MATÉO - World English Bible · Matéó1:1 1 Matéó1:10 MATÉO...

Matéó 1:1 1 Matéó 1:10

MATÉOMatéó Jetsóodítyú cáátúnuháámɨ

Jetsocríjtó ɨhdé múnáaúvu(Rc 3.23-38)

1 Dabíii, Aavaráaa, íjcyámútsiúvújtsɨɨménémúhaabéhjáa Jetsocríjtó íjcyáábé ɨhdémúnáaúvú ílluúme:

2 Diibyéhjáa Aavaráá tsɨɨmavá Itsáake. Aabéhjáa It-sáá tsɨɨmavá Jacóóboke. Aabéhjáa Jacóóbó tsɨɨmaváJodáake tsíjtyehjɨ íñahbémuma. 3Aabéhjáa Jodáá tsɨɨmaváTamáadívú Pááreé, Tsááraá, íjcyámútsikye. AabéhjáaPááre tsɨɨmavá Ejróoke. Aabéhjáa Ejróó tsɨɨmavá Aráake.4 Aabéhjáa Aráá tsɨɨmavá Aminadáake. Aabéhjáa Ami-nadáá tsɨɨmavá Naatsóoke. Aabéhjáa Naatsóó tsɨɨmaváTsamóoke. 5 Aabéhjáa Tsamóó tsɨɨmavá Bóóke Raáadívu.Aabéhjáa Bóo tsɨɨmavá Obéeke Róótídivu. Aabéhjáa Obéétsɨɨmavá Itsaíikye. 6 Aabéhjáa Itsaíí tsɨɨmavá ávyéjuubeDabíikye. Aabéhjáa Dabíí tsɨɨmavá Tsaromóoke Oríátáábadívu.

7 Aabéhjáa Tsaromóó tsɨɨmavá Roboáake. AabéhjáaRoboáá tsɨɨmavá Abíake. Aabéhjáa Abíá tsɨɨmavá Áát-sákeé. 8 Aabéhjáa Áátsa tsɨɨmavá Jotsapáake. AabéhjáaJotsapáá tsɨɨmavá Joráake. Aabéhjáa Joráá tsɨɨmavá Ot-síake. 9Aabéhjáa Otsíá tsɨɨmavá Joatáake. Aabéhjáa Joatáátsɨɨmavá Acáake. Aabéhjáa Acáá tsɨɨmavá Etsekíake.10Aabéhjáa Etsekíá tsɨɨmavá Manatséeke. Aabéhjáa Man-atséé tsɨɨmaváAmóoke. AabéhjáaAmóó tsɨɨmavá Jotsíake.

Matéó 1:11 2 Matéó 1:1711 Aabéhjáa Jotsíá tsɨɨmavá Jeconíake tsíjtyehjɨ íñahbé-muma. Téijyúhjáa Babiróónía múnáá hójtsɨri méɨhdéejteijraéému.

12 Aaméhjáa diityé hójtsɨ pañétú íjchívyéné boone Je-coníá tsɨɨmavá Tsaratiéeke. Aabéhjáa Tsaratiéé tsɨɨmaváTsorobabéeke. 13Aabéhjáa Tsorobabéé tsɨɨmavá Abióoke.Aabéhjáa Abióó tsɨɨmavá Eriakíikye. Aabéhjáa Eri-akíí tsɨɨmavá Atsóoke. 14 Aabéhjáa Atsóó tsɨɨmaváTsadóoke. Aabéhjáa Tsadóó tsɨɨmavá Akíikye. AabéhjáaAkíí tsɨɨmavá Erióoke. 15 Aabéhjáa Erióó tsɨɨmavá Ereat-sáake. Aabéhjáa Ereatsáá tsɨɨmavá Matáake. AabéhjáaMatáá tsɨɨmavá Jacóóboke. 16 Aabéhjáa Jacóóbó tsɨɨmaváJotséeke Maaríá tajɨɨ íjcyáábeke. Aanéhjáa diille Maaríátsɨɨmavá Jetsóoke, ‘Pájtyetétsoóbe’ nééiyóné ‘Críjtoó’némeííbyeke.

17 Éhduméhjáa Jetsóó ɨhdé múnáaúvu. Diibyéhjáamuurá Aavaráaúvú tsɨɨmavá tsáápiíkye. Aabéhjáadsɨjɨvénetu dííbyé hajchíyéjuco cámaavénééhnííñevu. Aabéhjáa idyé dsɨjɨvénetu dííbyéhajchíyéjuco cámaavéne. Ehdúhjáa icyóhbodu‘camácámá’ llíyaatéhijcyámé 14-ihjyúvá Dabíiúvukeditye tsɨɨmávanévújuco. Áábeúvudítyúhjáa idyéllíyaatéhijcyámé téhdunéré 14-ijyúva. Áijyúhjáa diityékéBabiróónía múnaa méénujcátsítyu ityáhjámeke tsajtyéíiiñújɨvu. Téijyútúhjáa idyé ditye llíyaatéhijcyánétéhdunéré 14-ijyúvá úújeténáa Críjtoréjucotsɨɨmávámeíñe.

Jetsocríjtoke Maaríá tsɨɨmaváne(Rc 2.1-7)

Matéó 1:18 3 Matéó 1:22-2518 Íllúhjáa muurá teene Jetsocríjtoke tsáápille

tsɨɨmaváne: Dííbyéj tsɨɨjúhjáa íjcyáille MaaríakeJotséé áábajáá ityáábávaki. Árónáacáhjáadityétsíi úcújcatsítyúné ɨhdéré tsúúca Maaríá eeváPíívyééberéhjáa ihdyu Íapííchoj tééveri pícyoóne.19 Aabéhjáa diibye Jotséé ɨmɨáábé iíjcyánéllii tsáímílléturó ehdu nééllema iíjcyane. Áánélliihyéhjáaɨjtsámeííbyé ílluréjuco díílleke ɨɨhvéjtsóiyóné múhawáájácútúnáaáca. Aabéhjáa tsá ímílletú mɨamúnáakeiwáájácutsóné muhdú dille íjcyane. 20 Ááneríhjyáadibye ɨtsámeíhíjcyánáa níjkyéjɨ múnáajpi ityúwá pañedííbyedívú bóhówááveebe nééhií:

—Jótsej, Dabíiúvú tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej, tsámuhdú u ɨjtsámeíityú dítyáába íjcyáille Maaríadítyu. Tsámuurá dille éévane ímityúné íjcyatúne. Muurá ihdyuPíívyéébere Íapííchoj tééveri pícyoone éévalle. Ahdí-cyane ihdyu wa duucu dííllekej. 21 Muurá tsɨɨmáváillewájpiíkye. Áábe mémei Jetsóó dibye ihyájkímukeíimítyuháñetu pájtyetétsóíñélliíhye. Ehdúhjáa níjkyéjɨmúnáajpi néé Jotséeke ityúwá pañe.

22-25 Ahdújucóhjáa dibye ipyééne díílleke újcujénéihjyávu. Áállekéhjáa tsá dibye dómájcotú dilletsɨɨmávátúné hajchóta. Aanéhjáa tsúúca dilletsɨɨmáváábeke meménuube Jetsóodívu. Ehdúhjáapajtyéné Píívyéébe íhjyú uubálle múnáájpij tééveri íllunéhdújuco:Wájpiikye úújétúné badsɨjcaja éévaáhi. Aane tsɨɨmáváille

wájpiíkye. Áábe mémei Emanoée, ‘íjcyaabePíívyéébe méémaá’ nééiyóne.

Matéó 2:1 4 Matéó 2:7Ehdúhjáa Píívyéébe íhjyú uubálle múnáájpij tééverinéhdújuco tene pájtyene.

2Waajácu múnaa Jetsóoke úújeténe

1 Aanéhjáa Jodéá iiñújɨvu dííbyeke tsɨɨmavámé Beréécoomívú Heróódé tééné iiñújɨ avyéjuube íjcyánáaáca.Áijyúhjáa nuhba tsáhícyánéjcutu tsaate mɨɨcúrú waajácumúnaa tsááme wajtsɨ Jerotsaréevu. 2 Aaméhjáa técoomímúnáake nééhií:

—¿Kiá diibye éhneva jodíómú avyéjuube íjcyáííbyeketsáápille tsɨɨmávaábe? Muurá íñe nuhba tsáhícyánéjcurimuha meíjcyame máájtyumɨ tsúúca dibye íjcyane úúbál-léné mɨɨcúrúwake. Áánéllii muha metsáá dííbyekemedúúruváváme.

3 Aanéhjáa idyé téhdure Heróódé tsúúca waajácúhi.Aanéhjáa dííbyeke tsíwárejcáró pámeere teeneJerotsarée múnáamájuco. 4 Áánélliihyéhjáa pihjyúcuubepámeekéré llúúvájté avyéjujtémá taúhbájú uwáábojtéke.Áámekéhjáa dílloobe kiávú diibye Pájtyetétsoobeíjcyáííbyeke ditye tsɨɨmávaíñé némeíhijcyáne.5Áánélliihyéhjáa néémeé:

—Beréevu Jodéá iiñújɨri íjcyácoomívu. Íllúhjáa muuráPíívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi caatúnúhi:6 Jodéá iiñújɨri ɨhtsútú coomíjɨ íjcyánetu tsá íatéréecóómí

Beréé íjcyatúne. Muurá ámuha teene Berée mú-naa tahñéjté meíjcyámedítyú tsaapi íjcyaá ámúháavyéjuube ámúhakye téhméiíbye.

7 Ehdúhjáa ditye úúbállénéllii Heróódé pɨuváwáájácúratúné diitye mɨɨcúrú waajácu múnáake.Áámekéhjáa dílloobe ímíñeúvú múijyútújucóhjáa ímichi


mɨɨcúruwa bóhówaavéne. 8 Átsihdyúhjáa teene Beréevuiwállóómeke neébe:

—Cána mepééne ímíñeúvú méwaajácute diibyetsɨɨméneke. Aane ámuha dííbyeke maájtyúmɨcoocaoke méúúbálleco téhdure o dúúrúvaté dííbyeke.

9 Ehdúhjáa ávyéjuube Heróódé diityémáíhjyúvátsihdyu idyé pehíjcyámé diibye mɨɨcúrúwátujkévetu. Aaméhjáa tsúúca tétsihvu úújeténáadíbyéwu ijcyátsíí hallúvú mɨɨcúruwa táchúúreevéhi.10 Ááneríhjyáa mítyane ímíjyuuvéme. 11 Aaméhjáatééjá pañévú úcaavémé úújeté tsɨɨju Maaríamaíjcyáábéwúudívu. Áábéwúukéhjáa duurúváméɨmɨhmóúbánema. Átsihdyúhjáa bohbánúmédííbyéwúuke óóroó, ijtsiéétsoo, mííraá, éhdunévu.12 Ááné boonéhjáa Píívyéébe diityéké ityúwá pañenéé Heróódé ijcyáhullétú ditye ióómíjyúcóótuki.Ahdújucóhjáa ditye óómiñe íiiñújɨvu tsiélletúréjuco.

