MEE NEDERLAND - MEE Gelderse Poort...- signaleren, activeren en samenwerken. 1.1.2 Vraagprofielen en...

MEE NEDERLAND 17 juni 2010

Maatschappelijke Business Case (mBC)

MEE als Publieke Waarde

Alle rechten voorbehouden - Ernst & Young 1

Voorwoord

De ‘United Nations Declaration on the Rights of Persons with Disabilities’ (2007)

vormt een internationaal erkend sociaal-politiek kader voor participatie en

inclusie van mensen met beperkingen in elke samenleving. Het afkondigen,

onderschrijven en ratificeren van verdragen of conventies leidt ook in dit geval

niet vanzelf tot de beoogde doelen. Mensen met beperkingen en hun directe

omgeving zijn – mede door de complexiteit van problematiek en van regelingen –

aangewezen op praktische, persoonlijke en professionele ondersteuning om hun

eigen situatie te onderkennen en te verbeteren. Instellingen en bedrijven in de

samenleving hebben daarnaast ook behoefte aan informatie en ondersteuning

om participatie van mensen met beperkingen te faciliteren.

Nederland kent met de MEE-organisaties en hun voorlopers, de ‘Sociaal

Pedagogische Diensten’, een lange traditie van professionele ondersteuning

gericht op het bevorderen van de kwaliteit van leven van mensen met

beperkingen. Participatie in de samenleving is daarvan een kerndoel. Het

specifieke van MEE-organisaties is dat zij direct en persoonlijk in contact staan

met de cliënten, deze helpen, voor hen bemiddelen en hen ondersteunen waarbij

zoveel als mogelijk van algemene voorzieningen wordt gebruik gemaakt. De

werkwijze van MEE volgt daarmee het ‘ondersteuningsmodel’ dat internationaal

staat voor het meest recente en wetenschappelijk onderbouwde best-practices

model1. MEE brengt ondersteuningsbehoeften op een professionele manier in

kaart, signaleert problemen vroegtijdig en pakt ze aan in samenwerking met

bijvoorbeeld algemene voorzieningen zoals scholen, eerstelijnsgezondheidszorg,

gemeenten, buurtwerk, bedrijven. Waar nodig wordt gericht begeleid bij het

kiezen en toeleiden naar een gespecialiseerde voorziening. Zoveel als mogelijk

wordt gebruik gemaakt van ‘natuurlijke’ hulpbronnen in de omgeving van de

persoon.

Dit onderzoek geeft een antwoord op de vraag in hoeverre MEE-organisaties bij

het realiseren van deze missie effectief en efficiënt zijn. Eerst worden een aantal

cases uit de praktijk gepresenteerd. Deze laten de effecten van de ondersteuning

van MEE zien op individueel niveau. Vervolgens wordt de methodiek van de

‘Maatschappelijke Businesscase’ gebruikt om een kosten–baten analyse te maken

in termen van maatschappelijk en economisch nut van MEE-activiteiten. Daarmee

wordt de ‘social return on investment’ zichtbaar gemaakt (‘wat krijgt de

samenleving terug voor de middelen die worden geïnvesteerd?’) en wordt een

bijdrage geleverd aan ‘evidence based’ werken.

1 Schalock, R.L., Borthwick-Duffy S.A., Bradley, V.J., Buntinx, W.H.E., Coulter, D.L., Craig, E.M.,

Gomez, S.C., Lachapelle, Y., Luckasson, R., Reeve, A., Shogren, K.A., Snell, M.E., Spreat, S.,Tassé,

M.J., Thompson, J.R., Verdugo-Alonso, M.A., Wehmeyer, M.L., & Yeager, M.H. (2010).Intellectual

Disability: Definition, Classification, and Systems of Supports (Eleventh edition).Washington, D.C.:

AAIDD.

Voorwoord van Dr. W.H.E. Buntinx

MEE als publieke waarde


Met dit rapport wil het expertteam naar buiten inzicht bieden in de werkwijze van

MEE-organisaties. Gelijktijdig wil het team informatie aandragen waarmee naar

binnen, ontwikkelingslijnen voor de toekomst verhelderd kunnen worden. In het

perspectief van de genoemde UN conventie spelen MEE-organisaties in

Nederland immers een cruciale rol.

Het expertteam wil graag alle MEE-organisaties bedanken die data hebben

aangeleverd om deze maatschappelijke businesscase uit te werken. Het team

dankt ook de klankbordgroep voor hun rol als kritische en creatieve

sparringpartner tijdens het project.

Utrecht 2010,

namens het expertteam:

drs. L.P. van Felius

dr. W.H.E. Buntinx

drs. P.A.M. van den Broek



Managementsamenvatting

Voor u ligt de ‘maatschappelijke Business Case’ ofwel mBC van de MEE-

dienstverlening. Hieraan ten grondslag ligt de vraagstelling van MEE om de

waarde van de eigen dienstverlening te verduidelijken. Deze mBC beschrijft deze

waarde vanuit zowel het oogpunt van de cliënt als van de maatschappij.

De aanpak verliep via vier bijeenkomsten met een expertteam van externen en

klankbordgroep van MEE bestuurders en werknemers uit alle regio’s en

disciplines. Vanuit de MEE organisaties zijn tientallen cliëntverhalen en

kengetallen verzameld en geanalyseerd. Gezamenlijk is het stappenplan van de

mBC gevolgd om de effecten van dienstverlening door MEE te verzamelen en te

kwantificeren.

Het resultaat is drieledig: de case van de cliënt, de case van de maatschappij en

de case van MEE:

► De case van de cliënt illustreert in zeven verhalen dat de inzet van MEE

inspeelt op de behoeften en wensen van de cliënt, met name daar waar

het gaat om complexe problematiek, de vraag naar specifieke

deskundigheid en een stelseloverstijgende, integrale aanpak. Cliënten zijn

aan het woord en laten zien dat MEE uniek is door er in kritieke situaties

te zijn. De verhalen beschrijven de bijdrage aan het versterken van de

zelfredzaamheid, het sociale netwerk en het meedoen in de

maatschappij.

► De case van de maatschappij beschrijft de maatschappelijke effecten voor

stakeholders als de zorgverzekeraars, diverse ministeries en gemeenten.

Een aantal effecten is gekwantificeerd: een lager beroep op opvang en

intensieve ondersteuning, het verminderen van het beroep op

gespecialiseerde kinderopvang en speciaal onderwijs, het voorkomen van

overlast, huisuitzetting, schulden en het doen van een beroep op de

Wajong, Wsw of dagverblijf AWBZ. Het maatschappelijk rendement

behaald met deze effecten is geraamd op €390 miljoen.

► De case van MEE geeft een conclusie op basis van bovenstaande twee

perspectieven. Hieruit blijkt dat MEE fungeert als de netwerkpartner in de

keten voor mensen met een beperking. Laagdrempelig en

oplossingsgericht zoals cliënten aantonen. MEE heeft specifieke kennis

over de doelgroep wat resulteert in een betere aansluiting op de

levensfase en potentie van de cliënt.



De maatschappelijke businesscase trekt ten slotte enkele conclusies. Kern

daarvan is dat MEE in vele gevallen maatschappelijke kosten verlaagt, uitstelt of

voorkomt. In de mBC is dit aangetoond voor een vijftal thema’s: 1) de kost gaat

voor de baat, 2) regulier in plaats van speciaal, 3) meewerken & meedoen, 4)

voorkomen is beter dan genezen en 5) eigen huis en haard.

Vanuit deze verhalen, effecten en thema’s is aannemelijk gemaakt dat MEE elke

geïnvesteerde euro minimaal vier keer terugverdient voor de maatschappij,

maar vooral dat MEE een onmisbare schakel in de keten vormt, in een

economisch en sociaal tijdsgewricht waarin de zelfredzaamheid en

maatschappelijke participatie van mensen met een beperking in het gedrang

raakt.

Alle rechten voorbehouden - Ernst & Young

Inhoudsopgave

VOORWOORD 1

MANAGEMENTSAMENVATTING 3

1. INLEIDING 1

1.1 Cliëntondersteuning MEE 1

1.1.1 Visie op cliëntondersteuning 2

1.1.2 Vraagprofielen en dienstenportfolio 2

1.2 Maatschappelijke Business Case 3

1.2.1 Wat is een mBC? 3

1.2.2 De mBC als levend document 4

1.3 Leeswijzer 5

2. HET PERSPECTIEF VAN DE CLIËNT 6

2.1 Op momenten, dat het nodig is 6

2.2 Verborgen kansen onthullen 9

2.3 Weer op weg helpen 11

2.4 Gewoon als het kan 12

2.5 Grip krijgen op de situatie 13

2.6 Aan het werk 14

2.7 Soms zijn oplossingen zo eenvoudig 16

2.8 Conclusie: MEE door de ogen van de cliënten 17

3. HET PERSPECTIEF VAN DE MAATSCHAPPIJ 18

3.1 Van persoonlijke impact naar maatschappelijk effect 19

3.2 Stakeholders 19

3.3 Kwalitatieve effecten 20

3.4 Kwantitatieve effecten 22

3.4.1 De kost gaat voor de baat: geïndiceerde dagbesteding &

ondersteuning 22

3.4.2 Regulier in plaats van speciaal: opvang & onderwijs 23

3.4.3 Meewerken & meedoen: arbeid 24

3.4.4 Voorkomen is beter dan genezen: overlast & criminaliteit 24

3.4.5 Eigen huis en haard: huisuitzetting & schulden 25

3.5 Impactkaart 25

3.6 Conclusie: maatschappelijke baten MEE 25

Inhoudsopgave

Alle rechten voorbehouden - Ernst & Young ii

4. DE CASE VAN MEE 27

4.1 De publieke waarde van MEE 27

4.1.1 De Kost gaat voor de baat 27

4.1.2 Regulier in plaats van speciaal 28

4.1.3 Op weg naar arbeid 28

4.1.4 Voorkomen is beter dan genezen 28

4.1.5 Eigen huis en haard 29

4.2 Het maatschappelijke effect van MEE 30

4.3 Conclusie: MEEr waarde voor individu & maatschappij 31

Bijlagen

► Literatuurlijst

► Samenstelling expertteam en klankbordgroep mBC

► Lijst met afkortingen


1. Inleiding

Dit document beschrijft een aantal onderdelen van de ‘maatschappelijke

Business Case’ van de MEE-dienstverlening (hierna te noemen ‘mBC MEE’). Het

heeft tot doel om gefaseerd vanuit verschillende perspectieven een totaalbeeld

van de MEE-dienstverlening te beschrijven. MEE gebruikt dit om het eigen

dienstverleningsconcept en de waarde die de MEE-dienstverlening heeft voor

cliënt en maatschappij te verduidelijken.

De waarde van de MEE-dienstverlening voor individuele cliënten en de

samenleving is al langer bekend. De preventieve werking als wezenskenmerk van

de MEE-cliëntondersteuning is benoemd: door ondersteuning op maat wordt een

(onnodig) beroep op andere, i.c. zwaardere of duurdere voorzieningen en

ondersteuning voorkomen, uitgesteld of verminderd. Eerder is onderzoek

verricht naar de vraag hoe en waar deze preventieve werking tot stand komt.2

Dat onderzoek richtte zich vooral op de zorg. Duidelijk was dat er ook een

preventieve werking uitgaat van de MEE-cliëntondersteuning op andere

domeinen zoals de sociale zekerheid, het onderwijs en justitie.

Met deze mBC gaan de MEE-organisaties een aantal stappen verder. Deze

beoogt de maatschappelijke baten ook in kwantitatieve zin te benoemen. Juist in

een tijd dat de nadruk steeds meer komt te liggen op kosten, bezuinigingen en

herschikking van financiële middelen is inzicht in de baten van belang. Verder

beperkt de mBC zich niet tot een maatschappelijk deelterrein, maar neemt deze

het gehele bereik van de MEE-dienstverlening tot uitgangspunt. Cliëntvragen en

maatschappelijke problemen beperken zich namelijk niet tot strikt gescheiden

gebieden. Juist de samenhang van problemen en de daarbij te kiezen

oplossingen vragen om een integrale en stelseloverstijgende benadering. Alleen

dan zijn maatschappelijke baten te boeken en meerkosten te voorkomen. Dat is

de insteek van MEE.

