Meander 2015 nr 1 januari februari maart
-
Upload
meanderlander-meanderlander -
Category
Documents
-
view
223 -
download
2
description
Transcript of Meander 2015 nr 1 januari februari maart
Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham Afgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen
Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1
BC1323
MEANDER2015 Januari | Februari | Maart • Jaargang 14 nr. 1
Meander 12 |
NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt
meer dan 91.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om
de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden
en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en
ruimtelijke ordening. Natuurpunt heeft de symbolische kaap van 20.000
hectare beheerd natuurgebied overschreden, 68% daarvan is eigendom
van de vereniging, het overige gedeelte wordt gehuurd. Daarnaast
wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van
natuurstudie en natuur- en milieueducatie.
Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321
met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal
contactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie
en -beheer) en Natuur.oriolus (vogelstudie), afzonderlijk elk 8,5 euro, beide
extra abonnementen 14,5 euro.
MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van
Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en
Netebronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een
jaarabonnement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro
op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.
De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland.
Oplage: 2.000 exemplaren.
RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert,
Jan De Schepper, Tom Schildermans, Goedele Reyniers, Jan Albrecht,
Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen.
ContactFrans Emmerechts, [email protected].
Met dank aan onze fotografenFrans Emmerechts, Jan Albrecht, Marc Mangelschots, An Gijs, Tom
Schildermans, Jef Eykmans, Pieterjan Vervecken, Marie Bouly en Kris
Boeckx.
Coverfoto’s: Vos ©Pieterjan Vervecken, Natuur.huis De Rammelaars ©Jan
Albrecht, Bels Heide ©Jan Albrecht, Wesp op struikheide ©Frans Emme-
rechts, Oostelijke Smaragdhagedis ©Marc Mangelschots.
Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen
kunt u contact opnemen met de redactie.
Deadline teksten volgende Meander:Vrijdag 10 februari 2015 bij [email protected].
Verschijnt eind maart 2015.
Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: [email protected].
GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio
Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588
van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van
het project dat je wenst te steunen:
3770 - Grote Netewoud
7703 - Keiheuvel (Balen)
7709 – De Maat (Mol)
7067 – Zammelsbroek (Geel)
7088 - Neerhelst (Geel)
7118 - Griesbroek (Balen)
7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol)
7734 - De Vennen (Balen)
7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout)
7739 - Molse Nete (Balen/Mol)
7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)
7769 - Breeven (Geel)
7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen)
7783 - Zelguis (Geel)
7784 - De Bleken (Mol)
8810 - De Rammelaars (Ham)
8874 - Veldhovenheide (Ham)
Contactpersonen afdelingsbesturen
Afdeling NetebronnenContact: Jef Sas, [email protected]
www.natuurpuntnetebronnen.be
Afdeling Balen-NeteContact: Tom Schildermans, [email protected]
www.natuurpuntbalen-nete.be
Afdeling Geel-MeerhoutContact: Marc Verachtert, [email protected]
www.natuurpunt.be/geel-meerhout
Afdeling HamContact: Frans Hoes, [email protected]
www.natuurpuntham.be
Colofon
Eenzaam paard in De Rammelaars winter 2013/2014©Jan Albrecht
januari - maart 2015 | 3
GezochtVRIJWIL
LIGERSHet is vandaag 11 november, herdenkingsdag van de
‘Groote Oorlog’. Ook in onze regio heeft die zijn sporen nagelaten. Getuigen daarvan zijn de vele monumenten en
de tentoonstellingen die in onze gemeenten lopen met verhalen over ‘onze’ soldaten aan het front, maar ook over de mensen hier die geconfronteerd werden met de bezetter en zijn ‘Dodendraad’ op de grens met Nederland. Vrijwilligers van heemkundige kringen en andere enthousiaste verzamelaars hebben een schat aan informatie weten te verkrijgen over die duistere tijdsperiode.
Ook Natuurpunt leeft met en door zijn
enthousiaste vrijwilligers en daar hebben
we er dus nooit genoeg van... Vandaar
deze oproep: nieuwe vrijwilligers gezocht
voor taken allerhande! Maak zelf je keuze!
Als ik even mijn afdeling Netebronnen
onder de loupe neem, kunnen de be-
heerteams van de Molse Nete, het Bui-
tengoor/Meergoor en De Maat best nog
wat nieuwe mensen gebruiken. Gelukkig
is er vanaf half september een professio-
nele ploeg van Natuurpunt geïnstalleerd
in de gemeenteloods op De Maat die al
mooi werk verricht heeft in onze reserva-
ten o.l.v. ploegleider Bert Teunkens.
Ook het natuurtuinproject ‘Den Hof’ aan
residentie Smet in Dessel rekent op nog
veel helpende handen bij de nog lo-
pende aanleg en het verdere onderhoud
van deze tuin, die iedereen kan en mag
bezoeken. In dat kader willen we daar in
het voorjaar zelfs een cursus ecotuinieren
organiseren i.s.m. Velt en Natuurpunt
Educatie. Voel jij je groene vingers al
kriebelen, hou dan onze agenda zeker in
de gaten!
Verder hoop ik ook dat het aankoop-
compromis voor De Maat nog dit jaar
rondgeraakt. In die overeenkomst wordt
gevraagd of Natuurpunt voor een deel
wil mee participeren in het Ecocentrum
De Goren. Als mogelijke poort tot het
Grote Netewoud hadden we daar graag
een deeltijdse NP-coördinator geïnstal-
leerd, maar nu de bevoegde minister de
broodnodige subsidie hiervoor geschrapt
heeft, willen we met een vrijwilligersteam
proberen om daar (een deel van) de
weekendpermanentie te verzorgen.
Wie zich nu aangesproken voelt om zich
als vrijwilliger actief in te zetten binnen
een afdeling, kan dat best snel laten
weten aan de contactpersonen van de af-
delingsbesturen (zie colofon Meander) of
komt voor een nadere kennismaking naar
de lokale algemene ledenvergadering die
begin 2015 zal plaatsvinden binnen elke
afdeling. De juiste datums vind je verder
in deze Meander. Welkom!
Je ziet, er staan ons nog heel wat uitda-
gingen te wachten de volgende jaren en
zonder jullie gewaardeerde en vrijwillige
inzet gaat het niet of toch veel minder
goed lukken. In elke afdeling zal je dan
ook met open armen ontvangen worden
en kan je zeker een keuze maken die past
bij jouw tijd en interesses. Je kan je nuttig
maken op het vlak van natuurbeheer en/
of -studie, in de bezoekerscentra (Natuur.
huis De Rammelaars - Ham, De Water-
molen Meerhout, Ecocentrum De Goren
Mol) of evenementen (café Winterwoud,
Cultuur in de Natuur, spaghetti-avonden
e.a.), in Den Hof in Dessel en bij andere
afdelingsprojecten...
Ik wens iedere Natuurpunter dan ook
nog een voorspoedig en natuurrijk
2015 en elke Meanderlandafdeling een
‘bende’ gemotiveerde en enthousiaste
vrijwilligers!
Jef SaSvoorzitter NP-Netebronnen
Colofon
Foto©Frans Emmerechts, montage Jan Albrecht
4 | Meander 1
GAGELEER
januari - maart 2015 | 5
De Liereman is onze achtertuin, onze voortuin en onze wandeltuin. Een biotoop vol wereld. Met vijfentwintig kilometer wandelwegen. Je kunt er de dagen zien opknappen in lengte van dagen, je ziet het altijd met andere ogen. Niets blijft er hetzelfde. Dit landschap is als een schatkamer van levende juweeltjes.
tekst: Achilles cools
Maar er zitten dieven! In de zomer wes-
pendieven, in de herfst kiekendieven,
in de winter gageldieven. De koper- en
goud kleurige struiken trekken struikro-
vers aan. Gagel is voor fortuinzoekers een
verlokkelijk goedje. De sierlijke gageltak-
jes met roodbruine katjes halen op de
bloemenveiling hogere prijzen dan een
roos of een tulp.
Vorig jaar werd hier nog een gageldief
op heterdaad betrapt. Vanuit de hoge
observatietoren werd hij ontdekt door
wandelaars die onmiddellijk de toezich-
ter verwittigden. Die was snel in het
veenmoeras om de dief terecht te wijzen.
Maar het liep uit op een zwaar incident.
De toezichter kreeg een harde klap waar-
bij hij een breuk opliep en de gageldief
zette het op een lopen. De politie werd
meteen opgeroepen, en het toeval trof
dat een politiehelikopter in de buurt een
proefvlucht hield. Deze zette de achter-
volging in en de pikker werd gesnapt. De
dief had al honderden busseltjes gagel
gestapeld op een verborgen plek.
Maar gagel schiet in het voorjaar weer op
en kleurt het veenmoeras helemaal rood.
Gagel is een rode lijst soort, een zeld-
zame plant en beschermd. Met slechts
een klein areaal. Hij houdt van laagland
en zeeklimaat op zure gronden. Daarom
heeft gagel een ‘amfiatlantisch’ versprei-
dingsgebied, beperkt tot pleistocene
streken, heide, veen en moeras. Met de
voeten in het water, maar hij heeft water-
knolletjes waarmee hij stikstof bindt en
adem haalt.
Zijn wereldkundige naam is Myrica Gale,
afgeleid van het Keltische woord gal,
wat zoveel betekent als balsem. Bij ons
was de plant bekend als ‘Brabantse mirt’.
Veel gebruikt en verwerkt. Kempense
toponiemen en volksnamen getuigen
van zijn faam, Mierthout, Miert, Mierdse
Heide, Hoge en Lage Mierde, Mierlo. Of
Gruitrode, Gruiter. Grutman omwille van
de gagelgrutten. Maar nog beter kende
de volksmens deze plant als vlooienhout
of vlooienbossie. Bundeltjes gageltwij-
gen en bladeren werden gebruikt om
muggen te verdrijven en tegen motten
in kleerkasten. Tussen het linnengoed gaf
het een prettige reuk. Er zitten haarvlok-
jes en harsklieren op de jonge blaadjes
die een sterke lauriergeur verspreiden.
Deze puntjes produceren etherische olie.
Aromatisch geurend als zoete parfum.
Vooral bij windstil weer ruikt de hele
omgeving rondom de heesters als een
snoepwinkel.
Gagel is tweehuizig: man en vrouw wo-
nen dus in een verschillend huis. Dat wil
zeggen in twee aparte struiken van een
meter hoog. In het voorjaar zwellen de
mannetjes als rosse katertjes, daarna
volgen de katjes in vurig karmijnrode
toefjes, klein en fijn alsof ze zich willen
verbergen. Naar vrouwtjes moet je zoe-
ken. Mannetjes zijn er in overvloed en
vallen op. In hele struwelen beginnen die
na Nieuwjaar zacht rood te kleuren en
ontploffen in april.
Gagel is een toverplant. Al in de oudheid
kende men de kracht van deze plant.
Kruidenbundels werden gevonden bij
veenlijken. Plunderende Noormannen
nuttigden het gemixt met gedroogde
vliegezwam om hun angsten te bedwin-
gen tijdens rooftochten op onbekend
terrein.
In vroeger tijden werd extract van gagel
voor alles en nog wat toegepast. Als
verfstof en fijnolie, tegen huidziekten,
kiespijn, om pijnen aan handen en benen
te verzachten. De bast werd gebruikt bij
leerlooierijen. De vruchtjes waren het
waardevolst als voornaamste bestand-
deel voor het bekende gruit: een kruiden-
mengsel met ook rozemarijn, wat dui-
zendblad, laurierbessen, dennenhars en
salie. Dat de handel in gruit in de vroege
Middeleeuwen belangrijk was bewijst
de weelde van één van de rijkste families
van Brugge: Gruuthuuze. Hun vermogen
haalden ze uit de commercie in gruut en
bijhorende accijnzen. ‘Iene miene mutte,
tien pond grutten’. Wie is de baas?
