JAVNA USTANOVA MSŠ GRAČANICA

MATURSKI RAD MELANOM

MENTOR: ________________ MATURANT: _________________

1

JAVNA USTANOVA MSŠ GRAČANICA

MATURSKI RAD

MELANOM

ČLANOVI KOMISIJE:

1. ___________________

2. ___________________

3. ___________________

Sadržaj

2

UVOD...........................................................................................................................4

ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA.......................................................................................5

ETIOLOGIJA................................................................................................................7

PATOFIZIOLOGIJA.....................................................................................................8

KLINIČKA SLIKA.........................................................................................................9

- Melanom sa površinskim širenjem (SSM).......................................................10

- Lentigomaligni melanom (LMM)......................................................................10

- Akralni lentiginozni melanom (ALM)................................................................11

- Mukozno lentiginozni melanom (MLM)............................................................11

- Nodularni melanom (NM).................................................................................11

DIJAGNOZA...............................................................................................................12

- Sistem ABCDE................................................................................................12

- Glazgovska lista...............................................................................................12

- Anamneza........................................................................................................13

- Ekspozicija na suncu.......................................................................................14

- Klinički pregled.................................................................................................14

- Lokalni pregled................................................................................................15

- Dodatne metode u dijagnostici melanoma.......................................................15

LIJEČENJE.................................................................................................................16

- Prevencija........................................................................................................16

- Hemioterapija...................................................................................................17

- Radioterapija....................................................................................................17

- Smrtnost / Morbiditet........................................................................................18

ZAKLJUČAK...............................................................................................................19

LITERATURA.............................................................................................................20

Uvod

3

U sljedećem izlaganju govorit ću o melanomu tj. najopasnijem obliku karcinoma

kože. Najrjeđe se pojavljuje ali mu se učestalost pojavljivanja zadnjih godina

enormno uvećava.

Melanom je ubjedljvo najopasniji karcinom kože ali treba napomenuti, ako se otkrije u

ranom periodu on može biti kompletno izliječen, a ako se ne tretira adekvatno,

melanom se širi i dovodi do fatalnog ishoda za pacijenta.

Anatomija i fiziologija kože

4

Koža je najveći organ tijela, u prosjeku veličine 1,7-2,0 m2. Debljina kože varira

ovisno o dijelu tijela. Najdeblja ja na dlanovima i tabanima (2-4 mm), a najtanja na

kapcima.

Koža ima mnoge funkcije od kojih su najvažnije funkcija barijere koja spriječava

gubitak vode, elektrolita i drugih sastojaka iz tijela, a s druge strane brani ulaz

nepoželjnim i štetnim tvarima iz okoline u organizam. Sudjeluje u regulaciji tjelesne

temperature, štiti tijelo od mehaničkih, hemijskih i drugih utjecaja te izlučuje dio

nepotrebnih tvari iz organizma. Ona je mjesto gdje se odvijaju imunološki procesi,

sintetizira vitamin D i posrednik je za čulo dodira. Iz svega toga proizlazi da koža s

ostatkom organizma čini jedinstvenu cjelinu pa  je razumljivo da se mnoga zbivanja u

tijelu ocrtavaju na koži i obrnuto – razni poremećaji u funkciji kože mogu

poremetiti rad organizma.

 Koža je građena od 3 osnovna sloja:

1.    Epidermis (pokožica)

2.    Dermis (koža)

3.    Subcutis (potkožno tkivo)

Slika 1.(građa kože)

1. epidermis2. dermis3. subcutis4. folikul dlake5. žlijezda lojnica6. žlijezda znojnica

Epidermis (gornji sloj), kao završni sloj kože, tvori pravi zaštitni pokrivač spram

vanjskoga svijeta. Njegova prosječna debljina proteže se od 0,1 mm na tijelu, tek

0,02 mm na licu, do između 1 mm i 5 mm na tabanima. Na površini kože nalaze se

5

završeci izvodnih kanala žlijezda znojnica (100 - 200 kom/cm2) te otvori žlijezda

lojnica (50 - 100 kom/cm2). Njihove izlučevine zaslužne su za vlaženje i mašćenje

kože, a time i za održavanje hidrolipidnog filma. Sam epidermis ne sadrži krvne žile.