Jetsóoma tsɨɨjumútsí Ejíhtó iiñújɨvu úmɨváne13Aaméhjáa tsúúca íiiñújɨvu óómíñe déjuvu idyé tsiiñe

níjkyéjɨ múnáajpi Jotséedívú ityúwá pañe íbóhówáávénenéé dííbyeke:

—Maájkyéne méumɨvá dítyáábá nííhyoma Ejíhtóiiñújɨvu. Aame ámuha méíjcyaá téhulle ámúhakyeo nééné hajchóta. Muurá Heróódé néhcoó aaditsɨɨménéwúuke ɨdsɨjɨvétsoki.

14 Ahdújucóhjáa ditye iájkyéne pééne tépejcójucoteene Ejíhtó iiñújɨvu. 15 Áhulléhjáa ícyahíjcyámé di-ibye Heróódé dsɨjɨvétúné hajchóta. Ehdúhjáa pajtyénéPíívyéébe íhjyú uubálle múnáájpij tééveri íllu néhdújuco:Ejíhtori íjcyáábeke ó pɨuvá Hájchíwúuke.


Ávyéjuube Heróódé tsɨɨmédívú llííhyánutsóne16Aanéhjáa Heróódé ávyétá ɨhnáhó cayóbáávaté diitye

waajácu múnaa tsiélletúréjuco óómíñeri. Áánemáhjáaíjcyaabe lliihyánutsó wapímúj tsɨɨmedívú míñéécú pi-jcyábatu llííñevu íjcyáméhjɨdípɨvu, diityéhjáa waajácumúnaa míñéécú pijcyábájuco ípyée mɨɨcúrúwake iáj-tyúmɨnetu íjcyáne ééveri íjcyáméhjɨdívu. TeenéhjáaBerée múnááj tsɨɨmedívú lliihyánútsoobe técoomí úníuriíjcyáméj tsɨɨmemájuco. 17 Ehdúhjáa pajtyéné Píívyéébéihjyú uubálle múnáajpi Jeremíá íllu néhdújuco:18 Ramáá ijcyátsihyi dsɨjɨvé maatyóbá mélleebóhi.

Rakyéé muurá tahíjcyá íááchimúhá ijraéémujtsɨɨmé dsɨjɨvéneri. Aalle tsá ímílletú dííllekemebóhɨjtsóne.

19-20 Aanéhjáa diibye Heróódé tsúúca dsɨjɨvénélliiníjkyéjɨ múnáajpi tsiiñe Ejíhtovu Jotséedívú ityúwá pañeibóhówáávéne nééhií:

—Maájkyéne wa meóómí ámuha ijraéémú iiñújɨvu.Tsúúca dsɨjɨvémé tsɨɨménéwúukée dsɨjɨvétsóllehíjcyáme.

21 Ahdújucóhjáa ditye óómiñe íiiñújɨvu.22 Árónáacáhjáa diibye Heróódé cápayóóvé íllíyéjucoAkyeráó teene Jodéá iiñújɨ avyéjuube íjcyaneJotséé iwáájácúne íllityé téhullévú ipyééíyóneri.Áánélliihyéhjáa Gariréá iiñújɨvúréi pééme Píívyéébediityéké ityúwá pañe téhullévúi ditye pééityúnénéénélliíhye. 23 Aaméhjáa úújeté Natsaréevu diibyéhjáaJetsóó Natsarée múnáajpi íjcyaíñé tsúúcajátújucoPíívyéébé ihjyú uubálle múnaa néhijcyádújuco.


Tsojtsó múnáajpi Jóáa úwaabóne(Mc 1.1-8; Rc 3.1-9; Ja 1.19-28)

1 Téijyúhjáa Jóáa tsojtsó múnáajpi úwáábohíjcyámɨamúnáake Jodéá iiñújɨri ɨɨnéubárá píívyétútsihyi.2 Íllúhjáa úwáábohíjcyaábe:

—Méɨhvéjtsó ímítyú ámuha meícyahíjcyáne. Ááneámúhá ɨjtsaméí mécápayóóvé ɨmɨánejcúvuréjuco. Muuráníjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébe íavyéjúejte meíjcya mekeújcuíñé tsúúca méhdivu pɨɨhɨjucóóhií.

3 Diibyéhjáa Jóáádityu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáa-jpi Itsaíá nééhií:Méllééboó ɨɨnéubárá píívyétúné iiñújɨri íjcyaabe keeváwu

íllu úwaabóne: “Méímibáávyé ímítyú ámuha meí-cyahíjcyánetu tsaímíyéjuco ámuha meíjcyámekeÁvyéjuube iájtyumɨvaki.”

4 Aanéhjáa diibye Jóáa camééllómú ɨhjɨnetuméénúmeíñé wajyámúúnema íjcyáábéj pɨɨnétúócájɨmɨɨhé chiúcunúhi. Aabéhjáa tséréémukedohíjcyáhi. Téhduréhjáa íímúhojpácyó ádohíjcyaábe.5 Áábé uwáábóhjáa illéébúcunú tsáácunúhijcyámépahúllevátú Jerotsarée múnaaa, pámeere teene Jodéáiiñújɨ múnaa, Joodááj pɨɨhɨrí íjcyáné iiñújɨ múnaa,íjcyame. 6 Áámedítyúhjáa muhdú iícyahíjcyanéhjɨ úúbállémeímyekéjuco dibye tsótsohíjcyáné teeneJoodáatu.

7 Áijyúhjáa tétsihyi mítyame paritséó imyémé íj-cyáha múnáama, tsadotséó imyémé íjcyáha múnaa íj-cyame idyé imíllerá téhdure itsójtsótsámeíñé peecútére.Árómekéhjáa íllure tsɨjpájuúbe. Neebéhjápeé:

Matéó 3:8 8 Matéó 3:12—Ávyeta ámuha ííñimyémúeméjté meíjcyámeke

¿múha ámúhakye néé peecútéré ámuha teenememéénúneri mepájtyetéiyóné Píívyéébe mekeméimítyuháñé hallútú ɨcúbáhraíñé méúmɨwariíjcyánetu? 8 Ɨmɨááné ámuha metsójtsótsámeíñémeímílléhajchíí ímityúné ámuha meícyahíjcyánémeɨhvéjtsóne ɨmɨáámeréjuco meíjcyá tééneréjucoámúhadítyú ibóhówaúcunúki. 9Tsámúu néétune: “Muhamuurá Aavaráaúvúj tsɨɨménémúhaabe meíjcyámeke tsáɨɨnámúúhakye pajtyéityúne.” Tsámúu ehdu íhjyúvatúne.Muurá íñe néwayúúné íjcyárónetu Píívyéébeípívyéjtsóiyá tsíjtyeke Aavaráaúvúj tsɨɨménémúháábeke.10 Aabe muurá téhmehíjcyá ímítyúmeke iwáágóoíñééhne múúne tsaapi ibájtsoháñetu ímiñe néévátuhéhjɨ iíllóne cóvajtsódu. 11 Muurá ihdyu ɨmɨááné ámúhakyeó tsótsohíjcyá nújpácyori ámúhá imítyú ámuhameɨhvéjtsómé ɨjtsaméí tsíhdyuréjuco cápáyóóvémeke.Áánetu ihdyu íjcyaabe táhboone úwáábóiibye ávyetatáehnííñevu ɨhtsútuube íjcyáábeke íjtyúhápáájɨubáré otácórɨúcu dííbyedívú o pɨɨhɨvéítyúroóbe. Diibye ihdyuɨmɨááné cáhcújtsómé pañévú pícyoó Píívyéébé Apíícho.Áánetu cáhcújtsótúmeke cúújúwá pañévú waagóóiíbye.12 Aabe muurá mɨamúnáake iímíbájchómeke dówajcároóímítyúmedítyu. Ááne tsaímíyé pícyóóiibye diityeɨmɨáámeke. Áánetu ímítyúmeke waagóóiibye cúújúwápañévú éhnemúúne tríígotu íimíúhjɨ meújcúne íatéréenetéjuuhójɨma mecóvajtsódu. Ehdúhjáa paritséómukeneebe Jóáaá.

Jetsóó tsójtsótsámeíñe(Mc 1.9-11; Rc 3.21-22)

Matéó 3:13 9 Matéó 4:413 Téijyúhjáa Gariréá iiñújɨtu Jetsóó péé Joodáavu

Jóáa téhulle íjcyáábe éllevu dííbyedívú itsójtsótsámeíki.14Árónáacáhjáa Jóáa néé dííbyeke:

—¿Aca muhdú cáábyerá uke ó tsójtsoó oke u tsójt-sóíyóóbeke?

15Árónáacáhjáa neebe dííbyeke:—Árónáa ihdyu ú méénuú tehdu Píívyéébé ímil-

lédújuco.Ehdúhjáa dibye néénéllii Jóáa tsojtsó dííbyeke.

16 Aabéhjáa itsójtsótsámeítsihdyu íjchívyeebe ɨɨténáacáámetu Píívyéébé Apííchó ɨjuuúdú bóhówaavéné niityédííbyedívu. 17 Áánáacáhjáa idyé téhullétúré cáámetuPíívyéébe nééhií:

—Áánu Hájchíwúuke o wájyúúbedi mítyane óimíjyúúhií.

4Jetsóoke Naavéné mávárijchóne(Mc 1.12; Rc 4.1-13)

1 Aanéhjáa Jetsóó tsójtsótsámeíñé boone PíívyéébéApííchó dííbyeke tsajtyé ɨɨnéubá píívyétúné iiñújɨvutéhullévú Naavéné dííbyeke imáváríjchoki.

2Aabéhjáa téhulle 40 coojɨvájucomájchótuube íjcyaabeajyábáávatéhi. 3Áábekéhjáa Naavéné imújtátsóro nééhií:

—Bo ɨmɨááné Píívyéébé Hajchi u íjcyáhajchíí íunééwáyutu pááaho dípívyéjtsóne majchoj.

4Árónáacáhjáa neebe dííbyeke:—Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “Tsá

apááñéré májchó tájpí meíjcyatúne. Muurá téhdurePíívyéébe meke néhdu meíjcyame tééne tájpí méijcyáhi.”

