ιστορικές επιφυλλίδεςιστορικές επιφυλλίδεςιστορικές επιφυλλίδεςιστορικές επιφυλλίδες

γράφει ο Νίκος Θεοδ. Μήτσηςγράφει ο Νίκος Θεοδ. Μήτσηςγράφει ο Νίκος Θεοδ. Μήτσηςγράφει ο Νίκος Θεοδ. Μήτσης

από Αρχοντοχώρι.από Αρχοντοχώρι.από Αρχοντοχώρι.από Αρχοντοχώρι.

Η µάχη του Αετού Ξηροµέρου.

9 Αυγούστου 1822

Μετά την καταστροφή των υπό τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ελληνικών στρατευµάτων στο Πέτα (4 Ιουλίου 1822), οι τουρκικές δυνάµεις µε τους πασάδες Οµέρ Βρυώνη και Ρεσίτ Κιουταχή και στρατιωτική δύναµη κοντά στους 10.000 τουρκαλβανούς απεφάσισαν να κατευθυνθούν προς κατάληψη του Μεσολογγίου. Ο Οµέρ Βρυώνης µε 6.000 άνδρες κατήλθε δια µέσου του Μακρυνόρους και Αχελώου, όπου στρατοπεδεύει στη Λεπενού και ο Ρεσίτ Κιουταχής µε 4.000 άνδρες και τον Ισµαήλ Πλιάσσα αποβιβάστηκε στο Λουτράκι της Κατούνας.

Εκείνη την εποχή και δη µετά την ήττα του Πέτα ο Άγγλος αρµοστής των Ιονίων Νήσων, Τόµ Μέτλαντ, δια της διπλωµατικής οδού, αποµάκρυνε από την νήσο Κάλαµος (απέναντι των Ακαρνανικών ακτών) όλα τα γυναικόπαιδα που φιλοξενούνταν για ασφάλεια στο νησί. Έτσι οι πρόσφυγες αυτοί που ήταν όλοι τους Σουλιώτες και Ξηροµερίτες, γέµισαν τα παράλια απέναντι του Καλάµου (Μύτικας, Λύσιµος, Βερίνα , Βελά , Σταυρολιµιώνας), µε εµφανή τον κίνδυνο να αιχµαλωτισθούν απ΄ τις δυνάµεις του Κιουταχή που είχε καταστρώσει , για να φτάσει στο Μεσολόγγι , το ακόλουθο σχέδιο, ήτοι :

Μέσω του οδικού άξονα: Λουτρακίου Κατούνας - Αετού - Ζάβιτσα - Μύτικα που θα περνούσε ο Κιουταχής, θα αιχµαλώτιζε περί τα 10.000 και πλέον γυναικόπαιδα που βρίσκονταν όπως προείπαµε στα παράλια των Ακαρνανικών ακτών και θα τα οδηγούσε στο Μεσολόγγι για τα σκλαβοπάζαρα, σαρώνοντας αναντίρρητα στο διάβα του από τον Αετό προς Μπαµπίνη - Χρυσοβίτσα - Λεσίνι - Μεσολόγγι και από Αετό προς Ζάβιτσα και δια µέσω Τρυγοβίτσας - ∆ραγαµέστο - Λεσίνι θα έφθανε στο Μεσολόγγι.

Όµως το φοβερό και καταχθόνιο σχέδιο των Τούρκων, βρέθηκε απέναντι στη σθεναρή αντίσταση των Ξηροµεριτών όπου στις 9 Αυγούστου 1822 στη θέση Πηγάδια , στον Προφήτη Ηλία στον Αετό Ξηροµέρου, διεξήχθη µεταξύ των τουρκικών δυνάµεων που επικεφαλής µε 3.500 τουρκαλβανούς ήταν ο Ρεσίτ Πασάς της Κιουτάγιας (ο γνωστός ως και Κιουταχής) και των ελληνικών δυνάµεων µε 760 περίπου άνδρες, που επικεφαλής υπήρξε ο στρατηγός της ∆υτικής Ελλάδος Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης (Βάρνακας) συνεπικουρούµενος µε επιφανείς, τότε, Οπλαρχηγούς, όπως τους: Θεόδωρος Γρίβας (Βόνιτσα), ∆ήµος Τσέλιος (Ζάβιτσα), ∆ηµήτρης Παλιογιάννης (Βάτος), Ευστάθιος Κατσαρός (Λευκάδα- Βόνιτσα), Γιάννης Τσαούσης (Πλαγιά), Γιαννάκης Σουλτάνης (Μοναστηράκι), Αποστόλης Κουσουρής (Βάρνακας), Βασίλης Χασάπης (∆ραγαµέστο), Γεράσιµος Φωκάς και Γεράσιµος Πανάς (Κεφαλλονίτες), Γιάννης Μπουκουβάλας (Βάλτος), Κωνσταντής Βαλιανάκης (Αετός), Νίκος Τσέλιος (∆ραγαµέστο), Κωνσταντής Βέρρης (Μύτικας), Κώστας Γεροθανάσης (Πρόδροµος) κ.λπ. επιφανείς, τότε, Μπουλουξήδες.

Ας δούµε όµως αναλυτικότερα τα της µάχης στον Αετό του Ξηροµέρου.

Αρχές Αυγούστου του 1822 ο Κιουταχής έπλευσε τον Αµβρακικό κόλπο πιάνοντας το Λουτράκι Κατούνας και εκείθε προχωρώντας έκαψε την Κατούνα Ξηροµέρου, το περιµάχητο κόλι (µικρή επαρχία) των αντίζηλων Οπλαρχηγών, ήτοι των: Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη που διαφέντευε το Ξηρόµερο και του βλάχου στην καταγωγή, Γεωργίου Τσόγκα, που διαφέντευε τη Βόνιτσα. Τούτοι, που µαζί µε τον Θεόδωρο Γρίβα βρίσκονταν στον Πέρσεβο Ξηροµέρου (και κατ΄ άλλους στον Τρύφου του Ξηροµέρου), πρωί-πρωί στις 9 Αυγούστου 1822, τραβήχτηκαν κάτω, προς τα υψώµατα του Αετού Ξηροµέρου, ήτοι, στο λόφο που βρίσκονταν ο Προφήτης Ηλίας. Μαζί, στον Προφήτη Ηλία Αετού, παρέµεινε και ο Θεόδωρος Γρίβας, συνεπικουρώντας τα µέγιστα το στρατηγό Βαρνακιώτη, όπου αγωνίστηκε ατρόµητα και γενναία, αλλά και µε κίνδυνο να χάσει – σύµφωνα µε τον ∆ηµήτρη Καµπούρογλου - και τη ζωή του.