1.1 Cliëntondersteuning MEE

Met haar dienstverlening bevordert MEE de integratie en participatie van

mensen met een beperking. MEE draagt bij aan de kwaliteit van leven van

mensen met een beperking. MEE heeft een visie ontwikkeld om deze unieke

vorm van cliëntondersteuning ook in de toekomst te waarborgen.

2 Onderzoek naar preventieve functie van MEE-cliëntondersteuning t.o.v. de zorg. Berenschot,

Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit van Tilburg, Utrecht, 31 oktober 2006.



1.1.1 Visie op cliëntondersteuning

Een vroegtijdige signalering van beperkingen is van groot belang. Dit is een taak

van instanties waarmee mensen met een beperking in aanraking komen

waaronder huisartsen, consultatiebureaus, leerkrachten, Wmo-loketten en

Centra voor Jeugd en Gezin. Waar nodig ondersteunt MEE hen daarbij. MEE

biedt cliënten hulp bij het verkrijgen van een samenhangend

ondersteuningsaanbod, het maken van keuzen en de evaluatie van de

ondersteuning. Verder adviseert MEE algemene instellingen, overheden en

werkgevers hoe zij hun activiteiten zodanig kunnen inrichten dat ook mensen

met een beperking er gebruik van kunnen maken, zodat specialistische hulp niet

nodig is.

De cliëntondersteuning van MEE heeft de volgende kenmerken:

- versterken cliënt en sociaal netwerk;

- stelseloverstijgend, integraal en in alle levensfasen;

- vraaggericht en laagdrempelig;

- professioneel en betrokken;

- landelijke dekking en uniform;

- signaleren, activeren en samenwerken.

1.1.2 Vraagprofielen en dienstenportfolio

Op basis van een analyse van de vragen die de afgelopen jaren zijn gesteld aan

MEE en de maatschappelijke vraag, heeft MEE in overleg met de

cliëntenorganisaties vier vraagprofielen geformuleerd:

► ontwikkeling en opvoeding;

► leren en werken;

► samenleven en wonen;

► geldzaken en regelgeving.

Lokale omgeving

Samenleving

Sociaal Netwerk

Cliënt

Lokale omgeving

Samenleving

Sociaal Netwerk

Cliënt

Lokale omgeving

Samenleving

Sociaal Netwerk

Cliënt



Binnen ieder vraagprofiel vloeien uit de individuele dienstverlening

maatschappelijke taken voort. Hiermee draagt MEE bij aan de bewustwording

en aanpak van onbedoelde uitsluitingsmechanismen.

In het model zijn tevens de vier schillen van de integrale benadering zichtbaar:

Schil 1 Versterken cliënt; door versterken van de eigen kracht

en zelfredzaamheid.

Schil 2 Versterken van het sociale netwerk (familie, vrienden en

andere betrokkenen).

Schil 3 Activeren en versterken van de lokale omgeving.

Schil 4 Bijdragen aan bewustwording en aanpak van onbedoelde

uitsluitingsmechanismen in de samenleving.

Vanuit dit model zijn alle individuele vraagprofielen van cliënten samen te

stellen. Het vormt de basis voor het dienstenportfolio van MEE. In nevenstaande

figuur is een vereenvoudigde weergave te zien. Deze dient om bij de casuïstiek

het bijbehorend vraagprofiel kleur te geven.

1.2 Maatschappelijke Business Case

1.2.1 Wat is een mBC?

Een mBC is een gestructureerde kosten-baten afweging waarin het economische

én het maatschappelijke nut samenkomen. Deze mBC kijkt naar de MEE-

dienstverlening. Deze dienstverlening is niet statisch maar continu in

ontwikkeling. Deze dynamiek hangt samen met veranderingen in cliëntvragen en

maatschappelijke opgaven. Vraaggerichtheid en maatschappelijk relevantie zijn

belangrijke uitgangspunten voor de dienstverlening van MEE. Dit heeft geleid tot

door de MEE-organisaties opnieuw geformuleerde vraagprofielen en

dienstenportfolio.

De mBC zet voor een aantal typen dienstverlening haar kosten af tegen de te

verwachten maatschappelijke baten. Zo heeft de maatschappij bijvoorbeeld baat

bij de substitutie van formele zorg door mantelzorg of het voorkomen van dure

zorg en opnames door preventie. Deze baten zijn geschat en gekwantificeerd

gebruikmakend van onderzoek en literatuur en door te werken met

geredeneerde aannames en expert opinions. De mBC MEE is opgesteld door een

expertteam bestaande uit verschillende externe experts en een klankbordgroep

van inhoudelijke MEE deskundigen (zie bijlage).

Er is op onderdelen gebruik gemaakt van een door Ernst & Young in andere

mBC’s toegepast model. Door een inzicht in de reële kosten van de MEE-

diensten en hun potentiële waarde in maatschappelijke baten kan een

vergelijking gemaakt worden. Op deze wijze krijgen stakeholders en (potentiële)

financiers een zo concreet mogelijk inzicht in het functioneren van MEE en de

maatschappelijke effecten die zij ressorteert.

Ontwikkeling enopvoeding

Leren en werken

Geldzaken enregelgeving

Samenlevenen wonen



1.2.2 De mBC als levend document

Aan deze mBC MEE ligt een zorgvuldig en intensief ontstaansproces ten

grondslag. Daarin zijn noodzakelijkerwijs keuzen gemaakt met het oog op de

beschikbare tijd, de beschikbare informatie en het overleg met relevante

betrokkenen. Dit heeft geresulteerd in een selectie van casuïstiek en

maatschappelijke baten. Naast het zoveel mogelijk gebruik maken van feitelijke

gegevens, literatuur en experts zijn ook beredeneerde aannames en

inschattingen gemaakt. Deze zijn weergegeven, of, in het kader van beknoptheid

en leesbaarheid, te allen tijde op te vragen bij MEE.

Deze mBC vormt de basis voor een verdere articulatie van diensten en

doelgroepen. Overleg met stakeholders, financiers en verder onderzoek kunnen

daarbij voortschrijdend inzicht genereren in kosten en baten. MEE nodigt

deskundigen en geïnteresseerden uit om mee te denken in dit

waarderingsproces. Door dit te verwerken in deze levende mBC zijn aannames

steeds scherper te maken en effecten nader te kwantificeren.



1.3 Leeswijzer

Een maatschappelijke Business Case (mBC) kent een logische opbouw waarin

onderling verbonden perspectieven samenkomen tot één gedeelde kosten-baten

afweging van de MEE-dienstverlening. Drie van de vijf3 perspectieven komen in

deze mBC aan bod: het cliëntperspectief, de maatschappelijke case en de

concluderende businesscase van MEE. Vanuit casuïstisch beschreven

cliëntverhalen redeneren we door naar een aantal casussen die de kosten en

maatschappelijke effecten van MEE beschrijven.

Hoofdstuk twee begint met de MEE-dienstverlening te beschrijven door de ogen

van de cliënt. De vraag die dit hoofdstuk beantwoordt is hoe de MEE-

dienstverlening de ondersteuningsbehoeften van de cliënt beantwoordt en hoe

zij op het niveau van het individu en zijn/haar omgeving waarde creëert bij het

verlenen van diensten.

De Maatschappelijke Case weegt in hoofdstuk drie de MEE-dienstverlening

vanuit het perspectief van de maatschappij. Middels een stakeholderanalyse en

de impactkaart is, deels kwalitatief en deels kwantitatief, inzichtelijk gemaakt

waar de maatschappelijke baten van de MEE-dienstverlening te behalen zijn.

Het afsluitende hoofdstuk vier brengt de onderscheiden perspectieven (cliënt en

maatschappij) samen en plaatst deze in de context van de vraagprofielen en

dienstenportfolio van MEE. De analyse over het dekken van kosten vanuit de

maatschappelijke baten vindt hier plaats.

Afsluitend trekt de maatschappelijke Business Case conclusies over de

levensvatbaarheid van de MEE-dienstverlening, haar succesfactoren & risico’s

en geeft daarbij een aantal aanbevelingen.

3 Het businessmodel en de organisatorische case uit de standaard mBC methode zijn zich nog aan het

opbouwen rond een intern traject gericht op de vernieuwing van het dienstenportfolio, de

governance-structuur, het kwaliteitsbeleid en de implementatie hiervan binnen de MEE organisaties.



2. Het perspectief van de Cliënt

Dit hoofdstuk beschrijft vanuit het perspectief van de cliënt in een aantal

casussen de cliëntondersteuning van MEE. De casussen zijn aan de praktijk

ontleend, waarbij omwille van de privacy van cliënten de namen zijn veranderd.

De beschrijvingen zijn bedoeld ter illustratie van de variatie van cliëntsituaties

en vragen waar MEE zich in heeft gespecialiseerd. De afzonderlijke casuïstiek is

dan ook afzonderlijk en waar gewenst in delen te lezen. Naast de beschrijvingen

staan kaders met de vraagprofielen die aan de orde zijn. Een woordenwolk geeft

de belangrijkste items van de casus aan. Afsluitend aan iedere casus zijn de

baten op persoonlijk en maatschappelijk niveau nogmaals samengevat.

2.1 Op momenten, dat het nodig is

Laurens heeft niet aangeboren hersenletsel (NAH). Toen Laurens in 1999

geschept werd door een auto was hij een gezonde jongen van 10 jaar. Hij is

zwaar gewond. Nadat Laurens bijkomt uit zijn coma blijkt dat hij blijvend letsel

houdt. Hij is halfzijdig verlamd, eenzijdig blind en heeft hersenletsel. De jaren die

volgen zijn zwaar voor Laurens, het gezin en de omgeving. Een lange weg volgt

om voor Laurens en zijn gezin de beste zorg en begeleiding te organiseren.

Laurens moet alles opnieuw leren. Vanuit het ziekenhuis kan Laurens niet naar

huis. Hij gaat naar een kinderrevalidatiecentrum en bezoekt daarnaast de

Mytylschool van het revalidatiecentrum. Laurens heeft het moeilijk in het

kinderrevalidatiecentrum. Hij heeft heimwee naar huis. Zowel het

kinderrevalidatiecentrum als de school typeert Laurens als een moeilijk en

onhandelbaar kind. Zij adviseren Laurens op te laten nemen in de

kinderpsychiatrie.

Naar huis of niet?

De ouders van Laurens willen dit niet en vinden dat hij weer thuis moet komen

wonen. Zij melden zich aan bij MEE. De MEE-consulent staat naast de ouders en

ondersteunt hen in de gesprekken met de professionals van het

kinderrevalidatiecentrum en de school. MEE ondersteunt de ouders bij het

maken van keuzes, het in kaart brengen van de mogelijkheden van speltherapie

en het aanvragen van de benodigde indicaties. Al snel blijkt dat de

indicatiecommissie er van uitgaat dat Laurens nu verstandelijk gehandicapt is.

Ondersteuning MEE - Helpen bij het maken van keuzen en

die verwezenlijken - Ondersteunen in woon- en

begeleidingsmogelijkheden - Ondersteunen in aanvragen van

juiste indicaties

CLIËNTPROFIEL Laurens 21 jaar Niet Aangeboren Hersenletsel


Leren en werken


Samenlevenen wonen



Met ondersteuning van de MEE-consulent wordt na enige tijd een nieuwe

indicatie op grond van zijn lichamelijke beperking afgegeven. Dit betekent dat in

de thuissituatie passende zorg gericht op hersenletsel ingezet kan worden.

Na een jaar komt Laurens eindelijk weer thuis wonen. Het is duidelijk dat

Laurens is veranderd. Hij kan niet tegen te veel prikkels en heeft veel structuur

en begeleiding nodig. De structuur van het gezin lijkt hier goed bij te passen. De

MEE-consulent evalueert met Laurens en de ouders of de oplossing voldoet aan

de ondersteuningsbehoefte, hoe de verleende MEE-dienstverlening is geweest

en sluit af.

