Mehemmed Fuzuli

8/14/2019 Mehemmed Fuzuli

1/30

Mehemmed Fuzl

(Kerbel, 1494 - Kerbel, 1556)

Dah Azerbaycan airi Mehemmed Fuzl 1494ylnda Irak'n Kerbel ehrinde dnyaya gelmitir.Ouzlarn Bayat boyundandr. Babas Sleyman,ileri gelen; bilgili bir kii olduu iin olunun iyieitim ve terbiye almasn salamtr. Fuzl, dahaokul alarndayken iir yazmaya balamtr. Hikimsenin beenmedii "Fuzl" mahlasn alarakda adnn dierairlerle karmasn nlemitir.

ocukluk ve genlik devri, Irak'n Safevlerinelinde olduu bir devreye rastlar. Daha genlik yl-

larmdayken "Beng Bade" adl eserini yazarakah smail'e sunmutur. Irak, 1534 ylnda Os-manllarn idaresine girer. Fuzl 1537 ylnda a-heseri olan "Leyla ve Mecnun" adl mesnevisiniKanun Sultan Sleyman adna kaleme alr.

Fuzl, 1556 ylnda Kerbela'da taun has-talndan vefat etmitir.

air, iir yazmaya ok kk yalarda ba-lamtr. "Nazm-i nazik" stad Fuzl, Trke veFarsa divanlar yazmtr. dilde de divan var-dr. Onun "Leyla ve Mecnun" adl romantik-

kne mesnevisi, "Beng Bade", "Yedd-i Cam",

"Sohbet-'1-Esmar" adl allegorik mesnevileri,mektuplar, "Shhat ve Maraz", "Rind Zahid"adl allegorik ve bedi-felsef mensur eserleri,"Hadis-i Erban", "Hadikat-'s -Seda" gibi ter-cmeleri, "Matla'-'l-'tikad" adl bir Arapa felsefrisalesi vardr Daha ziyade gazel tarznda eserlerveren Fuzl'nin divanlarnda kt'a, ruba, terkib-i

bend, terri'-i bend, mseddes, muhammes, mu-rabba, musammat, mfred, tekbeyt (matla') vemuammalar da vardr.

Bedi sz dirilik, canllk kayna sayan, can veruhla mukayese eden Fuzl, lirikiirlerinde mu-habbet, ak felsefesinin derin ve manl erhiniyapmtr. "Leyla ve Mecnn" mesnevisinde insansevgi ve kaderinin muhteem bir abidesini mey-dana getirmitir. Epik eserlerinde itima dnceve mlahazalarn aksettirmitir.

Fuzl'nin eserleri be cilt olarak Baku'de ne-redilmitir. Onun hakknda H.Arasl, Mir Celal, M.Guluzade, M. Cefer ve F. Gasmzade'nin mhim

tedkikleri vardr.


2/30


3/30

:

Cne derdin cisme peyknn revan etmidi hkm,Cism ile can irtibat olmadan mhkem henz.

Eq serf eyler felekden km hsil qlmaa,Bu hher qedrini bilmez dide-i prnem henz.

Perde-i emim meqam etmidi bir tersbee,Olmadan mehd-i Mesih dmen-i Meryem henz.

Ey Fuzl, eyledi her derde derman ol tebib,Bir menim zexmimdir ancaq bulmayan merhemhenz.

Daha ruhla beden ba, irtibat salamlamadannce senin derdin canma, ok gibi kirpiklerin v-

cuduma hkmetmiti.Yal gz, daha bu cevherin kadrini bilmezken fe-lekten mutluluk almak iin gzya dkerdi, sarfederdi.

Daha Hz. sa'nn beii Meryem'in etei olmadannce, benim gzlerimin perdesi (kapa) bir Hris-tiyan ocuuna makam olmutu.

Ey Fuzl, o tabip her derde derman, are buldu.Sadece benim yarama bir merhem bulamad.

III

h eylediim serv-i xuramnm indr,Qan aladm qne-i xendnn indr.

Sergeteligim kkil-i miskinin ucmdanAfteliim zlf-i periann indr.

Sal narak yryen selvi boyun iin ah ek-mekteyim. Kan alamam (Kanl gzya dkmem)da senin goncaya benzeyen dudaklarn y-zndendir.

Bamn dnmesi senin misk kokulu kvrm kvrmkakllerin (salarn) yzndendir. Perian halimde dank salarn iindir.

Bmar tenim nergis-i mestin elemindenXnin ciyerim la'l-i dr-efnun indir.

Yaxdm tenimi vesl gni em tek, emmaBil ki, bu tedrkeb-i hicrann indr.

Qurtarmaa yama-y qeminden dil can,Se'yim nezer-i nergis-i fettann indr.

Can ver knl, ol qemzeye kim, bunca zamanlar,Can ire seni beslediim nn indr.

Vaiz bize dn dzexi vesf etdi, Fuzl,Ol vesf senin klbe-i ehznm indr.

Bedenim mahmur gzlerinin zntsnden hastadr(Nergis gibi olan gzlerinin eleminden bedenim has-tadr). Barm, inci saan krmz dudaklarn y-znden kan iindedir.

Kavuma gnnde vcudumu mum gibi yakp erit-tim. Bu tedariimin sebebinin senden ayr geecekolan geceler iin olduunu bil.

Gnlm ve canm gamnn yamasndan kur-tarmaya almam, onlar fettan gznn ba-kndan saklamak iindir.

Ey gnl, o gamzeye can ver. Seni bunca zamandrcanmn iinde bunun iin saklamaktaym

Fuzl, dn camide vaiz bize cehennemi vasfetti,anlatt. O anlatlanlar, senin hznl kulben iin-dir. (O anlatlanlar senin hznl kulbene ben-ziyor). (n gnl kasdedilmektedir).

IV

iq oldum yene bir taze gl-i re'nyeKi, salr l ile her dem meni yz govaye.

Ben yine, beni her zaman hileyle yz kavgayasalan taze, gzel bir gle k oldum


4/30

Mt urub, galib-i fersudemi geh hebs qhr,Geh sersime v ryan buraxr sehrye.

zmn qani ile sinemi al etdim kim,

let-i sen'et ola ol bt-i bpervye.

Bu ne idir ki, bizi iyne kimi inceldib,Salr iplik kimi herdem bir uzun sevdye.

Ayan balam avarelerin sen'et ile,Yox nihayet ser-i kyinde gezen eydye.

Lext-lext olmu iken, gemze direfini ekib,aresiz olmad bir gn meni qemfersye.

Yaxa ak edeni bamaq kimi salr ayaa,Ey Fuzl, bax onun etdiyi istinye.

O, kh ypranm vcdumu dvp hapseder. Khplak ve babo olarak beni sahraya brakr.

Sanat aleti olsun diye o pervasz, korkusuz sev-

gilim iin yzmn kan ile sinemi, gsm alkan ettim (al kana boyadm).

Bizi ine gibi incelten bu i, nasl bir itir? Bizi herzaman iplik gibi uzun bir sevdaya salar.

Avarelerin ayan san'at ile kendine balam. Ma-hallesinde, semtinde gezen lgnlarn, eydalarmhaddi, hesab yoktur.

Gamndan yorulmu, bitmi, para para olmu ol-mama ramen gamzenin bayram (okunu) e-kerek bana are olmadn.

Ey Fuzl, onun gsterdii kanaate bak ki, yakasnparalayan ayana ayakkab gibi salmakta.

iyn-i mr-i dil zlf-i pernndadr,Qanda olsam, ey per, knlm senin yanndadr.

Eq derdile xoam, el ek elcmdan, tebib,Qlma derman kim, helakim zehri dermnndadr.

ekme dmen naz edib ftdelerden, vehm ql,Gklere almasn eller ki, damnmdadr.

Gzlerim yan grb ur, etme nifret kim, bu hemOl nemekdendir ki, la'l-i ekker-efnndadr.

Mest-i xeb-i naz olub cem' et dil-i sedpremiKim onun her paresi bir nvk-i mjgnmdadr.

Bes ki, hicrnmdadr xasiyyet-i qet'-i heyat,Ol heyt ehline heyrnem ki, hicrnmdadr.

Ey Fuzl em' tek mtleq almaz yanmadan,Tblar kimi, snblnden rite-i cnmdadr.

Gnl kuunun yuvas perian, darmadank sa-ndadr. Ey peri gibi gzel, her nerede olursam ola-ym, gnlm senin yanndadr.

Doktor, ben ak derdinden memnunum. Beni te-davi etmekten el ek, vazge. Derdime are arama.

nk beni ldrecek olan zehir, senin ilacmdadr.

Nazlanp klardan elini, eteini ekme, ilginikesme. Eteine sarlan eller, gklere almasn.

Gzyalarmn tuzlu olmasn grp de nefretetme, tiksinme. Bu, ayn zamanda eker saan du-dann tuzundandr.

Naz uykusundan mest ol da; her paras bir kir-piinin ucunda asl olan yz paraya blnmgnlm toplayp bir araya getir.

Ayrlnda hayat sona erdirme karakteri olduuhalde (olmasna ramen) senden ayr olarak ya-ayabilenlere ayorum.

Ey Fuzl, sevgilinin sa yznden can ipliindeoluan kurumlar, mum gibi yanmadan kesinliklealmaz.

VI

Bae gir blble erz-i gl-i rxsr eyle,Yq gln irzini blbl gzne xr eyle.

Baa girip gl yanan bir blble gster. Glnrzn ykarak (yok ederek) blbln gzne diken

et.


5/30

Bahidlerine zlf ile emin gster,Snbl derhem edip, nergisi bmr eyle.

Gneye lf-i letfetde az adrma,Lehze-lehze onu ermende-i gftr eyle.

Baahitlerine zlfnle gzn gster. Snblincitip, nergisi hasta et.

Goncaya gzel szde az atrma. Gz ucunla ba-karak (zaman zaman) onu szle utandr.

Serve azadelik ismile yaramaz yrmek,Onu hem ve-i reftre giriftar eyle.

Dr-i dnyni knl, cehd qlb terq ede gr,Xb-i qefletde iken zn bdr eyle.

A ciyer zexmi, az ama xedengin gmben,Yetene rz-i nihnm, yeter, izhr eyle.

Kes, Fuzl, temein qeyri temennlerden,Qanda olsan teleb-i dvlet-i ddr eyle.

Selviye zgrlk adna yrmek yakmaz. Onuda yryndeki edayla esir e.

Gnl, dnyay terketmeye al. Gaflet uy-kusundan kendini uyandr.

Ey cier yaras, oku grnce az ama. Benimgizli srlarm anlayana yeter. Onlar akla.

Fuzl, gayri temennalardan, (selamdan) tamahnkes. Nerede olursan ol, isteini devlet kapsndantalep et, iste.

VII

Bilmez idim, bilmek azn sirrini dvr imi,Azn derlerdi yox, dediklerince var imi.

ciz olmu yaxmaa h ile kh KhkenNeylesin miskin onun eqi hem ol migdr imi.

Dae ekmi xelq n Ferhad rin suretin,Erz qlm xelqe mehbbin, eceb br imi.

Ke'be ehrmine zhid, dediler bel balad,Eyledim tehqiq, onun baland znnr imi.

mrlerdir eylerem ehvl-i dny imtehan,Neqd-i mr hsil-i dny heman bir yr imi.

Zvq-i ddrile dildrn yox etdim vrimi,Dvlet-i bg ki derler, dvlet-i ddr imi.

Dn Fuzl rizin grgec, revn taprd cn,Laf edib derdi ki, canm var, emnetdr imi.

