T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)

SANAT VE TASARIM

GEOMETRİK RÖLYEF

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığıtarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılıKararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındakademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretimprogramlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelikgeliştirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul veKurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir veyapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilir.

Basılmışmodüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarakdağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGİRİŞ.......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 ....................................................................................................31. YAPIM RESMİ....................................................................................................................3

1.1. Geometrik Kompozisyon Araştırması...........................................................................31.1.1. Geleneksel Motiflerin Geometrik Analizi .............................................................31.1.2. Motiflerin Kontürel Şekil Analizi..........................................................................91.1.3. Motiflerin Plastik Analizi ....................................................................................10

1.2. Şablon Resim .............................................................................................................. 111.2.1. Çizgisel Yapım Resmi Çizimi .............................................................................111.2.2. Yapım Resmi Şablonu Çizimi .............................................................................12

UYGULAMA FAALİYETLERİ....................................................................................... 13ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................20

ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 .................................................................................................. 212. MODELAJ– ŞEKİLLENDİRME ...................................................................................... 21

2.1. Kabartma Modelaj Tekniği .........................................................................................212.2. Modelaj Gereçleri Kullanma....................................................................................... 262.3. Yapım Resimleri Okuma ............................................................................................ 282.4. Form Yorumlama ........................................................................................................292.5. Modelaj ....................................................................................................................... 29

2.5.1. Gereçleri Hazırlama.............................................................................................292.5.2. Kil ile Plaka Yapma.............................................................................................302.5.3. Plakanın Üzerine Şablon Çizimi.......................................................................... 302.5.4. Orijinalin Özelliklerine Göre Şekillendirme........................................................ 302.5.5. Detay ve Doku Modelajı...................................................................................... 31

UYGULAMA FAALİYETLERİ....................................................................................... 34ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................40

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 41CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................43ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 44KAYNAKÇA .........................................................................................................................45

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALARMODÜLÜN KODU 211GS0027ALAN Sanat ve TasarımMESLEK / DAL Plastik SanatlarMODÜLÜN ADI Geometrik Rölyef

MODÜLÜN TANIMI Geleneksel geometrik motiflerden model yapım resmi veşablon desen hazırlama, rölyef modeli yapma materyalidir.

SÜRE 40 / 32ÖNKOŞULYETERLİK Geleneksel (geometrik) rölyef modeli yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel amaçGerekli ortam sağlandığında model yapım resmihazırlayıp, standartlarına göre geleneksel geometrik rölyefmodeli yapabileceksiniz.Amaçlar Geometrik motifli kompozisyonu analiz ederek

yapım resmi hazırlayabileceksiniz. Kilden plaka hazırlayarak geometrik motifli rölyef

modelajınıyapabileceksiniz.EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Donanımlıheykel ve döküm atölyesi, modelaj gereçleri,şekillendirme kili, alçıve gereçleri, sanat ile ilgili basılıve görsel kaynaklar.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilenölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek kendikendinizi değerlendireceksiniz.Öğretmen modül sonunda ölçme aracı( test, çoktanseçmeli, doğru yanlışvb) uygulayarak modüluygulamalarıyla kazandığınız bilgileri değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞSevgili Öğrenci,

Üç boyutlu şekillendirme bilgisine sahip olan kişi çağdaşsanat görüşü kazanmışdemektir. Sanat tasarımı, üç boyutlu şekillendirme, üç boyutlu formlar, kil ile modelaj, üçboyutlu formların plastik estetik duygusuna sahip olmak kişiyi olumlu yöndenetkilemektedir. Heykel Sanatıdersi modüllerini başarıyla tamamlamışolan bir öğrenciyaşamında üç boyutlu formlara ve şekillendirmelere yer vereceğinden toplum içinde farklıbir yerde olacaktır.

Rölyef ve oval modelaj- şekillendirme belirli kurallara dayalıve çeşitli modelajaletleri, araç ve gereçleriyle yapılmalıdır. Bu gereçleri doğru kullanmak ve istenilenşekillendirme bilgilerini aldıktan sonra çalıştığın alanda yapacağın tasarımlar, uygulamalardaha anlaşılır olacaktır. Üç boyutlu şekillendirme, tasarımların taslak çizimlerini kalitelibiçimde yapmak daha sonraki şekillendirme –modelaj işlerinde size yol gösterecektir.Yapmak istediklerinizi taslak kâğıdın üzerine çeşitli resim teknikleriyle çizebilmekyararınıza olacaktır. Taslak yapım resmi okuyarak ve şekillendirme işlem sırasınıtakipederek doğru şekillendirme ile kaliteli bir işyapmışolacaksın.

Hazırlanan bu modülde heykel sanatının geometrik rölyef şekillendirme kavramlarını,rölyef heykel çeşitlerini, rölyef tasarımlarını, şablon desenler ve kil ile modelajuygulamalarınıele alacağız. Geleneksel geometrik motiflerle kompozisyonlar elde ederekgeometrik rölyef şekillendirmesi yapabileceksiniz. Modülü başarıile tamamladığınızdaheykel sanatının geometrik rölyef şekillendirme olanaklarınıöğrenmişolup sanat alanınınçeşitli dallarında bu bilgi ve becerileri kullanabileceksiniz.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ- 1Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultursunda, donanımlıheykel atölyesi ortamı

sağlandığında, geometrik motifli kompozisyonu analiz ederek yapım resmini doğru olarakuygulayabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Üniversite ve şehir kütüphanelerinde sanat kitaplarından geleneksel taşoymacılık ve çini geometrik motiflerini araştırabilirsiniz.

Selçuklu ve Osmanlıtaşoymacılık ve çini süsleme sanatının geometrikmotiflerinden oluşan kompozisyonlarla ilgili basılıve görsel kaynaklarıinceleyebilirsiniz.

