Maturitní okruhy z latinyQuo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor...
Transcript of Maturitní okruhy z latinyQuo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor...
Maturitní okruhy z latiny
s texty
Gymnázium bratří Čapků
Kritéria hodnocení maturitní zkoušky z latiny
Úkolem studenta maturujícího z předmětu latina je:
• přeložit latinský text vážící se k vylosované maturitní otázce
• promluvit (česky) o tématu vylosované maturitní otázky, o souvisejících reáliích,
případně o autorovi překládaného latinského textu, vysvětlit význam citátu
zařazeného k maturitní otázce (je-li k dotyčné otázce zařazen), případně
okomentovat obrázky zařazené k maturitní otázce (jsou-li zařazeny) – stručně
řečeno ukázat vědomosti a schopnost orientace v dané oblasti antické kultury
Tyto úkoly je možné plnit v libovolném pořadí.
Celková známka je výsledkem ohodnocení:
• správnosti překladu z hlediska obsahu
• správnosti překladu z hlediska gramatického
• schopnosti odpovědět na případné doplňující otázky týkající se gramatických
jevů objevujících se v textu
• šíře informací přednesených k tématu vylosované otázky
• správnosti těchto informací
1. Antická mytologie a náboženství
Arma virumque canō, Trōiae quī prīmus ab ōrīs
Ītaliam, fātō profugus, Lāvīniaque vēnit
lītora, multum ille et terrīs iactātus et altō
vī superum saevae memorem Iūnōnis ob īram;
multa quoque et bellō passus, dum conderet urbem,
inferretque deōs Latiō, genus unde Latīnum,
Albānīque patrēs, atque altae moenia Rōmae.
Vergilius, Aeneis I, 1-7
» Timeo Danaos et dona ferentes.
2. Antická filosofie
Socrates autem primus philosophiam devocavit e caelo et in urbibus conlocavit et
in domus etiam introduxit et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis
quaerere. Cuius multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingeni
magnitudo Platonis memoria et litteris consecrata plura genera effecit
dissentientium philosophorum, e quibus nos id potissimum consecuti sumus,
quo Socratem usum arbitrabamur, ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore
alios levaremus et in omni disputatione, quid esset simillimum veri,
quaereremus.
Cicero, Tusculanae disputationes V, 4, 10-11
» Nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum.
» Scio me nihil scire.
3. Antické umění a architektura
Phidian clarissimum esse per omnes gentes quae Iovis Olympii famam
intellegunt nemo dubitat, sed ut laudari merito sciant etiam qui opera eius non
videre, proferemus argumenta parva et ingenii tantum. Neque ad hoc Iovis
Olympii pulchritudine utemur, non Minervae Athenis factae amplitudine, cum
sit ea cubitorum xxvi—ebore haec et auro constat—sed in scuto eius Amazonum
proelium caelavit intumescente ambitu, in parmae eiusdem concava parte
deorum et Gigantum dimicationes, in soleis vero Lapitharum et Centaurorum.
adeo momenta omnia capacia artis illi fuere.
Plinius maior, Naturalis historia XXXVI, 18–19
» Vita brevis, ars longa.
4. Antická věda
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam
Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes
lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen,
a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt,
minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos
animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum
incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.
Caesar, Commentarii de bello Gallico I, 1
» Noli tangere circulos meos!
» Bene dignoscitur, bene curatur.
5. Antická metrika
Laudat, amat, cantat nostrōs mea Rōma libellōs,
mēque sinūs omnēs, mē manus omnis habet.
Ecce rubet quīdam, pallet, stupet, oscitat, ōdit.
Hoc volo: nunc nōbīs carmina nostra placent.
Martialis VI, 61
Nūper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus:
quod vispillo facit, fēcerat et medicus.
Martialis I, 47
Mūnera quī tibi dat locuplētī, Gaure, senīque,
sī sapis et sentīs, hoc tibi ait: „Morere.“
Martialis VIII, 27
6. Antická epika
Arma virumque canō, Trōiae quī prīmus ab ōrīs
Ītaliam, fātō profugus, Lāvīniaque vēnit
lītora, multum ille et terrīs iactātus et altō
vī superum saevae memorem Iūnōnis ob īram;
multa quoque et bellō passus, dum conderet urbem,
inferretque deōs Latiō, genus unde Latīnum,
Albānīque patrēs, atque altae moenia Rōmae.
Vergilius, Aeneis I, 1-7
» Timeo Danaos et dona ferentes.