Matéó 4:5 10 Matéó 4:135 Ehdúhjáa Jetsóó áñújcúnéllii tsajtyéébé dííbyeke

Jerotsaréevúréjuco. Áábemáhjáa néríívyemútsí cáámevuduurúvájá hallúvu. 6Átsihvúhjáa idyé neebe dííbyeke:

—Áyu cána ɨmɨááné Píívyéébé Hajchi u íjcyáhajchíííchihdyu cátsiñíívyé baavújuco. Muurá dííbyé waa-jácúháámɨtu nééneé:Píívyéébe wálloó níjkyéjɨ múnáake uke ditye ityéhme ɨɨná

uke ipájtyétuki. Aabe tsá ɨɨnéúbatú u wápújúúvéi-tyúne.

7Ehdúhjáa Naavéné néérónáa idyé Jetsóó néé dííbyeke:—Téhdure muurá nééne dííbyé waajácúháámɨtu: “Tsá

Máavyéjuube Píívyéébeke memáváríjchóityúne.”8Ehdúhjáa Jetsóó néérónáa ɨhvéjtsótuube tsiiñe tsajtyé

dííbyeke cáméhbaú nɨjcaúvu. Áhbaú nɨjcáutúhjáa úújét-soobe páneere ííñújɨ avyéjuvu. 9Áánemáhjáa neébe:

—Páneevúré íñeevu uke ó ájcuú u mɨmóúúvéne oke udúúrúváhajchííjyu.

10Áánélliihyéhjáa Jetsóó dííbyeke nééhií:—Dɨhne óhdityu, Náve Naavénej. Muurá

Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “MáavyéjuubeMépiivyéébekéré medúúrúváábeke méɨɨcúvéiyáhi.”

11 Ehdúhjáa Jetsóó néénetu ílluréjuco dibyeɨhvéjtsoíñúné dííbyeke. Ááné boonéhjáa níjkyéjɨmúnaáréjuco dííbyeke ɨɨcuvéne.

Jetsóó úwáábótujkénúné Gariréá iiñújɨ múnáadítyu(Mc 1.14-15; Rc 4.14-15)

12 Aanéhjáa téijyu tsojtsó múnáajpi Jóáake dityecúvéhoojánúné uubállé Jetsóó iwáájácúne péé Gariréáiiñújɨvu íhcyóómi Natsaréevu. 13 Ácoomíyíhjyáawahájchotáré iíjcyáne ɨɨneebe Capenaóovu, teene Gariréá

Matéó 4:14 11 Matéó 4:20iiñújɨri íjcyáné unéúcóbá úníuri Tsaboróoo, Netaríii,íjcyáné dohjɨba múnáá iñújɨɨcú úníuri íjcyácoomívu.14 Ehdúhjáa pajtyéné Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpiItsaíá íllu néhdújuco:15 Jodíómú íjcyátúné mɨamúnaa ijcyá Gariréá

unéú ijcyátsihyi Joodáá úníuri, Tsaboróoo,Netaríii, íjcyáné dohjɨba múnáá iñújɨɨcuri.16 Aame ícyahíjcyá ɨdáátsówu éhne múúnecúúvétsihyi meíjcyadu ɨmɨáájú wáájácutúméwágóóóvéiyóme. Árómema tsúúca ijcyájúcoorónéditye pájtyetéíyóné uwááboju.

Ehdúhjáa Itsaíá nééhií.17Aanéhjáa Jetsóó úwáábótujkénuube nééhií:—Méɨhvéjtso ímítyú ámuha meícyahíjcyáne. Ááne

ámúhá ɨjtsaméí mécápayóóvé ɨmɨánejcúvuréjuco.Muurá tsúúca níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébe íavyéjúejteíjcyáímyeke újcúíñe éévé úújetéhi. Ehdúhjáa Jetsóóúwáábótujkénuube nééhií.

4-meva ímamyémú íjcyáímyeke Jetsóó újcune(Mc 1.16-20; Rc 5.1-11)

18 Aabéhjáa Gariréá unéú úníuri péhíjcyaabe úú-jeté tsaatétsí íñáhbema amómeke tsɨnuhíjcyámútsidívu.Tsáápi méméhjáa Tsimóo Péédoro. Áánetúhjáa tsíjpimémé Aderée. 19Áámútsikyéhjáa neébe:

—Ookéréjuco meúráávye. Muurá íñe amómélliiñája múnáajtétsí ámuhtsi meíjcyámútsikye ópícyoó mɨamúnáakéréjuco Píívyéébedívú ámuhtsimeɨbúwáávétsóíñé wákimyéivu.

20 Ehdúhjáa Jetsóó néénéllii teenémáyé ɨjtsɨnuuháñéɨɨhvéjtsóne peemútsí dííbyemáyéjuco.

Matéó 4:21 12 Matéó 5:221 Átsihdyúhjáa éhnííñéwúuri ájtyúmɨɨbe tsíjtyetsi

íñáhbema Jacóóboo, Jóáaá, íjcyamútsí cááni Tsebedéomaɨhmɨɨné pañe ɨjtsɨnú pájáábohíjcyamútsikye. Áámút-sikyéhjáa idyé pɨúvaábe. 22 Aamútsíhjyáa téhdureɨhmɨɨnema cááníkye ɨɨhvéjtsóne péé dííbyemáyéjuco.

Jetsóo mítyámeke úwaabóne(Rc 6.17-19)

23 Páneerée Gariréá iiñújɨri muuha ímamyémuma Jet-sóó úwááboobéré pehíjcyámɨamúnáake diityé pihcyááve-jááné pañévu. Úwáábohíjcyaabée ɨmɨáájú Píívyéébéavyéjutu íjcyáné uwááboju diityéke. Aabée bóhɨɨtsohíjcyápáhduváré nééne chémeháñeri chéméméhjɨke. 24 Ehdúudibye méénuhíjcyánéhjáa páneere Tsííriá iiñújɨ múnaaiwáájácúne tsívahíjcyá dííbye éllevu páhduváré néénechémeháñeri chéméméhjɨke: Avyéháñeri íjcyámeke,naavémú ípañe íjcyámeke, méívatéméhjɨke, íjpi vááúmeí-tyúneri chéméméhjɨke. Áámekée bóhɨɨtsohíjcyaábe.

25 Ávyetáa pahúlleváré múúhama dibye péhíjcyáhullemítyame mɨamúnaa dííbyeke úráávyehíjcyá Gariréaa,Decááporii, Jerotsaréee, Jodéá iiñújɨɨ, Joodáá tsiñéjcuu,íjcyátsɨhjɨ múnaa.

5Cáméhbaú hallúvú Jetsóó úwaabóne

1 Aamée dííbyedívú píhcyáávénéllii cáméhbáú hal-lúvú ácúúveébe. 2 Áábedívúu muha mepíhcyáávémekepámeekéré úwááboobe nééhií:

Muhdú nééné mɨamúnaa ímí íjcyane(Rc 6.20-23)

Matéó 5:3 13 Matéó 5:123 Maímijyu ditye íjcyane ɨdátsó Píívyéébé icyánéjcú

pɨáábójuri tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu nééméwáábyuta dííbyé avyéju.

4 Maímijyu ditye íjcyane ɨdátsó kímóhcó nénehjɨ pá-tyehíjcyáme. Muurá Píívyéébe tehdu nénehjɨ pájtyémekeímíjyúúvetsóhi.

5 Maímijyu ditye íjcyane ‘mityáhmítyá’ néétume ímítsaɨɨbuwáré ícyahíjcyáme. Píívyéébée diityéké iájcuíñénééné iiñújɨ muurá diityé wáábyuta.

6 Maímijyu ditye íjcyane Píívyéébe ímillédúiíjcyáíyóneri tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu néémekepɨááboobe dibye ímillédú éhnííñevu ímí ditye iíjcyaki.

7 Maímijyu ditye íjcyane pamévakéré ɨɨdaatsóllénepɨáábohíjcyáme. Muurá tehdu néémedi téhdurePíívyéébe ɨɨdáátsóvéne pɨaabóhi.

8 Maímijyu ditye íjcyane panévatúré ɨmɨááméré iíj-cyáíyóneri tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu néémetsaímíyé dííbyema ijcyáhi.

9 Maímijyu ditye íjcyane tsaímíyé pamévamáyé iíj-cyáíyóneri tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu néémekeɨmɨááné Píívyéébe dilló ɨɨtsɨɨmedi.

10Maímijyu ditye íjcyane ɨmɨáájú Píívyéébe néhdújucoímí iúráávyéné déjúcotu ɨcúbáhrámeíhijcyáme. Muuráehdu néémé wáábyuta dííbyé avyéjú ijcyá níjkyéjɨri.

11 Maímijyu ámuha meíjcyane tahñéjté ámuhameíjcyáné déjúcotu mɨamúnaa ámúhadi ɨɨcúbáhrámediiúúhɨvaténe nehníwu állíuháñé íhjyúvahíjcyáme.12 Muuráhjáa ehdu nénehjɨ éíjyuúvú téhdure Píívyéébéihjyú uubálle múnáake patyéhijcyáhi. Ahdícyane tehdunénehjɨ ámúhakye pájtyérónáa íllure méimíjyuhíjcyaco.

Matéó 5:13 14 Matéó 5:19Muurá tehdu ámuha meɨcúbáhrámeíhíjcyáne áhdóávyeta ɨɨné imíjyaú ámuha méíjcyaá níjkyéjɨri.

Píívyéébeke wáájácútúmé uwáábojte(Mc 9.50; Rc 14.34-35)

13 Aame ííñújɨri ámuha méijcyá cánáámadu. Muuráteene cánááma iíímúnéllii meke pɨaabóhi. ¿Aca iíímú-tuca meke pɨáábóiyóne? Tsáhaá. Muurá tehdu tenenééca mewáágoóné mɨamúnaa ɨɨteíñuhíjcyáiyáhi. Ahduámuha oke meúráávyénetu meɨhvetéhajchíí waagóo-jtéréjuco ámuha meíjcyaíñe.

14 Muurá peetédú ámuha méijcyá ííñújɨri ɨmɨáájúámúhadítyú bóhówaúcunúhijcyáme. Muurá tsácoomicáméhbáú nɨjcáuri íjcyacóómí tsá téévetúne. 15 Áhdurepeete tsá múijyú tsíeménevu maávohjácóítyuróne.Muurá ihdyu cáámevu íboohówátsihvu mépicyóó teneiájchúcunúki. 16 Ahdu ámuha menééme ihdyu óvíiɨmɨáánéré ámuha meméénúnetu mébóhówaúcunú teeneiájtyúmɨne tsijtye iávyéjújtso dúúrúvaméré níjkyéjɨriíjcyaabe Méécáánikye.

