Inhoud1. Samenvatting..............................................................................................................2

2. Inleiding.....................................................................................................................2

2.1 Algemeen...........................................................................................................2

2.2 Symptomen........................................................................................................3

2.3 Ontstaan.............................................................................................................4

2.3.1 Erfelijke factoren........................................................................................4

2.3.2 Omgevingsfactoren....................................................................................5

2.4 Diagnose............................................................................................................5

2.4.1 Anamnese...................................................................................................6

2.4.2 Lichamelijk onderzoek...............................................................................6

2.4.3 Aanvullend onderzoek................................................................................6

2.5 Behandeling.......................................................................................................7

2.5.1 Curatief.......................................................................................................8

2.5.2 Palliatief.....................................................................................................8

2.6 Complicaties.......................................................................................................8

2.7 Preventie............................................................................................................9

3. Materiaal en methode.................................................................................................9

4. Resultaten...................................................................................................................9

5. Discussie..................................................................................................................10

6. Bronnen....................................................................................................................11

7. Bijlage: DNA lab blad..............................................................................................13

1. Samenvatting Tumoren in de mond- en keelholte komen steeds vaker voor, vooral bij vrouwen. Deze tumoren kunnen voorkomen in de lip, amandelen, stembanden en andere plekken in dat gebied. Uitzaaiingen kunnen ontstaan en gevaarlijk worden als de tumor in de lymfklieren komt. Het is dus belangrijk om bij een patiënt met deze vorm van kanker vast te stellen of er uitzaaiingen zijn. Er zijn verschillende klachten die voor kunnen komen bij tumoren in de mond- en keelholte. Voorbeelden zijn: heesheid, slikklachten, wondjes die niet weggaan en tanden of kiezen die losser gaan zitten. De grootste risicofactoren voor het ontstaan van tumoren in de mond- en keelholte zijn overmatig roken en alcoholgebruik. Het blootstellen aan zonlicht kan voor lipkanker erg gevaarlijk zijn. Ook kan bestraling op jonge leeftijd het risico vergroten. Onderzoekers denken dat erfelijkheid ook een rol kan spelen, maar dat weten ze nog niet precies.

Als een patiënt meerdere symptomen van een tumoren heeft, is het slim om naar de huisarts te gaan. De huisarts zal die patiënt dan waarschijnlijk doorverwijzen naar de KNO-arts, die het verder onderzoekt. Als blijkt dat er sprake is van een tumor in de mond- of keelholte, zal er waarschijnlijk een operatie plaatsvinden om de tumor weg te snijden, als het nog in het begin stadium is. Als de tumor al in een verder stadium is, kan chemotherapie of radiotherapie worden toegepast. Er blijft een kans dat dit ook niet zal werken. Verschillende complicaties die kunnen komen na een behandeling zijn bijvoorbeeld: verminderde eetlust, smaak die verdwijnt of ontsteking in het slijmvlies. Het vermijden van bijvoorbeeld overmatig alcohol en tabak gebruik of blootstelling aan zonlicht van de lippen, kan preventief werken.

2. Inleiding Kanker is een steeds meer voorkomende ziekte, waarvoor nog steeds geen echt goed medicijn beschikbaar is. Er zijn wel verschillende manieren om kanker tegen te gaan, zoals chemotherapie of het wegsnijden van de tumor, maar dit werkt niet altijd.

2.1 Algemeen Per jaar krijgen bijna 3000 mensen hoofd-hals kanker in Nederland. Dit is een verzamelnaam voor kanker in de neusholte, mondholte, keelholte, lip, speekselklieren en strottenhoofd. Het is een agressieve vorm van kanker waar jaarlijks in Nederland ongeveer 850 mensen aan overlijden. Bij deze vorm van kanker is het belangrijk om vast te stellen of er sprake is van uitzaaiingen in de lymfklieren. Als de tumor namelijk is uitgezaaid, is de levensverwachting veel kleiner. Dr. Boudewijn Braakhuis, projectleider bij het VU Medisch Centrum in Amsterdam, zegt: ”als we beter kunnen voorspellen welke patiënten uitzaaiingen hebben, kunnen we het aantal onnodige halsklieroperaties terugbrengen. Zo behoeden we vele patiënten voor de nare gevolgen van de operatie.”1