7. Antická lyrika
Diffūgēre nivēs, redeunt iam grāmina campīs
arboribusque comae;
mūtat terra vicēs et dēcrēscentia rīpās
flūmina praetereunt;
Grātia cum Nymphīs geminīsque sorōribus audet
dūcere nūda chorōs.
Immortālia nē spērēs, monet annus et almum
quae rapit hōra diem.
Frīgora mītēscunt Zephyrīs, vēr prōterit aestās
interitūra simul,
pōmifer autumnus frūgēs effūderit, et mox
brūma recurrit iners.
Horatius, Carmina IV, 7
8. Antická tragedie
Chorus: Fatis agimur: cedite fatis; 980
non sollicitae possunt curae
mutare rati stamina fusi.
quidquid patimur mortale genus,
quidquid facimus venit ex alto,
servatque suae decreta colus 985
Lachesis dura revoluta manu.
omnia certo tramite vadunt
primusque dies dedit extremum:
non illa deo vertisse licet,
quae nexa suis currunt causis. 990
it cuique ratus prece non ulla
mobilis ordo:
multis ipsum metuisse nocet,
multi ad fatum venere suum
dum fata timent.
Seneca, Oedipus 980–994
9. Antická komedie
CALIDORUS: Misere miser sum, Pseudole. PSEUDOLUS: Id te Iuppiter
prohibessit. CAL. Nihil hoc Iovis ad iudicium attinet:
sub Veneris regno vapulo, non sub Iovis. 15
PS. Licet me id scire quid sit? nam tu me antidhac
supremum habuisti comitem consiliis tuis.
CAL. Idem animus nunc est. PS. Face me certum quid tibist;
iuvabo aut re aut opera aut consilio bono.
CAL. Cape has tabellas, tute hinc narrato tibi 20
quae me miseria et cura contabefacit.
Plautus, Pseudolus 13–21
» Acta est fabula.
10. Římská satira a epigram
Laudat, amat, cantat nostrōs mea Rōma libellōs,
mēque sinūs omnēs, mē manus omnis habet.
Ecce rubet quīdam, pallet, stupet, oscitat, ōdit.
Hoc volo: nunc nōbīs carmina nostra placent.
Martialis VI, 61
Nūper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus:
quod vispillo facit, fēcerat et medicus.
Martialis I, 47
Mūnera quī tibi dat locuplētī, Gaure, senīque,
sī sapis et sentīs, hoc tibi ait: „Morere.“
Martialis VIII, 27
11. Antické řečnictví
Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor iste
tuus nos eludet? Quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te
nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil
concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil
horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam
horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima,
quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis,
quem nostrum ignorare arbitraris? O tempora, o mores!
Cicero, In Catilinam I, 1
» Rem tene, verba sequentur.
12. Antická historiografie
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam
Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes
lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen,
a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt,
minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos
animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum
incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.
Caesar, Commentarii de bello Gallico I, 1
» Sine ira et studio.
13. Antický román
Ab hoc ferculo Trimalchio ad lasanum surrexit. Nos libertatem sine tyranno nacti
coepimus invitare convivarum sermones.
Dama itaque primus cum pataracina poposcisset: "Dies, inquit, nihil est. Dum
versas te, nox fit. Itaque nihil est melius quam de cubiculo recta in triclinium ire.
Et mundum frigus habuimus. Vix me balneus calfecit. Tamen calda potio
vestiarius est. Staminatas duxi, et plane matus sum. Vinus mihi in cerebrum
abiit."
Excepit Seleucus fabulae partem et: "Ego, inquit, non cotidie lavor; baliscus enim
fullo est: aqua dentes habet, et cor nostrum cotidie liquescit. Sed cum mulsi
pultarium obduxi, frigori laecasin dico. Nec sane lavare potui; fui enim hodie in
funus.“
Petronius, Satiricon XV 41,9 – 42,1
14. Počátky římské literatury
CALIDORUS: Misere miser sum, Pseudole. PSEUDOLUS: Id te Iuppiter
prohibessit. CAL. Nihil hoc Iovis ad iudicium attinet:
sub Veneris regno vapulo, non sub Iovis. 15
PS. Licet me id scire quid sit? nam tu me antidhac
supremum habuisti comitem consiliis tuis.
CAL. Idem animus nunc est. PS. Face me certum quid tibist;
iuvabo aut re aut opera aut consilio bono.
CAL. Cape has tabellas, tute hinc narrato tibi 20
quae me miseria et cura contabefacit.