Zato se hranjivim tvarima opksrbljuje putem finih kapilarnih spletova koji se nalaze u

papilama dermisa.

Dermis (derma, grč. koža) tvori čvrstu granicu prema epidermisu (gornji sloj kože),

za razliku od njegovog prijelaza prema subcutisu (donje masno tkivo) koji je,

naprotiv, u tekućem stanju.

Subcutis (sub, lat. ispod + cutis, lat. koža) je masno potkožno tkivo koje se sastoji

od „mlohavog“ vezivnog tkiva i adipocita (masnih stanica). Ove posljednje su

skladište energije.

Funkcije kože su raznovrsne:

- zaštitna funkcija (ogleda se u zaštiti od različitih agenasa:

mehaničkih,toplotnih,hemijskih, bioloških),

- senzitivna funkcija (bogato razvijena mreža nervnih vlakana),

- sekretorna funkcija (lojne i znojne žlijezde),

- ekskretorna funkcija (izlučivanje žlijezda kože preko kojih se organizam

oslobađa od nekih štetnih materija),

- termoregulaciona funkcija (sistemom krvnih sudova, znojenjem,

isparavanjem),

- enzimska aktivnost (obnavljajnje epiderma, sinteza melanina i vitamina D),

- resorptivna funkcija i

- imunobiološka svojstva.

Etiologija

6

Etiologija melanoma je nepoznata. Najveći rizik od razvoja melanoma kože imaju

bolesnici koji su već liječeni od ove bolesti. Visok rizik imaju osobe sa multiplim

displaznim nevusima (veliki broj pigmentiranih kožnih lezija), svijetlom bojom kose,

osjetljivom i pjegavom kožom, osobe koje imaju velik broj mladeža po tijelu (više od

50) i osobe sa mladežima nepravilnog oblika. Takođe postoji i familijarni melanom

kože, genetski uslovljen. Sreće se u 5% slučajeva. Spoljašnji faktor rizika je

pretjerano sunčanje, izlaganje UV zračenju i A i B ozračivanju, posebno u djetinjstvu i

mladosti.

Većina bolesnika sa melanomom kože su odrasle osobe, u punoj životnoj aktivnosti.

Prosječan uzrast bolesnika su kasne četrdesete ili rane pedesete godine. Veoma je

rijedak kod djece prije puberteta. U mnogim dijelovima Evrope melanom se javlja

češće kod žena, ali je u zemljama sa većom incidencijom (Australija i Sjedinjene

Američke Države), raspoređenost po polovima približno ista.

Rasna distribucija

Melanom se prije svega javlja kod ljudi bijele rase. U crnoj i azijatskoj populaciji on je

daleko rjeđe oboljenje. Odnos između bijele i crno-azijatske rase je 20 : 1. I u bijeloj

rasi mogu se razdvojiti dvije grupe, više osjetljive osobe koje imaju fototip kože 1 i 2, i

manje osjetljive osobe sa fototipom kože 3 i 4.

Pol

Nema bitnije razlike u obolijevanju po polovima. Odnos između žena i muškaraca je

u rangu 1:1,2 . U odnosu na sve maligne bolesti kod žena melanom zauzima šestu a

kod muškaraca sedmu poziciju.

Uzrast

Melanom se može javiti u bilo kom životnom dobu. Izrazito rijetko se melanom javlja

do 10 godine života kao "de novo" lezija. Najčešće se javlja u šestoj deceniji ali se

uočava trend povećanog javljanja u srednjem životnom dobu ( između 35 i 50 godina

života ). Posebnu karakteristiku predstavlja činjenica da je kod žena u periodu od 25-

e do 29-e godine života melanom najčešće maligno oboljenje.

Patofiziologija

7

Melanom se razvija iz melanocita, koje su ektodermalnog porijekla, odnosno koje

poslije odvajanja od neuralnog grebena migriraju prije svega u epiderm, a potom i u

ektodermalnu mukozu, meningee i sudovnjaču i tamo se pojavljuju kao imigracione

ćelije. Melanocite koje su stigle u kožu, prate dlačnu distribuciju i smiještaju se

između bazalnih ćelija na bazalnoj membrani produkujući protektivni pigment

melanin.