Het is dus van belang dat er bij een patiënt met kanker in de mond –en keelholte goed wordt onderzocht of er sprake is van uitzaaiingen. Dr. Braakhuis onderzoekt de genetische veranderingen in hoofd-halstumoren. Door zijn onderzoek is het bij een genetische test beter mogelijk te voorspellen of een patiënt een uitzaaiing gaat krijgen. Dr. Braakhuis zegt:

“Tijdens de ontwikkeling van een tumor verandert het DNA voortdurend. Elke tumor in het hoofd-halsgebied is genetisch anders. Met ons onderzoek willen we dit ontrafelen. Welke genetische veranderingen hebben geleid tot het ontstaan van de hoofd-halstumor?  Het doel van het onderzoek is de genetische eigenschappen van een grote groep tumoren in kaart te brengen en patronen te ontdekken die verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van uitzaaiingen.Momenteel worden vaak nog de lymfeklieren in de hals verwijderd, zonder dat van tevoren bekend is of er uitzaaiingen in deze lymfeklieren aanwezig zijn. Deze operatie is ingrijpend en heeft voor de patiënt nadelige gevolgen. Zo kan de patiënt geconfronteerd  worden met een verminderde beweeglijkheid van hals en schouder en met chronische pijn. Wanneer we beter weten welke tumoren uitzaaiingen veroorzaken en welke niet, kunnen we patiënten gerichter behandelen en in veel gevallen onnodige operatieschade voorkomen.”. 1

Het voorspellend vermogen van de test is echter nog niet zo goed dat het bij patiënten kan beslissen hoe de behandeling er uit gaat zien, maar er zijn wel veel tumorgegevens verzameld.1

2.2 Symptomen De klachten bij een tumor in de mond of keelholte zijn afhankelijk van de plaats van de tumor:

- Kanker in de keelholteKeelkanker geeft in het begin vage klachten zoals slikklachten, veel slijm in de keel, het gevoel dat er iets blijft hangen in de keelholte, pijnklachten en soms een zwelling in de hals. Later kunnen ernstige slikklachten optreden en benauwdheid omdat de tumor de doorgang van lucht en voedsel blokkeert. Daarnaast zijn bloed en slijm ophoesten symptomen van een tumor in de keelholte. Bij tumoren op de stembanden is heesheid het belangrijkste verschijnsel.

- Tumoren op de stembandenHeesheid is bij deze vorm van kanker in de mond of keelholte het belangrijkste symptoom. Als de heesheid langer blijft dan 3 weken, moet er verder onderzoek worden gedaan. Heesheid die langer dan drie weken blijft bestaan, is een reden voor verder onderzoek.2

- Lipkanker Lipkanker ontstaat meestal op de onderlip. Een tumor ontstaat bijna altijd uit een zweertje of wondje dat niet geneest.2

- Tumoren in de mondholteDeze tumoren geven in eerste instantie een zwelling van bijvoorbeeld het wangslijmvlies of op de bodem van de mond, onder de tong. De zwelling kan pijn

veroorzaken en er kan sprake zijn van een zweer of wondje De tumor kan bloedingen veroorzaken in de mondholte en kan ervoor zorgen dat de spieren aangetast worden waardoor het bijvoorbeeld niet meer mogelijk is om de mond helemaal te openen. Deze vorm van kanker kan voorafgaan door witte of rode veranderingen van het slijmvlies die er niet afkomen (leukoplakie).2

- Tumoren op het gehemelte of het tandvleesDeze tumoren veroorzaken klachten aan de tanden en kiezen die losser gaan zitten. Ook bij deze vorm van kanker kan er een zwelling met pijn ontstaan. Het kan ook zijn dat mensen dan vaak merken dat een kunstgebit niet meer goed past.2

2.3 Ontstaan Een tumor in de mond –en keelholte is een steeds meer voorkomende ziekte bij vooral vrouwen. Deze vorm van kanker is moeilijk te bestrijden en erg gevaarlijk. Onder de naam van de tumor wordt het gedeelte van de keelholte (farynx) achterin de mond bedoeld. In de mondkeelholte (orofarynx) zitten ook de keelamandelen. Wanneer er in dit gebied een tumor ontstaat, wordt er gesproken van keelkanker. Kwaadaardige tumoren in de mondkeelholte zijn tumoren (gezwellen) die het gebied rond de mondkeelholte aantasten met een kans op uitzaaiingen naar andere weefsels.3

2.3.1 Erfelijke factorenHet is nog niet duidelijk of erfelijkheid een rol speelt bij kanker in de mond of keelholte. Het kan zijn dat er sprake is van aanleg. Dit wil zeggen dat sommige mensen gevoeliger zijn voor oorzaken van het ontstaan van tumoren (in het volgende stuk uitgelegd) dan anderen.4