1. YAPIM RESMİ

1.1. Geometrik Kompozisyon Araştırması

Geometrik kompozisyon bitki, insan ve hayvan figürlerine yer verilmeden yapılır.Geometrik kompozisyonlara halı, kilim, taş, çini, ahşap, maden işçiliği ve çeşitli alanlardarastlanır. Özellikle Anadolu’da Selçuklular geometrik motiflerle çok çeşitli düzenlemelerelde etmişlerdir. Yaptıkları kompozisyonlar günümüzde önemli kaynak olarakkullanılmaktadır. Osmanlıdöneminde ise kare, üçgen ve zikzaklardan oluşan motiflergeliştirilmiştir. Türk sanatında dört, beş, altı, sekiz, on iki gibi kollardan oluşan yıldızlarsıkça görülen motifler arasındadır. Yıldız ve kompozisyonlarıözellikle taşoymacılığında veahşap işlerinde sıkça rastlanılır.

Kaynak olarak bu örneklerden yararlanılır, motifleri kullanarak veya onlardanesinlenerek yeni kompozisyonlar oluşturulur. Bu uygulamada, çeşitli dönemlere aitgeometrik motifli kompozisyonlar araştırılır. Bir örnek seçilerek kil ile modelajıyapılır.

1.1.1. Geleneksel Motiflerin Geometrik Analizi

Türk ve İslâm sanatında süsleme sanatıoldukça genişyer almaktadır. Geometrik vebitkisel motifli süslemeler Türk ve İslâm sanatında daha fazla gelişir hatta BattıSanatınıdaetkiler. Süsleme sanatıheykel sanatının bir dalıgibi gelişir ve süsleyici rölyef ortaya çıkar(Resim 1.1.1.a.).

ÖĞRENME FAALİYETİ- 1

ARAŞTIRMA

AMAÇ

4

Resim 1.1.1.a : Süsleyici rölyef (Bursa Ulu Cami minaresi)

Heykel sanatında dekoratif motifin çeşitli kaynakları vardır. Bunlarışöylesıralayabiliriz:

Doğal (tabii) biçimler; tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar kaynak olarak sıksık kullanılmıştır. Canlıbiçimlerden insan, hayvan, bitki ve cansız olanlardan ağaç kabukları,deniz kabukluları, mineraller de biçim ve doku bakımından esin kaynağıolmuşlardır (Resim1.1.1.b.).

Resim 1.1.1.b.: Doğal (bitkisel) biçimlerden yararlanılarak yapılan rölyef (İstanbul ArkeolojiMüzesi, sütün başlığıdetayı)

5

Resim 1.1.1.b.: Doğal (tabii) biçimlerden yararlanılarak yapılan rölyef (İslâm Sanatıçinidesenlerinden uyarlanmışrölyef, Maçka Akif Tuncer AML, Plastik Sanatlar bölümü, öğrenci

çalışması)

Geometrik biçimlerden, küp, dikdörtgen prizma, üçgen, küre, elips, altıgen, yıldız vebirçok düzgün biçimlerden yararlanılır. Düzgün olmayan kıvrık, kırık, yamuk biçimlerle demotif ve kompozisyonlar oluşturulur. Düzgün veya düzgün olmayan geometrik biçimlerleyapılan motifler sınırsız kompozisyon imkânlarısağlar ( Resim 1.1.1.c.).

6

Resim 1.1.1.c.:Geometrik biçimlerden yararlanılarak yapılan rölyef (Bursa Ulu Cami, kapıdetayı)

Geometrik motifler özellikle Selçuklu döneminde çok yaygın olarak kullanılmıştır.Kare, dikdörtgen, üçgen, daire, baklava ve yıldız gibi geometrik şekillerin birleşmesiyleoluşan ve sonsuzluğu simgeleyen kompozisyonlar yapılmıştır Geometrik motifler bitkisel,hayvan ve yazımotifleriyle birlikte sıkça kullanılmıştır ( Resim 1.1.1.d.).

7

Resm 1.1.1.d: Geometrik, bitkisel ve yazımotifleriyle rölyef (Bursa Yeşil Cami, pencere üstürölyef detayı)

Geleneksel biçimler, milli motiflerimizden oluşan önemli ve genişkaynaktır. Bununiçin sayısız uygarlığın geçtiği Anadolu topraklarınıve yaşayan insanlarıtanımak, sevmek,icra ettikleri ilkel ve geleneksel sanatlarıyaşatmak gerekir. Motifler aynen aktarılarak veyayorumlanarak, çağdaşlaştılararak kullanılabilir Her biçim, sanatçının çalışma üslubuna göredeğişebilir (Resim 1.1.1.e.).

Yapay biçimler, insanın kendi yaptığıeşyalarıiçermektedir. Yapılan rölyeflere detayolarak çeşitli alanların özel gereçleri, el aletleri, eşyalar ve benzeri gereçler kaynak olarakkullanılabilir. Yapay biçimlerden oluşan rölyef şekilleri ve kullanılan çağdaşmalzemelermodern rölyef sanatının bir parçasıdır ( Resim 1.1.1.f.).

Bütün bu kaynaklar sadece yalın halleriyle değil, birçok kez stilize edilerekkompozisyonu oluşturacak şekilde bir araya getirilir. Bir bütünlüğü ve üslup birliğinisağlamak motiflerin seçimi, kompozisyon oluşturmanın aşamalarında dikkat edilecekunsurlardır.

8

Resim 1.1.1.e.:Geleneksel rölyef (Bursa Yeşil Camii, kapıdetayı)

Resim 1.1.1.f.:Yapay biçimlerden yararlanılarak yapılan rölyef (Akif Tuncer AML, PlastikSanatlar Bölümü, öğrenci çalışması)

9

1.1.2. Motiflerin Kontürel Şekil Analizi

Motif (örge), plastik sanatlarda bütünü oluşturan parçalardan her birine denir. Motif,güzel sanatların her dalında kompozisyonu oluşturan temel bir öğedir. Modül ise (module)İngilizce den gelen bir sözcüktür. Plastik sanatlarda tasarım ve uygulamayıkolaylaştıran yada yönlendiren, bir ızgara oluşturacak biçimde dizilmişiki boyutlu geometrik birimlerin herbiridir. En çok kullanılan modül kare biçimidir. Dikdörtgen, eşkenar, üçgen, altıgen ve dairemodülleri de kullanılır. Belli bir modüle dayanarak gerçekleştirilen tasarımlara ve yapılarada modüler adıverilir.