Gagel bracht veel op. De aromatische
olie uit de harsklieren is giftig en roesver-
wekkend. Honderden jaren werd gagel
gebruikt om in plaats van hop het bier te
kruiden. Het werd verboden bij het begin
van de achttiende eeuw omdat bleek dat
mensen van dit bier agressief werden.
Als zodanig heette de plant: Porst, Posse,
Poster, Postel en Posterholt. In tal van
drankjes is het aroma van gagel verwerkt.
Er werd ook zachte gageljenever ge-
maakt: de Porsesnaps.
Brouwen is een oude traditie van Belgen.
In de Liereman gingen enkele bollebozen
op zoek naar het oude recept van het
gruttenbier. De enthousiastelingen lieten
een brouwsel gagelbier bereiden en bot-
telden het in heuse flesjes met een etiket.
De ‘Gageleer’ was geboren. Meteen had-
den ze de smaak te pakken en besloten
om er een bescheiden handeltje van te
maken. Ze wilden met de verdiensten
nog een schraal graslandje aankopen in
het reservaat. Maar de Gageleer smaakte
naar meer en de bedenkers lieten nog
twintig brouwsels trekken. Het biobier
veroverde de bierdrinkende Belgen,
bierkenners die zo’n goedje niet versma-
den. Het gerstenat vloeide! Natuurpunt
schonk het uit op iedere manifestatie of
vergadering. Van Gageleer krijg je rode
kaken, blinkende ogen en een vergezicht.
In de Liereman ontplooide Charel Grillet
zich als de bezieler die de Gageleer be-
kendheid gaf tot over de landsgrenzen.
Hij levert het heidebier tot in Amerika.
Er worden nu dagelijks vaten getrokken.
Het recept is beschermd en de gagel is
veilig. De opbrengst gaat naar het reser-
vaat De Liereman. Het landschap onder-
ging de laatste jaren een hele verande-
ring. Boomleeuweriken neuriën boven de
heide alsof ze jubileren. Wulpen jodelen
tierig over de weides en langs de gagel-
struwelen. Kieviten lopen als pimpelaars
pieren te trappen. Er vliegen nu blauwe
kiekendieven, dansend als engelen. De
Liereman is als een hemel op de hei. Want
in de hel is geen bier, daarom drinken wij
het hier. Proost!
Verschijnt bij ATLAS-CONTACT, Amsterdam.
Meander 16 |
HET SELGUISEen stukje Grote NeteWoud
Het natuurgebied Selguis ligt in Geel-Sint-Dimpna, langs de Molse Nete, tussen de Voort en de Molseweg, en strekt zich uit tot over de grens met Mol-Ezaart. De Molse Nete is een belangrijke zijrivier van de Grote Nete.
tekst: Frans emmerechts en martin Geboers
Hij ontspringt in Lommel-Kat-
tenbos. Op Geels grondgebied
stroomt hij eerst door het Selguis
en vervolgens langs de noordkant van
het Malesbroek, waar hij uitmondt in de
Grote Nete. Aan de rand van het Selguis,
langs Molseweg en -Nete, bevinden zich
de restanten van de oude watermolen
van Kievermont (15de eeuw). Hij werd
gerenoveerd voor bewoning. Het water-
rad en de sluizen zijn verdwenen. Om een
vismigratieknelpunt weg te werken werd
er in 2008 door de Vlaamse Milieumaat-
schappij een kronkelende vishelling aan-
gelegd. Omwille van de hoge ecologische
waarde van het gebied ging Natuurpunt,
kort na de millenniumwisseling, in het
Selguis gronden aankopen. De vereniging
bezit er ondertussen 10 hectare en heeft
daarbij nog 1,2 hectare in beheer.
Hoe was het vroeger?De naam Selguis is afkomstig van Sel-
gaes (in 1587 Saergaes, in 1713 Solgaes).
‘Sol’ betekende poel, ‘gaes’ was weiland
of grasland. Een gebied met poelen en
natte weiden dus. Het was vroeger een
van de mooiste valleilandschappen in
Geel. Rond de sterk meanderende Molse
Nete kwamen er – naast de natte weiden
of beemden en de poelen – moerassen,
rietland, hooilanden, akkers, wilgen- en
elzenbroekbossen voor. Ten tijde van
de Ferrariskaart (1777) was het een uit-
gestrekt beemdengebied met kleine
blokvormige percelen. Enkel in het hoger
gelegen noordelijke deel waren er land-
bouwgronden. De kaart van Vandermae-
len (1854) toont aan dat het gebied bijna
een eeuw later nauwelijks was veranderd.
In de tweede helft van de 19de eeuw ging
men er echter turf en moer winnen. Deze
activiteiten duurden tot na de Tweede
Wereldoorlog. Wanneer de eerste turf-
lagen met de spade waren uitgehaald,
schoot de uitgediepte grond onder water
en werd hij, naar gelang van de opper-
vlakte, kuil of kwacht genoemd. Sommige
van die kwachten hadden een opper-
vlakte van bijna een hectare. Daarna werd
er moer uit de kuilen of de kwachten
gebaggerd en als slijk op de omliggende
weiden uitgespreid. Met een stok werd
dat slijk dan in kleine vierkantjes verdeeld
(er werden ‘blokjes geschreven’), waarna
het in de zon werd gedroogd. Als die
blokjes voldoende droog waren werden
ze kruisgewijze opgezet in stapeltjes. Zo
werden ze kurkdroog, waarna ze werden
opgeborgen als brandvoorraad in de
schuur.
Tussen de Eerste en de Tweede Wereld-
oorlog trok het Selguis veel waterrecre-
anten aan uit de omgeving, zowel uit
Geel als uit Mol. Ze kwamen er op zondag
Grote Plas ©Frans Emmerechts
januari - maart 2015 | 7
zwemmen in de grote vijvers. Verder werd
er gejaagd op waterwild en veel gevist.
De vis werd geconsumeerd of verhuisde
naar privéwater. Ook scheppers van vers
de vase (de rode larven van dansmuggen)
trachtten hier toen al een centje bij te
verdienen.
In het begin van de jaren 1970 riep de
Kultuurraad voor de Kempen vergaderin-
gen samen om het voorontwerp van de
gewestplannen te bespreken. Uit die ver-
gaderingen werd een ‘voorlopig groenko-
mitee’ geboren, hoofdzakelijk bestaande
uit leden van de Kulturele Raad Geel. Het
comité drong er onder meer op aan om
het merkwaardig natuurgebied rond
het Selguis te vrijwaren. In 1978 werd de
streek op het Gewestplan Herentals-Mol
ingekleurd als natuurgebied.
BeheerMomenteel is het Selguis een mooi,
kleinschalig cultuurlandschap dat rijk
is aan kleine landschapselementen en
dat werd opgenomen in het Europees
Habitatrichtlijngebied ‘Bovenloop van de
Grote Nete met Zammelsbroek, Langdon-
ken en Goor’. Het bestaat uit plassen en
vijvers - veelal oude turf- of moerputten
- met daartussen weekendverblijven en
een uitgestrekte, aaneengesloten natte
vegetatie. Op de percelen die Natuurpunt
er kocht, heeft het tot nu toe weinig ge-
werkt: ‘braaklegging’ moet er voor zorgen
dat een spontane natuurontwikkeling op-
treedt. Op die manier kunnen die perce-
len op termijn evolueren naar broekbos.
Een van de aandachtspunten van Natuur-
punt is het vergroten van de toegankelijk-
heid van het gebied. Wegens het overwe-
gend privékarakter van de meeste perce-
len is het Selguis op dit ogenblik immers
niet geschikt voor het uitstippelen van
een rustige wandeling. Bij elke aankoop
door de vereniging komt de realisatie van
een echt wandelpad echter dichterbij.
In 2013 werd het Selguis opgenomen in
het Life+-project Grote Netewoud. Met
de financiële steun van LIFE, het vroegere
Life-natuurfonds, hoopt men er nieuwe
kansen op aankopen te zullen krijgen.
Met enkele eigenaars werden alvast con-
tacten gelegd. Dit betekent niet alleen dat
een overeenkomst moet worden gevon-
den over de waarde van de percelen maar
soms ook over de waarde van de bomen
die op die percelen staan.
Fauna en floraIn de zomer van 2009 bezocht de Ecologi-
sche Werkgroep Meanderland een drietal
percelen van het gebied om er planten te
inventariseren. Een van die percelen was
kort voordien nog in gebruik als week-
endverblijf met vijver. Men vond er zowel
op het land als in het water, naast de
inlandse flora, nogal wat soorten die wa-
ren aangeplant door de vorige eigenaar,
waaronder enkele hardnekkige exoten.
Op de twee andere percelen werden een
50-tal hogere plantensoorten aangetrof-
fen die in dit moerassige gebied van na-
ture thuishoren.
In de zomers van 2010 en 2011 werden
die laatste percelen verder en grondiger
onderzocht. Op een ervan stelde men een
spontane bebossing vast met zwarte els
en wilg als voornaamste soorten. Het aan-
tal waargenomen hogere plantensoorten
groeide aan tot ongeveer 100. Verder
vond men 8 soorten mossen en korst-
mossen, 6 paddenstoelen, 2 amfibieën, 8
bijen, wespen en hommels, 10 kevers, 13
spinnen, 3 slakken, 5 wantsen, 24 dag- en
nachtvlinders, 16 vogels, 8 sprinkhanen
en cicaden en een 20-tal vliegen, mug-
gen en overige insecten. Soorten die een
aparte bespreking kregen waren gewone
bereklauw, gewone engelwortel en
gladde witbol (hogere planten), gewone
haarmuts (een mos dat in opmars is), ko-
perrode gordijnzwam, wilgenwespvlinder
en appeltak (nachtvlinders), marmerspin,
tijgerspin, rietkruisspin, struikspin, groene
stinkwants, Himacerus apterus (een roof-
wants), Franse veldwesp, blinde bij en
akkerdistelboorvlieg. Men had ook oog
Meander 18 |
voor gallen. Gallen zijn vergroeiingen van
planten. Ze variëren van verdikkingen in
de meeldraden en omgekrulde bladran-
den tot knikkergrote bolletjes op blade-
ren, sterk behaarde bolletjes in stengels en
woekeringen van enige tientallen centi-
meters in takken. Zelfs op wortels kunnen
gallen voorkomen. Elke galvormer heeft
zijn eigen galvorm. De werkgroep vond er
in het Selguis meer dan 10 verschillende.