Sam melanom može nastati ili na već postojećoj prekusoronoj leziji, odnosno u

njegovoj neposrednoj blizini, ili na potpuno zdravoj koži. Prekusorne lezije su sve iz

grupe melanocitnih kožnih lezija i to su: displastični mladež, stečeni mladež (mladež

nastao posle 18 godine života), urođeni mladež (posebno veći od 15 cm u prečniku) i

plavi mladež (celularnog tipa). Najznačajniju prekusornu leziju u svakom slučaju

predstavlja displastični mladež.

Najveći broj melanoma koji se pojavljuju na potpuno zdravoj koži ("de novo")

indukovani su sunčevim ultravioletnim zračenjem. Jako, intermitentno izlaganje na

suncu, posebno do 20 godine života, sa pojavom crvenila i plikova, predstavlja

najveći rizik za pojavu melanoma, dok prolongirano, dugotrajno sunčanje nosi rizik

od pojave keratocitnih karcinoma, bazo i skvamo celularnog tipa.

Melanom se može pojaviti i na regijama koje nisu izložene suncu, kao što su to:

dlanovi i tabani. Pojava melanoma i na ovim regijama vezana je najvjerovatnije za

prekusorne lezije.

Razvoj melanoma prolazi kroz dvije faze, horizontalnu i vertikalnu. Tokom

horizontalne faze rasta se širi duž bazalne membrane, prelazeći epidermalne

grebene. Poslije određenog vremena, dolazi do proboja bazalne membrane, čime

počinje i vertikalna faza rasta a stim i velika potentnost davanja metastaza.

Klinička slika

8

Melanom je tamno pigmentovana promjena, najčešće crne boje, ali može biti i tamno

braon, crvene, ili svijetlo plave boje, a nekad i u više nijansi ovih boja. On se javlja

kao sasvim nova promjena na koži ili na već postojećem mladežu.

Može nastati na bilo kom dijelu kože ali je najčešći na potkoljenici kod žena i na

leđima, a kod muškaraca između lopatica. Melanom kože lica najčešće se javlja u

starijem uzrastu (preko 65 godina), podjednako kod oba pola.

Prema kliničkim i patološkim osobinama melanom se dijeli na 5 podtipova:

Melanom sa površinskim širenjem (Superficial Spreading Melanoma – SSM);

Lentigo maligni melanom (LMM);

Akralni lentigoinozni melanom-ALM (lentigo melanom ekstremiteta);

Mukozno lentiginozni melanom (MLM)

Nodularni melanom (NM);

Slika 1.1. (melanom)

SSM (melanom sa površinskim širenjem)

je najčešća forma melanoma koja se javlja na koži. Oko 70% od svih melanoma

pripada ovom tipu. SSM se u najvećem broju slučajeva razvija iz displastičnog

9

mladeža. Tipičan razvoj SSM-a daje sledeću sliku: postojeći displastični mladež u

dužem periodu (koje može trajati više mjeseci), mijenja boju, veličinu i oblik. SSM se

može razviti na bilo kojem dijelu kože, ali ipak najčešće je to na trupu, glavi i vratu

kod muškaraca, odnosno, na nogama kod žena. Ovaj tip melanoma najduže ostaje u

horizontalnojj fazi rasta i najčešće se razvija iz displastičnih mladeža. Prva

karakteristika ga drži na niskoj mogućnosti metastaziranja a time i u dobroj prognozi

a druga mu omogućava ranu dijagnostiku.

Lentigo maligni melanom (LMM)

LMM-u, slično NM-u, pripada oko 10 do 15 % od ukupnog broja melanoma. Njegovo

tipično mjesto pojavljivanja su eksponirane suncu kožne regije kao što su to lice i

vrat. Veoma često LMM se pojavljuje u velikim hipopigmentacijama ali se može

razviti i iz lentigo malignih prekusornih lezija.

.

Akralni lentiginozni melanom (ALM)

ALM je najrjeđa forma javljanja melanoma (prosječno je to u jedan do par %). Ujedno

to je i jedini melanom koji se ekvivalentno javlja i u bijeloj i u crnoj rasi. Tipična

lokalizacija ALM-a su dlanovi, tabani i podnokatne regije. Horizontalna faza rasta kod

ALM-a je izrazito kratka. Poput NM-a i ALM je izrazito agresivan.