Píívyéébé taúhbaju Jetsóó úwaabóne17 Álliúúmé ihdyu méɨjtsúcunúdí Píívyéébé taúhbajuu,

dííbyé ihjyú uubálle múnaápe úwáábohíjcyanéhjɨɨ,íjcyane o tútávajtsóvaabe o tsááneé. Muuráhjáaihdyu o tsáá muhdú teene taúhbaju néhijcyánéímíñeúvú mɨamúnáadívú o bóhówájtsoki. 18 Aaneɨmɨáánetúré ámúhakye o néé muurá Píívyéébétaúhbaju tsá múijyú wágóóóvéityú páneere níjkyéjɨmaííñujɨ wágóóóvérónáaáca. Muurá páneere dííbyéwaajácúháámɨtu néhíjcyanéhjɨ pájtyeé muhdú tenenéhijcyádújuco. 19 Muurá tsaate dííbyé taúhbajúúnetu


ɨɨhtsúnéwu íjcyaróné cáhcújtsotúmé múhdurádárɨɨvehíjcyámé tsá ávyejúúllémeíityú dííbyé avyéjuvu.Áánetu panéváré dííbyé taúhbajúúné ímí cáhcujtsómétéjɨjtójuco mɨamúnáake úwáábohíjcyámé dííbyé avyéjúníjkyéjɨri íjcyanévú avyéjúúlléméiíhi. 20 Muurá ɨmɨáánéámúhakye o néé eene taúhbajúúné uwáábojtémáparitséómúmúhdurá ícyahíjcyádú ámuha meíjcyáhajchíítsá múijyu ámuha meíjcyáityú Píívyéébé avyéjúejte.

Cááyóba ímityúné íjcyánetu Jetsóó úwaabóne(Rc 12.57-59)

21 Muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu ámúhá ɨhdémúnáaúvuke íllu némeíñe: “Tsá múu mɨamúnáakedsɨjɨvétsotúne. Muurá tehdu néémema ɨhnáhooíñé teneímíbájchómeíñe.” 22 Áhdure ámúhakye o néé tsaateíñahbéjtedívú cáyobáávatéróné muurá téhdure ápíchódiityé hallúri. Áhdure idyé tsaaté ehdɨɨvá tsijtye néhajchíídiityémá ímítyúné ímibájchojte teene ímíbájchoóhi. Áh-dure tsíjtyeke ávyéta néhní úhbámé hallúrí ápíchó teenecúújúwá pañévú ditye wágóóóvéiyóne.

23-24 Áánéllii múu díñahbéébema ímityúné ámuhtsimedárɨɨvéjcatsíhajchíí ímíbáchójcatsíhi. Áijyu ihdyuPíívyéébeke dúúrúvámeíhíjcyátsihvu tsíeméné u tsáj-tyéneri u dúúruváné ímí ɨjtsúcunúúbe.

25 Téhdure múu tsaatémá ámuha ímítyunéhjɨ dityeímíbájchóhullévú metsátyéjcatsíhajchíí téhullévúiúújetétúné ɨhde ímíñeúvú cánáájánújcatsí ávyéjujtédívúámuha mecúvéhoojánútsójcatsítyuki. 26 Ɨmɨáánetúréámúhakye o néé tsá muurá cúvéhóójatu ámuhameíjchívyéítyuró páneere ámuha maáhdótúhajchííjyu.

Matéó 5:27 16 Matéó 5:33Ihdícyámema mɨamúnaa dómácójcatsíñetu Jetsóó

úwaabóne27Tsúúca muurá ámuha méwaajácú éhnéhjáa éíjyuúvú

méɨhdé múnáaúvuke Píívyéébe íllu úwaabóne: “Tsámúu ihdícyámema dómácójcatsítyúne.” 28 Áhdure idyéámúhakye o néé muurá tsaapi pevénéré tsáápíllediúmúúpívyérónáa tsúúca dííllema múu dómácójcatsídyúímityúné méénuube ɨɨjtsaméí pañe.

29 Ahdícyane díhyállúuri u ɨɨténeri ímityúné uméénúíyóneri u úmúúpivyéhajchíí múu waagóó teéu.Óvíjyuco ihdyu tsau díhyálluu u wájyúrou wágóoovénéu ímíjpyeté tsáijyu múúne páneere díjpi ímí nééroobecúújúwá pañévú uwágóóóvénáaáca. 30Áhdure díhyójtsɨriímityúné u méénune uke tútávátsóhajchíí múu waagóótéhojtsɨ. Óvíjyuco ihdyu téhojtsɨ u wájyúrohójtsɨ wágóoovéné u ímíjpyeté tsáijyu múúne páneere díjpiímí nééroobe cúújúwá pañévú u wágóóóvénáaáca.

Táábávájcatsímyé wáágóójcatsíítyuróné Jetsóó úwaabóne(Mt 19.9; Mc 10.11-12; Rc 16.18)

31 Áhdure muurá tsúúca ámuha méwaajácú ámúháɨhdé múnáaúvukée Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri ílluúwaabóne: “Tsaapi múu méwakye ɨɨhvéjtsócooca dííllekeajcú teene úúbálléné waajácúhaamɨvu.” 32 Árónáaámúhakye o néé muurá tsaapi méwakye ímítyunévúméénutsó tsíjpiima ícyahíjcyátúrólleke dibye ɨhvéjtsolletsíjpiikye tájɨváneri. Áhdure diibye díílleke táábávaabeímityúné meenú méwamájɨɨ tsíjpí táábama iíjcyáneri.

Meíhjyuvádújuco meméénúiyóné Jetsóó úwaabóne33 Áhdure idyé muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu

ámúhá ɨhdé múnáaúvuke Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri

Matéó 5:34 17 Matéó 5:40íllu úwaabóne: “Tsane múu ɨmɨáánetúré imyéénuíñéPíívyéébe lléébónáa dííbye mémé idyómajcóné meenúmuhdú iñéhdújuco.” 34Árónáa ámúhakye o néé téeménéámuha meméénútuki. Tsá múu néétune: “Bo óvíiníjkyejɨ muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá Píívyéébéavyéjúré teéne. 35 Áhdure tsá múu néétune: “Bo óvíiííñujɨ muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá Píívyéébeéhnéré idyé teene ííñujɨ. Áhdure idyé tsá múu néé-tune: “Bo óvíi Jerotsaréé muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.”Muurá Píívyéébe ɨhtsútuube ávyéjuube íjcyáábe cóómíyétécoómi. 36 Áhdure idyé díhñíwau íjcyáróutu tsá múunéétune: “Bo óvíi muhdú táhníwau ijcyá o állíhajchííjyu.”Muurá u nééjuri tsá tsájɨubáré llíjcyáítyuró díhñíwácotu.Áhdure tsá tsájɨubáré cúúvenúítyuró u nééjuri. 37Áánélliimúu ɨmɨáánéjuco íjcyane ápáhajchíí nééhií: “Éée ɨmɨáánétehdújuco teéne.” Áánetu ɨmɨááné íjcyatúné múu ápáha-jchíí nééhií: “Tsáhaá tehdu néénejɨɨvari.” Ehdu iíhjyu-váné tsá múu éjkétsotú Píívyéébedítyu. Muurá tehdumeíhjyuváné Naavénedítyúré tsááhií.

Mepɨámeíítyuróné Jetsóó úwaabóne(Rc 6.29-30)

38 Áhdure muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu ámúháɨhdé múnáaúvuke tsiiñe Píívyéébe Moitséeúvuj tééveriíllu úwaabóne: “Tsáápiikye íhyálluu tsijpi bóhdúcúúbéhálluu téhdure bóhdúcúúveéhi. Áhdure tsáápí ihwájɨ wápíyuúcúúbeéhjɨ wápíyúúveéhi.” 39 Árónáa ihdyuámúhakye o nééhií: Tsá múu ámúhakye ímityúné tsaatedárɨɨvéhajchíí pɨámeítyúne. Áhdure tsaate ámúhakyeméénúhajchíí tsá múu pɨámeítyúne. 40 Áhdure idyétsaate ámúhama tsane iímíbájcho ɨpɨúvámedítyú ámúhá

Matéó 5:41 18 Matéó 5:48caaméeja dójtúcúhajchíí múu ɨɨná néétuméré ɨhvejtsótéhdure hállúeja ámúhá tsuucójá dibye itsájtyeki.41 Téhdure tsaate ámúhakye ‘múúhá pííchutátúmúúhakye mépɨáábó wahájchotáwu’ néhajchíí múutsajtyé diityémá ehnííñevújuco. 42 Áhdure tsaateámúhakye tsííñé pɨáábó táúmeíhajchíí múu pɨaabóhi.Áhdure tsaate ámúhakye tsíeméné bóónétu ióómíchoíñétáúmeíhajchíí múu ajcúhi.

Meke múnáájtsórómeke mewájyune Jetsóó úwaabóne(Rc 6.27-28, 32-36)

43 Muurá ámuha méwaajácú mɨamúnaa ílluúwáábócatsíhijcyáne: “Uke wájyúmemáyé múuwajyújcatsíhi. Áánetu uke múnáátsohíjcyámeke tsámúu wájyutúne.” 44 Árónáa ámúhakye o nééhií:Ámúhakye múnáájtsórómeke múu wajyúhi. Áhdureámúhakye múhdurá dárɨɨvérómé hallúvú múupɨááboju táúmeí Píívyéébeke. 45 Áijyu ihdyu ámuhaméíjcyaá ɨmɨááné ámúháj Caani níjkyéjɨri íjcyáábejtsɨɨme. Diibye muurá núhbake ájchutsó pámeereímítyúróméhjɨma ɨmɨáámélliíhye. Áhdure nííjyabaállétsohíjcyaabe ɨmɨájɨjtó úráávyehíjcyámema téjɨjtoúráávyehíjcyátúrómélliíhye. 46 Muurá ámúhakyewájyúmekéré ámuha mewájyúhajchíí tsá ɨmɨá wájyútene íjcyatúne. Ehdu ámuha mewájyújcatsíñé tsáPíívyéébe ímí ámúhadívú ɨjtsúcunútúne. Muuráímityúmé íjcyarómé téhdure diityéké wájyúmekewajyúhi. 47Áhdure ámúhakye ímí náhbévahíjcyámemáyéímí ámuha meíhjyúváhajchíí tsá ámuha ɨmɨáámémeíjcyatúne. Muurá téhdure Píívyéébekewáájácúturóméímí iíjcyámema ímí ihjyúvájcatsíhi. 48 Ahdícyane


ɨmɨááméré múu ijcyá ámúháj Caani níjkyéjɨri íjcyaabeɨmɨáábé íjcyadu.