In de loop van de voorbije twee jaar wer-
den op waarnemingen.be voor het gebied
ingevoerd: 25 vogelsoorten, 18 nachtvlin-
ders en micro’s, 10 libellen, 2 sprinkha-
nen, 10 vliegen en muggen, 18 kevers, 7
wantsen en cicaden, 4 spinnen, 6 vissen,
10 paddenstoelen, 3 mossen en korst-
mossen en 166 plantensoorten. En daar
waren interessante waarnemingen en ook
zeldzaamheden bij! Bij de planten: slan-
genwortel, kikkerbeet, witte waterlelie,
moeraswederik, elzenzegge, stijve zegge,
hoge cyperzegge, gele plomp, Cardamine
pratensis subsp. picra (een inheemse on-
dersoort van pinksterbloem), grijze melde
en donzige klaproos. Bij de dieren enkele
zeldzame waterroofkevers (Rhantus grapii
en Acilius canaliculatus), een steltmug
(Eutonia barbipes) en een langpootmug
(Tipula staegeri). Typische vogels voor het
gebied zijn ijsvogel (een goede populatie
die zich na een strenge winter vlug her-
stelt), waterral, waterhoen, meerkoet, fuut,
nachtegaal, grote gele kwikstaart, groene-,
zwarte-, kleine en grote bonte specht,
boomklever, boomkruiper, een enkele
zomertortel en wielewaal, roerdomp
(tijdens sommige winters), wilde eend,
krakeend, kuifeend, wintertaling (veel in
de winter!) en af en toe een slob- of tafel-
eend. Langs de grote vijver bevindt zich
een slaapplaats van aalscholvers (tot 60
exemplaren). Bij de vissen is de toestand
verbeterd sinds het aanleggen van de
vishelling. Er zit weer winde op de grote
plas. Verder: baars, rietvoorn, blankvoorn,
kolblei, brasem, karper, giebel, zeelt,
snoek, zonnebaars en paling. Padden en
andere amfibieën uit de ruime omgeving
komen in het voorjaar uit hun winterver-
blijven tevoorschijn en trekken dan in de
richting van de plassen om zich voort te
planten. Die ‘paddentrek’ vindt plaats in
de periode februari tot april. De combi-
natie van temperatuur (minimaal 6°C) en
luchtvochtigheid (hoe natter hoe beter)
is belangrijk voor het op gang komen van
de paddentrek. Om te voorkomen dat de
wegen in de buurt (de Voort!) zouden ver-
anderen in ‘paddenslagvelden’ worden de
diertjes bij het oversteken reeds vele jaren
geholpen door buurtbewoners, in het ka-
der van de Geelse Paddenwerkgroep van
Natuurpunt. Wat zoogdieren betreft: reeën
worden wel eens waargenomen en soms
klagen mensen in de streek erover dat een
vos hun kippenren zou binnendringen en
dat hij fazanten zou doodbijten. Een vrij
verrassende ontdekking kwam er echter in
april 2014…
Bever Anderhalve eeuw nadat de laatste Eu-
ropese bever in Vlaanderen verdween,
dook het grootste knaagdier van Europa
er terug op in de herfst van het jaar 2000.
Een bever is een schuw, nachtactief dier
dat zelden overdag wordt waargenomen.
Vishelling aan de oude watermolen ©Frans Emmerechts
Stijve zegge, Witte waterlelie, Elzenzegge ©Martin GeboersActie Geelse paddenwerkgroep, ©Jan Albrecht
januari - maart 2015 | 9
De eerste Vlaamse waarnemingen sinds
1848 vonden plaats in de Dijlevallei. Het
betrof bevers afkomstig van een populatie
die enkele jaren voordien, net over de
grens met Wallonië (Rixensart) geïntro-
duceerd was. Onder andere vanuit deze
populatie gingen de dieren zich over de
rest van Vlaanderen verspreiden. In de
provincie Antwerpen dook de eerste be-
ver op in het Mechels Broek, in 2003. Elf
jaar later, in 2014, werden ook sporen van
een bever ontdekt in het Selguis, langs
de Molse Nete. Natuurpunt plaatste een
cameraval en kreeg een bever te zien, in
close-up én aan de maaltijd! Onmiddellijk
daarna ontdekte de vereniging gelijkaar-
dige sporen in het natuurreservaat De
Maat, in Mol (waar de bever misschien al
wel langer aanwezig is). Vanuit de over-
heid wordt aan een visie in verband met
de bever gewerkt. Bevers, hun holen,
dammen, burchten en leefgebied zijn
strikt beschermd door Vlaamse en Euro-
pese wetgeving. Ook het verstoren van de
dieren is verboden. Af en toe ondervinden
landbouwers echter schade aan hun ge-
wassen of zijn er problemen met vernat-
ting van een gebied. Daarom loopt er een
onderzoek naar de bever in Vlaanderen
aan de Universiteit Antwerpen. Er wordt
nagegaan wat de habitatvereisten zijn, en
welke nog niet ingenomen gebieden ge-
schikt zijn voor de bever. Vervolgens wordt
geanalyseerd hoe gemakkelijk deze gebie-
den bereikt kunnen worden. Ook wordt
onderzocht welke riviereigenschappen
bepalen of er dammen gebouwd zullen
worden. Tot slot wordt bekeken op welke
plaatsen in Vlaanderen deze dammen de
grootste economische schade kunnen
veroorzaken.
Wie geïnteresseerd is in het gebied en
graag eens meegaat op een watervogel-
telling contacteert best Martin Geboers,
014/31 34 08 of [email protected].
Scheppen vers de vase aan de Grote Plas ©Frans Emmerechts Aalscholvers ©Jef Eyckmans
Beverspoor aan Molse Nete ©Frans EmmerechtsBever ©Marie Bouly
Referenties 1 Rutger Barendse, Manu Büscher, Martin
Geboers e.a., Selguis op waarnemingen.be, september 2012 tot september 2014.
2 Karel Cools, Toponymie van Geel, Boek I, Katholieke Universiteit Leuven, 2007, p.1039.
3 Steven De Jaeger, Kristijn Swinnen en Goe-dele Verbeylen, ‘De Bever verovert Vlaande-ren’, in Natuurbericht.be, maart 2012.
4 Martin Geboers, Vallei van de Molse Nete aan de oostelijke oever van het Selguis te Geel, terreinstudie Natuurgids, 2005, 58 p.
5 Kanunnik G. Janssens, Gheel in Beeld en Schrift, Turnhout, 1900.
6 Jan Loos, ‘Vallei van de Molse Nete’, in Meander, Natuurpunt regio Meanderland, jg. 10, nr. 2, 2011, p. 2-6.
7 Louis Pals, persoonlijke mededeling.8 Jef Sas, persoonlijke mededeling.9 Paul Wouters en Marianne Horemans, Eco-
logische Werkgroep Meanderland, Selguis juli 2009, juli 2010 en augustus 2011.
Meander 110 |
CursusWilde bijenDe honingbij is waarschijnlijk het best onderzochte insect ter wereld, maar de kennis van onze 350 soorten wilde bijen is bij de meeste mensen onbestaande. Toch heeft Geel alles in huis om een grote diversiteit aan soorten te herbergen. De heides van Bel, de bloem-rijke wegbermen langs het kanaal en uitbundige wilgenstruwelen langs de Grote Nete...
tekst: JeAnnine simonis
Ook in parken en tuinen kan je
tussen maart en oktober al gauw
tientallen soorten vinden. Naast
interesse bij onze leden is er interesse
vanuit de stad Geel, de gemeente Kas-
terlee, de imkerbond Sint-Ambrosius, de
Bijengilde Kasterlee, de volkstuinders
van ‘Tuinhier’ en de Thomas More Ho-
geschool. Natuurpunt Educatie brengt,
samen met de NP-afdelingen Geel-Meer-
hout en Kasterlee, al deze mensen samen
en organiseert een leerrijke en kleurrijke
cursus over de bloemetjes en de bijtjes.
Joeri Cortens, enthousiast lesgever bij
Natuurpunt Educatie wil zijn kennis en
ervaring graag met ons delen.
Wat moeten we ons voorstellen bij pluim-
voet- of slobkousbijen? Hoe onderscheid
je roodgatjes, geeltipjes en zilveren
fluitjes? Leven er zandbijen in de leem-
streek? Helpen vosjes aan de bestuiving
van fruitbomen? En vooral… wie kan wat
doen voor een gezondere bijenstand?
Dit en nog veel meer komt aan bod op
deze unieke cursus van 3 theorielessen
en 3 praktijklessen.
Info-avond bijen in de moestuinHet ideale voorsmaakje voor de cursus
en onmisbaar voor de tuinier. Het nut
van bijen kan moeilijk overschat worden.
Wereldwijd staan ze bekend als ijverige
bestuivers van wilde planten en land-
bouwgewassen. Ook in de moestuin
leveren zij bijzonder nuttig werk, gratis
en voor niks. In tegenstelling tot wat vaak
wordt aangenomen is de hoofdrol niet
weggelegd voor de honingbij. Zij wordt
bijgestaan door tientallen verschillende
soorten hommels en solitaire bijen, die
het werk verdelen naargelang hun eigen
ecologische voorkeuren. Met de juiste
kennis over deze prachtige insecten is het
mogelijk om de bestuiving van groenten
en fruit te optimaliseren. Dinsdag 3 febru-
ari, van 20 tot 22 u Stadhuis, Werft, Geel
(organisatie van ‘Tuinhier’). Info: May.Ley-
[email protected] of 0495/64 11 99.Rosse metselbij ©An De Wilde
Grijze zandbij ©Frans Emm erechts
Pluimvoetbij ©Frans Emmerechts
Slobkousbij ©Frans Emmerechts
PraktischTheorielessen
op donderdagavonden 19 maart,
26 maart en 2 april in het Stadhuis
op de Werft te Geel, van 19.30 tot
22.30 u.
Praktijklessen
op zaterdagen 28 maart, 25 april en
6 juni, van 14 tot 17 u. De locaties
worden tijdens de cursus meege-
deeld.
Inschrijven
Deelnemen kost 38 €. Inschrijven
via de website: http://activiteiten.
natuurpunt.be/Activiteit/14854/ of
bij Jeannine Simonis: 014/59 31 65 of
0498/18 67 46 of Jeannine.Simonis@
telenet.be.
januari - maart 2015 | 11
Verschillende soorten insecten passen mi-
micry (of nabootsing) toe om te ontsnap-
pen aan hun bejagers. Vaak zijn ze heel fel
gekleurd of geel-zwart gestreept zodat ze
qua uiterlijk zeer sterk op bijen en wespen
lijken. Met die vermomming schrikken ze
heel wat natuurlijke belagers af. Bepaalde
soorten zweefvliegen lijken op bijen en
wespen en bootsen deze perfect na. Deze
fopbijen, fopwespen en fophommels zijn
echter vliegen die zich, door hun kleurpa-
tronen en beharing vermommen, in de
hoop dat ze zo niet worden opgegeten
door predatoren. De gelijkenis met een
bij, wesp of hommel is vaak zo perfect, dat
zelfs vele mensen zich laten foppen en
schrik hebben van deze vliegen.
Zweefvliegen vormen een grote familie
van kleine tot grote vliegen en zijn totaal
ongevaarlijk. De Belgische lijst telt 341
soorten. Ze hebben geen angel en kun-
nen dus ook niet steken. Door hun snelle
manier van vliegen en het feit dat ze ge-
durende lange tijd ter plaatse in de lucht
kunnen blijven hangen, zijn ze als familie
in het veld herkenbaar. Zweefvliegen heb-
ben twee vleugels, terwijl bijen, hommels
en wespen er vier hebben. Om echter met
zekerheid te kunnen bepalen of je met
een zweefvlieg te maken hebt, dien je
de vleugels te controleren op een zoge-
naamde vena spuria (zwevende of valse
ader). Dit is een ader die niet eindigt in de
vleugelrand of in een andere ader.
Net als alle soorten vliegen kennen ook
zweefvliegen een volledige gedaantever-
wisseling van ei naar larve, pop en uitein-
delijk imago. Bij de zweefvliegen is er een
grote variatie in levenswijze van de larven.
