Medicatie - RozenbergSport · Web viewHR, RR, diuretisch (in lage dosis), meer perifere effecten...
Transcript of Medicatie - RozenbergSport · Web viewHR, RR, diuretisch (in lage dosis), meer perifere effecten...
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 1 van 25
AnalgeticaChemotherapieCorticosteroiden P.O.VerbandDermatologieFarmacologieKNOGynaecologischNeurologischVasculairAnesthesieHematologieOftalmologieZuurremmingNausea / anti-emiticaGastro-enterologieCrohn / Colitis ulcerosaNSAIDSNSAIDS COX-1 selectiefCorticosteroïdenProlotherapieSpasticiteitOrthopedieZalvenKortwerkende 2 agonist Langwerkende 2 agonist Anti-cholinergicaCombinatie-therapieCorticosteroidenDiversAnti-histaminicaAnti-arritmicaOrthosympathicusParasympaticusCombinatie preparatenVasodilatatieDiureticaCholesterolremmersCardiaal belastende medAggregatie remmersHeparine derivatenAnti-stollingTrombolyseToegestane middelen afvallenExperimenteelKruiden/afslank middelenAfval medicatie
Verboden middelenLaxeermiddelenGewichtsverhogend
DopingDoping instantiesRegelsMaskerende middelenDoping testenBloeddopingGenetische dopingVerboden afh van sportAnabole steroidenDiureticaPeptide hormonen
StimulantiaCannabinoidenNarcotica
SupplementenLegaalVerbodenLegale middelenIllegale middelen
ReferentiesAnalgeticaBuscopan Spasmolyticum
Dosis 1 amp. I.M. om de 4 uurcontramal zwak opioïd
druppelsNevenwerking
malaisecontramal (tramadol) zwak morfine derivaatDafalgan-codeïne zwak morfine derivaat
Nevenwerkingobstipatie
Diazepam 5-10 mg (max 20 mg/dg)spierontspanner
dipidolor (piritramide) morfine derivaatDormicum Anti-dotum
anexaateenmalig 2,5 – 7,5 mg IV
pomp 5 mg/24 uurtegen onrust
Durogesic (fentanyl) zwak opioïdpleister
IM: 0,05 mg werkt maar zeer kortdurendmarcaïne langwerkend lokaal anestheticummorfine Antidotum
naloxon2,5-10 mg SC of IVte herhalen om de 4 uurpomp 2 mg / uur te beginnen(of dosis van eenmalige
obstipatie, nausea, braken, sedatie, urineretentie, AH-depressie
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 2 van 25
giften)max 10 mg/uur
MS Contin (morfine sulfaat) opstarten: 2 x 20 mg, 1/6-1/12 als bolus bij doorbraakpijnook laxativum erbij: lactulose 5-15cc 1-3 dd1ook anti-emeticum erbij: primperan 10 mg 1-3dd1
Naloxane = morfine antidoticum 0,4 mg in 10 ml NaCl 1ml/2minNSAIDS Zie Orthopedie farmacologieopioïden Zwak
codeïne, tramadol, piritramide, fentanylSterk
methadon (mephenon), morfine-sulfaat (MS Contin)Paracetamol dafalgan, panadol, perdolan=niet-NSAIDS, eventueel met codeine
max 60mg/kgmaskeert koorts
Paracetamol-codeine 500-10pijn paracetamol NSAIDS contramal, codeïne morfinesulfaat, methadon, fentanylTramadol, Tramal
(tramadol)opioid agonist50 mg 3dd1jong persoon: 100 mg 2dd1 retard gedurende 5 dg
xylocaïne (lidocaïne) kortwerkend lokaal anestheticumZaldiar® paracetamol 325 + tramadol 37,5
ChemotherapieCisplatinum chemotherapieNolvadex (Tamoxifen) chemo bij E-gevoelige gyn. tumoren, risco op endometrium hyperplasie/caTaxol chemotherapie
Corticosteroiden P.O.
Prednison Dosis5 mg 3dd1 (10 mg bij overgewicht, DM, atrofie huid) 4 wk
Afbouwen (bij klachten)2,5 mg/2 wk tot 10 mg, daarna 1 mg/4 wk
Afbouwen (zonder klachten)5 mg/wk
Stootkuur Prednison 5mg 2dd3 gedurende 2 weken No. 84afbouwen niet nodig
VerbandTubigrip Knie: maat E
DermatologieZyrtec Definitie
H1-anti-histaminicaIndicatie
tegen allergie, vooral jeukDermovate® (clobetasol) Definitie
corticosteroid zalf0,05% 2dd1
salicylzuur gel 6% 1dd1, voor de nacht met pleister eroverhyperkeratose, zie Dermatologie
Farmacologie Definitie Dosis Indicatie Nevenwerking
antichol. nevenwerkingen droge mond, eetlust toegenomen, slaap, constipatie, minder zwetenDiamox® (acetozolamide) koolzuuranhydrase
remmer: buffert alkalose
250 mg 2-3dd1 hoogteziekte verminderde eetlust, hoofdpijn
KNONoscapine hoestdrank Geen recept nodigAnti-grippine Paracetamol 250/vit C 25/Codeine 25 3dd2Nasivin® (oxymetazoline) Werking
zie otrivinIndicatie
neusverkoudheidDosis
zie otrivinOtrivin® Allergodil(azelastine, xylometazoline)
Werkingneusspray met adrenaline derivaat: vasoconstrictie = minder mucus productiesympaticomimeticum met voornamelijk α-effect + antihistaminicum
Indicatieneus/oorverkoudheid
Dosis0,1% 1-3dd1x per neusgat, max 6dd1
GynaecologischMarvelon pil met 30Mercilon pil met 20 microgr. EE (ethinyl-oestradiol)Mirena Levonorgestrel (P) spiraaltjeTamoxifen P hormoon therapie als P-R positief bij ca
Neurologisch Definitie Dosis Indicatie Nevenwerking
Barbituraten anti-E, leverinductie: OC minder werkzaam
Benzodiazepines tetrazepam (myolastan)
antidotumanexaat
spierontspanner
Depakine (valproaat) Anti-epilepsie, gegeneral
Risicoteratogeen: baby misvormd
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 3 van 25
lever inhibitie, pil werkt beter
Seroxat (paroxetine) SSRI Depressie, angststoornisProzac (fluoxetine) SSRIDiazepam 10 mg 1-3dd1 spierontspannerdifantoïne (fenytoïne) anti-E, leverinductie: OC
minder werkzaam, teratogeen
Ethosuximide anti-E (abscense)Fenobarbital Luminal anti-EImigran (sumatriptan) Kosten
uur, pillen 10 euro per stuk, spray 25 euro per stuk
tablet 100 mgneusspray 20 mg
migraine
Imovane (zopiclon) 7,5-15 mg 1dd1 slaapmedicatie (doorslaper)
Inhibin (hydrokinine) 200mg bij avond eten, 100 mg voor slapen gaan, 14 dg
restless legs (zie Neuro patho perifeer)
Lithium depressie, prev clusterheadache
Melatonine jet-lag: 2-5 mg ’s avonds na aankomst gedurende 2-4 dagenslaapproblemen: max 10 mg/dgzonder recept te verkrijgen: 0,1-0,3 mg/dg
Jet-lag, slaapproblemennooit bewezen dat het werkt (ondanks veel studies)
Contra-indicatie orale anti-coagulantia epilepsie
Motilium® Zie Gastroenterologie farmacologie
migraine
Normison (temazepam) Benzodiazepine 10 mg 1dd1 inslaperOxazepam Benzodiazepine 10 mg 1-3dd1 anxiolyticumRedomex (amitryptine) anti-depressivum,
spierspanningshoofdpijn
Stesolid (diazepam) Antidotumflumazenil
Tegretol anti-E, leverinductie: OC minder werkzaam, teratogeen
Tegretol(carbamazepine)
anti-E, gegeneraliseerde epilepsie, minst teratogeen
Temazepam 10 mg inslaapstoornissenTemesta (lorazepam) 2,5 mg 1-2dd1Stilnoct (zolpidem) 10 mg 1dd1 inslaapstoornissen
Vasculair Definitie Dosis Indicatie Nevenwerking
inhibin 200 mg bij avondmaaltijd100 mg voor nachtrustkuur van 14 dagen
spierspasmen (restless legs), eerst oorzaak behandelen
Anesthesie Definitie Dosis Indicatie Nevenwerking
succinylcholine Definitiekortwerkende spierverslapper (5 min)
1-2 mg/kg IV intubatie hyper K+
Hematologie Definitie Dosis Indicatie Nevenwerking
Fero-gradumet® DefinitieIJzer in gereguleerde afgifte tablet komt pas vrij in duodenum: dus geen opname via maag mogelijk: niet optimaal
Oraal, 105 mg Fe2+ 1dd1
Neurobion® Definitievitamine B complex
1 ampul IM (diep) 2-3x/wk, handwarm opwarmen
WADAintramusculair mag
Ferrofumaraat Definitieoraal ijzer
pil: 200 mg (=65 mg ijzer) 3dd1 6 weken, daarna 6 weken1dd1 (na de eerste 6
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 4 van 25
weken is een stijging van Hb te verwachten)drank: 6,25 mg/mlkinderen: 9mg/kg
Ferrlicit DefinitieIV ijzer
WADAintramusculair mag (intraveneus niet)
Venofer DefinitieIV ijzer
1 ampul = 20 mg/ml van 5 ml = 100 mg 2-3x/wk
1 ampul in 100 ml NaCl 0,9% in 15-20 min laten inlopen
eerst 1 ml proef dosisWADA
intramusculair mag (intraveneus niet)
Cosmofer DefinitieIV of IM ijzer (ijzerdextraan)IV enkel voor dialyse patiënten
1 ampul = 2 ml = 50 mg Fe3+
WADAintramusculair mag (intraveneus niet)
Losferron Definitieoraal, bruistablet, bete keus
80 mg, oplossen in water, 30 min voor maaltijd 1dd1
Oftalmologie Definitie Dosis Indicatie Nevenwerking
Oxymetazoline Indicatieaspecifieke of virale conjuctivitissympathicomimeticum: -effect
0,25% 2dd1-2
Zuurremming
Antacide Middelenbismuth sucitraat, ulcogant
Werkingsduur30 min
Bismuth sucitraat vormt laag in maag tegen ulcusH2 R antagonisten Cimetidine (Tagamet), Ranitidinelosec(omeprazol)
DefinitiePPI
Dosis20 mg 1dd1
PPI’s middelenLosec®, Dakar®, Logastric®, Pantozol® 40 mg 1dd1
ulcogant Mechanismebindt eiwitten
IndicatieHHD bij ’s nachts last, preventief voor ulcus
dosis5 ml = 1 gr 1-4dd1 (200mg/ml)
Zantac DefinitieRanitidine= H2-R antagonisten
Dosis150 mg 2dd1
Nausea / anti-emitica
Prepulsid® (cisapride) Definitieprokineticum
Biiwerkingrisico op QT verlenging (alleen gastro-entereloog mag ’t voorschrijven)
primperan, maxolon®(metoclopramide)
Definitieanti-emeticum, =prokineticum
Indicatienausea braken
dosis10 mg 1-2dd1
Motilium® (domperidon) Definitieanti-emeticum
Indicatievertraagde maaglediging
Dosispil: 10-20 mg 3-4dd1suppo: 60 mg 2-4dd1
Haldol (haloperidol) anti-emeticum, pro-kineticumCinnerazide Definitie
Histamine-1 receptor antagonistindicatie
preventief reisziekte
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 5 van 25
Dosis25mg, 2 voor 2 uur voor vertrek daarna 1 per 8 uur
Gastro-enterologie
Afslankmiddelen Zie Voeding farmacologie
fenfluramine Zie Voeding farmacologie
Immodium® (loperamide) Definitiemorfine derivaat, tegen diaree, niet bij invasieve infectie
lactulose (duphalac®) laxativum
somatostatine selectieve GI vasoconstrictie, bij GI bloedingen, vooral slokdarmvarices
Crohn / Colitis ulcerosa
5-asa(meslazine ≈ sulfasalazine)
Definitie5-amino-salicylzuur
Mechanismeremming prostaglandine mechanisme
MerkenPentasa®, Asacol®, Mesalazine®, Salofalk®0
NSAIDSnaprosyne, apranax,
Aleve(naproxen)
Definitieniet selectief NSAIDS
Dosis500 mg 2dd1 (in kuur 7 dg, evt met pantozol), altijd in 2 keer wand t1/2 = 12 uur
arthrotec Definitiediclofenac + misoprostol (prostaglandine E1 remmer)
Dosis50/0,2 mg 1-3dd1
bijwerking COX aspecifiek gastrointestinaal (naproxen en diclofenac minder probleem dan (ibu)profen) hypertensie renale dysfunctie
COX-2 specifiek waarschijnlijk verhoogde kans op hartinfarct
Movicox (meloxicam) DefinitieCox aspecifiek (zou COX-2 selectief zijn, maar dit is onvoldoende onderbouwd)
Dosis7,5 mg 1-2dd1
Brexine (piroxicam) DefinitieCox aspecifiek
Indicatiechronisch gebruik
Cataflam (diclofenac) Zie DiclofenacVoltaren®, Cataflam®
(Diclofenac)Dosis
PO 50 mg 3dd1SC 75 mg eenmalig
Brufen®, Nurofen, Advil, Sarixell
(Ibuprofen)
Dosis400 mg 3-4dd1
Indocid (indomethacine) Dosis25mg 3dd1 (oraal)
Cyclo-oxygenase DefinitieGeremd door asperine, COX2 = inflamm. COX1 = maagbescherming + stolling
NSAIDS Cox 1+2Brexine, Piroxicam, ibuprofen, brufen, junifen, diclofenac, Voltaren, aspirine, indomethacine, Indocid, biofenac, naproxen, apranax, naprosyne, Feldene, Movicox
cox 2Vioxx, Celebrex, Mesulid, Arcoxia
caveNOOIT MET ACE-I = nierfct st.