Motiflerin çizgisel analizi size o motifin nasıl yapıldığınıgösterecektir (Şekil 1.1.2.a).Düzgün olmayan bir deseni daha düzgün çizmek veya dijital ortamda tekrar çizmekaçısından önemli bir etaptır. Müze arşivlerinde bu tür çalışmalar vardır. Bunlardan seçmeleryaparak inceleme yoluyla da analiz yapılabilir. Daha sonra bu desenler modelaj içinkullanılabilir.

Şekil 1.1.2. a: Geometrik motifli kompozisyonun çizgisel analizi

10

Geleneksel Türk ve İslâm sanatıoymacılık ve çini desenleri araştırmalarısonucu eldeedilen motif desenlerinin konturel şekil analizi yapılır. Konturel şekil analizi, motiflerin nasıloluştuğu, kullanılan yöntemler, çizim sisteminin kavranmasıanlamına gelir. Kontur, birşeklin kenar çizgisi olup motiflerin şekil çizgileridir. Desen bilinen temel geometrikşekillerden kare, dikdörtgen veya daire şekilleri içinde incelenir. Bunu yaparken desen tekrarçizilebilir veya desenin üzerinde daha hafif çizgilerle modülerin ağsistemi çizilir. Bu şekildeanaliz edilen desenin nasıl yapıldığıöğrenilir (Şekil 1.1.2.b.).

Şekil 1.1.2.b: Geometrik motifin çizgisel ve plastik analiz deseni

1.1.3. Motiflerin Plastik Analizi

Plastik analiz, motiflerin şekillerinin incelenmesi, kabartmalar için uygunluğu ve motifkompozisyonunun kabartıyüksekliklerinin belirlenmesi anlamına gelir. Kabartma – rölyefyükseklikleri desenin üzerine tonlama ile belirtilir. Her ton bir kabartıseviyesi olarakdüşünülerek tonlama yapılır. Bu plastikiyet belirlemesi rölyefin uygulamada nasıl görüleceğianlaşılır olur. (Şekil 1.1.3.)

11

Şekil 1.1.3: Geometrik motifli kompozisyonun çizgisel ve plastik analiz deseni

1.2. Şablon Resim

Şablon resimler yapılacak olan rölyefin kompozisyon ve şekillerini belirten ölçekliresimlerdir. Şablon resmin uygulama ölçülerine getirilmesi işi iki aşamadan oluşur. Birincisikompozisyon deseninin çizgiyle çizimi, ikincisi ise çizgisel deseni uygulama ölçülerinegetirerek büyütme aşamalarıdır. Şablon resimler uygulamaya yön ve ışık tutacak resimlerdir.Geleneksel desenlerin doğru ve orantılıaktarılması, rölyefin modelaj uygulama aşamasındaönem taşımaktadır.

1.2.1. Çizgisel Yapım Resmi Çizimi

Çizgisel yapım resmi küçük ölçeklerde net biçimde çizilir. Detaylarınetleştirerek vegereken kompozisyon değişiklikleri yansıtılarak düzgün çizilir. Bu resmin ölçüleri,kullanılacak büyütme makinesi özelliklerine göre alınır.

12

1.2.2. Yapım Resmi Şablonu Çizimi

Küçük ölçekli desen, büyütme makinesi üzerine takılır. Daha önce belirlenenuygulama ölçüleri makinenin ayarlanmasıyla elde edilir. Yansıyan desenin uygulamaölçüleri metrelerle ölçülür ve kontrol edilir. Büyük şablon kâğıdıyansıma alanına bantlarlayapıştırılır. Kâğıdın kalın olmamasına dikkat edilir. Yapım resmi şablonunun çizilmesindekâğıt yerine naylon daha uygundur. Kalın kalemlerle yapım desen çizilir. Bu şekilde çizilmişolan şablon desen kullanılmak üzere muhafaza edilir.

13

UYGULAMA FAALİYETLERİ

Geometrik Rölyef Yapım Resmi

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda rölyef için geometrik motiflerden oluşankompozisyon ve şablon desenini yapmışolacaksınız ( Resim 1.).

Resim 1: Geometrik rölyef desen örnekleri

Kullanılacak araç ve gereçler

Çeşitli geometrik motif ve kompozisyon örnekleri Resim ve eskiz kâğıtları Çeşitli boylarda kurşun kalem ve silgi Resim masası Işıklımasa Desen büyütme makinesi

UYGULAMA FAALİYETLERİ

14

Uygulamada kullanılacak araç gereçleri temin edin ve uygulama masasına dizin.Aşağıdaki işlemleri sırasına göre ve dikkatli olarak yapınız.

Geometrik motif araştırmasıyapınız ( Resim 2).

Geleneksel taşoymacılık, halı, çini motif ve kompozisyon araştırmalarınızıinceleyiniz.

Resim 2. : Geometrik motifli kompozisyonlardan seçmeler

15

Motiflerin rölyef için uygunluk incelemesini yapınız ( Resim 3.).

Rölyef uygulamalarıiçin motiflerin analizini yapınız. Bu konuda öğretmeninizden yardım alabilir ve beraber uygulama motifinizi

seçebilirsiniz.

Resim 3: Rölyefe uygunluk analizi yapmak

Kâğıt üzerine küçük çizgisel kompozisyon araştırmalarıyapınız ( Resim 4.).

Seçilen motif kompozisyonu, yapmak istediğiniz rölyefin temel şeklineuyarlayınız.

Küçük ölçekli kompozisyon varyantlarınıçiziniz.

Resim 4.: Kâğıt üzerine küçük çizgisel kompozisyon araştırmalarıyapmak

16

Kompozisyon seçeneklerinden yapım resmi çiziniz ( Resim 5.).

Yaptığınız küçük kompozisyon varyantlarını öğretmeninizle beraberdeğerlendirin ve içlerinden uygulanacak olanıseçiniz.

Resim .5: Kompozisyon araştırmalarından resim seçimi yapmak

Işıklımasada net yapım resmi çiziniz ( Resim 6.).