Αντιθέτως δε, ο τότε Χιλίαρχος, Γεώργιος Τσόγκας, έκρινε σκόπιµο να αποσυρθεί απ΄ τη θέση του Προφήτη Ηλία που είχαν αρχικά συναποφασίσει οι τρεις Οπλαρχηγοί (Βαρνακιώτης, Γρίβας και Τσόγκας) και αποφασίζει να περιοριστεί µέσα στο µαντρόκλειστο του µοναστηριού του Αγίου Νικολάου Αετού Ξηροµέρου µε τους 420 άνδρες του, έχοντας µαζί του και τον Μάρκο Μπότσαρη που είχε υπό την οδηγία του µόλις 15 Σουλιώτες.

Απείχε λοιπόν ο Γεώργιος Τσόγκας, παντελώς, απ΄ τη µάχη στη θέση Πηγάδια του Προφήτη Ηλία, στον Αετό Ξηροµέρου.

Απείχε όµως και ο γενναίος Οπλαρχηγός Μάρκος Μπότσαρης - σύµφωνα µε τον Φίνλευ * - ο

οποίος τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, ορίστηκε απ΄ τον Αλεξ. Μαυροκορδάτο, στρατηγός, των ελληνικών δυνάµεων στη ∆υτική Ελλάδα, µετά τα γνωστά «καπάκια» και την αποστασιοποίηση του στρατηγού Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη απ΄ τα τεκταινόµενα του αγώνα.

Το γεγονός αυτό της αδράνειας του Μάρκου Μπότσαρη και του Γεωργίου Τσόγκα, το αναφέρει γραπτώς, πρώτος το 1851 στα «Αποµνηµονεύµατά του» ο Νικόλαος Σπηλιάδης και ακολούθως ο Κάρπος Παπαδόπουλος το 1861 στα «Αποµνηµονεύµατα αγωνιστών του 1821», αλλά και οι ιστορικοί Αγαπητός Αγαπητός, Γ. Κρέµος, ∆ιον. Μιτάκης, ∆ηµ. Γ. Καµπούρογλου. Συγκεντρώθηκαν λοιπόν στις λάκες του Αετού (θέση Πηγάδια στον Προφήτη Ηλία) στις 9 Αυγούστου 1822, πολυάριθµοι Μπουλουξήδες των άτακτων Σωµάτων του Ξηροµέρου, όπου απ΄ την πολυετή έρευνά µας στους φακέλους των Αγωνιστών του ΄21, διεσώσαµε ονόµατα συµµετασχόντων στη µάχη, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν και άλλοι µαχητές. Τα ανόµατα αυτών είναι τα ακόλουθα: Θεόδωρος

Γρίβας (Βόνιτσα), Φλώρος Γρίβας (Βόνιτσα), Σβίγκος Γρίβας (Βόνιτσα), Γιαννάκης και Γιώτης Βαρνακιώτης (Βάρνακας), Αντρέας, Κωσταντής και Τσάµης Γριβογιώργος (Κωνωπίνα ), Στάθης Κατσαρός (Λευκάδα), ∆ηµήτρης και Γιωργούλας Παλιογιάννης (Βάτος), Γιαννάκης και Γεώργιος Σουλτάνης (Μοναστηράκι), Γιάννης και Χρήστος Τσαούσης (Πλαγιά), ∆ήµο Τσέλιος (Ζάβιτσα), Αποστόλης και Φώτης Κουσουρής (Βάρνακας), Γιάννης Μπουκουβάλας (Βάλτος), Σταµούλης και Σπύρος Καρπούζης (Βάρνακας), ∆ηµήτρης Παπάς (Μερδενίκου), Κωσταντής Βέρρης (Μερδενίκου), Κώστας Καπογιωργάκης (Πλαγιά), Νικόλαος και Στάθης Κόπελος (Βάρνακας), Κώστας Βαλιανάκης (Αετός), ∆ηµήτρης Μανιαβός (Αετός), Γρηγόρης Πράπας (Αετός), Νίκος Τσέλιος (∆ραγαµέστο), Καραγιάννης και Κωσταντής Μαγουλιάνος (Αετός), Γεώργιος Καραίσκος (Κοµποτή), Γιωργάκης και Καρούσος Μήτζης ή Λιροµήτσης (Ζάβιτσα), Κώστας Γεροθανάσης (Πρόδροµος), Αλπίτσης Γεώργιος (Κανδήλα), Τσίκρικος Ευστάθιος (Πλαγιά), Πατρώνος Νικόλαος (Ζαβέρδα), Μορδόχας Νικόλαος (Βασιλόπουλο), Μπείρος Γεράσιµος (Τρύφου), Ανδρέας Στούπας (Κατούνα), Βασιλάκης Νικόλαος (Βάρνακας), Μπαµπινιώτης Νικόλαος (Μπαµπίνη), Ιω. Φουσέκης (Μοναστηράκι), Τραυλός Τάτσης (Βούστρι), Μαγαζής Αθανάσιος (Κατούνα), Μαργιόλης Σταθάκης (Αχυρά), Νικάκης Αντρέας (Τρύφου), Σκυφτούλης ∆ηµήτριος (Κατούνα), Νάκος Παναγιώτης (Κατούνα), Γιαταγάνας Γιάννης (Κανδήλα), ∆ρακάς ή Κρίθυµος Χρήστος (Ζάβιτσα), Καρδαράς Αθανάσιος (Κανδήλα), Μήτζαινας Γιωργάκης (Βάρνακας), Μιχαλάκης Γεώργιος (Βάρνακας), Τζούνης Νικόλαος (Βάρνακας), Τσούνης Γεώργιος (Βούστρι), Νίκος Γιάννης ή Φραγκογιάννης (Ζάβιτσα), Στάθης Χεινόπωρος ή Πεταλιάς (Ζάβιτσα), Σπύρου Αθανάσιος και Αποστόλης (Αχυρά), Πετιµέζης Γιαννάκης (Κατούνα), Τζαδήµας Αθανάσιος (Κατούνα), Ζαβιτσάνος Γρηγόρης (Ζάβιτσα), Ζέρβας ∆ηµήτριος (Ζάβιτσα), Σαρδελής Στάθης (Μερδενίκου ), Μπεκιράκης Γιάννης (Κωνωπίνα), Βασίλης και Αναστάσιος Χασάπης (∆ραγαµέστο), Γραµµατικού Ιωάννης (Κανδήλα), Σερεπίσιος Βασίλης (Ζαβέρδα ), Φατσιλέτος Γιάννης (Χρυσοβίτσα), Ζούπας Σπύρος (Βασιλόπουλο), Κολοκύθας Γεώργιος (Κωνωπίνα ), Κοκόρης Αποστόλης (Πλαγιά), Κολοβελώνης Κωστας (Βόνιτσα), Κουτσουµπίνας Νίκος (Μαχαλάς), Πανούτσος Πλαγιώτης (Πλαγιά ), ∆ήµος Κακαµπίτζουρας (Βόνιτσα), Αθανάσιος Καλατζής (Τρύφου), Αποστόλης Πρεβεζάνος (Τρύφου), Γεώργιος Καραλής (Τρύφου), Νικόλαος Τζούνης (Ζάβιτσα), ∆ήµος Λαχήστρος (Τρύφου), Μήτσος και Γιάννης Τζιτζώνης (Κατούνα ), Γαλάνης Παναγής (Μαχαλάς), ∆ηµήτριος Μουσές (Μπαµπίνη), ∆ηµ. Κόλιος (Κανδήλα), Ιω. Λύτρας (Κανδήλα) ,∆ηµ. Μακρυστάθης (Κανδήλα), Κώστας Μουρκούσης (Ζάβιτσα), Αναγνώστης και Παναής Παπαναστάσης (Ζάβιτσα), Πέτρος Φαρµάκης (Μαχαλάς), Σπ. Περδίκης (Κανδήλα), Πίκος Βλυζιανίτης (Βλυζιανά), ∆ηµ. Πίκος (Μπαµπίνη), Κάρκας Χρήστος (Κωνωπίνα), Κατσιροµήτζος Γιάννης (Ρούστα - Πρόδροµος), Λούτζης Νάσος (Κωνωπίνα), Μπουµπούλης Πάνος (Κατούνα), Παπακασόλας Κώστας, (Μοναστηράκι), Ράπος ∆ήµος (Κωνωπίνα), Τραυλός Τάτσης (Αχυρά), Φρέµης ∆ηµήτριος (Βασιλόπουλο) κ.λ.π µικροπλαρχηγοί οι οποίοι υπό τις πνευµατικές ευλογίες του Ηγούµενου της Ζαµπατίνας Νικηφόρου Ζαβογιάννη, µαζεύτηκαν όλοι τους και µε τους υπό την οδηγία τους στρατιώτες, πολέµησαν τον Κιουταχή στη θέση Πηγάδια στον Προφήτη Ηλία του Αετού Ξηροµέρου. -------------------------------------Σηµειώσεις------------------------------------------- • Ο Γεώργιος Φίνλευ επ αυτού του γεγονότος δίνει και µια άλλη διάσταση, που αν αληθεύει και γιατί όχι,

