ige. Keke mannia basem e po mana. Ava kakumang nga rea ngana te toto kia ava ka ora vavana kena mana. Na nge puliabega kia ore nga ravungpitange na bega leala giana ka kakai na nge t ele-talukia nga ruvu. Na nga te toto nge paroangge leame nge ke kaka miako ta ig e nange ata rea nge lau rea. Nge kinpage ige nau lea ke momo tapu nga ige. Avasa nongo kinpage kalige raumana ta ngo gulepisigia lea valakala. Ngo kinpagegome or e ke kuma kia kala nga po. Ka giana ka ige. \name Gauv20 Nanang re nga gauve. Agau te ka kana gauveme ke mas ia gauve nge i. Ke masia gua o tarume nga lonamatana ki na nge pakania gauve ki. Na gauve ngasailili kia na managgange tuvapa ta i kalingpaka ka gie na i laung e. Kae inamasia gauveme tapu nge ravekanna ka gio. Kutapu ta urapuna. Nge lola l olalola lola gauveme ke kalpaka gie na gauveme ngeke kava kia uak uak uak u akuak uak uak. Ekia nge longo na nge role roma koee. Na nge pirapira kokoro.Nge l ola lola kelpaka gie nga ina gauveme ke patare. Na nge paroe gie. Ngeparoe gie n au gauveme papatu ke kelapaka ina tamarea ke paroe gie na nge loakarolu na ngeke taepatae nge gie laekia. Orait tamarea agau laekia nge paroeka gio te muni. Nge lae gie laekia na nge balia na nge mate. Na nge loa tagie nge sina ta nge tolea. Gie nge bollau nge loa ta ravunge ragau ngamagakuna ta ri loanga ta to longe gie. \name Kuma22 Panganana laekia ore nga giung. Giung ka i a taru? Giung ka ora rapanung eke mommo kia. Ava ngaroma giau te ke bai ta kumangng ka giung ae i nga kumangka giung ke sane basema bale . Ke sa. Kumangng ka giun g ke bollau nga bale .Pala nge rave posome ke pate ka polo bole. Ngeke ravu re a nge ulo rea nange telea alli me. Ke rave kana allime nge ulo rea. Nge ke ra ve kana oalomatana te ore nga giun taiina. Keke pate roma oalo bollau. Nge pulia na ngeloa ta ravunge oalome utungu oalo nga mosa (mota). Oalo ke uma ka bale m ekia em mosa. Na nge balipage giun. Na nge vaia kaning tane bollau. Ngevalia gie. Ravale nge savunia kaningme ore nga ragau ke kumangng ka giung nari kaning. Rav ale nge ke loa kale laulna ta ri kolonge kaluva. Nge kolkolelauna. Agau laeala a giung ae i nge pa kankani ta giung laeala. Nge pakankani reke uma ka giung ba ng e pa kankania ravale reke loa ta kolongelauna. Nga giung ka i a kumanga te ae bol lau. kae ina launa ke rong ba ngevai ta ri pulinge launa nau ta ri pangakole o ol enge ka kumangng a mataname kari lua. Nge bai ta ri olenge giung na ngeke olea. Nge bai ta pangakilonge nange pa kole. Na kae ina laeala eke pa kolkole giu ng ngeke rave kaningpapatu. Ravale nge ke rave kaning papatu nge ura o nge ke l oa ta silanga lea nga pelau o nge balia gie nga ineke legelegea giung kia. Nge ku ma ka giungtapu ke rong ava nga inte ngaroma ngeke sana nge kuma tapu kia rava le ngekeloakale launa muni. Nge kolo munia muni. Nge atu kia na ngaroma ngeke kumatapu kia na ale nge kumkuma nakoai ngallo nga giung maganna-lona. Na ng ekekuma kaning te nangina muni. Kaning. Ravale ngeke rave kaning nga ura nauk aukau singaporekaning nginangina ngeke lele ki. Kae ina ke uma nga giungm aganna ta ri pa ronge niame nga giung ta unange pora kaning tane vollaungeke ku ma kia muni ka kae laeala. Ii. Ke balia gie o nge loa ta sila nga pelau nge ra ve lea papatu nga pelau ta oru nga ragau kumangng na kaningi rea.Na ngeke une kana nia na ngeke pulia pora na kumangng alle rong nga giunglaeala. \name Lama23 Nananga laekia ore nga lamasi. Ita ka loramatana la masi ka i a vaga. Ava kesane bai ngana ma vage mannangana. Lamasi ka i a vaga te toto. Vega laekiaka i a agataive nga vegame kinung. Ko kele lamasi ke sana kamana me.Panggali mana ke mommo. Kaka kelepakia kanname keke totaliu totokale lamasiganna. Na lamasi ke

pulia agau ka i a bollau nga maga kuna nga lamasi. Tataru? Lamasi ke pulia mani(kilipu) ba ke pulia orume kinung nga agau. Nga lamasi ngo telea lamasi na ngo pulia lamasi kokoname ngo punrea nga bale ongo punrea nga poso nga bale bole. Nga lamasi kamana pagasi nga lamasi keketongt onge nga vega bole. Keke tutuva kaning kia. Nga lamasi lalauna e menanikeke pulia orenga lamangalele patalia kerea ka rigo orenga lamang kia ngapelau ta telenge lea kia. Nga lamasi launa keke kuma ka kasang ba ke kuma kagasing ke ku ma ka oru papatuka lamasi launa. Nga lamasi mirana lamasi ka i aore pe. Ke ku ma ka orume kinung kia lamasi lalauna. Nga lamasi kanna kekekumaka oru papatu kia . Kopra keke tuge keke ba kia ta kavovongame nakavovongame keke kuma ka oru papat u ka lamasi. Keke kuma kia nga sopo vanakoro nga oel ba nga taru ama kolonga m usina ngeke kuma kia nga orume kinungkek o tarume ko kolikoli rea nga stoa o ru nginngina keke lele nga lamasi.Ngo baka lamasi ta Ostrelia na oru papatu ke ke lele nakai. Sane nga lamasiita sana nga rave mani. Ke sana nga kanra oru papatu. Ita ra ita rasilolo (kononi) nga magakuna. Ngaka tatara mana. \name Pesi24 Ngallao Fraide ka leio mangng ka loa ka pesing. Man gng ka loa mangng ka mommo nga oalu kaona nga kalamalagi. Pesing ke mommo nang ina. Iau ka loa ta magaka rave Tangaliuana John. Mangng ka loa na ka rave kan ing ore ke bakalakia ngabalebale. Mangng ka atu kia ta oalu ragaume keke kannia. Keke kani tape(tapu) nau ke rong mangng ka loa mangng ka lele ka pesing ka rigo. Mangng ka bauvau bau bau bau bau bau ke atu ka kaning ae pala k aukau. Kaning ae manani keatu kia te mangng. Goeme keke kannia. Ke rong tapu na m angng ka bau bau muni.Mangng ka bau bau bau bau bau bau ke lol a ke atu ka rais ti. Ke atu kia temanga muni nga baunga. Mangng ka kani tape ma ngng ka bau bau muni. Man ka bauvau muni bau bau bau bau vauke ke atu ka ti bret. Mangng ka une muni mangnga kakani muni mangng ka bau bau ke rong ka (nga) kae bavakena. Na mangng ka rong kavaunga. Ngalla na urasaename keke lele. P ala na urasaena barana ae Komitienga Kukuvakau ke lele. Kae ine lele bale ng e Kukuvakau keke rongobavakena. Keke lele keke pesi pesi pesi pesi p esi nge Komiti nga magakunakeke loa te Bararakuna. Ke pesipesi nga Bar arakuna ke rong tapu nau kekekagaliu muni na keke loa ta urapuna. Barana ae Nunulrea tamana ke lele. Kelele na ke lele pesi alle oru nga kanna nga agau ae mate mukuna. ke pesi tapuke rong ke loalu. Ke loalu ta urapuna muni na ( ka) barana nge Manpaparea rilua Paesparea ke lele. Ke lele ke pesi ke pesi ke pesi ke rong ke loalumuni. Avollau ae ri nau ke lele avollau ae Paesparea.Ke l ele ta pesingkaletamana oru nge i. Ke pesi tapu ke bau tape ke rong avollau ke loalu ta urappuakeke kiu ta kaning ora ragasila nau eke bolopelope kia. Ke bolo pelope kia nauiau ka tu tapu. Ka tu (ku) tapu na iau ke sana laumatana nangina na u. Kakaning ae kanrea ke tavova kia (toavakia). Sonrau nau iau ke sana lauma tanaka kaning ae kanrea muni orunge tungtungu kuru ke. Iau ka laumatana mana kan e Manpagarea kanna ba ne Katapurea kanna ore nga (la) (nge) kolinge nataleki a. Ka long bole roma Papue naname ke la tunge tamana oru nge i te taitaikia Ko npaga tamana. Kaning mologi nginngina iau ka longo rea, e? Ava ngakaniang palu muni kau ke sana laumatana ki nau. \name Lege25 Ka kanau a pangamologa isura ta nanange nga maga. L egenge maga ravolallau agau laeala bollau a maga tamana. Ka leio na nge role pa ge ravale lorea. Nge role page ravale lorea roma ravale nge ngangaila na nga ka tao pu ta urame na ngaka rapuia kamang ka taru. Ava alange ka lele ki nau na nga sinro naiau ka la goang palikali nga ava legeng palikala ka maga. Alle ke t urulomatana kia kia te ravale. Ravale alle nge loakale mao nau na nge ke l elekia. Nge kej savunia na sinro na agau ae bollau alle nge legia maga nau. Ke legialegia maga nau na ke sane legialegia kau ote. Ke legia ke sasavang balol lo ava rira vollaulaukeke patoe ka pangatae. Alle nga avollau te alle ngelege ka (a) sasavang ta alle roang. Na avollau te ta nge pulia lollo olae alaeke patoe roma pangatae na alle roang. Ke sana oru papatu nga legenge maga a baina plau nga kaloka nga potong ka

kaomanna ke papatu. Ava nga legengemaga. Orait nau agau laeala bollau ae legia maga na nga leio na ngeke kura.Alle nge kura ava ng e roma sonrau ra goeme ba ravale iau ka legia maga. Avamiau mana ava ka legia ba na ka paginggingea maga ita ba ka paginggingea oneagau ba ona goe ba mirann a ta gingging ngana o ona kaling ka kumangng o agau avollau alle nge lege tap e maga na leio ine alla tapu na nge pamologa kia teavale minmina nge turu lomata na. Nge role lomatana te ri minamina. Na oraitna legenge maga kana orume ringin a tapu. Na avollau te na nge lege kasasavang. Na avollau te na nge lege ka panga tae lollo. I kolong. Naravolallau tutuna korkaorong ba i Osko tamana i k ele ke pulpulia pangataemana. Oru nge nga legenge maga iala tapu. Ke sana inte mu ni. Orait allevasa nau. Alle nge vasa ta potong nau. Alle nge vasa ta potong bas ema,“Agau ae bollau ka lonamatana roma iau ka legea maga”. Ava ravale iau kavai ta kurangapaga isura minmina. Ka legea maga. Kaka la bai ngaroma olaekia legea maga kia ba olaekia iau pulia nge lele ka kaning. Kesa. Ke sanelele ka kaning. Ore nga panga gingginge mane mirang ba one ta liking ta onekaling ka kumangng ba one maingamia. Ava kana potong isura iala roma ava roma o laekia ke sane la leleng kia. Ke sa. Kana omo ngo kuma kale olaekia kanaomo ke lele nga kamang. Ba ke lele nga om. Nge sonrau ngangaila ona bole onavolla u ona panung ona goe sonrau ta ngo ku tapu ngangaila ta ngo ku tapungabongalua ta ngo ku tapu. Sano nga ka ae kae te. Ba sono ngo bai roma,‘A, ngo bai roma le genge maga leao nge bai ba nge lele ka ote ba nga kanikau’. Ke sane minmina. K e sane minamina. Legenge maga keke pagingging manemaga ava kana omo ba kana kanin g ke lele na kamanga siana. Alle ngeke poto naalle nge ke role minamina.Ava son rau na iau ka legea maga ava miau mana takaling kalange. Kena kena kena kena ken a kena kena kena nga kana kaning.Sane nga te nge role roma, ‘A, ragau palu ng e ke uma karea kaning. Iau ngavai ba legenge maga lae ala nge pamalage kau ote ba nga kannia’. Ke saneminamina. Orume kinung keke lele nga kamang nga omo. Em. Ke lele nga omo.Alle nge potpoto ta baina tai ae sane alali o t ai ae sana kana kaning ngelong na alenge kalika kaning ae i. Banga omona. Orait. Ava iau ka matearoma agau ae bollau nau. Iau ka matea roma miau ra goeme ngaka longo masi.Nga ka kalikale olaekia. Nga kalikale olaekia na nga baina ngaka kelapitaita na ita ngaka ulomalage giara ka legeng maga laekia ka peng ana. Olaekiaikia miau ra goeme naka long. Na ka kali. Na kali gingging”. All e ngesigipaga nau alenge longe agau ae bollau nge poto minamina nga poto nau . Nange ke rapite agau lae ala a bollau potong ilae ala ae i na ne sonrau nge kutapu. Ne tolea pemo ae i naeva ae i ta alle nge ku tapu. Ngangaila minmina. Ngabongalua minamina. Agau laekia bollau alle tara maga ava alle kelakela.Alle ragau nge balpalipai te. Sonrau ngangaila ke rea. Na alle nge bai kalonangan a. Iau ka tunge sia ine mamma nge ra goeme ba ravale ba rigava iauka la maingamia ke rea. Iau ka la pangamalaga rea ka potong laekia iau o kesa. Alle n ge kena te nge baseme nge iau nau na iau ala longe agau lae alavollau na ala kau isunte roma telea o sapia tapu. Na ala longkale na ala loana ala raue. Ala ra ue nau iau mana ala laumatana ka kanau ka taru na ala goapalikala ka ura isura la e ala iau. Ala kalaulaue agau laekia bollau lelgengemaga ae i nau. Ala kalaulaua ka uinsi tuna ae iau ala kalaulaue ka ela tuneiau ba bongao tuna ae iau nau. Ine nga ura iala bole ore nga kalaunge legengemaga. Ore nge kalaunge nau. Nga baina nge gingging nakoai ba nga ginggingnga urapuna. Ala toea uinsi tuna ae iau o bongao tuna ae iau alle rong.Kolingau te alle bai minamina bole. Ava na lon avulutu alle kuma ina ae iavale ture ta agau ae bollau bole. Ae roma ae long e ore na nginngina nga maopengana o mao manna ngana o tai i toange kana ui nsi o bongao pa kia alle ngerole te na agau lae ala alle nge loa. Nge pamolo ga ta agau lae ala ae sanalonamatana ka inte. Alle nge loa nge toea kana uinsi o kana ela o. Ala ngasinro na alle nge loa. Alle nge roma “Ai”. Nge k elapaka goeme nga giunglona nau. “Miau kaka keno mina ngae tai? Ai? Taru ke bai miau? Ava mao laekia oa kannia ngalla tolaina ko la maingamia kia? Na lenge sonrau na alongo kannia. Name ba limpiau nge rave te one. Na alo ngo maimia ka tolaina naale nge loa nge lelepite nae ala o kannia ngalla? Ngo kaninnia ba n go ele tatolaina e ngarume

ngo kannia ngarume . Ava ko sonokani ngalla ava mao laeala o kannia ngalla tolaina ko la maingamia kia? Ava nga agau a bollau vaseme iau ikia ava onemia ri ke rong na alle nga role ka miau minamina. Ala ngap otu miau ka sinro na alle nga role ka miau minamina, roma, ‘Onomia kakakenokeno n a kaka keno kolkole ulo’. Ava mao laekia aka kannia ngalla tau kela vainge mallen a? O kaka matea roma na ngaka kannia pallu sonrau na tolainange loa na nge momo. Ke sane inte minamina. Ka ku tapu nau. Ala nga kalongo te iau ta na ka ku tapu”. Ava na goe reke talukovue longaname ba ngemaimia alle longo. Alle longo nga a gau a bollau ina pamologa. Ava ale sanetotorong. I ke longe Kaonamumurea i kel a ele. Goeme kinung keke kale ava ikaskena. Ala bai lopato kalaoveka mana. Kaonam umurea ke vaia. Na mangng katoe ka (nge) tamana. Na Kaonamumurea ke rave bain ga nge tamana. Orait agauae bollau nge pamologa nau. Nga poto nge poto nge poto nge poto ava avavangnge pulia rikinung alle ke totorong. Orait agau lae ala a bollau ae legiamaga. Alle nge loa. Nge loa nge kele ura nga ragau. Alle nge k ele ura ngaragau nau alle nge paturu nga tai avollau nau nge tato. Nge kele na ng e bairoma, “Ke sa aekia ina kanna ke bai minakoai”. Na alle nge tao te nae alam uni na nge kela munia. Ke sa aekia ke bai mana ma aekia. Orait ale nge taote aea la na alle nge kele nge kele nge kela pali kinung kerea tapu nau allenge malaga nau ale nge poto muni. Orait ala nga baingana ma (vasema) agaulae ala a bollau n ge kela pali kinung ka ragau tapu na ala nge na nga kaonapage giung. Nge kaonapa ge giung nau nge telea giung. Nge telea giung na allenge ratape legenge maga nau. Nge ratape. Nge ratape ka pora alle nge una(pulia) nga giung alle nge kapia k a luge mana alle nge pamaisia maisi. Naalle nge rong kia na ngingnga pora ba mais i na alle nge givim taim na ngina.Tok ples mina ngae tai nga maga? Kavovongame keke role roma “givimtaim.”. Pora alle nge kapia ka luge maona. Orait alle nge p aroe nia na allenge pa maisia nia saina me. Na kumangng e nga giungu lona iala. A lle kaonapagegiungu tapu na nge telea nae ala pa maisia oru nginangina. Na alle kalaupagelegenge maga laekia agau laekia a bollau. Orait alle ngarume nau na al alona bavai nau alle bai roma, “Iau ka kaogu ke vaia goeme ba ravale ava kal amaingamia ke rea?” Giana lenge tao ta re nga magame naalle nge ke bai romaav ollau leao ke telea giung a goe ra kanna. Na alle nge ke telea. Alle ngelongo n au na alle nge roma, “A? Ava ita re nga magame ka bai lopatao ngamaga ngae ita. Ke sana kana giau te avollau nga baina nge pamologa ba nge patuntun page maga ba pangamologa ba potong. Ava taru kaka rolrolea? Ava omova taru iala? Pengana ba taru iala? Iala ka longe. Alle ke legea maga tapuava alle legia giung. Ava al a nga isura mana na ala nga ka longe intetoto”. Ava nga avollau e nga maga te t oto alle nge longe na nge pamologa ngamaga ae i kanna minamina. Alle lola. Al le lola ve ele ragau ura nge ri.? Alelola ve lola ve lola ve lola alle kelakela mina ngae tai nau roma o oru ke petapu. Alle sonrau na alle kiu ta agau ae bolla u. Kiu ta ragau ravolallaumana. Sana nga giau te a goe giau te aval e. Ke sa. Kana mana ka avollaumana. Ala lona ta pengana leleng nau. Nga po tong ae i ba nga legeng maga aei. Orait alle nge kamoe ravolallau kinung. Alle n ge loa na nge katu kinung(punrea) kinung nga giung long na nge bai rom a, “Iau ke sana kiu te miaurevolallau mana. Ka kiu te miau minamina ta rol enge pangamologa isura kanau.Ta miau kaning mainge ke pe o ke soali?” Na t e a alle nge role roma, “Oneonto pamologa kia na ita ka longe”. Alle nge pa mologa kia. Alle nge roma,“Iau ka pune kaogu pung ngana ka miau. Ava iau ka bai roma, ‘Ita ngaka lisimana ka kanra lisingi inte’.” Apanung mana giun g mana ke longe olae ala.Avale ke sane nge longo volvole ka ote. Nge ko. Pangamologa ine ala na ngeko. Nge ko. Avale ngaroma nge longe alle nge lo a ba nge ule nga Poro ba ngaTalie ae tai ialaiala. Alle nge utupalala kia ro ma ote agau lae ala a vollaupamologa kia kokoro mana. Ke sa. Ke le turu l omatana te ri. Ke le pamologapage lorea ta loreamatana ngana. Ava ke san e nge tao volvole ta ravale. Avataru ravale ka baingarea te toto. Alle nge long pa kia na nge bai romaravolallau keke pamologa roma, “Ita kaka loa va inge kanra inte.”. Na giungnge pamologa mana. Giung nge katukala ka avoll au mana nge avollau mana ngeloa ba nge tara kia ba nge palivali page lorea k a olae ala ba lorea bainga