6Ɨmɨáánéré meméénune Jetsóó úwaabóne

1 Tsá múu mɨamúnaa ámúhadi iúllévenúkíyé méénutúɨmɨájɨjtó ámuha meúraavyéne. Muurá tehdu ámuhameméénúhajchíí níjkyéjɨri íjcyaabe ámúháj Caani tsá ímíámúhakye ɨjtsúcunúityúne.

2 Áánéllii múu ɨdáátsómeke ɨpɨaabóné tsá úbálléjcatsí-tyú eene ímityúmé bañú múnaa íjcyame méénuhíjcyádu.Diitye muurá teene méénuhíjcyá pihcyáávejááné pañévú,ulléjɨjtónéj pɨɨnévú, mɨamúnaa ɨmɨáámé ditye íjcyaneɨɨjtsúcunúkíye. Aane téénetu ámúhakye ɨmɨáánetúréo néé ápááñéré tééne áhdójuco íjcyane mɨamúnaa di-ityéké dúúrúvahíjcyáne. 3 Áánéllii múu tsaatéké pɨaabótéévéneúvúre. 4Áijyu ihdyu ámúháj Caani pane wáájácu-ube ímí ámuha meméénuhíjcyáné ɨɨɨténe tééne áhdóámúhakye pɨááboóhi.

Píívyéébema meíhjyuváné Jetsóó úwaabóne(Rc 11.2-4)

5 Áhdure tsá múu Píívyéébema ámuha meíhjyúvá-cooca eene diitye ɨmɨáámeúvúdú bañú múnaa íjcyameméénuhíjcyádú méénutúne. Muurá eene pihcyááve-jááné pañévú ulléjɨjtóné úniúvú Píívyéébema ihjyúvahíj-cyámé mɨamúnaa ɨɨɨtérokíye. Aane ɨmɨáánetúré di-ityédítyú ámúhakye o néé ápááñéré tééné áhdójuco íj-cyane mɨamúnaa diityéké dúúrúvahíjcyáne. 6 Áánélliiihdyu múu dííbyema iíhjyúvácooca ɨmɨjcóhó pañévú

Matéó 6:7 20 Matéó 6:14iwátáháávéne ihjyúvá múha wáájácútúnáaáca. Áijyuihdyu ámúhakye pɨáábóiíbye.

7 Áhdure idyé tsá múu ihdícyanéhjɨré íhjyúvatúdííbyema iíhjyúvácoóca. Pane tsá múu bɨwáánéréwápɨhtsúcuhíjcyatú dííbyeke wáájácutúméméénuhíjcyádu. Muurá ɨtsúcunúhijcyámé dityebɨwáánéré wápɨhtsánuhíjcyánetu dibye diityékéilléébóne áñújcúiyóne. 8 Ahdícyane tsá múu diityédúnéétune. Muurá ihdyu Méécááni tsúúca waajácú ɨɨnáméhdityu pɨhtone dííbyekéi metáúmeítyúrónáaáca.9Áánéllii múu íllu ihjyúvá dííbyema:Múúháj Caáni níjkyéjɨri u íjcyaábej, uke muha

máávyéjujtsó dúúrúvamére. 10 Aabe ihdyudíavyéjuvu múúhakye dúúcúne u ímillédúmúúhakye túkevéjtso ííñújɨri muha meíjcyámekemuhdú níjkyéjɨri u méénuhíjcyádu. 11 Aabeihdyu óvíi múúhakye majchóvú ú ácuhíjcyápaíjyuváré tééne tájpí muha meíjcyaki. 12 Áhduremuha ímityúné meméénuhíjcyáné múúhadidɨdáátsóvéne dábajɨɨvé múúhakye ímityúnéméénuhíjcyámedi muha meɨdáátsóvéne teenemaábájɨɨvehíjcyádu. 13 Áhdure múúhakyeɨhvéjtsótuubéré pɨáábohíjcyá mávaríjchojúúnevumuha metáhjátsámeítyuki. Muurá ɨhtsútuubemúijyú muhdú u íjcyáítyuube páné avyéjuubéré úijcyáhi. Áyu tehdújuco. Ehdu múu Píívyéébemaihjyúváhi.

14 Ahdícyane muurá ámúháj Caani níjkyéjɨriíjcyaabe ámúhadi ɨɨdáátsóvéne ábájɨɨveé ámuhaímityúné meméénuhíjcyáné tsijtye ámúhama ímityúnéméénuhíjcyáné diityédí ámuha meɨdáátsóvéne

Matéó 6:15 21 Matéó 6:22maábájɨɨvéhajchííjyu. 15 Áánetu ámuha diityédímeɨdáátsóvétúhajchíí téhdure tsá dibye ámúhadiɨdáátsóvéityúne.

Píívyéébema meíhjyúvácooca tsáijyu majcho meáwañe Jet-sóó úwaabóne

16 Áhdure múu ámuha tsáijyu dííbyema meíhjyúvamajcho maáwácooca tsá kehdóvéméhjɨúvú íjcyatúeene bañú múnaa íjcyame mɨamúnaa iúllévenúkíyéícyahíjcyádu. Muurá ɨmɨáánetúré o néé apááñéré tééneáhdójuco íjcyane mɨamúnaa diityédí úllévenúhijcyáne.17-18 Ahdícyane dííbyema ámuha meíhjyúva majchomaáwácooca tsá múu boohówáneúvú méénutúne. Óvíiihdyu dííbyere ámúháj Caani waajácú tehdújuco ámuhameméénuhíjcyáne. Áijyu muurá ámúhakye pɨáábóiíbye.

Ímí níjkyéjɨri meíjcyáné uwáábo(Rc 12.33-34)

19 Tsá múu ííñújɨri iéhnéváíyóneri tsúúrámeítyúmúhajchótá tééne tájpí ámuha meíjcyáíyóneríjɨɨvari.Muurá ámuha tééne tájpí meíjcyáronéhjɨ ámúhadívútútávááveéhi. Áhdure naní múnaa ámúhadívúɨcúbáhraáhi. 20 Áánéllii múu tsúúrámeí níjkyejɨvúPíívyéébe ámúhakye ávyéjuutétsóíñeri. Teene ihdyutsá múijyú muhdú ámúhadívú íjcyáityúne. Áhdure tsátéhulle naní múnaa íjcyáityú ámúhá avyéjú ámúhadívútútávájtsóiyóme. 21 Muurá kénejcú éhnííñevu ímíámúhakye pájtyénéjcuríyéjuco ámuha meɨɨjɨveíñe.

Méhálluúúcú peetédú nééneé(Rc 11.34-36)

22 Muurá ámúhá hálluúúné peetédú nééneriámuha ɨmɨáánéré meɨɨténeri metsúúrámeíhajchíí

Matéó 6:23 22 Matéó 6:28teene ámúhadítyú bóhówaúcúnuúhi. 23 Áánetuímityúnéré ámuha meɨɨténeri metsúúrámeíhajchíítéénetúré ámuha mébóhówaúcúnuúhi. Áijyu muuráPíívyéébé icyánéjcúejte ámuha meíjcyaróné tsáhájucowáájácúmeíityú ílluréjuco ámuha metútáváávénélliíhye.

Mɨjɨjtócú meúraavyéné tsá ímityúne(Rc 16.13)

24 Tsá muurá tene ímíítyuró míítyétsikye ámuhamaávyéjuubéváne. Muurá tsáápiikyéré ímí ámuhaméɨɨcúvéiyá cáábyeké éhnííñevu ámuha mewájyúúbeke.Áánetu tsijpíiyo ɨɨcúvérátuube imíchi ámuhamewájyútuúbe. Ehdu néénéllii tsá tene ímityúPíívyéébeke meúraavyémé metsúúrámeíñé mítyanemeéhnéváíyóneri.

Ihñéjteke Píívyéébe téhmene(Rc 12.22-31)

25 Ahdícyane ámúhakye o néé tééne tájpí ámuhameíjcyáneríyé meíjyácunútu majchoo, adoo, wájyamuu,íjcyáneri. ¿Aca páneere ɨɨná ámúhadi íjcyáne tájpítsaímíyé ámuha méíjcyáiyáhi? Tsáhaá, muuráijcyáné tsane tééne tájpí éhnííñevu ímí meíjcyane.26 Cáhawáá méɨjtsúcunu wahpéjteke bajtsóubáré múijyúméénútúrómeke diibye ámúháj Caani níjkyéjɨri íjcyaabemáchótsohíjcyáne. Aanéjɨɨ muurá diityé ehnííñevuámuha mɨamúnaa méwajyúmeíhi. Áámeke ámúhakyePíívyéébe tsá ɨɨnetú pɨhtótsóityúne. 27 ¿Aca íjcyaabetsaapi ámúhadítyú iiye éhnííñevu cáámenútsámeííyoóbe?Íjcyáábejɨɨvari.

28 Aanéjɨɨ óvíjyacóóné ámuha meɨjtsámeíhijcyánéámuha mewájyamúúváíyóneri. Cáhawáá méɨjtsúcunu

Matéó 6:29 23 Matéó 7:2wajcóháñé múhdutú píívyehíjcyáné pevétáré íjcyaróne.29 Muuráhjáa ávyéjuube Tsaromóó tsijtye ávyéjujtéehnííñevu íjcyáróóbé avyéjú wajyámu ímí tsá úújetétúteene wajcóháñe ímivu. 30 Ehdu muurá Píívyéébetsaímíyé téhmehíjcyá wajcóháñé wahájchotáré ímiñeíllúhwuúré tsúúca chémene. Aabéjɨɨ awáá muuráámúhakye éhnííñevu tsaímíyé téhmeéhi. Ehdu teéne,ámuúha cáhcujtsópítyúné mɨamúnaaj. 31 Ehdu muurápáneere Píívyéébe tájpíyé ijcyáhi. Áánéllii tsá múunéétune: ¿Aca ɨɨná íñe mémájchoóhi? ¿Aca ɨɨnemáíñe méwajyámú méújcuúhi? Tsá múu ehdu ɨjtsámeítyúPíívyéébe íjcyátúcoocájɨɨvari. 32Muurá ihdyu Píívyéébekecáhcújtsotúmé ehdu ɨjtsámeíhi. Áánetu tsá ámuhatehdu menéjúcootúne. Muurá ámúháj Caani níjkyéjɨriíjcyaabe waajácú ɨɨná ámúhadítyú pɨhtone. Aabe ihdyuámúhakye pɨááboóhi. 33 Áánéllii múu tsane ámúhadítyúpɨhtóróneri ɨɨcúvetúmé tsúúrámeíhijcyá múhdutútsaímíyé Píívyéébeke iúráávyéne dííbyé avyéjuvuiúcáávéíyóneri. Áijyu muurá tsá ámúhakye dibye ɨɨnetúpɨhtótsóityúne. 34 Áánéllii tsá múu ɨjtsámeítyú muhdúámúhá úmɨwa íjcyáneri. Múu iíjcyájcóójɨri muhdúiíjcyáneríyé ɨjtsámeíhi. Muurá Píívyéébe ámúhakyepɨáábohíjcyaá panévatúré pajcóójɨváre.