Voltaren (diclofenac) Zie DiclofenacZalf Zie Zalven
NSAIDS COX-1 selectief
Celebrex® (celecoxib) DefinitieCox 2 specifiek
Contra-indicatiehartproblemenHOGERE KANS OP AMI BIJ OUDEREN (beter Arthrotec)
Dosis200 mg 1-2dd1
Arcoxia, Auxib (etoricoxib) DefinitieCox 2 specifiek
Contra-indicatiehartproblemen
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 6 van 25
Dosis60 mg 1dd1
Vioxx (rofecoxib) DefinitieCox 2 specifiek, VAN DE MARKT GEHAALD
Dosis25-50 mg 1dd1
RisicoHOGERE KANS OP AMI BIJ OUDEREN (beter Arthrotec)
Verbodenintussen vanwege risico op hartinfarct van de markt gehaald
CorticosteroïdenMethylprednison(Medrol)
CS, bij ontstekingen, niet bij infectie
Dapsone Definitie=cortisone
Lederspan DefinitieTriam-cinolon-hex-acetonide, ontstekings remmend, cortison basis, bij gewrichten en spieren
becotide inhalatie CS bij astmacortisone injectie zie Sportgeneeskunde peesCS systemisch NW osteoporose
catarct, glaucoomCS myopathieCushingoid5. Avasculaire necrose (heup of ander bot)
kenacort dosis afh van gewricht (10 mg = 1 cc)cortisone injectie vormt een kristal = lokaal meer actief en minder systemisch,
=pijn en stevigheid pees (lost proteoglycanen en collageen op) dus rust 14 dg achterafmax 3-4 spuiten om de 4 wkninspuiten op plaats van maximale pijnCS nog nuttig bij minimale calsificaties
CS indicaties chron inflam (st III)bursitis, facitis, enthesitis (tennis/golf elleboog), chron tendinitis, synovitis, epiduraalIn studies nooit echt effect bewezen, slechts tijdelijke verbetering
CS Contra-indicaties patella pees en achilles pees erg gevaarlijk (te veel belasting)nooit bij een acuut letsel want dan rem je het herstelnooit IN pees maar longitudinaal in peesschede (te veel weerstand is in pees = fout)niet bij infectiehemartroseenstige kb letselsnooit een tweede keer als de eerste keer niet hielpDM (ontregeling)
CS complicaties / nadelen niet te veel oppervlakkig: wantlost subcut vet op (huid atrofie)septische arthritispeesruptuur (proteoglycanen en collageen prod)chondrocyten metabolisme plat als langdurend
kraakbeen artrose en pees ruptuur nooit in mensen aangetoond, wel 25% daling in peeskracht na 1 week, na 3 weken is dit effect wegSteroid flare
1 dg na injectie opvliegers (blos op wangen)mensisst
ProlotherapieProlotherapie Defintie
proliferatie therapieWerkingsmechanisme
glucose inflammatie proliferatieDosis
Dextrose 15%glucose 25% of 20% of 12,5% of 10%glucose 25%/lidocaine 1%bv 50% glucose 1ml + 3 ml NaCl = 12,5%
Spasticiteit
Baclofen (lioresal) spier relaxeerder, oraal of pomp subcutaan, aspecifieke antispasticitBotox Botuline toxine, bij spasticiteit, werkt na 3 dagen, 3 weken gips, werkt 3 maand
1 spuit = 50E, max 20E/kgValium vanaf 25 kg 3x5 mg/dg
Orthopediebifosfonaten (fosamax) indicatie
tegen botafbraak, bij osteoporosedosis
op lege maag, met glas water, nadien 60 min niet liggen(Bio)glucosamines SO4 Definitie
kb versterker, alleen bij arthrose gr 1-2, zit soms ook chondroitine sulfaat in (zorgt voor de inbouw), zonder chondroitine ook studies bekend met goed resultaat, zonder chondroitine 1/2de goedkopermet chondroitine 30 euro per maand, zonder 15
Dosis1500 mg 1x/dg, min 3 mnd
fermetrol = hyalyronzuur injectie in gewricht, erg duur, is “smeerolie”, vaak enkele maanden verbeteringZyloric (Allupurinol) Dosis
100mg 1dd1Hyaluronzuur Definitie
smeer middel knie, produceert knie nl zelf, bij arthose: afbraak > aanmaak, dus substitutie door rechtstreekse inspuiting is gerechtvaardigdDosis
synthetisch: ostenil, synocoron, adantbio: arteparon, synvisc, fermathron, supartz1-malig injectie: adant, ostenil, durolane
Durolane Definitiehyaluronzuur
Dosis60 mg/3 ml, eenmalig
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 7 van 25
Traumeel Indicatietendinopathie
Dosis1 ampulHeel traumeel novo ampul
aprotinine Definitiemetalloprotease inhibitor (collagenase inhibitor)
Effectbij tendinopathie zijn metalloproteasen in hoge dosis aanwezig
Dosis6,25 ml = 62500 E max 4x
chondroitine sulfaat DefinitieGegeven bij glucosamines (zorgt voor inbouw)
Nadeeldeel wordt door GE stelsel afgebroken bij PO inname
Dosis1200 mg 1dd1
calcitonine (miacalcic) Paget, Sudeck
Zalven ingrediënt indicatie Per dosis /dg opmerking
DMSO zalf Sudeck dystrofie (zie Syndromen) zalfflammazine vingertopletsels, verbranding
stimuleert granulatie, pijnstillend, ontsmettendzalf
Algesal NSAIDS zalf 100 gr tube 2dd1
Arnica plantenextract Subcutane vasodilatatie zalf 35 gr tube 3dd1
Dolofin ibuprofen zalf 5% 50 gr tube 2dd1
Fastum gel ketprofen zalf 2,5% 60 gr tube 2dd1
Flector Diclofenac zalf 100 gr tubeFeldene Piroxicam (Brexine®)FlexiumIbuprofen Teva ibuprofen gel 50 gr tube 2dd
1Ibutop ibuprofen gel 50 gr 5% 2dd
1Intralgin SalicylzuurLiberol SalicylzuurLuiflex indomethacineMobilat SalicylzuurNurofen ibuprofenReflex SalicylzuurHirudoid Heparine Thromboflebitis
(contusio/distorsio: “doorbloeding verbeteren”)
zalf 3 mg/g 3dd1
Tijgerbalsem mentholVoltaren emulgel diclofenacEmla Lidocaine/prilocaine Pijnreductie creme 5% 1-
3dd1
Kortwerkende 2 agonist
Eigenschappen Werkingsduur0-2 uur
Gewenningna 14 dagen wordt het effect van de -agonisten iets minder
berotec Definitiekortwerkende 2 agonist = bronchidilator
bricanyl (terbutaline) Definitiekortwerkende 2 agonist = bronchidilator
Dosis500 microgram 4dd1
clenbuterol Zie Doping hormonaalVentolin (salbutamol) Definitie
kortwerkende 2 agonist = bronchidilatorIndicatie
acute bronchospasme (astma)Dosis
200 mg zo nodig (max 4dd1)WADA
toegestaan met attest (zie Doping stimulantia)
Langwerkende 2 agonist
Eigenschappen Werkingsduur0,5 – 6,5 uur
Gewenningzie Kortwerkende 2 agonist
Fumaraat, Oxis,Foradil (formoterol)
DefinitieLangwerkend 2 agonist = brochodilator
Dosis12 microgram max 2dd1, altijd samen met CS
IndicatieCOPD waarbij CS alleen niks doet
NWinduceert afib, nerveus, HR, palpitaties
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 8 van 25
Voordeelwerkt redelijk snel
serevent (salmeterol) DefinitieLangwerkende 2 agonist = brochodilator
Anti-cholinergica
atrovent(ipatropium bromide)
Definitieanti-chol (aerosol alleen anders monddroogte)
Nadeelwerkt pas na 45 min (2-agonst werkt direct), hoofdpijn, droge mond
Dosispas na 45 minuten goed effect
WADAtoegestaan
indicatie Werkt goed bij bronchitis-achtige klachten (veel hoesten en slijm)NW Zie Farmacologie algemeenspiriva Voordeel werkt langer en beter
Combinatie-therapie
seretide(salmeterol + fluticason)
Definitiesalmeterol = langwerkende 2 agonistfluticason = inhalatie corticosteroid
Dosis500/50 mcg 2dd1
berodual Definitie= fenoterol + ipratropium ≈ combivent in inhalator
Dosis40/100 mg 3dd1
Symbicort®(formoterol + budesonide)
Definitieformoterol = langwerkende 2 agonistbudesonide = inhalatie corticosteroid
Dosis400 (formoterol)/12 (budesonide) mcg 2dd1 (maximale dosering)
Preventie nevenwerkinginnemen bij maaltijd, wel ’s avonds innemen (-agonist werkt maar 12 u)Moet spoelen nadien
combivent DefinitieSalbutamol (ventolin 2,5 mg = 2 ml)+ ipratropium (atrovent 0,5 mg = 2 ml)
Dosis2,5 cc 4dd1
duovent definitie =berotec + atrovent
Corticosteroidenbecotide Definitie
inhalatie CS bij astmadexamethasone Definitie
= systemisch CS (meestal IV werkt beter)dosis
6 mg 2dd1 af te bouwen met 2-3 mg per 2-3 dagen tot vorige onderhoudsdosis, acuut: 8 mg gevenflixonase Flixotide®(fluticason)
Definitiecorticosteroid neusspray
Dosis50 g 2dd2 (per neusgat = maximale dosering) 3 maanden, daarna 1dd2
WADA Richtlijnlokale corticosteroïden zijn toegestaan, algemeen niet
Bumesonide®, butesonide® Definitielokale corticosteroïden
NW systemisch CS Bijwerking waterretentie: tubigrips diurectica (alleen H2O retentie, geen longoedeem of pleuravocht) osteopenie: bifosfonaten (actrimel 30 mg 1dd1 of fosamax 70 mg 1/wk) + Ca2+ bruistabletten bijgeven glaucoom moon face + buffalo hump fragiele huid + pezen euforie pijn in de benen tgv waterretentie
Prednison Definitiesystemisch CS (PO)
Dosisbeginnen met 20 of 30 mg/dg (in 2x/dg geven) af te bouwen met 5 mg per 3-7 dg 12 mg = 60 mg dexamethasone
Pulmicort®/rhinocort® DefinitieLokaal CS
Biiwerkinglangdurig gebruik longdysfunctie
Diversbis-I-chromoglycaat mechanisme
remt degranulatie van de basofiele granulocyten bij allergienadeel
weinig effectDopram Mechanisme
Stimuleert CZS om te AHindicatie
CO2 stapelenFluimucil definitie
acetylcysteïne, acetylsalicylzuur (aspirine®)nut
1) ophoesten slijm gaat beter2) verminderde kans op excerbatie bij COPD indien dagelijks gebruik
Dosis200 mg (3dd1 maximale dosis)
hibitane Definitiechloorhexidine zuigtablet
Dosis
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 9 van 25
2,5 mg 1 per uurLomudal (cromoglycaat) Dosis
15-20 minuten voor de inspanningWADA
toegestaan
Relenza (Zanamivir) DefinitieGriepremmer
Dosisinhallatie