Işıklımasada düzgün çizgiler elde etmek için cetvel kullanabilirsiniz. Seçilen yapım resmi ışıklımasada öneriler doğrultusunda tekrar çiziniz.

Resim 6: Işıklımasada net resim çizmek

17

Kompozisyonu büyütmek için ortamıhazırlayınız ( Resim 7.).

Projeksiyon büyütme makinesi ile çalışma ortamınıhazırlayınız. İnce kâğıt veya naylon, kalem, silgi, bant gereçlerini temin ediniz.

Resim 7: Kompozisyonu büyütmek için ortam hazırlamak

Şablon resim ölçülerini belirleyiniz.

Uygulanacak rölyef ölçülerinizi belirleyerek büyütme makinesini ölçülere göreayarlayınız.

Şablon resmi kontur çizgilerini çiziniz. (Resim 8).

Şablon resmi naylon üzerine tükenmez kalemle çiziniz.

Resim 8: Şablon resmi kontur çizgilerini çizmek

18

Kullanılan gereçleri yerlerine toplayınız.

Arkadaşlarınızla işbirliği yapınız.

Öneriler.

Grup çalışmasıyaparak bir rölyef yapabilirsiniz. Grup oluşturularak ve parçalarıayrıayrıçalışarak Selçuklu kapıörneklerinden

yapabilirsiniz. Friz kompozisyon örneklerinden seçerek çerçeveler yapabilirsiniz. Çalışmalarınızıdeğerlendirme ölçeğiyle denetleyiniz.

19

Değerlendirme Ölçeği

Modül Adı: Geometrik rölyef

Uygulama Faaliyeti : Yapım resmi

Öğrenci Adı:

Sınıf ve Öğr.Nu:

Açıklama : Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınızbecerileri EVET veya HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır

Rölyef çeşitleri ve kavramlar hakkında araştırma yaptınız mı?Geleneksel milli motifleri araştırdınız mı?Geleneksel geometrik motiflerin örneklerini topladınız mı?Seçtiğiniz motiflerin analizini yaptınız mı?Çizgilerle motif kompozisyonu yaptınız mı?Geometrik kompozisyona plastik analiz yaptınız mı?Geometrik rölyefin şablon desenini çizdiniz mi?Atölye ortamında düzenli ve disiplinli oldunuz mu?Araç gereçleri amaçlarına uygun kullandınız mı?Öğrenme sorularının hepsini doğru cevapladınız mı?

Değerlendirme

Değerlendirme kriterlerinde işaretlediğiniz “EVET” ler kazandığınız becerileri ortayakoyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Cevaplarınız doğru ise diğer faaliyete geçiniz.

20

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızıaşağıdaki sorularıcevaplandırarak ölçünüz.

Bilgilerinizi belirlemeniz için doğru yanlışcümleler verilmiştir. Cümle doğru iseparantezin içine D, cümle yanlışise parantezin içine Y harfi işaretleyiniz.

1. ÖLÇME SORULARI

1. ( ) Geometrik kompozisyon bitki motifleri kullanmaktır.

2. ( ) Motif, bir kompozisyonun temel birimi olup, örge adıda verilir.

3. ( ) Doğal, geometrik, geleneksel ve yapay biçimler Heykel Sanatının dekoratifmotiflerini oluştururlar.

4. ( ) Selçuklu sanatında oymacılık ve çinicilikte geometrik motifler yapılmamıştır.

5. ( ) Osmanlıdöneminde kare, üçgen ve zikzaklardan oluşan motifler kullanılmamıştır.

6. ( ) Modül İngilizceden gelen module kelimesi olup bir modüler kompozisyonun enküçük parçasıdır.

7. ( ) Selçuklu sanatının oymacılık ve çini geometrik motifleri Batısanatınıetkilemiştir.

8. ( ) Desende kontur çizgisi şeklin kenar veya gölge çizgisidir.

9. ( ) Şablon, tonlamayla yapılan desene denir.

10. ( ) Rölyefin plastik analizi, plastik maddeden yapmak demektir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızımodül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevapsayınızıbelirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlışcevapladığınız konularla ilgiliöğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

21

ÖĞRENME FAALİYETİ- 2

Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, donanımlıheykel atölyesi ortamısağlandığında kilden plaka hazırlayarak geometrik motifli rölyef modelajıdoğru olarakuygulayabileceksiniz.

Üniversite ve şehir kütüphanelerinde heykel sanatıkitaplarından rölyefşekillendirme kavramlarınıaraştırabilirsiniz.

Geleneksel geometrik motiflerinden oluşan kompozisyonla ilgili basılıve görselkaynaklarıinceleyebilirsiniz.

2. MODELAJ– ŞEKİLLENDİRME

Çeşitli şekilde adlandırılabilen modelaj, şekillendirme veya biçimlendirme, heykelsanatıyöntem ve tekniklerindendir. Heykel sanatında, yoğrulabilir malzemelere elle biçimverilmeye bu isimler verilir. Kil, balmumu ve alçı, şekillendirmenin temelmalzemelerindendir. Oyma yönteminin tersi olarak şekillendirme, malzemeyi eksilterekdeğil, çoğaltarak yapılan tekniktir. Bu malzemelerden elde edilen modeller daha sonraheykelci malzemesi olan metal, taşveya ahşaba geçirilir.

Plastik sanatlar eğitimi süresi içinde modelaj-şekillendirme önemli plastik duygusugeliştirme metotlarından biridir. Heykeltıraşmodelcilik, dökümcülük veya oymacılıklabirçok zaman kendisi ilgilenir. Komplike bir işolduğu ve sanatçının baştan sona aşamalarıuyguladığıunutulmamalıdır. Sanatçıbirçok yöntem ve teknikten haberdar ve bu yöntem veteknikleri uygulama becerisine sahip olmalıdır.

2.1. Kabartma Modelaj Tekniği

Kabartmalar aşağıdaki çeşitlere ayrılır.

Kabartmalarda kullanılan biçimlere göre

Kazınmışkabartma, yalnızca oyuk bir çizgiyle sınırlandırılmışolandır.