5

2.3.2 OmgevingsfactorenDe belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van kanker in de mond of keelholte is alcohol –en tabaksgebruik. Het pruimen van tabak en het roken van een pijp (verhoogt vooral de kans op lipkanker) verhogen het risico op tumoren. Mensen die tabak én alcohol gebruiken, hebben een groter risico op tumoren in de mond of keelholte. Hiernaast vergroot slechte mondhygiëne, een slecht passend kunstgebit of een prothese de kans op tumoren. Ook vergroot blootstelling van zonlicht kans op tumoren op de lip. Mensen die roken, veel alcohol drinken of zich niet goed insmeren op hun lippen als ze liggen te zonnen, hebben een grotere kans op tumoren in de mond en keelholte.5 Andere risicofactoren zijn leeftijd, Chinese ras, expositie aan nikkel, arseen, chloor, houtstof en textielvezels, bestraling op jonge leeftijd en immuun suppressie.6

Dit zijn de plekken waar tumoren in de mond en keelholte kunnen ontstaan (dit geldt ook voor de lip, die hier niet is aangegeven):

7

2.4 Diagnose Om de ziekte te vinden moet er natuurlijk een diagnose worden gemaakt. Er vindt een lichamelijk onderzoek plaats en er wordt gevraagd en gekeken naar de ziekte geschiedenis van de patiënt. Zoals andere ziektes die de tumor in de mond en keel holte een grotere kans kunnen geven. Het kijken naar de ziekte geschiedenis wordt anamnese genoemd.8

2.4.1 AnamneseAls je met één of meerder symptomen naar de huisarts gaat, zal hij eerst een anamnese afnemen. Je kan bijvoorbeeld het virus Humaan papillomavirus al hebben, hier kan een oorzaak in zitten voor kanker in de mond- en keelholte. De patiënt moet dit zeggen en er wordt rekening mee gehouden in de diagnose. Bij het humaan papillomavirus is er ook geen remmende celgroei van de slijmvliezen aanwezig. Omdat dit in de hals gebeurt, is er een grotere kans op het ontwikkelen van sommige vormen van kanker waaronder tumoren in de mond- en keelholte.9

2.4.2 Lichamelijk onderzoekBij een lichamelijk onderzoek bij kanker wordt er naar de klachten geluisterd van de patiënt. Als er meerdere symptomen worden vernomen vindt er een lichamelijk onderzoek plaats. De huisarts geeft als het nodig is medicijnen, bijvoorbeeld hoest drank, antibiotica of een slijmoplossend middel.10

2.4.3 Aanvullend onderzoekAls dan de klachten in de keelholte en mond niet ophouden binnen 2 weken wordt de patiënt doorverwezen naar een keel- neus- en oorarts (KNO-arts).De specialist zal het hele gebied van de keel mond, neus en oren onderzoeken om te voelen en te kijken of er sprake is van eventuele uitzaaiingen in de lymfeklieren. Met behulp van spiegeltjes en goed licht wordt er een lokalisatie, groeiwijze en afmetingen van de tumor gemaakt en in een tabel gezet. De kleinste tumor geeft weinig tot geen klachten (T1). Maar vanaf de tweede groep (T2) kunnen er wel klachten ontstaan. Ook kunnen er röntgenfoto’s van de hals worden gemaakt. Zoals de CT-scan (computertomografie) of een MRI-scan (magneetscan). Met deze scans kan je in de hals kijken waar je niet met een spiegeltje kan komen. Vervolgens wordt er een afbeelding gemaakt en er wordt gekeken of er afwijkingen te zien zijn op de foto. Een nadere methode is om te kijken of de lymfeklieren zijn vergroot. Deze worden onderzocht met behulp van dunnenaaldaspiratiecytologie. Met deze methode wordt een dunne naald in de lymfeklier gebracht en daardoor wordt er een stukje weefsel of celmateriaal weggesneden en gebruikt voor microscopisch onderzoek. Als de patiënt moet worden behandeld volgt de behandeling.11

2.5 BehandelingHet hangt ervan af of de kanker vroeg of laat wordt ontdekt. In het begin kan het nog goed worden behandeld, maar later wordt er alleen behandeld tegen de pijn.