Plautus, Pseudolus 13–21
» Imitatio et aemulatio.
15. „Zlatý“ věk římské literatury
Diffūgēre nivēs, redeunt iam grāmina campīs
arboribusque comae;
mūtat terra vicēs et dēcrēscentia rīpās
flūmina praetereunt;
Grātia cum Nymphīs geminīsque sorōribus audet
dūcere nūda chorōs.
Immortālia nē spērēs, monet annus et almum
quae rapit hōra diem.
Frīgora mītēscunt Zephyrīs, vēr prōterit aestās
interitūra simul,
pōmifer autumnus frūgēs effūderit, et mox
brūma recurrit iners.
Horatius, Carmina IV, 7
» Exegi monumentum…
16. „Stříbrný“ věk římské literatury
Chorus:
Fatis agimur: cedite fatis; 980
non sollicitae possunt curae
mutare rati stamina fusi.
quidquid patimur mortale genus,
quidquid facimus venit ex alto,
servatque suae decreta colus 985
Lachesis dura revoluta manu.
omnia certo tramite vadunt
primusque dies dedit extremum:
non illa deo vertisse licet,
quae nexa suis currunt causis. 990
it cuique ratus prece non ulla
mobilis ordo:
multis ipsum metuisse nocet,
multi ad fatum venere suum
dum fata timent.
Seneca, Oedipus 980–994
17. Počátky křesťanství
Et cum transiret inde Iesus, vidit hominem sedentem in teloneo Mattheum
nomine et ait illi: „Sequere me,“ et surgens secutus est eum. Et factum est
discumbente eo in domo, ecce multi publicani et peccatores venientes
discumbebant cum Iesu et discipulis eius et videntes Pharisaei dicebant discipulis
eius: „Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester?“ At Iesus
audiens ait: „Non est opus valentibus medico sed male habentibus. Euntes autem
discite quid est ,misericordiam volo et non sacrificium‘. Non enim veni vocare
iustos sed peccatores.“
Vulgata, Matthaeus 9, 9–13
» Stipendia enim peccati mors, gratia autem Dei vita aeterna in Christo Iesu
Domino nostro.
18. Latinsky psaná literatura českých zemí
Deinde pervenimus in Boemiam, de qua absens fueramus undecim annis.
Invenimus autem, quod aliquot annos ante mater nostra, dicta Elyzabeth, mortua
erat. … Et sic, cum venissemus in Boemiam, non invenimus nec patrem, nec
matrem nec fratrem nec sorores nec aliquem notum. Idioma quoque Boemicum
ex toto oblivioni tradideramus, quod post redidicimus ita, ut loqueremur et
intellegeremus ut alter Boemus. Ex divina autem gracia non solum Boemicum,
sed Gallicum, Lombardicum, Teutonicum et Latinum ita loqui, scribere et legere
scivimus, ut una lingua istarum sicut altera ad scribendum, legendum,
loquendum et intelligendum nobis erat...
Vita Caroli IV., cap. VIII
» Crescente fide Christiana…
19.
Vývoj latinského jazyka
Ab hoc ferculo Trimalchio ad lasanum surrexit. Nos libertatem sine tyranno nacti
coepimus invitare convivarum sermones. Dama itaque primus cum pataracina
poposcisset: "Dies, inquit, nihil est. Dum versas te, nox fit. Itaque nihil est melius
quam de cubiculo recta in triclinium ire. Et mundum frigus habuimus. Vix me
balneus calfecit. Tamen calda potio vestiarius est. Staminatas duxi, et plane matus
sum. Vinus mihi in cerebrum abiit."
Excepit Seleucus fabulae partem et: "Ego, inquit, non cotidie lavor; baliscus enim
fullo est: aqua dentes habet, et cor nostrum cotidie liquescit. Sed cum mulsi
pultarium obduxi, frigori laecasin dico. Nec sane lavare potui; fui enim hodie in
funus.“
Petronius, Satiricon XV 41,9 – 42,1
20. Význam antické kultury pro současnost
Socrates autem primus philosophiam devocavit e caelo et in urbibus conlocavit et
in domus etiam introduxit et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis
quaerere. Cuius multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingeni
magnitudo Platonis memoria et litteris consecrata plura genera effecit
dissentientium philosophorum, e quibus nos id potissimum consecuti sumus,
quo Socratem usum arbitrabamur, ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore
alios levaremus et in omni disputatione, quid esset simillimum veri,
quaereremus.
Cicero, Tusculanae disputationes V, 4, 10-11