Het leven weer oppakken

Voor het ongeluk van Laurens had ieder kind zijn eigen plek binnen het gezin.

Sinds Laurens weer thuis is wordt duidelijk dat het oorspronkelijke evenwicht is

verstoord. Laurens is erg veranderd en heeft een centrale plek in het gezin waar

zijn twee broers en zus rekening mee moeten houden. Dit veroorzaakt

spanningen binnen het gezin.

Moeder benadert MEE weer voor ondersteuning. De mogelijkheden binnen het

gezin en het sociaal netwerk worden bekeken. De MEE-consulent helpt bij het

inzetten van het eigen netwerk. Opa en oma komen een dagdeel per week om

een spelletje met Laurens te doen. Vanuit de kerkgemeenschap wordt een kring

opgezet, zodat Laurens iedere zondagmiddag door een ander gezin wordt

opgevangen. Laurens vindt dit erg leuk. Op deze manier krijgen de ouders meer

ruimte voor de andere kinderen.

Bij de ouders van Laurens groeit langzaam het besef dat hun kind blijvend

veranderd is en altijd afhankelijk zal zijn van zorg en begeleiding van buitenaf.

Een moeilijk acceptatieproces. De MEE-consulent verleent psychosociale

ondersteuning in de verwerking. Daarnaast worden ook praktische zaken

besproken zoals de mogelijkheden van ondersteuning in de thuissituatie. De

andere kinderen in het gezin en de mensen van de pool vanuit de kerk krijgen

van de MEE-consulent voorlichting over wat hersenletsel betekent en wat van

belang is in de omgang.

Dit gaat een tijdje goed. Toch blijkt in de praktijk dat de begeleiding en de

structuur die Laurens nodig heeft erg belastend is voor het gezin. Samen met de

moeder worden de mogelijkheden bekeken en volgt een indicatie-aanvraag voor

begeleiding thuis en voor een logeerhuis voor één weekend per maand. De

ouders kiezen voor een PGB zodat ze de zorg in kunnen kopen die zij voor

Laurens willen. Laurens gaat naar kunstzinnige therapie en leert om zijn

frustraties en impulsen te uiten en te reguleren. Laurens gaat regelmatig

logeren in het logeerhuis. Voor Laurens en zijn ouders keert de rust weer terug.

De MEE-consulent evalueert en sluit het contact weer af.

Ondersteuning MEE - Plaatsing binnen algemene

voorzieningen mogelijk maken - Structuur en dagritme aanbrengen in

het gezin - Opvoedkundige begeleiding en

ondersteuningVergroten zelfstandigheid en zelfredzaamheid Laurens en zijn gezin

Ondersteuning MEE - Versterken eigen kracht gezin en

mobiliseren sociaal netwerk - Psychosociale hulp bij verwerking en

acceptatie - Voorlichting over gevolgen van

hersenletsel en tips voor de omgang - Inzetten vrijwilligers uit sociaal

netwerk in de thuissituatie



De juiste schoolkeuze

Laurens gaat al vanaf het moment dat hij thuis is vijf dagen in de week naar een

kinderdagcentrum. Na enkele maanden blijkt dat hij meer druk en prikkels

aankan. Besloten wordt dat Laurens in het nieuwe schooljaar naar de

Mytylschool gaat. Na enige tijd gaat het mis. Laurens wordt overvraagd. Hij is

weliswaar normaal begaafd, maar sociaal emotioneel loopt hij achter. Laurens

gaat van de Mytylschool naar een school voor zeer moeilijk lerende kinderen

(ZMOK). Ook daar gaat het mis. Er is te weinig structuur en te weinig kennis van

de gevolgen van hersenletsel. Laurens heeft driftbuien en loopt regelmatig weg.

Moeder schakelt MEE weer in. Laurens wordt na enige tijd geschorst op school

en gaat na bemiddeling van MEE tijdelijk terug naar het kinderdagcentrum.

Laurens ervaart dit als een vernedering, maar de structuur en de begeleiding die

hij daar wel krijgt doen hem goed. Laurens wordt weer rustiger. De MEE-

consulent gaat samen met de moeder van Laurens op zoek naar een andere

school.

Op zichzelf wonen

Door de problemen op school wordt de begeleiding in de thuissituatie steeds

zwaarder. Laurens vraagt veel zorg en aandacht van de ouders. De vaste

structuur vraagt om aanpassing van iedereen. Vooral de andere kinderen in het

gezin hebben daar veel last van. Samen met de MEE-consulent gaat moeder op

zoek naar een passende woonplek. Dit is een hele zoektocht die 2 jaar duurt.

Laurens geeft aan dat hij heel graag op zichzelf wil gaan wonen. Uiteindelijk

wordt door bemiddeling van MEE een plek voor Laurens gevonden in een

antroposofische instelling. De structuur, de programma’s en de kunstzinnige

therapie geven Laurens rust en duidelijkheid. Hij functioneert goed en gaat

daarnaast naar het praktijkonderwijs. De MEE-consulent evalueert en sluit het

contact af.

Na enige tijd vindt de instelling dat Laurens zover is dat hij op zichzelf kan gaan

wonen in de wijk. Daar zijn echter te veel prikkels, is geen structuur en wordt

teveel gevraagd van de eigen verantwoordelijkheid van Laurens. Het gaat slecht

met Laurens. Hij verzorgt zichzelf niet meer, heeft regelmatig driftbuien en

loopt dan weg. Op een gegeven moment komt een kennis van moeder Laurens

tegen in de binnenstad van Zwolle. Laurens had de trein vanuit Zutphen

genomen.

Op zijn plaats

De MEE-consulent wordt weer ingeschakeld en er begint opnieuw een zoektocht

naar een passende woonplek. Die wordt gevonden in een specifieke instelling

binnen de gehandicaptenzorg voor mensen met NAH. Laurens is nu 21 en gaat 5

dagen per week naar de dagbesteding. Het gaat nu goed met Laurens, hij is trots

op zijn eigen kamer en op zijn werk. De MEE-consulent evalueert en sluit weer

af.

Ondersteuning MEE - Ondersteuning in vinden van juiste

woonplek voor Laurens die ook past bij zijn levensfase



Persoonlijke baten

Voor Laurens en zijn familie is MEE een stabiele factor waarop een beroep

gedaan kan worden als daar aanleiding toe is. MEE biedt overzicht, duidelijkheid

en ondersteunt bij het zelfstandig maken van keuzen. Het gezin is daardoor in

staat zelf de regie te houden, de eigen kracht te benutten en het eigen netwerk

in te zetten. De inzet van professionele hulp en voorzieningen sluit beter aan en

ervaren wordt dat de gezinssituatie zo gewoon mogelijk in stand gehouden kan

worden.

Maatschappelijke baten

Met behulp van MEE is voorkomen dat Laurens vroegtijdig opgenomen werd in

de kinderpsychiatrie. In plaats daarvan werd het mogelijk met inzet van het

gezin en het eigen netwerk om Laurens in de thuissituatie op te laten groeien.

Ook de direct betrokkenen worden voorgelicht over NAH. De begeleiding van

MEE heeft overbelasting van het gezin zoveel mogelijk voorkomen. Een beroep

op duurdere voorzieningen is verminderd en uitgesteld. De betrokkenheid van

MEE heeft een aantal malen geleid tot de-escalatie van de problematiek en

geresulteerd in een voor Laurens geschikte oplossing.

2.2 Verborgen kansen onthullen

Latifa is 14 wanneer ze, met toestemming van haar ouders, door de intern

begeleidster van school bij MEE wordt aangemeld. Latifa zit op het VMBO en

verzuimt veel, is brutaal tegen leerkrachten, heeft veel ruzies en haar

leerprestaties zijn slecht. Opvallend aan Latifa is dat ze vaak optrekt met veel

jongere kinderen en kinderlijk spel en gedrag vertoont, maar ook uitdagend

gedrag naar jongens laat zien. Ze draagt uitdagende kleding, is zwaar

opgemaakt. Vaak hangen oudere jongens om het schoolplein waarmee ze achter

op de scooter wegrijdt. Latifa komt steeds vaker met sieraden en dure kleren op

school en leerkrachten maken zich zorgen om mogelijke betrokkenheid in het

circuit van loverboys.

Latifa wordt als zorgleerling besproken in het zorgadviesteam (ZAT) waar een

consulent van MEE ook aan deelneemt. Bij de MEE-consulent gaan belletjes

rinkelen als ze hoort van de gedragsuitersten van Latifa. Ze informeert of haar

niveau al eens getest is. Dat is niet het geval. De MEE-consulent adviseert de

schoolpsycholoog haar te testen. Uit de test blijkt dat Latifa een totaal IQ van 64

heeft. Latifa wekt met ‘haar vlotte babbel’ verwachtingen die ze niet kan

waarmaken. Ze wordt overvraagd door anderen, omdat zij haar inschatten op

een normale intelligentie. Dit leidt vaak tot bestraffen en/of corrigeren. Dit

maakt haar onzeker en gefrustreerd waardoor Latifa negatief gedrag ontwikkelt.

Vanwege haar mooie verschijning krijgt ze positieve bevestiging van jongens,

maar ze overziet de consequenties niet. Haar ontwikkelingsleeftijd ligt nu

eenmaal een stuk lager dan haar kalenderleeftijd.

CLIËNTPROFIEL Latifa 14 jaar Verstandelijke beperking


Leren en werken



De ouders van Latifa worden samen met de MEE-consulent op school

uitgenodigd om de testresultaten en de consequenties voor Latifa’s

schoolniveau te bespreken. De ouders zijn geschokt en boos, maar herkennen

het probleemgedrag ook in de thuissituatie. Zij accepteren de uitkomst van het

psychologisch onderzoek niet en verwijten school te weinig aandacht te hebben

voor Latifa’s leerprestaties. Ze eisen bijlessen van school. Van verder onderzoek

naar onderwijs dat beter bij haar niveau aansluit willen ze niets weten. De MEE-

consulent stelt voor om bij de ouders thuis dieper in te gaan op de boodschap

van school en met hen te praten over de zorgen rond Latifa’s gedrag die wel

door ouders worden gedeeld. De ouders stemmen hiermee in.

De consulent voert een aantal gesprekken met de ouders en investeert vooral in

de uitleg over verschillende vormen van intelligentie. Er volgt uitleg over hoe het

verschil tussen kalender- en ontwikkelingsleeftijd bij mensen met een

verstandelijke beperking werkt. Ook wordt dieper ingegaan op het psychologisch

onderzoek.

Intussen gaat Latifa door en wordt ze op een dag door de politie thuisgebracht

met de mededeling dat ze als minderjarige uit een groep jongeren is gepikt die

verwikkeld was in een drugruzie. De ouders schrikken, maar zijn vooral geraakt

door de naïviteit in Latifa’s reactie. Het dringt langzaam tot de ouders door dat

er een relatie is tussen haar gedrag en haar beperking. De ouders bellen MEE.

Nu de ouders de diagnose herkennen en er achter kunnen staan kan een

hulpaanbod worden opgesteld.

Latifa wordt aangemeld bij het Inter Disciplinair Team. Dit team ondersteunt

Latifa en haar ouders bij het verzamelen van de benodigde

onderwijsrapportages ten behoeve van een indicatie voor speciaal onderwijs.

Uiteindelijk wordt gekozen voor het Praktijkonderwijs in een ander deel van de

stad. Aanvankelijk is er veel weerstand bij Latifa, maar na enige tijd gaat ze zich

prettig voelen. De andere benaderingswijze, met een ander soort lessen meer

gericht op de praktijk, maakt dat Latifa veel beter ‘scoort’. Voor het eerst gaat

ze succeservaringen opdoen. Er ontstaat een concreet beroepsperspectief. Ze

wil graag de verzorging in wat ook haalbaar is binnen haar mogelijkheden. Ze

weekt zich langzaam los van haar vorige vriendengroep, legt nieuwe contacten

binnen school en gaat met vriendinnen sporten en bij een majoretteclub.