laeala. Em nau. Alle nge kanamea na nge roma, “Ke s a. Ke pe”. Ava ae ngeroma kena te o lua palu o ngeke vaingana roma nge ke par ume isura na alle ngeke role roma, “Ai, Pangamologa ona bollau ke pe ava bega ma tana lae kolong aemiau ka pulia iau ke sana pulkurume miau kia. Iau ka puli m ana nga pannangaliua. Na ri keke balikalakao ta baga lua kokorong tolova ba pau gala. Romaiau ka momo nga tolova re paugala ka rea panna. Roma ka maena isura . Avapangamologa ita ke pe tapu. Ava iau ke maena isura. Roma ka pata kurume m iaunga rume na kenga ka momo kala iau. Na agau laeala a bollau roma ke sa. Alaro lea mana ba ginu nga laekia ore nga giung mana. Ava kena kena nga loa nange kav asi mane nga avale ae i. Ale baseme iau nau na ala loa na ala turepangamologa ag au a bollau pangamologa ae i ta avale ae iau. Orait ala ta loana ta turusi mane ta avale ae iau ta pangamologa te ikia. Ote ikia ava miauravale na ka kelkela masi. Na isura mana na ita nga ka magiau. Ngapangamologa te ura mangnga to kia mane nga giung ba topite nga giung. Na miaualanga tatao ba ngaka ela. Orait ale nge momo nau. Pangamologa ale ngeturulomatana na pangamologa ale nge mom. Nge mom mom mom mom mommom mom nauagau a bollau muni ae legea maga ale nge tao. Ale tao na ale kele mao. Kelemao ba kele ragau kinung. Ale malaga na al e kura muni na ale roma “Eravollalau ba ravale na ngaroma iau a kurapaga s onrau ve nga ngaila sonraunga ngangaila. Ava nge sonrau miau tutuna ravale ka rer i ka kanamiau gua inapalu nga ka atu ki nga gua palipunu ki nau. Kena kena nge lo a ka ina kannanga ura ae i. Kena kena nge loa ka ina kanna nga ura ae i. Ava na nga masirea tapu na em alanga pasisi miau ki na nga ka tao ki nga ura ngae miau. Inenga mao matua ngana iala. Ale nge loa kana na malmala kana gua e. Ale n geloa kia ba nge ke loa ka kana veaga nge ke rarave pa matotoea mao ki lugetak ala pengana manapaga. Em. Ale nge pa matotoea mao ka veaga nginanginanau. Orait a le nge momo ba agau a bollau alela. Ale lola lola lola lola averomeke lele olaea la rira vollalau ke patoe roma lauango ale nge roma maolalauna nge ngango kal a nau nge roma lau ango ke rave. Na ale nge masia gua evollau. nga mao matuang ba tarang nau. Orait ala nga loreamatana muni romaveagame keke totorong ava nga loapaga muni ka kanamiau gua palu muni. Na baina mao nge tara nau. Nge roma nge kele nga lauango nge roma nge rave emnau pangamologa laeala agau laeala a bollau ae kiu ka valengana memena ki ginukia nga giung ale nge papote rea nau. Agau a bo llau muni ke sana giau te amanambiri kalaoveka. Ke sa. Agau a bollau muni. Ke kelkela ba ke pamologava ke rolrole a taru? Na ravollalau palu na ravollalau pa lu nau ale ngabaingana ma ne bai papa ta oru palu nge urasaena o masere o. Na ra vollalaupalu na ngeke magale ka vaunga. Olaekia ravollalau a iso. ale nge magale kiangeke bau . Ale nge bau nau ramagame ngeke long na ngeke bai roma “oa,iname ala”. Ala ka longe inte toto. Em nau ale nge longe paro nau na miau takalonge ote io. Na ale nge bau ae iso nge bau toto. Ala nge lola lola lolalola nge ke tu va te baunga laeala nge tuva te baunga laeala iso a ravollalauna ale nge kapage ravale na ngeke vasi. Ngeke vasi ka mao na ngeke paerapatantalia na ngeke vaisi lele ka mena ba vasagina. Na ngeke vaisilele kia ngabaunga. Na keansa nga ote mu ni. Ale sonrau pangamologa ba taru pengana taruke sane nenga giau te nge osirure nga agau a bollau a maga tamana.Ale pamasia kana pangamologa na ale mom na a le mom na ale mom. Kana goe alelonglonge kana avale ale longlonge tai avollau a panung ale longlonge. Ngelola nge lola nge lola nge lola nga kana potonge bulo. B aseme ngae iau kaonamia rikorong (rikong). Onomia gulavang rikong. Orait ia u nga lopareonomia nga kaulikale omo ae onomia. Na kausikale (kaulikale) m anna ngana. Kakane unu mao mana. Ka kane unu mao. Ke sana ka kumkuma. Ka omomi au sa. Avako kane unu mane mao ava ke sana omong. Na ke sa. Kala kela one. Kal a kelaone ko kali tapu nau kala bai ta lagange lika one ta one kumanga raumana . Naka kausikale one. Sa nongo longe ine ala a kanau nau bai roma “A, ka loa tapu ta ura”. Avollau kau laekia ka kausikala kala iau. Iau ale sana ngaloa n au. Laka avollau kau laekia ka kalikali. Ka kumkuma. Ava nge role kauroma iau a kani unu mana. Ava agau ae rarave potong nga iu na nge sigipaga nange roma aga u laeala a avollau nau ke role kia ve pato omusa kia ve roma i aekaniunu kani ng o na ale nge rave nga iu. Na ale sane nge kela palegelege takumang. Iau nga r ole kone ka laupara one na

role kone ava kala kela onetapu. Kala kela one ko k ali na ke pe tapu. Na ko longo ta pangamologa ae iauna iname kinung ko loa k urume rea ma ine iau pamologa ki ba potone ki na koloa kurume rea tapu. Ko loa ku rumerea tapu ava iau ka bai ta kelange ragi oneraumana. Ta kelange one ragi mun i. Ta laga nge lika one ta one kumangng takolinge ora aena kala. Toange ora ae na kala puri or tau or taugolo or oru mekinung. Ka lageika one minamina. A va sa nongo longo iau nga pamologaminamina roma “a avollau kau laekia ke kaus ikala iau ta iau sa na nga lola taura nau. Ke sa. Potong ikolong. Em nau poton g laekia nga giung lona iala.Na agau a bollau nge kussi ka sinro na nge kel a one nakong ona ale nge paturuka potong ina nginanginanau. Na ale nge potpo to na sa nonogo bai roma o ngovililia potong ae i o ke sa ke le potong ta one ava kele kela one tapu kasiningkala tapu. Em. Potong laeala orenga giung l ona iala. Orait ale ngeavollau te nau ale nge baingana roma nge poto ta pu nakoai nga giung lona. Naalenge bai roma “o iau ka poto minakoai nga goe e nga giung lona. Ava iau alanga pamologa minakoai ta ravale nau. Tai ravale ngeke kela masi te one ngagiung lona. Nge tung masi one ka kaning nge tung masi ora bonga pitasa sanaote roma ngo talue nga goe e nga giung lona. Ke sa. I nge rome kalai kuna takumang na one bole ngo pasini mara page mirana ta i kalingi ka ura na ora onengo ule ta goe. Ngo potonge ngallo iala nga giun g lona. Orait agau a vollaunge potoe inte o sano ngo bai roma (a) ka omo gu sa. Ragau palu ke loa iaualanga momo”. Pangamologa ine ala ke sane pe. Av a agau a bollau nga romepotpoto na ngo isitote. Ngo isitote ba ngo bain gana roma ono pe ngae i na baina one ngo ku tapu nau na em. Na ale sane nga mo loga kone ka ine ala romai potpoto ave one ka. Ke sa. Ale rolrole mana na ale potpoto kanna patotomana ba goe a kanna ba ri nge one io tapu. E longo maui na io e loa tapu tasiapa. Em ta panga mologa ina kanau ore nga potong nga giung lon a iala. \name Nia 26 Nia saina ale ke pate ravollau ale ke pate minmina roma nia saina. Na ngania saina ore ke agapite maga kia. Ke agapite maga kia na ale ke kiliamallena. Ale ke kilia mallena nakorai nia saina. Ale ke kilia na ale ke baita pasonge na ale ke pasoe na ale ke patoe Nutu. Gia e bollau nga Nut u. Alenge pasoe te i ta nia siana. Orait ale nge une nia na ale rong na alekali pite nia na ale i a roleng mane mana roma keke kalipita nia. Na ale ngekalipit a mane mana na ale nge pate kana lomatana ka masing. Ne nge kalipite.Nga nia la eala eke paroe. Orait nia laeala eke paro rea nakong nga kalapaleao na ne nak oai nia lua ikia ba nia lua i kolong. Orait na iau ale ke patoeka lelemare. Aba n aekia na ale ke pate roma papaunga ka nia lua. Na ringinatapu. \name Pami27 Kuku liunapiau giana nga Iuli. Kuku naname giana ng a Tolorea. Kukutamana giana nga Mamallu. Kuku liunapiau naname ba tamana keke m omo kinungnga magakuna ae ri. Kuku jke kalaue tamana ta kumangng ka bale ava liun apiau kekalaue naname ta tuvang kaning. Nga kae palu na kuku nge kalaue liun a tanaunge lamasi nga kaning ava liunapiau nga tao ka me. Na pesing matana aeKuk u ke lele ta i loanga ta sikul. Na ke ka e tamana naname ba liungpiau ngamag a. Na ka loreavai te i raumana nga ina i ka rea nga maga ka kumangng me. \name Kuku28 Kuku ke lola ta ura. Kuku ke lola ta ura ka kana ka naeva. Kuku ke lola taura ka kana ka naeva. Ke kelpaka gie te ora pinolo. Ke pir a galiu ta maga.Ke turu paka tamana. “Iau ka kelpaka gie ora pinolo nga ura”. Na tamana kerave gio lua. Kuku ka kana te ba tamana ka kana te. Keke pira volvole munita ura. Na keke lele muni nga ura. Kuku ke role pake tamana, “Ngo kelegie ial e kaninni iala”. Tamana ke loa kokoro na ke paroe gie laekia. Na ke roleka tun a roma, “Kuku atu ka gio laekolong muni”. Kuku ke tunge gio laekiamuni ta ta mana na tamana ke paro munia na ke mate. Kuku ba tamana keke pauelaekia tapu. Na Kuku ke telea sige te. Na keke kala e nga gie kaename vakamana me. Na ke tolo ea ta maga. Keke lele kia nga maga. Na ragau kinungnga maga keke atu ta kelange n ga ine ke tutuve. \name Kuku29

Kuku ke onte ka manang. Manang ke sane bollau. Mana ng ke sina raumana. Kuku ke onte ka manang laekia kalaoveka nga pelau. Ke onte ka manangkokoro ta ina pelau balikolkolo kia bole. Na naname ke kelpakia na ke r olekia roma, “Kuku ngo ela one ka miniua me”. Naname ke kele nga ina i ke onte kokoro ta ina pelau balikolkolo kia nga kuru. Na Kuku ke sane longo tan aname. ke longo sa ta naname na ke uma ta oteng ka manang laekia kalaoveka.Ba ke onte kokoro ta ina pelau balikolkolo kia. Kuku ke rome ote isura munilaga pe na ke magio. Ke kelpaka miniua tane bollau ine lele kokoro ngae i.Miniua la ekia ke atu na ke balikolo ngailu nga Kuku ba manang. Na manang kaminiua ke ba li golue. Ba Kuku miniua ke tatagi pallala kia nga kuru. Na Kukuke tantani kali gi. Na naname ke longe na ka lonamatana. Ke lele malaga ngabale na ke kela ta pe lau na ke kelpakia. Ke role ka Kuku tamana ba liunapiauna re kinung keke pira v olvole te i. Ke ke lele nga i. Na naname ke nanakaleroma, “Kuku, iau ka role ko ne roma ngo ela one ka miniua me, na ko sano longote iau. Ava mo kanimai kang.” N a tamana ke toloea na ri kinung keke kagaliuta maga na ke pe muni. \name Kuku30 Kuku ke taekale lamasi te. Na lamasi laekia ke momo kokoro nga uouokiabale babana ae i. Kuku ke lele tapu nga lamasi kuna na k e pata kerea lamasikanna te maling. Lamasi kanna laekia ke pupu na ke tamalisia bale kuna aeuouokia na ke pu lakallo ta bale lona. Na ke pu pai nga sia. Uouokia kemagio nga lamasi kanna laekia nga sia puna. Na ke lele malaga. ke kela pat eta lamasi kuna na ke kelepaka Kuku. Na ke mologa kia. Ke roma, “Kuku kom aimia ka lamasi kanna laekia na ke tamalisia bale kuna ae iau?” Na Kuku kerole k a uouokia roma, “Ke sa, uouo. Iau ka bai ta patanga kerenge minako, nake sa. Ke p upu mina kong ta bale ae one na ke tamalisia bale kuna ae one.”Na uouokia ke rol e kia roma, “Ngo so na ngo kuma ka masi laekolong nga balekuna ae iau bolebole . Ngo romo ngo longo sa na nga sapi one.” Na Kuku ke sobolebole nga lamasi. Na ke pira bolebole ta urapuna. na ke kole kalubame bake ute oalo palu. ke lele ki nga maga. na ke taepatae bolebole ta balekuna. Na ke kuma ka masi laekia a l amasi kanna tamalisia munia na ke pe. \name Manu31 Iau ka loa tame ka kae te. Na ka lele. Ka kela tame kuna na ka kelemanu tunte ke lolo kalaoka, na ka kela nanne. Ka kela muni na itu na ke pulutame lona. Name ka potue na ke tatu kia te ilaekia iau momo kia. na ia u kakela nanne tale. Ka kela muni na lea tante ke atu na ke kania ituna. \name Kuku32 Kuku ke loa ta inte ka kae te. Na mue te ke atu na ke ralapate ta Kuku niaae i. Na ke keno. Na Kuku ke lele na matana kanna ke ruru lu na ke rome lolata nia ae i. Na ke kelpaka mue ine kenorau. Ke pira ta tamana na ke turupakia roma, “Papa, mue te iala nia ae iau.” Na rilua tamana keke loa. natamana ke rapite pemo na ke toloea. Na Kuku ke role ka tamana roma, “Keleiala.” Tamana ke loa kokoro na ke tele pune mue na ke mate. \name Kuku33 Kuku ke onte manang ta mali. Ke onte kia minmina na ke marale. Na kuliame keke kele Kuku na keke loa kokoro te i. Kuku ke kela rea na ke matau na kerereli. na naname ke longe na ke kela ta mali na ke kelpakia. na ke role katamana, “Loa ngo kele Kuku iale marale ta ale tantani.” Na tamana ke loa nake otea manang te toto. Na ke loa kale Kuku. Ke lele nga Kuku na ke p ateaKuku ta manang ae i. Na rilua keke utulale manang ae Kuku kanna maling. \name Mue 34 Iau ka taekale lamasi. Ka lele nga lamasi kuna na k a pata kerkerea lamasikana me. Ka pata kere rea tapu na ka sana laumatana ka m ue nga lamasi kuna.Mue laekia ke keno pai nga pagasi ngailu nga lamasi. Na ka rom a soso na kakele mue nga pagasi. Na iau ka matau na ka sana lekolo songa nga lamasi. Nake pupu na ka taga kau nga magalo na ka mate soali. \name Kuku35

Kuku ke paue gio ngae i na ke tato ki nga kuru. Ke rome ella ta lea. Kelola na ke kelapaka goali te nga pelau. Ke goegoe kokoro ta kuru na ketoakuru. Na pala i ke sane kela maling ta ina i la toangkuru kia. Ke s a. Ketaokuru mana. N a goga laekia ke momo lulu nga lulu ae i. Ke lele malagama na na ke kalle Kuku nga manna. Kuku ke magio kia na ke sigito lu ta pelaulo na. Na goali laekia ke longe na ke ka. Kukku ka iu kia na ke sane loa munika gio me muni. Ke kagaliu ta maga. \name Kuku36 Kuku ke loa ta maga te toto ta kelange pesing. Ke k ele urasaename ba kekele rai ba pesing papatu bole. Ke momo ta ka laio kalle na ke sane ke tungkana kaning nga pesing. Keke taitai bai ba keke tavova ka kanin g apaptu na kesana loreamatana kia ta tunga kana kaning. Na ke bai na ke lalo ta ri tamaga. Ke lele na ke lu gome ta ri ta bale na ke keno pai nga nia ae i. Nananame rilua tamana ke longe ina i bai bolbolo nga nia na keke roma, “O ne etai iala? Na Kuku ke roma, “Iau e Kuku.” Na tamana ba naname keke valage muni roma, “One ko maimia na ko lu gome na ko sano atu ta mangng ta turungkamang ka pesing?” Na Kuku ke roma, “Keke sane ke tung kau kaning na iau karoma onemia ngaka balaga iau ta kaning na ka lu gome na ke sana turu temiau?” Na keke roma, “ Ava keke maimia na keke sane ke tung kang kaning?”Na Kuku ke roma, “Iau ka sana laumatana.” Na keke balaga muni “Ava tai ketavova ka kaning?” Na Kuku ke pate, “Saisai.” Na Kuku tamana ke roma,“Momo. Nga loa ba nga balage.” Na baina Kuku k e role ka tamana riluananame roma, “Miau gai kaka ba iau ta kelange pesing ta ka tung kau kaning taka mate kau.” Na naname ke taia bai ba ke taia lea na ke pu li paia nga baina ke tung rea ta Kuku. Na Kuku ale kanini. Kuku ka kani tapu na a le tuturekarea ka urasaename ba rai ba ina ragau ke pakaikai ba mairea papa ngan a kaleurasaename ba rai me. \name Kuku37 Kuku ba tamana keke loa ka gauve me. Keke tatao tat ao tatao ta keke lelenga urapuna tamara kia \name Kuku37 Kuku ba tamana keke loa ka gauve me. Keke tatao tat ao tatao ta keke lelenga urapuna tamara kia. Na Guaveme keke sane ke kalipa ka gie te. Na Kukuke role ka tamana roma, “Papa, Iau ka omogusa.” Na tamana ke r oma, “Iau,bole. Ta ita ngaka kagaliu.” Na rilua keke kagaliuliu ta maga. Keke ta taotatao tatao na keke lele nga pamau luana. Keke longo na keke longe gauve mek eke kavkava. Na rilua keke pira bolvole ta ina gauveme ke kavkava kia.Keke lel e kokoro na Kuku tamana ke role kia roma, “Kuku, nog taepatae ngabega te. Ava iau kasikegu nga loa nga paroe.” Na ka kanrea gio kena mana.Kuku tamana ke r ala gomegome ba ke lola. Ke rome kela si nga bega lalauna mena ke kele. Ke sana gie ava boko tana. Gauveme keke pamaisia nga bega tepuna. Kuku tamana ke loa k okoro isura muni na ke paro ka gio laekia. Giolaekia ke loa na ke sane rave bok o, ava ke rave gauve ae ri te. Na gauvelaekia ke reli kaligi ba ke riri ka gio laekia. Gauve pa toto keke kelenaekia ina gio rave, aba i riri na keke ka vava kena ta maga. Ba boko talaekiake ka bole. Kuku ke reli ta tamana. Ke bala ge roma, “Ko paroe tapu gai?”Na tamana ke roma, “Ke sa, aba ka paro pune ga uve ae ita te.” Na Kuku ke sovolvole nga bega na ke loa. Na keke kelkele gauve ae ri ine mate. Na keke kae gauve nga urapuna ava keke lalo ta maga. Ka ragurea so ngana. \name Kuku38 Kuku tamana ke loa ta lamong nga ura a pau. Ke tata o tatao tatao na ke lelenga ura laeala pau. Ke lele na ke paturu ta lamong. Ke lamolamo e lamo tapu,na ke kanimaia matana kanna ke rurulu na ke loa ta oto pu na te na ke une laupalu na ke kenrau. Ngailu nga oto laekia kamana papatu keke ma lau na mue kelulu nga oto kamana nge ke malau na ke keno. Na Kuku rilua nanam e keke loakurumea Kuku tamana na keke lele na keke momo nga ura laekia e pala. Ku ku keume manani ina me. Naname ke toea kaukau me. Keke rong na ke toea tau kuname muni. Na ka ina Kuku naname toetoea tau kuna me. Na Kuku ke kume mananii name tapu ta ke loa e kalipae kauli laekia ta ke raraloe. Ke raloe tapu nake teli a kamana na ke pakale. Keke long na keke longe tamana ine rereli. Nakeke pira m inmina ta ina tamana rereli kia nga ura a oau. Keke pirapira naKuku ke paue pem o kalanga kauli na ke pira ki