τεκµαίρεται , ότι ο Μάρκο Μπότσαρης δυσαρεστηµένος απ τον Βαρνακιώτη στη µάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822) του την «φύλαγε» κοινώς και δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσµα του προς βοήθεια στην µάχη του Αετού. Να τη αναφέρει ο ιστορικός Γεώργιος Φίνλευ: «Ο Μάρκος Μπότσαρης απεφάσισε απελπισµένην απόπειραν ν΄ανοίξει τον δρόµον του δια µέσου των Τούρκικων σταθµών επικεφαλής της ιδίας του µικράς σπείρας (δυνάµεως) και να εγκαρδιώση τους συµπολίτας του να παρατείνουν την αντίστασιν των µέχρις ου οριστική τις

συµπλοκή αποφασίσει τις κινήσεις του Ελληνικού Στρατού. Ο Μπότσαρης έλαβε την συναινεσιν του Μαυροκορδάτου εις το παράτολµον σχέδιον και ήλπιζε να τύχει ισχυράς υποστηρίξεως παρά του Βαρνακιώτου, όστις είχεν οχτακοσίους αρµατωλούς υπό τας διαταγάς του. Ο Βαρνακιώτης όµως δεν έδωκε βοήθειαν εις τον Μάρκον Μπότσαρην και ο Γώγος Μπακόλας επληροφόρησεν τους Τούρκους περί της µελετωµένης εκστρατείας του» [Γεωργίου Φίνλευ, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. τ. Α΄ σελ.313 , εκδ. Ίδρυµα Βουλής των Ελλήνων].

Όλοι αυτοί οι Οπλαρχηγοί και Μπουλουξήδες υπό τις οδηγίες και την αρχηγία του στρατηγού

Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη, συνήψαν την προαναφερθείσα τροµερή µάχη του Αετού που κράτησε εννέα ώρες, µάχη στην οποία πολέµησαν οι προαναφερθέντες αλλά και άλλοι άγνωστοι σε µας στρατιώτες και Οπλαρχηγοί **.

Η µάχη αυτή διήρκησε σχεδόν µια ηµέρα, µε το πυρ να λάµπει εκατέρωθεν και να αστράφτουν τα µαχαίρια και τα σπαθιά, το δε ντουφέκι να βροντοχτυπάει απ΄ τους καθηµαγµένους Ξηροµερίτες και η κλαγγή των όπλων µε τις κραυγές τις ιαχές και τους αλαλαγµούς που υψώνονταν στους ουρανούς, αντηχούσαν εξαίσια στα απέναντι Ακαρνανικά όρη (Μπούµιστος).

Οι Ξηροµερίτες, µαχόµενοι σώµα µε σώµα µε τους Τούρκους που έτρεχαν άνω κάτω και αλληλοκτονούνταν , αναγκάζουν αυτούς σε άτακτο φυγή µε αποτέλεσµα να επιστρέψουν στο Λουτράκι της Κατούνας, όπου υπήρχε η βάση του ανεφοδιασµού των Οµέρ Βρυώνη και Ρεσίτ Κιουταχή.

Στη µάχη αυτή που ο ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος την αποκαλεί τιτανοµαχία και ήταν, σκοτώθηκαν 156 Τούρκοι και µε λεία για τους Έλληνες αναρίθµητα λάφυρα οι δε απώλειες των ήταν µηδαµινές, µετρούµενες σε 5 νεκρούς Ξηροµερίτες και σε αντίστοιχους περίπου µικροτραυµατισµούς. -----------------------------------Σηµειώσεις ------------------------------------------------------ Οπλαρχηγοί **: Τα ονόµατα των συµµετασχόντων στη µάχη του Αετού, φαίνονται απ τους πολυάριθµους φακέλους κάθε αγωνιστή-µαχητή του ΄21 που υπάρχουν στο Τµήµα Χειρογράφων και Οµοιότυπων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, όπου εντός των φακέλων, υπάρχουν πιστοποιητικά στρατιωτικών εκδουλεύσεων των αγωνιστών και επικαλούνται τις µάχες που συµµετείχαν την εικοσιενανική περίοδο (1821-1829) του αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας . Μεταξύ των µαχών που προσδιορίζουν, αναφέρουν και την µάχην του Αετού πιστοποιούµενη εν έτει 1835, 1845, 1865 από επιζώντας αξιωµατικούς της Βασιλικής Φάλαγγας που συµµετείχαν και αυτοί στις αναφερόµενες µάχες. Όλα τα ονόµατα που αναφέρονται στην παρούσα έκδοση υπάρχουν στο αρχείο µας µε πλούσιο φωτογραφικό υλικό (αντληµένο απ΄ τα Γ.Α.Κ) και έχουν δει το φως της δηµοσιότητας µέσα απ τα επτά (7) εν συνόλω ιστορικά µας βιβλία για τη ζωή και τη δράση των Λησµονηµένων µαχητών απ΄ την περιοχή της Βόνιτσας και του Ξηροµέρου. Ενδεικτικά και προς επίρρωσιν των λεχθέντων, παραθέτουµε ακολούθως στο δεύτερο µέρος του βιβλίου µας, αντίστοιχα πιστοποιητικά Λησµονηµένων µαχητών – αγωνιστών του ΄21 από κάθε χωριό της επαρχίας Βονίτσης και Ξηροµέρου.