Aznn srrn bilmenin zor olduunu bilmezdim.Aznn yok olduunu sylerlerdi. Onlarn de-diince varm.

Da kazc (Ferhad), da yakmay becerememi.Neylesin o miskin ki, onun ak o kadarm

Ferhat, halk iin irin'in suretini (resmini) taa ek-mi (kazm). Utanmaz halka sevgilisini arz etmi,gstermi.

Zahidin (Kaba sofu) Ka'be ehramna bel ba-ladn sylediler. Aratrp grdm ki onun ba-lad znnarm (papazn bel kuaym).

mr boyunca dnya halini imtihan ettim, (s-nadm.) mrn serveti (mrden elde ettiim) vednyadan hasl ettiim sadece bir yarm (yaroldu).

Gnl sahibi olan yarin yanann, yznn zev-kiyle btn varm, malm mlkm yok ettim.Baki olan devlet, yz servetiymi.

Fuzl dn yanan grnce ak p giden cannsana havale etti. Benim canm emanetdardr, der-mi.

VIII

Gametin xedmetine servin eyilmez ba,

Ne bilir ehl-i terqin revin ol na

.

Senin boyuna hizmet iin selvinin ba eilmez. O

aa ( o yerden

kma), tarikat ehlinin halini ne-reden bilsin


6/30


7/30

Qebrim dama kim qem odundan zebnedir.

Te'n oxun atma kim, xeteri ox nianedir.Eylen qedeh zemne gemin def galibaDvr-i qedeh mxlif-i dvr-i zemnedir.

Qaldrd ek-i dn men ol sitnedenKim, meqsedim menim dexi ol sitnedir.

Vaiz szne tutma qulaq, qfil olma kim,Qeflet yuxusunun sebebi ol fesnedir

Nezr etmiem ferqine kim, yox nihayeti,

Neqd-i sirikimi ki, tkenmez xznedir.

Cn vermeyem mi qrbete kim bim-i te'nedenYd-i veten fenima sensiz behnedir.

Ey dil hezer ql ate-i hunle yanmasnCismin ki, derd qularna iynedir.

Menden Fuzl, isfeme e'r-i medh- zem,Men igem heme szm iqnedir.

Gam, keder atei aleviyle yanan kabir tama ayp-

lama okunu atma. nk o, tehlikeli bir nianedir.Kadeh zamane gamn defeder, yok eder. Galibakadeh devri, zamane devrinin muhalifidir

Beni o eikten alak gzya kaldrd. Fakat, benimmaksadm yine o eiktir.

Sen vaiz szne kulak verme, gafil olma. Gafletuykusunun sebebi, o efsanedir, hikyedir (Gafletuykusunun sebebi, vaizin o szleridir).

Tkenmez hazine olan gzya sermayemi senin

sonu olmayan ayrlna adadm.

Gurbette sensizlikten dolay alay p can ver-meyeyim mi? Asl olan sensin. Vatan yad utanmakorkusu yznden bahanedir (Alamamn asl se-

bebi, sensizliktir. Vatan yad bahanedir).

Ey gnl, dert kularnn yuvas olan vcudum,ahinin ateiyle yanmasn. Sakn, dikkat et.

Fuzl, benden vg ve yergi iirleri isteme. Benm. Bu yzden szm de daima kanedir.

XI

Qld ol serv seher, nazile hmmme xram,em-i rhsr ile oldu mnevver hemmam.

Grnrd bedeni, ak-i girbnmdan,Cmeden xd, yeni ayn gsterdi tamam.

Nlgun futaye sard beden-i ryann,

Sen benefe iine dd meqeer badam.

Oldu pbus-i erifile merref leb-i hovz,Buldu ddar-i letfile ziya dde-i cm.

Sandlar kim, satlr dne-i drr-i eraqi,Vurdu el kseye oxlar qlb ende-i xam.

O selvi boylu gzel, seher vakti hamama gitti. Ya-nann mumu ile hamam aydnland.

Yakasnn yrtndan bedeni grnrd. Byleceelbiseden kt ve dolunayn gsterdi (Bedeni, ya-kasnn yrtndan grnrd. Elbiseden kncadolunay gibi tamamiyle ortaya kp grnd).

Lacivert petemal plak bedenini sard. Sanki so-

yulmu badem, meneke iine dt. (Soyulmu bademin meneke bahesi iine dmesi gibi la-civert petemala plak bedenini sard).

Havuzun duda erefli, uurlu ayaklarn p-mekle merref oldu, ereflendi. Kadehin gzgzel gzlerinle ziyaland. (Latif gzlerinden k

buldu).

nci gibi ter tanesini satlr sandlar. Bu yzdenoklar bo bir endieyle keseye el vurdular.


8/30

Kakilin ane ab, qld hevayi miskin.T myin dadb, etdi yeri enberfm.

Tas elin pd, hesed qld qara barm su,Yetdi su cismine, rek ald tenimden rm.

xd hemmamdan o, perde-i emim sarnb,Tutdu asayi ile ge-i emimde meqam.

Merdm-i emim ayaine revn su tkdKi, gerek su tkle servin ayaine mdam.

Mzd-i hemmm, Fuzl, vererem cn neqdin,Qlmasm serf-i zer ol serv-qad sm-endam.

Taran at kkln havay karartt (havayamisk kokusu sald). Kl salarm dat p yereanber kokusu sat.

Tas elini pp su vcduna deince kara barmhaset kaplad. Kskanlk vcudumdan, tenimdenrahat, mutluluu ald.

O, gz perdeme sarnarak hamamdan kt. Rahatbirekilde gzmn kesinde yer tutu.

Selvinin ayana gerek olan suyun srekli d-klmesi gibi gz bebeimde onun ayana sudkt (gzbebeimden akan su onun ayana d-kld).

Fuzl, hamam creti olarak can sermayemi ve-ririm. O selvi boylu, gm endaml gzel altnharcamasn.

XII

Dehenin derdime derman dediler cnnm,Bildiler derdimi, yoxdur dediler dermann.

Olsa mehbblarm eqi cehennem sebebi,Hur glman qalr kendisine rizvnm.

Kedi meyxneden el, mest-i mey-i eqin olub,Ne meleksin ki, xerb etdin evin eytnn?

Urmazam sehhet n merhem oxun yresine,sterem xmaya zevk elem-i peyknm.

Ne bilir oxumayan mshef-i hsnn erhin,Yere gkden ne n endiyini Qur'nn.

Yerden ey dil gye qavmudu irikim meleki,

Onda hem qoymayacaqdr olar efnm.

Ey Fuzl, oluban qerqe-i girdab-i cnn,Gr ne gehrin ekerem dne-dne dvrnm

Canann, sevgilinin azn derdime derman de-diler. Derdimi bildiler. Dermann yoktur, dediler.

Sevgililerin ak cehennem sebebi olsa huri ve gl-manlar cennetin kendisine kalr.

Btn halk, aknn arabnn, sarhou olarak mey-haneden geti. Sen ne biim bir meleksin ki, ey-tann evini de yktn.

Okunun yarasna shhat bulmak iin merhem koy-mam. Temreninin eleminin zevkine kmak (ula-mak) isterim.

Gzelliinin mushafnn aklamasn okumayanKur'anm gkten yere niin indiini ne bilir?

Ey gnl! gzyam melei yerden gkyzne

kovmutu. Yine alayp, inlemen onlara rahat ver-meyecektir.

Ey Fuzl, delilik, lgnlk girdabnda suya battm.Gr, devrann ne kahrlarn ekmekteyim.

XIII

Dehenin evkini can-sz gman etmez idim,Yoxsa birdem onu men mnis-i cn etmez idim.

Vesl-i xl-i lebini bilse idim nameqdur,Arzusundan qara barm qan etmez idim.

Aznn evkinin can alclndan p-helenmezdim. Yoksa onu ben asla canma ya-knlatrmazdm.

Dudann benine kavumann tuzlu olduunubilseydim, onun uruna (onun arzusuna) barmkan etmezdim (yaralamazdm; paralamazdm).


9/30

Xblar iqe meyi etmediyin bilse idim,zm eq ile rsv-i cahn etmez idim.

Dmeseydi gzmn yasine feyz-i nezerin,Onu her servin ayaqine revn etmez idim.

Salmasaydm dil-i vrne imaret terhin,Onda genc-i gher-i eqi nihn etmez idim.

Sitem-i te'ne-i eyre deildim vgif,Yoxsa yrn ser-i kyinde mekn etmez idim.

Etmeseydi sitem-i yr, Fuzl meni zr,Bunca feryd ekib, h u fen etmez idim.

Gzellerin a meyletmediini bilseydim, ken-dimi ak iin cihana rezil etmezdim.

Gzmn yama senin bak

n

n feyzi d-meseydi, onu her selvi boylu gzelin ayana akt-mazdm.

Ykk gnlm tamir etmeseydim o zaman akgevherinin hazinesini saklamazdm.

Yabanclarn ayplamalarndan, sitemlerinden ha-berim yoktu. Yoksa, yrin yannda, semtinde mekantutmazdm.

Fuzl, yarin sitemi beni inletmeseydi, a-latmasayd bunca feryat edip ah ekmez, a-

lamazdm.

XIV

Dust b-perv, felek b-rehm, dvran b-skn,Derd ox, hem-derd yox, dmen qev, tle' zebn.

Sye-i mmd zail, fitb-i evk germ,Rtbe-i idbr al, pye-i tedbr dn.

Eql dn-himmet, sade-yi te'ne yer yerden blend,Bext kemefget, bel-yi eq gn gnden fzun.

Men gerib mlk-i rh-i vesl pr tevi mekr,Men herif-i sde lvh dehr pr neq-i fsun.

Her seh-qed cilvesi, bir seyl-i tfn-i bela,Her hill-ebr qa, bir serxet-i mek-i cnn.

Yelde ber-i lle tek temkn-i dani b-sebat.Suda eqs-i serv tek te'sir-i dvlet vjgn.

Serhed-i metlbe pr mhnet terig-i imtahen,Menzil-i meqsde pr asib rh-i azmn.

hid-i meqsed nev-yi eng tek perde-niin,Sar-i iret hbb-i sf-i sehb tek niqn.

Dost umursamaz, felek acmasz, devir b-skn,karr. Dert ok, dert orta yok, dman gl, ta-lihim ise ciz.

Arzu, istek gnei yakc, umudun glgesi de kay-bolmu. Dknln rtbesi yksek, aresizliinderecesi ise alaktr.

Ak

l abas

z, tenbel. Ay

plamalar, sp saymalaryer yer haykrlara dnm. Baht, acmasz. Akbels ise gn gne artmada, oalmada.

Ben garibim, kimsesiz bir yabancym. Sana ka-vumann yolu tuzaklarla, karklklarla dolu. Bengnl saf, sade bir adamm. Dnya ise hile ve ka-rklklarla dolu.

Her dzgn boylu gzelin cilvesi, bir bel tu-fandr, selidir. Her hill kal gzelin ka, bir de-lilik yazsnn baldr.

Bilginin temkinlilii, arball yele kaplm ge-lincik yapra gibi sebatszdr, geicidir. Zen-ginliin, mutluluun etkisi selvinin sudaki aksigibi tersine dnm.

Varlmas istenilen smr zorluklar ve zahmet dolubir snama yoludur. Varlmas hedeflenen yer belve feleketlerle dolu bir snama yoludur.

Ulalmak istenilen gzel, eng namesi gibi per-deler arkasnda gizlenmitir. Hayat bahedenkadeh, arabn saf kabarcklar gibi tersine dn-

m.