Singulair (Montelukast) mechanismefenylalanine, leucotrieen receptor blokker
indicatieastma (aanvulling op 2 agonist of inhalatie corticosteroïden), vooral nachtelijk astma
dosis10 mg 1dd1
Spiriva (tiotropium) Definitieinhibitie muscarine receptoren
IndicatieCPOD onderhoud (vooral bij rokers)
theofylline nutBrochodilatatie
mechanismePDE-i
Indicatie2de keus product, zeker bij sporters (vanwege nevenwerkingen)nachtelijke bronchospasmen
bijwerkingHR, BD, ritmest, braken, nausea, “gespannen gevoel”, gastritis (bij NW altijd stop)
DosisIV 400-600 mg/24 uur
CIAMI
Theolair Indicatienachtelijke bronchospasmen
Dosis200mg 2dd1
WADAtoegestaan
Anti-histaminicaIndicatie Weinig meer gebruikt, enkel bij allergie: loopneusNW
Anti-cholinergisch (zie Farmacologie algemeen) slijm luchtwegen dikt in
Hismanal (astemazole) Caveniet bij erythromycine: risico op QT verlengingen
Aerius® (desloratadine) DefinitieHistamine-1 receptor antagonist
Indicatieallergische rhinitis (loopneus)
Dosis5 mg 1dd1
Allerfre Claritine (Loratadine)
DefinitieHistamine-1 receptor antagonist
Indicatieallergische rhinitis (loopneus)
Dosis10 mg 1dd1
Zyrtec (cetirizine) Dosis10 mg 1dd1
Telfast (fexofenadine) H1-antihistaminicumIndicatieAllergische rhinitisDosis120 mg 1dd1
InhoudAnti-arritmicaOrthosympathicusParasympaticusCombinatie preparatenVasodilatatieDiureticaCholesterolremmersCardiaal belastende medAggregatie remmersHeparine derivatenAnti-stollingTrombolyse
Anti-arritmica“regel” HR te snel: medi GEEN pacemaker
HR te traag: pacemaker GEEN medicatieAdenocor® (adenosine) Indicatie
SVT (AV(N)RT: stop, aflut: fluttergolven te zien=D/)Mechanisme
Klasse IA, blokt AV knoop enkele secondenDosis
(3-)12 mg IV snel (zo snel mogelijk) effect is er ook binnen 30 secAnti-aritmica NW neg inotroop
aritmogeen (klasse I en III)bradycardie / AV blockneurolog (verward, spraakst, visusst, vertigo)QT tijd verlenging Klasse II
Cordarone® (amiodarone) IndicatieVKF: ventrikel trager maken, 2de keus voor chem cardioversie, goed bij LVfct vanwege vasodil
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 10 van 25
Biiwerkingfotosens (niet in zon), grauwe huid, hypo/hyperT, cataract, longfibrose, verhoogt digoxine spiegel, vasodil, -blok
Contra-indicatieniet met β blok (ook niet sotalol)
Risicoverlengt QT tijd = risico torsades des Pointes (geen VF risico) = anti-arritmogeen effect
Oraal4wk 3dd1 200mg dan 1dd1 (werkt pas na 4 wk), altijd TSH controleren (uitgangswaarde voor R/)
IVwerkt direct = chem cardioversie
Als geen effectkijk cordarone spiegel na
Corvert® (ibitulide) Indicatiechem conversie Aflut
CI/ recent AMI, instabiele pt, LVF (risico op vasodilatatie met RR) dan beter cordarone geven bij aflutdigoxine (digitalis) lanoxin
indicatie1ste keus voor pos inotroop (HDC), vertraging van snelle VKF (in rust)
mech/ load reductie, BD via vagus, werkt alleen in rustdosis/ oplaadschema: 0,5 mg dan om 4 uur 0,25 mg (2x = totaal 1 mg) dan 0,25 mg per dg of 0,125 mg/dg (>70 jr of nierfct)CI cordarone (dan digoxine dosis ½), K+ afwijkingenNW nausea +, st kleurvisus, AV blok, bradycardie, trage VKF, diaree, icterus (door leverstoornissen)
Fenytoïne (Epanuntin) Ind digitalis intoxificatieKlasse I Snelle Na+ instroom (fase 0) (QRS) kans op VTKlasse IA Fase 0 + QT (+QRS) kans op bradycardie
Kinidine, Disopyramide, ProcaïnamideKlasse IB Fase 0 +QT
Lidocaïne, mexiletine, tocaïnideKlasse IC Fase 0 + QRS (+QT) kans op VT
Flecaïnide, PropafenonKlasse II = -block propanolol, metoprolol, atenolol, timolol
QT bekijkenKlasse III K+ blok = repol duur = QT kans op bradycardie
amiodarone, sotalol (Sotacor=-blok), corvert®Klasse IV = Ca antagonisten (zie Ca antagonisten)Lidocaïne 1ste keus anti-aritmicum bij reanimatieProcainamide Anti-aritmicum nadeel neg inotroop en vasodilProcaïnamide (pronestyl®) Ind/ VT
CI/ slechte LVFDosis/ 100 mg/min tot 1000 mg
Tambocor® Definitie= anti-arritmische -blok
Indcardioversie, SVT blok, vertragen
dosiscardioversie: 150 mg in 15 minonderhoud: 80 mg 2dd1
Orthosympathicus
+ sympathicomimetica Adrenaline, efedrine + werking Zie cardio fysio sympathicomimetica Noradrenaline, metaraminol, methoxamine1 + 2 sympathicomimetica Isoprenaline, methoxyphenamine
Indicatieshock, HDC, AV block met te trage Vrespons
Bijwerkingarritmogeen
1 sympathicomimetica Directdopamine, dobutamine
Indirectlevodopa
Indicatieshock, HDC
Bijwerkingaritmogeen
2 sympathicomimetica KortwerkendSalbutamol, terbutaline (Bricanyl)
LangwerkendForadil
Nevenwerking800 mcg 83 sec winst op 40km tijdrit
-block Prazosine1-block (selectief) 1+2
propanolol (inderal), kredex, eucardic(Carvedilol)1
atenolol (tenormin), metoprolol (selokeen), emcor (bisoprolol, vooral HR), dilanorm (celiprolol)klasse II anti-aritmica
zie anti-arritmicaklasse III anti-aritmica
zie anti-arritmicaindicatie
HT, HDC, anti-arritmeffect
zie Cardiologie fysiologieContra-indicatie
acute DC bronchoconstrictie (hoewel β1 in principe cardioselectief) Ca-antagonisten, cordarone DM (hypoglycemie niet te voelen) lipid st claudicatio hypotensie (systolisch <95 mmHg) bradycardie (<60)
SportHR kan niet stijgen, dus SV teoname, 40% prestatie
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 11 van 25
Bijwerking bronchoconstrictie via 2 claudicatio erger (perifere vasoconstrictie) thermoregulatie nadelig beïnvloed (perifere vasoconstrictie) sneller hypogyclemie verminderde maximale en submaximale inspanningscapaciteit (1+2 = 10% afname VO2max, 1=6% afname) blokkering adrenerge symptomen van een hypoglcyemie (angst, tremor, tachycardie, zweten, bleek, mydriasis)
Gewenningmeeste gewenning na 3 wk
1+2-block (apecifiek) Bijwerkingzie 1-selectieve blokkers, maar in mindere mate
Atenolol® (tenormin) = 1 blok, niet bewezen goed bij HFDilanorm® (Celiprolol) 1 blok
dosis/ 100 mg 1dd1dobutamide Indicatie
shock - ernstige HDC, ter overbrugging slechte periodedosis
3-20 (=microgram/min), veranderen met 5 per keer, mag in 1 dag worden afgebouwd6 = plasdosis (diuretisch)
effectHR, RR, diuretisch (in lage dosis), meer perifere effecten dan dopamine, vooral cardiac output, (zie cardio fysio)
caveerg zieke pt is weinig ongevoelig voor catecholamines, opknappen = gevoeliger worden
Domperidone DefinitieD2 antagonist
Dosis20 mg oraal
dopamine definitie= 1 agonist, niks met dopaminerge R te maken
Ind/ shockDosis/ 3-20 (met 5 veranderen)Effect/ zie dobutamide (meer perifere effecten dan dopamide)
Dopamine agonisten BromocriptineEmcor (bisoprolol) = 1 blok, bewezen goed bij HF
zou cardioselectiever zijn dan metroprololdosis/ beginnen met 2,5 mg 1dd1 dan na 2 dg 5 en dan 7,5 als RR goed blijft en HR >55
Eucardic® (Carvedilol) 1 + 2 + blokkerind/ HF (ook in lage dosis bewezen effectief)CI COPDdosis/ 3,125 2dd1 6,25 2dd1 12,5 2dd1, per 2 wk ophogen
ibopamine agonist + dopamine agonistSelokeen® (metroprolol) = 1 blok, bewezen goed bij HF
dosis/ beginnen met 25 mg 2dd1 dan na 2 dg 50 en dan 100 als RR goed blijft en HR >55, dan omzetten naar zoc (langwerkend)Sotalol Risico QT verlenging (plotse dood)
Parasympaticus
Atropine Werkingsmechanismeblockt parasympaticus
Effecttoename HF
Combinatie preparaten
Cozaar® / Hyzaar® Definitielosartan (angiotensine II antagonist) / hydrochloorthazide (thiazide diureticum)
VasodilatatieACE-i Definitie
captopril (capoten), enalapril (renitec) 20mg, coversyl, zestril, New-Ace (fosinoprilnatrium)effect
vasodil (RAAS) BDindicatie
HT, hypertrofie, HF (EF < 40%, bewezen mortaliteit)Contra-indicatie
lage BD, slechte nierfct, NOOIT NSAIDS MET ACE-i = nierfct st.cor pulmonale
Bijwerking K+ stijging prikkelhoest creat 10% (angio II zorgt nl voor constrictie eff ateriool = perfusie) risico hypotensie na plots stoppen inspanning 1-3% afname van VO2max
Dosisondervuld (na lasix) = flinke activatie RAAS, altijd met erg lage dosis ACE-i beginnen en met capoten beginnen: (evt 1mg) 2,5 mg 2x2,5 2x5 2x10 om de 2 dagen te verhogen als bloeddruk en nierfct goed blijft, of na 2x5 over naar zestril 5 1dd1 en dan omhoog
MKZestril 10 mg 2dd1
Adalat® (nifedipine) Ca-antagonist, vooral perifere vasodilatindicatie HT, ook acute HT (adalat oros 30 mg eenmalig)Dosis 30 mg 1dd1
adenosine Effect maximale vasodilatatieAngiotesine II antagonist Definitie
Aprovel® (irbesartan), Atacand®, losartanIndicatie
hypertensiealternatief voor ACE-i
Dosis150-300 mg 1dd1
Ca-antagonisttildiem, amlor, verapamil (isoptin) (vooral hart), diltiazem, nifedipine (adalat, vooral load)
indicatie
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 12 van 25
chem. Cardioversie (verapamil), Vrespons vertragen (Verapamil)effect HR, BD, after/preload (a/v vasodil), vertraagt AV knoopAV(N)RT
CI/ LVF, BD, -blok behandeling, HK (want ook HR en vasodil)NW/
inotroop, cardioversie 1-3% afname van VO2max
indicatie angina pectoris, HT (verapamil bij VKF)MK/ isoptin