Zo leven sommige larven in erg vervuild
zuurstofarm water en hebben ze zich
daaraan aangepast met een lange adem-
buis aan het achterlijf. Hierdoor worden
ze ook wel ‘rattenstaartlarven’ genoemd,
andere eten bladluizen of eten van plan-
tenwortels en knollen. De mannetjes en
vrouwtjes van zweefvliegen zien er meest-
al bijna hetzelfde uit qua tekening en
grootte. Vrouwtjes hebben echter kleinere
ogen die verder uit elkaar staan, terwijl
de meeste soorten mannetjes grote ogen
hebben, die elkaar in het midden raken.
Vele zweefvliegen foerageren op bloemen
en vervullen als uitstekende bestuivers
een nuttige rol in de natuur, omdat ze zich
net als bijen met nectar voeden. Kortom:
zweefvliegen zijn mooie vliegen om te
zien en zeker de moeite waard om eens
goed te bekijken.
Grote fopwesp ©Paul Wouters & Marianne Horemans Hommelbijvlieg ©Paul Wouters & Marianne Horemans Hommelreus ©Paul Wouters & Marianne Horemans
Blinde bij ©Paul Wouters & Marianne Horemans
Gele halve maanzweefvlieg ©Paul Wouters & Marianne Horemans
Gefoptdoor een vlieg!tekst: PAul Wouters & mAriAnne horemAns
Meander 112 |
Mijn interesse voor vleermuizen, die ‘minder aaibare soort’, is begon-nen tijdens een cursus natuurgids. In de jaren die volgden groeide een hobby uit tot een ware passie die bovendien oversloeg op ons hele gezin. In het begin legden we de nadruk vooral op educatie en bescherming. Meer en meer werden er thuis echter gewonde vleermuizen binnengebracht. En ook al vertegenwoordigen deze vliegende zoogdieren zowat een vierde van de bij ons aanwezige zoogdiersoorten, snel bleek dat er in Vlaanderen weinig geweten was over het verzorgen en revalideren van gestrande exemplaren.
tekst: kris Boeckx
Werking VleermuizenopvangEen volgende stap was dan ook het ver-
krijgen van de vereiste vergunning om
zelf een opvang te kunnen beginnen.
Eens deze verworven, ging de aandacht
in de eerste plaats uit naar een adequate
huisvesting voor de slachtoffers, de in-
richting van de verblijven en de aankoop
van noodzakelijke toestellen zoals een
weegschaaltje tot op 0,1 gram nauwkeu-
rig, verwarmingsmatjes, transportboxen,
enz.
Voor kennis en ervaring werd contact
opgenomen met de Engelse vleermui-
zenwerkgroep Bat Conservation Trust
(BCT), die onder haar leden heel wat
ervaren ‘batcarers’ telt. Het verzorgen van
pech-vleermuizen vraagt namelijk om
een paar specifieke aandachtspunten.
Vooreerst moet men kijk hebben op de
aparte levenswijze van vleermuizen. Le-
ven doen ze ’s nachts en voedsel zoeken
en verorberen, net als drinken gebeurt in
de natuur tijdens de vlucht. Het verzor-
gen is dan ook heel intensief, vraagt er-
varing en valt zelden binnen de normale
werkuren. Bovendien is het percentage
vleermuizen dat terug de natuur in kan
vrij klein. Men moet een tegenslag van
zich af kunnen zetten en zich niet laten
ontmoedigen. Succes is lang niet altijd
verzekerd. In een aantal gevallen zijn
de dieren dermate toegetakeld dat ze
geëuthanaseerd moeten worden. Verder
moeten er een of meer geschikte kooien
voorhanden zijn, die voldoen aan de ei-
sen van, en enkel gebruikt worden voor
vleermuizen.
Het aanbod aan vleermuizen varieert
heel sterk tijdens het jaar. In bepaalde
maanden zoals juni, juli tot half augustus
(de voortplantingstijd), regent het oproe-
pen en vragen. Daarna valt het zowat stil.
In de winter doen vleermuizen hun win-
terslaap en enkel bij verstoring kunnen ze
aangetroffen worden. Typische voorbeel-
den zijn afbraakwerken waarbij plots een
hoop dwergvleermuizen uit een muur
rolt, of het afzagen van holle bomen
waarbij rosse vleermuizen uit een holte
tuimelen. Deze dieren laten overwinte-
ren in een asiel, vraagt dan weer andere,
Vleermuizenopvang De LaatvliegerHoe het groeide
Tweekleurige vleermuis ©Kris Boeckx Zicht op de huisvesting ©Kris Boeckx
januari - maart 2015 | 13
klimatologische omstandigheden.
Aaibare dierenEen vleermuizenopvang is een ongeloof-
lijk hulpmiddel om vleermuizen populair
te maken. Mensen hebben een adres
waar ze met vragen of een slachtoffer
terecht kunnen. Voor scholen zijn voor-
drachten die we geven dikwijls een aan-
leiding om rond het thema vleermuizen
te gaan werken. De rol van educatieve
vleermuizen, die er uiterlijk perfect uit-
zien maar niet meer vrijgelaten kunnen
worden in de natuur, valt hierbij niet te
onderschatten. De vleermuizen ‘krijgen
een gezicht’ en worden bij wijze van spre-
ken een tastbaar iets. Hun rol in de natuur
wordt beter begrepen en hun imago van
in de haren vliegend ongedierte, bijge-
steld. Plots blijken het kleine, lieve en wel
degelijk aaibare diertjes te zijn.
De tweekleurige vleermuisOp 28 september 2014 werd vanuit Lier
een dier binnengebracht dat bij nader
toezien een tweekleurige vleermuis (Ves-
pertilio murinus) bleek te zijn. Een soort
wiens verspreidingsgebied ten noorden
en ten oosten van ons gesitueerd is. Ze
wordt voor Vlaanderen omschreven als
‘dwaalgast’. Elk jaar, overwegend in het
najaar, verschijnen er een paar in onze
contreien. Het zijn bijna altijd mannetjes
die, op zoek naar vrouwtjes, gedreven
door paardrang wegtrekken. Doorgaans
worden ze helemaal uitgeput of ernstig
gekwetst aangetroffen. De door ons
opgevangen vleermuis had geen uiter-
lijk zichtbare verwondingen. Maar een
vliegtest wees uit dat ze niet meer kon
vliegen. Er wacht haar een lange, hopelijk
succesvolle revalidatie.
De tweekleurige vleermuis neemt in haar
verspreidingsgebied de plaats in van
onze laatvlieger (Eptesicus serotinus). Ze
is iets kleiner dan deze laatste en soms
nog actief bij temperaturen onder en
rond het nulpunt. Ze ontleent haar naam
aan het feit dat haar zwarte rugharen ein-
digen in een wit puntje. Vandaar ook de
grijze schijn over de rug.
Wat kan jij doen?Je vindt een vleermuis die op de grond
ligt of ergens open en bloot hangt. Hoe
kan je helpen zonder zelf enig risico te
lopen?
Tracht te vermijden om de vleermuis
met blote handen vast te nemen. Ook al
is de kans dat je rabiës (hondsdolheid)
oploopt zo goed als onbestaande, toch
laat je je best niet bijten! Vleermuizen
zijn zelden uit zichzelf agressief, zelfs niet
als ze in het nauw worden gedreven. Ze
zullen je nooit aanvallen. Maar ze kunnen
bijten uit zelfverdediging als ze vastge-
nomen worden. Gebruik dus een doek of
een handschoen om ze vast te nemen en
plaats ze in een doos. De doek waarmee
je ze opneemt, kan eventueel in de doos
blijven.
Een schoendoos of om het even welke
doos met ongeveer dezelfde afmetingen,
kan dienst doen. Let erop dat ze veilig
kan worden afgesloten. Maak een paar
kleine gaatjes in het deksel. Maak ze niet
te groot want een vleermuis kan door
een gaatje van een paar vierkante cen-
timeter. Neem een lap stof of een hand-
doek en leg deze in plooien in de doos.
Verder ook een plastic dop van een fles
of het deksel van een confituurpotje. Doe
een beetje water in het dopje zodat de
vleermuis kan drinken.
Breng de vleermuis naar het dichtst-
bijzijnde VOC of VlOC. Hier zal men het
diertje met de beste zorgen omringen.
Vleermuizen zijn beschermde dieren en
het is verboden om ze zelf te houden.
Vleermuizenopvangcentrum ‘De Laat-
vlieger’, Koeneind 13, 2440 Geel, 014/59
26 26, [email protected].
Facebookpagina Vleermuizenopvang ‘de
laatvlieger’.
Dwergvleermuis in Natuurpuntmuseum Turnhout ©Frans Emmerechts
Meander 114 |
Iedere natuurliefhebber is van harte welkom op deze digi-avond (aansluitend op de algemene ledenvergadering) van NP-Netebronnen, op vrijdag 6 februari om 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.Om te beginnen laten Paul Wouters en Marianne Horemans
ons bijzondere en fraaie natuurfenomenen ontdekken in onze
Meanderland-reservaten. Verrassende natuur van dichtbij onder
de loep! Vervolgens bezorgt Fred Nevelsteen ons een korte im-
pressie uit de Franse Alpen.
Na de pauze nemen David Verdonck, Hans Van Gompel en
Michel Huysmans ons mee naar het natuurrijke binnenland
van Turkije. Van het Aladag-hooggebergte met bruine visuil en
Kaspisch berghoen naar de Goksu-delta, ging het verder over
steppen en halfwoestijnen naar Birecik aan de Eufraat. Niet enkel
zeldzame vogels, maar ook libellen en vlinders kwamen aan bod.
Na het fotograferen van doelsoorten zoals Perzische woestijnpa-
trijs, pijpbloemapollo, rode korenbout en Koerdische tapuit nabij
het culturele Nemrut Dagi, reden ze verder naar de afgelegen
hoogplateaus van Koerdistan, aan de grenzen van Georgië en
Armenië. Indrukwekkende vulkaanlandschappen vol met bloe-
menweiden brachten hen aan het slot van hun reis in de Ponti-
sche Alpen aan de Zwarte Zee.
Kom mee genieten van deze prachtige fotoreeksen!
Digi-avondin Molfoto’s:
Uitzonderlijke vogels Turkije, Bloemenweide Pontische Alpen ©Michel HuysmansZwart Lieveheersbeestje, Molse Nete te Balen Wildenest ©Paul Wouters/Marianne Horemans
januari - maart 2015 | 15
Activiteiten Meanderland zondag 4 januari › Nieuwjaarsexcursie naar de Riebos in Lommel
• Tijdens deze wandeling naar reservaat de Riebos (Lommel) gaan we op zoek naar ganzen, roofvogels en andere over-winteraars.
• Afspraak: 8.30 u op parking Blauwe Kei (aan Sas 1) Lommel.Einde: 12 u. Laarzen mee bij regenweer!
• Info: [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.
zondag 11 januari › Voorbereiding vogelweekend in BC De Watermolen
• Kom één week voor het grote telweekend van 13 tot 17 u langs in Bezoekerscentrum Grote Netewoud in Meerhout en ontdek hoe je de meest voorkomende tuinvogels observeert en herkent, hoe je met eenvoudige recuperatiematerialen perfecte voederplaatsen maakt, hoe je de mooiste voeder-taarten maakt (wordt een echte vogelchef!), leer voeder-plankjes en nestkastjes timmeren en nog veel véél meer. Dit is de perfecte gelegenheid om met het hele gezin af te zakken naar de gezellige ruimtes van het Bezoekerscentrum. Er is een heel divers aanbod aan kinderanimatie, onze gidsen geven je vogeltips en uiteraard zijn er ook biobiertjes en warme dranken te verkrijgen. Iedereen welkom!
• Info: [email protected] of 014 :21 34 50.
zondag 18 januari › Winterwandeling NP Ham met Nieuwjaarsborrel
• Wandeling met gids door gebied Veldhovenheide dicht bij de dorpskernen van Kwaadmechelen en Oostham.