De behandeling vindt plaats onder bepaalde factoren, zoals de plaats en grootte van de tumor. Ook is het belangrijk voor de behandeling of de tumor is uitgezaaid in andere deelweefsel. Het succes met de behandeling hangt dus voornamelijk af van de grootte en de lokalisatie van de tumor. Er is natuurlijk ook een combinatie tussen meerdere behandelingen mogelijk. De bekendste behandelingen van hals kanker zijn:

- Radiotherapie (Bestraling): een behandeling waarbij de kankercellen worden gedood, terwijl de gezonde cellen niet vernietigd worden. De gezonde cellen blijven namelijk zoveel mogelijk gespaard. De bestraling kan in inwendige of uitwendige vorm gebruikt. Uitwendig is dat straling uit een bestralingstoestel komt. De straling gaat door de huid heen en er wordt gezorgd dat alleen de kwaadaardige tumoren worden bestraald. Bij inwendige straling wordt er radioactief materiaal in of bij de tumor gelegd.

- Chirurgie (operatie) : via een operatie nemen de chirurgen de tumor met omheen liggend weefsel weg. T1 en T2 (zie tabel classificatie) kunnen met chirurgie goed

behandeld worden. In het geval van een operatie wordt de kankertumor samen met een stukje omliggend gezond weefsel weggenomen. Ook worden de opgezwollen lymfeklieren in de hals verwijderd.

- Combinatie van radiotherapie en chirurgie. Dit is het geval bij behandelingen van T3 en T4

- Chemotherapie: per infuus, per injectie of als tablet krijg je cel vernietigende of cel remmende medicijnen gegeven.

- Chemoradiatie: een combinatie van radiotherapie en chemotherapie.

Als de tumor in het begin stadium is, wordt er meestal gekozen voor een operatie. Dan worden ook de lymfeklieren in de hals verwijderd. Ook wordt er bestraling toegepast met radioactieve naalden. Kanker in een vergevorderd stadium wordt behandeld met chemotherapie en bestraling. Behandeling van een tongcarcinoom (=tongtumor): Door de chirurg wordt de tumor weggesneden. Daarna moet de patiënt regelmatig terugkomen om de tong te controleren. Als de kans op uitzaaiingen verhoogd is wordt er soms nog radiotherapie gegeven.12

2.5.1 Curatief Patiënten krijgen een curatieve behandeling als er kans is op genezing. De behandeling is daar op gericht. Patiënten met een kleine tumor hebben een 5 jaar overleving van meer dan 80%. Daarbij heeft de primaire tumor geen metastasen (uitzaaiingen).13

2.5.2 PalliatiefPatiënten krijgen een palliatieve behandeling om de ziekte af te remmen en om de klachten te verminderen. Palliatieve bestraling kan worden uitgevoerd. Kortademigheid en slik klachten als gevolg van een grote tumor kunnen hiermee worden verholpen.13

2.6 Complicaties Als de patiënt niet behandeld wordt, krijgt de patiënt misschien problemen met praten en slikken. De tumor kan bovendien uitzaaien naar de lymfe klieren in de hals en naar de andere organen. Bij een aanzienlijk deel van de patiënten ontwikkelt later 2de primaire tumor meestal in het hoofd/hals gebied, de slokdarm of de longen. Bijwerkingen vinden plaats nadat de patiënt is bestraald bij de hals. Deze kunnen tijdelijk zijn maar ook blijvende last veroorzaken:

- Verminderede eetlust- Speekselklieren kunnen worden beschadigd - Ontstekingen slijmvlies- De smaak kan minder worden of zelfs verdwijnen

- Ontstaan van wondjes. Bij slikken kan dit het bemoeilijken

Bij een operatie:- Ademhaling. Door een operatie kan tijdelijk een zwelling ontstaan waardoor de

ademhaling wordt belemmerd.

Bij chemotherapie. Medicijnen cytostatica, volgens het KWF:- Haaruitval- Misselijkheid en braken- Darmstoornissen- Een verhoogde kans op ontstekingen en infecties- Vermoeidheid- Nierfunctiestoornissen14

2.7 PreventieDoor het vermijden van overmatig alcohol- en tabaksgebruik neemt het risico van de meeste vormen van mondkanker af. Ook het weg laten snijden van ruwe randjes van beschadigde element of vullingen helpt om de tumoren in de mond- en keelholte te vermijden. Uit onderzoek blijkt dat vitamine C en E extra bescherming bieden, maar dit is nog niet zeker. Het risico van lipkanker wordt kleiner als de lippen niet aan zonlicht worden blootgesteld. Als de lippen wel zijn beschadigd, kan het ontstaan van kanker worden voorkomen met een operatie of laserbehandeling.15