Capoten® = ACE-I, kortwerkend (2-3 x/dg)ind HF bewezen goedCI nierfct st, dan beginnen met 2mg 3dd1Dosis (evt 2mg 3dd1 ) 6,25 2dd1 beginnen op geleide BD naar 12,5 2dd1 en dan 12,5 3dd1
Deponit® = nitropleister, 10 mg /dgferrofumaraat chron<6,5 Hb, 3dd1 200 mg gedurende 3 mndHartglycosiden Zie digoxineIsoptin® (verapamil) Zie Ca antagonist
dosis IV: 2 mg per 3 min om Vrespons t/m 6 mg dan per 1 mg t/m 10 mg (let op: BD)dan onderhoud 3x40 3x120
New-Ace = ACE-I (fosinoprilnatrium)dosis/ eerst 10 mg 20 mg 1dd1 (10-40 mg)
lisinopril Weinig in moedermelknitraten Kortwerkend/ (sublinguaal)
iso-sorbide-di-nitraat (Cedocard®, MCR®) 50 mg, Isordil 5 mg, nitrospray sublinguaal of IVlangwerkend/
molsidomine (corvatard®), Mono-cedocard retard 1-2x50 mgpleister kan ook (deponit 10 mg)
effect/ vasodil (tgv NO release) coronairen + pre- en afterload, max 1x/dg (anders gewenning), initieel BD, nooit shockdosis/ maximaal 1x/dg, anders gewenning (24 uur nitraatvrije periode nodig)NW/ hoofdpijn (tgv vasodilatatie) de eerste dagen, nausea dan dosis halveren en na 1 wk weer proberen op te hogen, kan geen shock door BD veroorzakenInd/ bewezen coronair ischemie (langwerkend 0,5-1 jr na infarct of IAP dan stop als er weinig of geen AP meer is) alleen dosis bij pijn
nitroprusside NO donorInd/ maligne HT
Zestril = ACE-i, langwerkend: 1dd1dosis 5mg 1dd1 ≈ capoten 2mg 3dd1
Persantin Zie stolling
Diuretica
burinex IndicatieK+ lisdiureticum
Dosis1 mg ≈ 40 mg lasix
Bijwerkingjicht, K+
ThiazideDiuretica Indeling
thiaziden =K+ daling (mild): hydrochloorthiazide (Esidrex®) lisdiureticum = K+ daling (sterk): Burinex®, furosemide (lasix®) K+ sparend (mild): spironolacton (Aldactone®), triamtereen (Dytac®)( koolzuur anhydrase –i: acetazolamide) niet meer gebruikt
Bijwerkingjicht, K+/, nierfunctiest
Combinatielisdiuretica en thiaziden niet combineren: te sterke werking
Sport10% verminderde inspanningscapaciteit tgv verminderd plasmavolume
Dytac (triamtereen) IndicatieK+ diureticum, werkt sneller dan aldactone
Dytenzide = dytac + hydrochloorthiazideEsidrex (Hydrochloorthiazide) K+
CI DM, lipidst, nierfct stNW jichtDosis kuur van 1-3 dg
Gebruik ind Overvulling: pleuravocht + strerke vaattekening op RX thorax, pitting oedeemCI ondervulling = uitdroging: mucosa, turgor, BDdosis in 1 of 2 keer ’s morgens (vaak plassen)
Lasix® (furosemide) Ind HT, DC, lisdiureticumNevenwerking
calciurie, K+, Na+ 40 mg loopsnelheid afname met 3-7%
Dosishartfalen onderhoud 2dd1 40 mgac HDC: perfusorpomp 500mg/24 of 1x 80 mg IV, diurese + kg volgen, indien pomp dan catheder (anders moet de pt te vaak opstaan om te plassen)echte HDC: IV (want er blijft water staan in de darmen = geen goede opname)
spironolacton (aldactone) ind K+ diureticum, werkt pas na dgn, bewezen effect op mortaliteit bij EF < 40%NW gynaecomastiedos 25 mg, K+ dan 50 mg
CholesterolremmerslipitorNW GI klachten
Werkt ook op vaatendotheel, gunstig effect dus ook bij laag chol gevenSimvastatine (Zocor®) Definitie
statineindicatie
coronair problemen: bij chol >5 of LDL >2,5 bij of bij als ze DM heeft♂ ♀geen coronaire VG: bij chol >7 of LDL >4 bij man en vrouw
Werking1) LDL-chol2) stabiliserend effect op kwetsbare plaque (zie Vasculair fysiologie)
Bijwerkingleverfct st mogelijk
statines Lovastatine, pravastatine, simvastatine (Zocor), atorvastatineWerking 1) chol synthese enzym geremd
2) LDL-R in de leverResultaatmeest effectief
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 13 van 25
Galzuur sequestratie Cholestarmine hars, colestipolWerking bindt galzuur en stimuleert omzetting van chol tot galzuur
Fibrine zuur derivaten Gemfibrozil, probucol, colfibraatWerking LDL-C, HDL-C
Cardiaal belastende med
Zyban Nutrookstop
Zie Voeding farmacologieXatral Zie Urologie
Vervangen doorOmnic
eetlustremmers Zie Voeding farmacologie
Aggregatie remmers
ASA (Ascal® Acetosal®) thrombocyt aggregatie remmerMech/ cyclo-oxygenase blok = TX blok, werkt binnen min, stopt na dgnNW/ ulcera bij >325 mg/dg
bij allergie plavix gevenCI/ allergie, niet met sintrom, maagulcusDosis cardiaal: 80 mg 1dd1 (oplaaddosis = 1 dg 4dd1)
neuro: 38 mg 1dd1Persantin® (dipyridamol) thrombocyt aggregatie remmer
mech/ BP-R (GP2b-3a R bindt nl fibrinogeen, nu geblokt (erg duur) ook vasodilaterend (werkt langer dan sublinguale nitraten)ind/ als vaatverwijder bij submax. CEB = medicamenteuze hart belastingCI COPD of andere longaandantidotum/ theofyllineNW/ BD val
Thrombocytaggregatieremmers
ASA, Plavix, persantine, reopro® (verschillende werkingsmech zie aldaar)ind/ TIA, (in)stabiele angor, AMI (GEEN DVT), CABGpre-op/ 1 wk stop
Heparine derivatenaPTT Heparine, snel, tijdelijk R/Clexane® laag moleculair (LMW) heparine derivaat, 20-40 mg preventief, >60 therapeutischFragmin® (LMW heparine) Thrombose preventie ≠ anti-stolling
laag risico 1x2.500 Ehoog risico of >80 kg 1x5.000 EDVT preventie ≠ anti-stolling<55 kg 1x10.000E55-65 kg 1x12.500E65-85 kg 1x15.000EIAP = anti-stolling<50 kg 2x5.000E50-70 kg 2x5000E>70 kg 2x10.000E
Heparine aPTT, snelmech/ fibrinogeen remNW
bloeding, thrombopeniehiridoid zalf =heparine zalfLMW Heparine Definitie
laag moleculair, kan SC, NW en werkt langer en stabielerind DVT, instabiel angor, non-Q infarct
dalteparine (fragmin), enoxaparine (clexane), nadroparine (fraxiparine)
protamin Heparine antidotumReopro® (abciximab) thrombocyt aggregatie remmer
mechanismeBP-R (GP2b-3a R bindt nl fibrinogeen, nu geblokt (erg duur), ook beetje fribrinolytisch≈ selektieve asperine
indicatieerg onstabiele IAP, PCI + stent tijdens ingreep
dosisenkel IV
Anti-stolling
Cofact = 4 factoren = snel antidotum van oacConakion® =vit K=anti-coumarine pas na 12 uur effect, dus dan pas coCoumarine derivaten = vit K antagonisten (marcoumar, sintrom, fenprocoumon)
INR nl <1,5, nu 2,5-3,5aPTT= quicktijd nl <30% nu 60-120%
embool = los geraakte thrombusIndeling heparine: stollingsfact werking, SC of IV vooral veneus
ind DVT, instabiel angor, non-Q infarctorale anti-coagul: stollingsfact aanmaak, coumarine vooral veneus
ind DVT, kunstklep, longemboolpreventieorale anti thrombocyt aggregatie: BP werking, asperine vooral arterieel
ind TIA, (in)stabiele angor, AMI (GEEN DVT)fibrinolytica: lost thrombus op, IV
ind AMIMarcoumar (fenprocoumon) zie coumarine derivaten
Dosis/ Begin 3-2-1 of 4-0-1 (moeilijker in te stellen als clexane maar stabieler op de langere termijn (kleinere schommelingen), dus clexane voor kort gebruik en marcoumar voor chron gebruik)
CI/ niet met ASA
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 14 van 25
Orale anti-coagul PTT/INR traag (dgn), vit K afh.ind DVT, kunstklep, longemboolpreventieantidotum
traag = vit Ksnel = cofact
coumarine (marcoumar®), sintrom®Plavix® (clopidogrel) thrombocyt aggregatie remmer
mech/ BP-R (GP2b-3a R bindt nl fibrinogeen, nu geblokt (erg duur)ind/ 1mnd met ASA na CABG en na PCI, aspirine allergiedosis/ oplaaddosis: 4x75 mg, onderhoud: 75 mg 1dd1 PO gedurende 1 mnd
PPSB =factor 2,7,9,10=K afh. factorenPT(T) = quick = INR Marcoumar/sintron PTT = 15-30 %, traag, chronisch
INR DVT + VKF 2,5-3,5, klepst. AMI 3-4niet te snel 0, niet meer dan 1 veranderen ( = hogere bloedingsneiging)
sintron Makkelijke in te stellen, maar grotere schommelingenBegin: 6-4-2 dan co, doel = INR 2,5-3,5 bij VKF, DVT 3-4 bij AMI
CI/ niet met ASAthrombus = stolsel ergens aan vastgehectVit K Coumarine antidotum
Trombolysethrombolyse Zie fibrinolytica
fibrinolytica IVind AMI alleen voorwand = streptokinase, voorand met re uitbreiding of inferior dan reteplase = potenter, <6 uur
NW/ bloedingCI/ DM retinopathieAntidotum/ cyklokapron® of bloedtransfusie
streptokinase, anistreplase, alteplase, reteplase (rapilysine), urokinase, tPA (tissue plasminogeen activator), eminase
Toegestane middelen afvallen
Benz-phetamine als Fen-di-metrazineBijwerking
zie Fen-di-metrazineBupropion (zyban®) Werking
versterkt noradrenerge activiteit -adrenerge R in hypothalamus onderdrukt honger blokt dopamine re-uptake ook een beetje
Indicatie nog experimenteel voor afvallen anti-depressivum stoppen met roken
Dosis100 tot 400 mg/dgstoppen met roken op 150 mg/dg (8 wk, 120 €)
Bijwerking palpitaties en bloeddruk verhoging, vooral in combinatie met nicotinepleisters
Contra-indicatie leverfct st psychiatrische medicatie
cafeïne Als ergogeen supplementzie Doping supplementen
Werkingvertraagt noradrenaline afbraak
Dosis200 mg 3dd1
Calcium tabletten bijwerkinggewichtsverlies
mechanismeminder vet opgenomen in de darm (350 KJ verlies per dag)Ca2+ van zuivel producten zou effectiever werken dan supplementen
dosis1200-1500 mg
CombinatieCafeïne + efidrine
Werkingzouden synergistisch zijn
Effect 3-5% gewichtsverlies LDL verlaagt
Bijwerking BD + HR toename (normaliseert vaak wel tgv afvallen) palpitaties, pijn op de borst geagiteerd