7Tsijtye múhdurá íjcyáneri meíhjyúváítyuróne(Rc 6.37-38, 41-42)

1 Ahdícyane tsá múu tsijtye múhdurá íjcyáneriíhjyúvatú Píívyéébe ámúhakye iñéétu téhdure ímityúméámuha meíjcyane. 2 Muurá tsíjtyeke ámuha ímityúné

Matéó 7:3 24 Matéó 7:8medárɨɨvéhajchíí téhdure ámúhakye Píívyéébe méénuúmuhdú ámuha diityéké meméénuhíjcyádu. 3 ¿Aca ɨveekíámuha méijyácunúhijcyá ámúhá nahbémú hálluúúnépañe wááhyéwuúné íjcyáneri ámúhá hálluúúné pañeúménebááné íjcyane wáájácúmeítyúme? 4 Muuraúménebááné ámúhá hálluúúné pañe íjcyame tsáámúhá nahbémuke ámuha menééítyuróne: “Cánamuha ámúhakye mebóhdo eene wááhyene ámúháhálluúúné pañe íjcyane.” 5 ¡Ávyeta bañú múnaa ámuhameíjcyame pánehjɨdú ɨmɨáámeúvúdú ámuúha! Tujkénúméwaagóoméí eene úménebááné ámúhá hálluúúné pañeíjcyane botsíi ímí ámuha máájtyumɨmé mebóhdo teenewááhyene ámúhánahbémúhálluúúnépañe íjcyane. Ehdunééne tsá múu tsaate wahdɨɨváné imítyúwu méénúneriíjyácunútú tsáijyu múu éhnííñevu ímityúné ámuhameméénuhíjcyáme.

6 Tsá muurá ámuha ɨmɨáánevu oohímyekemaájcúítyuró bóónétu íllure ámúhakye dɨgújcúíyómeke.Áhdure muurá tsá ícyááve méénímudívú ámuhamepóvɨhjúcúítyuró íllure téuhjɨ tádɨrɨhcóíyómedívu.Ehdu nééne tsá múu ɨmɨáájú Píívyéébé uwáábojubañúháñé úwáábotúne.

Píívyéébeke pɨááboju metáúmeíñe(Rc 11.9-13; 6.31)

7 Múu táúmeí Píívyéébeke tééne tájpí ámuhameícyahíjcyáné ámúhakye dibye iájcuki. Métsúúraméíímí ámuha meíjcyáíyóneri ámúhakye dibye ɨpɨááboki.Áhdure métáuméí ámúhakye dibye ityúkévéjtsoki.8 Muurá tééne tájpí iíjcyáne táúmeímyeke ájcuúbe.Ímí iíjcyáíyóneri tsúúrámeímyeke pɨááboóbe. Dííbyeketúkevéjtsoju táúmeímyeke túkévéjtsoóbe.

Matéó 7:9 25 Matéó 7:159 ¿Aca ijcyámé tsaate ámúhadítyú ɨjtsɨɨméné majcho

táúmeícyooca nééwayúvúré ájcúiyóme? 10 Áhdure ¿acaamóóbeke tetsɨ táúmeíñáa ííñimyédívúré ájcúiyóme?11 Muurá ímityúmé ámuha mɨamúnaa meíjcyaróméméimíllé ɨmɨáánevúré ámúháj tsɨɨmeke maájcune.Aanéjɨɨ awáá muurá ámúháj Caani níjkyéjɨri íjcyaabeimíllé dííbyeke ámuha metáúmeímyeke ɨmɨáánevúréiájcune.

12 Muurá ámuha méimíllé mɨamúnaa ímí ámúhamaíjcyane. Áánéllii múu iéhnéjcutu diityémá ɨmɨááméréijcyá ditye téhdure ámúhama ɨmɨáámé iíjcyaki.Ehdu muurá Píívyéébe meke úwaabó Moitséeúvúwaajácúháámɨtu, téhdure tsijtye dííbyé ihjyú uubállemúnáá waajácúhaamɨnetu meke úwaabóne.

Ɨmɨájɨjto(Rc 13.24)

13 Múu ɨhnáhó íuráávyé néérojɨjtó úraavyéníjkyejɨvú meúújetéjɨjto. Muurá íjcyajɨjtó tsɨjɨjtotsaímíyé meíjcyajɨjto. Árónáa téjɨjto meúráávyeróménihñéétsihvúré méɨcúbáhrámeíhi. Árojɨjtó muurámítyame úraavyéhi. 14 Áánetu ɨhnáhó íuráávyénéérojɨjtó meúraavyémé méúújeté múijyú muhdúmeíjcyáítyúhullévu. Ájɨjto uhjéméré úraavyéhi.

Muhdú meíjcyánetu méwaajácúmeí muhdɨɨvamé meíj-cyane

(Rc 6.43-44)15 Tsáma téɨɨbúwá meíjcyá állíu múnaa Píívyéébé ihjyú

uubálle múnáadi díllómeíhíjcyámeke. Muurá pánehjɨdúéhne imíwu obééjámú íjcyadu ɨmɨáámeúvúdú ámúhakye

Matéó 7:16 26 Matéó 7:23nahbévahíjcyá ávyeta bájú oohímyédú néémeé. 16Muurátéévetúné téeméjté íjcyánetu méwaajácú állíu múnaáréditye íjcyane. Cáhawáá méɨjtsúcunuj, tsá muurá múi-jyú wacyónejke baaco nééváítyuróne. Tsá átéréehemúijyú ɨmɨááné nééváítyuróne. 17 Áhdure ɨmɨááhé tsámúijyú átéréene nééváítyuróne. Áánetúré méwaajácúkeehé ɨmɨááhé íjcyane. 18 Muurá oove íjcyane néévánéuméhé tsá nééváítyuró átéréene oove íjcyatúne. Áh-dure oove íjcyatúné néévahíjcyahe tsá ɨmɨááné nééváí-tyuróne. 19 Áánéllii múúne átéréehe meíllóne mécóvajt-sóhi. 20Aanemuurá úmehéénéméwaajácú keehé ɨmɨááhéíjcyane iñéévatúre. Ahdu ɨɨvane cáhawáá óvíi ámuhaméwaajácú állíu múnáake muhdú ditye íjcyánetúre.

Píívyéébe íavyéjuvu újcuímye(Rc 13.25-27)

21Muurá oke ávyéjuubévahíjcyárómeke tsá pámeekéréníjkyéjɨri íjcyaabe Méécááni Píívyéébe íavyéjuvu újcúi-tyúne. Muurá ihdyu dibye ímillédú íjcyámekéré újcúi-ibye íavyéjuvu. 22 Muurá muhdú mɨamúnaa ícyahíj-cyáné ímíbájchómeícyooca mítyame oke avyéjuubévaáiíllityénemáye. Aame oke neéhi: “Ávyéjuúbej, muurámuha díuwááboju méúwáábohíjcyáhi. Aame dimyémerimuha méwáámíuhíjcyá naavémuke tsaaté pañétu. Ehdumuha dimyémeri méméénuhíjcyá méénúráítyúronéhjɨ.”23 Ehdu oke ditye néérónáa ó neé diityéke: “Íllure ámuhamáallíhi. Keenéiyó ámúhakye o wáájacúne. Muuráímityúné ámuha méícyahíjcyáhi. Aame meɨɨné óhdityu.”Éhdure ó neé diityéke.

Míítyétsi íahpa ánúmeíñetu íjcyáné uwááboju(Mc 1.22; Rc 6.47-49)

Matéó 7:24 27 Matéó 8:424 Ahdícyane íñe caabyé o úwaabóné illéébóne

tehdújuco íjcyaabe muurá éhne múúne wájácúnéjcuubecóhpétsihvu ihjya méénuubédu. 25 Muurá ávyéta cóhpéihjya dibye méénúnáa kííjyébama nííjyaba mítyaneálléneri téhiñe ɨhnáhó cáájávéróneri tsá muhdú tejaíjcyatú ávyéta cóhpé nétsihvu dibye méénúnélliíhye.26 Áánetu íñe o úwaabóné lléébójúcóóroobe ímííjcyátuube muurá éhne múúne wájácúnéjcútuubecóhpétútsihvu néwáyúúhá hallúvúré ihjya méénuubédu.27Muurá ihdícyátsihvúré dibye ihjya méénúnáa nííjyabaávyétá ɨhnáhó kííjyébama íjcyáneri téhiñe cáájavénéteeja wááoja cáhvyabáhi.

28Ehdúu Jetsóó úwáábóneri ullévenúme. 29Ávyétá ímíiúwáábohíjcyaabe diityéké tujkévéwu ávyéjuube múúneíhjyúvajɨjtójuco. Tsáháa dibye úwáábohíjcyatú taúhbájúuwáábojte úwáábohíjcyádu.

8Íjpi chájáávéébeke Jetsóó bóhɨɨtsóne(Mc 1.40-45; Rc 5.12-16)

1Aabée Jetsóó teene cáméhbáutu níítyéébeke mítyamemɨamúnaa úraavyéhi. 2 Áánáacáa tsaapi íjpi chájááveebedííbye éllevu itsááne dííbyé lliiñévú ɨmɨmóúúvéne néédííbyeke:

—Ávyéjuúbej, ¿aca muhdúiyó teene oke u bóhɨɨtsóne?3Áánélliihyée neébe:—Mu ihdyu tehdújucoj. Ehdúu néébere dííbyeke

dócárájcóneri tsúúca bóhɨɨbe. 4Áábekée neébe:—Tsáma tsaatéké dúúbálledí íñe muhdú u bóhɨɨne.

Tsapéhdúré llúúváábe éllevu pééne dííbyedívú dúhjét-sámeítyeco. Ááne Moitséeúvúu néhdu Píívyéébeke

Matéó 8:5 28 Matéó 8:11tsíeméneri ú ɨɨcúveé téénetu mɨamúnaa iwáájácu ubóhɨjucóóne. Ehdúu Jetsóó néé dííbyeke.

Tsodáhómú avyéjúúbé úníu múnáájpikye Jetsóóbóhɨɨtsóne

(Rc 7.1-10)5 Átsihdyúu muha Jetsóoma Capenaóovu meúújeténáa

romáánómú tsodáhómú avyéjuube dííbye éllevu itsáánepɨáábó táúmeíhi. 6Neebépeé:

—Ávyéjuúbej, táúníu múnáajpi chémeebe ávyétáɨhnáhó ɨcúbáhrámeíhi. Aabe tsáhájuco íjpivááúmeítyúne.