De ouders van Latifa volgen een cursus opvoedingsondersteuning waarin

handvatten geboden worden hoe om te gaan met een kind met een

verstandelijke beperking. Hierin worden ze ondersteund door de MEE-consulent.

In de thuissituatie observeert de consulente de omgang tussen Latifa en haar

ouders en worden gedragsalternatieven doorgesproken die passen binnen de

gezinscultuur. Hierdoor herstellen de gezagsverhoudingen zich weer binnen het

gezin.

Ondersteuning MEE - Signaleren van mogelijke (verborgen)

verstandelijke beperking - Begeleiden ouders bij herkenning en

acceptatie - Consultatie onderwijs - Begeleiden naar passend onderwijs - Opvoedingsondersteuning



Persoonlijke baten

De ouders van Latifa zijn uiteindelijk blij dat de reden van haar moeilijke gedrag

duidelijk is geworden. De ouders en Latifa hebben zich in het aanvankelijk

slechte nieuws weten te voegen waardoor Latifa aan haar toekomst kan gaan

bouwen op haar eigen niveau, binnen haar eigen mogelijkheden.


Voorkomen is dat Latifa in het loverboy circuit/criminaliteit terecht is gekomen.

Dit had kunnen leiden tot het voortijdig verlaten van school. Zonder erkenning

van haar beperking zou Latifa ook op de arbeidsmarkt een onzekere toekomst

tegemoet zijn gegaan omdat ze voortdurend boven haar niveau was

aangesproken.

2.3 Weer op weg helpen

Mevrouw Snel heeft een herseninfarct gehad. Vanuit een gemeentelijk project

(pgb Welzijn) kunnen chronisch zieken in aanmerking komen voor een

geldbedrag van maximaal € 450, - voor vrijetijdsbesteding. In dit kader brengen

MEE-consulenten huisbezoeken aan mensen die in aanmerking komen voor het

project, zoals mevrouw Snel. Tijdens het eerste huisbezoek aan mevrouw Snel

en haar man blijkt dat de familie Snel helemaal is vastgelopen. De MEE-consulent

treft een enorme puinhoop aan. Overal verspreide papieren, etensresten en

rommel. De reguliere hulpverlening wil niet meer komen. Ook blijkt dat de

familie Snel een enorme betalingsachterstand heeft bij verschillende

organisaties.

In een aantal huisbezoeken brengt de MEE-consulent in kaart wat bij de familie

Snel nodig is om uit deze negatieve situatie te komen. De problemen, wensen en

mogelijke oplossingen worden door de MEE-consulent geïnventariseerd.

Verschillende zaken worden in onderlinge samenhang bekeken, zoals het wonen,

het huishouden, de financiën, de mobiliteit, de sociale relaties en de

vrijetijdsbesteding.

MEE legt contact met een aantal instanties waaronder de zorgorganisatie voor

geestelijke gezondheidszorg waar mevrouw Snel eerder onder behandeling was

vanwege haar herseninfarct. De MEE-consulent brengt de hulpverlening weer op

gang en brengt de familie Snel in contact met organisaties die ondersteunen bij

het invullen van belastingformulieren. Al snel blijkt dat er veel fiscale voordelen

voor chronisch zieken zijn waarvan de familie Snel niet op de hoogte is. Het geld

dat hierdoor beschikbaar komt, geeft de familie Snel ruimte om hun financiële

problemen aan te pakken. Samen met de familie Snel gaat de MEE-consulent aan

de slag met diverse gemeentelijke regelingen waarvoor zij in aanmerking komen.

Eén daarvan is het project pgb welzijn waardoor invulling gegeven kan worden

aan de vrijetijdsbesteding. De MEE-consulent heeft vastgesteld dat de familie

Snel ook na 2 jaar nog steeds tevreden is, zij hun leven weer op de rails hebben

en dat er een prima contact is met de reguliere hulpverlening.

CLIËNTPROFIEL Familie Snel Mevrouw: 57, Meneer: 72 Chronisch ziek/NAH


Samenlevenen wonen

Ondersteuning MEE - Signaleren problematiek achter

eenvoudige vraag - Structuur en dagritme aanbrengen in

het gezin - Heractiveren betrokken

hulpverlening - Isolement doorbreken door zinvolle

vrijetijdsbesteding - Tips, adviezen en hulp bij financiële

regelingen



Persoonlijke baten

De familie Snel is met hulp van MEE in staat geweest de negatieve situatie te

doorbreken. De vastgelopen hulpverlening is weer op gang gebracht. Door de

inzet van MEE is voorkomen dat de familie Snel nog dieper in de problemen

raakt en is zij weer op weg geholpen.


De familie Snel is met de gerealiseerde ondersteuning in staat maatschappelijk

te participeren. Met de inzet van MEE is voorkomen dat de situatie uit de hand

loopt en dat er onoverkomelijke financiële problemen zijn ontstaan. Een

eventueel beroep op meer ingrijpende zorg of maatschappelijke voorzieningen is

daarmee voorkomen.

2.4 Gewoon als het kan

Elise is 2 jaar en heeft het Syndroom van Down. Omdat Elise extra zorg nodig

heeft bij de voeding, hebben de ouders er voor gekozen dat Elise overdag altijd

thuis is bij haar moeder. De voeding gaat nu een stuk beter en de ouders willen

graag voor Elise een passende dagbesteding. De ouders zijn door de kinderarts

naar MEE verwezen met het advies om Elise aan te melden voor een plaats op

het Kinderdagcentrum voor kinderen met een beperking.

Samen met de MEE-consulent wordt op een rijtje gezet welke aspecten voor de

ouders van belang zijn in de opvoeding en voor de toekomst van hun kind. Hier

komen twee belangrijke punten uit. Elise moet zoveel mogelijk in contact komen

met de ‘gewone’ buitenwereld en haar zelfstandigheid moet zoveel mogelijk

bevorderd worden. Voor de ouders heeft het eerste punt nu prioriteit omdat

Elise al langer bij moeder thuis is geweest dan de ouders oorspronkelijk hadden

gewenst. De MEE-consulent komt met het voorstel de mogelijkheden van de

peuteropvang in hun eigen wijk te onderzoeken.

De MEE-consulent bereidt met de ouders de gesprekken met de peuteropvang

voor. Er is geïnventariseerd welke zorg hun dochter nodig heeft en wat de

verwachtingen en wensen van de ouders zijn. De ouders willen graag beginnen

met eerst een dag op de peuteropvang. Wanneer het goed gaat willen ze na

enkele maanden dat Elise twee dagen naar de peuteropvang gaat. De ouders

voeren twee gesprekken met de leiding van de peuteropvang. De opvang geeft

aan dat het voor Elise van belang is dat de gewenningsperiode zo kort mogelijk

gehouden wordt en dat ze daarom graag direct met twee dagen willen beginnen.

Na een gesprek met de MEE-consulent komen de ouders en de opvang tot

overeenstemming over een plaatsing die direct met twee dagen start. De MEE-

consulent, de ouders en de opvang spreken af na 2 maanden de plaatsing te

evalueren. Als dan blijkt dat het niet goed gaat met Elise op de peuteropvang

kan alsnog een plaatsing op het Kinderdagcentrum overwogen worden.

CLIËNTPROFIEL Elise 2 jaar Down-syndroom


Leren en werken



Na twee maanden blijkt dat het met Elise heel goed gaat en zij kan in ieder geval

tot haar vierde verjaardag op de peuteropvang opvang blijven. Ook blijkt dat een

uitbreiding met een dag tot de mogelijkheden behoort.

Persoonlijke baten

De ouders van Elise kunnen beter invulling geven aan hun opvoedingswens. Elise

wordt op de reguliere wijze opgevangen en hoeft niet naar een dagcentrum voor

kinderen met een beperking. Er zijn voorlopig voldoende mogelijkheden om haar

ontwikkeling te stimuleren.


Door de ondersteuning van MEE is reguliere opvang gerealiseerd in plaats van

de oorspronkelijk gevraagde AWBZ-zorg (dagcentrum voor kinderen met een

beperking). Uitgaande van een plaatsing van 2 dagen per week in eerste jaar en

3 dagen in tweede jaar kan vastgesteld worden dat sprake is van een besparing

van ruim € 25.000, - . De ‘gewone’ peuteropvang dichtbij huis bevordert

participatie op de langere termijn. De begeleiding van Elise is gedemedicaliseerd

en het proces van problematiseren van de beperking is gestopt. De ouders leren

om verder te kijken dan alleen het medische probleem van Elise. In plaats van

steeds verder in het medische circuit en de gespecialiseerde zorg terecht te

komen, worden de ouders in een ander spoor geleid. Zij kunnen zich meer

richten op participatie van hun dochter. Dit geeft op de lange termijn

besparende effecten.

2.5 Grip krijgen op de situatie

Van een echtpaar hebben beide partners een licht verstandelijke beperking. Bij

elk van hun vijf kinderen is een beperking of stoornis gediagnosticeerd (ADHD,

autisme, spina bifida). Moeder meldt zich bij de huisarts omdat zij het niet meer

ziet zitten. Ze heeft last van depressies en kan de thuissituatie niet meer aan. De

huisarts verwijst moeder door naar MEE.

De MEE-consulent gaat op huisbezoek. Het blijkt dat de ouders niet meer weten

hoe ze met alle problemen van hun kinderen om moeten gaan. Ook zijn er

financiële problemen. De MEE-consulent zet met de ouders alles op een rij. Ze

brengt met hen de situatie in kaart: de problemen, de mogelijke oplossingen en

de betrokken instanties. Ze bespreekt met hen wat een goede aanpak is en

stippelt met hen een traject uit om weer grip te krijgen op de situatie.

De MEE-consulent helpt de ouders bij het krijgen van de benodigde zorg en

ondersteuning. Er komt praktische thuishulp en pedagogische

gezinsbegeleiding. Verder ondersteunt de MEE-consulent de ouders bij de

contacten met de andere bij het gezin betrokken hulpverleners en instanties

(artsen, psychologen, speciaal onderwijs). Op verzoek van de ouders is de MEE-

consulent de spin in het web die overzicht heeft over de gezinssituatie, de

problematiek en de onderling afgestemde inzet van de hulpverleners.

Ondersteuning MEE - Inzicht krijgen in wensen, hulpvraag

en mogelijkheden - Helpen bij het maken van keuzes en

die verwezenlijken - Voorbereiden gesprekken met

professionals - Peuteropvang in de wijk bereid

vinden een kind met een beperking op te nemen

- Ondersteuning in de opvoeding

CLIËNTPROFIEL Gezin 2 volwassenen, 5 kinderen LVG, ADHD, Autisme, LG


Leren en werken




Op advies van de MEE-consulent volgen de ouders een cursus 'omgaan met

schulden'. Hierdoor krijgen ze meer grip op hun financiële situatie.

Na verloop van tijd besluiten de ouders te gaan scheiden. De vijf kinderen gaan

bij de moeder wonen. De MEE-consulent ondersteunt het gezin tijdens de

scheiding en geeft advies bij het opvoeden van de kinderen. Hierdoor wordt de

leefsituatie overzichtelijk voor moeder. De MEE-consulent is voor het gezin een

stabiele factor waar indien nodig op teruggevallen kan worden.

Persoonlijke baten

De draagkracht van het gezin is vergroot. Het gezin krijgt meer grip op de eigen

situatie. Gevoelens van onmacht en ‘verdrinken’ zijn verminderd. Vraagstukken

zijn terug gebracht tot behapbare brokken. Het gezin is, weliswaar met

ondersteuning, in staat stapsgewijs de situatie onder controle te brengen en te

houden.


Zonder betrokkenheid van MEE was uithuisplaatsing van de kinderen een reële

optie geweest. Deze waren dan terecht gekomen in verschillende pleegzinnen of

instellingen voor jeugdzorg of gehandicaptenzorg. Door het integraal aanpakken

van de problemen is een verergering van de psychische klachten van moeder

voorkomen en daarmee psychiatrische behandeling.