Για την περίτρανη και λαµπρή µάχη στον Αετό του Ξηροµέρου έχουν γράψει πολλοί συγγραφείς αµέσως µετά την αποκατάσταση του ελληνικού κράτους, όπως οι: Νικόλαος Σπηλιάδης στα «Αποµνηµονεύµατα του» τ. Α΄ σελ .431-432 έκδοση 1851 όπου αναφέρει τα εξής: «ο Βαρνακιώτης προσεβλήθη άλλοτε εις τον Αετόν, εις την θέσιν του Προφήτη Ηλιού, από τον Κιουταχήν και τον ανταπέκρουσε µαχόµενος οχτώ ώρας καίτοι έχοντα ανωτέραν δύναµιν και τέλος τον ηνάγκασεν να υποχωρήσει. Τότε δη κινδυνεύσας ο Βαρνακιώτης προσεκάλεσεν εις βοήθειαν του τον Μάρκον Μπότσαρην

και Γεώργιον Τσόγκαν ευρισκόµενοι εις τον Αγιον Νικόλαον ηµίσεαν ώραν µακράν και αυτοί έµειναν απλοί θεατές…»

Ο Κάρπος Παπαδόπουλος στα Αποµνηµονεύµατα των Αγωνιστών του 1821 έκδοση του 1861 (Τα κατά Γ. Βαρνακιώτην, έκδοση Τσουκαλά, 12, 175 ) αναφέρει για την µάχη του Αετού: «ο Βαρνακιώτης, διο και δραµών παραχρήµα την 9ην Αυγούστου 1822 ….. και καταλαβών την απέναντιν ράχιν του χωρίου Αετού του Ξηροµέρου, εις τον Προφήτην Ηλίαν, αφ΄ όπου οι Τούρκοι αναγκαίως έµελλον να προχωρήσουν, αντεπαρετάχθη κατά των εχθρών… Εν τέταρτον της ώρας, µακράν της µάχης εις την µανδρόκλειστον εκκλησίαν του Αγίου Νικολάου, οχηρώθησαν ο Μάρκος Μποτζαρης και ο Γεώργιος Τζόγκας, Οπλαρχηγοί, οίτινες καίτοι προσκληθέντες επανειληµµένως από τον Βαρνακιώτην να δράµωσιν εις βοήθειάν του απεποιήθησαν, αφήσαντες αυτόν εις την απώλειαν. Ο δε Βαρνακιώτης, µαχόµενος ηρωικώς και προκινδινεύων µε τον ολιγάριθµον αυτόν στρατόν του, επί έξι ολοκλήρους ώρας, καταπολέµησε τους Τούρκους, εφόνευσε και επλήγωσε πάµπολλους, τους ανδρειώτερους, και ηνάγκασεν αυτούς κακήν κακώς να επιστρέψουν εις τον εν Λουτράκι στρατόπεδόν των ...»

Ο Νικόλαος Φυσεντζίδης «Αυτόγραφαι επιστολαί. έκδοση Αλεξάνδρεια 1893» αναφέρει για την µάχη του Αετού. Πρώτα από γράµµα του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου της 10ης Αυγούστου 1822 που άρχιζε ως εξής: « Ο Πρόεδρος του Εκτελεστικού. Προς τον Γενναιότατον Στρατηγόν Κύριον Γεωργάκην Νικολού Βαρνακιώτην. Το από 9 Αυγούστου γράµµα σας έλαβα και εχάρην πολύ δια τας καλάς αγγελίας όπου αυτή την φοράν µου εδώσατε. Εγώ ευθύς τας µετέδωσα παντού δια να εµψυχώσω τον κόσµον όλον. Έγραψα και εις Πελοπόννησον ωσαύτως δια να µαθωσιν ότι οι Ρουµελιώται ηξευρουν να νικούν όταν θέλουν (σελ. 153-154) και Αρχείο Μαυροκορδάτου τ. Β΄, έκδοση 1965 »

Επίσης και από επιστολή του Γιαννάκη Ράγκου, της 12ης Αυγούστου 1822 της οποίας η αρχή έχει: «Γενναιότατε Στρατηγέ κύριε Γεωργάκη, προσκυνώ. Το από 9 τρέχοντος τίµιον γράµµα σου ελάβοµεν χθες. Εχάρηµεν δια την υγείαν σας και δια τον χαλασµόν όπου ακάµατε εις τους Τούρκους, και άµπωτες ο άγιος Θεός να σας δυναµώσει να κάµετε και τον παντελή εξολοθρευµόν αυτού και του εχθρικού στρατοπέδου (σελ.155)».

Μολονότι για το µελετητή, τα άνω αποδεικτικά είναι εύγλωττα, ότι ως προς το ότι η µάχη του Αετού δόθηκε την 9ην Αυγούστου 1822, όµως και για τον καθένα η ακόλουθη επιστολή, δηµοσιευµένη από το 1905 υπό του Μενέλαου Πανά (Μονογραφία περί της καθόδου δράσεως της οικογενείας Πανά. Παράρτηµα Γ΄) επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές, όταν µάλιστα η επιστολή υπογράφεται ιδιοχείρως από τον Στρατηγό Γεώργιο Βαρνακιώτη µόλις είκοσι (20) ηµέρες µετά την διεξαγωγή της περίτρανης και λαµπρότατης µάχης του Αετού Ξηροµέρου. « Κύριε Γεράσιµε Πανά Συ αγωνισθείς απ αρχής της Επαναστάσεως εις τον ιερόν τούτον αγώνα, και επαρακινηθείς µόνον δια της ακράτου φιλογενειας, ώστε υπόφερες βέβαια εις τον εαυτον σου πολλάς δυστυχίας και βάσανα χωρίς να ωφεληθείς το µηδέν καλόν, αλλά µάλλον όλως να δυστυχής…. Συ ο ίδιος λέγω ευρέθης και εις την εκεί

