Mbo’ayvu ha’e mbopara’idesarrollo.org.py/admin/app/webroot/pdf/...- Ñande Pa∑ Tavyterã...
Transcript of Mbo’ayvu ha’e mbopara’idesarrollo.org.py/admin/app/webroot/pdf/...- Ñande Pa∑ Tavyterã...
Mbo’ayvu ha’eMbo’ayvu ha’eMbo’ayvu ha’eMbo’ayvu ha’eMbo’ayvu ha’embopara’imbopara’imbopara’imbopara’imbopara’i
kyr∑ngue’ipeguakyr∑ngue’ipeguakyr∑ngue’ipeguakyr∑ngue’ipeguakyr∑ngue’ipegua
22222
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
33333
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
MOMBE’UPYMOMBE’UPYMOMBE’UPYMOMBE’UPYMOMBE’UPYKorami ova∂ ñande pópy, kuachia para’i
jogueroayvu regua, kyr∑ngue’i, temimbo’e kuérype,
ñamboayvu ha’e ñambopara’i pyau jey havã ñande
ayvuete’ípy. Ko mba’eapo ojapova’ekue’i mbo’ea,
mburuvicha, karaia, tuu, ha’i ha’e kyr∑ngue’i kuéry,
ko’ã tekoarupigua, Naranjito Yryvukua, Ovenia,
Arroyo Hπ, Isla Hπ, Santa Teresita ha’e Vegakue
pygua, Departamento Guairápygua.
Ko mba’eapo iporãve’iavã oipytyvõ, Instituto
Desarrollo, Unicef ha’e Hermanas Carmelitas
Misioneras Teresianas Paso Yobai, Departamento
Guairapygua kuéry.
Ñamboaeve’ikuaa mbegue’i kurive’ivérupi,
ñamoãñeiramo ñande reko ha’e ñande ayvuete’i.
Ro’y 2005 jave
44444
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Amoanga tova’i raanga
Ambopara’i che rery ka’aguy
55555
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
avachia - va - chi
a A
66666
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
e E
eechyee - chy
77777
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
i I
itai – ta
88888
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Ñande cho’oete’i
Che ru ogueru cho’oka’aguygui
Chingururu oi ka’aguypy
ch Ch
´
´~
99999
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
OpyOpyOpyOpyOpy
o - py
Kyringue’i oo opyotangarávy.
Ore romochã ka’a ha’erotangara.
Ore roupi’i mbojape
o O
~
1010101010
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
tatata - ta
t T
1111111111
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
uruu - ru
Uru romongakuaa ore rópyHa’i omongakuaa uru
u U
1212121212
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Uruvu yvate oveveUruvu petei guyra huuva’e
Uruvu
~ ~
1313131313
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Chimbo ha’eve jajuka havãpiky, japoi yypy ipirekue.
Chimbo
´
1414141414
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Yy
pire’i oo yakãre ojopói piky
y Y
1515151515
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Ñande Mbya ñemoiruete’ireko oiva’erã kachike, karaia,jaryi,yvyra’ija, tuu, ha’iha’e tekoápygua kuéry.
Ñemoirπete’iÑemoirπete’iÑemoirπete’iÑemoirπete’iÑemoirπete’i
´
1616161616
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
pu’ã poã pachã
po’ë peë pavë
pete∑ mir∑ mo∑
ñarõ kororõ Chyvõ
pa’π irπ ñechπ
pet∫ Ch∫i kyre’∫
Ayvu apyinguaAyvu apyinguaAyvu apyinguaAyvu apyinguaAyvu apyingua
irπirπirπirπirπ
1717171717
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Jaechaapy
Ñaenduapy
Ñaetπpy
Ñaendu kπmy
Ñaendukuaa
Temiandu kuéryTemiandu kuéryTemiandu kuéryTemiandu kuéryTemiandu kuéry
1818181818
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
PererePererePererePererePerere
ChororoChororoChororoChororoChororo
· Piriri
· Pororo
· Pararã
· Ku∂ku∂
· Ku∑ku∑
Ñendu kuéryÑendu kuéryÑendu kuéryÑendu kuéryÑendu kuéry
1919191919
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Arakue’iArakue’iArakue’iArakue’iArakue’i
PyarePyarePyarePyarePyare
Arakue’i ha’e pyareArakue’i ha’e pyareArakue’i ha’e pyareArakue’i ha’e pyareArakue’i ha’e pyare
Arakue’ípy oiko jajapo havã opa mba’e mba’e’i
ha’e pyare japytu’u’i havã.
Ñamandu ñanemopu’ã’i ha’e ñanemboguapy’i
japytu’u’i havã.