2.6 Aan het werk

Sabine is 27 jaar en zwakbegaafd. Ruim negen jaar geleden is zij, na de

Praktijkschool, met een Wajong-uitkering thuis komen te zitten. Sabine heeft

veel schulden en heeft moeite om haar huishouden te voeren waardoor zowel

Sabine als het huis verwaarlozen. Sabine heeft last van depressieve klachten.

Sabine komt via een vriendin in contact met MEE. De MEE-consulent maakt

samen met Sabine een ondersteuningsplan. Hierin staat welke problemen Sabine

heeft bij het inrichten van haar leven. In het ondersteuningsplan wordt een route

uitgestippeld waarlangs Sabine aan oplossingen kan werken. Het plan geeft aan

wat zij zelf kan en moet doen en welke hulp zij daarbij van MEE en andere

organisaties kan krijgen. Naast de aanpak van de schulden en het organiseren

van het huishouden richt dit zich op het vinden van een geschikte werkplek. Om

te weten te komen wat Sabine voor werk wil doen en waar haar mogelijkheden

liggen, neemt de MEE-consulent een arbeidsinteresse- en capaciteitentest af.

Hieruit blijkt dat Sabine graag met mensen werkt en iets met dienstverlening

doet.

De MEE-consulent legt contact met een verzorgingshuis in de buurt en regelt dat

Sabine aan de slag kan in de huishouding. Sabine krijgt een betaalde baan voor 6

maanden. Om haar baan ook te kunnen behouden en om voortijdige uitval van

Sabine te voorkomen, regelt de MEE-consulent een jobcoach bij een re-

Ondersteuning MEE - Creëren van overzicht en in kaart

brengen van problemen en mogelijke oplossingen

- Coördineren van samenwerking tussen diverse betrokken instanties bij het gezin vanuit integrale aanpak

- Opvoedkundige begeleiding en psychosociale ondersteuning om het gezin weer op de rails te krijgen

- Financieel begeleiden en financiële zaken weer op orde brengen

CLIËNTPROFIEL Sabine 27 jaar Zwakbegaafd

Leren en werken

Samenlevenen wonen



integratiebedrijf. Deze begeleidt Sabine bij het leren van de benodigde

vaardigheden en het wennen aan het werkritme. Problemen met het werk

kunnen Sabine en haar werkgever met de jobcoach bespreken, zodat tijdig naar

oplossingen gezocht kan worden. MEE blijft betrokken vanwege het inzicht in de

totaalsituatie van Sabine. MEE heeft samen met Sabine de afspraak met het

verzorgingshuis dat als dit half jaar goed gaat, de werkgever het contract

verlengt. Na zes maanden is het contract van Sabine verlengd. Net als bij andere

werknemers wordt met Sabine periodiek bekeken welke andere mogelijkheden

zich binnen deze organisatie voordoen. Ervaring, kennis en vaardigheden

kunnen tot nieuwe kansen leiden, ook eventueel bij een andere organisatie.

Sabine heeft veel plezier in haar werk wat haar veel voldoening geeft. Het

contact met collega’s en bewoners vindt zij fijn. Zij voelt zich gewaardeerd en

merkt dat zij minder vaak ongelukkig of neerslachtig is. Door de regelmaat die

het werk haar biedt, merkt Sabine dat ze ook beter in staat is haar huishouden

op orde te krijgen. Ze heeft meer energie en zin om boodschappen en

huishoudelijke klusjes te doen. Samen met de MEE-consulent is ook een begin

gemaakt met het aanpakken van haar schulden. De inkomsten en uitgaven zijn

op een rijtje gezet. Het is de bedoeling dat Sabine iedere maand een beetje van

haar schulden gaat afbetalen. Sabine heeft er vertrouwen in dat zij met een

vaste baan haar financiële zaken blijvend op orde kan krijgen.

Persoonlijk baten

Sabine is met de inzet van MEE er in geslaagd een positieve wending te geven

aan haar leven. Ze heeft werk gevonden en krijgt haar huishouden en financiën

op orde. Dit geeft haar een goed gevoel.


Sabine participeert mede dankzij MEE op de arbeidsmarkt en in de maatschappij.

Met haar werk in het verzorgingshuis draagt zij haar steentje bij aan de

verzorging van ouderen. Doordat zij haar inkomen zelf verdient doet zij geen

beroep meer op een Wajong-uitkering. In de afgelopen jaren heeft UWV haar al

meer dan € 100.000,- uitgekeerd. De werkervaring geeft haar een goede opstap

voor een eigen loopbaan. Hiermee is ook een mogelijke verslechtering van haar

leefsituatie en persoonlijke gezondheid voorkomen. Een verdergaand beroep op

andere collectieve voorzieningen is daardoor niet nodig.

Ondersteuning MEE - Inzicht krijgen in problematiek - Structuur en dagritme aanbrengen - Helpen bij maken van keuzes en die

verwezenlijken - Van Wajong naar betaalde baan

begeleiden - Stimuleren van geloof in eigen

kunnen - Financiële situatie in kaart en op

orde brengen



2.7 Soms zijn oplossingen zo eenvoudig

Debbie is 10 jaar en heeft een licht verstandelijke beperking. Zij is de oudste

dochter van een jonge moeder in een gezin met vier kinderen. Debbie zit op

speciaal onderwijs. Op school wordt ze gepest en buiten school heeft Debbie ook

veel moeite aansluiting te vinden. Debbie is heel erg druk en heeft soms last van

woede uitbarstingen. Ze vraagt veel extra aandacht binnen het gezin. Moeder is

overbelast en meldt zich bij MEE.

De MEE-consulent gaat op huisbezoek. Na het eerste gesprek stelt de consulent

voor dat het gezin meedoet aan het project informele netwerkondersteuning. In

dit project worden studenten (o.a. MWD, pedagogiek) gekoppeld aan een cliënt

met een ondersteuningsvraag. Dit is een onderdeel van de stage. In dit geval

wordt Lotte, HBO-studente pedagogiek, gevonden. De kennismaking met Debbie

en haar moeder verloopt goed. In een aantal weken ontstaat een goede band

tussen Lotte, Debbie en moeder. Lotte gaat op zoek naar een geschikte

vrijetijdsbesteding in de wijk voor Debbie. Dit geeft moeder meer ruimte om tijd

aan de andere kinderen te besteden.

De inzet van Lotte resulteert in een wekelijks ‘baantje’ voor Debbie bij de

‘Buurtrangers’. Dat is een groepje kinderen uit de buurt dat elke woensdag 1½

uur straatafval prikt voor een hele kleine (symbolische) vergoeding van 0,50

eurocent. Debbie heeft het erg naar haar zin met de andere kinderen en maakt

nieuwe vrienden. Ze heeft genoeg vertrouwen gekregen om ook zonder Lotte er

op uit te gaan.

Persoonlijke baten

Debbie krijgt een positiever zelfbeeld omdat ze nuttig werk doet en omdat ze

tegelijkertijd bouwt aan contacten met andere kinderen. Ze heeft een

vrijetijdsbesteding gevonden die straks ook zonder Lotte kan doorgaan. De

moeder van Debbie heeft elke week enkele uren de tijd om iets te ondernemen

met de andere kinderen.

Maatschappelijke baten De inzet van de student voorkomt dat voor Debbie of haar moeder een beroep

gedaan wordt op de betaalde hulpverlening. Het project informele netwerken

versterkt verder de binding met de wijk. Het project biedt daarnaast

stagemogelijkheden voor studenten. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Lotte

doet relevante ervaring op en Debbie en haar moeder hebben er tijdelijk een

waardevolle hulpbron bij.

Ondersteuning MEE - Ondersteunen van informele

netwerken - Matchen van cliënt en stagestudent - Versterken eigen kracht en

bevorderen geloof in eigen kunnen - Stimuleren van vinden van leuke

vrijetijdsbesteding

- Voorwaarden creëren voor het sluiten van vriendschappen

- Organiseren van het ontlasten van moeder

CLIËNTPROFIEL Debbie 10 jaar LVG

Samenlevenen wonen



2.8 Conclusie: MEE door de ogen van de cliënten De casussen illustreren het uitgangspunt dat mensen met beperkingen in eerste

instantie terecht kunnen bij algemene instellingen en organisaties op het gebied

van onder meer opvoeding, onderwijs, zorg, arbeid en inkomen. De inzet van

MEE is aan de orde als het gaat om complexe problemen en specifieke

deskundigheid en een stelseloverstijgende integrale aanpak vereist zijn:

► Op momenten dat het nodig is,

► verborgen kansen onthullend,

► weer op weg helpend,

► ‘gewoon’ als het kan en speciaal als het moet

► weer grip krijgend op de situatie.

Versterking van eigen kracht en het sociale netwerk in de directe omgeving

dragen bij aan het benutten van de eigen en informele hulpbronnen, alvorens

formele en meer geïnstitutionaliseerde ondersteuning nodig is. Dit is een

wezenlijk en uniek kenmerk van de MEE-ondersteuning.

Regie vanuit de optiek van de cliënt en het organiseren van een samenhangend

ondersteuningsaanbod waarborgen een optimale aansluiting tussen vraag en

oplossing. Cliënten spreken zich positief uit over de bereikte resultaten. Mensen

voelen zich (h)erkend en betrokken. Dit draagt bij aan duurzame oplossingen,

vermindert bureaucratie en bevordert de kwaliteit van leven van mensen met

een beperking.



3. Het perspectief van de maatschappij

Het vorige hoofdstuk heeft aan de hand van een aantal aan de praktijk ontleende

casussen de waarde van de MEE-dienstverlening voor de individuele cliënt

beschreven. Dit hoofdstuk gaat in op de impact die MEE heeft op de

samenleving. Effecten worden beschreven, gewogen en uitgedrukt in een

‘maatschappelijk rendement’. Dit gebeurt in kwalitatieve en kwantitatieve

termen. Dit hoofdstuk berekent de maatschappelijke baten vanuit een analyse

van financiële kosten en opbrengsten.

Een voorbeeld. De inzet van mantelzorgers of vrijwilligers creëert een

maatschappelijke waarde, doordat hun werk een substitutie biedt voor door

belasting of sociale premies betaalde maatschappelijke voorzieningen (bv. zorg).

Stel dat iedere euro die de overheid investeert in het bevorderen van

mantelzorg de maatschappij het vijfvoudige aan besparing oplevert door de

afname van zorgconsumptie. Dit geeft een maatschappelijk rendement van 1:5.

Hoe gunstiger deze verhouding hoe meer gerechtvaardigd de investering van die

ene (publieke) euro.

In dit hoofdstuk ligt de focus op een aantal maatschappelijke terreinen van de

MEE-dienstverlening. De keuze van onderwerpen is binnen het gegeven

tijdsbestek vooral gebaseerd op de beschikbaarheid van adequate gegevens en

de mogelijkheid voor het maken van reële veronderstellingen. De geselecteerde

onderwerpen hebben betrekking op alle vier vraagprofielen en zijn exemplarisch

voor de totale MEE-dienstverlening.

Het opstellen van een maatschappelijke businesscase is een waarderingsproces

waarin wordt getracht tot de best mogelijke benadering te komen. Uit de

literatuur en praktijk zijn inmiddels afdoende voorbeelden beschikbaar die

aangeven dat de het op vergelijkbare wijze doorrekenen van maatschappelijke

effecten een beproefde en geaccepteerde methode is.4

4 I) Social Return on Investment, Valuing what matters, New Economics Foundation, London, 2004;

II) Meer dan vijfentwintig mBC’s binnen het Transitieprogramma in de Langdurende Zorg, VWS, 2010;

III) Maatschappelijke baten. Deelrapport van de VTV 2010 Van gezond naar beter, RIVM, Utrecht

2010.



3.1 Van persoonlijke impact naar maatschappelijk effect

Uit het voorgaande hoofdstuk blijkt dat de MEE-dienstverlening belangrijke

persoonlijke baten heeft voor individuele cliënten, hun directe familie en

omgeving. Veel van deze effecten dragen bij aan de ‘kwaliteit van leven’,

individueel geluk, regie over het eigen bestaan en de empowerment van

kwetsbare burgers.