τροµεράν µάχην εις το όρος του Προφήτου Ηλιού προς το µέρος του Αετού της Ακαρνανίας εν έτει: 1822: µηνί: Αυγούστου 9 . Και συγκροτηθείσης της µάχης κατά των εναντίον των εκεί ευρισκοµένων, χιλιάδες επταµισυ, ιδε ηµείς παραταχθεντες Έλληνες κατ΄ αυτόν εφτακόσια 700 εξήκοντα 60 (760) και του θεού βοηθούντος ! οι Έλληνες ενίκησαν. Και εις αυτήν την µαχην δεν έλειψες, κύριε Πανά, να φέρεις εις τον εαυτόν σου όλας τας αρετάς ενός γενναίου στρατιώτου ( και δις επληγώθης ) ……………. ) Τη 2 Σεµτεµβρίου 1822 Ξηρόµερον, εκ του Στρατοπέδου Γεωργάκης Ν. Βαρνακιώτης»

Βλέπουµε ότι µόλις 20 µέρες µετά την διεξαγωγή της µάχης, ο κύριος συντελεστής της, στρατηγός Γεώργιος Νικολού Βαρνακιώτης, δίνει πιστοποιητικό στον Κεφαλλονίτη Οπλαρχηγό, Γεράσιµο Πανά, όπου µεταξύ των άλλων προσδιορίζει την ηµεροµηνία και το µέρος που διεξήχθη η µάχη.

Ανάλογο πιστοποιητικό µε ηµεροµηνία 15 ∆εκεµβρίου 1822 δίνεται και στον εξ Αετού, Χιλίαρχο, Κωσταντή Βαλιανάκη [δηµοσιευθέν στη σελίδα 200 του βιβλίου µου µε τίτλο «ΑΕΤΟΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ, έκδοση 2008 του εν Αθήναις Συλλόγου Αετινών»], αλλά και σε πολλούς άλλους λησµονηµένους µαχητές, όπως στον απ΄ το Βάρνακα, Πενήνταρχο, Νικόλαο Τζούνη, που δηµοσιεύουµε αυτούσιο σε κείµενο και σε πρωτότυπη µορφή, απ΄ το πλούσιο ανέκδοτο, ακόµη, αρχείο µας.

Ιδού και το πιστοποιητικό που υπογράφει το 1822, ο στρατηγός Γεώργιος Βαρνακιώτης απ το στρατόπεδο των Ξηροµεριτών στο ∆ραγαµέστο και αφορούσε τον Ξηροµερίτη αξιωµατικό (Πενήνταρχο) Νικόλαο Τζούνη.

Πιστοποιητικό στρατιωτικών εκδουλεύσεων του Πενήνταρχου Νικολάου Τζούνη από το Βάρνακα Ξηροµέρου, υπογεγραµµένο ιδιοχείρως από το στρατηγό Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη στις 15 ∆εκεµβρίου 1822 (ανέκδοτο έγγραφο απ΄ το αρχείο µας).

«Πιστοποιούται δια του παρόντος ότι ο Κ. Νικόλαος Τζούνης Ξηροµερίτης, απ΄ αρχής του ιερού αγώνος της πατρίδος, ηγωνίσθη παρευρεθείς υπό την οδηγίαν µου εις την εν Βραχωρίω, και Ζαπαντίω µάχην µετά την πτώσιν τούτου, εις την της Λαγκάδας µάχην, εις την εν Βονίτζη και Μοναστηράκι, και εις την της Αρτης µάχην, εις Πλάκαν, και Τζουµέρκων, και Πέτα, όπου πολλάκις εκρατήσαµεν πόλεµον, κατά του Οθωµανικού στρατού, και εποµένως εις την του Λουτρακίου και Αετού µάχην κατά του Κιουταχή, όπου και

κατ΄αυτών και καθ΄ όλας τας µάχας , ηκολούθησε γενναίως και ανελλιπώς τα χρέη του. ∆ιό και του δίδετε το παρόν να το παρουσιάση εν καιρώ όπου ανήκει εις αµοιβήν των εκδουλεύσεων του. Την 15 ∆εκεµβρίου 1822 εν ∆ραγαµέστω. Γεωργάκης Ν. Βαρνακιώτης»

Ο στρατηγός λοιπόν που συνετέλεσε τα µέγιστα στην µάχη στον Αετό Ξηροµέρου, την

προσδιορίζει απ΄ το στρατόπεδο του Ξηροµέρου στο ∆ραγαµέστο, ότι διεξήχθη στις 9 Αυγούστου 1822 και δή στην περιοχή ΑΕΤΟΣ Ξηροµέρου.

Αλλά και ο Στρατηγός και Βουλευτής Ακαρνανίας Θεόδωρος Γρίβας στην οµιλία του στη Βουλή, στις 11 Φεβρουαρίου 1846, απαντώντας προς τον επίσης Βουλευτή Ακαρνανίας κ. Νικόλαο Μαυροµµάτη, ανέφερε τα ακόλουθα: [«∆ια να σε κάµω δε, κ. Μαυροµµατη, να µάθης την αληθή νέαν της Ελλάδος ιστορίαν, επειδή και εγώ αυτός είµαι µέρος αυτής, και να σε αποδείξω ότι όστις των φίλων σου σε διηγήθη αυτά όσα είπες σε απάτησε ως άσπονδος εχθρός σου, άκουσε να σου τα διηγηθώ εγώ από του βήµατος τούτου της Βουλής ενώπιον όλων των συναγωνιστών µου οι οποίοι καλλίτερα και από εσε και από εκείνους οπού σε απάτησαν τα γνωρίζουν. Εγώ κ. Μαυροµµατη ήλθα εις την Πατρίδα µου Ακαρνανίαν κατά το 1820 ήτοι έναν χρόνον προ της επαναστάσεως……ο πρώτος πόλεµος που εχτυπήσαµεν τους Τούρκους ήτον εις το Βραχώρι κέντρον τότε της δυνάµεως των Τούρκων εις την ∆υτικήν Ελλάδα, ο ∆εύτερος εις το Ζαπάντι, Τρίτος εις την Λαγκάδα του Μακρυνόρους, Τέταρτος εις του Πέτα, Πέµπτος εις την Πλάκαν, έκτος πάλιν εις του Πέτα, Έβδοµος εις του Κοµπότι, Όγδοος πάλιν εις το Μακρυνόρος, Ένατος εις Λουτράκι όπου µόνος εσταθήκαµε τους συντρόφους του από το Μακρυνόρος, εις την Βόνιτσαν έξι φορές, πάλιν εις Κοµπότι, εις την Άρταν, εις την θέσιν Πέρσεβον πλησίον της Κατούνας, εις τον κάµπον εις τα Αχυρά, εις τον Αετόν, και µετά τούτου του δυνατού πολέµου επροσκύνησαν οι Καπεταναίοι εις τους Τούρκους (Βαρνακιώτης, Ράγκος, Ισκος) µετά την την ένδοξον ηµών νίκην τους οποίους συ επι του βήµατος τούτου τόσον πολύ τους επαίνεσες…». Εφηµερίδα ΖΕΦΥΡΟΣ φ. 225/184 ]