2020202020
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Takuágui ojejapo ajaka oñemochã guembepípy.
Iñengue oñoña ajakápy manji’o, jety ha’e avachi.
Ajaka apoAjaka apoAjaka apoAjaka apoAjaka apo
2121212121
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Avachi yvy∑’∑ oñemongarai oñeñotyavã pono
oendu kuarayaku.
Ojejapo mbyta, mbojape opyguarã.
Kova’e avachi ojeporu opy ndaaéi amboae
avachi.
Avachi yvy∑’∑Avachi yvy∑’∑Avachi yvy∑’∑Avachi yvy∑’∑Avachi yvy∑’∑
2222222222
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Avachirã’∑ oecha’i karaia ha’e omoata ch∑.
Avachirã’∑ ñemongarai ojejapo jachy
endymbytejave.
Tetãra kuéry avachirã omoatach∑uka’i opy.
Avachirã’∑ ñemongaraiAvachirã’∑ ñemongaraiAvachirã’∑ ñemongaraiAvachirã’∑ ñemongaraiAvachirã’∑ ñemongarai
2323232323
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Ei jajou ka’aguypy
Eirópa rykue’i ha’eve jaupi’i mbara’eterã.
EirópaEirópaEirópaEirópaEirópa
´
2424242424
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Oñemochã guembe
Omongaraiavã’e karaia kuéry omoatach∑
petynguápy.
Avakue’í omochã guembe kyr∑ngue’i herytajave.
Ka’aguypy ojou guembe.
GuembeGuembeGuembeGuembeGuembe
´
´
2525252525
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Ha’i oñangareko kyr∑ngue’íre ha’e omongakuaa uru.
Kuñangue’i oipei oka, omopoch∑ hembiporu
kuéry.
Ha’iHa’iHa’iHa’iHa’i
2626262626
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
kokue
ko - kue
kokokokoko
KokueKokueKokueKokueKokue
Kokue ma’∂t∫renda.
Kokuépy o∑ mbyaete’i rembi’uae’i.
O∑ kumanda, jety, andai, manduvi, avachi,
kuarãpep∂.
Ñande mbytarã’i avachiju.
Ñande ha’i ombojy mbyta
tatápy, tañimbuguypy´
2727272727
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mba’emba’e temit∫pa ha’eve ñañot∫
jaikoporãve’i havã.
Ma’∂t∫rã o∑ avachi, komanda, jety, chanjau,
manji’o, avachi yvy∑’∑ ha’e avachiju.
Kova’e ma’∂t∫ kuéry ha’eve’i jaupi’i ha’e
joupiuka’i uru kuérypy.
Ma’∂t∫Ma’∂t∫Ma’∂t∫Ma’∂t∫Ma’∂t∫
2828282828
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
- Chingururu
- Kochi
- Akuchi
- Jaicha
- Chi’y
Kochi jajou ka’aguypy.
Kochi ojeye’o tekoápy.
´
Mbya cho’o’ete’iMbya cho’o’ete’iMbya cho’o’ete’iMbya cho’o’ete’iMbya cho’o’ete’i
2929292929
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Pete∑ apu’a ojejápova’e avachi pirégui
ñañevanga havã ñatangara mboyve, opy rokápy
roñevanga kunumi kuéry.
Manga Mbya ñevanga’ete’i.
MangaMangaMangaMangaManga
3030303030
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Ha’i omondea ava’ípe ojae’o’íramo.
Ha’evy ndoja’e’ovei’i
MondeaMondeaMondeaMondeaMondea
3131313131
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mava’eva’épa ña∑ kova’e tembiapópy ha’e
mbyate’i kuéry ha’eve’i ijayvúpy.
Ña∑Ña∑Ña∑Ña∑Ña∑
3232323232
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
- Ha’i
- Tuu
- Ha’e kyr∑ngue’i
Oopygua kuéry ha’epav∂ oiko’i ojoupivepa.
Oopygua kuéryOopygua kuéryOopygua kuéryOopygua kuéryOopygua kuéry
3333333333
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Takuarembógui ojejapo ajaka ha’e ojeporu
oorãre.
Ka’aguypy ojejou takuarembo
TakuaremboTakuaremboTakuaremboTakuaremboTakuarembo
´
3434343434
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Tacho poã, ka’ar∂, yvyra kach∑, pipi ojetykua
kyr∑nguepy.
Ovyre jau’ka pire’ípe poã’i upeicha
hecha∑’ijuavã
Tacho poã:Tacho poã:Tacho poã:Tacho poã:Tacho poã:
3535353535
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Okyja’ea oopa jai rogue yguápy.