Combinatieorlistat + sibutramide
Effecttoch maximaal 10-11% gewichtsafname, geen duidelijke meerwaarde dan 1 therapie
di-ethyl-propion als Fen-di-metrazineBiiwerking
zie Fen-di-metrazine minder kans op verslaving
efidrine Effectthermogenese stimulatie
Bijwerking bloeddruk elevatie tremor ontregelde suikers
Dosis20 mg 3dd1vanaf 150 mg/dg bloeddruk stijging
Voorschriftin Amerika vrij verkrijgbaar, dus daar veel gebruikt
Fen-di-metrazine Werking
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 15 van 25
noradrenarge stimulatie -adrenerge R in hypothalamus onderdrukt hongerEffect
3-8% gewichtsverliesDosis
maximaal 12 wk achtereenBiiwerking
insomnia, tachycardie, hypertensie, droge mond, constipatie verslaving
fluoxitine Werkingselectieve serotine re-uptake blokker
Indicatieanti-depressivum
Effectslechts dubieus effect op gewicht
Nederland Geregistreerd voor gewichtsreductie orlisat sibutramide
Orlistat (Xenical®) Werkinglipase blokker (voornamelijk pancreas lipase en maag lipase ook in lichte), TG niet in FFA gehydrolyseert
Effect 30% minder vet opgenomen, 6-10% gewichtsafname insuline gevoeligheid verhoogd (Hb1AC en nuchter glucose lager) bloeddruk daling LDL daling, totaal cholesterol daling leptine daling
Effectiviteitslecht 1% neemt het >1 jaar vanwege matige effectiviteit en bijwerkingen
Indicatie BMI > 30 of BMI >28 met co-morbiditeit (DM II en hypertensie zijn geen bezwaar) zowel voor afvallen als voor gewichtsbehoud te gebruiken
Dosis120 mg 3dd1, nu enkel nog in ziekenhuis voorgeschreven, mogelijk in de toekomst naar de huisarts
duur mag niet langer dan 2 jaar worden voorgeschreven vaak is er na een jaar toch weer toename van gewicht ook als de therapie doorgaat in studies tot 2 jaar voorgeschreven
follow-up eerste 4 wk moet er minimaal 2 kg af zijn, zoniet andere therapie of geen therapie vetoplosbare vitamines opvolgen/suppleren
Bijwerking vetoplosbare vitamines ook minder opgenomen, maar de meeste patiënten hebben geen substitutie nodig maaglediging sneller vet/olie diarree en andere GI last (toename van vezelinname vermindert de nevenwerkingen) hoofdpijn droge mond sneller hypo’s bij DM
Phentermine (Ionamin) als Fen-di-metrazineBijwerking
zie Fen-di-metrazine minder kans op verslaving
Dosis30 mg/dg
Duurmax 12 wk
sertraline Als fluoxtineSibutramide (Meridia®,Reductil®)
Werking Noradrenaline re-uptake blokker -adrenerge R in hypothalamus onderdrukt honger serotonine re-uptake blokker onderdrukt honger(eigenlijk het zelfde als fenfluramine maar blokkeert alleen re-uptake en stimuleert vrijgifte niet)
Effect blokt eetlust: 3-8% gewichtsverlies lichte thermogenese stimulatie Hb1AC en nuchter glucose waarden lager geen effect op LDL, HDL stijgt iets
Indicatie BMI > 30 of BMI >28 met co-morbiditeit (DM II geen bezwaar en hypertensie is een relatieve contra-indicatie) zowel voor afvallen als voor gewichtsbehoud te gebruiken
Voordeel geen GI last geen verslaving
Dosis 10 mg/dg (evt. 15 mg indien geen of te weinig effect)
duur mag niet langer dan een jaar worden voorgeschreven minder neveneffecten met 12 wk wel, dan 7 wk niet vaak is er na een jaar toch weer toename van gewicht ook als de therapie doorgaat in studies tot 2 jaar voorgeschreven
follow-up eerste 4 wk moet er minimaal 2 kg af zijn, zoniet andere therapie of geen therapie HR en BD bijhouden
Contra-indicatie HT (relatief, met de gewichtsdaling zal de bloeddruk ook dalen) hartproblematiek
Bijwerking BD stijging (1,5 mmHg diastolisch, 3,0 mmHg systolisch), HR stijging (2-5 slagen)(indien er echter gewichtsverlies optreedt zal tgv daarvan de bloeddruk wel dalen) zie Fen-di-metrazine schadelijk bij zwangerschap beinvloed rijvaardigheid
Thyroid hormoon Bijwerking voor een groot deel (tot 80%) is het gewichtsverlies spier tachycardie, cardiale aritmie, plotse dood
topiramaat WerkingVersterkt GABA onderdrukt honger en stimuleert energie verbruik
Indicatie nog experimenteel voor afvallen anti-depressivum
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 16 van 25
anti-epilepsieEffect
5-8,5% gewichtsreductieDosis
64 – 384 mg/dg
Experimenteel
Leptine(recombinant leptine, rL)
Werkinglichaamseigen gewichtsverlagend hormoon
Bewezen effect zowel obees als slank valt af zonder verdere gewichtsverlagende maatregelen het gewichtsverlies is voor 95% vet
Dosis0,1 – 0,3 mg/kg subcutaan
Neuropeptide Y blocker WerkingNeuropeptide Y stimuleert eetlust
Kruiden/afslank middelen
Ma Huang-Guarana Definitiekruiden, actieve bestanddelen zijn efidrine en cafeïnezie combinatie cafeïne + efidrine
Dosis72 mg efidrine240 mg cafeïne
Ma Huang-Kola noot Definitiekruiden, actieve bestanddelen zijn efidrine en caffeine
Dosis90 mg/dg efidrine192 mg/dg caffeine
Cafeïne + efidrine KruidenMa huang-GuaranaMa huang-Kola
Afslank middelenfit & slimmetabolifediet max
Caffeine kruidenGuaranagroene thee extractgota kolayate matee
Efidrine kruidenMa huangcitris aurantium
Afval medicatieVerboden middelenAmfetamine werking
Blokt de re-uptake in catecholaminerge neuronen voor noradrenaline en dopamineBiiwerking
verslavingmiddelen
captagon, rilantinedi-nitro-phenol Werking
ontkoppelde oxydatieve fosforyleringEffect
vet verbrandt zonder mechanische energie, alles naar warmteBiiwerking
hypertermie (zweten, koorts) cataract, neuropathie hepatotoxisch
Fenfluramine (Pondimin,ponderal®)
Verbodin 1997
Analoogdex-flenfuramine (Redux)
Werkingstimuleert serotonine afgifte EN blokkeert pre-synaptische re-uptakegeen CZS stimulatie, geen noradrenerge sympaticomimeticum
Biiwerking hartklepafwijkingen (zoals bij carcinoid syndroom, waarbij er ook te veel serotonine is) pulmonale hypertensie te veel serotonine is schadelijk voor pulmonale en coronaire bloedvaten
Verbodsinds 1997 verboden
fenphen Verbodin 1997
Definitiecombinatie fenfluramine en phentermine
Biiwerkingzie fenfluramine echo-cardiografische afwijkingen in 30% van de gebruikers
Aminorex, aminoxaphen Verbodin 1968
Werking
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 17 van 25
amfetamine derivaatBiiwerking
pulmonale hypertensie (50% mortaliteit van de pt met pulmonale hypertensie)Dex-fenfluramine(isomeride®)
als fenfluramine
Phenyl-propanol-amine Werkingsympatico-mimeticum
Gebruikt voor eetlust remmer anti-hoest
Biiwerkingbloedig CVA
“regenboog pillen” Definitiecombinatie: thyroid hormoon, diuretica, digitalis
Biiwerkingverslaving, hypertensie, plotse dood, myocardiale toxiteit
Ephedra alkoiden Werkingefidrine derivaat
Biiwerkinghypertensie, stuipen, tachycardie, CVA, plotse dood
Mazindol (Teronac®) Werkingnoradrenarge re-uptake blocker -adrenerge R in hypothalamus onderdrukt honger
Verbodverboden in Nederland, niet in alle Europese landen, niet in Amerika
HCG (humaanchoriongonadotrofine)
Effectgeen bewezen effect
Bijwerkingthrombo-embolische fenomenen
vezelsFiberform®Agiolax (sennapeulen)Metamucil / Volcolon (psylliumzaad)Normacol (sterculiagom)
Voorwaardeveel drinken (tegen obstipatie), minimaal 2L/dg
Laxeermiddelen
Lactulose (duphalac®,Legendal®)Lactitol (importal®)
Gewichtsverhogend
Risperidone Indicatieanti-psychoticum
Sertindole Indicatieanti-psychoticum
Olanzapine Indicatieanti-psychoticum
clozapine Indicatieanti-psychoticum
mitrazipine Indicatieanti-psychoticum
Tri-cyclische middelenvalproaat-blokker Mechanisme
Remt de catecholamine gemedieerde vetoxidatie tijdens inspanning
Dopingdrug Definitie
middel gebruikt voor diagnose, behandeling of preventie van een ziekteInfuus >50 ml = verboden, dan dispensatie nodigOperatie TUE
ook TUE invullen, 10 dagen geen webstrijdenErgogene middelen Definitie
Alles wat de prestatie doet verbeteren van voeding, doping, psychologische tot mechanische factorengendertest Definitie
chromosomaal nazicht om te zien of een vrouw chromosomaal ook vrouw isNut
geen, aangezien er geen duidelijke lijn te trekken is tussen de verschillende afwijkingen en het veel psychische problemen veroorzaaktAntibiotica zijn allen toegestaanprevalentie Lifetime
NL 1%, 160.000 mensen gebruikt per jaar minimaal 1x anbole steroiden, 4,2% topsport in NederlandVS 5-10%
Doping instantiesIOC International olympic comiteeDEA Drug enforcement administration, reguleert drugs (zie definitie) in VSFDA Food en drug administration, reguleert voeding en drugs (zie definitie) in VS
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 18 van 25
NOC Nederlands olympisch comiteeUSOC United States olympic comiteeWADA World anti doping agency (internationale wet voor sporters en begeleiders), afgevaardigen van internationale sportfedreratie en regeringen (om wetten mbt doping af te
stemmen met de regels van de sportfederaties en zo is er 1 controle systeem mogelijk)WADA Regelgeving