Βλέπουµε ότι και ο στρατηγός Θεόδωρος Γρίβας, και αυτός απ΄ τους κυριότερους συντελεστές της µάχης του Αετού, τη µάχη του Αετού, την ονοµατίζει, στις µάχες που απαρίθµησε µέσα στο Κοινοβούλιο, ως µάχη του Αετού και µάλιστα την αναφέρει, ότι: µετά την ένδοξον ηµών νίκην, και επί πλέον, το οποίο είναι και αληθές, ότι οι άλλοι οπλαρχηγοί (Βαρνακιώτης, Ισκος, Ράγκος, Μπακόλας κ.λ.π) προσκύνησαν τους Τούρκους. [Ως γνωστόν ο Γεώργιος Βαρνακιώτης αποστασιοποιήθηκε απ τα τεκταινόµενα τον Οκτώβριο του 1822 και επανήλθε στο ελληνικό στράτευµα τον Μάρτιο του 1828.]

Και άλλος στρατηγός αλλά και πολιτικό πρόσωπο, τότε, το 1846, αναφέρει και µάλιστα µέσα στη Βουλή των Ελλήνων, ότι η µάχη έγινε στον Αετό Ξηροµέρου, στην οποία όπως προείπαµε συµµετείχε σ’ αυτήν.

Επίσης για τη µάχη εις τον Αετό Ξηροµέρου , αναφέρουν επί πλέον και οι κάτωθι:

Ο Λευκαδίτης αυτόπτης αγωνιστής, υπηρετών στο Σώµα του Στάθη Κατσαρού, Σπυραντώνης Χαλκιόπουλος , στο Ηµερολόγιο του (Αρχεία Εθνικής Βιβλιοθήκης, Α 10319) αναφέρει: « σε τέσερεις: εσυναχθησαν όλοι οι Οπλαρχηγοί εις Κωνωπίναν και έκαµαν συµβούλιον. Ευρήκαν εύλογο να στήσουµε το ορδί στον Άγιον εις Προφήτην Ηλίαν Αετού. Μετά ολίγων διάστηµα ηµερών ήλθαν οι

εχθροί κατ΄ επάνω µας από Λουτράκι, πεζούρα και καβάλα, έπειτα από τέσσερες ώρες πόλεµον όπου εκάµαµε τους εχαλάσαµεν µε µεγαν αφανισµόν….»

Η εφηµερίδα «ΑΙΩΝ 13 Φεβρ. 1860» αναφέρει για τον επικήδειο λόγο στο θάνατο του Βουλευτή Ακαρνανίας Νικολάου Τσέλιου (αγωνιστής του 1821 και αντισυνταγµατάρχης της Βασιλικής Φάλαγγος), που εκφώνησε ο δικηγόρος Γεώργιος Τριανταφύλλης απ΄ την Κατούνα Ξηροµέρου (αδελφός του Σπύρου Τριανταφύλλη διατελέσαντα Βουλευτή τα έτη 1844, 1848, 1852) τα εξής: « … απ΄ αρχής του ιερού αγώνος, υπό τας διαταγάς του αειµνήστου θείου του ∆ήµου Τσέλιου, ηρίστευσεν εις τας περιφήµους µάχας του Πέτα και του Αετού, προέταξε τα στήθη του εις τας δυο πολιορκίας του αθανάτου Μεσολογγίου, διασωθείς δε µετά την ηρωικήν Έξοδον µετέβη εις Ναύπλιον µετά του αειµνήστου Καραϊσκάκη, παρηκολούθησε τον Καραισκάκην εις τας Αθήνας, εις την Αράχωβαν δε έδρεψε δάφνας, τέλος εις τον Πειραιάν εθρήνησεν εις την τελευταίαν του Καραισκάκη αναπνοήν … ».

Ο ∆ηµήτριος Παπαντωνόπουλος στο βιβλίο του [Πεντηκονταετηρίς της Ελληνικής Επαναστάσεως του έτους 1821, έκδοση Αθήνα 1873] αναφέρει σε αρκετά σηµεία για την µάχη του Αετού και στις βιογραφίες επιφανών Οπλαρχηγών του ΄21 που µας έφερε στο φως της δηµοσιότητας το 1873, όπως: 1. Για τον Θεόδωρο Γρίβα αναφέρει «… και εντευθεν δε και τρόπαια Αχίλλεια ελληνικά στήσαντα πολλαχού της Ελλάδος κατά του εχθρού της πατρίδος εις την µάχην του Αετού του υψικρήµνου και ηλιβάτου Ξηροµέρου της Ακαρνανίας, εις την µάχην του Λουτρακίου, εις την µάχην του Κοµπότη, εις την µάχην του Αχελώου ποταµού, εις την µάχην του Πέτα, κ.λπ …. Εδόξασε δε ο ήρως της ελληνικής δόξης τα ελληνικά όπλα και πάλιν προχθές εις τα 1854 εν τη γενοµένη µάχη του Κοτσελιού εφαµίλλω και παροµοία εκείνης του Αετού και σχεδόν ειπείν εφαµίλλω εκείνης της Γραβιάς το Χάνι του Οδυσσέως Ανδρούτσου…». Εφάµιλλη λοιπόν για τους έλληνες που έζησαν τα γεγονότα του 1821, η µάχη του Αετού, µε εκείνη την µάχη της Γραβιάς του Οδυσσέα Ανδρούτσου. (σελ. 54-55). Ανατριχιαστικό όταν µέχρι πρότινος ετών αγνοούσαµε ότι διεξήχθη τόσο σοβαρή µάχη στον Αετό Ξηροµέρου από Ξηροµερίτες Οπλαρχηγούς και στρατιώτες - αγωνιστές . 2. Για τον Γεώργιο Βαρνακιώτη αναφέρει: «…ο νέος της ∆υτικής Ελλάδος Νικίας, ο προικισµένος συνεσει τε και ευθυβολία στρατηγική και συνειδήσει εθνική, ο πείραν πολλήν έχων περί τα πολεµήια έργα του Άρεως, και επολέµησε κατά των βαρβάρων και διέπρεψε λαµπρώς εν ταις µάχαις και διεκρίθη εν αυταίς, οίον εις την φοβεράν µάχην του Αετού, εις την πολυθρήνητον και φρικώδην µάχην του Πέτα, του Μακρυνόρους, του Βραχωρίου και καθεξής …» (σελ. 61). 3. Για τον Γιαννάκη Σουλτάνη (Μοναστηράκι Βονίτσης) αναφέρει: «… αναφέροµεν δε ώδε τας µάχας τινάς αυτού ών ακοή ίσµεν συνεκρότησεν εν πολλοίς της Ελλάδος, ελληνικής πολεµικής ορέξεως ένεκα και περιεργείας. Την της Βονίτσης µάχην εν Πλατανιά, περί ης αναφέραµεν άνωθεν, την του Αετού, την του Αιτωλικού, την της Αραχώβης, και την µεγίστην των πασών την της φοβεράς πολιορκίας του Μεσολογγίου ….» (σελ. 72).