Osnovna karakteristika ALM-a je velika agresivnost i njegovo pojavljivanje na

akralnim dijelovima, koji nisu lako dostupni uočavanju. Prva mu daje loše

prognostičke karakteristike a druga otežanu ranu dijagnostiku. Posebno treba imati

na umu i mogućnost da se ALM podnokatnog tipa lako može zamijeniti sa

hematomom (splinter hemorrhages).

Mukozno lentiginozni melanom (MLM)

10

MLM se javlja u oko 3% u odnosu na sve melanome pojavljujući se najčešće na

epitelnim mukozama respiratornog, gastrointestinalnog i genitourinarnog trakta.

Međutim, MLM se može pojaviti i na bilo kojoj mukoznoj površini uključivši:

konjuktive, usnu duplju, jednjak, vaginu, žensku uretru, penis ili anus. MLM, kao

forma melanoma van kože svrstava se u izuzetno agresivnu formu melanoma.

Nodularni melanom (NM)

Razvijeniji melanom nodularnog tipa je klinički teže prepoznati. Ovaj tip melanoma

često brzo raste i bolesnik izjavljuje da se promjena razvila tokom 3 do 4 mjeseca.

NM-u pripada prosječno 10 do 15% od ukupnog broja melanoma. Takođe se može

pojaviti na bilo kom dijelu tijela, ali ipak najčešće je to na trupu kod muškaraca. Po

izgledu to su simetrične nodularne lezije tamno braon ili crne boje, bilo da su "de

novo" lezije ili nodusi u postojećoj prekusornoj leziji. U samom NM-u nema

horizontalne faze rasta, međutim, ukoliko se i evidentira, njeno vrijeme trajanja je

izuzetno kratko.

Amelanotični mlanomom (AM) je specijalni oblik NM-a, koji je karakterističan po

odsustvu melanina,obično su pigmentacije locirane u uskom pojasu oko ivice tumora

zato što su ćelije melanoma slabo diferentovane. Oko 5% svih NM-a pripada ovom

tipu.

Osnovna karakteristika NM-a je nemanje horizontalne faze (ili veoma kratko

postojanje). Ova osobina NM-a izražena je velikim potencijalom metastaziranja i loše

prognoze sa jedne i otežanom ranom dijagnostikom sa druge strane.

Dijagnoza

11

Dijanostika Melanoma bazira se na: kliničkoj, dermoskopskoj i histopatološkoj

egzaminaciji.

Klinički izgledi i diferencijalna dijagnoza se razlikuju kod ranog i uznapredovalog

melanoma. Radi lakšeg prepoznavanja načinjene su mnemotehničke liste koje

pomažu u dijagnostici melanoma kože. Postoje dvije korisne liste. Prva od njih je

ABCDE sistem koji je praktičniji za klinički razvijeniji melanom. Druga je Glazgovska

lista sa 7 tačaka.

Sistem ABCDE: (Asymetri - Border - Color - Diametar - Enlargement)

A =  asimetrija (predstavlja nepravilan-asimetričan izgled lezije)

B =  border irregularity (označava neregularnost ivica)

C =  boje (kod pigmentnih kožnih lezija uočava se sledećih 6 boja: bijela, crna,

crvena, svijetlo braon, tamno-braon i plavo-siva.

D = dimenzije (prečnik veći do 6mm )

E = evolucija ( promjena veličine, oblika, boje, krvavljenje, curenje, pravljenje kraste,

upala, svrab ili bol).

Glazgovska lista:

1 = Promjena veličine

2 = Promjena oblika

3 = Promjena boje

4 = Inflamacija

5 = Kruste ili krvarenje

6 = promjena osjetljivosti

7 = Prečnik>7mm

12

Klinička dijagnostika podrazumijeva uzimanje anamnestičkih podataka o porodici i

samom pacijentu, sunčanju i oštečenju kože od sunčanja tokom života kao i o samim

pigmentnim kožnim lezijama.

Anamneza

Dijagnostika počinje anamnezom o promjenama koje su se desile na koži, u

postojećem sumnjivom nevusu ili >de novo<. Traga se za promjenom veličine,

asimetrijom u rastu, odnosom prema okolini, eventualnim vlaženjem ili

krvarenjem, pojavom novih sumnjivih čvorića u okolnoj koži, uvećanjem

limfnih nodusa u oboljeloj regiji.