kinung. Keke lele nga tamana nakeke kele ina mue ke lulupite. Keke kela na keke matau. kuku ke kele inatamana ke mate lala na ke te li kole kauli mirana na ke piraue kauli kamana nake matana. Mue ke ka e Kuku t amana na ke ka lu ta taua lalauna na ke panaueKuku kia. Kuku ke tao gome na k e paroe mue ngallo nga taua lalaun me. Keparoe ka kauli kamana laekia e piraue. Naname ke loa te tamana na ke laupitena ke tantania. Kuku ke paroe tapu na ke tetote ka pemo na mue ke matoto karilua. Na ke kela ta naname na kekele nana me ine tantania tamana. Na ke loata naname na ke kali ka tamana mautuna na matuen a ke uma tale. Na ke role kananame roma, “One ngo ella ta papa. Iau nga loa k ale me.” Ke kiaueme elele kia na ke mumu lole tamana. Na kekekela na tamana ke ke la. Na kalonamatana ka mue ine lulu ngae i. Na ke roma, “Mue ke ka laetai” Na Kukuke panau tamana ke mue in i tetote ka pemo nga taua lalauname ta ke mate. NaK uku naname ke role ka Kuku roma, “Ngo kalaue tamang ta taonga kia. Na kekelola . Keke lele nga ura e pala na Kuku naname ke paue tau palu kalanga kaukaupalu. Na keke lalo ta maga. Keke lele nga pamau luana na Kuku tamana kekalung tau nga Kuk u naname n Kuku naname ke tunge tau te kuku tamana. Na keketatao muni ta keke lele nga maga. na Kuku ke loa ka tamana na ke pakenoe ngania ae i. Na Kuku ri lua naname keke tuturu nga maga ka ina mue lulupite Kukutamana. \name Balinglagame Ko lo laetai? One me tai ka atu? Ko pa ngaetai? Ko la atung ngapia? Ko pe o ko soali? Ita ka la atung nga pia? Ke la kangagaliu ng a pia? Giana nge tai? Tai goe e ikia? Saimon, mangng ka kela one nga ina one momo nga pelau kaona? Tai ke ba te one ta one atung? Mono te ke la atung muni o ke sa? Ko kali pakae Saimon re tai nga ura? Ura ae miau ke momo aetai? Ko longe pa ngamologa laekia bole o ke sa? Tai ka giana nge Paulisisrea? One me tai ka atu nga manu? Ko pare kang lea pia? Gie ae one ke malaga tapu gai? \name Que Baingamiaungana nga kumagng ka ura mina ngaetai? Ba ingamiaungana nga maga ore pala mina ngaetai? Kae ngae miau a nga serenga, kek e lele ka kae nga taru? Kae ngae miau a nga tungamana oru ta agau tetoto, keke lele ka kae nga taru? Ngaroma agau te sana nga kana oru nge taotapita te i, na ng e baia taru? Kumangng a taru ka rapanung ke kumkuma ki? Kumangng a taru ka raval e ke kumkuma ki? Nga kae pa pia, na goeme nge paturu ta kumangng? Maliava matan a a taru, ke momo sonrau? Maliava matana a taru, ke mom pala? Mule e nga taru , ke parototokala nga rapanung ba ravale? Panna nga taru, ka maliavame ke kelkela tao? Agau nge umma kala nga maliavame mina ngaetai? Ngo kuma ka taru n ga ura, nga baina kaning nge lele mas? Koatali matana a taru, ke lele nga maga n gae miau? Lopatokona a taru nga sisiukamiau memena nga maga ba tava lelengarea? Lopatokona a taru nga sisiukamiau memena nga ragau lelengarea? Lopatokona a taru nga sisiukamiau memena roma tai ke kuma ka orume? Agau ka tanna ke bavaia, ta baina i kumangng? Taru ke baia agau ke mate? Agau nge mate tapu, na t aru nge lele nge i? Ke maimia nga baina agau nge rave soaling? Agau ke rave soali ng ta taru? Toto, ka mirana mina ngaetai? Taru ke lele nga agau mukuna? Kelanga lomatana a taru nga avale e baikamasoali? Keke patoe "Agau e beten" laetai? Tai ko pate kae uouo? Ke kava one, kae tai? Baingang ka aekia mina laetai? Bainga na kone mina laetai? Ko maimia, na kave ka tugu? Ka avolaukone mina laetai? Ko maimia na sono kave uouokon kae tamang? Tai ke parototokala one ta pato nge giana? Tai ka i a rakon memena? Ke maimia, na ka rakone memena nge ri? Tai ko kave ka tataokone ava, ke sana akone nge i? Agau te ke pe ta taonge akia te? Taru ka miau ke rakon memena ka umma kia? Tai ke pamolloga one kala nga rakone m emena ba ragau patoto? Ka gia te nga rakon memena ka ri lua kinung? Ka lala matan a pia nge miau? Apanung ba avale, keke paliravu rea ta taru? Ko toa ka maga mi na laetei? Nga sisiukamiau memena keke palibann rea ta taru? Keke bali mina la etei? Agau e maimia ke kelapatali te miau nga maga? Agau nge longosa, na n gaka maimia kia? Agau te ngarome nge burumutuia kalingnana, na tai nge kanna ne Mina laetai, na miau kaka pulia avolau nga maga? Kumangng nga nga taru, kaka pulia avolau nga maga? Turunglomataname keke lola te miau mina laetai? Pan gamologa ora taru ka

sisiukone, ke poto one kia ta on a agau e pe? Panga mologa ngae tamang bae name, ka sinrea kena kala nga ne nga masing? Ngaroma goe nge longosa te tamana bae naname, na nge maimia kia? Kalingnana palu ne miau ngae Manginuna, keke leltapu gai? Bainga matana a taru nga kalingnanange agau? T aru ke bailage agau siana? Ko kelalomatana ka goe e pe mina laetei? \name Pangalu Iau ka bai ta pangananange goe ra pangalu. Pangalu ke bai minmina. Pala na ngeke rave gieme na ngeke pavale ravale ki. Na rava le alenge ke pangpange gieme. Ka ina ravale ngeke pangpange gieme ba ngeke bollau na ravollalau nga maga keke ella ba ka loreamatantana na ngeke palikiukerea ta giung. Na ngeke tara ba ngeke pamologa ta goeme reke meisikale pangalu. Al anga pangamologa nge pe nge ri tapu na ngeke loa ka pangamologa ta ravale na al enge ke bapage ragau ta ri saping ura. Alenge ke sapia urame tapu ba orume ki nung alenge ke pe tap na *****. Ngeke pulia kae e nga pangalu na ngeke loa ka pangamologa ta magame roma, ka la pangalu ka kae laekia. Na pangalu laea la alanga kana urasaena barana e soali alenge ke sisipage urasaena barana e soali. Na ragau alenge ke atu ta pangalu rapanung. Pangalu ka ora rapanung m ana na rapanung alenge ke atu. Aleke magoea goe ra pangalu tapu na ngeke loa kerea ta giung koana. Ava pala ta ri pangalurea na urasaena barana laekia nge lelekalarea. Ngeke lelekalarea tapu na ngarume ngeke loa kerea ta ri p angalu. Aleng ke palu tapu na pangalu nge rong na goeme sane ngeke lelemallaga muni. Ngeke momlu nga giung lona, goe nginngina ra pangalu. Aleng ke mom. Nge lola, nge lola, nge lola, nga karea kaning nareamemena ngeke bava ki ta giung . Ba goe ra taulai ngeke tutuva pakerea. Ba ta ri kaling ka kaning ka kamar eame ke parototkala. Ke sane ngeke kali ka me nge ri ba sane ngeke kali ka kanin g ae ri. Alenge ke tutuve kaning ae ri maome na ngeke tutuva ka gomona. Ba a leng ke kampitasilagilagi. Ngaroma nga ri ragoe ra pangalu na ngeke kampitasil agilagi. Ngaroma nga goe ra taulai ke ella te ri na aleng ke kaminta ba aleng k e kalala mana ta kaorea ba aleng ke kanini. Alenge mom, nge mom, nge loa ba in a pia ngeke kavitotokala rea nga giung. Na ka ine ngeke mom nga giung na ka ri r a bollau tapu. Keke lumelumangng a pau. Ngo kela rea na ka sana ka bain garea ma ine pala. Ka baingarea a pau. Ava ngeke kolu nga nareame memena ba nga liureapiau memena. Ke sane ngeke kelkela rea. Ngaroma ngeke bai ta taong amallaga na ka taongamuna ae ri toto. Ke parototokala ta ravale taonga ta inaea la ri ke tatao te. Ri mana rapangalu keke pato rea bole ka rakamalo. Na ngaro ma ngeke tao nga inte na ngeke role ka ravale roma, kaka ta rakamalo kele ke tatao. Na ngeke ka. Nge loa, nge lele nga kae e nga urasaename malagang. U rasaena reke pe ta ri pesingkala rea, lelengkala rea. Ka inaeala na alen ge ke magoe rea ba aleng ke mumutote kamareame. Na kae laeala nga pesing lelen g na aleng ke sisilia nerea ka malo a tama, ba ngeke kaliapage, ba tali, ba ell a aleng ke kavitulu. Aleng ke lelemallaga nga giung. Na ngeke tao ta kapekape na ngeke meisi. Na inaeala na ragau ra goe rae ri, ba liureapiau memena, ngeke kallo, ba ngeke magio ta kelange kelang tetoto nge lele nge ri. Na panganan a e nga pangalu base ma goe rapangalu reke pato rea ka rakamalo. Iala. \name Kalangpala Kalangpala ke bai minmina. Goe ale bollau tap ngaru me nga pangalu na alenge kalapala nga urasaena e pe. Ava ke kalapalpala nga urasaena e pe ka kaile, siling ngeke tare urasaena kia. Na nga loramatana n geke kuma kia ma pesing base ma inaeala pala nga panganana e nga pangalu kala i a pesing. Ngeke kuma ka urasaena barana e pe. Na goeme ra kalangpala aleng ke kalapaga. Aleng ke kuma ka urasaena bulvuna ba ngeke tare urasaena ka silin g, ba kaile, ba sorere. Nge rong, na ngeke pae urasaena. Pae urasaena tapu. N a nga kae e nga malagang na goe a kalangpala ke sane nge mallaga muni ta maga. Nge momo nga urapuna. Nge mom ba nge kumkuma nga urapuna. Ba ka parongtotoka la panu bole nga kaning panu, ke sane ngeke kanrea. Sana nga kaning rauman goeme . Ngeke kuri bole, ba ngeke momo nga urapuna. Na kae e nga leleng na ngeke mag oea goeme. Ngeke magoe rea tapu. Nge rong. Na ngeke masi rea ka urasaena bulv una pala. Ngeke masi rea

tapu nga urasaena bulvuna. Ngeke palupaga rea kia. Palupaga rea tapu, na ngeke masi rea nga urasaena kuna. Ngeke masi rea na ngeke pakuru rea kia. Ngeke pakuru rea tap nau na aleng ke mallaga. Aleng ke m allaga ta maga. Ngeke mallaga tapu. Na ngeke loa lu ta urapuna mun. Ale sane ngeke ballale oru kakai, Aleng ke mom. Ava agau laekia e masi rea toto nge atu. Na nge lagatape urasaena kuna. Nge lagatape urasaena kuna. Ngarume na nge t amalipatalia ka bulvuna bole. Kumangng laeala nga malagang ka oru ale nge rong, n a nge loa kerea. Nge loa kerea ta ri tainge ramarea. Ba aleng ke magoe. Ta ia ramarea tapu. Kalapita rea ka masia kana gua pinsina muni ta kalapita rea. Nge rong. Na ngeke mallaga ta maga. Aleng ke mallaga, na pala avollau laekia e masmasi ke puli pangamologa nga nareame memena ta ri tuvange karea mao panu. A lenge ke tuve maome na ngeke mom. Ava alengke mallaga ka urasaena tapu ngeke ka galiu alenge atu ngeke masia maome na ngeke tungu rea pakerea. Na ka i a kalang apala. Ale kalapala. Na nge sane nge kagaliu mun, ba nge lupage urasaena muni. Ale kalapala na alenge mom. Ava nga loa ba nga pesingmatana tetoto muni nga kae pa tetot mun. Ba ngeke sispage pesing muni. Ba goe laeala alenge olemule kannu pau. Alenge olemule kannu muni na urasaena e pe muni. Na olengemulenga na kannu nga urasaena e pe alenge lola savele. Nge sana nga kumungng te muni nangina. Urasaena E Soali Ava ka kumangng te muni. Ngaroma nge bollau na ura saena reke soali. Urasaena reke soali ke sana otte rauman. Ke sana i a otte r auman base ma kalangapala nga urasaena e pe. Keke masmasia mana. Ba goe nge bol lau, na nge lele mana, na ngeke masia mana, na alenge ke lele, nga ina nga po aling, ba ina nga pangalu. Na ngeke masia goeme nga urasaena e soali na aleng ke piramallaga. Ava ke sana nga ri ra goe. Ngeke gingging ke bollau tap. Na a leng ke masi rea nga urasaena e soali. Avolau Ba avolau bole ka bainana minmina . Goe nga i a taulai tap. Avolau kia toto o tamana ngeke sisipage pesing. Na ngeke patokurue nerea avolau te na alanga goe ae i ba gulavana, sivuna. Ngaroma nga i a taulai, na alenge masia nga avolau. Na avolau ke sana otte rauman. Aleke masia avolau bulvuna na ale lupage. Ngarume aleng ke masia tapu ka avolau kuna. Na i ale nge bai na nge tao. Nge tao mana ka bulvuna. Ava alanga agau tetot. Agau tetoto alenge pesia avolau kuna ba ngeke mallaga ta maga. Ngeke baoulole ba nge tatu, nge tatu, nge tatu, nge tat, nge tat, nge tat, nge, lel e nga baleme pogonnrea. Na aleng ke ulotape avolau kuna te i. Ta i a goe laea la a taulai. Ta baina i malagang kia. Na aleng ke baoumallage. Alenge pes i tapu, na nge kagaliu. Alenge kagaliu na alenge loa na nge toalale. Agau laekia nge masmasi. Alenge toalale avolau bulvuna ba avolau kuna. Aleng ke pu livale. \name Soare Nanang laekia ore ta soare te ine kaka avale te. Ka kae te, na pana lua rae napengana keke momo nga maga ae ri. Keke momo, na a vale ke role kae natale roma, "Iau ka la loanga siling kau posi, ava one ng o mommo. Ava ngarume na ngo loa ta kelangatao nga ura ae ita". Ka baina, avale laeala ke loa ta siling kana posi nga pelau, ava natale ke loa ta kelangatao nga ura ae ri, na ina nga unrenalona. Ka ina apanung loa ta ura, na ke kela p aka gie te mallena na ina nga ura ae ri. Na ke kagaliu mun ta maga. Ava ka in a avale ae i mallaga nga pelau, ine loa ta posi ave kagaliu, na natale ke ro le pa kia roma, "Aekolong, ko loa ta ravung posi, ava gie ke kania ura ae ita, ta ke rong ka kaningime." Nae napengana ke longo minmina na, ke sene tuve pos i ngae i. Ke sipaga na ke rave kanna ka sia kalili ina kena mana, na ke tutap u ta ura. Ava avale laeala, ine mallaga nga pelau, i ke sisili nena k a talie launame. Ke sisili rea na ke mallaga ki nga pelau. Ta baina ina natale role pak ia minmina, na i ke tutapu ki bavakena ta ura. Ke loa nao, ke rave kanna ka sia. Ke tatao kurumea pamau e ta ura nao na ke lola, lola, lola, lola, lola. Ke lel e nga ura tapu. Na ke rome isopitpitea sia ina kann a nga bega te puna. Na gi e laeala e kaninnia ura, ka sana gie. Soare te, ava ke kampiliue, na ke lele a base ma i a gie. Ava ka ina avale laeala loa ta kelangatao, na avale laeala ke kele na ka lonananna roma gie bole. Ava ke sa. Ina i magolo ta isongpitangea sia ina kanna nga bega puna, na ke magi o mano soare te ora kaluva puna lele ng a kunna. Ora kaluvapuna