Stimulantia, cannabinoiden en narcotica mogen buiten de wedstrijddag, niet eropRegelsMelding >21 dg voor wedstrijdDopinglijst Elk jaar bekend in oktober, gaat in per 1 jandoping Definitie
2 van de volgende 3 criteria: prestatie bevorderend schadelijk voor de gezondheid oneerlijke sport/schade aan sport-imago/”spirit of sport”
Maskerende middelen
DiureticaepitestosteronHES Hydroxyl-ethylzetmeel (starch)Doping testenUrinetesten Voordeel
Meeste stoffen geconcentreerder in urine dan in bloedBiochemische Gaschromatografie
o.b.v. massa, grootteElectroforese
o.b.v. ladingImmuno
ELISA via anti-lichamen
BloeddopingEffect Effect
bewezen effectiefbloeddoping Definitie
autoloog: van dezelfde persoon, plasma terug, packed cells bewaren voor wedstrijdhomoloog: packed cells van een andere persoon voor wedstrijd
Verbodverboden
Bewezen effect Hct = VO2max, aerobe prestatie (55-60% optimum) Effectief bloeddebiet = betere thermoregulatie (blijft bloed over voor huid)
Nadelenzie EPO: Doping hormonaal
Ergogeenbewezen voordeel (Hb stijgt gemiddeld met 7%, VO2max met 5%)
Dosisom de maand 500 ml bloed (= 1 U) afnemen en 1-7 dg voor wedstijd teruggeven (1-2 units)
Gebruikt doorVS wielrenploeg op de Olympische Spelen (1984)
Autoloog Definitievan dezelfde persoon
Gemodificeerd HBGenetische doping
Vector Definitievoor overdracht in de celvirus (blijvend) of plasmide (tijdelijk)
Verboden afh van sport blok Effect 1. tremor
2. HR (voordeel bij schietsporten)3. angst / stress
NW1. VO2 max (10%)2. duurprestatie (30%)
AlcoholCannabisLokale anestheticaGlucocorticosteroiden
Anabole steroidenAAS algemeen Definitie
Androgene anabole steroïdenSoorten
Methandione, Nandrolone, stanozol, oxymetholoneAAS doping test urine
Testosteron / LH >30 = +Testosteron / epi-testosterin >6 =+ratio’s worden aangepast aan genetisch profiel
AAS dosis 2-3x /jr 6-12(-16) wk kuur, meerdere middelen tijdens kuur, wisselende doseringen1 middel weinig effect (meerdere R stimuleren)
Testosteron: oraal inactiefStacking: Mindere soorten AAS combineren in hoge doseringen, oraal en IV (ook met insuline/IGF-1/groeihormoon)pyramiding: Progressief dosis opbouwen
AAS bijbesmetting Vlees meer bij ongecastreerde varkens weinig in vlees, veel in organen (nier/lever/hart/hersenen) in de VS mogen AAS worden gegeven aan het vee
AAS ergogeen effect Nagestreefd effect Anabool: GH release, werkt cortisol tegen (katabool) kracht, spiermassa psychologisch = agressie = “roid rage” (versterkte reactie op catecholaminen) waterretentie (water zit in spieren spieren lijken groter( verbeterde aerobe capaciteit is nooit bewezen)( Epo stimulatie ?)( herstel ?)
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 19 van 25
Bewezen in combinatie met intensieve kracht training, veel eiwit, veel kcal en sportspecifieke krachtmeting toename in kracht en spiermassa 12 weken kuur gemiddeld 8 kg meer bankdrukken / 11 kg meer squaten
Blijft onduidelijk, maar de combinatie van verschillende middelen en de hoge dosages zorgen waarschijnlijk voor een betere werking bij de athleten dan bij de wetenschappelijke experimenten waarbij meestal 1 middel in lage dosis wordt gebruikt
AAS nevenwerkingen NW algemeenhirsutisme (haargroei lichaam)alopecia (uitval hoofdhaar)acnepees en bw sterkte afnamebloedplaatjes aggregatie toenamedepressie (vooral bij stoppen), psychose, agressie, paranoiavochtretentietranspirerenlibido / , fertiliteit,leverfct st: peliosis hepatis (zie Gastroenterologie lever)LDL chol, HDL chol ( tot 50%, vooral bij de 17-gealkyleerde vormen)NW mogelijk (niet bewezen)cardiale ventriculaire overgroei en ischemieHTleverca, nierca, lymfosarcoom in ratten (levensverwachting 5x)schildklierfctNW maneigen testosteron
testiculaire atrofieinfertiliteit (hoeveelheid sperma)geslachtsorganen, priapismeprostaat vergroting door chron stimulatiena stoppen binnen enkele maanden normalisatie
estradiolgynaecomastie en soms lactatiemeestal IRREVERSIBEL
“neatherthaler” schedel (grote jukbogen)NW vrouwstemverlagingclitoris hypertrofiemensis st, amenorreemannelijke vetverdeling (=slanker)borst atrofielibidomannelijk beharingspatroon: baardgroei, hoofdhaaruitvalkindsluiten vvan groeikraakbeen schijven
AAS prevalentie Professional bodybuilders 90%Professional honkbal 30%VS jaarlijks 300.000/jrVS liftime <15jr jongens 325.000
<15jr mejes 175.000<15jr 500.000 = 1/15
Androsten-edione Zie Doping supplementenClenbuterol Bronchodilatator (-agonist) met flinke anabole werkingDHEA de-hydro-epi-androsterone zie Doping supplementenDianabol Meth-androsteno-lone
therapie 5mg 4dd1doping tot 120 mg
Epi-testosteron Bedoeld om testosterone urine test te omzeilensalbutamol Alleen in hoge dosis
WADAzie Doping stimulantia
Diureticachloortalidoneffecten Effect 1. gewicht
2. maskering (urine concentratie)NW1. dehydratatie
2. electrolytenst.3. spierkramp4. VO2 max, duurprestatie (al bij 40 mg lasix)
HydrochlorothiazidePeptide hormonenACTHEPO Definitie
Erytropoetine, Darbepoetine (werkt trager en langer)Verbod
nog geen eenduidige test, dus Hct tes: man 50%, vrouw 47%Colombianen die op 3000 leven mogen hogere Hct’s hebbenEpo heeft een T½ van 4-6 uur dus niet aan te tonen met een testreticulocyten worden ook nagekeken (plotse stijging is verdacht)oplosbaar transferrine receptor/ferritine ratio wordt nagekeken (gestegen is verdacht)
ISU (schaatsen)zie Labo
Werking zie Endocrinologie algemeenBewezen effecterythopoiese (Hb, Hct 12-13%)NadelenBloed viscositeit toename = CO + snelheid = prestatieBloed viscositeit toename = risco op CVA, AMI (thrombus), sec LVH, hartfalen, longoedeem, HT + filtratie nier toename, longembolie, CVA3) Veel ijzer substitutie: kan tot lever dysfunctie lijden4) Pijn / koude gevoel in de lange beenderen 1-2 uur na inspuiting5) hoofdpijn, griepachtigErgogeen
aeroob vermogen (8-10%) uithoudingsduur (8-10%)
Dosis Hct 55-60% = optimum voor O2 transport 50 IU/dg 3x per week zorgt bij een patiënt met anemische dialyse voor een Hct van 30-36%. Ook ijzer suppletie is nodig
Gebruikt door
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 20 van 25
Barne Riis (wielrenner)Marco Pantani (wielrenner)
GH DefinitieGroeihormoon = humanGH =hGH = somatotropine (zie Endocrinologie algemeen)
Nagestreefd effect vetmassa afname eiwit sparend (geen effect op spiermassa of kracht)
Bewezen effect geen toename in kracht of spiermassa in studies
Nevenwerkingen acromegalie in 25% onstaat carpal tunnel syndroom vochtretentie myalgie / atralgie hypergycemie
Testbloedtest is acuraat
CS Nagestreefd effect1) euforie (stimulerend)2) onderdrukken van vermoeidheid (onstekingsverschijnselen)Nadelen1) verdringt testosteron en oestrogeen uit z’n receptor: dus op langere termijn verlies van de anabole werking van T en E spier
vooral bij vrouwen (hebben al weinig T)HCG Humaan choriongonadotrofine, enkel bij man verboden
soms ook gebruikt om af te vallen (zie Voeding farmacologie)IGF Insuline like growth factorInsuline Werking zie Endocrinologie diabetes
Nagestreefd effectvetverbranding en spieropbouw
Bewezen werking1) glycogeen aanmaak2) vet catabolisme3) aminozuur anabolisme
LH Enkel bij man verbodenSomatropine
Stimulantia2 agonist Definitie
Salbutamol, salmeterol, formoterol, TerbutalineEffect
toename spierkracht Salbutamol 800 mcg verbetert duurprestatie (tijdrit: 40 km: 85 sec ) inhalatie (in therapeutische dosissen) geen effect op sportprestatie bij gezonde personen salbutamol tablet (4 mg) 5% toename in sprintvermogen
WADA (internationaal attest), 1 van de criteria >10% daling FEV1 na inspanning >20% daling FEV1 via provocatie met metacholine of eucapnische hyperventilatie (tussen 3-30 min) OF >15% daling FEV1 via provocatie met NaCl 4,5% >12% reversibiliteit met bronchodilatatie lagere score mag als er een brief is met een duidelijke kliniek/voorgeschiedenis
Nationaal attest vermelding voldoende (ook bij KNWU is een vermelding voldoende), ook bij hoger niveau fietsen moeten de internationale bonden de licenties van de nationale bonden overnemen provocatie testen zijn dus niet nodig
Doping test> 1000 ng/ml = positief (met inhalatie max 250, >250 mg kan alleen met tabletten)
Alternatiefatrovent (zie Pneumologie farmacologie)
Amphetamine(Benzedrine)
AnalogenDextro-amfetamine-sulfaat (Dexedrine), methyl-amfetamine, di-methyl-amfetamine en benzyl-amfetamine
Verbodverboden door alle organisaties, urinetest
Werkingstimuleert CZS, simuleert adrenaline en noradrenaline werkingBlokt de re-uptake in catecholaminerge neuronen voor noradrenaline en dopamine dopamine stijgt in nucl accumbenskomt normaal niet in menselijk lichaam voor, zit niet in voeding
Nagestreefde werkingStimulerend effect (dieper gaan)Afvallen (verhoogd metabolisme, setpoint omlaag: zie Voeding farmacologie)
Bewezen effectuitstel vermoeidheid niet-max aeroob vermogen makkelijker wakker blijven, alertheidHR, BD, AH, metabolisme (afvallen), glucose