• Uitstekende gelegenheid voor belangstellenden van het project Cultuur in de Natuur 2015 kennis te maken met het projectgebied.
• Afspraak 14:00, Oude Pastorie, Pastoriestraat, Oostham. • Info: www.natuurpuntham.be, [email protected]
zondag 18 januari › Internationale watervogeltelling op alle Molse (zand)put-
ten• Op zoek naar grote zaagbekken en nonnetjes, echte gasten
uit het noorden. • Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-
Donk). Einde ca. 12 u op De Maat. • Meer info: [email protected], tel.014/31 26 57 of gsm 0499/34
62 60.
woensdag 21 januari › Lokale algemene ledenvergadering NP Geel-Meerhout
• Werking van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers. Kandidaatstelling (via mail aan voorzitter [email protected]) voor bestuursfuncties bij Geel-Meerhout. Heb je plannen en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn!
• Afspraak: om 19.30 u in Ontmoetingscentrum Winkelom-heide, Kemeldijk (nabij de kerk) in Geel.
• Info: Marc Verachtert, tel. 014/58 39 71 of [email protected]. We kijken uit naar je komst!
zaterdag 24 januari › Poelenwerkgroep Waterleven
• Wateranalyse van verschillende poelen. Wie graag meegaat met Louis Pals komt om 9 u naar Aqua Ski, aan het Albertka-naal, Kemeldijk, Geel-Winkelomheide. Eric Stoffelen vertrekt om 9 u aan de oude pastorij van Sint-Jozef Olen, Lichtaartse-weg 200. Info: [email protected].
zaterdag 24 januari › Lokale algemene ledenvergadering NP Balen-Nete
• Geen saaie vergadering, maar een terugblik op 2014 en een vooruitblik op het nieuwe jaar met aansluitend nieuwjaars-receptie.
De Most De Vennen©Paul Wouters & Marianne Horemans
16 | Meander 1
Activiteitenkalender
• Afspraak: de Kruierie, Bevrijdingsstraat 1, Balen om 20 u. • Info: Tom Schildermans, 0473/66 10 99.
zondag 25 januari › Capreolusexcursie in de Molse Netevallei
• Op zoek naar reeën en hun sporen. • Afspraak: 9 u Mol-Gompel, Kerk. Einde tegen 12 u. Laarzen! • Info: [email protected] of tel. 014/31 71 54.
zaterdag 31 januari › Cafe Winterwoud in Meerhout
• Gast Koen Leysen van Natuurpunt Educatie. Over de nach-telijke activiteiten van vogels is nog relatief weinig geweten. Toch is het bijzonder boeiend, want wie slaapt er dan en wie niet? Hoe komen ze levend die gevaarlijke nacht door? Sla-pen ze dan zomaar ergens op een takje? En slapen ze alleen of liefst in groep, en waarom? Welke vogels vliegen ’s nachts rond en zijn ze dan op zoek naar voedsel? Welke vogels trek-ken ’s nachts, hoe pakken ze dat aan en hoe weten we dat.
• Info: Deuren open vanaf 19 u, gratis toegang, beperkt aantal plaatsen. Graag een seintje als je komt: [email protected] of 0485/62 86 76 (Zita Snellinx). Bezoekerscentrum, Wa-termolen 8, Meerhout.
zondag 1 februari › Nieuwjaarswandeling rond Breeven in Geel
• Gedurende drie uurtjes op wandel op de oude Aard in een uitgestrekt en afwisselend landschap. Veel bos met land-schappelijk waardevolle gebieden eromheen. We komen samen om 14 u aan café Sportvriend, Aardseweg in Geel-Ten Aard.
• Info: Marc Verachtert, tel. 014/58 39 71 of [email protected].
zondag 1 februari › Jaarlijkse busuitstap naar Zeeland
• Wandelschoenen, kijker en/of telescoop en knapzak mee-brengen. Soepje mogelijk onder de middag.
• Afspraak: 6.45 u gemeentehuis Oud-Turnhout of 6.30 u bij garages Marcel Cars Dessel. Prijs 14 €, JNM en kinderen 9 €, niet-leden 18 €, vóór 24 januari op rek.nr. 001-1785968-80 tnv NP-Turnhoutse Kempen, Klein Engeland 20, 2300 Turn-hout. Wel eerst Ronny Jansen telefonisch verwittigen na 18 u. op 014/88 29 72.
• Meer info bij gids Paul Prinsen: 014/43 73 63 of Jef Sas: 014/31 26 57.
zondag 1 februari › Feestelijke algemene ledenvergadering NP Ham
• Wandeling, evaluatie 2013, plannen 2014, verkiezing be-stuur, hapje en drankje en Film De nieuwe Wildernis.
• met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers. Graag ook kandidaatstelling voor bestuursfuncties zoals secretaris, penningmeester, activiteitencoordinator, etc. Heb je ideeen, suggesties of voorstellen, probeer er dan zeker bij te zijn!
• Afspraak: 14:00 Natuur.huis De [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60. We verwachten je!
dinsdag 3 februari › Info-avond Bijen in de moestuin
• Van 20 tot 22 u in het Stadhuis, Werft, te Geel. • Info: [email protected] of 0495/64 11 99. Meer info el-
ders in dit nummer.
vrijdag 6 februari › Lokale algemene ledenvergadering NP Netebronnen
• Werking van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers. Kandidaatstelling (ook via mail aan voorz. jefsas@skynet) voor bestuursfuncties bij Netebronnen. Heb je plannen en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn!
• Afspraak: om 19 u (met aansluitend de digi-avond!) in Eco-centrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.
• Meer info: [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60. We verwachten je!
vrijdag 6 februari › Digi-avond NP-Netebronnen in Ecocentrum De Goren
• Paul en Marianne laten ons bijzondere en fraaie dingen ont-dekken in onze Meanderland-reservaten. Fred Nevelsteen bezorgt ons een korte impressie uit de Franse Alpen en Mi-chel Huysmans en kompanen nemen ons na de pauze mee op natuurreis door oostelijk Turkije met het natuurschoon van de hoog-plateaus van Koerdistan (met uitzonderlijke vo-gels en vlinders) en de indrukwekkende vulkaanlandschap-pen (bloemenweiden!) in de Pontische Alpen aan de Zwarte Zee als blikvangers. Een aanrader voor elke natuurliefhebber!
• Afspraak: 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.
• Meer info: [email protected] of 014/31 76 33. Elke natuurliefhebber welkom! Gratis inkom!
zaterdag 7 februari › Spaghetti-avond Geel-Meerhout
• Weet je ’t nog van vorig jaar? Dat was smullen hé? En het is ten voordele van onze natuurgebieden… schrijf je nu in. Doen!
• Afspraak: Ontmoetingscentrum Winkelomheide, Kemeldijk (nabij de kerk) in Geel. Tussen 17 en 20 u.
• Info: Marc Verachtert, tel. 014/58 39 71 of [email protected]. Meer info elders in dit nummer.
zondag 8 februari › Winterexcursie door het Buitengoor in Mol
• Kom kennismaken met dit unieke moerasgebied in de win-ter. Laarzen wel verplicht!
• Afspraak: 14 u op parking Ecocentrum De Goren, Postelse-steenweg 71, Mol. Einde: ca. 16.30 u.
• Info: Frans Michiels 0472/56 39 75.
dinsdag 10 februari › Vormingsavond over waarnemingen
• Vanaf 19.30 u in de Asberghoeve in Zoerle-Parwijs (Asberg). Lesgever Koen Leysen van Natuurpunt Educatie. Deze avond staat open voor alle leden van Natuurpunt. Wellicht een kleine prijs, nog te bepalen (enkele euro’s).
januari - maart 2015 | 17
zondag 15 februari › Watervogeltelling op de Molse zandputten
• Bij vriesweer kans op grote concentraties watervogels in de wakken.
• Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-Donk). Einde: ca. 12 u op De Maat (Jagershof).
• Info: coördinator [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.
zondag 22 februari › Winterwandeling in De Vennen in Balen
• Rode neuzenwandeling, wie geen rode neus krijgt van de winterse koude kan na de wandeling eens proberen met je-never of erwtensoep. Laarzen zijn onmisbaar.
• Afspraak: parking FC Cools, Peer Luytendijk te Balen om 13.30 u.
• Info: Jan Mallants, 014/81 70 09.
zaterdag 28 februari › Poelenwerkgroep Waterleven
• We komen met een leesgroep samen om het pas uitgeko-men boek over Aquatische ecologie te bestuderen. Omdat chemie een belangrijk deel uitmaakt van dit werk worden wij hierin bijgestaan door ons medelid Louis Pals, gewezen docent chemie aan de Katholieke Hogeschool Kempen. Van 9 tot 12 u.
• Plaats: Teunenberg 51B, Olen. • Inschrijving: [email protected]. Na inschrijving
zullen we u de te lezen tekst bezorgen om u de kans te ge-ven deze al eens door te nemen. Prijs: gratis voor leden, niet leden betalen 7 €. De activiteit staat open voor iedereen. Ook beginners zijn welkom.
zaterdag 28 februari › Café Winterwoud in Meerhout
• Gast Bas Van Der Veken. Waar liggen de échte grenzen van de Kempen? Waarin onderscheiden we ons van andere re-gio’s? De Kempen blijkt Zandland, Randland en – in meerde-re opzichten – het gedroomde land te zijn. Een verhaal met een sterk landschappelijk –historische inslag en een open blik op de toekomst, i.s.m. met RLKGN, VALK en Cultuurraad voor de Kempen.
• Deuren open vanaf 19 u, gratis toegang, beperkt aantal plaatsen. Graag een seintje als je komt: [email protected] of 0485/62 86 76 (Zita Snellinx). Bezoekerscentrum, Wa-termolen 8, Meerhout.
zondag 1 maart › Winterwandeling in Geel-Bel
• Heeft de natuur zich al wat hersteld na de ingrijpende na-tuurinrichtingswerken? Hoe ziet het Torfven er nu uit? En waar zitten de uilen?
• Afspraak: kerk Geel-Bel om 14 u. Einde rond 16.30 u. • Info: Gaston Dams, tel.0479/86 17 01 of Juliennehoremans@
telenet.be.
zondag 8 maart › Vroege voorjaarsexcursie langs en door de Reuselse Moe-
ren • Een bijna klassieke voorjaarsuitstap juist over de grens: mis-
schien laten de heikikkers zich weer horen? • Afspraak: 9 u aan de Postelse Hofstee (grensovergang Postel/
Reusel). Einde: ca. 12 u. • Info: [email protected] of 014/31 33 74.
Natuurgebied Grote Beek Ham©Jan Albrecht
18 | Meander 1
Activiteitenkalender
zondag 15 maart › Laatste winterwatervogeltelling op de Molse zandputten
• De eerste lentevogels en -geluiden zijn alweer terug! • Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-
Donk). Einde ca. 12 u op de Maat (taverne Jagershof). • Info: coördinator [email protected] of 014/31 26 57 of
0499/34 62 60. Laatste kans om mee op pad te gaan!
donderdag 19 maart › Cursus wilde bijen
• Lesgever Joeri Cortens van Natuurpunt Educatie. In het Stad-huis op de Werft te Geel, van 19.30 tot 22.30 u. Eerste les in een reeks theorie- en praktijklessen. Meer info elders in dit nummer.
zaterdag 21 maart › Poelenwerkgroep Waterleven
• Cursus Watertreders. Van 9-12 u in grote zaal Teunenberg 51B, Olen.