7Áánélliihyée Jetsóó nééhií:—Cána bo o péé o bóhɨɨtso dííbyeke.8Áánélliihyée neébe:—Avyéjuúbej, muurá íñe tsíjtye múnáajpíyé o íjcyaabe

ɨdátsó o néébe jávú tsá u ááhɨvéítyuróne. Áánéllii ihdyuuke o néé íchihdyúré u íhjyúváné tujkéveri dibye ibóhɨɨki.Muurá ó cáhcujtsó dibye bóhɨɨíñe. 9 Muurá táavyéjujteoke táuhbáné ó méénuhíjcyáhi. Áhdure tsodáhómuke otáuhbáné méénuhíjcyáme. Muurá tsáápiikye diityédítyútsiéllevu o wállóócooca peebe téhullévu. Áhdure tsáápi-ikye o pɨúvácooca tsaábe. Áhdure táúníu múnáájpikyetsíeménevu o táuhbáné méénuúbe. Ahdícyane ó waajácúu néécooca táúníu múnáajpi bóhɨɨíñe.

10 Ehdúu diibye tsodáhómú avyéjuube nééneri iúl-lévenútsihdyu neebe tétsihyi íjcyámeke:

—Ɨmɨáánetúré o néé tsá muurá tsáápíubáré tamú-naa ijraéémudítyú cáhcújtsotú íñe áánu cáhcujtsódu.11 Ehdu muurá pahúllevátú tsaaímyé mítyame ijraéémúíjcyáturómé íñe áánu romáánómuube cáhcujtsódú ímíPíívyéébeke cáhcújtsoímye. Aame dííbyé avyéjuvu

Matéó 8:12 29 Matéó 8:18úcaavémé nahbévájcátsií majchóháñeri Aavaráaa, It-sáaa, Jacóóboo, íjcyámema. 12 Áánetu ijraéémudí-tyú mítyame wágóóóveé ícyuuvétsíí pañévú Píívyéébéavyéjutu ímichi diityé wáábyuta íjcyárónetu. Aame tét-sihyi ɨcúbáhrámeímyé tahíjcyaá íhwáñeene ɨɨhdónema.

13 Ehdúu iñééné boonétú tsiiñe neebe diibyetsodáhómú avyéjúúbeke:

—Áyu wa dipye dihjyávuj. Óvíi ihdyu u cáhcujtsódúíjcyane úúma díúníu múnáajpi bohɨɨhií.

Ehdúu Jetsóó nééné tujkéveríhjyáa tsúúca bóhɨɨbe.Péédoró báábeke Jetsóó bóhɨɨtsóne(Mc 1.29-31; Rc 4.38-39)

14 Áhdurée dííbyema muha Péédoró javu mepéénáadiibye Péédoró baabe áíívyeri chémelle ícyuwájá pañe.15 Áállekée Jetsóó íhyójtsɨtu ékéévéneri tsúúca bóhɨɨllemúúhakye májchotsóhi.

Mítyámeke Jetsóó bóhɨɨtsóne(Mc 1.32-34; Rc 4.40-41)

16 Tépejcóo Jetsóo éllevu tsivámé naavémú ípañeíjcyáneri chéméméhjɨke. Áámé pañétúu ijchívyétsoobediityéke. Áhdurée tsííñe chémeri íjcyámeke bóhɨɨtsoóbe.17 Ehdúu Jetsóó méénuhíjcyá téijyu Píívyéébé ihjyúuubálle múnáajpíhjyáa Itsaíá íllu néhdújuco: “Dííbyereméhdityu páhduváré nééne chémeháñé waagóóhi.”Ehdúhjáa Itsaíá néhdújuco dibye méénuhíjcyáne.

Jetsóoke iúraavyéné ímílleróme(Rc 9.57-62)

18 Áábedívúu téijyu mítyanéjuco mɨamúnaapíhcyáávénéllii múúhakye neebe muha únéúcóbá

Matéó 8:19 30 Matéó 8:26tsiñéjcuvu mepájtyeki. 19 Áánáacáa tsaapi taúhbájúuwááboobe dííbye éllevu itsááne nééhií:

—Uwááboóbej, ó imíllé úúmaye o péhijcyáné kiávú upéhullévújuco.

20Áánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke:—Muurá iyámé óówamu íjcyarómé íhyéjúnema

téhejújɨ pañe icyúwaki. Áhdure wahpéjté ijcyáicyúwáítsɨhjɨma. Áánetu muurá íñe Mɨamúnáájpidívúu oípívyééveebe tsá tahjyáúbamáyé o íjcyatúne.

21 Áijyúrée idyé tsaapi dííbye déjuri péhíjcyámedítyúnéé dííbyeke:

—Ávyéjuúbej, ói o péé llihíyo éllevu. Óvíi ihdyu múijyúóhdivu dsɨjɨveebe úúmayéjuco o úllehíjcyaki.

22Áárónáacáa Jetsóó néé dííbyeke:—Óvi ihdyu tsamééré ɨmɨájɨjtó úráávyetúmé cúúújcatsí

ɨdsɨjɨvécoóca. Wa ihdyu ookéréjuco duráávyej.Kííjyébama nohjɨ Jetsóó ɨhvetétsóne(Mc 4.35-41; Rc 8.22-25)

23 Átsihdyúu muha mɨɨneri mepéé únéú tsiñéjcuvu.24 Áánáacáa ávyéta tsɨjpá nééné kiijyébari mítyane nohjɨíjcyane múúhakye pámaúcúiyáhi. Áijyúu Jetsóó cuwáhi.25Áábekée muha ɨɨcúi maákyéjtsóne menééhií:

—¡Ávyéjuúbej, meke pájtyetétso! ¡Tsúúcamémájcánuúhi!

26Áánélliihyée neebe múúhakye:—¿Ɨɨneríami ámuha méíllityé ayájú ɨhnáhóhajaj?

¡Tsáháikyéha ímí ámuha mecáhcújtsotú Píívyéébeke!Ehdúu múúhakye iñétsihdyu kííjyébama nohjɨ íjcyane

úhbaabe tene ɨɨhvetéki. Ahdújucóo tene ɨhveténé


dáíhañéréjuco. 27 Ehdúu téijyu Jetsóó méénúneri muhameúllévenúne ménéjcatsíhi:

—¿Muubáami aabye íjcyáábekemuhdú kííjyébama núj-pacyo lleéboj?

Tsaaté pañe naavémú íjcyane(Mc 5.1-20; Rc 8.26-39)

28 Aanée tsúúca muha tsíñejcúeúvú méúújeté Gadááráiiñújɨvu. Áánáacáa dííbyekemíítyétsi cáhdahɨró naavémúípañe íjcyamútsí níjkyénéj pɨɨnéréhjáa ícyahíjcyamútsi.Aamútsíhjyáa apííchówu néémutsi tétsii ícyahíjcyánélliitsá múha tétsii úllehíjcyatúne. 29 Aamútsíi Jetsóokekévádijcyó ílluú:

—¡Múhtsikye ihdyu pátsáríjcyodí Píívyéébé Hajchi uíjcyaábe! ¡Tsáhái muurá ɨcúbáhraméi éévé íjcyatúne!

30 Áijyúu tétsííj pɨɨhɨrí mítyame jéémú meenímú ma-jchóri. 31 Áánélliihyée naavémú diityétsí pañe íjcyameJetsóoke nééhií:

—Múúhakye íjtyétsí pañétú u wáágóóhajchíí aatyeméénímú pañévuréjuco muha meújcámeíiñe.

32Áánélliihyée neebe diityéke:—Wa ihdyu méújcaméí diityé pañévuj.Ahdújucóo ditye iíjchívyéne újcámeíñé diityé

pañévuréjuco. Aamée únéú pañévú cáhtsíñibámémájcanúhi.

33 Ehdúu méénímuke tene pájtyéneri diityé tehméjtéávyétá ɨhnáhó íllityéhi. Áánemáa ɨɨcúi tétsííj pɨɨhɨrííjcyáméhjɨ éllevu ɨdsɨɨnéne úúballémé muhdú tene páj-tyene. 34 Áánélliihyée pámeere tsáácunú Jetsóo éllevu.Aamée dííbyeke néé tétsihdyu muha mepéékií.


9Íjpi vááúmeítyúúbeke Jetsóó ímíjpyetétsóne(Mc 2.1-12; Rc 5.17-26)

1 Ahdújucóo muha meóómiñe bɨwáhullévúré múúhácoomívu. 2Átsihyíi muha meíjcyánáa Jetsóo éllevu tsaatetsivá íjpi vááúmeítyúúbeke ɨɨbotári. Aamée dííbyekecáhcujtsóné iwáájácúne dííbyeke ɨɨɨténe neébe:

—Llíhij, wa ílluréjuco dímijyúúvej. Muurá tsúúca úhdio ɨdáátsóvéne díimítyú ó ábájɨɨvéjucóóhií. Ahdícyanetsáhájuco ɨɨná díhyallúrí íjcyájúcootúne.

3 Ehdúu Jetsóó nééne tsaate taúhbájú uwáábojte il-léébóne ɨɨbuwááné pañe nééhií:

—¿Aca ɨveekí eene aabye ímityúné ihjyúvá Píívyéébeímí dííbyedívú ɨjtsúcunúnejɨɨvari? 4 Ehdúu dityeɨjtsámeíñé Jetsóó iwáájácúne néé diityéke:

—¿Aca ɨveekí ámuha ímityúné óhdityu méɨjtsámeíhi?5 ¿Aca muhdú ámuha oke méɨjtsúcunúhi? Áánerá ópiivyété mɨamúnáadi o ɨdáátsóvéne diityé imítyuháñédiityémá o ímíbajchóne. Áánéllii ó piivyété áánúke onééneé: “Úhdi o ɨdáátsóvéne díimítyú úúma ó ímíba-jchóhi.” Áhdure ó piivyété o nééneé: “Dímíjpyeténedipye.” 6 Ahdícyane cáhawáá óvíi ámuha máájtyumɨ Mɨamúnáájpidívúu o ípivyééveebe muhdú o méénune.

Ehdúu diityéké iñétsihdyu tsiiñe neebe dííbyeke:—Dímíjpyeténe eene dɨɨhbotámá dipye dihjyávu.7 Ahdújucóo dibye pééneé. 8 Ehdúu Jetsóó méénúneri

mɨamúnaa iíllityéne Píívyéébeke ávyéjujtsó dúúrúvamérédííbyé ɨhtsúturi dibye ehdu méénúnélliíhye.