Okyja’ea rire ñano∂ yvyku’iete’i ha’e jai rogue
yguágui.
Ñamopoch∑riae’i arã typych∑mbajave.
Yguáre ñangarekoYguáre ñangarekoYguáre ñangarekoYguáre ñangarekoYguáre ñangareko
3636363636
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Tete reguaTete reguaTete reguaTete reguaTete regua
……………….
Akã
Pochi’a
Tetyma
……………….
……………….
Amo∑mba hera kuéry mba’e mba’épa o∑ tetére
3737373737
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Ara mboja’oAra mboja’oAra mboja’oAra mboja’oAra mboja’o
Yro’yy mbyteYro’yy mbyteYro’yy mbyteYro’yy mbyteYro’yy mbyte
Arapyau mbyteArapyau mbyteArapyau mbyteArapyau mbyteArapyau mbyte
Ogua∂júma arapyau
Ñagua∂júma ararakúpy
Ogua∂júma yro’yypy.´
Yro’yypyYro’yypyYro’yypyYro’yypyYro’yypy’
3838383838
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Kyr∑ngue’i reko mbaraeterã’∑Kyr∑ngue’i reko mbaraeterã’∑Kyr∑ngue’i reko mbaraeterã’∑Kyr∑ngue’i reko mbaraeterã’∑Kyr∑ngue’i reko mbaraeterã’∑
• Ñambojerovia’i kyr∑ngue’i reko
• Ñamombaraeteve’i kyr∑ngue’i kuéry
• Ñamoañete ñevanga reko’i
• Kyr∑ngue’i reko porarã o∑ arã tekoa,
imba’eae’i arã, ikuachia porà’i’arã, tuicha’arã,
yvy porã’arã.
• Jaroikeriae’i’arã opy rupi, remboery’arã
hechãi porã’i havã.
• Ñaenoi’arã hery rupi ovy’a’i havã.
• Kyr∑ngue’i oñevanga, ovy’a
• Najareko∑’arã tekoa mombyryrupi ikaraiágui.
Kyr∑ngue’i rekoKyr∑ngue’i rekoKyr∑ngue’i rekoKyr∑ngue’i rekoKyr∑ngue’i rekombaraeterã’∑mbaraeterã’∑mbaraeterã’∑mbaraeterã’∑mbaraeterã’∑
Kyr∑ngue’i rembiaporã’i Kyr∑ngue’i rembiaporã’i Kyr∑ngue’i rembiaporã’i Kyr∑ngue’i rembiaporã’i Kyr∑ngue’i rembiaporã’i
3939393939
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
• Amopoch∑riae’i che rete
• Añemboaeve’i che rópy
• Añangareko che joapy’íre
• Aipytyvõ’i oopyguape
• Amomba’eguachu ijyvate’ivápe
• Amboete mbya reko ha’e javi
• Amboete yvyruparegua
Kyr∑ngue’i rembiaporã’iKyr∑ngue’i rembiaporã’iKyr∑ngue’i rembiaporã’iKyr∑ngue’i rembiaporã’iKyr∑ngue’i rembiaporã’i
4040404040
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Guyra pykachumiña tape
pukúrupi u’u u’u he’i
Kyr∑ngue’i poraiKyr∑ngue’i poraiKyr∑ngue’i poraiKyr∑ngue’i poraiKyr∑ngue’i porai
Tapichi nambikue’i
aru nde ruparã’i
Vaka para’i aru nde rymbarã’i
che kyvyvare Parana rovái reorire ejerevoi.
4141414141
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Ñande ru rape tape po’ive
tangara rape tape guachuve
Tukãnju nguu roka’irupi gua’y
reta’i omoã chembei
Aguara guachu eru nde
ruguái eipeju peju toke ko mitã.
Mitã oke’iva’eMitã oke’iva’eMitã oke’iva’eMitã oke’iva’eMitã oke’iva’e
4242424242
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Ka’i oavachì piro
Tatu ojety jo’o
Guachu okumanda joka
Uruvu ojape’áva ka’aguy ovy ovy
Jakare ojeapyt∂ guereu.
Tokeke mitãTokeke mitãTokeke mitãTokeke mitãTokeke mitã
Tokeke mitã togueru nde ru
Vaka para’i nde rymbarã’i,
Tokeke mitã togueru nde ru,
Ju’a para’i nde mbo’yrã’i,
Tokeke mitã togueru nde ru,
Ju’a para’i nde mba’e vykyrã’i.
