Mavzu: Antik Evropa Madaniyati

Tuzuvchi: katta oqituvchi Yu.Xusanboyeva

ANTIK EVROPA MADANIYATI

REJA

ANTIK YUNONISTON MADANIYATIANTIK RIM MADANIYATI

ANTIK YUNONISTON MADANIYATI

Antik davr madaniyati-jahon sivilizatsiyasining beshigi bolib, u davrda filosofiy, madaniyat fan sifatida shakllandi. Osha davr yunonlarning turmush tarzi, fikrlash, manaviyati hozirgacha ham insonlarni hayajonga solib kelmoqda. Antik yevropa madaniyatining shakllanishiga Mesopatamiya va Misr madaniyatining ayniqsa arifmetika, astranomiya, mifologiya, va teologiya sohalarida erishgan dastlabki muhim yutuqlarining ahamiyati katta boladi. Qadimgi Yunon madaniyati eramizdan avv XXVIII asrdan eramizdan avv II asrgacha davom etdi. Yunonlar ozlarining vatanini Ellada deb ataganlar. Qadimgi Yunon madaniyatining eng yuqori darajaga kotarilgan dabri er. avv. V-IV asrlarga togri keladi. Qadimgi yunon madaniyati jahon madaniyati tarixida favqulodda hodisa sifatida ozini nomoyon etdi.

Ellada hozirgi zamon davlatlarining boshqoruv shakli- Respublika va demokratiyaning vataning aylandi. Jismoniy mehnat qullarga, aqliy mehnat qilish esa ozod kishilarga taaluqli edi. Aristokratiya odobi musobaqa tamoyillari asosida birinchilardan bolishga intilish qadriyati keng qolamda yoyildi. Bunday oyinlar saxnasi Olimpiya oyinlari munozara, jang maydoni, teatr sahnalari edi.

Yunonlarning turmush tarzi haqiqat, gozallik, mexribonlik kabi kotegoriyalari uygunligi bilan belgilangan. Insonni tarbiyalash uchun ikki yonalish boyicha talim tizimi vujudga keltirilgan: A) Gimnastika B)Aqliy yonalishdagi barcha turlari, chunonchi, tabiiy fanlar, falsafa, notiqlikni organish.

Gomer qadimgi yunon shoiri

Yunon faylasuflarining eng yuksak nomoyondalari sifatida Suqrot, Platon, Aristotel hisoblanganlar.

ARISTOTEL PLATON

Pifogor, Evklid, va Arxemedlar matematika va matematik fanlar, optika, gidrostatika fanlarining asoschilari hisoblanadi.

EVKLID ARXIMED

DEMETRIY tabiat hudosi mabudasi DIONIS - vinochilik mabudi GERMES - savdo-sotiq hudosi

PASEYDON - daxshatli dengiz hudosiAID -Yer osti hudosiAPPALON - yoruglik va sanat mabudi

AFRADIT - sevgi va gozallikmabudasi

Zevs yunonlarning eng muqaddas bosh hudosi hisoblangan. Uni odamlar jingalak sochli sersoqol, qudratli qolida chaqmoq ushlagan basavlat kishi sifatida tasavur etishgan.

Olimpiada o`yinlari.

Solnomachilarning bergan ma'lumotlariga ko'ra Olimpiya musobaqalari birinchi bor miloddan avvalgi 776-yilda boshlangan ekanMiloddan avvalgi 394 yilda ustma ust sodir bo`lgan zilzila oqibatida Olimpiya vayron bo`lib ketgani sababli qadimgi Olimpiada o`yinlari ham O`tkazilmasdan qoldi

1896 yilda Olimpiada o`yinlari qayta tiklandi.

Yunonistonda teatr va haykaltaroshlikMiloddan awalgi V-IV asrlarda Afina va Yunon istonning boshqa shaharlarida hozirgi sirklarimizga o'xshash tepasi ochiq teatr binolari qurilganTeatr tepa yonbag'riga qurilib, unga tosh va taxtadan o'rindiqlar qo'yilgan. Pastda esa tomosha ko'rsatadigan sahna va doira shakldagi maydon bo'lgan. Sunday teatrlarga 20 - 25 ming tomoshabin sig'ib, tomoshalar ko'rganlar

Yunon teatri shu tariqa vujudga kelgan. Tragediya dramatik asarning bir turi hisoblanadi. Qadimgi yunon adiblari rivoyat va afsonalar asosida ajoyib tragcdiyalar yaratganlar. Tragediya deyilganda oxiri fojia, o'lim va qotillik bilan lugaydigan pycsa tushuniladi. Lekin yunonchada bu so'z ,,echkilar go'shig'i" degan ma'noni bildiradi

Haykallar ba'zan yalang'och, ba'zan kiyimda ishlangan. Kiyimsiz va yarim yalang'och haykallar orqali haykaltaroshlar odam tashqi qiyofasining go'zal-ligini ko'rsatmoqchi bo'lganlar. Miloddan avvalgi V asrda yashab ijod etgan Miron, Poliklet va Fidiy kabilar Yunonistonning eng mashhur haykaltaroshlari hisoblanadilar

Qadimgi yunonlarda me'morchilik, haykaltaroshlik va rassomchilikning kelib chiqishi Krit Mikena davriga borib taqaladiSan'atning bu turlari asta-sekin rivojlana borib miloddan avvalgi V asrda o'zining yuqori pog'onasiga ko'tariladiMiloddan avvalgi VI-V asrlarda ikki xil ustunlar ishlatilgan. Biri marmar polning o'zidan o'sib chiqqandek usti oddiy plita bilan jilolangan

Afinadagi Gefest ibodatxonasiParfenosdagi Afina ibodatxonasi Miloddan avvalgi 447-438

Qadimgi yunonlar madaniyati beshta davrga bolingan. Egey madaniyati (er.avv.2800-1100yillar)Gomer davri (er.avv. XI-IX )Arxaik madaniyati davri (er. avv VIII-VI )Klassik (yuqori darajadagi) davri (er.avv V-IV asrlar)Ellinizim davri (er.avv 323-146 yillar)

MINOSKRIT shoxining taxti

KNOS saroyining tepadan korinishi

Artemida ibodatxonasi

ANTIK RIM MADANIYATI Antik rim madaniyati er. avv. VIII asredan 476 yiligacha davom etgan. Qadimgi Italiyada va butun Rim saltanatida madaniyat sohasida katta yutuqlar qo`lga kiritilgan. Yozuv ilmiy bilimlarning eng muhim ko`rinishi sifatida miloddan avvalgiI ming yillik boshlaridan boshlab yuzaga kelgan. Finikiya alifbosi Finikiya yozuvi

Lukresiy Kar Goasiy Ovidiy Nazon VergiliyTit LiviyKorneliy TasitYuliy Sezar

. 142 . I . . 68-69 . . .

. . . 37 . . , , .

, . 400

Klavdiy Galen

Qadimgi rimliklar haykaltaroshligi

ArkRim shaxarning maketi

Rimdagi Panteon, ya'ni Barcha xudolar ibodatxonasi

Ibodatxonaning doira shaklida katta derazasi

Kolizey

Teatr Meritsella Amfiteatr

YunonaYupiter Mars