Oyma kabartma, hafif bir oylumu olan ve negatif görüntü elde edilen, kabartma olupçoğu zaman daMısır ve Mezopotamya kabartmasıadıverilen çeşittir ( Sekil 2.1.a).

ÖĞRENME FAALİYETİ- 2

ARAŞTIRMA

AMAÇ

22

Sekil 2.1.a: Oyma kabartma kesiti

Alçak kabartma ( bas rölyef ), yalpak adınıda taşıyan çıkıntılarıaz olan kabartmadır.

Yarım kabartma, orta yükseklikte olan kabartmadır (Şekil 2.1.b).

Yüksek kabartma (haut rölyef ), çıkıntılarıoldukça yüksek, neredeyse figürün tamamıtabandan kopan sadece bir omuzu yüzeye yapışık şekilde olan kabartmadır.

Şekil 2.1.b: Alçak, yarım ve yüksek kabartma kesiti

Kabartmalarda kullanılan motiflere göre

Dekoratif kabartma, süs amaçlıve motiflerin adlarınıda taşıyabilen kabartmadır.Örneğin rumi motifli veya geometrik motifli kabartma denilir (Resim 2.1.c.).

23

Resim 2.1.c :Dekoratif rölyef (Bursa Yeşil Cami, pencere detayı)

Başlıca özgün kabartma, yine mimari içerisinde yer alan fakat mimariden bağımsız veayrıolarak düşünülen kabartmadır. Bunlar daha çok pano şeklinde soyut veya figüratifolarak önümüze çıkar (Resim 2.1.d.).

Resim 2.1.d: Özgün kabartma ( Atatürk kabartması, Maçka Akif Tuncer AML, PlastikSanatlar bölümü, öğrenci çalışması)

24

Soyut kabartma, soyut kavramınıtaşıyan öğelerden oluşur ve kabartma özelliklerinitaşır (Resim 2.1.e.).

Resim 2.1.e: Soyut kabartma (Soyut kabartma, Maçka Akif Tuncer AML , Plastik Sanatlarbölümü, öğrenci çalışması)

Figüratif kabartma insan, hayvan veya doğada bulunanlar ile oluşmuşkabartmakompozisyonlara verilen addır (Resim 2.1.f.).

Resim 2.1.f:Figüratif kabartma (Hitit kabartması, Maçka Akif Tuncer AML, Plastik Sanatlarbölümü, öğrenci çalışması)

25

Kullanılan tekniğe göre kabartmalar

Kabartmanın yapılışbiçimine göre adlandırıldığıçeşittir. Bunlar, alçıkabartma,seramik kabartma, ahşap kabartma, taşkabartma (Resim 2.1.g.), metal kabartma olmak üzerebir de çağın getirdiği yeni teknolojileri kullanarak yapılan polyester, ansamblaj (karışık)teknikleri ile yapılan kabartmalar olarak adlandırabiliriz.

Resim 2.1.g:Taşkabartma

Stillere göre kabartmalar

Her bakımdan çeşitli dönemlerin özelliklerini taşıdıkları, kopya edildikleri veyayorumlandıklarıo dönemin adınıalmışlardır. Örneğin Mısır kabartması, Selçuklu kabartması(Resim 2.1.ğ.)Rönesans veya modern kabartma diye adlandırılır.

26

Resim 2.1.ğ: Selçuklu kabartması

2.2. Modelaj Gereçleri Kullanma

Heykel sanatında kil ile şekillendirme elle ve yardımcıgereçlerle yapılır. Tek parçaeser olmasından dolayıseri üretimden farklıolarak daha yüksek sanatsal değeri vardır.Modelaj da denilen şekillendirmeler daha çok model hazırlama veya şamotlu kili seramikfırınlarda pişirerek yapılır. Doğal objelerin incelemelerinden, geometrik rölyeflerden, insanfigürlerinden, anıt yapımına kadar kil ile şekillendirme, temel şekillendirme tekniklerindenbiridir. Bütün bu çalışmaların her birinin kendine özgün şekillendirme özellikleri vardır.Yine de rölyef, büst - kafa ve figür şekillendirmeleri diye gruplar haline getirilir.

Rölyef sehpaları, rölyefi koyabilecek, rahat ve önünde oturulabilecek veya ayaktadurabilecek bir araçtır. Metal veya ahşap, ayaklıveya masa üstü modelleri vardır. Rölyefinduvara bağlıolmasından kaynaklanan özelliği rölyef şekillendirmesi de yapılırken o durumayakın ortamda uygulanmasıgereklidir. Işık kaynağışekillendirme yapılırken çok önemlidir.Sehpa ışığa en uygun yere monte edilmelidir. (Resim 2.2.a)

27

Resim 2.2.a: Rölyef sehpası

Modelaj kalemleri, bütün şekillendirme etaplarında kullanılır. Elle şekillendirmeninyanısıra çeşitli malzemelerden ( plastik, ahşap, metal ) yapılan düz veya kaşıklıuçlarıolangereçler de kullanılır (Resim 2.2.b ).

28

Resim 2.2.b: Modelaj kalemleri

Diğer gereçler, ıspatula ve keskiler şekillendirme esnasında, alçıdöküm işlerindeyardımcıgereçlerdir. Çeşitli boyda leğenler ve kovalar, ahşap çıta ve tahtalar, ahşapçerçeveler, saklama amaçlıtorba ve bezler, fırçalar vb gereçler de kullanılır.

2.3. Yapım Resimleri Okuma

Bu aşamada elinizde bulunan çizgisel desenin, orijinal haliyle konuya veşekillendirmeye elverişli olup olmadığıanaliz edilir. Tabiki bu konuda tecrübeliöğretmenlerinizden fikir alışverişinde bulunun. Birçok desen çok güzel ve çekici olmasınarağmen heykel rölyef uygulamalarına uygunluk sağlamazl. Bu nedenle desen, rölyefşekillendirmesine uygun hale getirilir. Örneğin birçok ince detay kalınlaştırılır, küçük veşekillendirmede kaybolacak ayrıntılar da silinebilir.