Door het versterken van de eigen kracht en het eigen netwerk kunnen mensen

met een beperking participeren op allerlei maatschappelijke deelterreinen. Het is

daarbij wel van belang naast persoonlijke baten ook het maatschappelijk

perspectief in ogenschouw te nemen. Daarom beoordelen we in dit hoofdstuk de

maatschappelijke effecten van de MEE- dienstverlening. Kwalitatief

beschrijvend, maar op vijf deelterreinen ook geschat in harde euro’s aan

maatschappelijke baten.

De Nederlandse samenleving wil toegankelijk zijn voor mensen met beperkingen.

Hiertoe heeft Nederland zich internationaal verbonden aan het realiseren van

een aantal fundamentele participatiedoelstellingen. In 2006 heeft de VN het

Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap opgesteld. Nederland

heeft dit verdrag in 2007 ondertekend en is voornemens dit in 2010 te

ratificeren. Dit verdrag bekrachtigt de rechten van mensen met een beperking

zoals vrijheid van keuze, onafhankelijkheid, persoonlijke autonomie en de

volledige en daadwerkelijke participatie en opname in de samenleving.

De bijdrage die MEE levert aan het bereiken van het beleidsdoel ‘meedoen’ voor

mensen met beperkingen is een beduidende maar multi-dimensionale

maatschappelijke baat die lastig in kwantitatieve termen is te vertalen. In dit

hoofdstuk belichten wij hiervan enkele deelaspecten, waarbij de som der delen

slechts een fractie van het geheel beschrijft.

3.2 Stakeholders

Bij de analyse van de maatschappelijke baten gaat het om de bijdrage die MEE

levert aan zogeheten stakeholders. Een belangrijke stakeholder in de zin van

strategische partner voor MEE zijn natuurlijk de cliëntenorganisaties. De mBC

hanteert een ander stakeholdersbegrip en richt zich op stakeholders in

financieel-economische zin. Het gaat om het identificeren van effecten die de

MEE-dienstverlening heeft op het functioneren of presteren van andere

maatschappelijke partijen.

Mensen met beperkingen hebben levensbreed en levenslang

ondersteuningsvragen. Afhankelijk van hun beperking, levensfase en

hulpbronnen in hun omgeving kunnen zij behoefte hebben aan ondersteuning op

een of meerdere specifieke levensgebieden.



De MEE-dienstverlening strekt zich daarom uit over een groot aantal

maatschappelijke deelterreinen (opvoeding en ontwikkeling, leren en werken,

samenleven en wonen, regelgeving en geldzaken). MEE staat vaak aan het begin

van de ondersteuningsketen en weet vanuit de integrale cliëntsituatie ketens

met elkaar te verbinden. Een goede vraagverduidelijking en beeldvorming, in

combinatie met een gecoördineerde inzet van informele en formele

hulpbronnen, leiden tot een zo optimaal mogelijke inzet van maatschappelijke

middelen. MEE is daarmee de netwerkpartner in de keten voor veel andere

maatschappelijke partijen: landelijke, regionale en lokale overheden,

uitvoeringsorganisaties, instellingen (zorg, onderwijs, jeugdzorg, welzijn, arbeid)

en instanties als politie en justitie.

De navolgende paragraaf beschrijft voor een aantal stakeholders in kwalitatieve

termen de baten van de MEE-dienstverlening. Daaropvolgend is er voor een

aantal van deze effecten een kwantitatieve onderbouwing gegeven.

3.3 Kwalitatieve effecten

Deze paragraaf bevat een opsomming van effecten van de MEE-dienstverlening

voor een selectie van stakeholders:

► Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport;

► Programmaministerie voor Jeugd en Gezin;

► Ministerie van Justitie;

► Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties;

► Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap;

► Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid;

► Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer;

► Ministerie van Verkeer en Waterstaat;

► Gemeenten;

► Zorgverzekeraars (Zvw) en Zorgkantoren (AWBZ).



Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Programmaministerie

voor Jeugd en Gezin

► verminderd beroep op (zwaardere) geïndiceerde AWBZ-zorg en jeugdzorg

► voorkomen van escalatie en crisissituaties (preventief)

► door vroegsignalering voorkomen en verminderen van ondersteunings-

en zorgbehoefte in latere levensfases

► betere aanpak van multiprobleem-situaties

► kortere, snellere en betere (stelseloverstijgende) ketens van begeleiding,

zorg en ondersteuning

► snellere indicatiestelling door CIZ en Bureaus jeugdzorg door goede

voorbereiding door MEE in het kader van de vraagverduidelijking

Ministerie van Justitie en Ministerie van Binnenlandse Zaken en

Koninkrijksrelaties

► minder jeugdproblematiek door vroegtijdige onderkenning en

ondersteuning (criminaliteit, vandalisme, drugsgebruik, loverboy-

problematiek)

► minder ondertoezichtstellingen

► minder huisuitzettingen, minder maatschappelijke overlast en minder

schuldproblematiek

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

► meer gebruik van reguliere kinderopvang en minder gebruik

gespecialiseerde kinderopvang

► een effectievere en efficiëntere aansluiting tussen regulier en speciaal

onderwijs

► minder voortijdig schoolverlaten

► snel oppakken van signalen op school over mogelijke problemen in de

thuissituatie

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

► toeleiden van mensen met een beperking naar passende arbeid en

daardoor lager beroep op regelingen als Wajong, sociale

werkvoorziening, WW en bijstand

► snellere claimbeoordeling door UWV Werkbedrijf door MEE voorbereiding

► ondersteuning van werkgevers, inkomensverzekeraars en werknemers bij

re-integratie van medewerkers met een beperking

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

► een betere toegankelijkheid en beschikbaarheid van huisvesting en

woonvoorzieningen voor mensen met een beperking

► een meer op mensen met beperkingen toegespitste

verkeersinfrastructuur: een betere toegankelijkheid en beschikbaarheid

van mobiliteitsvoorzieningen



Gemeenten

► grotere maatschappelijke participatie door betere toegankelijkheid van

algemene voorzieningen (o.a. welzijn, sport en vrije tijd) voor mensen

met een beperking

► vergroten van samenhang van gemeentelijke voorzieningen voor mensen

met een beperking

► ontlasten en ondersteunen mantelzorgers/familie

► ondersteunen bij het functioneren van Wmo-loketten, Centra voor jeugd-

en gezin en de inclusieve samenleving

Zorgverzekeraars (Zvw)/Zorgkantoren (AWBZ)

► betere inzet van langdurende en kortdurende zorg door vermindering van

verkeerde bed-problematiek en verkeerde loket-problematiek

► realiseren van ketenzorg

► signaleren van knelpunten in zorgaanbod

► minder zorgconsumptie door mensen met beperkingen door vroegtijdige

signalering en preventie

► verminderd beroep op huisartsen

3.4 Kwantitatieve effecten

Bovenstaande uitwerking van maatschappelijke effecten geeft een goed beeld

van de preventieve en substituerende werking van MEE. In de komende

paragraaf bouwen we hierop verder met een kwantificering van een aantal

specifieke maatschappelijke baten (effecten).

Per onderdeel zijn de kengetallen benoemd om inzicht te krijgen in de omvang

en impact van de gemaakte of bespaarde kosten. De getallen zijn zorgvuldig tot

stand gekomen door gezamenlijke inbreng en weging van het expertteam en de

klankbordgroep. Per voorbeeld is er een omschrijving van de baat gegeven, een

overzicht van bijbehorende maatschappelijke kosten, de kosten van MEE en een

concluderende kwantificering van de baat5. Elk voorbeeld wordt in hoofdstuk

vier voorzien van de bredere context van de MEE dienstverlening.

3.4.1 De kost gaat voor de baat: geïndiceerde dagbesteding & ondersteuning

MEE ondersteunt jaarlijks ruim 41.000 cliënten bij hun aanvraag voor

geïndiceerde ondersteuning door andere organisaties. In ongeveer 60% gaat het

om het verbeteren van de thuissituatie. Bij 7.380 cliënten (30%) kan MEE een

beroep op geïndiceerde ondersteuning als logeren en dagbesteding voorkomen,

verminderen of uitstellen. Voor de berekening zijn de volgende kengetallen

gebruikt:

5 De berekeningen die hieraan ten grondslag liggen zijn omwille van leesbaarheid en complexiteit niet

afgebeeld maar op verzoek beschikbaar.


Samenlevenen wonen



- Logeeropvang: gem. 2 dagen in de week: €1.277,64 per cliënt per jaar

- Logeeropvang: 50% geen gebruik logeeropvang, 50% pas na 2,5 jaar

- Dagbesteding: 102 dagen op jaarbasis gemiddeld, €6.324 per cliënt

- Dagbesteding: 1/3 niet; 1/3 2,5 jaar later 1/3 één dagdeel in plaats van vier

- Beide groepen: Gemiddeld 5 jaar à €1.500 extra ondersteuning thuis

- Beide groepen: kosten MEE traject: éénmalig €1.500

Op basis van bovenstaande aannames leidt dit na weging en berekening tot een

baat van €38.800.000 bij het voorkomen van geïndiceerde ondersteuning en

dagbesteding.

Verder biedt MEE op jaarbasis aan 7.900 cliënten kortdurende ondersteuning.

Bij 1.975 cliënten (25% van deze groep) leidt dit tot geen beroep, een lager of

een later beroep op meer intensieve ondersteuningsvormen. De kengetallen zijn

als volgt:

- Kortdurende begeleiding: -15% van de ZZP kosten à €9.581 per jaar,

- Looptijd gemiddeld 10 jaar

- Kortdurende begeleiding: kosten MEE traject: eenmalig €3.000.

Na weging en berekening levert het voorkomen van intensieve

ondersteuningsvormen een maatschappelijke baat op van €183.300.000.

3.4.2 Regulier in plaats van speciaal: opvang & onderwijs

Van de ruim 3.200 cliënten die MEE jaarlijks begeleidt naar kinderdagopvang

gaan zo’n 428 cliënten naar de reguliere kinderopvang. De helft (214) daarvan

zou zonder de inzet van MEE naar de speciale kinderopvang zijn gegaan. Enkele

kengetallen voor de berekening zijn:

- (Kinder-)dagverblijf AWBZ: €20.000 per jaar (Nza);

- De kosten MEE traject bedragen €1.225

- Reguliere dagopvang: €15.000 per jaar waarvan €7.500 voor overheid;

De weging en berekening duiden op een baat van €9.700.000 als gevolg van de

inzet van MEE.

MEE begeleidt bijna 2.100 cliënten per jaar naar het basisonderwijs. Bij

tweederde van de cliënten is dat speciaal onderwijs. Eenderde van de cliënten

neemt deel aan het regulier onderwijs. De helft hiervan (342 cliënten) zou dat

zonder MEE niet gedaan hebben en eveneens naar het speciaal onderwijs zijn

gegaan. Enkele kengetallen:

- Kosten ‘niet-zorg-leerling’ in het regulier onderwijs: €8.400 (CPB)

Baten logeren & dagbesteding:

€38.800.000

Baten intensieve ondersteuningsvormen:

€183.300.000

Leren en werken

Baten gespecialiseerde kinderopvang:

€9.700.000



- Speciaal onderwijs totaal: €24.400; regulier + rugzak: €14.500 - 26.500

- De kosten MEE traject bedragen eenmalig €4.300

- Alle MEE cliënten in het regulier onderwijs hebben een ‘rugzak’

- Conservatieve besparingsperiode is 6 jaar

Voor 342 leerlingen leidt dit na weging en berekening tot een maatschappelijke

baat van €18.800.000 als gevolg van de inzet van MEE.