- Porodična anamneza:

U oko 10% do 20% od svih melanoma bilježi se familijarno javljanje. Iz tog

razloga potrebno je veoma pažljivo istraživati pacijentovu familijarnu historiju i

u toj pretrazi ne locirati se samo na samu pojavu melanoma već i javljanje

neregularnih melanoctnih lezija a prije svega displastičnog nevusa i

evidentiranje velikog broja mladeža ( više od 50 ).

Veoma često se navodi da je od osnovnog značaja evidentiranje pojave

melanoma na prvom koljenu. Međutim, nije rijetka pojava, da se melanom

evidentira i na drugom i trećem familijarnom koljenu.

- Pacijentova anamneza:

Kod uzimanja anamneze od pacijenta posebnu pažnju treba usmjeriti na

evidentiranje činjenice predhodnog pojavljivanja melanoma i displastičkog

mladeža. I u jednm i u drugom slučaju mogućnost novog javljanja melanoma

izuzetno je velika. U slučaju displastičnog mladeža ta mogućnost je posebno

izražena u slučajevima kada se evidentira postojanje multipnih displastičnih

mladeža. FAMM (familial atypical mole or melanoma syndrome) je termin koji

se u anglosaksonskoj literaturi često koristi a označava hereditarnu tendenciju

razvoja multipnih displastičnih mladeža i melanoma.

13

Ekspozicija na Suncu

Melanom se češće javlja kod osoba koje su se intezivno sunčale, u

intermitentnim razmacima, a posebno kod onih koji su u periodu do 20 godine

života imali oštečenja kože poslije sunčanja u vidu crvenila, plikova ili rana.

Svako izlaganje UV zracima sunca izaziva oštećenje kože. Ta oštećenja mogu

biti reverzibilna i ireverzibilna. Oko 80% od ukupnog oštećenja kože tokom

života dešava se tokom prvih 20 godina.

Prilikom uzimanja podataka ne treba se zadovoljiti samo odgovorom, da

pacijent nije imao pojavu crvenila, plikova ili rana tokom prvih 20 godina života.

Tačni odgovori ovdje su prije svega vezani za intezivne opekotine od sunca

koje su bile praćene pojavom rana. Međutim, pojavu crvenila i plikova neće svi

evidentirati tako da je neophodno postaviti i sledeće pitanje: da li ste se 7 do 14

dana nakon sunčanja "ljuštili" ili gulili. Naime, "ljuštenje" i guljenje kože nakon

sunčanja direktno ukazuju da je u tim zonama koža bila oštećena.

Klinički pregled:

- Egzaminacija svih pigmentnih kožnih lezija (PKL);

- Pregled svih obojenih - pigmentnih lezija na koži od izuzetnog je značaja

a prije svega

uočavanje neregularnih - atipičnih mladeža, odnosno pojavu melanoma;

- Od bazičnog je značaja pregledati cijelu kožu pacijenta, od tabana do

glave;

Potrebno je uraditi serijske fotografije cijelog tijela, što podrazumijeva

pravljenje mape svih pigmentnih lezija na koži a posebno treba izdvojiti

lezije sumnjive na melanom ili displastični mladež.

- Svaku pojedinačnu pigmentnu kožnu leziju potrebno je detaljno

pregledati po ABCDE sistemu.

- egzaminacija limfnih nodusa (LN):

14

Lokalni pregled:

Kompletan lokalni statu spodrazumijeva fizikalni pregled regionalnog područja

uključujući kožu, potkožje i regionalne limfne noduse. Pored lokalnog statusa, na

osnovu koga se određuje loko regionalna uznapredovalost bolesti(primarnog tumora-

T i limfnih nodusa – N, potrebno je uraditi fizikalni pregled cijelog tijela radi

utvrđivanja eventualne metastatse bolesti (M). U tom cillju pregled je potrebno

dopuniti:

- radiografijom pluća

- ultrasonografijom trbuha

- pregled očnog dna je obavezan zbog mogućeg simultanog, primarnog

intraokularnog melanoma kao i zbog potencijalno povišenog intrakranijalnog

pritiska uslovljenog metastazama u mozgu

- kompjuterizovana tomografija (CT)

- nuklearna megnetna rezonancija (NMR)

Dodatne metode u dijagnostici melanoma kože:

a) analiza slike i

b) dermatoskopija ili mikroskopija površine kože

Analiza slike:

Osnovni princip je kompjutersko registrovanje kliničkih osobina pigmentovane

promjene kože i njihova analiza uz korištenje različitih programa koji ljekaru

treba da pomognu u dijagnostici.