Size kendiniz tarafından seçilmeyen desen verildiği zaman da bu analizi yaparak karşıtarafa bildirmeniz gerekecektir. Bir çok desenin rölyefte orijinale bağlıolamayacağınıvesebepleri rölyef siparişverene anlatılmalıdır.

29

2.4. Form Yorumlama

Yapılacak olan rölyefin formu belirlenmelidir. Bunu yaparken çizgisel desenin üzerinekabartının yükseklikleri belirlenir. Alçak ve derinde kalacak detaylar daha koyu, yüksekteolanlar daha açık olarak tonlanarak kabartının formu ortaya çıkarılır. Yapılacak formlar netşekilde desende görülür.

Serbest rölyef çalışmalarında formlarda gerçekçi, üsluplaştırma veya deformasyonanlatım yöntemleri kullanılır. Gerçekçi anlatım, natüralist anlatım, sanat eserinde doğalgerçekliği hiçbir değişime uğratmadan yapılan eserlere verilen ad. Heykel sanatındanatüralist anlatım eski Yunan, Roma sanatıve Rönesans eserlerinde görülür.

Stilizasyon ( üsluplaştırma), doğadaki biçimleri ( bitki, hayvan, insan )şematikleştirerek, yalınlaştırarak yansıtılmasıdır. Belli ölçülerde benzetme, soyutlama vedeformasyonu içerir. Stilizasyon, doğadan alınan objeyi aynen yansıtmaz, onu anımsatır.Örneğin bir ağacın, stilizasyon sonucu sadece ağaç olduğunu tanımak yeterli oluyor, diğerdetayların önemi kalmıyor.

Deformasyon (biçimi bozma, biçimsizleştirme ), doğadan alınan objelerinstilizasyonu, soyutlanmasıyanısıra doğada rastlanmayacak şekilde değiştirilmesidir.Örneğin insan figürlerinin inanılmaz biçimde incelip uzamalarıdeformasyon için birörnektir.

2.5. Modelaj

Modelaj (Fransızcada modelage), kil ve balmumu gibi kolayca biçimlendirilebilenmaddeleri, yapılacak heykellere model hazırlamak üzere hacimli olarak biçimlendirme,model yapma işidir. Bu işleri yapan kişiye de modelci adıverilir. Model ise plastiksanatlarda bakarak benzetilmeye çalışılan nesneler veya figürlerdir.

2.5.1. Gereçleri Hazırlama

Bu aşamanın amacıçalışma ortamınıve gerekli gereçleri hazırlamaktır. Rölyef sehpasıçalışılacak yere getirilerek ışık yönü tespit edilir. Sehpanın tabla yüksekliği boy yüksekliğinegöre ayarlanır. Çevre ve tabure düzeni yapılır.

Ortam düzeninin yanısıra modelaj kalemleri ve diğer gereçler temin edilir.

Kilin şekillendirilmesi için ahşaptan altlık temin edilir. Rölyef uygulama ölçüleritahtanın üzerine kalemle çizilir. Çizilen çerçevenin ortasına denk gelecek ve yatay duracakşekilde iki kısa çıta yeri çizilir. Çıtaların konmasının sebebi kilin kaymamasıdır. Çıtalarkesilir ve çivilenir.

30

2.5.2. Kil ile Plaka Yapma

Kil kıvamıkontrol edilir ve homojen hale getirilir. Bu işleri yaparken mermer ve alçımasa kullanılır. Fazla olan suyu emmek için alçımasada kil yoğrulur. Sert kil sulandırılarakmermer masada homojen hale getirilir.

Hazırlanan kil ahşap altlığın üzerine sıkıca tutturulur. 2 – 3 cm kalınlığa ulaşana kadarkil eklenir. Ispatula veya merdane kullanarak plakanın yüzeyi düzlenir.

2.5.3. Plakanın ÜzerineŞablon Çizimi

Daha önce hazırlanan şablon desen, kilden hazırlanan plakanın üzerine yerleştirilir.Modelaj kalemlerin sivri uçlarıyla desen çizilir. Kâğıt şablon kullanıldığında delmemeyeözen gösterilir. Şablon alınır ve desen derin çizgilerle tekrar edilir.

2.5.4. Orijinalin Özelliklerine Göre Şekillendirme

Şablon desen ve orijinal resim görülecek şekilde, sürekli bakılabilecek yere asılır.Daha önce yapılan plastik analiz tekrar edilir ve hatırlatma yapılır. Rölyefin yüksekliğibelirlenir. Kil ekleme yöntemini kullanarak rölyefin yükseklikleri yapılmaya başlanır.Geometrik motiflerin örülme özelliği rölyefe de yansıtılır. Bir detayın alta geçmesi veyabaşka şekillerin üzerinden geçme görüntüsü verilir. Özellikle yuvarlatılarak şekil verilir.Farklıseviyeler tespit edilir ve o şekilde kil eklenir veya azaltılır (Resim 2.5.4.).

Modelaj uygulamasıbütünlük içinde yapılır. Bir detayıbitirip daha sonra diğerinegeçme değil de her tarafta eşit olarak çalışma yapılır. Bu şekilde kısa sürede çalışmanıntamamıgörülür.

Uygulamanın uzun süreli olmasınedeniyle çalışmanızıbir sonraki çalışma seansınakadar kıvamda tutmak için ıslak bez ve naylon ile sarın ve raflara kaldırın. Gerekirse aradakıvamına bakabilirsiniz. Kilin kurumasıdurum da su ile ıslatın ve tekrar naylon ile sarın. Buişlemleri her çalışma seansının sonunda yapın.

31

Resim 2.5.4: Orijinal desenden uyarlanmışgeometrik rölyef ( Selçuklu kapıkabartmasındanuyarlama, Maçka Akif Tuncer AML, Plastik Sanatlar bölümü, öğrenci çalışması)

2.5.5. Detay ve Doku Modelajı

Rölyefin detaylarınıyapmak daha fazla dikkat ve özen ister. Detaylar çalışmayızengingöstermektedir. Detayların çıkıntıve derinlikleri rölyef hatlarından daha hafif olmalıdır.Çizgiler ve kabartılar şeklin bütününü bozmamalıveya şekil olarak ağırlıkta olmamalıdır.Orijinal ölçülere ve detaylara bağlıkalınmalıdır.