4. Για τους Ηγούµενους της Μονής της Ζαµπατίνας (Ζάβιτσα Ξηροµέρου), Νικηφόρο και Βαρθολοµαίο που συµµετείχαν στην µάχη του Αετού, µεταξύ των άλλων, λέει: «…παρευρέθησαν εις τον φρικώδη αγώνα του Αετού …» σελ. 133.

Ο ∆ηµήτρης Γρ. Καµπούρογλου, στο βιβλίο του µε τίτλο «ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΓΡΙΒΑΣ, έκδοση Αθήνα 1896 σελ.27-28», για τη συµµετοχή του στρατηγού Θεόδωρου Γρίβα στην περίτρανη µάχη του Αετού, αναφέρει τα εξής: «Τοιαύτη ητο η ιστορικωτάτη αυτή µάχη του Αετού, επικληθείσα ούτως εκ του παρακειµένου χωρίου, της οποίας το αποτέλεσµα υπηρξεν η διατήρησης της επαναστάσεως εν τη ∆υτική Ελλάδι, του προπυργίου τούτου της όλης Ελλάδος, ήν προεφύλαττον εκ των εισβολών του εκλεκτοτέρου στρατού της Τουρκίας, των Αλβανών. Την µάχην ταυτην εξύµνησαν οι ποιηταί, Αλέξανδρος Σούτσος και Παναγιώτης Σούτσος, ως ακολούθως. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Εκ της Τουρκοµάχου Ελλάδος του Αλ. Σούτζου αναφερόµενον εις την µάχην του Αετού (σελ. 19).

« Ελλήνων φέρει οκτώ δεκάδας εις τον υψίκρηµνον Αετόν,

και Τούρκων δώδεκα χιλιάδας κτυπά ο νέος Γρίβας πετών

Βοά η µια κι άλλη ράχη, κρατεί εννέα ώρας η µάχη,

και όταν φθανη αυτός αισθµαίνων µετά την νικην δίχως πληγην, ως λύκος έχει αιµατωµενον

το πρόσωπον του από σφαγήν.»

Και ο Παναγιώτης Σούτσος στο δράµα του για τον Καραϊσκάκη (σελ. 29, 34, 36, 44) στη σκηνή Γ΄, αναφέρει:

«Πλην εις τον Αετόν, Πασά! Σεις µετά τρεις ηµέρας Το βάρος της Ελληνικής αισθάνθητε µαχαίρας. Με τα οστά σας ύψωσε πυραµιδίνους στίβας Ο του Κοµπότη νικητής, Θεόδωρος ο Γρίβας.»

Ο δε ποιητής Γεώργιος Παράσχος αναφέρει για την ανεγερσιν κενοταφίου εν Αθήναις του Θοδωράκη Γρίβα (σελ.77) [Θεόδωρος Γρίβας έκδ. 1896]

«Εις τον Στρατάρχην Θεόδωρον Γρίβαν ∆ια τι να επιζήσης εις το έρηµον Βραχώρι; ∆ια τι να µην εκπνευσης νικητής εις Αετόν

Και να ταφής, Στρατάρχα, εις τα πύρινα σου όρη Όταν κάθε χρόνον ένα κατεσύντριβες στρατόν;»

Ο δε Σπυρίδων Τρικούπης (γαµβρός του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου) στην «Ιστορία του

ελληνικού έθνους» τ. Β΄ σελ. 299 έκδ. 1860, αναφέρει την µάχη του Αετού, δίνοντας της καθαρά ως µάχη επεισοδιακού χαρακτήρα.

Το «Ηµερολόγιον του Αγώνος, έκδοση 1930 σελ.138» αναφέρει τα ακόλουθα για την µάχη του Αετού. «1822 9 Αυγούστου: Μάχη εν Αετώ χωρίω του ∆ήµου Εχίνου της Επαρχίας Βονίτσης και Ξηροµέρου. Νίκη των Ελλήνων. Εν αυτή παρέστησαν Οπλαρχηγοί µεν των Ελλήνων οι Γ. Βαρνακιώτης, Θεοδ. Γρίβας, Ι. Τσαούσης, Στάθης Κατσαρός, και ∆. Παλιογιάννης, αρχηγοί δε των Τούρκων ο Μεχµέτ Ρεσίτ Πασάς της Κιουτάγιας (Κιουταχής)».