10/30

Tefrige hsil, terig-i mlk-i cemiyyet mexuf,h bilmen neyleyim, yox bir mvfiq reh-nmn.

hre-i zerdin Fuzl'nin tutubdur ek-i al,Gr ona ne rengler gemi sipehr-i nilqn.

Sonuta hep ayrlk, anlamazlk; anlap birlememlknn yolu tehlikeli. Ah bilmem ne yapaym;

uygun bir yol gsterici de yok.Fuzl'nin sar yzn al renkli gzyalar sarm,kaplam. Ona bu mavi gkyz ne dzenler, hi-leler hazrlam.

XV

Ey gl ne eceb silsile-i mik-i terin var,Vey serv, ne xo cn alc ivelerin var.

Actd meni ac szn tnd nighn,

Ey nexli melhet, ne bel telx berin var.

Peyknlar ile doludur em-i pr-bm,Ey behr, sanrsan senin ancaq gherin var?

Ol seng-i dile nle-i zrm eser etmi,Ey dil sene bu zvg yeter, t eserin var.

Eq ire knl, deme ki, men bxudem ancaq,

Ey gf znden senin ancaq xeberin var.

ox baxdnz qemze ilen bagrm ezersen,Her kime ki, baxmazsan, onunla nezerin var.

Eq ehline ol mh, Fuzl nezer etmi,Sen hem zn gster, eer bir hnerin var.

Ey gl yzl sevgili, ne acayip, alacak derecedetaze, misk kokulu salarn var. Ey selvi boylu sev-gili, ne ho can alc nazlarn, ivelerin var.

Ey gzellik fidan, ne acayip, ne garip ac mey-

velerin var. Ac szlerin, sert baklarn beni zd,ac verdi.

Benim yalarla dolu gzlerim, sevgilinin bak ok-lar ile doludur. Bu yzden ey deniz, sen sadecesenin incilerin olduunu sanma.

Ey gnlm, o ta yrekli segiliyi alayp, inlememetkilemi. Bir eserin olduu iin bu zevk sanayeter.

Ey gafil olan gnl, senin yalnz kendinden ha-

berin olduu iin ak iinde kendinden geeninyalnz sen olduunu syleme.

Ey sevgili, yanbakmla ok baktnn barn ya-ralarsn. Gerek ilgin bakmadn kimseyedir.

Fuzl, o ay yzl gzel klara bakm. Eer birhnerin varsa sen de kendini gster.

XVI

Ey msevvir, yr timsline suret vermedin,Zlf rx ekdin, vel, tb tervet vermedin.

Eq sevdasndan, ey nsih, meni men eyledin,Yox imi eqlin, mene yax neshet vermedin.

Dn ki, frset dd xk-i dergehinden km alam,Noldu, ey gzya gz amaa frset vermedin.

Gz yumub lemden, isterdim aam rhsrine,Canm aldn, gz yumub anca mhlet vermedin.

Ey ressam, yrin resmini yapmadn, (iyi res-metmedin). Zlf ve yanak yaptn, fakat k ve ta-

zelik vermedin.

Ey t verici, beni akn sevdasyla ben ettin. Aklnyokmu. Bana iyi t vermedin.

Dn dergahnn toprandan, mutluluk almak iinfrsat dmt. Ey gzya, ne oldu ki gzm a-maya frsat vermedin?

Gzlerimi btn leme yumup sadece yanaklarniin amak istedim. (Yanaklarndan baka hibireye bakmak istemezdim). Fakat, gzlerimi yumupaana kadar bile zaman vermedin, hemen canmaldn.


11/30

Bu mudur rehmin ki, xlin eyler iken qesd-i cn,xd xettin kim onu men' ede rxset vermedin.

Verme hsn ehline y Reb, qudret-i resm-i cefa,n cef ekmekde eq ehline tget vermedin.

Ey Fuzl, ldn, efn etmedin rehmet sene!Rehm qldm xelqe efnmla zehmet vermedin.

Benin canm kastederken sakaln, byn akt.Senin rahmetin bu mudur ki onu yok etmeye izinvermedin?

Yarab, gzellik ehline eza, cefa iin klara g,kuvvet vermedin.

Ey Fuzl, ldn fakat, alayp inlemedin. Rahmetsana. Halka acdn. Alamanla, inlemenle ona zah-met vermedin, onu yormadn, (alamanla, in-lemenle halk yormadn, onlara acdn).

XVII

Ey xo ol mest ki, bilmez qem-i lem ne imi,Ne eker lem n qem, ne biler qem ne imi.

Bir per silsile-i eqine ddm ngh,imdi bildim sebeb-i xilget-i dem ne imi.

Vaiz evsf-i cehennem qlr ey ehl-i vere,Var onun meclisine, bil ki, cehennem ne imi

Oxu kksmden tb, qalm imi peykn,h, bildim sebeb-i h-i dem--dem ne imi.

Ey Fuzl meze-i sgi v sehb bildin,Tvbe ql t bileen zerg riya hem ne imi.

Ey gnl ho, mest olan, lemin gamnn, ke-derinin ne olduunu bilmezsin. Ne alem iin gam,

keder ekersiniz, ne de gamn olduunu bilirsiniz.

Birdenbire bir perinin aknn zincirlerine dtm.Ademin yaratlmasnn sebebini imdi anladm.

Ey dindarlar, ey din ehli, vaiz cehennemin va-sflarm syler, okur. Sen git o sevgilinin meclisinevar da cehennemin ne olduunu ren, gr.

Oku gsmden geti; gsm deldi. Peykan,temreni iimde kald. Srekli ah etmenin sebebimimdi anladm.

Ey Fuzl, sknin mezesini ve arabn grdn, -rendin. Tvbe et de riya, ikiyzlln ne ol-duunu ren, bil.

XVIII

Eqden canmdan bir pnhan merez var, ey hekim!Xelqe pnhan derdim izhr etme zinhar, ey hekim.

Var bir derdim ki, ox dermandan artgdr mene,Qoy meni derdimle, derman eyleme, var, ey hekim!

Ger basb el nebzime, texs qlsan derdimi,Al amnet, qlma her biderde izhr ey hekim.

Gel menim tedbir-i bihbudemde sen bir se'y ql,Kim, olan bu derde aktqraq qiriftr, ey hekim.

Gr ten-i ryan ile ehvlm hicran gn,Var imi rz-i qiymet, qlma inkr ey hekim.

Ey doktor, ak yznden canmda gizli bir maraz,(hastalk) var. Ey doktor, halktan gizli olan der-dimi sakn aikr etme,( aklama).

Ey doktor, benim birok dermandan fazla olan(birok dermann tedavi edemedii) bir derdim

var. Beni derdimle brak, derman eyleme, git.

Ey doktor, eer nabzma el koyup derdimi tehisedersen onu emanet olarak al, kabul et. Dertsizlereaikr etme, (aklama).

Ey doktor gel, benim vcudumun aresi, dermaniin ura ki bu derde daha fazla tutulaym.

Ey doktor, benim plak vcdumla halimi ayrlkgnnde gr. Kyamet gn varm, bunu inkaretme.


12/30

ekmeyince re-i derdimde zehmet bilmedin,Kim olur dermn-i derd-i eq divr ey hekim!

Rene ekme, sehhet mmdin Fuzlden gtr,Kim, qebl-i sehhet etmez byle bmr, ey hekim.

Ey doktor, derdimin aresi iin zahmet ek-mediinden ak derdinin dermannn zor ol-

duunu bilmezsin.Ey tabip, byle hasta, shhat kabul etmez (iyi-lemez). Bu yzden eziyet ekme. Sen Fuzl'niniyileecei midini kes.

XIX

Ezel ktibleri aq bextin qare yazmlar,Bu mezmun ile xet ol sefhe-i rhsre yazmlar.

Xevs-i xk-i pym erhini tehqiq edib merdm,

Gbr ile beyaz-i dde-i xnbre yazmlar.

Qlstn-i ser-i kuyin kitabn bab-bab, ey gl,Xet-i reyhan ile cedvel ekib, glzare yazmlar.

ki setr eyleyib ol iki meyg le'ller vesfin,Grenler her birin bir em-i gvher-bre yazmlar.

Girib btxneye qlsan tekellm, can bulur seksizMsevvirler ne suret kim, der divre yazmlar.

Mherrirler yazanda her kese lemde bir rzi,Mene her gn dil-i sedpreden bir pare yazmlar.

Yazanda Vmiq Ferhad Mecnn vesfin ehl-i derd,Fuzl adn grdm ser-i tumre yazmlar.

Ezel meclisinin ktipleri, klarn bahtn kara yaz-mlar. Bunun gizli anlamn sevgilinin yananaty eklinde yazmlar.

Senin ayann toprann zelliklerini inceleyen

insanlar, bunu gubar yazsyla kanl gzya dkengzn beyazna yazmlar.

Ey gl yzl sevgili, senin bulunduun gl bah-esine benzer yerin zelliklerini blm blm fes-leen hattyla izgi ekerek gl bahesine yaz-mlar.

O arap rengindeki iki dudan grenler, onlarnher birinin vasfn iki satr halinde inci saan gzeyazmlar.

Ey sevgilim, kiliseye girip konusan, phesiz res-samlarn duvarlara ve kaplara ektikleri resimlercanlanrlar.

Ktipler, herkese dnyadaki bir gnlk rzlarnyazarlarken bana da her gn iin yz para olmugnlmden bir parasn yazmlar.

Dert ehlilerinin, Vamk, Ferhat ve Mecnun'un va-sflarn yazdklar zaman Fuzl adn defterin en

bana yazdklarn grdm.

XX

Zlf kimi ayan qoymaz pem nigrm,Yoxdur onun yannda bir qlca e'tibrm

nsaf xodur, ey eq, ancaq meni zebn et,Ha byle mehnet ile gesin mi rzigrm?

Bildi tem-i lem ki, derdmend-i eqem,Y Reb, henz halm bilmez mi ola yrm?

Sevgilinin uzun salar ayan per de ben pemem.Onun yannda bir kl kadar bile itibarm yoktur.

Ey ak, insaf hoeydir. Ancak beni aciz, gszbrak. Yoksa benim mrm byle mihnet ile migesin?

Ya Rab, dert sahibi olduumu btn lem bildi,rendi. Hl o yrim halimi bilmez mi? (anlamadm?).


13/30

Veslinden ayr nola qanm tklse gl gl,Men glbn-i belyem, bu fesidir behrm.

Tevsir eden vcdim yazm elimde ser,Ref olmaa bu suret yox elde bctiyrm.

Dur istemen zameni mey sayesin bamdan,Torpaq olanda y Reb, drd-i mey et gbrm.

Rsvlerinden ol meh saymaz meni, Fuzl,Dvne olmaym m, dnyda yox mu arm?

Senin vaslndan ayr olduktan sonra (senden ayrolduktan sonra) kanm gl gibi kpkrmz dklsene olur ki? Ben gam, keder glnn kkym; ba-harm bu mevsimdir (Baharm ayrlk zamandr.)

Vcudumu (Beni) tasvir eden (resmeden), elimdekadeh yapm. Bu resmi yok etmeye, kaldrmayaihtiyarm, yok.

Ya Rab, bir an bile arap glgesinin ne'esinin bamdan uzak olmasn istemem. Toprak olunca(lnce) topramarap tortusu et. :

Ey Fuzl, o ay yzl gzel, beni rezil, dkn et-tiklerinden saymaz. Bu yzden deli, divane ol-

mayaym m, dnyada bundan byk utan olurmu?

XXI

Yene ol mh menim ald gerrm bu gece.xacaqdr feleke nle v zarm bu gece.

em've mehrem-i bezm eyledi ol mah meniYanacaqdr yene eq oduna varm bu gece.