Modelaj kil malzemesinden yapılan iştir. Bu nedenle yapılan modelin kalıcılığıolmaz.Daha kalıcıhale getirmek için kilden modeller kalıplanarak alçıya dönüştürülür. Kalıp almaişleri model yapma işleriyle bağlantılıdır. Model ve kalıp işlerini yapan kişiler çoğu zamanaynıkişilerdir. Model yapılırken de kalıptan bu model nasıl çıkacağın da düşünülür. Alçıylakalıp alma, kalıba alçıdökme ve sökme işlerinin kolaylaşmasıiçin model yapılırkenaşağıdaki şemanın kabartışekilleri uygulanır. Kabartılarının kenarlarıdik açıda değil demeyilli veya yuvarlatılmışolmalıdır (Şekil 2.5.5.a.).

32

Şekil 2.5.5.a : Detayların kabartışekil kesitleri

Doku zenginliği rölyefin tamamlayıcıunsurlarındandır. Çeşitli taramalar ve baskılaruygulanabilir. Rölyefi olduğundan daha yüksek gösterebilen unsur dokudur (Resim 2.5.5.b.).

Doku uygulamasında dik açıların olmamasına dikkat edilerek modelaj yapılır. Bu tümkabartma uygulamalarında geçerli olan bir kuraldır. Seri döküm veya üretimlerde kalıplarınçok kullanılmasından kaynaklanan bir durumdur. Günümüzün yeni teknoloji malzemeleriylebu kural bozulabilir. Silikon ve esnek kalıpların yapılmasıile buna gerek kalmayabilir. Fakatyine de model yapılırken ne tür malzemeyle kalıp alınacağıve döküm yapılacağıbilinmeli vemodelaj yapılırken bu durumda göz önünde bulundurulmalıdır.

33

Resim 2.5.5.b.: Geometrik rölyefte detay ve doku ( Selçuklu kapıkabartma uyarlamasındandetay, Maçka Akif Tuncer AML, Plastik Sanatlar bölümü, öğrenci çalışması)

34

UYGULAMA FAALİYETLERİ

Geometrik Motifli Rölyef Modelajı

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda geometrik motifli rölyef modelajıyapmışolacaksınız (Resim 1.).

Resim 1: Geometrik motifli rölyef uygulaması

Kullanılacak araç ve gereçler

Modelaj kalemleri Kil, şekillendirme çamuru Rölyef sehpası Uygulama ölçülerine göre tahta altlık

Uygulamada kullanılacak araç gereçleri temin edin ve uygulama masasına dizin.Aşağıdaki işlemleri sırasına göre ve dikkatli olarak yapınız.

UYGULAMA FAALİYETLERİ

35

Çalışma ortamınızıhazırlayınız (Resim 2.).

Işığın rölyefin yan tarafından gelecekşekilde sehpanızıayarlayınız.

Resim 2: Atölye çalışma ortamı

Tahta altlığınızıhazırlayınız

Çıtalarıkesme ve çivileme konusunda arkadaşlarınızla yardımlaşınız.

Ölçülere göre kilden plaka yapınız (Resim 3.).

Plakanın kalınlığıkonusunda öğretmeninize danışınız. Rölyefin ölçülerine göreplaka kalınlığıbelirleyiniz.

Resim 3: Kilden plaka yapmak

36

Kilden plakanın üzerine şablon çiziniz (Resim 4.).

Kilden plakanın yüzeyi ıslak ise kâğıdınız fazla nemlenecek ve plakadanayırmanın zorlaşacaktır. Bu nedenle plaka yüzeyinin nemini bezlerle alınız vedeseni en kısa zamanda çiziniz ve şablonu plakadan alınız.

Resim 3: Kilden plakanın üzerine şablonu çizmek

Orijinalin özelliklerine göre kabartıseviyelerini yapınız

Bu aşamada tereddüt geçirdiğiniz şeyleri öğretmeninizle paylaşınız. Resimdeki ikinci kabartışekli uygulayınız (Resim 4.).

Resim 4: Şekillendirmede kullanılacak kabartıseviyeleri

37

Detay modelajıyapınız (Resim 5.).

Aynıseviyede olan kabartıdetaylarının yüksekliklerinin eşit olmasına dikkatediniz.

Çapaklarıve eşitsizlikleri gidermeyi unutmayınız.

Resim 5: Detay modelajı

Doku yapın ve tamamlayınız.

Dokularıdaha önce öğrendiğiniz baskıyöntemleriyle de elde edebilirsiniz. Taş, ahşap veya tarama dokularınıdeneyebilirsiniz.

Öneriler

Geometrik rölyef uygulamasınıSelçuklu dönemine ait kapıve detaylarıolarakuygulayabilirsiniz.

Bir kompozisyondan parçalar seçerek uygulayıp birleştirebilirsiniz (Resim 6.)

38

Resim 6: Grup çalışmasıörneği

Uygulamada yüksek başarıelde ettiğinizde kalıplama modülüyle birleştirerekrölyefi bir mekâna monte edebilirsiniz (Resim 7.).

Resim 7: Duvara monte edilmişgeometrik rölyef

Çalışmalarınızıdeğerlendirme ölçeğiyle denetleyiniz.

39

Değerlendirme Ölçeği

Modül Adı: Geometrik rölyef

Uygulama Faaliyeti: Modelaj -şekillendirme

Öğrenci Adı:

Sınıf ve Öğr.Nu:

Açıklama : Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınızbecerileri EVET veya HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır

Gerekli gereçleri ve çalışma ortamınızıhazırladınız mı?Tahta altlığıyaptınız mı?Şablon resmi kil plakaya çizdiniz mi?Orijinale bağlıolarak şekillendirme yaptınız mı?Rölyef kabartma tekniğine uydunuz mu?Detay ve doku yaptınız mı?Atölye ortamında düzenli ve disiplinli oldunuz mu?Araç gereçleri amaçlarına uygun kullandınız mı?Öğrenme sorularının hepsini doğru cevapladınız mı?Estetik ve plastik duygusuna sahip oldunuz mu?