Nadelenmaximale prestatiebeoordelingsvermogen, overmoedigveslaving (“downers” nodig = barbituraten), toenemende dosis nodigrisico van pijn en vermoeidheid suppressiehartkloppingen mogelijkbij fenfluramine en dexflenfluramine (gebruikt om af te vallen) is pulmonale HT beschreven (zie Voeding farmacologie)
Ergogeengeen duidelijk ergogeen effect aangetoond
Dosis5-20 mg eenmalig (na 60-90 min effect, werkt 8-24 uur)meestal zenuwachtig voor wedstrijd: barbituraten (“downers”) voor wedstrijd en bij de wedstrijd dan amfetamine (“uppers”)
gebruikt doorTommy Simpson (overleden in de Tour van 1967)
brompcryptine dopamine agonist (primarily through the D2 receptor 2,5 mg ‘s avonds, HR, afib, syncopaal, gebruikt om vet te verbrandenXTCCocaine bloeddrukverhogingcofeïne Zie cafeine (Doping supplementen)CS Zie Doping hormonaalEphedrine = 1 sympathico mimeticumformoterol Zie 2 agonistRitalin® (methylfenidaat) Definitie
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 21 van 25
morfine agonistIndicatie
gebruikt bij ADHDVerbod
verboden door WADASalbutamol Zie 2 agonistSalmeterol Zie 2 agonistTerbutaline Zie 2 agonistCannabinoidenCannabis T1/2 soms na 3 mnd nog positiefHasjMarihuanaNarcoticaRitalin® Nut
ADHD medicatieWADA
ten alle tijden verboden, ook met attest (opiaat)MethadonPethidineOxycodonFentanylHeroïneMorfineNiet verboden codeïne / di-hydro-codeïne
dextromethorfantramadol
Supplementenbesmetting Definitie
Veel supplementen zijn besmet met echte dopingmiddelen, zo kan een legaal middel toch een positieve dopingtest opleverensupplementen Definitie
= dieet supplement, niet verboden voedingsbestandelenSoorten
vitamine kruiden aminozuren middelen die voeding stimuleren een deel van een van bovenstaande stoffen
Veiligheid www.necedo.nlLegaalaminozuren Verbod
supplement, geen verbodNagestreefd effect
GH, cortisol en testosteron stijging (zoals bij hormoon deficiente patienten)stimuleren van weefsel groei door een positieve proteine balans
Bewezen effectbij gezonde mensen geen effect op hormoneninname direct na krachtinspanning doet glucose, insuline, GH en IGF stijgen (werkt ook met KH)te veel: geen effect op weefselgroei, genoeg eiwit is wel een voorwaarde voor groei
BCAAzie aldaar
Leucinezie aldaar
BCAA Definitiebranch chained amino-acids (vertakte AZ)
Nutgezien de C-keten’s zijn ze beter als energie bron te gebruiken, dit zijn ook de eerste AZ die worden gebruikt uit spierweefsel als alternatieve energiebron bij glycogeen depletie
Soortenleucine, isoleucine, valine (zijn essentiele AZ)
Buffer oplossingen AnalogenNaHCO3 (Na-bicarobonaat)Na-citraatCa-citraat
Verbodgeen IOC verbod
Werkingvoor inspanning lichaam alkaniseren met een buffer oplossing
Indicatieinspanningen <1 min
Bewezen effect pH daalt minder: anaerobe inspanning tot ½ - 7 min gaat beter (bv schaatsen0 geen effect op krachttraining geen effect op VO2max
Nadelensoms GI-krampen/diaree/nausea/spierkrampen (minder bij Ca/Na-citraat)bruist heel erg, dus veel water drinken
Ergogeenbewezen effect: roeien 880m race gaat 2,9 sec sneller, 30 km fietsen ook sneller
DosisNa-bicarbonaat: 300 mg/kg (of zoveel als maag aankan, gemiddeld 20 gr) 1,5 uur voor inspanning in 1 L waterNa-citraat: 300-500 mg/kg (of zoveel als maag aankan) 1-2 uur voor inspanning in 1 L water
cafeïne Analogenpurines
Verbodvanaf juli 2004 toegestaan
Voeding koffie (100 mg/kop), thee cola (30-45 mg/kop) energy-dranken, chocolade
Werking stimulatie van adrenaline release blokt adenosine-R lipolyse toename vertraagt noradrenaline afbraak meer vet gebruikt als brandstof moter-unit recruitment toename
Nagestreefd effectzie werking
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 22 van 25
afvallen (zie Voeding farmacologie)Bewezen effect
alertheid toename, vermoeidheid, slaap, pijn (CZS effect veruit ’t belangrijkst) aeroob vermogen vet afbraak, glucose sparend (inname van veel KH stimuleren echter insuline doet de vetoxidatie dus weer dalen euforie eetlust absolute kracht neemt niet toe (geen anaerobe invloed) 13% toename in rustmetabolisme
Diurese tijdens inspanning geen toegenomen diurese (catecholamines doen renale flow dalen) geen effect op plasmavolume/temperatuur/zweetproduktie/hartslag tijdens inspanning in rust wel diuretisch effect
Nadelen grote verschillen in effect bij verschillende personen (soms nerveus) diureticum (valt mee bij inspanning: catechol renale flow) remt creatine opname licht gewenning doet ’t effect teniet soms verminderde coördinatie
Ergogeenbewezen ergogeen effect op aeroob vermogen(tijdrit prestatie toename, tot 20% isostar, lopen: 1,9%, zwemmen: 1,9%) bij 3-6 mg/kg is de stimulerende werking belangrijker dan de dehydratatie
Dosiseffect bij 3-6 mg/kg (hogere dosis verbetert prestatie niet meer), piekconc na 60-90 minkoffie: 60-150 mgthee: 20-50 mgcola: 50 mgchocoladeLD 50: 10 grenkel voor wedstrijd inname, in dagelijks leven niet, anders gewenningpillen: 200 mg
Geen effect bij veel KH inname (dan vet niet als brandstof gebruikt) cafeïne in koffie regelmatig cafeïne gebruik (4-6 dg voor wedstrijd dus geen cafeïne gebruiken)
-alanine Nagestreefd effectintracellulaire buffer
chroom Analoogchroom-picolinaat (picolinaat verhoogd absorptie)
Voedingzit in noten, brocolli, ei, appelschil, paddestoelen, kaas
Werkinginsuline functie, zie Endocrinologie diabetesChroom tekort doet chol stijgen en verlaagt insuline gevoeligheid
Nagestreefd effectinsuline stimulus (vet verbranding en spieropbouw)
Bewezen effectondanks aangetoonde verhoogde spiegels geen voordeel
NadelenCh is in competitie met Fe voor binding aan transferinne transferinneZn en Fe absorptie is vermindertOp menselijke celculturen verzaakt Ch chromosomale schade
Ergogeennooit aangetoond
Dosis200-600 microgr/dg
Creatine Analogencreatine-monohydraat (Cr-H2O)
Voedingzit in vlees, kip, vis (4-5 gr/kg)lichaam maakt 1gr/dglichaam bevat 120-140mg creatine (95% in spier)
Verbodniet verboden, wel vaak afgeraden gezien het risico op bij-besmetting
Nagestreefd effectsprint inspanningen verbeteren1-10 RM kracht verbeterenanabool effect (lichaamsgewicht)zou beter werken met HMB
Bewezen effect Onmiddellijk energie (en betere relaxatie: ook ATP nodig) uitstel van anaerobe glycolyse effect vermindert door cafeïne
Contra-indicatierenale dysfunctie (dan risico op interstitiele nefritis), dus vooraf nierfunctie contoleren, de nierproblemen zijn vaak wel reversibel
Nadelen creatine creatine verdwijnt in urine, CI bij nierproblemen lichaamsgewicht (0,5-5 kg) tgv water en mogelijk ook anabool (FFM) spierkrampen zijn beschreven cafeïne doet werking licht verminderen 20-30% van de bevolking reageert niet op creatine eigen creatine productie gaat volledig plat
Ergogeen kracht toename bij krachttraining korte hoog intensiteit inspanning (voordeel bij inspanningen tot 3 min) sprinten, zwemmen, fietsen, springen, voetbal, volleybal sommige studies tonen een spierhypertrofie aan
Dosis loading: 0,2-0,3 g/kg/dg gedurende 6 dg (verdeeld over 3dd1) PCr 30% (gedurende enkele dgn tot 2 weken) onderhoudsfase: 0,03 g/kg/dg gedurende 1 maand, dan minimaal 3 mnd stop KH versnelt creatine loading (insuline glucose en creatine cel opname)
eiwit Nagestreefd effectstimuleren van weefsel groei door een positieve proteine balans
Bewezen effectinname direct na kracht inspanning de glucose, insuline, GH en IGF doen stijgen (werkt ook met KH) te veel: geen effect op weefselgroei, genoeg eiwit is wel een voorwaarde voor groei
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 23 van 25
verlaagt de basisspiegel testosteronginseng Definitie
planten-extract, wisselende ingredientenNagestreefd effect
toename motivatieVO2max neemt toe
Werkingzou steroïde glucosides bevatten
Nadeelvaak besmet met verboden substanties
Ergogeenalleen als er verboden substanties in zitten
glucose Definitiena krachttraining glucose inname
Bewezen effectverminderde eiwit afbraakinsuline
foliumzuur Zie Voeding algemeenGlutamine Functie glutamine
brandstof voor macrofagen en lymfocyten (er zit 1,4 kg aan deze cellen in het lichaam) bouwstof voor purine en pyrimidine (basis van nucleotiden in DNA/RNA) Bij een immuunreactie delen de cellen zich in grote getale en is veel glutamine nodig macrofagen produceren O2 radicalen om micro-organismen te doden, maar loopt daardoor ook vaak schade op aan eigen DNA
Glutaminolyse glutamine wordt omgezet naar glutamaat/aspartaat/alanine
Productielever, vet, long
Glutamine daling bij: sepsis, groot trauma, brandwonden, uithongering sport (langer dan 2 uur), bij kortdurende inspanning treedt er een stijging op, 20% daling 1 uur na marathon overtraining
Lab waarde550-700 M normaal
Dosis5 gram
Nagestreefd effectminder infectiesminder kans op overtraining