laeala nga kunna. Ke atu na ke kapita ka kamana. A vale laekia ke rome magio, ke rome kela na ke kele soare laekia. Soare laekia ke kaka kia nao. Na, ka ina nga soare nge kaka ka avale laeala iala, na ke umma ta lagangtape talie lalau na, base ma kenakena. Na ke tuatatapu rea nga pamau lae ala e soare kaka kia kia. Kurumea pamau ina laeala i lola kia ta maga ae i. N a soare ke lola, ba ke bouvaue bounga te roma: "Iau a, kaka, nau ka, avale nga turiturime, turiturime. Iau a, kaka, nau ka, avale nga turiturime, turituri me." Ke lo la,lola,lola. Taim ine lola avale laekia nge tuatatape, base ma t alie launa kena. Nge loa nge pa nga inte nge tuatape launa kena muni. Ke loa nao , ke lele nga, base ma, ola te kaona, na soare ke rave avale laekia nao, na ri pana lua ke sopisigi ta ola lona. Na avale laekia, pala ta ri songapisig i ta ola lona, i ke rave ela ngae i panu, base talie lalauna panu, ke tuatapu rea ng a ina nga ola kaona. Ka baina soare ke sopisigi kae ri pana lua lagape ta ola lo na. Ke lelelele nako ngape nga ola lona nao. Ngape nga ola ka pamau tanakena muni. Ba ka maga papatu keke momo ngape nga ola. Na soa re laekia, taim ine lol a, lola ba nge lele nga maga te, na nge bou mun. Nge roma, "Iau a, kaka, nau ka , avale nga turiturime, turiturime. Iau a, kaka, nau ka, avale nga turitur ime, turiturime." Ragau ngeke longe ina soare nge bouvou nao ngeke role, "Ita lo nge bounga laeala. Bounga ngaetai iala?" Nge kela nao, nge kele soare ine ng e kapita ka avale laekia kamana ba nge utlalle ta ri pana lua kanga. Ragau ngeke ballage, "Avolau laekolong, ko rave ning ka avale ore ngaetai?" Na soare nge roma, "Orae iau rave nakong nga turiturime." Em nao, ngeke kavesil elea maga laeala nge lola, lola, lol a, lola. Nge lele nga maga te mun, soare nge bou muni: "Iau a, kaka, nau ka, avale nga turiturime, turiturime. Iau a, k aka, nau ka, avale nga turiturime, turiturime." Ragau ngeke long nge roma , "Ta long. Bounga ngaetai iala?" Nge kela nge kele soare ine kapita avale la ekia kamana ave lalo kia ta maga ae i. Soare nge kaka ka avale laekia yet. Nge lola, lola, lola, lola, lola. Ke loa, na ke lele nge i nga maga. Ke lele n ge i nga maga nao, ke kiue ragau kinung re nga maga laeala ae i. Ka baina, ke role kerea roma, "Iau ka bai ta roleng ka miau roma, iau ka rave kau ka avale p aena kena ore na ina nga turiturime ava, sonrau miau kinung ngaka loa ta unr enalona. Na ngaka ravu lau ore nga savuning, ba ngaka lala mao, ba ngaka ravu kaning. Na ngaka atu ki ta ita ka la bainge maime ore nga serengakale avale la ekia iau a iau rave na ina nga turiturime." Ka baina, ragau kinung keke loa ta unrena lona ta ravung lau, ba kaningi, ba, ta bainge kaning o serenga ta avale laeala iala. Ava soare, ke tatara nge i nga giung ba ke inso. Ke insoe isongo ae i. Ava avale laekia, ke sakalkalo nga maga. Ka baina, ka kae tetot nao, ava le laekia natale ke kelole napengana. Ke kelole, kelole, kelole nao. Ke rol ka goena, "Goegu, itaua nga kela te liung piau ta ke sene malaga tale. Ke sene malaga ngalla ba, ikia ka i a rigo kena ke rong, ke rong ae i tapu. Sonrau ka i a kae ae lua ine sene malaga na itaua nga kela te liung piau." Goena ke role, "Goan goegu, itaua lola". Ta goena ke lola, lola, lol a ke lele nga u ra nao, ke kele sia ina avale laekia patue kia. Ava ke sene ke kele avale laeala . Em nao, apanung laekia ke rome kela balakala isura ke kele talie launa ae na pengana na ke roma, "Ai! Goegu. Ela ae liung piau te ikia!" Ke rome tao e k e tao isura mun ke kal paka te mun. Ke be tao isu ra mun, ke kal paka te mun. Ke be tao isura mun, ke kal paka te mun. Ke kavoba ki kurumea pamau laeala a r i ra soare keke kaka kia. Ke loa nao, ke lele nga ola laekia. Ke lele nga ola l aekia nao na, avale laekia natale ke role ka goena roma, "Goegu, ngo meisi na kai nga ola kaona. Ava, nga ina iau nga rome sopisigi ava, iau nga kagaliu. Ia u nga rome nga sismatage kanra, na nga longomatana roma, "Mangng nga riki, lele ta, ngo redi ta sisingpate mangng, ka kanra." Em nao, goe laekia g oena ke sopisigi ta ola lona ta kelanga te napengana. Ke loa, ke lele nga maga te nga ola lona nao, ke ballaga , "Miau ka kele avale te?". Na re nga maga e kapun ke role roma, "Mangng ka kele soare te ora kaluva puna lele nga kunna iale kaka kia be bouvou." Nge kae maga laeala nge loa mun. Ke lele nga maga lua, ke ballaga mun. Na re nga maga mun, maga tetot ke role roma "Mangn g ka kele soare ora kaluva

pun a lele nga kunna, ke kaka kia ba ke bouvou." K e loa nao, ke lele nga soare maga ae i. Ke lele nga soare maga ae i nao na, raga u kinung ke loa ta ravung lau, ba kaningi, ba, ta bainge kaning, ba maimai, b a serenga ora nga avale laeala iala. Na soare ke momo nga giung, ba ke inso . Ava avale laekia ke sakalkalo nga maga. Ka baina, ka ina avale laekia s akalo tape ave bai ta loanga ta tamaling ka, tamaling ka base ma, ine ina sakalk alo nga maga ba ke bai ta loanga ta tamaling ka oru ngeke, olsem pipiame nga maga nao. Na, ke kele natale. Ke loa ta tamaling ki nga pamau matana. Ine rave pipiam e lola ki ta pamau matana natale ke kele. Na ke taepate nga bega te na ke tarapai ngailu. Na avale laekia, ke loa ta tamalingi ka pipiame na ina nga bega laeala, natale taepate kia. Ka ine loa ta tamaling ki na ina nga b ega laeala puna, na natale ke tuatape ramo ae i. Na ke roma, "Asii!, ramo am a iau e nga maga ikia, ava ke meimia ka atungana?" Ke kelkela kaloveka ba ke bal allaga i mun ba ke pamologa. Lola, lola, lola, lola. Natale ke pa nga o ke tara pai nga bega kunna na ke sili te i lagape ta i memeisingi nga bega puna. Ke roma , "Iau a ningtale ikia ava, mangng ka kelolo one, na iau k a at ta ravung one. " Ka baina, avale laekia ke long nao, ke sene kagaliu mun ta maga ae soare nao . Ke sipaga na rae natale ke kaka mun. Ke kakagaliu mun te ri ta maga mun. Ke k aka ka kangge lele nga maga te. Te lola, lola, lola, ke lele nga maga te. Em n ao, soare ke kelole avale laekia na ke roma, "Ei, avale laekia ke loa nganig e, nga pia ba nge lele." Soare ke sipaga nao na, ke pakale nginginame ka ri lua oru nge kautu. Na ke pira ta pamau matana nao, ke singsingo kaloveka ng a pamau matan. Ke singo ta pamau matan laeala a avale laeala loa ta tamaling a pipiame kia, na ke singoe ina riluae natale ke kaka. Soare ke tumvu nao, ke rave gio ngae i. Ke pakale nginngina lua ora ngeke kautu nao, ke pirpira kuru mea pana lua rae natale. Ke tat, tat, tat, tat, tat, tat, tat, tat, tat. Pana lua natatale keke kaka. Avale laeala ka i kapunpun ba natale ka i ngarumrume. Ke ke kaka, kaka, keke l ele nga ola laeala nao na, natale ke sismatage kanra. Taim i sismatage kanra nao, goena ka lonamatana roma, "Riko nge la taengapate ta ola koana." Ka baina avale ke kulkulpatete palapala, kurumea kanra ba natale ka i ngarumrume. Ka pannasa na soare ke lele nge ri pana lua. Na ri pana lua ke ka pa tete kurumea kulkulpate ta kura kanra lakailu ta ola kaona, ba soare ke i n garumrume nge ri pana lua bole. Ke at, avale ke sipaga, ke kalpate nga ola ka ona, ke meis. Apanung ke sipaga, ke loa, ke rol ka soare, "Soare, ngo parea sula ngae one ngape nga, nako ngape nga ola. Ava ngoromo ngo kalipisig i man gng lagape, na mangng nga sarara kurumea kanra na mangng nga sula, sula nako nga ol. Ka baina soare ke sipaga na ke parea sulangkai rae i na ke tumvu kuru mea ri lua lakailu kurumea kanra. Avale laekia ke loa, ke meis ngailu. Natale ke loa, ke meis ngailu. Soare ka pa ngalua nga ola luana na o, na avale lae ala natale ke savatote kanra. Ke savatote kanra nao, na soare ke pupu na k e sulalea sula nga intre ae i muni. Na ke mate bavakena. Na ke kae ina e nga s ula nga ola, nga gio nginngina, o sula nginngina rae i, na ina nga ola lona. Ka baina pana lua rae goena keke rave avale laekia n ao, ke loa kia ta m aga. Ba ke panane, avale laeala ke panane soare kangang kia te ita maga. Nan ang laeala, iala mana. \name Balisilu Nananga e nga balisilu. Balisilu ka i a soare tante e bollau. Na ke rongrong ka maluame nga maga kunna ta i balingi rea. Na ragau p alu keke ka ta maga kunna tetoto. Na avale te ora lapun i kaskena ke mommo ka la nga sivuna memena ka ri lua. Na taim laeala a sivuna mena ke mommo na ke la ge kanrea ka gelo luguna. Na ri pana lua ke panpaliparoparo rea ki. Na teke paro nau na olaekia ke parolage sivuname matana kanna. Na sivuname ke role roma, "O nmia ka pare matua kanna? Onmia nga ala ale, kolia tamamiau ba namiaume unrea , **** balisilu ke bal rea." Ri lua ke long, ke pulia pangamologa kaike nga lore a. Ka ina ri lua ke bollau, ri lua ke panrole kerea. Naekia e bollau ke roma, " Taitai, itaua nga lege kanra gio." Ri lua ke legea giome tapu, na ke loa be tele a galiaume. Ke kuma ka galiau. Ke rong. Orait ri lua ke sasale goavolau. K e uma ka goavolau, ke lola lola lola, ke lele kokoro nga manani te ora sivurea me bavai ta kumangnge. Ke

rong, ri lua ke kilia lulu nga goavolau. Ke kilia l ulu tapu, na ke une masa, bega ora masa ore mallalla. Ke une masa laekia tapu , na ri lua ke kuma ka kue ta i tugung ta pangavonangea masa laekia. Kue ke tugu nau, ke baia masana ke bona. Na ke mallalla. Na ri pana lua ke role ka sivureame , "Loa ngo kuma." Sivureame ke roma, "Hai, onmia ka bava iau ta kumangng? Balis ilu nge at na nge bal ita. Lo ngo kuma mana." Na sivureame ke loa ta kumangng. Ke patia sia, ri pana lua ke atu ke ko nga lis puna tapu. Na ri pana lua ke lain im ka giome nga goavollau kaon tolauna. Ke loa inap ngaina lulu kaona. Na siv ureame ke patia sia balisilu ke kelpa kia kaina, na ke atu. Na ri lua ke role ka sivureame roma, "Ka, loa bolvole ta maga". Orait sivureame ke loa tapu, na b alisilu ke lele. Ke lele na ke kalpa ka ri pana lua nau. Tatokia ke malaga ka g io ae balisilu. Ke pare. Balisilu ke role roma, "Ore papa nga bulvulug". Tat o ke pira, na taitai ke maiskale ka gio a kanna. Ke pare muni. Na ke loakur umea goavolau laekia. Ke lola lola ke pakokoro nga lulu. Ri pana lua ke sigitao m inakao. Balisilu ke rome uiui a bega laekia na ke patalu. Patalale bega patuna, k e pulu ta lu lakallo. Na ri pana lua ke at, ke balia, na keke tote kunna. Ke lo a kia ta ura, ke pulia nga tau. Ke same tau nako ngape ba balisilu kunna nangi na. Ba ke same ngailu ava ke gatoto ngaliua, ke bollau nakoai ngaliua. Ri lua ke lele, ke goapa soaling. Ke roma, sivureame ke balaga rea, "Onmia ka meimia?" N a ri pana lua ke role roma, "Ee sume, mangng ka soali. Ngo loa ngo lage kamangn ga gua inte nga ura. Ba ngo sisia kamangnga tau te. Ngo kelpa tau laekolong, ek e ligo nakong ngape **** ngailu, na ngo sisia. Mangng ka matea tau laeala ta on sisinge, ta one atung kia.". Ke loa na ke lage gua. Ke atu na ****, "Taua m ka i aetai?" Ke kelapa kia na roma "Aa, ikia." Nau ke sisia. Ke baia oalo e ng a ngailu, ba ne ngape na balisilu kunna ke pupallapa. Ke pumalagapaiaaa. Lap un laekia ke kele at. Ke matau. Ke kaka olaekia ke loa kunrumea, balisilu ku nna ke loa kunrumea. Nge lito nga savanau, i nge litokurumea bole. Ke lola eke ka ka ta maga, i ke loa kunrumea ta maga. Ke lola lola lele nako nga maga, na ke mol oga ka sisivuna. "Onmia ka goga iau? Ava ka talue oraekia a kanmiau ikia?" Na ri pana lua ke role roma, "Ora **** mangng te ikolong, a balisilu kunna ikolo ng. A sume ngo loa kia ngo ule nangina. Na ngo gaspite ka pipiame. Ava ngo kel e nge lele, sano ngo lage, nge momo." Orait ke sau ka balisilu kunna nangina n au, ke momo. Ke looola, ke kelpa ka otte ke lele nga balisilu kunna, lamasi. L amas ke lele nau, Sivuna memena ke role kia roma, "Ngo ule inte ka birasime na nge momo." Lamas ke bollau ke lola, ke ulo. Na lamasime ke mera nau. Ke rave t e. Ke rave te na keke naue. Keke naue tap na roma "Ae, tai nge pate olaekia gia na pakita?" Na ke ba ta orume kinung, manume ba bokome ba lausame nga urapuna, ta ri patonge. Na ke sa. Orait, aleke rave gauve. Gauve ale atu. Gauve ale at na al e kan kia. Ale kan ka lamasi laekia. Em nau, ale pate giana. Ale baia kaling rom a, "Uaaa. Bai ta ta lamasi." Iala. \name Lea Iau ka bai ta stori kara ka stori ore nga lea. Aga u e kalipa ka lea kapun. Ragau ke momo nga bus. Pala ina Nutu rure maga, na ragau ke sane ke momo nga pelau kaona keke momo nga bus. Na ka sana loreama tana ka lea, ka kaninge lea, kaninge posi. Ka sana loreamatana ka pelau. Ava k e base ma ri ra saome nga busu. Ava gauve, gauve yet ke tatu, ke tatu, ke ta tu, ke tatu. Ke tatu, na ke balia kanna a lea. Ba te balia kanna ka tavu. Ke loa ki. Ke kalapita ki na ke loa ki. Na ravollalau ke kelarea. Ke kelarea na k eke role roma, "Tarume rikoai?" Ke roma, "Ita ngaka ava ki, na tuvarea ng a mena. Ita ngaka kannrea." Ke tuvarea, na ke singoe koirea. Ke roma, "Ora ko ina pe ikia!" Ke ava ki, na ke kannrea, na keke role roma--gauve ke role roma, "Lea!." Ke pate lea giana. Gauve ke role roma, "Lea, lea, lea, lea." Orait, r i keke longe gauve ine pate lea giana. Nao, na ka loreamatana nao. Taim a gau ve ke rome tatu munmuni ta launga lea muni, na agau te a bollau ke atukurumea gauveme. Ke atukurumea gauveme nao. Ke kelpaka gauve laeala ine balbalia leame kalainta ka leame nga pelau lona. Ka loreamatana nao. Keke tatu nao. Ke atu, na keke kele lea ine ponu, gia! Ke kele lea ine ponupatele nga kuru, b a ponupatele nga liukaena, ba

lea ina i a pipia (TP), nga pelau lona. Ka loream atana nao, na ke so. Ke raravu. Ke laulau, ba ke lola ki ta maga kunna ng inngina nga ri ngeke momo ki nga bus. Ke tatu, ba ke laulau, ba ke lola ki, be ke kaninni, ba ke lola, beke kaninni. Nao. Ka loreamatana ka lea. Giana laea la ka lea. Nao, ka loreamatana nao. Ke tatu, ba ke raravu karea lea, ba ke lalo, beke tutuva, beke kaninni. Ka loreamatana ka pelau. Ba ka ine ke ave, na ke roma, "Ke masmasi." Nao. Ke pasavele, pasavele, pasavele k erea ta pelau ta launge lea, ba kaninge. Sane momo muni. Orait, keke tatumall aglaga ta pelau kaona nao. Ava ta gauvesa, saene ta loreamatana ka lea. Lea giana. Gauve yet ke panane lea giana te ri. Ke pananarea ta ri kaninge. Ke kaninnia. Em, ta stori ine nga lea, iala. \name Lausa Iau ka bai ta nanangea nanang a tunte, ore moro man a, ore ta lausa riluae gauve. Pala nganige raumana, na ri pana lua ka r i ra koli. Rilua ke pulkamapisa. Na kae te, na ri lua keke loa ta ura puna. Ke lola ta lunga karea, nga urapuna. Keke loa, na keke tatao nga u rapuna. Keke kokoro ta maga te, na rilua keke tara ta pannang. Ke tara nga in aeala ta pannang, na ivo te ke meis kokoro nga ina ri ke pannpanna kia. N a lausa ke siunge ivo koina, na ke rave kanna te. Ke tutupale, na ke kaninnia. Ka mate kana, na ke kaninnia. Gaune ke kele ina lausa kaninnia, na ke ballaga. Ke kele nga ine ngango a kaona. Na ke ballaga, "Koli, ko kaninnia kang ka taru?" Na lausa ke gogae. Ke role roma, "Koli, iau ka kaninnia tae." Baina gauve ka mate kana bole, na ke loa, na ke kania tae. Ke kaninnia tae nga ine sene pe. Na, ka lonamatana. Ka lonakananna ke role roma, "Koli ke goga iau. Ke goga iau nanguni." Baina, gauve ke bai ta alange goanga la ekia, lausa gogae. Na, ke tara, na ke lemlemia kusina. Baina lausa ke kele ine lemlemia kusina, na ke ballage roma, "Koli, ko kaninnia kang ka taru?" Na, gauve ke role roma, "Koli, iau ka kaninnia kusigu." Baina lausa, ke k ampiliu, na ke kania kusina bole. Na, ngarume na, ri pana lua, ke saene ri ra koli muni. Ri pana lua keke paligoga rea, na maenang e bollau ke lele nge rilua. Baina, sonrau, na gauve ke kaninnia tae bavakena, ba lausa ke saena k usina. Ri pana lua, kae laeala na, palinggoangarea laeala ke baia rilua. Na, rilua ke saene ke kamapisa muni. Ri pana lua ka palikarea iu nge r i. Na rilua nge palikali pakerea, na rilua nge palibannrea. Iala mana. N anang a tu laeala, ke rong. \name Lamasi Panganana e nga lamasi pangaturungana. Ineke balia balisilu ave ke rave gilina bagana ke pulia nga tau a mansenge puna. Na goe lu a nginngina ka nareame ke loa na keke baie nareame ta kolong karea tau. Ka baina nareame ke loa na ke rome kole tau na balisilu gilina bagana ke tannta kurumr ume rilua ta maga. Ke lelele nga maga na ri pana lua keke rave balisilu gilina b agana na ke kavitoto kale nga bale bavana. Ka baina balisilu gilina bagana ke mo mmo, te mommo, te mommo, ta ka kuna. Ka kunna, na kunna ke lele kaligi bollau. Na ngarume na ina kunna bollau na keke rave na keke toea ta ri kelangapitan ge roma taru mannangana ikolea. Ka baina keke toea, keke toea, na keke ell a te i. Ke mommo. Ke kelakela masi te i. Ke lola, lola, lola. Ke bolla u, na keke rome kela na ke kalaie butukia. Ke kalaie butukia na ke kelkele ro ma ke la meingamia. Ka baina ke kela na butukia ke balipola na keke kele lugunam e. Ngarume, nga luguna ine lele. Ke mommo, na ke bollau kanname ke lele ka go gonna. Gogonna ke bollau na kanname keke bolalau. Ke lola, na ke lola, na ka b aina ri ra keke bollau. Na ka ri ra lamasi e matua isura. Ke loa ta ke matua na ke nanna ke paragasila. Ka baina keke mera. Keke mera, na baina keke manna ni. Na te ke pupu. \name Roleng Tunana Lau laekia ka i a turunglomatana te one roma, iau k a rave maenang ba olengtunana nge Lina na iau ka bai ta ronga nga kumangng. Ba i au ka sana sereng ta pangamologa rae Lina pato rea te iau. Minmina na k e pe nge iau ta iau nga panna isura nga kumangng. Ba bole iau ka sana laumatana ka iu ae i puna. Ka baina iau ka pae lau laekia te one.