Hem visali vurur od canma, hem hicran,Bir eceb am' ile dd ser krm bu gece.

Ne ttndr ki xar erxe, dil-i zre meer,Hicr daini vurur lle-uzrm bu gece(?)

Sbhe sald bu gece em'kimi qetlimi hicr.Ola kim, sbh gelince gele yrm bu gece.

Pre-pre cierim itlerine hezr olsun,Ol ser-i kye eer dse gzrm bu gece.

Var idi sbh visaline, Fuzl, mmd,xmasa hesret ile cn-i fikrm bu gece.

O ay yzl sevgili, bu gece yine benim kararmald. Bu gece alamam, iniltim gkyzne -kacaktr.

O ay yzl sevgili, beni mum gibi iki (muhabbet)meclisiyle mahrem etti (ili, dl etti). Bu geceakn ateiyle yine btn vcudum (mum gibi) ya-nacaktr.

Bu gece, bam acayip bir mumla derde (ie) dt.Hem kavumas, hem ayrl canma ate drr(cann yakar).

Gnln inlemesinin, ahinin ttn, duman gk-yzne kar. Meer gl yanann aksi bu geceayrlk dana vurmaktaym (dmekteymi).

Bu gece ayrlk, mum gibi benim de ldrlm,katlimi sabaha brakt. Ola ki, sabah olunca yrim

gelir.

Eer bu geceki geiim, yolum oraya, sevgilinin ol-duu yere derse para para olmu olan cierimitlerine adak olsun.

Ey Fuzl, eer bu gece yaral canm hasretindenkmazsa sabaha (sevgiliye) kavumaya mit var-dr.

Knlm alr zlf-i periann grgec,

Nitqim tutulur qne-i xendnm qrgec.

XXIIPerian, (dank) salarn grnce gnlm alr.

Gonca duda

n

grnce nutkum tutulur; (ko-nuamam).


14/30

Baxdqca sene qan salr ddelerimden,Barm delinir nvek-i mjgmn grgec.

Re'nlq ile qmet-i md qlan yd,Olmaz m xecil serv-i xuramnn grgec.

ox eqe heves edeni grdm ki, hevsn,Terk etdi, senin ig-i nlnn grgec.

Kfir ki, deyil m'tref-i nr-i cehennem,mne geler ate-i hicrann grgec.

Naziklik ide gne-i xendmn eden yd,

Etmez mi, hey le'l-i drefnn grgec.

Sen hl-i dilin slemesen, nola, Fuzl,El fehm qlr k-i girbnm grgec.

Sana baktka gzlerimden kanl gzyalar salr.Kirpiklerinin okunu grnce barm delinir.

imir aacnn boyunun gzelliini anp, yad edipven, senin selvi gibi olan boyunun gzelliini g-rnce utanmaz m?

Aka heves edeni ok grdm, fakat senin alaypinleyen nn halini grnce bu hevesten (ak-tan) vazgeti.

Cehennem ateine inanmayan kafir, senin ay-rlnn ateini grnce imna gelir.

Alm goncann gzelliini, inceliini anlatan,

senin inci saan yakut renkli azn grnce bu ha-linden utanmaz m?

Fuzl, sen gnlnn halini syleme ne olur? Halk,yakan yrttn grnce halinin nasl olduunuzaten anlar.

XXIII

Knl, seccadeye basma ayaq, tesbha el urma,Namaz ehline uyma, onlar ile durma, oturma.

Eyilib secdeye, salma feret tacn badan,Vzden su sepib, rhet yuxusun gzden uurma!

Saqin pmal olursan briy tek, mescide girme,Ve ger nar girsen, onda minber kimi ox durma!

Mezzin nlesin alma qulae, dme tevie,Cehennem qapsm adrma, vaizden xeber sorma!

Cemet izdihmi mescide salm kdretler,Kdret zre, ltf et, bir kdret sen hep artrma!

Xetbin sanma sdiq, vaizin qvl ile fe'l etme,mamn sanma qil, ixtiyrn ona taprma!

Fuzl, behre vermez tet-i nqis, nedir cehdin,Kerem ql, zergi tet suretinde hedden aurma!

Ey gnl, elinde kadeh varken seccadeye basma;tesbiha el vurma; namaz ehline uyma (namazadurma). Onlarla oturma, durma (kalkma).

Secdeye eilip feragat, zenginlik (tok gzllk) ta-cn bandan drme. Abdest alrken su serpipgzel uykuyu gznden uurma (karma).

Mescide girme, hasr gibi ezilip inenirsin. Eeraresiz kal p girersen de orada minber gibi okdurma (uzun durma).

Mezzinin inlemesini, sesini duyup karkladme. Vaizden haber sorup da cehennem kapsnatrma.

Cemaatin izdiham, kalabalkl mescide skntlar,kederler salm. Ltfet de bir sknt da sen sokarak

bu skntlar, kederleri artrma.

Hatibin sznden duran sadk biri olduunusanma. Vaizin szyle hareket etme. mamn s-zn dinleme. Kendi gzel, akll isteini, arzunuona havale etme, brakma.

Ey Fuzl, niye urayorsun ki, eksik ibadet faydavermez. Hileli ibadet halini hadden arma, keremet.


15/30

XXIV

Khken knd eylemi min teni bir da ilen,Men qoparb salmam min dai bir drna ilen.

Qem yolunda men qalb, getdise Mecnn, yox eceb,Sayruya dvrdr hemrehlik etmek sa ilen.

Gerd-i rhm vermese gz yine teskin nola,Tutmaq olmaz beyle seylbn yolun topra ilen.

Qem okurlar eq bazrnda neqd-i mrm,Qlmaq olmaz sud sevdade yaman orta ilen.

Rvze-i kyinde bulmudur Fuzl bir megam,Kim, ona cennet quu yetmez min il uma ilen.

Ferhad, bir da iin bin klng kr etmi (es-kitmi). Ben ise bir trnakla bin da koparp attm.

Gam yolunda Mecnun gidip ben kaldysam bunda bir gariplik yok. Hastaya sa ile yol arkadalyapmak zordur.

Senin yolunun (sana kavumann yolunun) topragzyan durduramazsa bunda bir gariplik yok-tur. nk byle bir seli, toprak ile tutmak olmaz.

mr sermayemi ak pazarnda gam, keder alar.Kt ortakla yaplan akta, sevdada kr edilmez.

(Ey sevgili) Fuzl senin bahende bir makam, yerbulmutur. Oraya cennet kuu bin yl usa da va-ramaz. (Ey sevgili Fuzuli'nin senin bahende bul-duu yere cennet kuu bin yl usa da ulaamaz).

XXV

Ger deyil bir mh mehrilen menim tek zar sbh,Bam ab nie her gn yaxasm yrtar sbh.

Gn deyil, her gn bir ay mehr ile kksn ak edib,Taze taze dalerdir kim, qlr izhar sbh.

T-i xurd ile ref olsa yeridir kim, mdam,Yandrb pervaneyi, em'e verir zr sbh.

Sbhi m mi sbh olmu menem lemde kim,m em'-i bezm olub, ayrld menden yr sbh.

Gr ne iqdir ki, bir xurd veslin bulmaa,Serf eder her lehze min min l'l-i ehvr sbh.

Eqde sadiqlik izhar etdi dan gsterib,Glib derlerdi kzib qld ondan r sbh.

Hicr samnda qem etmidi Fuzl, qesd-i can,Olmasayd merhemetden dem vurub qemxr sbh.

Ay, sabah vakti gnein yznden benim gibi a-layp inlemezse sabaha kadar ban ap ney gibiyakasn yrtar.

Ayn bir gn deil, her gn gnele gsn par-alayp sabah vakti gsterdii taze taze yaralardr.

Sabah gnein klcyla (okuyla) ykselse uy-gundur (yeridir). nk daima pervaneyi yakpmumu azarlar.

Dnyada sabah akam, akam da sabah olmuolan benim. Akam elence meclisinin mumu olanyr, sabah olunca benden ayrld.

Sabah, yle bir ktr ki, gnee kavumak iinher an binlerce iri inci harcar.

Sabah, kendisine yalanc dedikleri iin utanp ya-rasn gstererek akta sadk olduunu ortayakoydu.

Gam eken sabah, merhametten sz edip yal-varmasayd, Fuzl ayrlk akamnda canma kastetme derdindeydi.

XXVI

Mende Mecnndan fzn iqlik istedd var,iq-i sdiq menem, Mecnnun ancaq ad var.

Bende Mecnun'dan fazla k olma yetenei var.Gerek k benim. Mecnun'un yalnzca ad var.


16/30

Nola qan tkmekde mahir olsa emin merdm,Ntfe-i qbildrr, qemzen kimi ustd var.

Ql tefxr kim, senin hem var menim tek iqin,Leylinin Mecnnu, irinin eer Ferhd var.

Ehl-i temknem, meni benzetme, ey gl, blble,Derde yox sebri onun, her lehze min feryad var.

yle bedhlem ki, ehvlm grende d olur,Her kimin kim, dvr cvrnden dil-i nd var.

Gezme ey knlm quu, gafil fez-yi eqde,Kim, bu sehrnm gzerghnda ox seyyd var.

Ey Fuzl, eq men'in qlma nsehden qebl,Eql tedbridir ol, sanma ki, bir bnyd var.

Gzbebeim kan dkme iinde usta olsa ne olur;alr m? Kabil'in tohumundandr. Yanbakm,

gamzen gibi bir de ustas

var.Eer Leyla'nn Mecnun'u, irin'in Ferhad' varsasen de benim gibi bir n olduu iin n.

Ben temkinli, ll bir insanm. Ey gl yzl sev-gili, beni blble benzetme. Onun dert ekmeyesabr yok; her an srekli bin kez feryat ediyor; hay-kryor.

yle kt haldeyim ki her kim dnya evrinden,(zntsnden) gnl tasal ise benim halimi g-rnce kendi durumuna kredip sevinir, mutlu

olur.

Ey gnl kuum, ak gnde ba bo, dalgn do-lama. Bu sahrann geidinde, pusu kurmu; okavc vardr.

Ey Fuzl, nsihin, vaizin ak yasaklayan t-lerini dinleme. Onlar akl tedbirleridir; bir temeledayandklarn sanma.

XXVII

Meni candan usandrd, cefdan yar usanmaz m?Felekler yand ahimden, muradm em'i yanmaz

Qamu bmrine canan, dev-yi derd eder ehsn,Nen qlmaz mene derman, meni bmr sanmaz m?

Qemim pnhn tutardm men, dediler yre ql rven,Desem ol bvef, bilmen inanar m, inanmaz m?

eb-i hicran yanar canm, tker qan em-i girynm,Oyadar xelqi efgnm, qara bextm oyanmaz m?

Gl-i ruxsrine qaru gzmden qanl axar su,Hebbim f esl-i gldr bu, axar sular bulanmaz m?

Deildim men sene mail, sen etdin eqlimi zail,Mene te'n eyleyen qfil seni grcek utanmaz m?

Sevgili beni candan usandrd. Kendisi bana cefaetmekten usanmayacak m? Ahmdan gkyz(gk kubbesi) yand, dileimin, (muradmn)mumu hl yanmayacak m?

Sevgili btn klarnn, sevdallarnn derdine birare balar da benim derdime neden bir are bul-maz? Yoksa beni hasta sanmaz m?

Ben gamm gizli tutmaktaydm. Sevgiliye akladediler. Bilmem acaba aklasam, o vefasz sevg'iliinanr m, inanmaz m?

Ayrlk gecesi benim canm yanar. Alayan gz-lerim kanl gzyalar dker. Alay p inlemembtn halk uyandrr da uykuda olan kara bahtmhl uyanmaz m?