3.4.3 Meewerken & meedoen: arbeid

In dit rekenvoorbeeld gaat het om mensen die uitstromen uit het (speciaal)

onderwijs of een (Wajong-)uitkering hebben. Ruim 1760 cliënten (45%) begeleidt

MEE naar een reguliere werkplek. De helft was daar zonder MEE ook gekomen,

de andere 880 cliënten doet een beroep op Wajong, een beschutte werkplek, of

dagbesteding AWBZ. De berekening is opgezet vanuit gegevens van MEE in

combinatie met de volgende kengetallen:

- Wajong uitkering: €10.500 per jaar

- WSW plek netto met verrekening opbrengsten: €24.000 (SEOR, 2005)

- Dagbestedingsplaats AWBZ: €20.000 per jaar

- Verhouding Wajong: WSW : AWBZ = 5 : 4 : 1

- Conservatieve schattting: 8 jaar geen beroep op speciaal werk/inkomen

- De kosten MEE traject bedragen eenmalig €1.390

Weging en berekening leiden tot een maatschappelijke baat van €108.800.000

als gevolg van de inzet van MEE.

3.4.4 Voorkomen is beter dan genezen: overlast & criminaliteit

Veel maatschappelijke problemen als overlast, vandalisme en criminaliteit

worden veroorzaakt door mensen met een beperking. De groep met een (licht-)

verstandelijke beperking, een autistische aandoening of niet-aangeboren

hersenletsel (NAH) is ‘oververtegenwoordigd’. Antisociaal gedrag bij jeugdigen is

een goede voorspeller voor maatschappelijke kosten (Scott e.a., 2001). Juist bij

deze groep zijn meerkosten te bestrijden op de terreinen justitie en politie,

onderwijs, sociale zekerheid, gezondheidszorg en welzijn.

- Meerkosten antisociaal gedrag zijn €15.713 in 10e tot 28e levensjaar

- Op basis van prevalentiecijfers: 2.500 MEE-cliënten

- Bij 1 op de 10 is 50% te besparen, bij 4 op de 10 is 25% te besparen

- De kosten MEE traject bedragen gemiddeld €1.462

Dit leidt tot een maatschappelijke baat van ruim €5.900.000 voor de hier

benoemde doelgroep.

Baten speciaal onderwijs:

€18.800.000

Baten Wajong, WSW of dagverblijf AWBZ:

€108.800.000

Baten overlast en criminaliteit:

€5.900.000

Leren en werken


Samenlevenen wonen



3.4.5 Eigen huis en haard: huisuitzetting & schulden

Financiële problemen kunnen verder escaleren en leiden tot problematische

schulden en huisuitzettingen bij de MEE doelgroep. Landelijk hadden in 2009

zo’n 4.925 MEE-cliënten (=4,8%) een hulpvraag op het gebied van

schuldhulpverlening. De aanpak hiervan is complex en gevarieerd.

Brongegevens vanuit de MEE organisaties over de hierop gerichte diensten (bij

crisis/geen crisis, preventie etc.) geven ons een goed beeld van de kosten. De

kengetallen voor deze baat zijn:

- Schulden, bij 25% gem. €7.500 aan oninbaar/incassoschulden; €2.000 aan

nutsvoorzieningen; €4.000 overige crediteuren en €1.000 voorkomen

schuldhulp

- Huisuitzetting: bij 25% 7.500 kosten uitzetting, €1.500 herhuisvesting

- Huisuitzetting: bij 10% maatschappelijke opvang: €29.000

- Huisuitzetting: bij 8% extra bijstand à gem. €9.500

- De kosten MEE traject bedragen gemiddeld €2.679

Voor de berekening is gebruik gemaakt van verhoudingen uit de studie van het

ISVH naar het rendement van integrale schuldhulpverlening (2007). Per saldo

leidt het voorkomen van schulden en huisuitzetting tot een baat van

€24.500.000,- op jaarbasis.

3.5 Impactkaart

Onderstaande figuur vat de in dit hoofdstuk voor een select aantal onderwerpen

berekende kwantitatieve impacts van de MEE-dienstverlening samen:

In totaal leiden de vijf voorbeelden tot een ingeschat jaarlijks maatschappelijk

rendement van ongeveer €390 miljoen euro.

3.6 Conclusie: maatschappelijke baten MEE

In dit hoofdstuk zijn de maatschappelijke effecten van de MEE-dienstverlening in

kwalitatieve en kwantitatieve termen beschreven. De dienstverlening van MEE

heeft baten voor een groot aantal stakeholders. De baten strekken zich uit over

diverse maatschappelijke domeinen of deelterreinen. De uitgewerkte

Onderwerp Maatschappelijk effect Baten

De Kost gaat voor de Baat Lager beroep op logeeropvang en dagopvang € 38.800.000

Lager beroep op intensievere ondersteuningsvormen € 183.300.000

Regulier in plaats van Speciaal Voorkomen gespecialiseerde kinderopvang € 9.700.000

Voorkomen speciaal onderwijs € 18.800.000

Meewerken en Meedoen Voorkomen Wajong, Wsw of dagverblijf AWBZ € 108.800.000

Voorkomen beter dan Genezen Verminderen kosten overlast en criminaliteit € 5.900.000

Eigen Huis en Haard Voorkomen (bijkomende) kosten huisuitzetting en schulden € 24.500.000

Totaal maatschappelijke baten: € 389.800.000

Baten huisuitzetting & schulden:

€24.500.000


Samenlevenen wonen



voorbeelden op alle vier de vraagprofielen laten zien dat MEE substantiële

maatschappelijke baten bereikt. Bij de berekening van de kwantitatieve baten

van de voorbeelden is door het expertteam en de klankbordgroep een

inschatting aangehouden van de betrokken aantallen cliënten, aan MEE toe te

rekenen impact, kosten, opbrengsten en impactperiode.

Het totale rendement van de beschreven onderdelen is ingeschat op €390

miljoen. De maatschappelijke baten van de totale MEE-dienstverlening zijn nog

groter (zie §4.2).



4. De case van MEE

In de vorige hoofdstukken zijn de baten voor de cliënten van MEE en het

maatschappelijke rendement van de MEE-dienstverlening tot uitdrukking

gekomen. Dit in zowel kwalitatieve als kwantitatieve zin.

4.1 De publieke waarde van MEE

De MEE-dienstverlening heeft persoonlijke baten voor individuele cliënten.

Verder hebben verschillende stakeholders op uiteenlopende maatschappelijke

terreinen voordelen bij de MEE-dienstverlening.

Op basis van de vijf exercities in voorgaand hoofdstuk geven de komende

paragrafen een verdieping op wat MEE kan betekenen voor mensen met een

beperking waarbij het gaat om: 1) de kost gaat voor de baat, 2) regulier in plaats

van speciaal, 3) meewerken en meedoen 4) voorkomen is beter dan genezen en

5) eigen huis en haard.

4.1.1 De Kost gaat voor de baat

De ondersteuning van MEE richt zich op het verbeteren van de thuissituatie van

cliënten. Kortdurende begeleiding leidt tot het versterken van de draagkracht

van cliënten en gezinnen. Advisering, nieuwe vaardigheden en psychosociale

interventie dragen bij aan een betere acceptatie van beperkingen, reële

verwachtingen en voorkomen zo in veel gevallen escalatie van problemen.

Ouders en gezinsleden van mensen met beperkingen zijn daardoor beter in staat

om te gaan met de situatie.

De draaglast van het gezin kan verbeteren door extra ondersteuning in de

thuissituatie te organiseren, zoals thuiszorg (hulp in het huishouden,

persoonlijke verzorging ), woningaanpassingen of andere voorzieningen te

realiseren. MEE coördineert vanuit een integrale beoordeling van de

gezinssituatie en in overleg met de cliënt de aanvraag van de benodigde

vormen van ondersteuning.

Doordat MEE vooraan in de keten zit en laagdrempelig opereert is een beroep

op andere, meer intensieve en ingrijpende ondersteuning, in een deel van de

cliëntsituaties te voorkomen. Het ging in dit voorbeeld met name om

geïndiceerde (structurele) logeeropvang en dagverblijf, maar op alle terreinen is

dit effect zichtbaar. Het direct bieden van oplossingen die ruimte creëren in de



thuissituatie maakt een langdurig beroep op duurdere ondersteuning overbodig,

vermindert deze of stelt die uit.

4.1.2 Regulier in plaats van speciaal

Het is de bedoeling dat mensen met beperkingen zoveel mogelijk gebruik kunnen

maken van reguliere voorzieningen. Dit gaat niet altijd vanzelf. In dit voorbeeld

is de kinderopvang en het onderwijs belicht. MEE begeleidt gezinnen met

kinderen met beperkingen bij het vinden van een gepaste plek in de

samenleving, gericht op maximale ontplooiing en participatie.

Naast de directe ondersteuning van het gezin en het kind richt de inzet van MEE

zich op het contact en unieke netwerk met instellingen. Verder gaat het om het

inbrengen van expertise en consultatie. MEE realiseert hiermee in concrete

individuele situaties daadwerkelijk de inclusieve samenleving en werkt aan de

randvoorwaarden daarvoor.

4.1.3 Op weg naar arbeid

Mensen met beperkingen kunnen met hulpvragen op het gebied van arbeid

terecht bij MEE. Jaarlijks melden zich bij MEE 7.500 cliënten met uiteenlopende

hulpvragen rondom arbeid. Bij de helft probeert MEE deze cliënten te begeleiden

naar geschikt en betekenisvol werk. MEE is ook hier, net als bij de andere

dienstverlening de netwerkpartner in de keten.

Doordat deze cliënten regulier aan het werk gaan, doen zij geen onnodig beroep

op dure voorzieningen zoals een Wajong-uitkering, komen zij alsnog in

aanmerking voor een beschutte werkplek (sociale werkvoorziening, Wsw) of

maken zij gebruik van dagbesteding AWBZ. MEE speelt in op de behoeften en

potentie van de cliënt: regulier waar kan en speciaal waar het moet.

4.1.4 Voorkomen is beter dan genezen

Veel maatschappelijke problemen als overlast, vandalisme en criminaliteit

worden veroorzaakt door mensen met een beperking. Relatief vaak gaat het om

personen die een licht verstandelijke beperking hebben. Daardoor is MEE de

aangesproken en vrijwel enige instantie met de kennis en expertise om

succesvol vroegtijdig in te grijpen bij antisociaal gedrag.

Deels komt de ‘oververtegenwoordiging’ door in de beperking gelegen factoren

bij de persoon: niet meekomen, gevoeliger voor ‘verleidingen’ of het niet

erkennen en versluieren van cognitieve beperking door verbaal optreden.

Andere factoren vloeien voort uit de omgeving: niet (tijdig) herkennen van

beperking en daaruit voortvloeiende problematiek, niet om kunnen gaan met

beperking (instrumenten/expertise/vaardigheden hulpverlener of functionaris)

en de steeds hogere eisen die de maatschappij aan mensen stelt.



Antisociaal gedrag bij jeugdigen is een goede voorspeller voor maatschappelijke

kosten op allerlei sociaal-maatschappelijke terreinen waardoor

jeugddelinquentie of deelname aan het criminele circuit op de loer ligt.

Gedragingen met als uitersten stelen, liegen, brandstichten, weglopen,

oneerlijkheid, vernielen, wreedheid naar dieren en mensen, verkrachten,

excessief gebruik van geweld of zelfs gewapende overvallen kunnen leiden tot

maatschappelijke meerkosten bij: justitie en politie, onderwijs, sociale zekerheid,

gezondheidszorg en welzijn. Met name bij de MEE doelgroep zijn deze

meerkosten grotendeels te vermijden.

De inzet van MEE richt zich op het voorkomen of verminderen van de negatieve

spiraal door een vroegtijdige herkenning van de beperking. Zij biedt

ondersteuning aan persoon én omgeving bij het omgaan met de beperking en

daaruit voortvloeiende problematiek zoals antisociaal gedrag.

4.1.5 Eigen huis en haard

Financiële problemen zijn een indicator voor maatschappelijke problemen als

schulden, huisuitzettingen en maatschappelijke overlast. Vaak is sprake van een

complex van factoren waar MEE zijn dienstverlening op richt. Regelmatig is

niet (tijdig) onderkend dat een falen (zoals bij schuldaflossing) niet een

mentaliteitskwestie is, maar dat onderliggende problematiek en onvermogen

de oorzaak zijn. Financiële problemen kunnen verder escaleren en leiden tot

problematische schulden en huisuitzettingen.