\name Rose Letter Ka lau sereng te one ka lau (male) ae iau rave nge one. Mangng rigiau te ke sane soali ava mangng ka lomangngvavai raumana te tamama ngng ine ka mangng. Namangngme ka lonavavai raumana te Pap na kesane to a liliua tale. Ke momo mana bale va ke tantani mana. Mangng kinung ka sana pe bavakena te tamamangng. I ke pe raumana kamangng, kesane mologa kamangng va i ke mate mangng nga ra goe rae i raumana. Na i ke matepatali mangnga na mangng ka l omangngvai raumana te i. Iau ka turu pakia Ian Naname nga Radio (VHF) roma inae i (Pap) keno ka soaling, Simon ke kalaue na ke rave Iesus nga maulingana. N ga maga ialla, ava ngaruma va mangng ka rave ta hausik ba ke mate nga hausik k a, 13th August. Nutu ke kuma ka miracle! Maga kesane pe ka inae kia. Re nga ma gangaliugangana (Demas tamana ba family, Paul Giolel ba family, Kaluva ba naname, taitai kia memena, Balpaga ba naname, Alois ba family, rikinung ke ka'e maga t apu ta ke tara a karia maga inte a pau, kokoro te Wang. Mangng kala nge Flavia me ba Flavia sivuna me, mangng kinung kala momong ae Marana kala nge Sylves terme. Church bole mangng ka la rurunge na kumangng kia muni ae Marana. Ke rure maga tapu. Mangng kalange Flaviame mangng ka la kange maga ka ngarume nga Xma s inte. Mangnga momo nga maga tale na miau nga kagaliu ta maga muni. Iau ka laupupu roma tai mana nga kela momonga ba kelangapatali te maiu basema Pap. Ka laupupu ba ka lau bavavai raumana ta orealla. Mangng ka kela patali ta bale b a me, ba car ka inekia. Problem isura roma, gieme ke lu nga bale siana. Bo le win ke iso na pagasi (lamas kamana) ke pu na ke sapi pisigia wireless. Ava Leo ke same muni kesane loa lakailu raumana. Iau ka momkale ke nge pe inas i ba nga bapage goe te a panungu ba nge te pate ka wire muni lakailu raumana . Otherwise, bale kepe, kar kepe ba tank ka kue na mangng ke sana pulakale. Ot te muni, ka kumangnga maina laealle rongo na rae nga PTC ka atu ta Palmalmal ta ravunge ragau loreangana roma ragau nge matia telephone o kesa. Iau ka pamo loga nge miau ta kanimiau telephone te nga bale vole. Kepe nge one o kesa? First quarter e nga pesingmatana lealla e ngarume (1993) nga nge atu mu ni ta pulinge phone me nga raugau ba office me malerea. Kanimiau male panu ka ravurea muni nga Post Office, iau ka baita banga ki ta Rabaul ava kesana laumatana ka address. Nge maimia, iau nga kapitiria nge mono o nge maimia? Ke sana laumatana ke Rabaul address. Ian tamana ka pamologa raumana ta nga rong o na kai. Rigo e pe te miau kinung. \name Rose1 Sinro e pe te miau. Iau Rose ikia. Mangng ka lomang ng bai te miau raumana inae kae maga. Iau ka pae lau laekia ta turunglomatana te one ka "bill of lading" orenga 1 X Gas, ba 2 X 200 liters Mangng ka rave, a va gas ba drum me kesane lele tale. Mangng ka rave karea "lau enga turunglomatan a" ka kumangnga maina lealle rongo tapu. Iau kala kelanga to, ka sonrau (refer date above) ba ngangaila nga mono muni. Iau ka matia ta one ringim ka Bismark T ug Service nge Rabaul na ngo ballaga to muni. Turu lomatana te ri roma, karea t urungu lomatana (Bill of Lading) ka mangng ka rave, ava drum me ba gas kesan e lele tale nga Manginuna. Bole, "Papa" kela pulingi rea ngallo nge Leo nga "F uel Shed" ngaroma nge atu. Iau ka readdressim ka kanimiau "male" me ka rilua t e miau nga Ukarumpa. Ka postim ki ka 4/8/92. Papa ke soali raumana na mangn g ka rave ta hausik sonrau ka sinro. (4/7/92) Soaling ke paturu ka Wednesday, las t week. Malaria ke rave raumana. Mirana ke lali na kesane kinrarau ka rigo . Ka balaga miau ta ita pulingipainge Papa muni te Papa God kamana. Nancy ( Dickey) ke pae male te iau muni. Kasereng raumana inae iau rave male laekia. Fred ialla mana ava mangng ka lomangngvavai te tamamangng raumana. \name Saia Pala, pala nga ina Tultul ba Luluvae, keke ella ta maga. Na, keke patea ravali roma, ngaka loa ta pulpulu. Nao, mangng ka loa. M angng ka loa na iau ka soali. Ka soali ka rigo. Ka soali ka rigao. Na ka kae na mangng ka loa ta pulpulu. Na, ravali palu ke momo nga inte ba mangnga palu ka momo nga inte. Na, saia. Saia ke atu, na ke taepai nga mirau, base ma i a si pirit. Ke taepate nga mirau

nao. Ke momo. Ke mom nao. Ka mallaga. Ka mallag a nao. Na ka momo. Ka momomom nao, rapanung ke loa ta lea. Rapanung ke l oa ta lea. Na iau ka tuge leame. Ka tuge leame. Na, saia ke singoe lea koin a nga mirau. Nao na, soaling laekia ke lele nge iau. Ke lele nge iau na ke lele kaliiigai. Saene pilai kau mun. Ka rinri, ta rinri, ta rinri taa, rapanung ke rome ke lau iau. Base me nge Ioanis, ba nge Rominik. Ke lau iau. Ka sane na p. Ke lola kau, te lola kau, te lola kau, te lola kau, te lae ta, ke inap nga in a rigo ta kae, ta rigo ta kae ta inap nga kaeme kinung. Nao, agau te a bollau ek e pate kae oru Magalikena. Ke loa. Ke loakale. Ke atu. Ke rave orume. Bega launame. Tago iname. Ba panggu iname, ba guame. Nao. Ke kuma ta i masingi iau. Ke masmas iau, ke lola, ke lola. Saia laekia ke momo. Ke sane rong. Ke l ola, ke kumkuma kau, kumkuma kau, kumkuma kau. Saia laekia sane rong. Ke momo. Ke mom tale. Orait, mangng ka role ta ragau palu re nga maga palu muni. Na ke ke kalaue Magalikena. Nao, ke masmasi iau. Ke masmasi iau, na ke sane inap ta ronga. Ke momo. Ke mom, ke mom, ke mom. Ke rong. Ke rongrong isusura nao. K e rongo nao. Keke keno. Keke keno nao, keke kele saia. Nao, ke role roma, saia ke lau one, nao ke kumkuma kau. Ke kumkuma kau. Ke lola lola, lola, lola. Ke nap nga ine base ma ke lele gomgomi. Lele gomgom. Ta lae ta, lae ta, lae ta, ke nap ikia. Ikia sonrau nao, na ke rong. Ke rong bavakena, nge iau. Ta saene momo muni. Ta pangamologa e nga saia ine lau iau kia. Iala mana. Ke saene pangamologa ina palume. \name Potong Panganana nga potonge goeme. Ka bai ta potong goeme . Na ka bai ta pangamologa base nge Patap. Bainga a potonge goeme. Nga leio, n ga leiome na nga pare kaning. Na nga pulia kaning. Na nga patare Patap. N a nga role kia roma. Nga tunge kaning te i. Na kae ina iau tunge kaning te i pangamologa bole nge lola kurumea kaning. Ta i taranga mas, ta i momongo mas, ta i longa mas. Orume kinung ta i kumangng ki mas. Ta baina ngarume na i a goe te e pe ta i leleng ngarume. Oru nge ta iau tunga rea pakia ta roleng p akia roma. Kapunu na nga tunge kaning te i tapu, na ngaroma "Ngangaila ita k a loa kumangng." Nga tunge orume tapu. Kumangng nge rong pakia tapu, na nga ro le ka oru nge sene ke pepe nge iau. Nga elalla ngae i, oru nge sene ke pe nge iau ngarome balenga o taru ke la atung pai ke iau. Nga role kia roma, nga rol e ka oru nginngina. Ta i longa. Ta manenasa kalange kamana ta goe patoto ta balingi rea. Ta manenasa ravolangnga. Ta manenasa longasa ta tai avolau o ia u ae tamana ba naname. Ba nga manenasa ravalangng ka a i avolau e bollau raumana. Ba lisi ka asilolo goange agau te toto. Oru matana nginngina, ke base ma nga potpote Patap ki, ta i longa rea ta baina ngarume, na nga i a goe te e pe. Nga roma nge lele base ma, i avolau tapu, na nga parototokale ka oru ngeke soal i bavakena, base bainga matana nga lising kala ravale, tarang kala nga rav ale, taonga kala nga ravale, momong kala nga ravale, momongotunge ravale, o ravu nge avale na taliunga kia nga urapuna, o nga pelau kaona, o raue kang ka avale a e agau te toto. Oru matana nginngina, oru nge ngarume, ngaroma sana nga role k a Patap ki, na oru nge ngarume na nge baisoali iau ki. Nge baisoalia giau. Na kapunu, nga tunge kaning te Patap, na nga role ka oru nginngina bole. Nga or u matana laeala iala, ke sane base nge iau kaskegu. Ka turulomatana ka olaeala ng ae mangng. Na nga olaeala ke momo nge mangng kinung, nga ina ngae mangng. Pangam ologa a kanau mana, pamologa kia iala. Ava ina palu laekolong tale. Ka sana tung u rea masi, base ala sana role rea masi. Pangamologa a kanau mana iala. \name Pesi2 Iau ka bai ta turunge loangaungana ta kelange pesin g e Talie. Pesing e roma urasaena ta kelange pesingmatana nga urasaena nanga Talie. Ka ku tapu ka Mande. Ka ku tapu ka Mande na ka loa. ka lele nga Talie. K a momo. Ka momo. Ka loa ta balevale. Ka loa ta balebale omua Komiti e nga Kok uvakau. Mangng ka loa ta balbale na mangng ka kelepaka urasaename nga Talie . Omua ka atu ta maga muni ta Talie. Mangng ka ta maga ta Talie. Omua ka loa mun i namang ka role ka ragau momale ragau ta ragau leleng ta kumangng kaurasaen ame nga Talie nga balbale. Re

nga Manginuna keke lele. Re nga Poro keke lele. Ri karolu keke lele. Re nga Puapal keke lele. Re nga Irena keke lele. Re nga M alkur(Malakur giana bollaungana Malakuru ava re nga maga e sina nga Par ole keke lele) ta kumangng. Keke lele ta kumangng ka urasaename ka matana e sin anga Talie. Keke kuma tapu kia. Ke kumkuma ki kumkuma ki na kekuma tapu ke ro ngo. Na mangng ka malaga ta maga ta Talie ta magate ravele. Na mangng ka role te (ka) ravale. Keke ulamalage kaning ba lea kaning a kaukau ke ulamala ge ta maga kaukau ba lea ba gieme ka ri mologi keke bali rea. Kaning e nga Bara rokuna ke atu pala. Ke atu pala. Ke atu pala ta ulonge nga Kapekape nge Talie . Ore nge Leorao Pitasen sisiu kia. Kaninge kana oru nge Pitasen. Na Pitase n ke bai ta malagang ka urasaena ora pau. Ke bai ta malagang pau ke ursaen a. Ke kalpalpala o ke lupalpala o kalpalpala ka matana e sina. Na keke b alia gie e i ba keke atu ka kaning na ke ule (pulia0 pala nga Kapkape. Tau ba rais ba tin keke palarez karolu nakoe na Kapkape. Keke palarea ba ke rongo ki na rapangung ba ravale mangng ke ravu rea ta balbale te urasaename. Mangn g ka ravu rea ta balbale ta urasaename. Mangng ka loa ki. Mangnga rapanung ka k umkuma ki ba tongtong ki nga magame. Nga Kaetona kaning te, Tontongpala, Manginu na ba kaning te, nge (nga) Talie ka kaning te, Malmali ka kaning te, Rongaleg elege kaning te, Poro, Salil. Salil ka kaning te, Pror ka kaning te, Puapala ka kaning te, Irena Kaning te, Parole ka kaning te. Kaning oru nge nga balbale ng a urasaena. Kumangng ngenga urasaename. Kana kaningime rirala ala sisi rea kan a maga ngenge lola rabungu rea. Kana kaningme rirala. Kang ke lele na mangng ka toava kia. Mangnga ravollaulau ka toava kia. Mangng ka toava kia na ke ke sapsap. Ke sapsapia ragoeme nga balebale. Kelakala ri lua rilue) Ninpag a tamana ba Pulelea tamana keke sapsapia ragoeme nga balbale. Keke sapsapia ra goeme papatu o ravollau papatu keke sapsapa rea. Nga saping laeala ke sapsa pi kia nga kana bainganatoto iala saping nga matana e sina nga balbale. Nga kan ing lae ala baingana ta sapinge goe o avollau o ragau karolu nge sapia kia matana e sina nga balbale. Ke sapi tapu ragoeme na keke kaninni. Re nga Mangi nuna keke kaninnia ne ri re nga Totongpala, Kaetona, re nga Malmali, nga (nge) Salil, re nga Poro, Puapal, Gugulena, Irena, lisinangana nga Parole, Malakuru, Malakuru ka giana ke bollau ava ne sina Parole. Maga e sina Parole. Lisinangana iala. Baiina ka lisinangana Baiina ba Rure. Ka laupoge Baiina. Ka laupoge Rure muni. Ava sisinangana iala. Baiina ba Rure. Kaning a matana e sina nga balbale lisinangana iala. Nga lisinangana nga Kaetona ngallo nakoe minakao ba lo a balisina nga Baiina. Baiina ba Rure ta kaning e nga balbale iala ka matana e s ina. Keke kaninni na kekerong. Keke ulia kaning na keke kan tapu na keke rongo na aleke kuma munmuni ka kumangng nga urasaena muni.aleke kumkuma muni k a kumangng aurasaena muni. Kumangng a urasaenana keke patoe roma keke pamagoeg oe. (Kumangng e urasaena nge matana e sina.) Keke pamagoea urasaena urasaename m uni. Ke pamagoegoe ba keke tata ka ango nga urasaename. Kumangnga ore nga mata na e sina iala. Matana e sina kana kumangng. Ngeke pamagoea urasaena ba nge tota ka ango nga urasaena. Keke pamagoe munia urasaename muni. Nga ine sane k e pamagoe regi rea kapunu na ka i a piriamalili. Ke vase ka i a piriamalili na keke kan tapu na keke pamagoe munmuni. Aleke pamagoe rea munmuni. Aleke kelepaka urasaename ka i a pirimalili na keke pamagoe rea munmuni. Nga inne keke kantapu . Ale mom na ka rigo ala rigo ala rigo nau(?) urasaename keke malaga ta maga. Al eke runre bale o baliabalia maga o saiame aleke tantani ngalo nga maga. Ba ke r unre baleme. BA ke balbalia kapkape. Keke balbalia kapkape nga maga. Aleke bal i tapu kapkape ka rigo keke rongo nau na keke kagaliu muni. Keke kagaliu muni ta balibali muni ta malle rea muni ta balbali muni ta balbali muni ore ka matana e sina iala. Matana e sina kana kumangngme ronga rea iala. Ba te ka matana e sina na ravale keke toto. Ravale keke toto ka matana e sina ka leio. Ka leio na ravale (keke) allege to ka matana e sina. Aleke to na kapkape Singinamatan a. Ka matana e sina na alleke to nga karakarangana. Ka kapakape singina ma tana ba nga maga. Alleke to nga maga ka matana e sina. Ka rigo na ore nga Mangi nuna be Totongpala keke lele ka baunga ka rigo. Na keke lele ka rigo na keke lo a kia. Keke lele ka rigo na

keke rereli ba keke lulutu ba ke ava ta rurunge ba lete isura mana ka rigo. Ke ava ta tutunge ale ka rigo na ragau ke matau isura mana. Ke matau isura ka rigo. Ale base ma ine ala keke vau vau vau vau vau vau na keke tunge kaning e kapunu. Ke tungmane kaukau mana keke kania (kaninni a). Ale rong aleke bau munmuni. alleke vau ba revale keke pespes. Keke va uvau ba ravale keke pespes. Rapanung ke vauvau ba ravale ke pespes. Ke pespes nga rume nga rapanung nga baunga. Keke bulopite baunga na ravale keke pespes ba rapanung keke vauvau. Na keke panna. Keke kani tapu nge rong na keke panna. Keke momo na keke sigipaga muni na keke vau muni. Ke vau vau vau vau vau vau v au vau na ke panna muni ta kaning. Ala tuturu ma ine Pavolorea tamana tuturu rea muni. Ke panna muni ta kaning. Keke kania rais. Ke tunge rais pa ke rea. Na kana (ka i a) pitalong ora tin ke tunge. Kania rais kalange tin. Alle ke kani tapu alle ke vau muni. Ke vau vau vau vau vua na ka ine (isura mana) ta kae na keke kania ka sinro. Keke kania bret ba ti. Keke unea ti ba bret. Na alle ro ng alle (ri alle) ke lolu. Baunga alle rong na alle ri alle ke rong. Alle ke l olu ka baunga ta unrenalona. Na baungae ri alle ke rong nangina. Matana manna ng ana. Ka matana manna ngana ka sinro nau ragoeme keke uma ka urasaename ka sinr o ka matana mannangana. Ke kumkuma ki ta kavingtulu rea o pulinge kana kaving tulume ka sinro. Kana elame kana barasame kana pagap launame ba ripu ke kavitu tule urasaename ka matana manna ngana ka sinro. Momo na kaeluana na pesing k e lele. Na re nga magame kinung keke lele. Re nga magame kinung keke lele. Re nga Olaipuna keke atu. Re nga Pomio re nga Galue re nga Malakuru re nga Rura i ngallo nga maga kokorai karolu. Ava nga maga nge ngataua re nga BAiraman k eke atu ta kelanga pesing. Mamusi palume keke atu bole. Keke kela pesing ta p esing laekia e nga Talie. Urasaename ke malaga urasaena barane malaga kapunu barane nga Kukuvakau. Barane nga Komiti e nga Kukuvakau ri lua Kristopa tamana k e malaga kapunu. Keke malaga keke bai ta malagang na ravalekeke to. Ravale keke to pala nangina nga Kukuvakau. Keke tova keke rong. Keke toto na toto na keke to topu. Ke rong nau urasaename keke pira malaga. Urasaena barane nga K ukuvakau ka i kapunu keke pira malaga. Na iau ka lutu kale ravale. Iau ka lu tu kale ravale na kanau ka pemo ka lutu kia. Na ka atu taen rea na vale iau k a taen rea vale te vale e agau te. Urasaena barana ke malaga. Ke malaga na r agau keke vaia amamas ae vallau. Keke baia lising ae bollau nga longa urasae name kinung. Urasaename ba ragau ba ravale ba rapanung. Ke rongo na keke loa t o Bararukuna. Keke kagaliu nasong muni ta Kukuvakauna keke lolu. Ke lolu na b arana ore nga Malaurea ke lele kanna Talie Talie (redup.). Ave barana ine ke pate ka Malaurea ke lele kanna. Nge Nunulrea tamana ri lua Turorea urasaena barana ae ri pana lua nginngina urasaena barana ae ri Turorea ba Nunulre a tamana. Urasaena barana rike lele kanna nga Malaurea kanna. Ke malaga na r agau kinung ke malaga kerea ba keke baubau ke vau rea. Ravale keke toto ke ron gna rapanung keke vau malaga rea. Rapanung keke vau malaga rea keke malaga. Keke rul rea valeme. Mangng ka rure valeme. Keke kelepa kau na ine iau run rea val eme na keke kalau iau ta rurung vale. Ore nga Manginuna ba re nga Talie ba Totongpala ba ripu mangng ka rure valeme nga Talie. Ka kuma kia minamina na pal a urasaename nga malaga nga mangnga run rea vale. Ba ravollaulau nge rure vale . Ke sana nga mologang. ke sa mana. Sane nge ke mologa. Vale nge pupu nga pe. Sa ne nge ke mologa. Ke sa mana. Ke malaga ba ke lolu. ke lolu ta unrenalona. Ke lo lu na barane mologi ke lele ore nge Manpagarea. Barana Manpagarea ke lele kanna . Ke lele. Ravle loa eke to kapunu. Nga rume na urasaename nge malaga. Keke mal aga muni. Ke malaga mangng ke bai(?) minamina muni. Ke ba malage ba mangng ka rurea valeme. (Mangng ke ragau) ba iau ka iau palpala ta rurung vale. ka to a muga ka ragau to rurung vale. Ka rave kanau ka pemo ka runrea valeme kia. Ragau keke kele pa kau na mangng kinung ka runru. Keke runru baleme kinung v ale ba giung. Ke rong na aolau e nga Paesparea ke lele kanna. (Avolau ae le le nga rume ngarume avollau enge rume.). Urasaename keke loluna ravale keke le le ta tonga. Ravale alle ke to muni. Alle ke to roma tonga keke pate roma balu. Ravale keke lele ka balu muni kanna. Alle ke to. Ravale keke lele ka balu ae ri kanna. Alle rongo