• Inschrijven [email protected] met vermelding of je al dan niet in het bezit bent van een binoculair. Zo niet zorgen wij er voor één.
• Iedereen welkom, ook beginners! Meer info elders in dit nummer.
maandag 23 maart › Poelenwerkgroep Waterleven
• 14 u: 1ste bemonstering poel 677a met voorjaarsbloeiers. Marlybrug, komend van Westerlo net voor de Netebrug. Van 18 tot 22 u determinatie waterdiertjes in lokaal Natuurpunt, Teunenberg 51B, Olen.
• Info: [email protected].
zaterdag 28 maart › Zwerfvuilopruimactie Zammelsbroek
• Info: [email protected].
zaterdag 28 maart › Café Winterwoud in Meerhout
• Christel Verheyen: ‘Eenvoudig op weg naar een natuurlijke voedingswijze’. Wat is echt gezond en wat hebben we echt nodig? Hoe kan je (terug) naar een dagdagelijkse natuurlijke voedingswijze zonder honderd kookboeken te moeten ko-pen, zonder een fortuin uit te geven, zonder ingewikkelde studies en zonder veel poespas?
• Deuren open vanaf 19 u, gratis toegang, beperkt aantal plaatsen. Graag een seintje als je komt: [email protected] of 0485/62 86 76 (Zita Snellinx). Bezoekerscentrum, Wa-termolen 8, Meerhout.
zondag 29 maart › Speenkruidwandeling in het Griesbroek in Balen
• Ontdek de voorjaarsbloeiers die het Grote Netewoud kleur geven.
• Afspraak: parking taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126, Balen om 14 u. Info: Dirk Geenen, 0472/47 96 20.
maandag 6 april › Poelenwerkgroep Waterleven
• 14 u: 1ste bemonstering poel Wilders met voorjaarsbloeiers. Aqua ski, Kemeldijk aan het Albertkanaal, Geel-Winkelom-heide. Van 18 tot 22 u determinatie waterdiertjes in lokaal Natuurpunt, Teunenberg 51B, Olen.
• Info: [email protected].
zondag 26 april › Vroege morgenexcursie in en om reservaat De Maat in Mol
• Met mogelijkheid voor een lekker ontbijt achteraf in taverne Het Jagershof. Luisteren naar vroege lentevogels met als or-kestmeester de nachtegaal.
• Afspraak: 6.30 u op parking taverne Jagershof, Waterstraat 43, Mol. Einde ca. 9 u. Ontbijt vanaf 9.15 u. Inschrijven hier-voor aan 8,50 €/pers. bij Jos van Het Jagershof, 014/43 60 73 of bij [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.
De Maat©Frans Emmerechts
januari - maart 2015 | 19
woensdag 21 januari Algemene ledenvergadering NP GEEL-MEERHOUTWe verwachten de leden van de afdeling Geel-Meerhout op een gezellige bab-belavond bij een hapje en een drankje. We bespreken het voorbije jaar, bekijken de plannen voor 2015 en uiteraard reserveren we tijd voor opmerkingen en vragen.Daarnaast kiezen we een nieuw bestuur. Het huidige
bestuur is ontslagnemend. Stel je kandidaat voor een
bestuursfunctie via mail aan voorzitter marc.verach-
[email protected]! Heb je plannen en voorstellen voor
onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn.
Afspraak: om 19.30 u in Ontmoetingscentrum Winkel-
omheide, Kemeldijk (nabij de kerk) in Geel. Info: Marc
Verachtert, tel. 014/58 39 71 of marc.verachtert@skynet.
be. We zien uit naar je komst!
zondag 1 februari 14:00Feestelijke ALVNP HAMKom meer te weten over Natuurpunt in Ham! De algemene ledenvergadering is een informatieve en vermakelijke bijeenkomst voor alle leden en vrijwilligers. Een uitste-kende gelegenheid kennis te maken met onze gevarieerde bende vrijwilligers.
Programma:
• Wandeling
• Natje en hapje
• Terugblik 2014
• Bestuurverkiezing
• Plannen 2015
• Film De nieuwe Wildernis
Natuur.huis De Rammelaars, Broekstraat z/n, ligt langs
het kanaal naar Dessel. Volg in Kwaadmechelen vanaf
de N141 tussen de 2 kanalen in Kwaadmechelen de
bruine bordjes “De Rammelaars”. Na ongeveer 2 km zie
je links tussen de bomen het houten Natuur.huis.
zaterdag 24 januari Algemene ledenvergadering NP BALEN-NETEGeen saaie vergadering, maar een terugblik op 2014 en een vooruitblik op het nieuwe jaar met aansluitend nieuwjaarsreceptie.Afspraak:
De Kruierie, Bevrijdingsstraat 1, Balen om 20 u.
Info: Tom Schildermans, 0473/66 10 99.
vrijdag 6 februari Algemene ledenvergadering NP NETEBRONNENWerking van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers.Kandidaatstelling (ook via mail aan voorz. jefsas@skynet)
voor bestuursfuncties bij Netebronnen. Heb je plannen
en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker
bij te zijn!
Afspraak: om 19 u (met aansluitend de digi-avond!) in
Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Meer
info: [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.
We verwachten je!
Wilders ©Frans Emmerechts
EEn Warm WElkombij je lokale afdeling
Geocaching wint de laatste jaren aan
populariteit. Het wordt als volgt ge-
organiseerd: iemand verstopt ergens
een waterdichte doos, met daarin een
logboek en een aantal voorwerpen; met
een hand-GPS bepaalt hij de precieze
coördinaten van de schuilplaats; vervol-
gens publiceert hij die op de site:www.
geocaching.com. Andere mensen lezen
die coördinaten op de geocache-website
en kunnen dan op zoek gaan naar de ‘ca-
che’ of schat. Vinden ze die, dan schrijven
ze hun bevindingen over de tocht neer
in een logboek en mogen ze uit de doos
een voorwerp nemen, maar ze moeten
er ook weer één bijplaatsen. De afkorting
‘CITO’ betekent ‘cash in trash out’.
Geocaching heeft duidelijke afspraken
gemaakt met zijn leden omtrent activitei-
ten in natuurgebieden. De belangrijkste
regel: respecteer steeds de natuur. Als
algemene regel geldt dat ze niet mogen
afwijken van de paden die voor wande-
laars zijn opengesteld. Het niet opvolgen
van de regels kan leiden tot vervolging
en sancties.
NP Balen-Nete werkt samen met 1 groep
geocachers, namelijk de groep rond Davy
en Liesbeth. Op 23 augustus vond een
eerste CITO-event plaats, waaraan een
30-tal geocachers deelnamen.
Als tegenprestatie is deze groep bereid
om jaarlijks mee te werken aan beheer-
werken in ons gebied.
Zo heeft één groep reeds een omheining
en exoten verwijderd rondom ‘de vijver
van Hasselt’. Na enkele uurtjes zwoegen
ontstond er zowaar iets dat op een ‘jaag-
pad’ lijkt. Voor een andere groep hadden
we waadpakken voorzien, waarna ze
enkele uurtjes modderzwijn hebben ge-
speeld. Dit om spontane bebossing tegen
te gaan in een nabijgelegen rietveld. Een
derde groep heeft zwerfvuil verwijderd
in een deel van het Griesbroek. Er werd
enorm veel afval verzameld. Het blijft
onbegrijpelijk dat er nog steeds mensen
zijn die een natuurgebied verwarren
met een stortplaats voor afval. Nadien
hebben we alle helpers getrakteerd op
soep en brood. Ook Gageleer mocht niet
ontbreken.
Het was voor de onze afdeling een gezel-
lige en nuttige dag, die zeker voor herha-
ling vatbaar is. Wij wensen dan ook bij
deze alle geocachers nogmaals te danken
voor het prachtige werk dat ze verzet
hebben in het Griesbroek.
CITO-eventGriesbroek
Natuurpunt Balen-Nete organiseerde in samen-werking met een groep geocachers een CITO-event in het Griesbroek. Titel en eerste zin vragen al onmiddellijk om een woordje uitleg.
TekST: Rudi RademaekeRSfoTo’S: diRk Geenen
Dat heideherstel niet altijd eenvoudig is, hebben de deelnemers aan de cursussen Natuurbeheer en Grote Netewoud verkenner het afge-lopen jaar meermaals te horen gekregen. Grote herstelwerken zoals in de Belse bossen leveren weliswaar spectaculaire veranderingen op, maar ook kleinschalig natuurbeheer kan het gewenste resultaat opleveren. Halverwege de jaren 2000 kregen we in
het Griesbroek de kans om enkele den-
nenbossen en ook een stukje verboste
heide aan te kopen. Het stuk verboste
heide deed ons dromen van een moza-
iek van gemengd bos, heide en schrale
graslanden langs de drogere noordzijde
van het natuurgebied. In eerste instantie
richtte het beheer zich dan ook op het
openkappen en deels maaien van de
reeds bestaande heide. De aangekochte
dennenbossen werden voor ongeveer
een derde gekapt en op een van de per-
celen werd bij wijze van experiment een
vierkante meter van de bosbodem weg-
geplagd. Reeds na een jaar stond deze
plek vol heide die spontaan terug ge-
groeid was van oude zaden in de bodem.
Heidezaadjes zijn in staat om gedurende
jaren kiemkrachtig te blijven in een zoge-
naamde zaadbank. Dit is niet veel meer
dan een dun laagje bodem net onder de
humuslaag. Als men die humuslaag voor-
zichtig verwijdert, krijgen deze zaadjes
terug licht en lucht en kunnen ze kie-
men. Dit is dan ook wat we hier gedaan
hebben. Met schop, kruiwagen en veel
spierkracht werd door het beheerteam
de organische laag verwijderd. Op het
eerst geplagde perceel leverde dit al van-
af het eerste jaar resultaat op. Vrijwel over
het gehele stuk schoten overal jonge
heiplantjes op. Het volgende perceel dat
we plagden leek in het begin een minder
groot succes. In de eerste jaren domi-
neerden jonge berken en braamstruiken
het terreintje en bestond het beheer dan
ook uitsluitend uit het maaien en ver-
wijderen daarvan. Dit jaar dachten we er
zelfs aan om ook hier de verbossing naar
inheems loofbos maar zijn gang te laten
gaan, tot plots tijdens de werken hier en
daar heideplantjes ontdekt werden. Blijk-
baar kan het dus zelfs bijna 10 jaar na het
vrijmaken van de zaadbank nog gebeu-
ren dat heide kiemt.
Bovendien zijn er nog meer planten die
zo lang kiemkrachtig blijven, afwachten
dus maar. Het is dus voor de beheerte-
ams zeker de moeite waard in de reserva-
ten hier en daar een proefstukje te plag-
gen en het nodige geduld te hebben. Wie
weet wat er tevoorschijn komt!
TekST: Tom SchildeRmanSfoto’s: Dopheide, Wesp op struikheide ©Frans EmmerechtsBeheerwerken Griesbroek © An Gijs
Geduld
22 | Meander 1
2 impressies van het Evenement Cultuur in de Natuur Ham 2014 foto’s©Jan Albrecht
januari - maart 2015 | 23
FUTUUR NATUURCultuur in de Natuur Ham 2015Voor deze 2e editie van Cultuur in de natuur nodigt Natuurpunt
Ham kunstenaars en vrijwilligers uit om ideeën en projecten uit te werken rond het thema Futuur•Natuur.Hoe ziet de toekomst er uit ? Zijn er dan plastic panda’s? Wordt de natuur een schuilplaats ? Zal de wereld overgenomen worden door mieren? Wat voor bloemen zullen we zien bloeien?Futuur•Natuur wil mensen uitdagen en aan het denken zetten rond ontwikkelingen in de natuur door bezoekers en wandelaars op een speelse manier te verrassen.