Mikroskopija površine kože (dermatoskpija)

Osnova ove tehnike je ispitivanje pigmentovane lezije >>in vivo<< na površini

kože pri uveličanju od 10-40 puta. Da bi površina epidermisa postala providna

koristi se ulje koje se nakapa na kožu. Aparati koji se koriste za ovu tehniku

mogu biti skupi i glomazni hirurški mikroskopi ili mali dermatoskopi koji se

drže u ruci.

15

LIJEČENJE

Prevencija:

Čuvati se izlaganja na suncu tokom ljeta u periodu od 10.00-16.00h.

Zapamtite, UV zraci prolaze i kroz vodu i kroz oblake, reflektuju se i od snijega

tokom zimskih mjeseci na planini.

Ako idete vani u ovom periodu, obucite odjeću u vidu lakih bijelih tkanina, sa

dugačkim rukavima koji će vam pružiti izvjesnu zaštitu od štetnog UV

zračenja. Takođe, obavezno koristite ljetnu kapu, šešir ili kačket.

Obavezno koristite naočale za sunce koje pružaju zaštitu od UV zračenja

vašim očima.

Obavezno se informišite o intezitetu UV zračenja bilo preko medija bilo da

koristite jednostavne mjerače UV zračenja poput UV kartica ili slično

Na sve površine eksponirane kože namažite SPF (kremu za zaštitu od sunca

sa faktorom najmanje 15). Mijenjajte je redovno na 2 sata a posebno prije i

poslije svakog kupanja.

Redovno radite samopregled vaše kože i ako uočite bilo kakvu neregularnost, obratite se vašem doktoru.

Hirurški stavovi radikalnog uklanjanja (ekscizije) zasnovani na dermoskopskim

karakteristikama melanoma:

- u svim slučajevima kada ne postoji nodulus i homogena plavo-siva ili plava

formacija, preporučuje se radikalna ekscizija na 5 do 10 mm od ivica po širini i

u dubinu do površne fascije (koža i potkožno masno tkivo) 

- u slučaju nepostojanja nodusa ali uz verifokovanje plavo-sive ili plave

formacije, preporučuje se ekscizija na 10 do 20 mm od ivica po širini i u

dubinu do površne fascije

-  u slučaju postojanja nodusa, preporučuje se ekscizija na 20 do 30 mm u

širinu i u dubinu do ili ispod površne fascije 

16

- nakon radikalne ekscizije preporučuje se histopatološka egzaminacija tipa

BET analize (Biopsije Ex Tempore). Na osnovu BET analize moguće je dalje

proširiti eksciziju u istoj hirurškoj intervenciji.

- Za lezije tanje od 1mm preporućuje se ekscizija na 10 mm u širinu,

- Za lezije od 1 do 4mm debljine preporučuje se ekscizina na 20mm u širinu i 

- Za lezije deblje od 4mm preporučuje se ekscizija na 30mm u širinu.

Liječenje limfonodalnih metastaza:

Označava disekciju regionalnih limfnih nodusa u odsustvu kliničkih znakova njihove

zahvaćenosti metastazama. Ne preporučuje se kod većine bolesnika sa

melanomom. U nekim centrima se rade elektivne disekcije kod melanoma srednje

debljine, od 1,5 – 4mm. Međutim, još uvijek nema dokaza koji bi potvrdili korisnost

ovo pristupa.

Terapijska disekcija limfnih nodusa:

Disekcija regionalnog ili udaljenog limfnog područja je standardna terapija, ukoliko je

to jeino mjesto metastatske bolesti. Operacija se radi ili istovremeno sa operacijom

primarnog tumora,ako postoje jasni klinički znaci zahvaćenosti limfnih nodusa, ili

odloženo, ukliko se na kontrolama bolesnika ustanovi povećanje limfnih nodusa

uslovljeno prisustvo metastaza. Terapijska dieskcija se radi i u slučaju limfonodalnih

metastaza a da primarno ishodište nije poznato.