avollau ale malaga. Avollau ale malaga na alle pesp es. Re nga Puapala keke baue avollau na avollau ke pespes. Avollau ke pes na ke lolu na mangnga la loa. Mangnga la loa ta tunga kaning pa ka ragau re nga magame. Mangng ka kelkela ta ragau pana kenakena nga magame nge ke lele na mang nga tungtunge kaning. Base mangng ka kelpaka agau te nga Sali na mangng ka tu nge kaning te Sali. Mangnga tunge te ta Pomio te nga Olaipuna te nga Balue. Ma ngng ke sana kelpaka agau te nga Maremare na mangng ke sane tunge te. Mangnga k elepaka agau na mangnga tunge. Kelpaka nenga Galue mangnga tunge kaning te te Rurai mangnga tunge kaning te ri. Re nga Baiina, nge Kerkerena, na Mala kuru, na Bale, Parole, Pikipuna, Irena, Mara, Puapala, Gugulena, Poro, Sal il, Malmale, Palmalmal, Manginuna, Totongpala, Kaetong, Pomei, Tugupuna, Po mei, Rowan, Bairaman, Lau, Mamusime, Mamusi, alle rong. Ragau lele nga rea li sina ngana iala mangng ka tunge kaning kia lisina ngana i ala ka matana mann a ngana. Bongalope i ala. Ragau ke lalo pu kalaoka ke rabu kaning ba ke lalo ta maga nge ri pu kalaoka. Ore nga magame ke lalo pu. Palume nge Manginuna ke ke kagaliu palu nga Malakuru be ri pu. Keke kagaliu pu. Ore nga Manginuna palu keke atu ka kumangngng a mologi eke kagaliu pu. Orait ale momo ava ka sinro ka sinro ka kumangngng a tugulu ava ka sinro ka kumangng a tugulu na keke t ungtung gona. O taim e nga baling gie ba tunga gona. Ne kapunu iau ala turung kang ka goname. Gona nge ke rolu ala tuturu kang ki kanna. Ne kapunu nge Manpap area ri ke teitei kiamemena. Teitei kia tai ne ke pa toe ka Palongorea mangng ka kolkolia na pengana ka kumangng a mologi. Kumangng a tugulu ka kumangng a tugulu keke kolkolia na pengana. Gona ae kapunu iala nge Manpagarea ora ka nna. Ae kolkolia taitai kia napengana kia. Iala. Keke rave kana ka gie ae rolu ba kana ka tret ba mani. Mani ka laumatana kia keke pate roma ale sana laum atana ragi ta pa tongana enge maga. Ava keke patoe nga pa tongana e nga kavovong ame roma ka 200 ba 90, 90 kina ba tale ka lova ngana. Tali ka ia a lova ngan a ba pagi oru nge kolia taitai kia napengana ki. Na iau iau ka kiu kia kap unu.Iau keke role kauna ka kiu ka kaning leala Manpagarea kanna te taitai kia napengana kuna. Iau ka kiukia na iau ka role roma, ah, rabobo rekeke goe r eamemena ka kelapa kia ikia. Ikia na ka kelepa kia iala. Ka i kaskena mana kemei si ikia. Iau ka pamaloga kapunu minamina. Ka rongo na ka pa mologa muni roma na pagi iakia ba tali ikia oru nge pala nge ke kolkolia ravale ke rikorai tal i ba pagi. Ava nga oru korkorai nga kana miau ikia mani ba malo ba trausi s ba klos ba taru ora kana miau ke sana laumatana ki. Ava ke pala na tali ba page ikia page ba tali ka oru nge ke kolkolia ravale ki pala. Na ka ri mana ka p age ba tali mana sana oru palu muni ba kaning palume mana. Ava ke sana oru p alu nge papatu. Ave sonrau na nge miau kaka bai likalasa ka page be tali roma ke sane gingging. Ava ke pala na ka page ba tali mana keke kolkolia avale kia. N a ke gingging. Ava ke sana oru palu muni. Iau ka pa mologa minamina. Na presid en Painap ke pa mologa kala iau. ke pa mologa minamina ava kuru tale kia ia kia kuru tale kia ka kuru tane bollau raumana i kia ava kuru tale kia ka Iasinta ke la maingamia ka bai ngana kia (manna). Ke la maimia ka baingana kia. Ke sana i a avale te i kia. Kuru tale kia ore la kanig mangng kaning manemana i ia. Ava ke sane Iasinta sane la bainga palege ta kuru laekia. Ke pa mologa kala ia u minamina. Painap ke pa mologa kala iau minamina. Kaning ore Manapagarea k anna ale rong kana panga mologa i ala. Na ke momo na kana na rakangalona ka n rea. Eke kiue rapopuna kia. Iau ke sana ravu ragia panga mologa nga rea Kangalo na ba Popuna. Ke sana nga ture. Ke sana nga turea pa kone. Ale anaa laumatana ragi kia. Ava nga turu mane pa kone mana roma ala baina na re Popuna kan rea ba Kangalona kan rea. Ava keke role roma nga turu manepuna mana puna keke bai (tu ru) roma ba kangalona Pato ke kolkolia ke pa tuptupe kumangnga lona kumangng ae i te naname ri lua tamana. Ke pa tutupe Pato lona ae Kontamunrea. Ke pa tutupe k umangng ae i ae kumkuma kia te i te naname ri lua tamana te Kontamunrea tamana ba naname. Ba liuna piaumemena ba tato kia ke pa tutupe kumangng ae i te ri. Ta baina kumangngng a momong (mina o kumangng momong nakoe) nge Pato. Ke pa tupe kumangnga minamina. Ta kumangnga momong nge i. Nga kavovongame na keke bai rooma presen. Ke

tungtunge presen. Ke tunge presen minamina. Mangnga na keke bai roma keke pa tutupe kumangng o pa tutupe miralaleme. Oru nge lao na uma ki te ri. Ta baina kumangng momong nge Pato. Puna - ka laumatana ka p una minamina. Ava kana pangamologeme ale sana laumatana ke te iau panga m ologa ki. Ale rong na ka baina ne te iau. Ne iau. Ore Kiulelrea ke tungtung e nge mangnga na keke patoe ka muku. Keke tungtunge tatao mukuname te iau. A m ukuname minamina pilo ba rava iname ka ri lua. Rava iname ka ri lua ore nga kenk eno ki. I a matares ke kenkeno ki. Ke punrea na ke tungtung rea pa kau. K e kala ta puria pa kau ka kae leala. Kae leala ke tungtung na i ke kala ta purea pa kau. Ke tungtunge mukume pa kau ala nenge iau iala kana. Ale tungtunge mukum e pa kau. Kiulelrea ke tunge tato oru nge keno ki ka i a muku ale tungtung rea p a kau. Ke kala ta purea pa kau ka kana ka kaning ba kana ka gie rolu. Ke tung u rea pa kau. Ke role pa kau ta ke role pa kau roma ikia nga(ka) sonrau oru kok orai ka la tunga rea i kia. Isura minamina mana. Na iau ka pa mologa pa kia ka pa mologa pa kia Kiulelrea roma iau iau ama role kone tapu roma iau ke sana m atea kaning. Iau ke sana matea kaning. Na one ko gingging ta tunge kanig pa kau. Na one ko bai roma iau malai. Na iau ke sana malai. Na ko roma iau malai malai nga puna ko bai roma iau matau. Iau a mana tapu ka matau. Iau ke sane m atau. Ke sa. Na iau ka matau kone nga panga mologa. Ava to rave nga pangamuna ba to rave nga bale kaona na iau sane ta matau.Iau ta rave. Iau ka panga mologa minmina (minmia). Na ka balage muni a orume ri korai mana gai? Na ke roma, aaa. Orume ri ko rong mana mukume ri ko rong mana. Ke sane muku muni ri ke ro ngo mana. Iau muni ka baina ka role ka mui roma nga vale mologi kokorong ri ko rai. Ri korai o turu rea kinung kia ngo bai ta rurungu rea na ngo ruru rea mana rea mana. Ke sana ngo bai kaning ki muni. Ne kolong a kapa ngo bai ta rur unge na no rure. One ngo bai ta loa letai iala no ngo bai ta rurunge na ngo rur e. Ava ri kinung karea gona ikia. Iau ka pa mologa minmina. Gona ale rong. Gona me alle ke rong nakoai nge Talie. Mangnga la loa ta Kukuvakau. Mangng ka loa t a Kukuvakau na Rakangalong alle ke kiu muni ka te. Alle kiu ka te ta re nga P oro. Agau avale a Maranna ba agau nga Poro ora Bobo a Magagiana. Alle ke kiu ki a muni.Ke kiu kia te Fransis tamana ba naname. Ke kiu kia te ri. Na ke kanna ka tau ligoname ka ri lua ba kaning. Kaning ke bollau. Kana kaning ora kaukau k e bollau. Na iau ka kelapa kia na iau ka pamologa minmina. Ka pa mologa ka pa nga mologa inte orine nga ravollaulau (pala). Ka kelapatokone tau ba ka kelap atokone kaning.Kaning ke bollau ba tau ka ligoname ka ri lua. Na ne Fransis tamana tunge pala ri lua napengana ke sane bollau. Ke sina. Ava nekia ri ke tunge ngarume ke bollau. Na iau ka pa mologa roma iau ka kelapa kia. Ka kelap kia ba ka laumatana kia. Ka laumatana ka mugang ba rumeng. O ka laumatana ka i ao ralea kuvo. Iau ka pa mologa minmina. Ke snae loreamatana ka iao ralea k uvo. Iau kapa mologa minmina. Ke sane loreamatana kia rakokorai ra Kangalona ke sane loreamatana ta alange pangamologa ngau ngana. Ke sa mana. Alle rong. Ke r ong na alle rong alle ke rave eke lalo kia ta Poro. Ke rong na mangng ka atu ta nenge Longmairea ri lua tamana. Ore tungtunge te Kakalrea. Na iau ka atu na ka kiu kia te kakalrea minamina. Ka kiu kia roma Kakalrea ikia na ole kia ikia uinga i kia. Uinga mana i kia. Ava ke sana ote sonrau na uinga laekia ke u ivatape sonrau. Painap ke pa mologa kala iau minmina. Painap kemeisi na ke pa m ologa kala iau roma uouo ka laumatana. Ka uinga leala ke sana uinga ore nga ot e ba uinga ore nga saulanga ta goe mana. Na ore pala nge ravollaulau ke bavaia . Na alle ke pira na ke lutukale. Na alle ke lutu na alle rong. Painap all e ate maisi muni alle kiue Kaunsil e nga Irena kia muni. Kaunsil renge Irena ta i atung ta ravunge kana kia. Vase ine i ke kelapatantale te Painap bole. T okovollau ke kelapatali te Painap bole na ke legiaote minmina. Ote nga miralal i ke legia minmina ta i ravunge kana kia kanna. Na Kaunsil orenge Irena ke lutukale. Na ke pa mologa roma livapogona ikia. Na mangnga ore nga pelau kao na ke sananga vaipalikovu ka livapogona ba lisi ka livapogona. Painap ke pamolo ga minmina. Iau ka longopaga Painap ine pamologa minmina na iau kameisi bole na iau ka pamologa muni. Ka ineala mana ta livapogona ka roma livapogona ka i a pangamologa te ore vollau.

Ke pala nge ravolaulau na ke kelakela mamasi ta li vapogona. Nge nga rume na taru ke la leleng a unrena puna na livapogona ke m eisi ka re nga pelau kaona. Iau ka pamologa minmina muni. Alle rong. Kaningme o goname ale ke rong. Karea pangamologame iale ke rong. \name Pangalu2 Panganana ore nga agau e bai ta pangalunge tuna. Ng aroma agau apanung, ba napengana, ri pana lua ngeke bai ta pangalunga goe ae ri apanung. Pala ri pana lua nge kela paka gie, ba kaning. Ngeke kele gie b a kaning tapu. Na ngeke pulia tue ore nga sigingipage ina ore nga pangalunga goe ae ri. Minmina, na ale ngeke lola ta tue laeala ri ke pulia. Ngaroma ngeke pang a tue laeala ri ke pulia, na ale ngeke sigipai ka pangalu, ta taongapange urasa ena a nga pangalunge goe laeala ae ri. Nga kae laeala ngeke paturu ta taong apange urasaename, na ravale ale ngeke ravu kaning ta maga, ngeke alavaia kanin g ta maga, ba rapanung ngeke rave bega ta bega laeala ore nga tuvange kaning, b a savuninge kaning, ba savuninge gie. Ngaroma ngeke alavaia kaning ba beg a tapu, na ale ngeke pulia kae ore nga pangalu. Nge pulia kae laeala e nga pa ngalu tapu, na ale nge loa nge lele, na urasaename ke lele. Ngeke pesi tapu n ga kapekape. Nge banruru, na ngeke loalu mun ta unrenalona. Ngarume ava nge bai ta pangalu na urasaename aleng ke mallaga mun ta lengakalange goe nga ineke palulue. Nga kae laeala e nga pangalunge goe, ka kumangnga e bollau raumana. Minmina, goe nge nga magame ba ravollalau ngeke atu ta kelange goe laeala ineke palulue ta ravunge kaning e nga pangalu, ba ravunge kaning ore nga bongalope, b ole. Ba gie ba, kaning matantana nga pangalu base ma puri e mera, oru mata na nginngina, kinung. Ngaroma ngeke palue goe, ka kae laeala eke palulue. Ke saena nga urasaena nge balia giau tetoto ore nga mata tetoto, ke sa. Urasa ename ngeke balia goe re nga galiau a goe laeala, base ma goe laeala matakia mem ena nga urasaename ngeke bali rea mana. Ke saene nge lele base butu, ta aval e e bulutu, ba goe a bulutu, ke sa. Ke parototokala mannangana. Ngaroma ngo ura saena nge lele base (kamang) kamana, na alo ngo (alenge) ke patupe oreala ka ku ru, base ma, nge motue tali inte ta pangatupunge, ba ngaroma nge sa, na ngeke tunge, sonrau, na alenge ke tunge base ma lollo kanna. Nge palutape goe laeala , na nge rong. Na naname alenge ule ta giung. Nge pulia nga giung, na nge m om. Nge loa nga bisona nge mao tapu, ba nge lola te naname re tamana ta bale. Ava ngaroma nge bisona saene nge mao tale, naname ke saene lola kana kaning, ta giung. Ke sa. Ravale rapingina mana, ngeke tutuva karea kaning ba ngeke lola ki ta giung. Ke parototokala ta naname loanga te i, ta giung. Kuma ngng a pinginame mana ta ulonge kaning ba tuvang karea kaning ta ulongo rea te ri ta giung. Pangalu ka i a ote ore bollau raumana nga ravollalau. Minmina n a sonrau ka i a ote, ba ka i a killa te, ore nga pangalu. Ba ngaroma nge bai ta pangalunge goe laeala, na, goe laeala, ke saena nga giau te ore nga nga mata tetoto, nge atu ta pangalunge, ke sa. Goe laeala avolaukia mannangana , nge paluia. Ngaroma nge saena nga avollaukia te nga lonamatana ta pangalu. Minmina, na ngeke rave avolau tetoto, agau tetoto, ore nga galiau tetot t a, pangalunge goe laeala. Ta taru ngaroma nge rave agau tetoto, na ngarume ke l a ri tunge kuru te i, nga ina toto, pupate nga kamana ta pangalunge goe laeala. Minmina na, pangalu ka i a ore bollau, ta ita kelangamasnge bainga matana e n ga pangalu, ba kumangnga matana nginngina kinung. Base pangalu ka i toto, n ga pesingi rusungana. Base pesing rusungana nga ina, urasaena nge pepe ba, av olau, nge lele ta -- lele ka ina goe lola mallagang. Oreala, ka i toto. Ava ura saena nginngina ba avolau nginngina ka oru nge nga pesingkale goe laeala mana nga ine mallaga. Nga ine mallaga nga ineke palue tapu ba ke mallaga. Na alen ge ke meisi ta urasaename taonga ta lunge nga ine ke palue tap. Kae laeala ka i a serenga e bollau. Base ma, goe nge mallaga na nge pesikale. Nge rong. Na n aname re tamana ngeke ture ta rakia memena, base ravollalaukia memena. Nge tur e te ri nga ineke paluia goe ae ri. Ale ngarume na kaning laeala nga goe laeala ravollalaukia memena ngeke alamunia ta naname re tamana muni. Ka i a killa ro ma, keke palue turea na keke ture na ngarume na aleke ale kaning laeala roma, o raeala ale rong. Ale toto