In natuurgebiedDe 1ste editie ‘Cultuur in de natuur’ in
2014 ging door in Natuurgebied De Ram-
melaars. In 2015 kiest Natuurpunt Ham
voor een natuurgebied dichter bij de
dorpskernen van Oostham en Kwaad-
mechelen. Het nieuwe gebied draagt de
naam Veldhovenheide en wordt de ko-
mende jaren verder ontwikkeld.
Tussen het voorjaar en eind 2015 zullen de
kunstwerken in het natuurgebied Veldho-
venheide tot stand komen en te zien zijn.
Er zullen workshops, tentoonstellingen
en evenementen plaatsvinden en er komt
een bewegwijzerde wandeling doorheen
het natuurgebied.
DiversHet cultuurproject Futuur Natuur is een
initiatief van Natuurpunt Ham. Geïnteres-
seerde kunstenaars, vrijwilligers en per-
formers worden uitgenodigd om mee te
werken en ideeën te ontwikkelen.
Futuur.Natuur wordt een palet van sculp-
turen, performances, land-art, vertellin-
gen, kunstzinnige installaties, constructies
en poëzie.
We plannen activiteiten voor klein en
groot en denken hierbij aan het samen
bouwen van grotere en kleinere artistieke
constructies, kunstworkshops met natuur-
lijke materialen, activiteiten rond poëzie
en taal. Ook individuele ideeën en kunst-
werken zijn welkom.
Feestelijke opneningIn het weekend van zaterdag 27 en zon-
dag 28 juni 2015 wordt het evenement
feestelijk geopend in de Oude Pastorij
in Oostham. Daar start ook de Futuur-
natuur-wandeling. Ook tijdens de zomer-
maanden zal de Pastorij regelmatig open
zijn. De Futuur.Natuur route is permanent
toegangklijk
DeelnemenIedere geïnteresseerde die actief wil deel-
nemen is welkom op onze winterwan-
deling op zondag 18 januari 2015. Dan
maken we een verkennende wandeling
doorheen het projectgebied, een uitste-
kende gelegenheid om Veldhovenheide
onder begeleiding van een gids te leren
kennen.
Uitgebreide informatie over deelname
en programma kan je vinden op onze
website: www.natuurpuntham.be/
cultuurindenatuur.
Mail: [email protected]
We nemen dan zo snel mogelijk contact
met u op om afspraken te maken
Mi familia muerta, Adrian Vilar Rojas, Segunda Bienal del fin del mundo, ArgentinaOnderzoekers proberen panda in kooi te krijgen
24 | Meander 1
Zaterdag 24 meiOnze natuurreis van 2014 werd een hele
week natuurbeleving in Hongarije. We
waren met 16 deelnemers te gast in Farm
Lator bij Rob de Jong en zijn familie in
het dorpje Lator Puszta. Ons verblijf was
prachtig gelegen op de grens van natio-
naal Park Bükk in de zuidoostelijke uitlo-
pers van het gelijknamige gebergte (zie
ook de fotorijke en informatieve website
www.farmlator.hu). Vertrek vanaf Eindho-
ven Airport en 2 uur later stonden we in
Boedapest, waar onze chauffeur, Laci, ons
opwachtte met zijn ‘luxebus’. Onderweg
naar Farm Lator werden al bijeneters ge-
spot; dat beloofde dus al veel goeds en
het werd alleen nog beter... Op Farm La-
tor werden we hartelijk ontvangen door
Rob, zijn vrouw Barbara en de kinderen.
Bij het voederhuisje in de tuin kwamen
appelvinken, middelste- en grote bonte
spechten gretig zaadjes en nootjes eten.
Ook eekhoorns waren er heel actief. Bij
de rondleiding over het natuurrijke do-
mein vlogen pruimenpage, roodbonte
parelmoervlinder en lathyruszwever voor
onze voeten...
Zondag 25 meiNa het ontbijt stapten we vanuit ons
verblijf naar een zgn. ichnymbrietplateau
(vulkanische oorsprong). Het eerste uur
raakten we al 200 m verder! Een (ooste-
lijke) keizerarend boven onze hoofden
in gevecht met een nietige buizerd, een
oostelijke smaragdhagedis zich nog
opwarmend in een houtstapel en een
zuidelijke pijpbloemvlinder perfect pose-
rend voor de vele fotocamera’s zorgden
voor langdurig, maar aangenaam op-
onthoud en een file bij onze fotografen.
Verder bergop richting plateau kregen
we grauwe gors, zomertortel en Euro-
pese kanarie in de telescopen. Eenmaal
boven trokken tussen de bijzondere flora
de verschillende parelmoervlinders en
blauwtjes, wantsenorchissen en wel-
riekende nachtorchis de aandacht. Een
eerste dreigend warmte onweer stuurde
ons vervroegd terug door het bos naar
Farm Lator, waar de fotografen nog een
uurtje konden genieten van de vele ac-
tieve vogeltjes voor de vaste schuilhut in
de boomgaard.
Natuurreis Netebronnen Lator Puszta
TekST: Jeanne hoRemanS en Jef SaS
Eindeloze bloemenrijkdom ©Jef Eykmans
Oostelijk Kalkgraslanddikkopje ©Marc Mangelschots Roodbonte Parelmoervlinder ©Marc Mangelschots
januari - maart 2015 | 25
Maandag 26 meiVandaag staat een vogelrijk gebied
Borsodi-Mezöség, in de volksmond ‘de
kleine Hortobagy’, op ons programma.
Dit steppegebied en tevens beschermd
landschap is slechts door de Tisza rivier
gescheiden van zijn nog beroemdere
tegenhanger, de grote Hortobagy. Wij
zaten al om 6 u in de bus en bij onze eer-
ste stop serveerde Rob ons een paartje
sakervalk in hun nestbak op een elek-
triciteitspyloon. Dit nestkastenproject
behoedde de sakervalk van uitsterven
in Hongarije. Er broeden nu opnieuw
ca. 150 paar. Onze tweede stop aan een
oude boerderij bood ons een baltsende
kleine klapekster vanuit zijn favoriete
populier en een andere doelsoort, een
Syrische bonte specht, mooi voor ons po-
serend in een dorre boom. In de grachten
overal roepende vuurbuikpadjes. Bij een
volgende stop bracht Rob ons naar een
dijkje: nestplaats van een kleine kolonie
bijeneters, volop zingende grote kare-
kieten en een jagende boomvalk. Opval-
lend ook de bijzondere riddersporen
(oostelijke en westelijke) mooi in bloei in
de bermen. Tijdens de (br)lunch op een
caféterras in een dorpje passeerden bo-
ven onze hoofden achtereenvolgens een
volwassen zeearend, een keizerarend,
een havik en een zwarte ooievaar, terwijl
een witte met jongen op het nest zat
juist om de hoek. Wat een zalig moment!
Nadien nam Rob ons nog mee voor een
2 u durende wandeling door de steppe-
poesta in een blakende zon: kraanvogels,
lepelaars, scharrelaars, nu een schreeuw-
arend, grauwe klauwier, kleine klapekster,
kwak, waterral, boomkikkertjes en een
witpuntoeverlibel zorgden hier voor de
hoogtepunten. Het werd dus een dag om
nooit meer te vergeten!
Dinsdag 27 mei
Met een zelfgetekend kaartje van Rob
in de hand gingen we op tocht in de
fotogenieke Tardvallei, een stroomdal in
de zuidelijke Bükk. Bij aanvang kregen
we al een zandgroeve met een mooie
kolonie bijeneters in het vizier zodat
onze fotografen al niet verder meer mee
moesten/wilden. De rest ging op zoek
naar de sperwergrasmus en de siesels
(=grondeekhoorns) in deze prachtige,
erg bloemrijke vallei. De sperwergrasmus
kregen we mooi in beeld, maar halfweg
de vallei ergens bij de sieselkolonie (die
lieten zich niet zien!) barstte een hevig
onweer los. Ondanks onze schuilplaats
in een dicht bosje stond bij iedereen het
water in de schoenen toen we terug bij
Laci’s bus kwamen. Op Farm Lator wer-
den vlug droge kleren aangetrokken en
Laci bracht ons nog weg voor een mooie
boswandeling met een paar oude verla-
ten steengroeves en een voorhistorische
rotswoning.
Woensdag 28 mei
Vroege vogels gingen even verder in
onze straat even op bezoek bij meneer
en mevrouw withalsvliegenvanger,
druk doende rond hun nestkast. Na het
ontbijt kregen we Attila mee, een lokale
gids, voor een uitgebreid bezoek aan
de Hortobagy-visvijvers. Elke rechtge-
aarde vogelaar kent de naam van het
beroemde Nationaal Park Hortobagy,
een van de beste vogelgebieden van
Europa. Het gebied herbergt 70.000 ha
poestalandschap: droge steppen afge-
wisseld met wetlands (met meer dan 160
soorten broedvogels!). Eerste stop bij een
typische poestabewoner: een kolonie(tje)
van roodpootvalken (niet erg schuw), die
nesten gekraakt hadden in een roeken-
kolonie. Ook een hop kwam daar mooi
in beeld. Dan verder met de bus naar de
Hortobagy-visvijvers met zijn honderden
meters brede en kilometers lange rietkra-
gen met daarbij natuurlijk de bijhorende
bewoners van zo’n moerasgebied. Aan
het bezoekerscentrum had een ringslang
juist een kikker te pakken bij zijn poot.
Oostelijke Smaragdhagedis©Marc Mangelschots
Groep zoekt Grote Trap ©Jef Eykmans Zuidelijke pijpbloemvlinder ©Marc Mangelschots
Meander 126 |
Luid piepend probeerde die nog vrij te
komen , maar tevergeefs. Enkele top-
waarnemingen tijdens onze wandeling
langs het spoor: hop, wouwaap vlakbij
in de vlucht, baardmannetjes, een nest-
bouwende buidelmees, witwangsterns,
ralreiger, witoogeend en auditief in de
rietkraag een klein waterhoen. Terugke-
ren deden we om 16.30 u met het laatste
treintje vanaf het stationnetje aan de
laatste schuilhutten. Hier hadden we
nog wel veel langer willen blijven... Onze
laatste stop in velden vol papapers zou
ons grote trap moeten opleveren... kardi-
naalsmantels profiteerden van dit bloe-
mentapijt en in de verte foerageerden
kraanvogels. Top of the bill was echter
wel een grote trap die op een vijftigtal
meter van ons opvloog. Wat een dag in
de poesta!
Donderdag 29 meiRob bracht ons op deze dag naar een
botanisch lustoord, Kisgyor, een dorpje in
de zuidoostelijke uitlopers van het Bükk-
gebergte met veel typische pannonische
en/of pontische soorten. Het werd dus
een dag vol bloemekes en vlinderkes die
bij ons zelden of helemaal niet voorko-
men. Vlinders: zilveren maan, zilvervlek,
zwarte Apollo, Adonisblauwtje, vetkruid-
blauwtje, kardinaalsmantel, toortspa-
relmoervlinder, oostelijk kalkgrasland-
dikkopje, voorjaarserebia... en bovenop
de heuveltop (met prachtig zicht op het
dorp) bij hun waardplanten enkele spi-
reazwevers. Planten: bleek bosvogeltje,
groene nachtorchis, bossalie, Zweeds
soldaatje (tweekleurig), Iris variegata,
rood slangenkruid... als meest opvallende
en typische soorten voor dit gebied.