Değerlendirme

Değerlendirme kriterlerinde işaretlediğiniz “EVET” ler kazandığınız becerileri ortayakoyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

40

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızıaşağıdaki sorularıcevaplandırarak ölçünüz.

Bilgilerinizi belirlemeniz için doğru yanlışcümleler verilmiştir. Cümle doğru iseparantezin içine D, cümle yanlışise parantezin içine Y harfi işaretleyiniz.

2. Ölçme Soruları

1. ( ) Kil ile şekillendirme ve biçimlendirmeye modelaj da denilir.

2. ( ) Kabartmalarda kullanılan biçimlere göre kazınmış, oyma, alçak, yarım ve yüksekçeşitlerine ayrılır.

3. ( ) Kullanılan motiflere göre sadece figüratif kabartma vardır.

4. ( ) Soyut kabartmalarda hayvan figürleri kullanılır.

5. ( ) Gerçekçi anlatım, rölyeflerde geometrik motifleri kullanmak demektir.

6. ( ) Stilizasyon, üsluplaştırma demektir.

7. ( ) Deformasyon rölyefte yuvarlak şekiller yapmaktır.

8. ( ) Rölyef şekillendirmelerinde ışık kaynağıönemlidir.

9. ( ) Rölyefler altlık tahtasıolmadan da şekillendirilir.

10. ( ) Şablon resim tek çizgiyle ve uygulama ölçüleri büyüklüğünde yapılır.

Değerlendirme

Cevaplarınızımodülün sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevapsayınızıbelirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlışcevapladığınız konularla ilgiliöğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz modül değerlendirmeye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

41

MODÜL DEĞERLENDİRMEGeometrik Rölyef Yapım Resim Uygulaması

Uygulama faaliyetindeki çalışmalarınızı ve aşağıdaki uygulamaları yaparaköğretmeninize değerlendirmek üzere sununuz ( Resim 1).

Resim 1: Geometrik motif deseni

Geometrik motifli rölyef yapım resmini temrin defterinizdeki işlem yaprağına çiziniz.

Yapım resminizi beyaz, düz kâğıda teknik resim gereçlerini kullanarak çiziniz vedeftere yapıştırınız.

İşlem yaprağına kullandığınız araç gereçleri sıra ile yazınız.

Kullandığınız tüm gereç ve malzemeleri yazınız.

Temrin defterine yaptığınız uygulama faaliyetinin uygulama etaplarınıyazınız.

Uyguladığınız işlemleri ayrıntılıbiçimde yazınız.

Yukarıdaki işlemleri yaptıysanız diğer bölüme geçiniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

42

Geometrik Motifli Rölyef Modelajı

Resim 2: Geometrik rölyef modelaj resmi

Geometrik motifli rölyefin resmini temrin defterinizdeki işlem yaprağına yapıştırınız(Resim 2).

Bu resmi fotoğraf makinesi kullanarak elde edebilirsiniz. Küçük ölçekli desen çizerek de bu resmi elde edebilir ve kullanabilirsiniz.

İşlem yaprağına kullandığınız araç gereçleri sıra ile yazınız.

Kullandığınız tüm gereç ve malzemeleri yazın.

Temrin defterine yaptığınız uygulama faaliyetinin uygulama etaplarınıyazınız.

Uyguladığınız işlemleri ayrıntılıbiçimde yazınız.

Yapılan geometrik motifli rölyef yapım resmi ve uygulamasınıdeğerlendirmek içindizin. Öğretmeniniz sizden eleştiri ve özeleştiri yapmanızıisteyecektir. Değerlendirmekriterlerine göre arkadaşlarınızın ve kendi çalışmanızın eleştirisini yapın.

Öğretmeniniz sizin çalışmalarınızıdeğerlendirecektir.

Modülü tamamladınız, tebrik ederiz.

43

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ– 1 CEVAP ANAHTARI

1 Y2 D3 D4 Y5 Y6 D7 D8 D9 Y10 Y

ÖĞRENME FAALİYETİ– 2 CEVAP ANAHTARI

1 D2 D3 Y4 Y5 Y6 D7 Y8 D9 Y

10 D

CEVAP ANAHTARLARI

44

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

ASLANAPA Oktay, Türk Sanatı, Remzi Kitapevi, İstanbul 1989.

ŞENGÜL Zeynep Meral, Süsleme Sanatı100 TÜRK MOTİFİ, Geçit kitabevi,İstanbul 1990.

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

45

KAYNAKÇA

TÜRK DİL KURUMU, Türkçe Sözlük,İstanbul 1992.

BÜYÜK LAROUSSE, Sözlük ve Ansiklopedisi, Milliyet yayıncılık 1995.

SÖZEN Metin, Uğur Tanyeli, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, RemziKitabevi,İstanbul 1992.

ŞENGÜL Zeynep Meral, Süsleme Sanatı100 Türk Motifi, Geçit kitabevi,İstanbul 1990.

ASLANAPA Oktay, Türk Sanatı, Remzi Kitapevi, İstanbul 1989.

SOFU Aydın, Heykel SanatıAtölye UygulamalarıNotları, V.Tırnovo 1995.

SOFU Canan, Heykel SanatıAtölye UygulamalarıNotları, V.Tırnovo 1996.

MAÇKA Akif Tuncel AML, Plastik Sanatlar Bölümü Öğrenci Çalışmaları,İstanbul 2002-2007.

SOFU Canan, Fotoğraf Çekimleri,İstanbul 2002-2007.

SOFU Aydın, Şekillerin Çizimi, İstanbul 2002-2007.

WILSON Eva,İslamic Designs, Brıtısh Museum Pattern Books, Published byBritish Museum Publications.

ÖZER Semra, Anadolu’nun Selçuklu Çehresi, Akbank, Kültür Sanat 1994.

Komisyon, Resim I,Devlet Kitapları, Ankara 1986.

KAYNAKÇA