rong. Minmina na ka i a killa te ore bollau ba ka i a kae ore bollau nga serenga. Na kae laeala ke saena kae e pe muni ora nga ita palingiukitangana kita ba rolengetunana ba tarang ka pangamologa mat ana nge soali, ke sa. Kae laeala ka i a lomarapaga e bollau na ita kinuuung nga loramarapaga ka kae laeala nga marmarangng matana. Na Sini e barobaroe Ella, ba Ella e barobaroe Sini, ka i a killa matana ore nga serenga ba lomar apaga e pe. Ke saena ore soali. Orume kinung keke pepe. Ngaroma ita ngaka l oakurumea bainga matana nginngina nga sisiukita memena. Panganana laeala o re nga pangaturu ta pangalunge goe apanung. \name Korang Ka kae laekia 23 Septemba, 1982 omae Kalluva ka loa ka gauveme ta urapuna ta kelang ta gie rapinolo. Ka sinro luluna inte tale, na Kalluva ke kiu kinunge gauveme. Gauveme keke atu kinung, na mangng ka rave giome, na mangng ka paturu ta taonga. Inae mangng kutapu, mangng ka lolu nga l amasi lona. Kalluva ke rave lamasi kanna te pakae gauveme. Ine rave lamasi kann a tapu na mangng ka taolu nga me te kunna. Mangng ka lopatae nga kapangng eke pat e kae Botape. Ngarume nga kapangng laeala, na mangng ka tao nga ina kavu. Nga rume muni nga kavu, mangng ka lopataea kapangnga te muni oreke pate kae Kinele. N a mangng ka lele ngae Maranna nga pamau matana. Nangina Kalluva ke telepale lamas i ae gauveme na pakani rea. Inae gauveme ke kani tapu, na mangng ka tao nga man u pungana. Mangng ka lele nga bale e nga momongkala manu, na mangng ka tao passav ele ta lamasi lona e nga Pamanamana. Mangng ka taolu ka mangng nga bave ta pelau. Ngallo nga lamasi lona, na gie ba kau kaena mallena ke ponu. Ina mang nga lele kokoro nga savanau ae kaume, na mangnga ka tao galiu muni tae Siukena. Kokoro nga pamau e tae Kaemunna, mangng ka longe ravale palu re ngae Malim ali, ri keke Lokena, ineke lola ta ura, na mangng ka kolu. Inae Lokena ri ke r avale ke loa tapu, na mangng ka lotote pamau e tae Kaemunna. Ngarume, na mangng ka lotote me eke pate kae Malmalo, na mangnga ka lele nga kilanna. Ngallo ng a kilanna lona, na gie tamana tana kena a pinolo ke kaninni kaukau. Mangnga ka ta o isura, na gauveme keke kalipage gie tamana talaekia nga kapangnga kunna. M angng ka longo, na urapuna ke mamalu ta ke rong. Gauveme keke pirosipa kalaoka. K a panna sa, na gie talaekia a ngingina lulu ke pira ngaliua ngae omae Kalluva, na ke pira bavakena ta pelau. Mangng ka pira kurumea ba kavkave maliavame ta ri r avungpitange gie te mangng. Gie laekia ke pira bavakena ta gue e bollau kaona, na mangnga ka pira kurumea. Na mangng ka piramalaga nga taongamalaga e tae Siuk ena nga mangini puna. Inae mangng lele nga pamau, na mangng ka pira galiu muni kurumea pamau muni tae Manginuna. Kalluva ke pira bavakena tae Toangalau, avae iau ka sailu mana nga gue luana. Nga ina sailu ka panna sa, na ka longe gauveme nga ineke ravugaliue gie te iau muni. Nga ina longe gauveme nasong, sini gu ke kali roma, "Sonrau, na gie laekia ke la kaning iau." Ka roma kela, na gie kala nga gauveme keke tamali toto nga ragugu, na ka pira kurume rea. Ka pira isu ra, na ka longe gie ine mesikale gauveme. Ka panna sa, na ka lele nga malle laeala, na gie mesi ki. Nga malle laeala urapuna ke sane bollau. Ka roma kela, na gie ke tamana talaekia ngingina ke mesi. Iau ka ralagome ta paronge. Iau k a kela, na ke taoe gauve te lagamuga, na ke kagaliu muni. Nga ine kagaliliu ke kela pakau, na ke pira ka ragu e soali ta kaningi iau. Iau ka kela kalaoka ta bega te e bollau ta kangapatae kia, ava ke sana te. Kokoro nga inaeala ka kapopongo isura. Iau ka roma ava ta kangapatae kia, na ka kesilale lollokan na na ka pu. Nga ina pu gie ke patapita iau, na ke magale ka ngingina nga kamau kokoro nga bisau puna. Na ke ututote patugu, na marakaligu ke lelemalaga. Nga in a kele totogu, ka tute gie nga longana e soali. Ke sipaga, na ke kani iau muni ngamuga nga kamau bokena. Nga inae iau pu, ka rampite aene tale nga kamau. Ka kanimaipite miralali mana na ka sipaga, na ka pare gie tamana talaekia nga singi na kunna. Gio ke lu lakallo, na ke rave gie manukia, lona, ta kapana bole. Gie k e ava ta pirangkala iau muni, avae iau ka gingging ta kalangpitange. Kalluva ke s ane atu kokoro te iau. Nga ina kela soalia toto nge iau, na ka kiu te Kalluva. Ka roma, "Kalluva, atu ngo balia gie avae iau ka lola ta ausik ta gie ke kani iau." Kalluva ke magio

raumana, na ke role roma, "Gie ke kania aekia ka pa nna a taru? Ke sana panna te tale?" Ke pira ta gie na ke paromunia, ava ke sane mesi ta kelange gie. Ke pira kurume iau muni. Nga ina lele nga gue ka kalipa ka Sinna (ligupiau), na ka ba'e pala ta i pirang ta turung nga ausik. I ke pirapira ba iau ka pirapira bole. Ka kavesia nga gue, na ka iau pala, na ka lele nga aus ik. Nga ina lele re nga ausik sane ke paturu kumangnga tale, na ka mesi nga bale kaona. Ka momo isura, nae Lalurea ke tao nasong. Na ke ballaga iau, ke roma, "Ko maimia?" Ka pakosia ka ina gie kani iau kia. Mirana ke mamallu ta ke rong. Ke pirapali palege. Ke pira ta pulangpatalinge bale kaona, na ke pas. Ke pira t a te muni, na ke pas. Ke baililli, na ke pira te momongkala. Na momongkala k e atu, na ke pulapatali, na ka lu ta ballona. Ngallo ke bulo iau. Ngarume, na k e bulo iau muni na ke mume gie ngingina mallename. Ine mumu rea tapu ke tototo te marakaligu ina ngeke kavikuli. Ngarume, na ke saia mirau. Ine saitape ke mume te muni, na ke saia muni. Nga inae momongkala saisai iau, Patalorea ril ue Lalurea ramarea ke taliliu, na ke sane ke kalau masi. Ri kala nga raga u reke at ta kelanga iau bole. Ngarume nga sainga ka lelemalaga, na ka loa t a bale e nga kenong. Ka keno ka kumangnga maina mologi. Biso sane rong masi tale , na ka lao ta maga. Ka mommo nga maga ba lola ta ausik ke pa nga ina biso rong. Gie ke mate, na ragau keke kania. Iala mana. \name Maliava Nga maliava, base ma, nga maliava ore momo sonrau. Maliava ore atu nge nau. Nau nge mate taop. Na nga kave. Ka laumatana roma, nau ke mate tapu. Nga kuma masi ka oru nge i. Na nga kave. Ngaroma nau sonrau "Ngo atu ngo momo kala nge iau ka kae kokoi." Ngaroma nga bai ta i momong kala nge ia u ka kaeme kinung. Na nga lege masia pala. Nga lege masia pala ba ngarume ba nge momo kala nge iau. Ke sane nga baipaga lising kia. Ka sana nga patamonnia . Ke sa. Nga lege masia pala. Nge kele oru nge iau lege rea, na nge momo ka kaeme kinung ae iau. Ka kae nge iau matea taru, base ma, ka bai ta kumang ka kau ga uve, o ka bai ta loanga ta pelau. Nga kave nau. Nga kave maliava ae iau. Ka ka e nge iau kave. au ke sana kave kaskena. Kaka laumatana roma, nau ke mate. Nau tuna ke mate. Nau liuna ke mate. Nga kave roma uouo ke mate. Ra nginngina nga kave rea kinung. "Ngaroma miau ngaka kela te iau." Nga kae nga ele oru nginng ina, base ma keke lele mamasi, ngaroma nga kelpa ka mata. Mata nge lu, na nge baia. Nge taliliu. ge taliliu nga ragugu, o nge paroparo iau. Nga laumata na roma, otte ke soali nge iau. Ka laumatana roma ote ke soali. Na nga kae tet oto na nga tara, na nga logukannana iau. Roma "Kanau ka taru ke soali nge i au?" Gauve nge iau ke a soali, o ote ke la leleng nge iau, ngaroma nga kalp a kia nga gauveme pala. Nga loa ka gauveme. A gauveme nge rome nge kalpa ka gie ta nga pare. Na ala nga role roma, "Oh, kau ote toto." A gauveme nge rome pakae gie a nge ka. Gie nge telea rea, ba gie nge tele iau. Ka laumatana roma, "Kannu ke soali." Nga atu, na nga legetoto muni. Nga kuma muni ka olekia. Nga kuma ki a nge pe o, nga kavalele. Nga kavalele nge pe tapu. Nga loa muni ka gauveme muni. Nga loa gauveme muni. Gauveme nge rome balia gie ka kae tetoto. Ka laumat ana roma, oru ke pe muni. Maliava ae iau ke pe muni. Na maliava ae iau ale mo mo kala nge iau muni. Nga kae palume maliava ae iau ka iukukia. Ngaroma nga balia goe ae iau te. Nga balia goe ae iau te. Na maliava iau ka iukia kau. Ka iukia ka u. a kae palu na nge luia gie. Nge luia gie na nge tugutaokale kaning ae iau. a nge loa ta kaninge kaning laekia. Nge kania kaning laekia na nga laumatana r oma, ka ote ikolong. Ka ote ikolong. Ka baina maliava ae iau ke atukale kaningi laekia o ura laekia, na ke kania. Nga logukannana iau. Nga logukannana iau rom a, "Taru mannangana ke baia ura ae iau, o ke ba iu ka maliava ae iau, na maliav a ae iau ke atukale ura ae iau?" Nga logukannana iau na nga logukalpage ina ia u balia goe ae iau. Nga tungu oru te goe ae iau. Nga legia olekia te goe ae iau. Ura, gie ke sene inap ta loanga ta ura muni. Ale nge rong. ga maliava e soal i, ngaroma nga kalilia ore bollau raumana, na ka laumatana roma, maliava e soa li. Ore turu nge agau tetoto. Ke kelpa ka ina iau balvali gie palimule. e kelpa k a mirau ine pepe palimule. e kelpa ka ina iau laulau lea palimule, na ka lonakan nane. Ke role roma, "Eio ke

kavesilele iau ka kaeme kinung, na nga maimia kia?" Na i ke bae maliava nge i, oru ngeke sosoali, ta atung ta baingesoalinge malia va nge iau. Maliava nge iau nge pe. Na kalinglili tane bollau, nga kuma kia. Ng a lola kia, lola kia, lola kia. Ngaka legea, ngaroma nge pe. a nga loa muni ta oru. ru nge pe pakau. a nga paturu muni ta loanga ka gauve ngae iau. Nga laumat ana roma, maliava ngae iau ke pe muni. Maliava nge soali ke lao tapu. Pangamologa ina kanau nga nanangea balinglaga laeala a one roma nga maliava, iala mana . \name Boko Na nanang laekia ke bai minamina. Boko ka i a manu te e bollau pala. Pala na boko ke balivalia ragau nga magame kinung. Ngaroma ragau ngeke ka nga magalo, na nge tao rea na nge paropunu rea. Na ngaroma rag au ngeke taepatae nga bega na nge lopate na nge paropunu rea bole. Ngaroma ragau ngeke taea manang, na nge lo kurume rea na nge paropunu rea bole. Ke umma ka ra gau minamina na ragau keke matautaue ba keke kolulu ngae i nga ine rongrong ka ragau. Na ngaroma ragau ngeke longe na ngeke kaka. Na ka baina kae te na T utu rilua Sumsum keke palitao tae ri na rilua keke pamologa. Rilua keke pamologa nga ina Boko ke rongrong ka ragau. Na rilua keke potolu kana ta ri baingasoali nge ta baina i manenasa balinge ragau. Na baina Sumsum ke role ka Tutu rom a, "Koli, one ngo baia kaning ka kue, ava iau nga goapite na nga saia papaname." Na ale mom. Na ka kae te na Sumsum ke piraue kanna ka sue ba ke lokale kaimo ta urapuna. Na ke atu ki na ke isi rea na ke poali rea. Keke manani tapu na ke ta re kanna ragi. Na ke tara tape na ke role ka Tutu roma, "Ngo kuma ka kue gai ta iau ka kuma ka orume tapu." Na baina Tutu ke kole kue na kue ke tugu. Sumsum ale baine rave sue ba ragi na ale kutapu. Na pala ine bai ta kulung tapu na ke kamitote bagitu luguname ka ri papatu na ke paro rea nga gilina na ke kutapu. Na kue ke tugu kaligi. Ke loa tae Boko na ke lele ngae i. "See s isiu ngo pasapage papang te nga iau sasalu kia na kolu ta ka mamarisi iau." Na Tutu ke baia kue na kue ke tugu kaligi raumana. Na Boko ale pasapage papanaa na Sumsum ale kolu. Na Sumsum ale baine rave sue. Ale rave sue laekia kan na na ale bulosia Boko papana ba ke saisaia ka ragi. Na Boko ke kanimaimaia nga ine bulosissia be saisaia na ke role kia roma, "E ko bulovulo iau ka taru ikolon g?" Na Sumsum ke roma, "Soa,sisiu, bagitu luguna laekia ke paroparo one na nguni ta ma iau sau kia." Na ke tamalimalaga kia. Na ale saia tape papana laeal a na ale gogae Boko roma, "Sisiu iau ka betaveta nga papang laekia ta ngo pas apage papang laeala nga iau kolu kia. Na Boko ale long na ale pasapage papana te toto muni na Sumsum ale sasalu muni nga papana laeala. Na ale rave sue lae kia kanna muni na ale bulosia Boko papana laekia muni. Na Boko ale kanimaia muni na ale role kia roma, "E, ko bulovulo iau ka taru ikolong?" Na Sumsum ke role k ia muni roma, "Soa, sisiu, bagitu laekia te muni nanguni ta ma sau kia." Na a le sau ka bagitu luguna laekia muni laga malla. Na ale saia tape papana la eala muni na ke lele malaga na ke role kia roma, "Papangme keke seneke pepe. Ia u ka betaveta ki." Na Boko ke roma, "Ko role laetai?" Na Sumsum ke roma, "Pap angme keke seneke pepe. Iau ka betaveta ki." Na Boko ka iu kia na ke rome taue Sumsum ta balinge. Na Sumsum ke lopaga na ke tarapai nga bega te toto. A va Boko ke rome kela minmina na ke rome bai ta longapaga ta balinge na ke sene l ongana kala na ke pupu ta magalo. Na ikia na Boko ke tatao nga pe ba ke sene balivalia ragau muni. Ta nanang laekia nga Boko ala lisina iala mana. \name Gauve Gauve ka kana ka stori papatu. Gauve ke kalipa ka kanna ka taru lua. Ke kalipa ka kanna ka lamasi. Ka kuna. Ke kalagolue, na ke kania. Ke kalpa kia na ke kania lamasi laeala. Na ke patpate lamasi laeala g iana roma, "Baita, baita, baita, baita, baita, baita. Lamas, lamas, lamas, l amas, lamas. Baita, baita, baita, baita. Nao, ragau ke long, ke longe lamas g iana nao. Ke bai roma, "Olaekia giana ikia." Ke kanimaia lamas. Na ke ro ma, "Kaning ae ita e pe ikia. Kaning ae ita e pe ikia, ba ke masmas." Nao, i tuna kena mana ke toia nao. Ke toia nao. Na ke toapalele kia kaloka. Ke ngaruma, na ka i a lamas. Ka i a kaning te ore pe. Ke ngarume ke kaninnia. Ke giri nris kia. Ke totoia kaloka.

Em, ta stori e nga gaune. Gaune ka i a ote. Ke kal pa ka ragau momongareangana, oru nga ri ke kanrea, momongareangana nga maga, Ke kelapatali te ri ka oru nginngina. Ta stori ina kanau nga gauneme. Iala. \name Silanga Nanang laekia ore nge John Saunana ae nga Solomon A ilans. Edward Nanmat kae kampiliue. Pala nganige raumana ragau tutuna palu m ana keke momo nga maga laekia e ngape. Keke kaninni mane karea ka bega launame, uaisome nga urapuna ba kotoa re nga me. Ngallo nga nuta te agau kala napengana, ba goe rae i keke tare rerea kia nga maga. Ka kae te apanung laekia ke loa ta u nrenapuna, na ke kamokinunge bega launa matmatana. Ke ballirea, na ke malaga ki ta maga. Nga ine malaga, ke role kae napengana kala nga goe rae i ta loanga ta launga lea ba kotoa nga me. Ka pannasa, na ri keke goe rae i bae napengana keke matapu (?). Nga ineke lele nga me ke role kae goe rae i ba napengana ta inunge me patalia laeme kala kotome (kotoame?). Napengana ri keke goeme keke innu, tek e innu, teke innu, ta siareame keke pinri ka me, nae napengana ke ballage , ta i kalaunga rea. Nga inae i paturu, ta inung napengana ke role gome ka g oeme, ta ri goanga, paga mana ri inungu bole. Apanung laekia ke pata inung. K e innu, innu, innu, ta siana ke ponu ka me, ta ke sanna malle ina palu muni ta m e lunga. Siana ke ponu ka me, ta ke baililli ta unung ala nge matuena. Ka pa nnasa, na ke pu ta maga. Napengana ke kele nga ine pu, na ke matau kaligi ra umana. Mataunga ke palopoge, ta ke sanna lonamatana, ta kalaunga te, ta i tunge te natale. Bolevole mana kala nga mataunga, ke role kae goe rae ri, ta ri keke me sing pai nge natale siana ta gionge. Usa mana keke mesi pai nga siana, na keke paturu ta gionge. Ka pannasa na ke kele me ine potu malaga nge natale kaona, lon ganame, ba nga manna. Ngarume nga ina me lele malaga tapu, natale ka liki nasa, na ke keno ka panna isunte ngarume. Ngarume nga ina likina ka galiu ke ke lao ta maga. Soame, keke loa mana kamarea ta maga. Ke sana karea lea. \name Ulili Kola ke bai ta pesing. Kae te ke loa ta nena ulili . Ke savae ulilime, na ke malaga. Kola ke tolea ulili rae i, na ke lalao ta maga. Ke lele nae naname ke lalarea. Ke lalarea tapu, na ke rispurea. Ngarume , na ke poalirea nga kae. Kola naname ke poalalia ulili rae tuna. Ke poalire a tapu, na ke bae Kola ta taenga lamasi. Kola ke malai. Kola naname ka iuki a, na ke raupite ulili rae Kola. \name Sukku Kola ka i a goe te a omo ba longnga kana. Kaeme, n a ke olle kala ragoeme reke bollalau. Ke ellarea ineke kaninia sukku na ke bai ta avange. Kae te Kola ke tara nga bega te siana. Ke lule sukku laekia, na k e kaninnia. Kola ke loa ta bale ka laio, na ke kanimaia raman ine lali. Ke ro le kae naname na ke patue sia. Kola ramana ke lali kaligi, na ke keno kokoro nga sia. Ka sinro nae Kola ke sane kae nia. Tamana ke kele, ne ke sana lonamatan a ka soalingi ae i puna. Ke ballage, na ke turu. Kola tamana ke magio ka panna sa nae Kola ke mate. \name Olomate Tauna te, na lausa ke loa ta launga kana kotoa nga me. Ke laulau kotoa kurumea me, na ke kele olo te ine mate. Lausa ke kele olo laekia na ke serengkale ta nena kia. Lausa ke pamologa roma, "Kolingau, sigip aga nga ita ka lao ta maga,ava olo ke mate tapu. Lausa ke lala kia, na k e role te olo "Kiti, ale bai tae iau poponge iala." Lausa ke pope olo, na keke mallaga. Ine ke mallaga, keke kele gurime, na lausa ke role te olo roma, "Ko li, longo salia gurime, ava olo sane loa. Lausa ke sigipaga, na ke role muni, "Kiti ale bai ta iau salingngirea iala, na lausa ke salia gurime muni. Keke tao isura, na keke kele belvelame, na lausa ke role muni roma, "Koli, longo kinia belvelame," ava olo ke mate tapu. Lausa ke role muni "Kiti ale bai tae iau kiningngirea iala," na i ae lausa ke kinia belvelame muni. Lausa ke tolo muni ae olo, na keke malaga nga maga. Nga maga lausa ke bae ta sia ava olo sane lo a, na lausa ke role muni "Kiti, ala lona tae iau ravunge iala," na lausa ke rave sia. Lausa ke atu ka sia, na ke tunge te olo ta patunge, ava olo sane lo ngngo, na lausa ke role muni