Το δε ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΠΕΤΕΙΟΛΟΓΙΟ του ΓΕΣ, στα επιτραπέζια για γραφεία ηµερολόγια που εκδίδει κάθε χρόνο, στην όπισθεν σελίδα κάθε ηµεροµηνίας, αναφέρει ότι: «στις 10-8-1822 ολιγάριθµες ελληνικές δυνάµεις υπό το Βαρνακιώτη, µετά 6ωρη µάχη στο Ξηρόµερο Ακαρνανίας αναγκάζουν τον Κιουταχή να υποχωρήσει προς το Λουτάκι µε σοβαρές απώλειες σε έµψυχο και άψυχο υλικό». Η µάχη στη θέση Πηγάδια στον Προφήτη Ηλία ΑΕΤΟΥ Ξηροµέρου στις 9 Αυγούστου 1822, είχε αναντίρρητα και τα ακόλουθα αποτελέσµατα. 1. Να ηττηθούν οι Τουρκαλβανοί του Κιουταχή και να επιστρέψουν στη βάση τους στον Καρβασαρά (Αµφιλοχία). Ανασυνταχθέντες αργότερα οι Τούρκοι µε τον Κιουταχή υπέστησαν και άλλη δεινή ήττα στο Λουτράκι της Κατούνας στις 22 Αυγούστου του ιδίου έτους. 2. Οι απώλειες των Τούρκων όπως προείπαµε ήταν σηµαντικές (156 νεκροί) ενώ των Ελλήνων 5-6 νεκροί και αντίστοιχοι τραυµατισµοί. 3. Τροπαιοφόρος υπήρξε αναµφισβήτητα ο στρατηγός Γεώργιος Βαρνακιώτης – που κατά τον Σπηλιάδη – κινδύνεψε να φονευθεί, ενώ ο Θοδωράκης ο Γρίβας ανεδείχθη σηµαντική στρατιωτική προσωπικότητα µε συνακόλουθους τους γενναίους: Αποσολάκη Κουσουρή (Βάρνακας), ∆ηµ. Παλιογιάννη (Βάτος), Ανδρέα Γριβογιώργο (Κωνωπίνα), ∆ήµο Τσέλιο (Ζάβιτσα), Γιαννάκη Σουλτάνη (Μοναστηράκι), Γιάννη Τσαούση (Πλαγιά), Γιάννη Μπουκουβάλα (Βάλτος) και Στάθη Κατσαρό (Βόνιτσα ). 4. Αναπτερώθηκε το ηθικό των Ελλήνων Οπλαρχηγών- Στρατιωτών που ήταν πεσµένο όταν πριν ένα µήνα στις 4-7-1822 υπέστησαν συντριπτική ήττα στο Πέτα της Άρτας. 5. ∆ιατηρήθηκε η Επανάσταση στη ∆υτική Ελλάδα επί µακρόν, µε αποτέλεσµα να καθυστερήσουν για έξι µήνες οι Κιουταχής και Οµέρ Βρυώνης να φθάσουν και πολιορκήσουν το Μεσολόγγι (Α΄ πολιορκία – Χριστούγεννα του 1822). 6. ∆ιασώθηκαν οι πρόσφυγες (άµαχος πληθυσµός) που βρίσκονταν λιµοκτονούντες και διωκόµενοι στα παράλια της Ακαρνανίας. ∆ιασώθηκαν από τη βέβαιη αιχµαλωσία και επανήλθαν τέλος Αυγούστου 1822 στα νησιά Κάλαµος και Καστός, χάριν της νικηφόρας µάχης στον Προφήτη Ηλία στον Αετό Ξηροµέρου που συνήψαν οι υπό τον στρατηγό Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη ελληνικές δυνάµεις. Ο ιστοριοδίφης – ιστορικός, που ερευνά στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στα Χειρόγραφα της Εθνικής Βιβλιοθήκης που βρίσκονται οι φάκελοι των Λησµονηµένων Μαχητών – Αγωνιστών, βρίσκει αρκετά πιστοποιητικά στρατιωτικών εκδουλεύσεων Ξηροµεριτών αγωνιστών, που σχεδόν στα περισσότερα, αναφέρεται ότι συµµετείχαν στην περίτρανη και λαµπρή µάχη στον Αετό Ξηροµέρου, αναφεροµένη δε στα έγγραφα των Γ.Α.Κ ως εξής: «στον Αετό Ξηροµέρου», στον «Αγ. Ηλία Αετού», «στον Προφήτη Ηλία Αετού Ξηροµέρου» και σε πολλά πιστοποιητικά, σκέτο, µε τη λέξη στον Αετό.

Για του λόγου το αληθές και ενδεικτικά παρουσιάζουµε συνηµµένως πιστοποιητικά στρατιωτικών εκδουλεύσεων Ξηροµεριτών και Βονιτσάνων που έλαβαν µέρος στη µάχη στον Αετό Ξηροµέρου, υπογραφόµενα τα περισσότερα το 1837, το 1845 αλλά και το 1865, από επιζώντες τότε αξιωµατικούς της Βασιλικής Φάλαγγας όπως τους: Γεώργιο Βαρνακιώτη, Θεόδωρο Γρίβα, ∆ήµο Τσέλιο, Κωσταντή Βέρρη, Στάθη Κατσικογιάννη, Κωσταντή Γριβογιώργο, Γιάννη Ράγκο, Π. Βλαχόπουλο, Γιάννη Μακρυγιάννη, ∆ηµήτρη Μακρή, Αντρέα ΄Ισκο, Ν. Κριεζιώτη, Νικόλαο Τσέλιο, Ι. Λαµπρόπουλο, Γ. Ζέρβα, Γ. Κώστα, Κωσταντή Βαλιανακη, Ι. Μπαϊρακτάρη, Αθ. Κουτσονίκα, Γ. Κώνστα, Γαλάνη Μεγαπάνο κ.λπ.

Φρονούµε ότι η προαναφερθείσα µάχη, στον ΑΕΤΟ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ, µέχρι στιγµής, δεν έχει τιµηθεί µε τη δέουσα λαµπρότητα απ΄ τις ∆ηµοτικές, Στρατιωτικές, Αστυνοµικές και Εκκλησιαστικές αρχές. Ποτέ δεν είναι αργά. Οι ιθύνοντες θεσµικοί παράγοντες (∆ήµος Ακτίου-Βόνιτσας, Τοπική Κοινότητα Αετού και οι φορείς του χωριού) δεν έχουν παρά να τολµήσουν. Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαµπρόν προς απότιση φόρου τιµής, στην ξεχασµένη, περίτρανη και λαµπρότατη µάχη, στον Αετό Ξηροµέρου.

Κάρκας Χρήστος (Κωνωπίνα). Πιστοποιητικό του 1846 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του στην µάχη του Αετού υπό τον στρατηγό Θεόδωρο Γρίβα.

Κατσιροµήτζος Γιάννης. Μπουλουξής (Ρούστα Προδρόµου). Πιστοποιητικό του 1845 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του στην µάχη του Αετού, υπό του Χιλίαρχου (τότε) και αργότερα στρατηγού, ∆ήµου Τσέλιου από τη Ζάβιτσα (Αρχοντοχώρι).

Κολοβελώνης Κώστας. Πενήνταρχος (Βόνιτσα). Πιστοποιητικό του 1844 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του στη µάχη του Αετού υπό του στρατηγού Θεοδώρου Γρίβα.

Πατρώνος Νικόλαος (Ζαβέρδα). Πιστοποιητικό του 1845 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του, υπό τον Οπλαρχηγό Γιαννάκη Σουλτάνη, στην µάχη του Προφήτη Ηλία (θέση του χωρίου Αετού της επαρχίας Ξηροµέρου) προσδιορίζει επακριβώς το έγγραφο. Με λίγη προσοχή το διαβάζετε ακριβώς στην 6η γραµµή του κειµένου.

Σκυφτούλης ∆ηµήτριος. Εικοσιπένταρχος (Κατούνα). Πιστοποιητικό του 1846 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του στη µάχη, εις τον Αγιον Ηλίαν εις Αετόν του Ξηροµέρου, υπό τις οδηγίες του στρατηγού Θεόδωρου Γρίβα.

Χασάπης ή Τσόµπος Αναστάσιος. Εκατόνταρχος (∆ραγαµέστο ). Πιστοποιητικό του 1845 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του στην µάχη, εις τον Αετόν, υπό τις οδηγίες του συγγενή του, Χιλίαρχου, Βασίλη Χασάπη.

∆ρακάς ή Κρίθυµος Χρήστος. Μπουλουξής. (Ζάβιτσα). Πιστοποιητικό του 1846 όπου αναφέρει τη συµµετοχή του στη µάχη, εις τον Αετόν, υπό τις οδηγίες του Χιλίαρχου (τότε) και αργότερα στρατηγού, Αποστόλη Κουσουρή, από το Βάρνακα του Ξηροµέρου.