Tymba mba’e apoTymba mba’e apoTymba mba’e apoTymba mba’e apoTymba mba’e apo
4343434343
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Ái, ái nda’uchéiave
akuchi mimói
kuña’i hatã rirema∂
omoñe’endu’iavã
takuapu’i okeavã’i
Akuchi mimóiAkuchi mimóiAkuchi mimóiAkuchi mimóiAkuchi mimói
Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂
Mbói che chu’u
mbói che chu’u mba’ere voi
guembe aju’íre
mamo’ete’i che pepo’ykãmy
Akuchi mimóiAkuchi mimóiAkuchi mimóiAkuchi mimóiAkuchi mimóiPykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂Pykachurovy oñe’∂
4444444444
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Parakau ndaje omano
Mba’erepa omano,
Hendy rei ojuka
Che reroita kururu cheguero
Pykachu miña oirπ ojukarire
Tape puku rupi u, u, u, u he’i
Tangara rape tape guachuve
Ñande ru rape tape po’ive
Yvyra rakãre tarave ropu vera
Kuaray memere’i kavaju ra’y
pychãp∂ vera kavaju ra’y mbo’ypuvera
Aa aa che memby rekávy
o∑je kuruchu apytépy
omendáje Tupã ra’yre
Che ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reo
Parakau ndaje omanoParakau ndaje omanoParakau ndaje omanoParakau ndaje omanoParakau ndaje omano
´
Che ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reoChe ryke Maria’i mamo reo
Parakau ndaje omanoParakau ndaje omanoParakau ndaje omanoParakau ndaje omanoParakau ndaje omano
4545454545
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Che riyi Parana rovái
jajerojy javy.
che kyvy vare parana rovái.
repytane apytane ypych∑rakare
ipych∑rakare, mba’e’ipypa
reachane aachane poky pokypy
mba’emipa re’úne
ha’úne piky, piky peju’i.
Nguvicha ñe’ë ombo’aje há’epy
nguvicha ñe’∂ ombo’aje há’epy
ko’∂juma rechavyve oveve veve
Javy javyare guyra tukãju
oveve veve ou, ouve’i.
Jatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’e
Guyra miñaGuyra miñaGuyra miñaGuyra miñaGuyra miña
Jatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’eJatere’i katu ra’e
Guyra miñaGuyra miñaGuyra miñaGuyra miñaGuyra miña
4646464646
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
Ñakyrã ha’e aguara’iÑakyrã ha’e aguara’iÑakyrã ha’e aguara’iÑakyrã ha’e aguara’iÑakyrã ha’e aguara’i
Pete∑ ko’∂my ojojou aguara’i ha’e ñakyrã.
Ñakyrã oerãmo’i yvyguygui ndojepiróiteri ha’e
aguara’i ho’ucheterei chupe;
He’i aguara’i: ”ñaa’ãmi o∑ arevéva okaru’∫re”;
Ñakyrã he’i chupe “che ajupíta pindo ku’áre,
ha’e nde?” he’i aguara’ípe, “che guypy”. Ñakyrã
ojupi pindo ku’áre ha’e aguara’i opyta ojeko
pindo ku’áre. O∑ mboapy árama ha’e aguara’i
ijakymavy ipochy; he’i “ha’úta ko ñakyrã”, ha’e
opóvo ñakyrãre ipirekuéma ojou.
Mombe’u riveMombe’u riveMombe’u riveMombe’u riveMombe’u rive
´
´
´
4747474747
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Kaguare ha’e aguara’iKaguare ha’e aguara’iKaguare ha’e aguara’iKaguare ha’e aguara’iKaguare ha’e aguara’i
Kaguare ha’e aguara’i oñemoì mava’épa epochi
kangueve.
Oka’a aguara’i ha’e he’i jupe, “mava’épa hepochi
porãve”.
Aguara’i osapymi oka’a havã okuapy.
Oka’a okuápy ha’e aguara’i oguerova kaguare repochi
hevivypy ha’e repochi omo∑ kaguare revivypy.
Ha’e upéagui aguara’i hepochi porav∂ kaguarégui.
Mombe’u riveMombe’u riveMombe’u riveMombe’u riveMombe’u rive
´ ´
4848484848
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
nC
om
un
icac
ión
Co
mu
nic
ació
n
- Ayvu mbo’eha pete∑ha /Equipo de Educación Indígena de laPrelatura. Alto Parana y Kanindeyu 1987.134p.
- Melia, B, (1978). Educacão Indígena E. Alfabetización (s.d.) Brasil.
- Tape’i Guía para el maestro/Augusto Aquino, Aníbal Aquino,Antoliano. Giménez, Oguasu, Conapi 94p.