Yanann glne kar (Gl gibi olan yananakar) kanl gzyalarn akar. Sevgilim bu glmevsimidir (ilkbahardr). Bu mevsimde akar sular

bulanmaz m?

Ben sana dkn deildim. Benim aklm ba-mdan sen aldn. Beni ayplayan kii, acaba senigrnce bundan utanmayacak m?


17/30

Fuzl rind-i eyddr, heme xelqe rsvdr, Fuzl (ak yznden) deli divane olmu bir rind-Sorun kim, bu ne sevdadr, bu sevdadan usanmaz m? dir. Her zaman dile dm halka rezil olmutur.

Bu nasl bir aktr, sorun. Bu aktan usanmayacakm?

XXVIII

Menim tek hi kim zar perian olmasn, y Reb!Esr-i derd-i eq da-i hicran olmasn, y Reb!

Dem--dem cvrlerdir ekdiyim bi-rehm btlerdenBu kfirler esri bir Mselmn olmasn, y Reb!

Grb ende-i qetlinde ol mh, budur virdim,Ki, bu endeden ol meh pemn olmasn, y Reb!

xarmaq etseler tenden, ekib peyknn ol servin,xan olsun dil-i mecruh, peykn olmasn y Reb!

Cef v cvr ile m'tadem, onlafsz nolur hlim,Cefsine hed cvrne pyn olmasm y Reb!

Demen kim, edli yox, y zulm ox, her hl ile olsa,Knl textine ondan zge sultn olmasm, y Reb!

Fuzl buldu genc-i afiyet meyxne kncnde,Mbarek mlkdr ol mlk, vrn olmasn, y Reb!

Ey Tanrm, benim gibi hi kimse alaypinlemesin; perian olmasn. Tanrm, ak derdininve ayrlk yarasnn tutsa olmasn.

Bu acmasz gzellerden her zaman ektiim ezave cefadr. Tanrm, bu kafirlerin esiri, bir ms-lman olmasn.

Ey Tanrm, o ay yzl gzelin beni ldrme d-ncesinde olduunu grnce derdim u oldu: Oay yzl gzel, bu dncesinden caymasn.

Ey Tanrm, o selvi boylu gzelin okunun ucunuvcdumdan karmak isterlerse yaral gnlmnkmasn, fakat okun ucunun kmamasn di-lerim.

Ey Tanrm, sevgilinin derdine, cefasna almm,onlarsz halim nasl olur? Sevgilinin cefasnnsonu; eziyetinin ls olmasn.

Onun adaleti yok, ya da eziyeti, cefas oktur de-meyin. Ey Tanrm, gnl tahtma ondan baka sul-tan olmasn (oturmasn).

Fuzl, salk, afiyet hazinesini meyhanekesinde buldu. Ey Tanrm, oras mbarek biryerdir. Sakn yklp virane olmasn.

XXIX

Nlendedir ney kimi vze-i eqim blend,Nle terkin qlmazam ney tek kesilsem bend bend.

Ql meded, ey bext, verne km- dil mmkndeil. Byle ol dil-rb b-derddir, men derdmend.

Dalerdir odlu knlmde garas qopmam,Y sabt-i eq n od zre bir nece sipend.

Alr knlm geh kim, girye-i tekim grb,Aar ol glrux tebessm birle le'l-i nxend.

Ey sevgili, akmn yksek sesi, iniltisi ney gibisenin aknn nalesindedir, inlemesindedir. Para

para kesilsem de ney gibi inlemeyi terketmem.

Ey baht, yardm et yoksa, gnl ne'esi, mutluluummkn deil. yleki, o gnl alan sevgili dert-sizdir. Ben ise dert sahibiyim.

Ate zerinde yanan nice tts tohumu (zerklik)gibi duran ateli gsmde karas kopmam olandalar, yaralar akmn ispat iindir.

Bazen iri gzyalarm grnce gnlm alr. Otatl dudann tebbmyle birlikte o gl yanak

aar (alr).


18/30

Xk-i rhinden meni qaldra bilmez saye tek,Qlsa gerdunfitabn herm bir kemend.

Cm tut der, sqi-i glhre, zhid, terk-i cam,Ey knl, fikr eyle gr kim, qansdr tutmal pend,

Ey Fuzl sret-i feqrin qebl-i dustdur,Hi dervii senin tek grmedim sultan-pesend.

Dnya, gnein her n bir kemend yapsa yo-lunun topranda beni glge gibi kaldrabilmez.

Gl ehreli saki, kadeh tut der. Zahid ise kadehiterketmememi syler. Ey gnl, dn gr, han-gisinin tn tutmal.

Ey Fuzl, fakirliin grn dost kabulndebelli olur. Senin gibi sultana dkn olan hi der-vi grmedim.

XXX

Penbe-i da-i cnun ire nihandr bedenim,Diri olduqa libsm budur lsem kefenim.

Can canan dilemi, vermemek olma, ey dil!Ne niza eyleyelim, ol ne senindir, ne menim.

Da deler ahim oxu, ehd-i lebin vqnden,Nola zenbur evine benzese beyt'l-heznm.

Tvq,i zencr-i cunun daire-i dvletdir,Ne reva kim, meni ondan xara ze'f-i tenim.

Eq sergetesiyem, seyl-i sirik ire yerim,Bir hbbem ki, hevden doludur prehenim.

Blbl-i qemzedeyem, ba u baharim sensen,Dehen qedd ruxn, gnce v serv semenim.

Edemen terk Fuzl, ser-i kyin yrn,Vetenimdir, vetenimdir, vetenimdir, vetenim.

Vcudum ak, delilik yarasnn pamuklaryla r-tldr. Sa olduka giyeceim, lnce de ke-

fenim budur.

Ey gnl, canm sevgili dilemi, vermemek olmaz.Niin tartalm ki o ne senindir, ne de benim.

Dudann balnn evkiyle, akyla ahmm okuta deler. Hznl evim ar kovanna benzese neolur; alr m?

Delilik zincirinin ucundaki halka zenginlik en-beridir. Vcudumun zayfl onu boynumdan -karrsa bu reva mdr, yakr m?

Ak sarhouyum. Yerim, gzya seli iidir. Gm-leinin ii hava ile dolu bir su kabarcym.(Heva; hava, arzu, istek, ak anlamlarndakullanlmtr).

Bir kederli blblm. Bahem ve ilkbaharm sen-sin. Senin azn boyun ve yanan benim bah-emde goncam, selvim ve yaseminimdir.

Fuzl, sevgilinin bulunduu yerleri brakamam.(Orada eziyet grsem de) vatanmdr, vatanmdr,vatanmdr, vatanm.

XXXI

Pern xelq-i lem ah u efan etdigimdendir,Pern olduum, xelqi perian etdigimdendir.

Dil-i zrimde derd-i eq gn gnden fzun olmaq,Yeten bderde tedbr ile derman etdigimdendir.

Gzm kim barmn qanm tker perkle perkle

Dem--dem arz-y

le'l-i canan etdigimdendir.

Dnyadaki herkesin perianl, ah ekip haykrpinlediimdendir. Benim perianlm ise halk

byle perian ettiimdendir.

Zayf, mecalsiz gnlmde ak derdimin gndengne artmas, gelen her dertsizin derdine derman

bulmamdandr.

Srekli sevgilinin karmz renkli dudann ar-

zusuyla gzm, cierimin kan

n

para paradker.


19/30

Deil b-hde ger yasa felekden bama dalar,Binasn te-i ahimle viran etdigimdendir.

Qaan rsv olurdum, qan udub sebr ede bilseydim,Melmet ekdigim b-hde efan etdigimdendir.

Xet senden deil, cismim oxundan b-nesib olsa,Hbb-i ek,i gl-gn ire pnhan etdigimdendir.

Fuzl, ixtilt-i merdum-i lemden ikrahim,Perveler xeylm mnis-i can etdigimdendir.

Binasn (yapsn) ahmm kazmasyla yktm,viran ettiim iin bama gkten talar yasa bo-una deildir.

Eer kan yutup sabredebilseydim nasl rezil olur-dum. Ay planmam knanmam hep bo yere a-layp haykrdm iindir.

Vcudumun bak oklarndan yoksun olmasnnhatas sende deil. Ben onlar kanl gzyalarmnkabarcklar iinde sakladm iin vcduma eri-emediler. (Fuzl ok fazla aladn ve kanlgzyalarnn vcudunu bir zrh gibi kapladnsylemek istemi).

Ey Fuzl, bu dnyann insanlaryla birlikte ol-maktan nefret etmem, peri gibi olan gzellerin ha-yalini canma dost etmemdendir.

XXXII

Tkdkce ganimi oxun, ol sitan ier,Bir yerdeyem esr ki, torpa qan ier.

Ehl-i zemane qanna ox tenedir zemin,Qanm kimin tkerse felek, ol zaman ier.

Mey imeden almaz imi bb- merifet,Svendler bu bbde pr-i mgan ier.

qbde kvser istemesin rind-i meykede,Dnyda bes deil mi mey-i erevan ier.

Qemzen grnmeyib gze, qanlar ier mdam,Zhid kimi, ki badeni elden nihan ier.

Meyden egeri tvbe verir el Fuzlye,Ey serv, sen qedeh sunar olsan, revn ier.

Baklarnn oku kanm dktke kanm o eik(sevgilinin eii) ier. yle bir yerde esirim ki top-ra kan ier.

Yer, zaman ehlinin kanma ok fazla susamtr.Felek kimin kann dkerse o an onu ier.

Ba kaps, arap imeden almazm. Bukapda andlar, yeminleri meyhaneci ier.

Meyhanenin kalenderi, ahirette kevser istemesin.Dnyada itii krmzarap yetmez mi?

Gamzen, yan bakn gze grnmez. Badeyi eldegizlice ien sofular gibi o srekli kan ier.

Halk, Fuzl'yi arap imeye tvbe ettirse bile eyselvi boylu gzel; eer kadehi sen sunacak olursandnp su gibi ier.

Tutudu qem oduna d grdn knlm,Mqeyyed oldu ol zd grdn knlm.

Diyr-i hicrde seyl-i sitemden oldu xerab,Fez-yi eqde bd grdn knlm.

Ne grd badede bilmen ki, oldu bdeperest,Mrd-i mereb-i zhhd grdn knlm.

XXXIII

ad, mutlu grdn gnlm gam ateiyle tututu.O azat, hr grdn gnlm artk baland.

Ak fezasnda en, mutlu grdn gnlm, ay-rlk diyarnda sitem, eziyat seli yznden harapoldu, ykld.

Sofu karakterlilerin mridi grdn gnlm, a-rapta ne grd bilmem; araba tapan, araba d-

kn biri oldu


20/30


21/30

Ne mizcimde irtikb-i qrur,Ne felimde ehtiml-i riya.

Ne yaratlmda gururlanma ktl, ne i-lerimde yaptklarmda iki yzllk, ihtimali vardr.

Knc-i zletde feqr fge ile,Olmuam eyle mehv kim, mesel:

Merkez-i xki etse zr zeber,Bulamaz gerdimi nesm-i seb.

Ezl qlm meni emellerdenmil-i krxne-i dny

Glmazam kr br-i leme meyi,ekmezem ezl nesb n qov.

Yalnzlk, kimsesizlik kesinde yokluk ve yok-sulluk ile yle mahvoluyorum ki, mesela:

Sabah yeli, yerin merkezinin altn stne getirsede vcudumun tozunu bile bulamaz.

Dnya ilerinin amili, yrtcs beni btn i-lerden azletmi, uzak tutmu.