3. Materiaal en methodeOm dit verslag te maken zijn er natuurlijk bronnen en materiaal gebruikt. Er zijn zoveel mogelijk verschillende soorten bronnen/materiaal gebruikt. Denk aan websites, mensen die gespecialiseerd zijn in tumoren in de keel-en mondholte, geneeskundeboeken, kranten, artikelen en grafieken. Bij de bronnen van internet zoals websites en verslagen van gespecialiseerde mensen, en kranten artikelen, zijn er meerdere databanken gebruikt. Met deze manier kan men het beste en sneller bronnen vinden. Er is gebruik gemaakt van:

- Google- Google Solar- Google geavanceerd zoeken- Bing- Zoeken op pdf formaat, om artikelen te vinden

Er zijn gespecialiseerde, betrouwbare bronnen gebruikt zoals:

- CZ: zorgverzekeraar - NWHHT: Nederlandse Werkgroep Hoofd- Hals Tumoren- Verschillende artikelen

- Informatie uit geneeskunde boeken- KWF kankerbestrijding

Ook zijn er (minder) betrouwbare websites gebruikt waarvan de informatie eerst is vergeleken met ander materiaal. Bijvoorbeeld:

- Wikipedia

4. ResultatenKanker van de mond- en de keelholte staat op de zevende plaats van de meest voorkomende tumoren in de wereld. Het risico op kanker in de mond- of keelholte is groter op latere leeftijd en de ziekte komt het meest voor bij mensen van 50 jaar en ouder. Het aantal nieuwe patiënten met kanker in de mond- en keelholte in Nederland is jaarlijks bijna 1500. Daarvan is 66% man.16

Overzicht van factoren op het gebied van voeding, voedingsstoffen en lichamelijke activiteit die het risico van kanker kunnen verhogen of verlagen

5. Discussie

6. Bronnen 1. http://www.kwf.nl/onderzoek/welk-onderzoek-krijgt-geld/Pages/

Onderzoekervandeweekboudewijnbraakhuis.aspxhet onderzoek van dit artikel is gestart in 2009 en gemaakt door Dr. Braakhuis.

2. http://www.mlds.nl/ziekten/22/kanker-van-de-mond-of-keelholte/klachten/ Deze pagina is gebruikt voor de symptomen van kanker in de mond of keelholte en het is gemaakt en geplaatst door de maag, lever en darm stichting.

3. http://medicinfo.cz.nl/%7Bcab66683-305e-42dc-904a-a0e3fc7bef4b%7D Deze pagina is op 23-04-14 geplaatst en gemaakt door medicinfo.

4. Pdf van kanker in de mond –en keelholte. Dit kwam van de maag, lever en darm stichting.

5. Google afbeeldingen, zoekterm: roken en alcohol.6. https://www.kanker.nl/bibliotheek/keelkanker/wat-is/1568-keelkanker

Deze pagina is op 17-06-13 geplaatst en gemaakt door de KWF kankerbestrijding.7. Google afbeeldingen, zoekterm: hoofd-hals kanker.8. https://www.gezondvgz.nl/%7Bb2a035de-301c-46ce-a776-

ec14c052b3f9%7D#{ca3a3928-8d65-4a93-8d51-7de7a30ac967}9. http://nl.wikipedia.org/wiki/Humaan_papillomavirus 10. http://www.nwhht.nl/11. - Geneeskunde boek: Keel-neus-oorheelkunde en hoofd-hals chirurgie – Prof.

dr.K.Graamans e.a. 2008 - http://www.nwhht.nl/- http://medicinfo.cz.nl/%7Bcab66683-305e-42dc-904a-a0e3fc7bef4b%7D#{ca3a3928-8d65-4a93-8d51-7de7a30ac967}

12. Boek geneeskunde keel- en mondholte aandoeningen – A. de Sutter e.a.13. Boek geneeskunde Hoofd-halsgebied-van der Meer14. Site van KWF: kankermondkeel15. http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec08/ch113/ch113d.html Deze

pagina is geplaatst in februari 200316. E Kampman - Nederlands Tijdschrift Tandheelkunde, 2008 - library.wur.nl

http://www.chirurgenoperatie.nl/pagina/buik_specifiek/slokdarmkanker.php 17. - Nederlandse Kankerregistratie, 2003

- World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research , 2007.

3085 woorden