"Kiti, ale bai tae iau patunge iala," na ke patue s ia muni. Lausa ke patue sia tapu, na ke tuve kotoame, ke tavoa ki, na ke bopage olo ta i kaningngi ava olo ke mate tapu. Lausa ke role muni kae olo, "Kiti, a le bai tae iau kaningngirea iala," na lausa ke kania kotoame. Lausa ke kania ko toame tapu, ka laio, na ke bopage olo ta unange nia ae ri ava ke sa, olo ke ma te tapu. Lausa ke lala kia, na ke role muni "Kiti, ale bai tae iau unange iala. " Lausa ke une nia tapu, na ke rave olo ta rilua kenong ava olo ke bo tapu. La usa ke rave olo, na rilua keke keno ava olo ke bo, na ke puaperesi. Lausa ke kele olo ine puaperese, na ke tantani. \name Malakur Stories Kae te, na goeme keke loa ta parong mallau nga kuru ine malae. Ri keke tao laga tauga na Soare ke goarea, na ke kakerea te ita bave ng. I ke patae kaomunna inae kanna, na baveng ke sasapola. Goeme keke lu. Kae te toto ri keke patae kaomunna inae kia Suare kanna, na baveng ke sasapol a. Ri keke lele malaga, na keke ka ta maga. Kae te toto, tamarea memena keke atu, na keke paropune Soarae. Guma ba lea ka rilua ra kamapisa. Ka kae te lea ke kalipa ke guma. Lea ke role ka guma "Guma itaua ka pira ta bava te toto. Guma ka lonamatana ine sane baipisapisa na ke malai. Guma ke loa na ke kalipak e balingana te toto na ke role pakia ta momong nga bava te toto. Ka kae te toto guma ke ralapisigi ta pelau kaona muni, na ke kalipaka lea na ke role kia , "Koli itaua kaka lolo pirarga". Rilua keke paturu ta piranga nae Guma ke sane pira. Lea ke ui nga nga pelau lona, na ke lelle nga bavatoto. Ke kele guma te totot ine momtapu ga pelau kaona tapu. Lea ke sipaga na ke malai nga pe lau lona iala, na lea re guma ka sana rilua ra kamapisa muni. Ka kae te, avolau te ke rave gauve rae i, na ke loa ta unrenapuna. Avolau laekia ke tatao nga gue, na gauveme keke singoe gie ora va le kalanga goe kia memena. Gauveme keke pira, na keke balia gie goe kia te. A volau laekia kia ke rave gie goe kia laekia na ke kagaliu muni ta maga. Goe rae i bae napengana keke serengkale gie nga ine ke lele kia nga bale ae ri. Ka kae te, na apigina te kalanga suguna keke momo n ga maga te manameri. Rilua kesana karea kaningngi ta ri kaning. Kae te toto, na apigina laekia ke bae suguna ta i loang ta siling ta karea kaning nga beg ame purea. Goe tullaekia ke long te suguname na ke lua ta bega te puna ore ke p atoe ka sagope, na ke sissili nangina. Panna innaeala ae i sissili, i ke kalipak a goe tunte kala nga gole tune i ora mukuna. Ke ngalue goe tullae kia te ri ta bale. Ke rome ke lele nga bale, na apigina laekia ke ballage suguna roma, goe tune ngae tai ikolong?" Na suguna ke roma, "goe tune kanau ae iau kalipakia ng a sagope puna. Iau ka ngalue ta ita ke momong nge ita nga magga." Apigina laeki a ke long, na ke long, na ke role roma, "Atu ka kanrakia." Goe tulekia ke momo kal nge rae babkena. Bokko ke kele sia kakainame, na ke lo ta parongpunu nge ragau Sumsum ke ella ta, kae te, na ke tare kaimo Kae te, na kue ke tuna, n a sumsum ke loa ta bokko, na ke roma. "Sisiu, atu nga kolu nga papangnga." Bokk o ke ngata, na Sumsum ke lolu, na ke saia papaname. Ke saia papaname tapu, na ke lo malaga, na ke role kae bokko roma, "One to lo." Bokko ke rome ava ta longa, na ke sa, na ke toto ngape. Sonrau, na bokko ke tato nga mogalo. Kae te apanung te ke loa ta launga kana lea nga pel au. Ke rano ta pelau lona, na ke laue kana lea kena. Guali ke singue lea, na ke u iui ta agau laekia. Agau leakia ke tarapeika lea nga manang na guali ke goe ta manang na ke kania agau laekia. Pelau ka ia saballu, na ragau keke kele sab allu nga pelau, na keke matau. Napengana ke loa ta pelau kaona, na ke kele saballu nga pelau. Ke tarapai nga lollo, na ke tanitania apanung ae i ina guali k ania. Ka kae te soare ke lele nga maga te. Maga ka orubo lo Soare ke kiukiu ta agaute taenga lamasi. I ke, kiukiu agaute ora sana kamman a ba kenna ke baikale nga balelona. Soare ke kiu roma, "Bolevole nasong ngo tae kau lamasi." Agau laeala giana nge Same. Same ke balikale roma, "ke sana ka egu ba kamau." Soare ke tunge kamana ba kaena te Same. Same ke tae lamasi. Soare ke kani, na ke lao. Ke rave kaena ba kamana. Same ke loa te tatokia, na ke turu pakia. Tatokia ke

roma, "ita nga ka goae, na nga rave kaename ba kama name na nga ka kakia." Soare ke atu ka kae te muni, nae Same tatokia ke ko nga b alelona. Inae Same tae lamasi muni, tatokia ke pira malaga na ke sappune s oare, na soare ke mate. Kae te, na nolo riluae ke Sasega keke loa ta toiung a karea nga urap Sasega ke kele gie, na ke role roma, nolo itaua ka kalia posi tunae itaua enga sonrau ikia. Sasega ke rave gio, na ke paroe gie nga kunn a bangana. Gie ke pupu ta magalo. Sasega ba nolo keke rave gie, na keke tuve . Nolo, ke role roma, sasega, sasega" itaua nga ka rave gie ae ita, ngaka savunia." Sasega ke role roma Nolo iau nga savunia gie ae itau, bae one ngo loa ta pelau ta kelang ta kuru. Nolo ke kagaliu, na ke role kuru kesena mala e tale." Sasega ke role roma "Nolo itaua ka loa nga ka rano ta kara posi. Rilua keke loa ta pelau, na sasega kekela posi, na ke role roma, "Nolo rano lukale pos i ae itaua." Nolo ke rano lukale, posi na sasega ke momo ngailu. Sasega ke ro le roma Taepatae ta manangnga bae iau, nga rano kale posi, na kee uiui ta songa l ele tamaga. Sasega ke role roma "Itaua ka loa nga ka kania gie tunamae itaua." Rilua keke ote pisigi ka manag ae kannrea. Rilua keke lele ngape na keke sa vun malage gie ae rea, na kasana gie te nga savunilona. Ka kae te ka rigao, na panalua rae koalingana keke loa ta kenong nga ura. Rilua keke momo nga balebale na keke longe manu te ine to paei nga balebale, ne rolekerea roma, "One mea kaka atu ta kenong nga ura ta taru, ka sana lomeau matana roma, soare e momo nga vaveng laekolong?" ke la siling ta kana posi ka rigao." Rilua keke long na keke matau. Ne bollau ke roleka ne sina roma, Ita ka tonge poai inte ba itau kalalao." Rilua keke si gipaga, na keke matapu ta maga. Ine ke lalo manu laekia ke lele muni, na ke roma, "One mea ka bolevole ta soare kele singsingo ta kana posi." Ripanalua keke paturu ta pirang ba taning. Soare ke singorea. Ke laue rilua, na ke loa kerea ta baveng, na ke kani rea. TADIUS TALMANE ke pa ne ke turu roma GIE ba GAUVE k a ri ra koli pala. kapun na gie rae gauve ka ri ra koli. ka kae te ne relua ke ke lua ta tailiunga nga pelau konna. Rilua keke lua na keke kalpa ka kokologi ng a i ne tarapaipai nga mannanga ae i.. keke ballagae, "koli, ko mamaimai, na ko tarapaipai i kolong nga mannanga"? Kokolog ke turupaterea roma, "kolimea, iau ka momo ka lea re tatoae bokko". Rilua keke rolpakia roma, Lua bolbol te i ke kalpakamang na ngina na ke ba mang tae mang banga one bollebolle". Kokologi ke long ne ke matap patalia lea mae. Palua kokore keke paturu ta tovanga ka le a mea. Keke tovava ke lola ne, gie ka kanavarana, nga kolingana ae gauve. Gao ve ka iukia, na ke paturu ta i baling kala nge kolingana ae gie. Ripanna lua ke ke pali balibail rea, nae gauve ka kana ka liki ae bollau, na ke rommae kae g ie. Gie ke iala, na sane matea gauve muni. \name Simon_Pray Tamamangng ngailu, mangng ka bai ta kiningpatae gia ng ba kalangpaga one sonrau ka sinro laekia muni nga ina mangng la pangaturunge kae a pau muni. Tamamangng, mangng ka kenrau basema lollo panu ba lavusa ina pa nu. Na mangng ka bai ta kiningpataea gianga muni ka ina on tunggaliue mauli ngamangng muni ba ko pasipaga mangnga muni nga nia ra mangng na mangng ka momomau li muni ka kae laekia ikia. Mangng ka longe manume ba mangng ka longe kalingama ngngme, ba mangng ka longe orume mairea kalaoveka na mangng ka lomangngmatana roma, ka one a nutu ko pulia maga ba tava kala nga kana orume kinung. Sana agau te tona ke ngavasa one. On kaskeng ka on a pangaturu, ba on kaskeng ka on a or ume kinung rongarea. Agau te e momo nga mogalo laekia e ngape ke sane nge roma, i atungana ke ngavasa one o kana gingginga ngavasa one, ke sa na ke sa mannanga na. Ka one a nutu ko mommo sonrau ba ko la momong ngarume tale bole. Tamamangn g, mangng ka bai ta roleng pakone sonrau ka sinro laekia, roma, ko tunge Iesus na ke mate nga meis ta ragau kinung re nga mogalo laekia e ngape. Ka i a kumangn g e bollau raumana, ba ka i a kumangnga ore momong baske nge on pala ka ina orume kinung re nga mogalo e ngape sane ke lele tale. Ava sonrau na ko papote o ko pul ia ta karkarangana na mangng ka kelapatokone sonrau ba mangng ka lomangngmatana te sonrau. Ko role nga lau a kaning roma, ke sane baia bainga te e soali, ava ba ingamangng reke sosoali mana

ke katupite nga meis na ke lele basema i a agau ore soali. Tamamangng, mangng ka bai ta kiningpataea giang ba kalangpaga one ka kuma ngnga laeala nga ina on kuma kia te mangng nge Iesus. Ba bole tamamangng ka mang ng ka la pangaturunge kumangng a kaning ta mangng kumangng kia muni na ma ngng ka lomangngmatan tapu roma, lomataname kinung ba longaname kinung ke tatu nge nga kannu e tup ae one. Na ta mangnga bainge kumangng a kaning mangng ka sa na nga kuma kia ka lomatana a agau o, mangng ka sana nga kuma kia ka lomatana ae mangng mana ke sa. Kannu e tup ae one nge toamuga nge mangng, ba kannu e tup a e one nge tungu lomatana one te mangng ta baina mangnga bainge kumangng a kaning o mangnga kumangng ka kumangng a kaning. Tamamangng, sonrau ka sinro laek ia na, ka ulopataea mangng pana mologi ta kamang. Longamangngme, ba gilimangng baganame, kaomangngme ka ulopatae rea ta kamang sonrau ta kannu e tup ae one nge toamuga ki ta baina mangng kumangng ka kumangng a kaning. Tamamangng, k avingtulu ae one nge momo kala nge mangng bole sonrau ka sinro laekia. Ba bol e mangng ka ulopataea Ian taman bale kaina ae i, Aleks taman balekaina ae i, bale kaina ae iau ka ulopatae rea ta kamang sonrau. Mangng ka ulopatae rea ta kam ang sonrau ta on momong kala nge ri ba ngo kavitulu rea bole. Kumangng a taru ke la kumangng ki sonrau, ka bai ta roleng pakon roma o balinglaga one roma ngo momo kala nge ri sonrau, ka kumangng nginngina reke la, ra ri ke la kumangng ki . Tamamangng ka lomangngmatan roma, ko mat ta momong kala nga bale kaina rae mang ng ka kaeme kinung, kaeme kinung. Tamamangng ka ulopataea kampiuta ta kamanga bole, ta on tunge gingginga te. Agau laeala e soali sane nge atu ka lomatana ae i o kannu e soali ta i baingsoaling kampiuta ke sa. Minmin na ka ulopataea ta kamang sonrau ka sinro laekia bole. Tamamangng, kae e ngalla ka i a kae e ngalla. Kae e sonrau ka i a kae e sonrau. Minmin na mangng ka sana matea ta omo sa e ngalla ta i atung te mangng sonrau o ta i leleng mun ka kae laekia mun k e sa. Ngo pagingging mangng ba ngo kalau mangng masi nga baina mangng nga kumam asia kumangng a kaning. Mangng ka sana omomangng ta kae e ngalla ta i atung mun ta kae laekia e sonrau ke sa. Basema ko role nga lau a kaning roma, ka kae e ngalla kae e ngallo kae e sonrau kae e sonrau. Tamamangng, mangng ka bai ta r oleng muni roma, ka bai ta kiningpataea giang ba kalangpaga one, ba ulong one ngailu nga orume kinung nga mogalo laekia e ngape. ...Iesus giana. \name Cath_Pray Nge tamara giana ba tuna ba kannu e tupu, amen. Anggelo e agataive ke role kae Maria. Na kannu e tupu ke pamalage Maria ta i ae Iesus nan ame. Ave Maria ko pon ka grasia, agataive ke kalau on, k o pe nga ravaleme kinung, na ko pe rauman ina siangana kae Iesus. Maria e tupu Reo naname ngo rareng ta kalaunga mang ng, mangng ra pekatokana, sonrau ba kae a mangng nga mate ngia, amen. Iau ikia avale agataive kanna. Na nge bai kau minmina ma rolengana. Na kaling ke lele i a agau. Na ke momo kala nge ita. Ngo rareng ta kalaunge mangng Reo naname e tup. Tamang pepenga ta kolinge Kristus e agataive ae man gng. Ita ngaka rareng. Agataive nga anggelo kaona, ka longmatana kae Krist us, tung ke lele agau, mangng ka lomangngvavai sonrau ta miralali ba matengana. N go kalau mangng nga baina mangng nga loa ta tava. Mangng ka kava ngallo nge I esus giana a ravunglelekana ae mangng e bollau giana, amen. Ka laukuru raumana ta pekato nge iau kinung laka ba ipagaiu kone ki. Papa e pe sana bai ta pekato muni. Ngo longnanna iau muni ka grasia ae one, amen.

Ka laupatokona te Reo tamara ke gingging raumana, k e pulia tava ba maga. Ke pulia Iesus Kristus agataive ae ita, ka i a agau ba kannu e tupu. Na Maria a malaui ke rave na ka miranalali ka ina Pontus Pilat us ke paropite nga bolo. Na ke mate na keke talue. Na ke somaling ta maga a rek e mate tapu. Ka kae a mologi ke sigipaga na ke lopatae lakailu ta tava. Ke tara nga Reo e gingging raumana kamana e pe na ke la atung ta kalingnanange re ngek e mate ba re ngeke mauli kinung. Ka laupatokona ta kannu e tupu, ta eklesia katolik e tupu, ta mata kena e tupu ta i osururunge pekatome. Na ke sigipaga mun i ka mirana na ke mauli passavele, amen. Reo Papa, katung iau pakone sonrau, mirau ba kannug u, ba kumangng rae iau kinung te one. Maria e tupu Reo naname ngo loa, ngo loa ka mangng masi patalia pekato ba patalia ina ngeke sosoali kinung. Iau a goe ae one a on a anggelo e tupu orae Reo, ngo ella te mangng, amen. Tamamangng e ngailu nga tava ngeke serenga te giang . Kalingnana ae one nge lele ngakai ngape basema ineke longolongo te one bole ng ailu. Ngo tunge kaning ae mangng sonrau ba kae ba kae. Maningsa balingkala te mangng ba mangng bole mangng sana nga balikala ta re ngeke basolali mangng. Ngo lengetotokala mangng patalia kaningtole, ba ngo luve ina reke sosoali patali man gng, amen. Reo agataive ae mangng ka kalapaga one ta ko ella t e mangng sonrau. Nga longnanna mangng. Ka lauvai ta pekato ngae iau kinu ng. Ngo ba`e anggelo ae one te iau ta i momong kau ka rigo laekia patalia Satan ba patalia mateng magionga, amen Reo ae iau ka laupatokona ta pangamologa iname kinu ng ko papota rea. Ka kaomannmannangana kone, amen. Reo ae iau ka momalle maulingau ngailiu nga tava ng e one. Ka one a lonanakana mannangana, amen. Reo ae iau ka mate one ka lau kinung laka ko pe rau mana, amen. Ka laukuru raumana ta pekato nge iau kinung laka ba ipagaiu kone ki. Papa e pe sana bai ta pekato muni. Ngo longnanna iau muni ka grasia ae one, amen. Serenga te tamara ba tuna ba kannu e tupu. Base ine kapunu ba sonrau ba kaeme kinung ngarume, amen. Reo agataive ae mangng ka kalapaga one ta ko ella t e mangng sonrau. Nga longnanna mangng. Ka lauvai ta pekato ngae iau kinu ng. Ngo ba`e anggelo ae one te iau ta i momong kau ka rigo laekia patalia Satan ba patalia mateng magionga, amen. \name Cath_Conf Reo ae iau ka laupatokona ta pangamologa iname kinu ng ko papota rea. Ka kaomannmannangana kone, amen. Reo ae iau ka momalle maulingau ngailiu nga tava ng e one. Ka one a lonanakana mannangana, amen. Reo ae iau ka mate one ka lau kinung laka ko pe rau mana, amen. Ka laukuru raumana ta pekato nge iau kinung laka ba ipagaiu kone ki. Papa e pe sana bai ta pekato muni. Ngo longnanna iau muni ka grasia ae one, amen. Serenga te tamara ba tuna ba kannu e tupu. Base ine kapunu ba sonrau ba kaeme kinung ngarume, amen.