Dnyann krna, kazancna meyletmem. Yk-selmek veya gzden dmemek iin kavgaya gir-mem.

Mene vermi cahan qamu ferin,Nola ursam cahne istine.

lem-i uzletin yegnesiyem,Qfdan qfa yox mene hemt

Suretim feqr siyretim mn'imHeyretim mur himmetim enq.

Rif'et-i qedrim iltifat etmez

Ger Sleyman q

l

rsa erz et.Fni-i mtleqem, qebl etmenMinnet-i Xizr ile zll-i beq.

Demezem vehiyem, tebet ileTlib-i zvq-i shbetem emm.

Bir diyar ireyem ki, xelqinden,Eylemez he kim mene perva.

Kimse yox derdim eyleyim izhar,

Eyleyim ondan iltims-i deva.

Le'l-ve da iindedir vetenim,Gl kim xr qlmam me'v.

Dn bu hal ile mehv-i heyret iken,Geldi bir qsid getirdi man.

Bir eceb nme-i fereh-te'sir,Mehz-i hsn-i ibret iml.

Zahiri dil-pezir feyzresen,Batini feyzbex ruh-efz.

Dnya btn yoksulluunu bana vermi. Dn-yadan elimi eteimi eksen ne olur?

Yalnzlk aleminde tek basmaym. Kaftan Kafabana benzeyen biri dahi yoktur.

D grnm yoksul, fakat iim zengindir. G-rnm karncaya benzer ama himmetim, yar-dmm anka gibidir.

Kadrimin ycelii Sleyman'n balarna bile il-

tifat etmez.yle faniyim, yok olmuum ki Hzr'n minnetinive lmszlk suyunu kabul etmem.

Tabiatta yalnz dolaan, insanlardan kaan bir vah-iyim demiyorum. Herkesle sohbetten zevk alan

birsiyim ama,

yle bir diyardaym ki, halkndan benimle il-gilenen hi yok.

Derdimi aacam ve are istiyeceim kimse yok.

Vatanm yakut gibi tan iindedir. Gl gibi, bende dikenlerin arasna sndm.

Dn bu halde, aknlktan mahvolmu bir du-rumdayken bir haberci geldi ve bana...

Ferahlk veren garip bir mektup getirdi, imls vecmleleri gzellik dolu.

D gnl alan, cokunluk veren; ii feyz ba-

layan ve ruhu ferahlatan...


22/30

Neq-i xettinde eltefi suret,Terz-i lefzinde eref-i me'n.

Cilvegh-i nezerde her lefzi,Bir per-peyker meleksm.

ve v ive v girime ile,Dil eder seyd eql eder yem.

Fehm qldgda hsn-i mezmnun,Qldm onda srrlar peyda.

Bendeyi ltf birle yd etmi,Hezret-i seyyid-i xceste-liq.

Ol felekqedr kim, ona vermi,Hikmet-i Haq keml sidg sefa.

Zet-i pki cami-i lemdeneref-i rtbe ile mstesna.

Feyz-i elm-i ifde-i beeri,Ona ervh-i qtsden ilq.

Eslidir nr-i pk-i mstefevi,Hkmdr rvneq-i serr-i qez.

Elmidir bis-i refhet-i xelq,Fe'lidir mcb-i riz-yi Xud.

Az olur bir arada cem olmaq,Hkm elm seydet tegv.

Mir seyyid Mehemmed-i Qazi,Menbe-i elm helm cd sex.

Ey gez-hkm kim, myesserdir,Ztine iqtidr-i izz e'l.

Gl-i gl-zr-i itret-i nebev,emen-r-yi millet-i Zehra.

Nr-i em-i tammi-i sadat,Mgted-yi cem-i ehl-i zek.

Mene teqsr hkmn etmisen,Demek olmaz bu hkme hkm-i xet.

Lk bir bende-i heqrem men,Emelim ehl-i xeyre xeyr du'.

Yazsnn naknda ekillerinde ho grnler,szlerinde yksek, erefli anlamlar.

Her sz insann gznde bir peri yz ve meleksimas.

ve, naz ve ed ile gnl avlar, akl da yamaeder.

Anlamnn gzelliini, holuunu anlaynca se-vindim, iime sevinler doldu.

O, uurlu, mbarek yzl seyyid hazretleri lt-fedip kulunu, klesini hatrlam.

Yce Allah, sadkat ve safln en gzelini o kadri,kymeti ge ykselen insana vermi.

O temiz insan rtbesinin, derecesinin yksekliiylebtn lemde bir tane!

nsanln ifade etme ilminin bolluu, feyzi onakutsal ruhlardan kalmtr.

Onun asl Mustafa'nn temiz nrundandr. Onunhkm, karar kaza tahtnn ssdr.

Onun ilmi, bildikleri halk

n refaha kavumas

n

nsebebidir. leri, yaptklar ise Allah rzasnn ge-reidir.

Hkmde, ilimde, efendilikte ve ibadette bu kadarstnlk ok az bir araya gelir.

Cmertliin, eli akln, bilginin ve iyi huyunmenba, kayna Gazi Seyyid Muhammed Haz-retleri

Ey kaza hkm , erat hkm gibi olan, ycelikve byklk sana verilmitir.

Sen peygamberler soyunun bahesinin gl; temiz,pk insanlarn topland bahenin sssn.

Seyyidlerin, ulularn tamamnn gznn nurusun.Zeki kiilerin tmnn ncssn.

Benim iin "kusurlu" hkmn vermisin. Buhkme hatal bir karardr demek olmaz.

Fakat ben hakr, zavall bir kulum. im btn ha-yrl insanlara hayr dua etmektir.


23/30

Shib-i sretem, mene ne derKim, olam hemnin-i ehl-i qin?

Mehz-i cehlem mene ne nisbetdirKi, qlam meyl-i shbet-i fzel?

Geri eflke rebet eyler xk,Yetmez e'lye rtbe-i edn.

Ltf senden mene mnsib iken,Menden olmaq mtlebet ne reva?

Ey Fuzl, bu nv' de'vde,Meslehetdir dutam terq-i riz.

Hl mkldr onda kim, bir ola,Shib-i hkm shib-i de'v.

Var midim ki, t messirle,Sabit syir ola erz sem.

Ola hkm-i qez ile bq,Qzi-i gzi-i xceste lig.

Zorluklar, skntlar sahibi biriyim. Bana zen-ginlerle bir arada oturmak dmez.

Cehalet sahibi biriyim ben. Fzl, stn insanlarnsohbetlerine katlmay, onlarla sohbet etmeyi naslisterim?

Geri tozlar ge ulamak isterler fakat dknler,alaklar ykseklere ulaamazlar.

Senin bana ltfetmen mnsipken, beni senden is-tekte bulunman reva mdr, yakk alr m?

Ey Fuzl bu eit davalarda erat yolunu tutmanen iyisidir, en uygunudur.

Hkm sahibiyle dva sahibi bir olunca durumuzmek olduka zordur.

midim, yerin ve gn duran ve hareket ede-niyle etkisini gstermesidir.

Yz mbarek, uurlu Gazi Kad, ilah hkmlebak kalsn; sonsuza dek yaasn.

TERC- BENDLER

Men kimem? - Bir bkes bre v b-xnimn,Tleyim afte, iqblm nigun, bextim yaman,

Nemli eskimden zemin nemlu, nmden simn.h nlem nvek-i peyveste, xem qeddim keman,

Tr-i ahim b-xet, te'sir-i nlem bgmn, Mttesilqemxne-i sinemde yz gem mihmn,

Qanda bir qem itse, menden istesinler, men zeman,Yox mene qeyd-i bel v dm-i mhnetden mn,

xmad knlmden endh qem mhnet heman,Ey menim canm sen knlm seninle dmn,

Sensiz olman ayr mhnetden, beldan bir zaman,El-emn, hicran bel v mhnetden, el-emn.

Bern kimim? Kimsesiz, aresiz ve yersiz yurtsuz bi-riyim. Talihim iffetsiz, ikbalim ters, uursuz, bah-tm yaman, ktdr.

Nemli, sulu gzyamla yer; nmle, iniltimle gk-yz dolu. Ah ve iniltilerim ard arkas kesilmeyenoklardr, eri boynumda kemandr.

Ah okum hatasz, sapmaz. Feryadm, iniltim seksizphesizdir. Sinemin gamhnesinde (gnlmde)devaml yz gam misafirdir.

Bana mihnet tuzandan ve bel mptelalmdankurtulu yok. Onun iin ne zaman bir gam gereksebenden istesinler. Ben kefilim, hazrm.

Ey benim canm sevgilim! Gnlm seninle mutlu, bahtiyar olduundan; gnlmden keder, gam vemihnet hemen kmad.

Ben sessiz bel ve mihnetten bir an bile ayr kal-mam. Medet ayrln bel ve eziyetlerinden medetimdat!


24/30

Fari idim cmle lemden, bilir lem meni,Eyb ederdi b-xeber sanb, ben dem meni,

Goymad dvrn-i erx z hlime xrrem meni,d iken lemde erx etdi esr-i qem meni,

Eq n-geh oldu peyda, tutdu mstehkem meni,Sald yz sevdye ol geys-yi xem-der-xem meni,

imdi Mecnundan reh-i eq ire sanman kem meni,Yr xud qlmaz herem-i vesline mehrem meni.

Sen ki, mehremsen seb billah anb her dem meni,Syle ey gl kim sene, bext eylemez hemdem meni,

Sensiz olmam ayr mhnetden, belden bir zaman,El-emn, hicran bel v mhnetden, el-amn

Blbl-i zrem, gl-i ruhsr-i linden cda,Tti-i llem, ekernisbet meqlinden cda.

Der idim sebr eyleyim, olsam cemlinden cda.Bilmedim dvr imi olmaq vstinden cda.

Tre oldu rzigrm, zlf halinden cda,Oldu sehr menzilim, veh qezlinden cda,

M tek inceldi tenim, nzik nhlinden cda,Xem getirdi qmetin, miskin hillinden cda.

xd cn-i ntevn, rin zllinden cda,Oldum, el-qisse, ruh-i ferhende-flinden cda.

Sensiz olman ayr mhnetden, belden bir zaman,El-amn hicran bel v mhnetinden, el-amn.

lem benim msivdan (btn varlklardan, ni-metlerden) uzak olduumu bilirdi. nsanolu beni

dnya ve dnya meelerinden habersiz san

p ay

plard

.(Fuzl, beyitte, kendisinin Allah'n rzasnayneldiini, Allah dndaki eylerden uzak olduunu

belirtmek istiyor).

Felek (zaman) kendi halimde mutlu, mesut b-rakmad. Alemde (dnyada) mutlu ve bahtiyarkendneklik edip beni gama esir etti.

Ak anszn ortaya kp beni sard. O kvrm kvrmolan sa, beni yzlerce sevdaya sald.

imdi ak yolunda beni Mecnun'dan az sanmayn.

Yarin kendisi beni kavuma mahremine sokmaz.

Vallahi sabah rzgr her zaman beni anmasnaramen (benim halimden sana sz etmesine ramen)sen bana srsn. Ey gl yzl sevgili, syle seni banaksmet etmeyen, yakm etmeyen kimdir? (Baht szyleayn zamanda beni sana yakmlatrmayan bahttr,manas kastedilmektedir.)

Ben sensiz bel ve mihnetten bir an bile ayr kalmam.mdat, ayrln bel ve eziyetlerinden imdat!

Al yanan glnden ayr dm inleyen bir bl-blm. ekere benzer szlerinden ayr dm lal birtutiyim.

Yznn gzelliinden ayr olsam da sabredeyim,derdim. Fakat visalinden, (kavumandan) ayr ol-mann (senden ayn olmann) g olduunu bil-medim.