Bewezen effectnog geen bewijs, glutamine in plasma stijgt wel en de leucocytose na inspanning is minder
Glycogeen loading Zie Voeding sportHCA Definitie
hydroxy-citraatNagestreefd effect
vertragen vetopbouw vertragenWerking
remt cytraat lyaseErgogeen
niet aangetoondHMB Definitie
-OH--methyl-butyraatWerking
afbraakproduct van leucine, zit in voeding: grapefruit, vis, melkwerking onbekend, je maakt ‘t zelf
Nagestreefde effectzou eiwit afbraak verminderenzou vet afbraak doen toenemenzou beter werken met creatine
bewezen effecttegenstrijdige resultaten, in bepaalde studies: kracht, FFM, proteolyse, in andere studies geen effect
nadelennog geen nadelen aangetoond
ergogeennog niet eenduidig bewezen, sommige studies wijzen wel in de richting
dosis3-6 gr/dg
KH loading Zie glycogeen loadingKH na inspanning Bewezen effect
brandstof supplementinname direct na kracht inspanning de doet glucose, insuline, GH en IGF stijgenspiergroei is niet aangetoond, wel meer proteine aanmaak dan afbraak vergeleken bij placebo
L-Carnitine Werking komt voor in zuivel en vlees lichaam maakt ‘t ook in lever en nieren van methonine en lysine 95% bevindt zich in de spieren faciliteert de infux van lange keten FFA in de mitochondrien (snelheidsbepalend) acetyl-Coa in de cel meer lactaat en pyruvaat omgezet in acetyl-CoA
Nagestreefd effect toename instroom van FFA in mitochondrieen vetverbranding bij inspanning lactaat afbraak tegen spierpijn anti-oxidant
werkelijk effect nooit voordeel aangetoond, geen hogere L-Carnititine niveau’s bij inname nooit tekorten aangetoond (genoeg eigen productie) wel een perifere vasodilator minder spierpijn (en lagere CK niveau’s)
Ergogeengeen ergogeen effect aangetoondwel minder spierpijn
Dosis100-200 mg/dg
Leucine Definitieaminozuur
Nut BCAA intermediair in citroenzuurcyclus
Nagestreefd effect
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 24 van 25
eiwit opbouw als brandstof (BCAA)
Omega 3 en 6 vetzuren Nagestreefd effectanti-oxidant
Magnesium Nagestreefd effectvermindering spierkramp
Dosismagnesium 400 mg 1dd1
MCT Definitiemedium-chain TG (8-10 C’s)
WerkingLCT (long chain = 12-18 C’s) vertraagt maaglediging, duurt 4 uur om te absorberen in de darm, kan enkel in chylomicronen via de lymfe worden vervoerd, transport tot in de mitochondria kan enkel via het Carnitine-acyl-Coa-transferase systeem (zie Biochemie) ZIJN DUS TRAAGMCT’s hebben al deze problemen niet (want zijn beter wateroplosbaar)
Nagestreefd effectsnel als brandstof beschikbaar vet = glycogeen sparen
Nadelengeen galblaas lediging, dus vaak kramp en diaree
Ergogeen effecter is een kleine toename in prestatie aangetoond bij aerobe inspanning (als naast MCT ook KH worden ingenomen)
Dosis380mg/kg 1 uur voor aerobe inspanning
Q10 NutZie Metabolisme respiratoire keten
Suppletiezie Voeding algemeen.htm
Bewezen effectbij verhoogde komt dit niet in de mitochondrieen terecht maar in de lysosomen
NaHCO3 Definitie= natrium bicarbonaat, zie buffer oplossingen
Taurine Werkingdiuretischvergelijkbaar met caffeine
Vet Definitievet inname na inspanning of dieet van veel vet
Bewezen effecttestoteron direct na inspanning na vet innametestosteron basisspiegel bij hoger percentage vet in dieet
MCTzie aldaar
Nitraat (NO3-) EffectVO2 daling tijdens inspanning
VerbodenAndrostene-di-one Werking zet om in nandrolone en testosteron, “pro-hormoon”
tussen DHEA en testosteron / oestrogeenzie Endocrinologie algemeen
Verbod niet alle sporten verbieden het (bv Honball), IOC welNagestreefd effect
zou als pro-hormoon moeten werken voor testosteronBewezen effectTestosteron spiegel verandert nietgeen toename spierkrachtergogeen geen voordeel aangetoondnadelenestradiol en estron spiegels stijgenHDL chol 12%frequent besmetting met 19-nor-androstenonedosis 500-1200 mg 1dd1
DHEA Definitie de-hydro-epi-androsterone (Prasteron)Werking zie Endocrinologie algemeen
precursor hormoon voor A en E wat in het bijniermerg wordt gevormd, geen drug (zie doping algemeen) dus supplement en dus zonder recept in VSVerbod wel door IOC verbodenNagestreefd effect
gebruikt tegen vanalles, vooral ouder worden, voorkomen van kanker / ASC / infectiesWerkelijk effect
bewezen:1. vetvrije massa 1,2% (vet neemt wel iets toe bij vrouwen)2. immuunsysteem nadelen: mogelijk AAS neveneffectenergogeen: nog geen duidelijk voordeel aangetoond(geen effect op testosteron en oestrogeen spiegel / kracht)
Dosis 25 mg 1dd1 t/m 1 grglycerol Verbod
door USOC verboden (vreemd: beschermt tegen uitdroging en oververhitting)(urine test) alle glycerol wordt gereabsorbeerd in de nier, dus excretie is overmatig gebruik
Biologischkomt in lichaam voor (meer bij inspanning zonder KH inname vetcatabolisme)
Werking1) osmotisch actief molecule plasma H2O retentie2) intestinale H2O absorptie3) plasma volume renale filtratie glycerol + H2O reabsorptie hyperhydratie
Nagestreefd effecthyperhydratie
Bewezen effecthyperhydratie tot 6 uur (zweten, HR) in meeste studies aangetoond
Nadelen1) hoofdpijn2) nausea
Dosis1 gr / kg glycerol + 1-2 L water
Pangaamzuur Definitie“vit B15”
Werkinggeen nut in het lichaam
Verbodverboden door FDA
Nagestreefde werking
MedicatieRobert Rozenberg © 29 maart 2018 www.rozenbergsport.nlPagina 25 van 25
volgens studies in Rusland zou het aerobe vermogen toenemenbewezen effect
in beter opgezette studies geen effectergogeen
geen ergogeen effect aaangetoondLegale middelen
Cooling-down Bewezen effectlactaat (enkel zin na anaerobe inspanning)bloedredistributie (verminderd kans op syncope, CO snel terwijl vasodil nog even blijft bestaan)resterende catecholamines gestopt (kan de werking op het hart verlengen)
TMJ / MORA DefinitieTMJ =Temporo-mandibulaire joint repositie dmv een “bijt-spalk”MORA = mandibulair orthopedisch repostie appliance
Verbodniet verboden
nagestreefde werkingbetere vasculaire / neurale flow in cervicaal gebied
bewezen effectgeen effect
nadelenslecht gepositioneerd heeft het zelfs een nadelige werking
ergogeennog nooit aangetoond
Warming-up Mechanismeenkele min voor inspan, inspan simuleren
Nagestreefd effect prestatie verbetering psychologische voorbereiding voorkomen van blessures
Bewezen effect psychologisch (placebo) effect is er wel degelijk toename spiertemperatuur (Hb lost sneller O2), toename motor unit recruitment, toename perifere bloedflow, spieren soepeler, bewezen minder snel ruptuur bij warme spier warming-up geeft hart de kans de coronair doorbloeding aan te passen, bij coronair problemen kan er zonder warming-up eerder ischemie en zelfs een infarct ontstaan
Ergogeen buiten psychologisch voordeel geen prestatie verbeterend effect stretching alleen effect bij bepaalde sporten (bv voetbal) of functionele tekorten
Rekken Definitievolledige ROM (of zover nodig voor sport) opspannen, >30 sec aanhouden
Nagestreefd effect spieren als spaghetti wat rechttrekken (alleen zin voor inspanning) psychologische voorbereiding voorkomen van blessures ergogeen (prestatie verhoging)
Bewezen effect als algemene regel: geen preventief effect (in bepaalde sporten (bij gebruik volledige ROM) wel afname blessure kans als er vooraf functionele tekorten zijn) therapeutisch wel effect als het spiertekort oorzaak van een blessure is >30 sec spier oprekken 10-15% ROM toename gedurende 4-6 uur 3 dd 1 30 sec na 10 dg stabiel 10-15% ROM toename, dan 1 dd 1 bij stoppen rekken na 4 wk weer oude spierlengtes psychologisch (placebo) effect is er vaak visco-elastische veranderingen zijn nooit aangetoond rollen met tennisbal onder de voet: hamstrings een stuk langer
Ergogeen psychologisch voordeel er zijn studies waarbij de loopsnelheid/kracht/springhoogte verbetert
Spierenhamstrings reageren minder (theorie: tight hamstrings zijn secundair aan lage rugproblemen)
Verend rekken = excentrisch rekkenzou niet mogen omdat er een myostatisch reflex wordt opgewekt, de huidige inzichten gaan er vanuit dat het brein dit reflex aan en uit kan zetten, dus mag wel
Conclusierekken mag altijd op alle manieren, ook bij spierpijn en bij sprinters, kan geen kwaad maar ook nooit een voordeel aangetoond bij gezonde individueen
Zuurstof inhalatie DefinitieHoge concentratie O2 inademen
Pre-inspanninggeen zin: al de Hb is al vol met O2 (sat in rust > 95%) en in plasma lost bijna niks op
Per-inspanningwel zin:snellere diffusie meer O2 in bloedminder AH arbeid = meer bloeddebiet voor de rest van het lichaamdit is wel verboden
Bewezen effectVO2max 12% toename met 55% O2 [1]41% toename uithoudingsvermogen op 80% VO2max [1]Ventilatie neemt af
Post-inspanninggeen zin: herstel niet sneller, lactaat niet sneller afgebroken
Illegale middelen
Referenties1. Plet, J., et al., Increased working capacity with hyperoxia in humans. Eur J Appl Physiol Occup Physiol, 1992. 65(2): p. 171-7.