Hemioterapija:

Kod uznapredovalog, hirurški neizlječivog melanoma, korist od terapije lijekovima se

mjeri stepenom regresije tumora, vremenom koje prođe do progresije bolesti i

trajanjem ukupnog preživljavanja bez simptoma. Kod adjuvantne terapije (hirurški

odstranjen tumor sa visokim rizikom od širenja bolesti) mjeri se period od pojave

recidiva i ukupno preživljavanje. Korist od ovakvog liječenja se jedino može odrediti

na velikom broju bolesnika sa sličnim stadijumima bolesti. Iz tih razloga ove

bolesnike treba liječiti po dogovorenim protokolima u specijalizovanim centrima.

Radioterapija:

17

Melanom je relativno radiorezistantan tumor, ali se zračenjem može postići

korisno ublažavanje bolova u kostima i simptoma izazvanih cerebralnim

metastazama. U nekim centrima se radioterapija koristi za liječenje lentigo-

malignih melanoma. Radioterapija se obično koristi u kombinaciji sa visokim

dozama nesteroidnih antiinflamatornih agenasa. Hipertermija u kombinaciji sa

palijativnom radioterapijom može da omogući bolju lokalnu kontrolu bolesti.

Smrtnost / Morbiditet:

Faza I: Pacijenti sa melanomom tanjim od 1,5 mm bez evidentiranih

metastaza imaju u preko 90% mogućnost 5-godišnjeg preživjavanja.

Faza II: Pacijenti sa melanomom debljine od 1,5 do 4 mm bez evidentiranih

metastaza imaju u 70-80% mogućnost 5-godišnjeg preživjavanja.

Faza III: Pacijenti sa melanomom debljim od 4 mm, ili sa tanjim melanomom

ali sa Regionalnim Limfnim Nodusom (RLN) imaju u 35-48% mogućnost 5-

godišnjeg preživjavanja.

Faza IV: Pacijenti sa metastazama na distanci imaju veoma lošu prognozu. U

samo 2% postoji mogućnost 5-godišnjeg preživljavanj

18

Zaključak

Melanom je najopasniji rak kože i može se pojaviti kod svih uzrasta. Ako se na

vrijeme otkrije velike su šanse da se izliječi.

Najčešći problem bolesnika koji boluju od melanoma su bol, mučnina, zamor i

depresija. Uputstvo Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) za palijativnu njegu,

radi poboljšanja kvaliteta života kod neizlječivih bolesnika, preporučuje:

- oslobađanje od bola,

- kontrolu simptoma,

- njegu u terminalnoj fazi,

- za blage bolove koristiti lijekove koji nisu opijati (aspirin, paracetamol),

- za jači bol koristiti slabe opijate (kodein),

- za perzistirajući bol koristiti jake opijate (morfin).

Kontrola simptoma kod uznapredovalog melanoma se najbolje postiže obukom

osoba koje sprovode njegu, obezbjeđivanjem lijekova za bolove, naročito oralnog

morfijuma i saradnjom sa obučenim timom za palijativnu njegu.

19

Literatura

Bandić J., Ješić S., Lukić D and Dojčin D.: Prospective Comparative Study

between clinical, dermoscopy and histopathology diagnoses of the Pigmented

Skin Lesions. Medical deys in Užice, September 9, 2003.

Bandić J.: Importance of Dermoscopy in Melanoma diagnosis.

10th International Inter University Scientific Meeting Academy of Studenica.

July 1-3, 2004.

Pašić A. Maligni melanom. U: Lipozenčić J. i sur., ur. Dermatovenerologija.

Zagreb: Medicinska naklada, 2005: 493-494.

Šimić D. Utjecaj vanjskih i predisponirajućih rizičnih faktora na porast broja

oboljelih od tumora kože. Univerzitet u Sarajevu, Sarajevo 2005; Magistarski

rad.

http://orshospital.rs

20

Mišljenje mentora:

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Izdvojeno mišljenje:

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Maturski rad je ocijenjen ocjenom ______________ ( )

Ispitna komisija:

1. ___________________ predsjednik

2. ___________________ ispitivač

3. ___________________ stalni član

Gračanica ________________ 2010. godine

21