Zlfnden ve beninden ayr dnce dnyam karard(...rzgrm, yelim kart, buland). Vahiceylanndan ayrlnca menzilim (meknm) sahra, loldu.

nce, gzel fidanndan (boyundan) ayr olan tenim, bedenim (yani ben) kl gibi inceldi. Siyah kandanayrlan boyum erildi.

irin, tatl suyundan (dudandan?) ayrlan gszcanm kt. Uurlu, kutlu olan yanandan ayrlalhikye (hulsa; deli divane) oldum.

Ben sensiz bel ve mihnetten bir an bile ayr kalmam.mdat ayrln bel ve eziyetlerinden imda*


25/30

Feqr eq ire, Fuzl izz chimdir menim,ve-i mehr mehebbet resm rahimdir menim,

Derdimi sabit qlan, qe, himdir menim,h bu de'vde bir d gvhimdir menim,

Geri qem meqsdu, getl-i b-gnhmdr menim,Qem deil, n knc-i meyxne penhimdir menim,

Dergeh-i pr-i mun mmid-ghimdir menim,Men onun bir keri, ol pdhimdir menim!

Ey ki, her crm olsa ltfn zr-xhimdir menim!Ayran senden meni, bext-i siymmdr menim!

Sensiz olman ayr mhnetden, belden bir zaman,El-amn, hicran bel v mhnetden, el-amn.

Ey Fuzl, ak iinde fakirlik, yoksulluk benim de-erim ve itibanmdr; meknmdr, sevgi, ak naz,edas ve muhabbet adetim, usulm ve yolumdur.(Rah, kayg, keder ve arap manalarnda da kul-lanlmtr. Akn ve sevginin arab, meyi yanikendisini mest eden, sarho eden eyler olduunusylemek de istiyor.)

Benim derdimi klara ispat eden hmdr (ek-tiim htr). Benim bu davada dil olan tek a-hidimdir.

Geri gam istei benim gnahsz yere katlimdir,(ldrlmemdir). Asl gam deil, meyhane kesismamdr.

Meyhanecilerin pirinin tekkesi, benim mit ye-rimdir, kapmdr. Ben onun bir klesi, kulu; obenim padiahmdr.

(Ey Sevgili) her ne su olsa da (her ne suum olsada) gzelliin benim zr, af istememin sebebidir.Beni senden ayran kara talihimdir. (Fuzl, nekadar su ilemisem bunlar senin (sevgilinin) g-zelliin yzndendir, bu yzden ben susuzumdemek istiyor. Ayn zamanda sevgilinin su i-lemesi ve gzellii yznden affedilmesi de bah-sedilmektedir.)

Ben sensiz bel ve mihnetten bir an bile ayr kal-mam. mdat, ayrln bel ve eziyetlerindenimdat!

MSEDDESLER

Menem ki, qefilesalar-i krvn-i qemem,Msfir-i reh-i sehr-yi mhnet elemem,Heqr baxma mene, kimseden sainma kemem,Feqr-i pdah s ged-yi mhteemem,

Sirik text-i revand

r mene, bu h elem,Cef v cvr- mlzim, bel v derd-heem.

Ne mlk ml mene erx verse memnnem,Ne mlk mhden vre qlsa mehznem,Egeri mflis pest mheqqer dnem,Dem--dem yle xeyl eylerem ki, Qrnem.Knlde neqd-i vefa gencilk pnhnGzm xezne-i le'l gher, vel fn.

Ben gam kervannn kafile baym; mihnet, skntve elem sahrasnn yolunun konuuyum. Bana hor

bakma, kimseden aa olduumu dnme. Pa-diah gibi yoklusum, fakirim, muhteem bir di-

lenciyim. Gzya

n

bana yryen tahtt

r ve ah

mbayraktr. Ez ve cef, eziyet askerlerim, dert vebel hizmetilerimdir, maiyetimdir.

Ne felek bana mal ve mlk verse sevinirim, ne demal mlk alsa zlrm. Geri hereyini kay-

betmi, iflas etmi, zavall hor grlen dkn bi-riyim ama kendimi her zaman Karun gibi d-nrm, hayal ederim. Gnlmde vefasermayesinin hazinesi vard, fakat gizlidir, sakldr;gzmde inci ve cevher hazinesi var fakat fn, ge-icidir.


26/30

Heyt serf edben, derd qmam hsil,Sirik~i l rux-i zerd qlmam hsil,

Zemr gzgsne gerd q

lm

amhsil,Tebet-i segi ebgerd qilmam hsil, iimqara gece t sbh nle v feryd,

Ne verseler ona kir, ne deseler ona d.

Sirik-riz glendamlar hevsle,ikeste-hal siyeh zlfler belsle,Zemane ire qem-i eq mcaresle,Hemie meslehetim zgeler rizsle,

Ne dvr-i gerdi-i gerdun menim murdimleNe Qyeti emelim hsn-i eti qdimle

Hesd sret-i ehvlime nezer qlmaz,Cef qhr men-i breye, hezer qilmaz,Sanr ki, nle v zarm ona eser qlmaz,Onu mrur ile lemde derbeder qlmaz,Zemne ire mcerrebdir intiqm-i zamanHeme yaxya yax verer, yamne yaman.

mrm verip karlnda dert elde etmiim. So-nunda kanl gzya ve sar bir yz hasl etmiim.Gnl aynasn toza topraa bulatrdm. Gece do-laan (bekilik yapan) kpein tabiatna girmiim(gvireni stlenmiim). im kara geceden sabahakadar alay p inlemektir. Ne verirlerse ona k-rederim, ne yaparlarsa ona sevinirim.

Gl boylularn, endamllarn hevesiyle, akylagzya dkerim. Kara sallarn belasyla krlrm.mrm, zamanm ak gamnn macerasyla geer.Her iim, yaptm hep bakalarnn rzasyla, is-teiyle olur. Ne dnyann gidii, dn benim is-teimledir; ne de emellerimin gayesi inanlarmdorultusundadr.

Kskan olanlar kt halime bakmazlar. Breolan bana cef etmekten ekinmezler. Alayp in-lemeleriminin ona tesir etmeyeceini sanr. Dn-yada onu da perian edeceine inanmaz. Zamaniinde zamann intikam alaca tecrbe edilmitir.O iyiye iyilik, ktye de ktlk verir.

MUXEMMESLER

Vy, yz min vy kim, dildrden ayrlmam,Fitne-em shir-i xunxrdan ayrlmam.Blbl-i rdeyem glzrden ayrlmam,Kimse bilmez kim, ne nisbet yrden ayrlmam,Bir qedi mad glrxsrdan ayrlmam.

Qeddi tb, le'li firdovsun erb-i kvseriXlg xyi bir melek, sretde emsl-i peri,Brc-i eflkin sedetli, erefli exteri.Hsn- ar mecm-i xublarn ser--ser serveri,Bir qedi mad glrxsrden ayrlmam.

Dstlar, men nle v feryd q

lsam, eyb imes,erx-i bedmehrin elinden dd qlsam, eyb imes,Qem diyrm dil ar bd qlsam, eyb imes,Bu bina birle cahnda ad qlsam, eyb imes,Bir qedi mad glrxsrden ayrlmam.

Dmem gemxne-i hicrne zr derdnk,Nxun-i hesret bilen edib girbnimi k,Gnde yz gez hicr tiilen oluram men helak,Gerdi-i devvr cvrnden men-i dilxeste nk,

Bir qedi mad glrxsrden ayrilrraam.

Vah, yzbinlerce vah! Sevgilimden ayrlmm.Gz fitne karan ve kan iici bir sihirbazdan ay-rlmm. Perian bir blblm ben, gl bahesindenayrlmm. Nasl bir sevgiliden ayrldm kimse

bilmez. imir boylu, gl yanakl bir gzelden ay-rlmm.

Boyu tb aac, duda cennetin kevser arab,huyu ve yaratl melek surette, (grnte), perigibi, gkyznn erefli ve mutlu yldz, g-zellikte btn gzellerin serveri, imir boylu, glyanakl bir gzelden ayrlmm.

Ey dostlar! Ben alayp, inlesem ayp deildir. Ac-masz felein elinden szlansam, yakmsam ayp de-ildir. Gam lkesini gnlm enlendirip, yd kl-sam da ay p deildir. Bu binayla (bu ile, buhalimle) dnyada ad, n kazansam da ay p de-ildir.nk ben imir boylu, gl yanakl bir g-zelden ayrlmm.

Alayp szlayarak, dert ekerek gam evine d-mm. Hasret trnayla yakam paralayarak,gnde yz kere ayrlk klcyla lp yok olurum.Dnen felein (dnyann) evrinden, cefsndangnl hasta olan ben imir boylu, gl yanakl birgzelden ayrlmm.


27/30

MREBBE'LER

Perian hlim oldum, sormadn hl-i perianm,Qeminden derde ddm, qilmadm tedbr-idermanm,

Ne dersen rzigrm byle mi kesin, gzel xnm!Gzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

Esr-i dm-i eqin olal, senden vefa grmen,Seni her qanda qrsem, ehl-i derde in grmen,Vefa v inlg terkini senden reva grmen,Gzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

Deer herdem vefasz erx yayndan mene bir ox,Kime erh eyleyim kim, mhnet endh derdim ox,Sene qald mrvvet, senden zge hi kimsem yox,Gzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

Senin yznden perian hallere dtm, fakat pe-rian halimin sebebini sormadn. Senin gamndanderde dtm hastalandm. Fakat sen derdimin a-resini bulmadn. Ne dersin sultanm, mrm (ba-harm, genliim) byle mi gesin? Gzm, canmefendim, sevdiim yce sultanm.

Aknn tuzana tutsak olal senden vefa gr-medim. Seni nerede ve ne zaman grsem dertlilereyakn grmedim. Geri vefa ve yaknl da (ya-knlk adetini de) sana uygun grmem. Gzm,canm efendim, sevdiim yce sultanm.

Bana vefasz felein yayndan her an bin ok doar.Derdimin, kederimin, skntmn ok olduunukime aklayabilirim? nsanlk, iyilik, mertlik sanakald. Senden baka hi kimse yok. Gzm, canm,efendim, sevdiim yce sultanm.

Seni terk etmezem n men, meni sen dexi terk etme!ken hem zlim, olma men kimi mezlmu incitme!Gzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

Qat knln neden bu zlm ile b-dde raibdir,Gzeller nisbeti olmaz cef, senden ne vcibdir,Senen tek nazenine nazenin iler mnsibdir,Gzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

Nezer qlmazsan ehl-i derd gzden axidan eyle,Yamanhqdr iin g ile, yax mdr byle,Gel Allh sevirsen iqe cvr etme, ltf eyle,Gzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

Fuzl ve-i ehsnm ister bir gedyindir,Dirildikce senin kyin yolunda xk-i pyindir,Gerek ldr, gerek qoy hkm-hkmn, re'y re'yindirGzm, canm, efendim, sevdiim, dvletli sultnm!

yalarm gibi gitme. Ben seni nasl terketmiyorsam,sen de beni terketme. yle zalim olma, benim gibimazlumu incitme. Gzm, canm efendim, sev-

diim, yce sultanm!

Gzmdendem-be-dembarmezibyamkimigetme! Her an gnlm yaralayp gzmden akan gz-

Kat gnln neden zulm ve hakszlk etmek is-tiyor? Gzeller senin gibi olmaz. Cef etmek sanayakmyor. Senin gibi nazl, zarif gzele ince nazikiler uygundur. Gzm, canm, efendim, sevdiimyce sultanm!