Tot de categorieën mensen die bijvoorbeeld met huisuitzetting te maken krijgt

behoren verhoudingsgewijs veel (potentiële) cliënten van MEE. Mensen met

(licht-)verstandelijke beperkingen, een lichamelijke beperking, een autistische of

bijkomende problematiek. Een deel van deze (potentiële) cliënten is (nog) niet in

staat zich financieel te handhaven door de beperking (verstandelijk vermogen)

of daaruit voortkomende situatie (verdiencapaciteit, inkomenssituatie,

meerkosten handicap).

De inzet van MEE is afhankelijk van de behoefte en context verschillend van

aard. Het kan gaan om crisissituaties of een situatie waarin MEE preventief

handelt. Werken aan het verbeteren van de inkomenssituatie (werk/uitkering),

het omgaan met geld (budgettraining, begeleiding) of ondersteuning bij

schuldhulpverlening zijn voorbeelden van het brede pakket aan dienstverlening.

MEE kent de keten en betrekt maatschappelijke organisaties en hun specifieke

expertise, maar werkt vooraleerst aan de sociale en maatschappelijke

steunsystemen rondom de cliënt zelf.



4.2 Het maatschappelijke effect van MEE

De in deze mBC berekende kwantitatieve effecten betreffen een deel van de

totale MEE-cliënten en MEE-dienstverlening. Van belang is het besef dat de

individuele baten in termen van kwaliteit van leven, geluk of gezondheidswinst

niet meegenomen zijn in de berekeningen.

Deze vaak indirecte effecten in zowel maatschappelijke maar vooral persoonlijke

baten geven kleur en betekenis aan de selectie in deze mBC. Het vormt vooral

ook de reden waarvoor op zo’n 70 kantoren door ruim 3.600 medewerkers

iedere dag de vragen, wensen en behoeften van meer dan 100.000 cliënten

beantwoord en vervuld worden.

De totale geschatte maatschappelijke baat van € 390 miljoen in voorgaand

hoofdstuk heeft direct betrekking op 17.000 cliënten. Het gaat om jaarlijks

terugkerende baten. Van belang hierbij is de overlap, prevalentie, incidentie en

maatschappelijke impact van casuïstiek op waarde te schatten.

Het expertteam vindt een conservatieve aanname gerechtvaardigd dat binnen

de MEE populatie gelijksoortige problematiek drie maal zoveel voorkomt, echter

dat het maatschappelijk effect van MEE (gecorrigeerd voor de kosten van haar

diensten) tenminste een factor twee maal zo groot is. Omdat de vraag van een

cliënt vaak meerdere aspecten omvat (meerdere levensgebieden en

levensfasen), werkt MEE stelseloverstijgend. MEE is er voor de complexere

vraagstukken. Daar kan zij de meeste waarde toevoegen. In andere situaties kan

de impact van MEE minder direct herleidbaar zijn of lager.

Dit betekent dat, met een macro budget van €180 miljoen, conservatief

ingeschat, elke geïnvesteerde euro zichzelf minimaal vier keer terugverdient.

MEE is in diverse trajecten momenteel bezig om haar meerwaarde verder te

onderbouwen. Bij het beschikbaar komen van gegevens zal MEE deze aan haar

stakeholders ter beschikking stellen.

Ma

ats

cha

pp

elijk

eb

ate

n(€

mln

)

Aantal cliënten

17.000 51.000 100.000 +

390

780



4.3 Conclusie: MEEr waarde voor individu & maatschappij

De individuele ondersteuning van MEE, gericht op mensen met een beperking en

anderen in hun omgeving, heeft als doel hun eigen kracht zodanig te versterken

dat zij zichzelf kunnen redden, de regie over hun eigen leven kunnen voeren en

mee kunnen doen in de samenleving. Haar maatschappelijke taken daarbij

gericht op het bereiken van een inclusieve samenleving.

Geconstateerd wordt dat voor een groeiende groep, mede als gevolg van de

bezuinigingen, de zelfredzaamheid een belangrijk aandachtspunt wordt.

Uitgangspunt is de vraag van de cliënt, zijn mogelijkheden en beperkingen.

Omdat de vraag van een cliënt vaak meerdere aspecten omvat (meerdere

levensgebieden en levensfasen), werkt MEE stelseloverstijgend. MEE is er voor

de complexere vraagstukken. Met algemene vragen kunnen ook mensen met een

beperking terecht bij het Wmo-loket, het Centrum voor Jeugd en Gezin, het

Werkbedrijf, scholen, enz.

MEE werkt daarbij aanvullend, als netwerkpartner in de ketens, op die

momenten dat complexe vraagstukken de specifieke MEE-expertise over

beperkingen vereisen. De casuïstiek uit dit document op zowel cliëntniveau als

maatschappelijk niveau toont ons daarbij de publieke waarde van MEE.

_______________________________________________________________________

Conclusie:

Deze mBC geeft externe stakeholders inzicht in de waarde van de MEE-

cliëntondersteuning. Het laat in zeven sprekende cliëntcases en vijf

waardevolle maatschappelijke voorbeelden zien dat de onafhankelijke

expertise van MEE, de integrale stelseloverstijgende benadering en de

persoonlijke, levensbrede en levenslange focus op zelfredzaamheid en

meedoen een onvervangbare publieke waarde heeft.

_______________________________________________________________________



Bijlagen

► Literatuurlijst

► Samenstelling expertteam en klankbordgroep

► Lijst met afkortingen



Literatuurlijst

► Berenschot e.a., Onderzoek naar preventieve functie van MEE-

cliëntondersteuning t.o.v. de zorg, Erasmus Universiteit Rotterdam,

Universiteit van Tilburg, Utrecht, 31 oktober 2006.

► CPB, Zorg om zorgleerlingen. Een blik op beleid, aantal en kosten van

jonge zorgleerlingen. CPB document, No 192, Den Haag, november

2009.

► Ernst&Young, Toolbox Maatschappelijke Businesscase (mBC),

Transitieprogramma In de langdurende zorg, Utrecht, 2009.

► HHM, Zorgzwaartepakketten sector Gehandicaptenzorg 2010, Hoeksma,

Homans & Menting, Enschede, 30 juni 2009.

► ISHV, Maatschappelijk rendement Integrale Schuldhulpverlening,

Volkskredietbank Noordoost Groningen e.a., Appingedam, november

2007.

► Lieverse, G., Preventie van huisuitzettingen; een verkenning naar de

mogelijkheden van een preventieve aanpak van huisuitzettingen in

Haarlem, Utrecht, NIZW, 2000.

► Scott, S., e.a., Financial cost of social exclusion: follow up study of

antisocial children into adulthood, British Medical Journal, July 2001.

► Stichting MAAT Maatschappelijke Business Case (mBC)

Ondersteuningsteams: onafhankelijke vraagoplossers in de wijk,

Nijmegen, 2010.

► MEE-organisaties/MEE Nederland, Cliëntcasussen preventie werking MEE,

2009-2010.

► MEE-organisaties/MEE Nederland, De visie op cliëntondersteuning MEE,

Utrecht, maart 2010.

► MEE-organisaties/MEE Nederland, Gegevens Voorjaars- en

Najaarsmonitors MEE, Utrecht, 2007-2009.

► MEE-organisaties/MEE Nederland, Managementinformatie individuele

MEE-organisaties, 2008-2009.

► MEE-organisaties/MEE Nederland, Rapportage Analyse

dienstenstructuur, Utrecht, 18 mei 2009.

► Ministerie van VWS: Regeling van de Staatssecretaris van

Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 2 december 2009, nr.Z/VU-

2973111, houdende wijziging van de Regeling subsidies AWBZ in

verband met aanpassingen ten behoeve van het jaar 2010 en wijziging

van een andere regeling, Staatscourant 2009 nr.18877, 10 december

2009.

► NZa, Onderzoeksrapport Elke dag goed besteed, Onderzoek dagbesteding

gehandicaptenzorg, januari 2008.

► NZa, Prestatiebeschrijvingen en tarieven zorgzwaartepakketten,

beleidsregel CA-395, NZa, 2010.

► SEO, Tijdsinzet en productiviteit van MEE-organisaties, SEO economisch

onderzoek, Amsterdam, juli 2009.



► SEOR, Kosten perSW-plaats, SEOR, Erasmus Universiteit Rotterdam,

Rotterdam, februari 2005.

► Taskforce Kinderopvang/Onderwijs, Rapportage Taskforce

Kinderopvang/Onderwijs, Werkgroep Financiering en Economie, maart

2010.

► UWV, Kennismemo Kwantitatieve overwegingen bij de nieuwe Wajong,

Amsterdam, 11 juli 2008.



Samenstelling expertteam & klankbordgroep

Expertteam

1. Dhr. drs. L.P. van Felius

Ernst & Young Advisory

2. Dhr. dr. W.H.E. Buntinx

Buntinx Training & Consultancy

3. Dhr. drs. P.A.M. van den Broek Van den Broek Advies & Interim

Klankbordgroep

1. Mw. N.M. Degenhart

MEE Utrecht, Gooi en Vecht

2. Dhr. W. Feijten

MEE Nederland

3. Mw. dr. D.G.F.M. Gorgels

MEE Nederland

4. Mw. K. van der Meulen

MEE Nederland

5. Dhr. drs. L.J.A.M. Middelhoff

MEE Zuidoost Brabant

6. Mw. drs. C. Piket

MEE Gelderse Poort

7. Mw. I. Reuling

MEE Veluwe

8. Dhr. mr. H. de Vos

MEE Zuid-Holland Noord

9. Mw. M.A.M. de Valk

MEE IJsseloevers

10. Mw. A. Wiericx

MEE West-Brabant



Lijst afkortingen

ADHD = Attention Deficit Hyperactivity Disorder, oftewel

aandachtstekort/hyperactiviteitstoornis

AWBZ = Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

BJZ = Bureau Jeugdzorg

CIZ = Centrum Indicatiestelling Zorg

CJG = Centrum voor Jeugd en Gezin

CPB = Centraal Plan Bureau

HBO = Hoger beroepsonderwijs

IQ = Intelligentiequotiënt

ISHV = Integrale schuldhulp verlening

J&G = Ministerie voor Jeugd en Gezin

LG = Lichamelijk gehandicapt

LVG = Licht verstandelijk gehandicapt

mBC = maatschappelijke businesscase

MEE = MEE is geen afkorting, maar drukt eerst en vooral uit wat

met het voorvoegsel ‘mee’ wordt bedoeld: meedoen,

meehelpen, meepraten, meepraten…

MEE staat voor ‘samen doen’ in de samenleving. MEE staat

voor onafhankelijke ondersteuning aan burgers met een

beperking, chronische aandoening en/of

ontwikkelingsachterstand.

MWD = Maatschappelijk werk en dienstverlening

NAH = Niet aangeboren hersenletsel

OCW = Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Pgb = Persoonsgebonden budget

RIVM = Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

SEOR = Zelfstandig onderzoeksbureau dat opereert onder de paraplu

van de Erasmus Universiteit Rotterdam als onderdeel van de

Erasmus School of Economics

SZW = Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

UWV = Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen

VG = Verstandelijk gehandicapt

Vmbo = Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs

VN = Verenigde Naties

VROM = Ministerie van Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en

milieubeheer

VWS = Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

V&W = Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Wet Wajong = Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten

Wmo = Wet maatschappelijke ondersteuning

Wsw = Wet sociale werkvoorziening

WW = Werkloosheidswet

ZAT = Zorgadviesteam

ZMOK = Zeer moeilijk opvoedbare kinderen

Zvw = Zorgverzekeringswet

MEE NEDERLAND - MEE Gelderse Poort...- signaleren, activeren en samenwerken. 1.1.2 Vraagprofielen en...

Documents

Transcript of MEE NEDERLAND - MEE Gelderse Poort...- signaleren, activeren en samenwerken. 1.1.2 Vraagprofielen en...