Voldaan dronken we nog een frisse pint
op een terras in het dorp om even later
in Farm Lator weer aan te schuiven voor
een lekkere maaltijd van Barbara en haar
kookploeg met smaakmakers en kruiden
uit de eigen tuin. Soms verrassend, maar
altijd erg lekker die Hongaarse keuken
daar!
Vrijdag 30 meiMet de getekende plannetjes van Rob
terug op weg naar de kleine Horto-
bagy voor de scharrelaars en de kleine
klapeksters. Dan naar de vallei van de
Tisza-rivier. Hier werden we al direct na
aankomst verwend met kwaliteitswaar-
nemingen: een adulte en een juveniele
zeearend in een luchtgevecht met een
bruine kiek en even verder twee zwarte
ooievaars die door de tegenwind vlak
boven onze hoofden bleven zweven!
Een biddend ijsvogeltje kwam als nr.141
op onze vogellijst terecht en een kleine
weerschijnvlinder werd nr.51 op de lijst
van de dagvlinders. En dit op een week
tijd, terwijl er in heel Vlaanderen op een
heel jaar nog geen 50 soorten dagvlin-
ders te vinden zijn! Als orgelpunt liet een
mannetje wielewaal zich nog in zijn volle
pracht in zit bewonderen in een dorre
boom langs de dijk. Als afsluiter vergastte
Rob ons ‘s avonds na het eten nog op
zelfgestookte palinka. Zo kon er getoost
worden op een meer dan geslaagde
natuur-belevenis-week. Gezondheid!
Zaterdag 31 meiIn de voormiddag trok iedereen nog even
op eigen houtje op pad met rood bosvo-
geltje en bloeiende vuurwerkplanten als
resultaat. Bij het afscheid maakten velen
het voornemen om zeker nog eens terug
te keren naar Farm Lator. Bedankt Rob
en Barbara en Laci voor deze geslaagde
week vol natuur!
P.S. Alle waarnemingslijsten (vogels, vlin-
ders, planten, e.a. bijzonderheden) zijn
op eenvoudig verzoek verkrijgbaar. Stuur
een mailtje naar [email protected] of
Natuurvierdaagse 2015La Lorraine14 mei tot 17 mei 2015: (Noord-Frankrijk).
Volgend jaar met het O-H-Hemelvaartweek-
end plannen we terug een natuurvierdaagse.
Ook hier zal het aantal deelnemers beperkt
zijn tot 16, dus tijdig inschrijven is zeker de
boodschap! Het belooft een mooi program-
ma te worden met een mix van natuurstudie,
habitatherkenning (van bijzondere soorten)
en beheer. Om een mooie diversiteit te ha-
len, zullen er boshabitats en akkerlanden,
kalkhellingen en moerassen bezocht worden
o.l.v. twee ervaren gidsen (waarschijnlijk Billy
Herman en Indra Jacobs) van Starling, die
deze vierdaagse mee organiseren. Verblijf in
hotel op basis van halfpension. Richtprijs: ca.
€300 (exclusief vervoer = carpooling).
Wil je zeker mee, wacht dan niet met inschrij-
ven bij [email protected] of 0499/34 62 60 of
014/31 26 57. Na bevestiging mag je €100
per persoon overschrijven op rek. nr. BE18
0011 5777 9165 van Natuurpunt Netebron-
nen met vermelding ‘Lorraine 2015’. Zorg dat
je erbij bent!
Purperreiger ©Marc Mangelschots
Onderweg met de ‘luxebus’ van Laci©Jef Eykmans
Vetkruidblauwtje ©Marc Mangelschots
januari - maart 2015 | 27
NP Ham zoekt nog steeds... Bestuursleden en vrijwilligersOnze levendige en gezellige groepje vrijwilligers zoekt
ondersteuning:
• Secretaris
• Penningmeester
• Co-natuur-beheerder
• Vrijwilligers beheer: maaien, hooien, knotten, on-
derhoud hekwerk, bruggetjes en wandelpaden,
snoeiwerk.
• Vrijwilligers activiteiten: openhouden natuur.cafe,
aktiviteiten organiseren en begeleiden, informatie
verstrekken,maar ook: foto’s maken, verslag schrij-
ven, artikeltjes voor Meander en website.
Vrijwilligers kunnen deelnemen aan de vormingscursus-
sen van Natuurpunt. Contacteer ons of kom gewoon
langs op de Algemene Vergadering 1februari 2015! Frans
Hoes. [email protected], tel: 0472-57 75 15
Natuur.cafe De Rammelaarsopent vanaf zondag 29 maartNatuur.huis De Rammelaars in Ham opent elke zon- en feestdag van 13u tot 18 u zijn deuren. Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier op ons schitterende terras en een gezellig babbeltje.De vrijwilligers ontvangen je met open armen en geven graag
advies als je een korte of langere wandeling wil maken in het
mooie kleinschalige landschap met bloemrijke hooilanden en
broekbossen in een prachtige Kempische beekvallei.
In het Natuur.huis verkopen we kaarten, Natuurpunt-artikelen,
boeken, verse honing. Voor de kinderen is er een leuke speel-
hoek met interessante (natuur)boekjes en verrassingen.
Groepen en scholen zijn erg welkom in ons natuurgebied. We
stellen graag een aangepast programma op maat voor. Het Na-
tuur.huis is ook beschikbaar voor cursussen en kleine feestjes.
Voor de tarieven en meer info kan je terecht bij:Voor info over
wandelingen contacteer je best:
[email protected], tel: 0472-57 75 15.
OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten
Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.
Beide foto’s Natuurpunthuis De Rammelaars©Jan Albrecht
28 | Meander 1
CursusWatertreders
Spaghetti-avondGeel-Meerhout
Zin in een gezellig samenzijn? Dan kan je op zaterdag 7 februari vanaf 17 u (tot 20u) terecht in het ontmoetings-
centrum van Winkelomheide (Kemeldijk, nabij de kerk) voor een spaghettimaaltijd ingericht door afdeling Geel-Meerhout ten voordele van de natuur in de regio. En we willen alle leden oproepen om familie, vrienden en buren mee te brengen…
De vleeseters krijgen een speciale spaghetti à la Galloway
geserveerd met vlees van de Schotse runderen uit onze
Natuurpuntgebieden. Voor vegetariërs is een apart sausje
voorzien. De prijs bedraagt €10 per persoon, een kinder-
portie kost €5. En voor een nagerechtje zorgen we natuur-
lijk ook!
Om alles in goede banen te kunnen leiden, zouden we het
erg op prijs stellen indien de liefhebbers op voorhand zou-
den inschrijven bij [email protected] , 014/58 39
71 of [email protected]. Dat mag tot vrijdagavond
6 februari, maar het is uiteraard veel handiger als je vroe-
ger een belletje geeft of een mailtje stuurt. Ook kandidaat-
helpers mogen zich melden! Die nemen best rechtstreeks
contact met Jurgen Verreyt, 014/32 37 85, 0497/70 63 08 of
[email protected] of met Marc Verachtert, 014/58
39 71, [email protected].
Tijdens de wintermaanden, wanneer het te koud is om buiten aan de slag te gaan en beestjes te scheppen, houdt de Poelenwerkgroep zich binnen bezig. Zo richt ze ook een bijscholing in waar een specifieke groep van waterkevers belicht wordt door Nobby Thys.
De watertreders zijn een familie kleine kevers, een halve centi-
meter groot, die in zoet water leven, maar niet echt goed kun-
nen zwemmen. Ze bewegen zich met afwisselende bewegin-
gen van de achterpoten, waardoor ze onhandig lijken. Vaak zie
je hen kruipen aan de waterkant. De slanke larven voeden zich,
net als de volwassen kevers, voornamelijk met algen. Een twin-
tigtal geslachten zijn in België inheems. Met de hulp van Nobby
leren we de verschillende kevertjes te onderscheiden met de
binoculair. De activiteit staat open voor iedereen.
Cursus WatertredersZaterdag 21 maart van 9 tot 12 u in de grote zaal, Teunenberg 51B, Olen.
Inschrijven bij [email protected] met vermel-
ding of je al dan niet in het bezit bent van een binoculair.
Zo niet zorgen wij er voor één. Prijs: 7 € op rekening BE18
0015 5921 3665.
januari - maart 2015 | 29
VoedselveiligheidHet TTIP-verdrag, het Trans-Atlantisch Partnerschap voor Handel en Investeringen.Nog nooit van gehoord?Dat kan, want de onderhandelingen erover gebeuren achter gesloten deuren. Het gaat om plannen voor een verdrag over vrijhandel tussen de VS en de EU.
Hinderlijke consumentenbeschermingTTIP is een verdrag dat vooral bedoeld is om de regels voor
producten van beide te harmoniseren. En op die manier het han-
delsverkeer tussen beide markten uit te breiden. Dit verdrag zou
volgens de officiële verklaringen leiden tot meer groei en meer
werkgelegenheid.
Verschillende niet-gouvernementele organisaties vrezen echter
dat de huidige strengere wetgeving ter bescherming van het mi-
lieu, de gezondheid en de consument, van de EU, als hinderlijk
voor de handel wordt gezien en dus afgezwakt zal worden.
Hormonen, GGO, chemie in het eten...Zo zijn er momenteel in Europa meer dan 1.300 chemische stof-
fen verboden in cosmetica, in Amerika slechts 11. Daar zijn hor-
monen en genetisch gemanipuleerde gewassen niet verboden,
bij ons in Europa wel, enz.
Het zijn nog maar onderhandelingen, de argumenten om het
verdrag goed te keuren zijn zwak. Maar er is een risico dat er
grote campagnes opgezet zullen worden om het verdrag aan de
burger te ‘verkopen’. Het kan worden voorgesteld als de oplos-
sing om de Europese economie aan te zwengelen…
Wat kunnen wij doen?We kunnen alvast bewust beginnen consumeren, meer lokale
en biologische producten gebruiken. Lokale producten hebben
minder verpakkingsmateriaal nodig, minder transport en ze
zorgen voor een lokale economie. Biologische producten ver-
zekeren ons niet alleen dat de voeding veilig is maar ook dat ze
geproduceerd is met respect voor de natuur. Kortom, wij kunnen
zelf beslissen dat het TTIP-verdrag overbodig is.
Bio van hierWe willen je hierbij graag een handje helpen, daarom
organiseren wij ook in 2015 onze leveringsrondes met
overheerlijke biologische producten van hier, waaronder vlees
van vee dat graasde in natuurgebieden. De eerstvolgende ronde
is voorzien in februari. Voor meer info of bestellingen kan je
terecht bij [email protected] of 0497/70 63 08.
JuRGen VeRReyT
mail: [email protected] tel. 0474.888.166
!Turnhoutsebaan 19 - 2400 Mol - T 014/32 04 28 - F 014/32 36 58
[email protected] - www.dezwervermol.be !ma 13u - 18u / di-vrij 09u30 - 18u / za 09u30 - 17u !
OERDEGELIJK MATERIAAL VOOR REIZEN EN BUITEN
5% rechtstreekse korting op vertoon van lidkaart Natuurpunt
EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN
Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.
Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!
OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!
De Natuurpunt afdelingen in uw buurt zijn:Balen-Nete www.natuurpuntbalen-nete.beGeel-Meerhout www.natuurpunt.be/geel-meerhoutNetebronnen (Mol-Dessel) www.natuurpuntnetebronnen.beHam www.natuurpuntham.be
Langzaam maar gestaag groeien onze schitterende natuurgebieden en daarmee ook ons beheerwerk!Ook jij kunt helpen.Neem contact op met je afdeling!
Meanderland