Dertlilerin gzlerinden akttklar gzya selinebakmazsn, aldrmazsn. in aklara ktlk yap-maktr. Bu gzel birey mi? Allah'n seversen gel,kuluna bu kadar eziyet etme; lutfetlik, iyilik yap.

Gzm, canm efendim, sevdiim, yce sultanm!

Fuzl, senin ihsann grmek isteyen bir di-lencidir. Yaad mddete kapnn kpei, ln-ce de ayann topradr. ster ldr, ister brak,fikir senin fikrin, karar senin kararndr. Gzm,canm, efendim, sevdiim yce sultanm!


28/30

QT'ELER

Ey mellim, let-i tezvirdir erra elm,Qlma ehl-i mekre te'lm-i merif, znhr!

Hiyle n elm telimin qlan mfsidlere,Qetl-i am n verer cellde t-i bdr.

Her ne tezvir etse ehl-i cehl ona olmaz sebat,Mekri ehl-i elmdir, esl-i fesd-i rzigr.

Her kim var ise ztnda erret kfr

stilhet-i ulum ile mselmn olmaz

Ey muallim, ktler iin ilim, yalan; kovu aletidir.Sakn hile ehline bilgi retme.

Hile iin fesatlara, ktlere ilim reten; temiz,salam klcn katliam yapmas iin cellada vermigibidir.

Cahiller her ne yalan, tevzir sylerlerse sylesinler,onlara inanmak olmaz. Dnyann fesadnn aslilim ehlinin yalandr.

Cevherinde ktlk, erlik karanl olan her kim

varsa; ilim tabirleriyle, szleriyle Mslmanolmaz.

Ger qara da gizil gar ile rengin edesenTeb'e teyir verib le'l-i Bedehn olmaz

Eylesen ttiye telim ed-yi kelimtNitgi insan olur amma z insan olmaz.

Her uzun boylu cet ede bilmez de'vHer aa kim boy ata serv-i xuramn olmaz.

Kara ta kzl kan ile boyasan, sslesen bile ta-biatm (zelliim) deitirip Bedahan yakutu (cev-heri) olmaz.

Tutiye (dzgn) konuma eitimi versen de sz,konumas insan olur ama; kendisi insan olmaz.

Her uzun boylu olan, kavgada yiitlik gsteremez.Her aa da boy atar ama nazla sallanan selvi ola-maz.

Ol sebebden Farsi lehzile oxdur nezm kim,Nezm-i nzik Trk lefzile iken dvr olur.

Lehe-i Trk gebl-i nezm-i terkib etmeyib,Ekseren elfzi nmerbut nhemvr olur.

Mende tvfiq olsa bu dvr asan eylerem,Nvbahar olga tikenden berg-i gl izhr olur.

Trke ile gzel iir sylemek zordur, gtr. Buyzden Farsa iir oktur.

Trk dili nazm ve terkip kabul etmez. Szlerindenou (ekserisi) bal ve dz deildir.

Bana Allah'n yardm olursa (bende g; uy-gunlatrma gc olsa) bu gl kolaylatrrm.lkbahar gelince dikenden gl yapra meydana

gelir.

RUBALER

Canmda olan zexire-i nitq heyt,Cismimde olan cvher-i hsn-i herekt,Serf olmad xublar rehq eqinde,Efss ki, bhde keirirdim vqt.

Canmda olan konuma ve yaama serveti; cis-mimde (vcdumda olan) gzel hareket etme cev-heri gzellerin aknn yolunda harcanmad. Yazkki mrm bo yere geirdim.


29/30

Te'mr-i beq v cem'i mal etdin, tut!Her arzu edirse, ona yetdin tut

n mr beqsma tutulmaz mmdHer hl ile geldiin kimi getdin, tut!

Derler ki, qlr qne leb-i yr ile behs,Glberg-i ter ol le'l-i gherbr ile behs.Ol bir nece dilsizlere thmetdir bu,DeVye gele lehe v gftr ile behs.

Mey vg olubdur mene det, ey eyxGeldike bu ovg olur ziydet, ey eyx

Xodur mene mey, ne ibdet, ey eyxRe'y ile deil eq irdet, ey eyx

Ey ehd-i lebin sz eker var lezzLe'lin kimi qanda bireker var lezz?Tng-i eker olmasayd drc-i dehnnOlmazd xan lehce-i gftr lezz.

Herdem mene yar erz-i rhsr eyler,Hsnile meni beter giriftar eyler,Gy ki, keml-i eq dersin oxudur.

Herdem mene telmini tekrar eyler.Hicrin cierini her kimin qan eylerTedrc ile veslin ona derman eylerZlfn kimi kim, mddet ile kfir idi,Le'lin onu bir demde Mselmn eyler.

Kimdir ki- qeminde nle v zr etmezDerdin sana nle ile izhr etmez!Feryadna hi kimsenin yetmezsen,Feryd ki, feryd sene kr etmez.

Cnn ise metlb, teme' candan kes,

Metlb ise cn, md, canandan kesCn sevmek ile myesser olmaz cnn,Y bundan md, y teme' ondan kes.

ECyinde senin ne dae kim, vurdum ba,Qldm onu qer-i xn, tkb gzden ya,Gz yasine rehm eyle ki, ox mddetdir,Bddine sebr edib basar barna da.

Farzet ki lkeler ma'mur ettin ve mal, mlk, servetydn; yine farzet ki neyi arzu ettinse ona ulatn.

nk mrn bakiliine mit balanmaz. Naslgeldiysen gittiim farzet (Fuzl, insann dnyahrsn kaplmamasm istiyor. Neyi olursa olsun so-nunda insann geldii gibi gideceini sylyor)

Goncann yarin dudayla sohbet ettiini, ko-nutuunu sylerler. O taze gl yapra mcevhersaan dudakla bahisleir. O birok dilsize ithamdr.Zira, bahis, iddia iin dil ve sz gerektir.

Ey eyh, arap istei bana adet oldu. Bu evk gel-dike fazlayor. Bu dnceyle ak ve istekle olur.

Ey sz eker gibi tatl olan bal dudakl gzel, de-diin gibi bir eker nered var? Halka gibi olanazn eker rengi olmasayd, ondan kan szleryle tatl olmazd.

Yar bana srekli yzn gsterir. Bylece benigzlliine ok kt balar. Sanki ak olgunluudersini okutur. Her zaman dersini, eitimini tekrareder.

Ayrln kimin cierini paralarsa, vasim da onuyava yava tedavi eder. Salarn zamanla kimikfir ederse dudan onu bir anda mslman eder.

Kim senin gammdayken alayp inlemezse derdinisana inleyerek aklayamaz. Sen hi kimsenin fer-yadna cevap vermeyecek olduktan sonra ne kadarferyd edilse de kr etmez.

stediin sevgili ise candan umudunu kes. Sev-diin, istediin can ise canandan umudunu kes.

Can sevince canan nasib olmaz. Ya bundan mi-dini kes ya da ondan isteini kes.

Senin semtinde ne talara bam vurdum. G-zmden ya dkerek onu kana bodum. Uzun s-redir senin zulmne sabredip barma ta bas-maktaym. Gzyalarma rahmet et, onlar iinyardm et.


30/30

Zhid mey-i nbdendir ikrah qelet!Sen xh szm sehh tut, xah qelet.Mescidlere girdiim deil rabetden.Sermestligimden eylerem rh qelet.

Da vurma dil- hazne, ey mikinxet!Ger mil-i hsn-i xettsen, qlma qeletKim, eylememi ktib-i divn-i qezDil herflerin qbl-i tezyini nqet!

Mey nefyini eyleyib r, ey vaiz!Tutdun reh-i te'n-i eq-i yr, ey vaiz!Terk-i mey mehbb ederiz cennet n,

erh eyle ki, cennetde ne var, ey vaiz?

Pervaneye zlm-i bhesb eylerem'Zlm oduna barn kebb eylerem'Gy ki, bilir zlm serancm nedirBhde deil ki- iztirb eylerem'.

Hergeh ki, bahar qld ryi-i ba,Nvmdlik urdu lle ve barma da,Zr tkan zre tutdu blbl meskenGl bed gzergehinde yandrd ira.

Yox dehrde bir mvfiq-i teb' herif,

Kim shbet-i dilgua ola, teb'i zerf.Feryd ki, n-cins mshibler ile,B-fide zye1 oldu vqet-i erf.

Ey nvek-i b-ddine her sine hedefV'ey cvher-i peyknine her dde sedefFeryd fenm qem-i hicranndan,Bezm-i qemedir nle-i ney, nvhe-i def.

Sermenzil-i her murde rehberdir eq,Keyfiyyet-i her kemle mezherdir eq.Gencne-i kinata gvherdir eq,

Her sdir olan ne'eye mesderdir cq.Xo ol ki dem-i ecel ekem bde-i nbSermest yatam gebrde t ruz-i hesbQavga-i qyametde duram mest herb

Ne fikr-i hesab ola ne idrk-i ezb

Sq kerem et erab-i gl-fam yrtGl-fm seraba verme rm yrt

Bezm ire hbab-i ek-i gl gunumdanMin cm yrtme can in cam yrt.

Ey Zahid (ham sofu)! Sen szm ister doru, isterhata kabul et ama; saf araptan nefret etmek ha-tadr. Mescidlere girdiim oraya rabet ettiimdendeildir. Sarholuumdan yolu armm.

Ey yanann tyleri misk kokulu olan sevgili, eer bu yanann tylerinin gzelliine mail isen (se-viyorsan), hata edip hznl gnle da vurma(gnl yaralama). Kaza divannn ktibi de (Allah)gnl harflerini noktasyla sslemeyi mmkn kl-mam tr.

Ey vaiz, arabn yasak olduunu adet edip yar a-kn ayplama yolunu tuttun. Ey vaiz, cennet iinarap ve sevgilinin terkini syledin. Cennette ne ol-

duunu akla, anlat.Mum, pervaneye hesapsz zulmeder. Mum, zulmiin onun barn kebap eder. Zulm hadisesininne olduunu bilir, fakat bunu bo yere deil, i-kence iin yapar.

Bahar her yerde ba ssledi. Zira, blbl diken s-tnde mesken tuttu. Gl, rzgarn geit yerindera yandrd.

Dnyada zarif tabiatl, gnl ac sohbeti olan bir

dost yok. Yazk ki, uygun olmayan yrenlerle e-refli, gzel vaktim bo yere geti.

Ey sevgili senin zalim okuna her sine hedeftir. Veyine okunun devrini cevherine her gz inci ka-

buudur. Ayrlnn gamndan ettiim feryd vefiganlar gam meclisi iin mey sesi ve tef iniltisidir.

Ak, her muradn durana rehberdir. Her ol-gunluun niteliine nail olmadr. Alemin ha-zinesine cevherdir. Ak gerekten de temiz, m-

barekeydir.Ey halis, duru arap; yle gzel ol ki ecel vaktindede seni ieyim (Halis, duru arap zde hotur, gzeldir;ecel gnnde de onu ieyim). Kabirde hesap gnnedek sarho olaym. Kyamet kavgasnda, g-rltsnde mest ve viran olaym. Ne hesap d-ncesi olsun ne ceza anlay, idraki. {Fuzl kyametgnnde, itii arapla hesab ve azab dnemeyecek,idrak edemeyecek bir halde olmak istiyor).

Saki! Ltfet gl renkli arab getir. Gle renkli a-raba ara verme, getir. Meclise gl renkli gzya

kabarcklarndan bin kadeh getirme. Dudak du-daa kadeh getir.

Mehemmed Fuzuli

Documents

Transcript of Mehemmed Fuzuli