- Ayvu yta ñepyrπ kyringue’i kuérype, Augusto Aquino, Aníbal Aquino,Oguasu, Conapi, 1996-44p.
- Mbopara’i regua kuachia, Augusto Aquino, Aníbal Aquino, 1995.60p.
- Kuaapy Papaa regua kuachia tembiaporã, Augusto Aquino, Aníbal.Aquino, Oguasu, Conapi, 1997. 56p.
- Ñande Pa∑ Tavyterã Ñande Paraguáipe Proyecto Pa∑ Tavyterã.Asociación Indigenista del Paraguay, Misión de Amistad, 1975.43p.
- Mbya Rembi’ute’i, Amelia Felicita Alcaraz, Recetas tradicionales,Oguasu, Ñoguerõ’∑ Pav∂’∑, UNICEF, 2004, 50p.
- La Reforma Educativa en el Aula Técnicas de Aprendizaje. Fascículo.3, Serie “Hacia una Educación participativa” MEC.1993.82p.
- Fuentes Vivas, Maestros, maestras, líderes políticos y religiosos,padres, madres, niños, niñas Mbya guarani de las Comunidadesdel Departamento del Guairá, Isla Hπ, Naranjito - Yryvukua, Ovenia,Vegakue, Arroyo Hπ, y Santa Teresita.
BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA
4949494949
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Mb
o’ayvu
ha’e m
bo
para’i kyr∑n
gu
e’ipeg
ua
Maestros y maestras, kasikes (lideres políticos), karaias (líderesreligiosos), padres, madres, hombres, mujeres, niños y niñas delas comunidades Mbya Guaraní del Departamento del Guaira:Naranjito YryvuKua, Vegakue, Santa Teresa, Isla Hπ, Arroyo Hπ,Ovenia.
Dibujantes:Dibujantes:Dibujantes:Dibujantes:Dibujantes: niños, niñas y maestros/as de las escuelas indígenasde Santa Teresita, Naranjito, Ovenia, Arroyo Hπ, Isla Hπ, Vegakue:
Cebastiana Benítez, Carlos Galeano, Esmilce Carballo, NelsonDuarte, Nicolás Ramírez, Amancio Medina, Ida Martina Mendoza,Porfirio Flores, Sinforiana Barboza, Rigoberto Mendez, LeonardoBarboza, Pedro Benialgo, Santa Benitez Vera, Fani Ester Centurión,Alberto Benitez, Zunilda Ramírez, Lalo Benítez, Jaime Luis Carballo,Jorge Silva, Lalo Benítez, Cristino Ramírez, Gabriel Giménez,Andresa Galeano, Benjamín Barboza, Cepriano Mendez, AgustínBarboza, Arnaldo Duarte, María Zulma Giménez, Hugo Ramírez ,Hilaria Galeano, Sergio Garay, Fernando Centurión.
Osbaldo Centurón, Osbaldo Fernández, Marcos Galeano,Alejandra Ramírez, German Mendez, Patricio Galeano, MarisaAlvarez, Ramón Mendoza, José Mendoza, Fernando Ramírez,Rocio Ramírez, Cristhian Giménez, Hilarión Benítez, SeberianoGaleano, Marta Brítez, Isidoro Amarilla, María Marínez, CésarGaleano, Amada Brítez.
Acompañamiento TécnicoAcompañamiento TécnicoAcompañamiento TécnicoAcompañamiento TécnicoAcompañamiento Técnico
Silvia Denis Scala – Instituto Desarrollo
Amelia Felicita Alcaraz – Instituto Desarrollo
Jorge Servín – Instituto DesarrolloAndrés Ramírez – Equipo Indigenista C.M.T. Paso Yobai
Producción y DiagramaciónProducción y DiagramaciónProducción y DiagramaciónProducción y DiagramaciónProducción y Diagramación
Silvia Denis Scala - Instituto Desarrollo
Coordinación GeneralCoordinación GeneralCoordinación GeneralCoordinación GeneralCoordinación General
Idelín Molinas. Phd. - Director General Instituto DesarrolloLic. Bruno Martínez - Instituto Desarrollo
Este material fue desarrollado en el marco del proyecto”Educación de niñas y niños indígenas“ con el apoyo de Unicef.
FICHA TÉCNICAFICHA TÉCNICAFICHA TÉCNICAFICHA TÉCNICAFICHA TÉCNICA
Colaboración del Programa de Fortalecimiento de laReforma Educativa ”Escuela Viva Hekokatúva“, subcomponente mejoramiento de Escuela Indígena - MEC
Coordinador: Dr. Roberto Aquino