Matéó 9:9 33 Matéó 9:14Matéoke Jetsóó újcune(Mc 2.13-17; Rc 5.27-32)

9 Tsáijyúu Jetsóó oke Matéoke ájtyumɨ múúhá iiñújɨ avyéjúúbé wáábyuta dsɨɨdsɨke o áhdótsohíjcyátsihyi oíjcyáábeke. Aabée oke nééhií:

—Ookéréjuco duráávyej.Ahdújucóo o pééne dííbyemáyéjuco.10 Áábemáa téijyu tahjyávú muha mémajchóhi. Áh-

durée tsijtye téénere dsɨɨdsɨ ahdótso múnaa múúhamamajchóhi. Áhdurée tsijtye ímityúmé ijcyá múúhama.11Áámekée ɨɨɨténe paritséómú néé múúhakye:

—¿Aca ɨveekí eene ámúhá uwááboobe majchó aatyeímítyúmema?

12Aanée Jetsóó illéébóne néé diityéke:—Tsá muurá taabóóbé bóhɨɨme tsaímíyé íjcyámeke

táábotúne. Muurá ihdyu chéméméhjɨkéré tááboóbe.13 Cáhawáá ímíñeúvú meéévé ámuha mewáájácuPíívyéébé waajácúháámɨtu tsátsii nééneé: “Muurá tsáapááñéré o ímílletú ámuha oke Píívyéébeke iyámedimeɨɨcúvehíjcyáne. Téhdure ó imíllé ámuha pamévamáyémeɨdaatsólléjcatsíñe.” Ahdícyane tsáháa ɨmɨááméwáábyú o tsáátune. Muuráhjáa ihdyu ímítyúme wáábyúo tsáá diityéké téénetu o ímíbáávyétso Píívyéébéicyánejcúvuréjuco ditye ɨɨbúwááveki. Ehdúu Jetsóónéé paritséómuke.

Jetsóó mamyémú majcho áwatyúne(Mc 2.18-22; Rc 5.33-39)

14 Áhdurée tsáijyu tsojtsó múnáajpi Jóáá mamyémúJetsóo éllevu itsááne dííbyeke dilló tsáijyu Píívyéébemaiíhjyúvácooca majcho iáwahíjcyánetu. Néémépeé:

Matéó 9:15 34 Matéó 9:20—¿Aca ɨveekí tsáijyumuha paritséómuma Píívyéébema

meíhjyúvácooca majcho mááwahíjcyánáa tsádímamyémú áwahíjcyatúne?

15Áánélliihyée neebe diityéke:—¿Aca tsaapi ityáábávácooca wáñehjɨvaténevu

dííbyé miñútso múnaa tsááme kímóóvéiyá dííbyedívúiwájtsɨcoóca? Ehdu nééne támamyémú tsákímóóvéítyuró diityémá o íjcyáné hajchóta. Árónáaihdyu ɨmɨááné íjcyaíñé diityédítyú o pééiñe. Áijyu ihdyuóvíi muhdú iñéhajchíí awámye.

16 Tsá muurá tene ímityú wájyamu tsúúcáaja béhbátumepájaabóne. Muurá íllure teeja meníjtyúcoocaéhnííñevu táváajcároba. 17 Áhdure idyé tsá tene ímityúbéjpácyo bíínojpácyó mepícyoone tsúúcáau mɨɨhéneucahpáyú pañévu. Muurá béjpácyo iúhtsáráúúvéhulletáváajcó tsúúcáau. Áijyu muurá wágóoovénétsanéécújuco bíínójpácyoma cahpáyu. Áánéllii ihdyubéjpácyo mépicyóó bééú pañévúré muhdú tsanéécúiíjcyátuki. Ehdu nééne tsá tene ímityú ɨhdééné uwáábojubéhné uwáábójú pañévú meúacóne.

Tsaatépɨke Jetsóó bóhɨɨtsóne(Mc 5.21-43; Rc 8.40-56)

18 Ehdúu Jóáá mamyémuma Jetsóó íhjyúvánáa tsaapiavyéjuube wajtsɨ múúhadívu. Aabée dííbyé lliiñévúɨmɨmóúúvéne néé dííbyeke:

—Ájyúwa íhyajchíí óhdivu dsɨjɨvéhi. Árónáa ó waa-jácú dille óóma tsiiñe bóhɨɨíñé u péébe díílleke udócárájcóneri.

19 Áánélliihyée téhullévú péébema muha mepééhií.20 Aamée muha téhullévú mepéénáacáhjáa tsáápille 12

Matéó 9:21 35 Matéó 9:28pijcyábájuco díílleke ichémé tujpácyó ɨhvetépityúneriɨcúbáhrámeíhíjcyalle pɨɨhɨvé Jetsóodívú idyéju éhnéj-cutu. 21 Aalléhjáa dómajcó dííbyé wajyámú ‘muuráéhne íwajyámú íjcyaróné o dómájcóhajchíí ó bóhɨɨhi’iñéénema. Éhdúhjáa ɨɨjtsámeíñe dómájcolle dííbyé wa-jyámu. 22 Aanéhjáa iwáájácúne díílledívú iyévóóvéneneébe:

—Ɨɨnerí kímóóvedíñe, Wáhaj. Muurá Píívyéébeke ímí ucáhcujtsódújuco íjcyalle íñe tsúúca u bóhɨɨne.

Éhdúu Jetsóó néénemáyé ɨmɨááné tsúúca bóhɨɨlle.23Aaméemuha tsúúcaméúújeté diibye avyéjuube Jáiró

javu. Áánáacáa mítyane tééjá pañe mɨamúnaa kímóóveriíjcyame máátyóba májtsí méénuhíjcyáhi. 24 ÁámekéeJetsóó nééhií:

—Cána méijchívyéi áachívuj. Muurá tsá dilledsɨjɨvetúne. Íllure cúwalle.

Éhdúu Jetsóó nééneri íllure goocómé dííbyedi.25 Áámekée tééjá pañétú iíjchívyétsóné boone iiyéjucodibye iúcáávéne díílléwúuúvú hójtsɨtu ékééveténeritsúúca bóhɨɨlle. 26Ehdúu Jetsóóméénúné uubállé páneeretééné iiñújɨ múnaa waajácúhi.

Hállúvátúmútsikye Jetsóó ímíjpyetétsóne27 Aanée tétsihdyu muha tsúúca meóómíñáa míí-

tyétsi hállúvátumútsí múúha déjutu dsɨɨnéríyé tsáámutsidííbyedi wáníjcyámeíhi. Íllúu neemútsi:

—¡Múhtsidi bo dɨdaatsóvé Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabeu íjcyaábej!

28Aanéemuhameícyahíjcyajávúmewájtsɨtsihvu Jetsóódilló diityétsikye:

Matéó 9:29 36 Matéó 9:36—¿A ámuhtsi mécáhcujtsó ámúhtsikye o ímíjpyetét-

sóiyóné ámúhtsí hálluúúne? Áánélliihyée neemútsi:—Éée Ávyéjuúbej, muhtsi mécáhcujtsóhi.29 Ehdúu dityétsí néénéllii diityétsikye íhyálluúúné

idyócárájcóne neébe:—Ámuhtsi mecáhcujtsódújuco íjcyane tsúúca ámúhtsí

hálluúúné ímíjpyetéhi.30 Ahdújucóo ɨmɨááné tsúúca íhyálluúúné

ímíjpyetémútsí tsaímiyéjuco ɨɨtene. Áámútsikyéebóíjcyuube muucá teene dityétsí iúúbállétuki.

31 Árónáacáhjáa tétsihdyu óómimútsí péé úbálléjcat-símútsíyé pámeekéré tétsɨhjɨ múnáake.

Íhjyúvátúúbeke Jetsóó íhjyúvatsóne32 Áámútsi déjuvúu idyé tsaate tsivá íhjyúvátúúbeke

Jetsóo éllevu naavéné ípañe íjcyáábeke. 33 Áábé pañétúudiibye naavéneke dibye íjchívyétsóné boone tsúúcaihjyúvájúcoóbe. Ááneríi mɨamúnaa iúllévenúne nééhií:

—Ávyeta tsá múijyú ehdu nééne múha méhdityu méé-nune maájtyúmɨtúne.

34Árónáacáa paritséómú nééhií:—Aadi muurá eene naavémuke ichívyétsohíjcyá

páñétúejpi naavémú avyéjuube pɨáábóneríye.Mɨamúnáadi Jetsóó ɨdáátsovéne

35 Ehdúu Jetsóó cómíñeri úwááboobéré pehíjcyámɨamúnáake Píívyéébé avyéjutu íjcyáné uwáábojudiityé pihcyáávejááné pañévu. Aabée bóhɨɨtsohíjcyápanéva chémeháñeri íjcyáméhjɨke. Téhduréeihjyáhañévúré tsaatéké úwááboobéré pehíjcyáhi.36 Aabée ɨdáátsóvehíjcyá mɨamúnáadi éhne múúneobééjámú ítyehméébema íjcyatúmé ɨdáátsówu íjcyadu

Matéó 9:37 37 Matéó 10:6nééme dííbye éllevu tsáámedi. 37 Áámedítyúu neebemúúhakye:

—Ɨmɨááné mítyame mɨamúnaa ijcyá Píívyéébéavyéjuvu ditye úcáávéíyóné uwááboju úwáábómeíiyóme.Árónáa tééné uwáábojte tsá pahdu íjcyatúne. 38 Áánélliimúu táúmeí páné aabájaabéré íjcyaabe Píívyéébeke dibyeéhnííñevu uwáábojtéké ipícyo ditye iúwáábo tsíjtyekedííbyé avyéjuvu ditye iúcááveki.

1012-meváké Jetsóó meménú ímamyémú ditye iíjcyaki(Mc 3.13-14; Rc 6.12-16)

1 Aanée téijyu Jetsóó muuha ímamyémuke pihjyúcú12-meva muha meíjcyámeke. Áámekée múúhakye ájcu-ube ɨɨhnáhootu dííbye mémeri tsaaté pañétú naavé-muke muha meíjchívyétsohíjcyaki, panéva chémeháñeriíjcyámeke muha mebóhɨɨtsohíjcyaki.

2-4 Aamée muuha ílluúme: Tsimóo Péédoroo, íñahbeÁderéee, Tsebedéó hájchimútsí Jacóóboma Jóáámut-sii, Perípee, Batoroméee, Tomáaa, ííñújɨ avyéjúúbéwáábyutáa dsɨɨdsɨke o áhdótsohíjcyaabe oo Matéoo, Apéóhajchi Tadéó dííbyere ‘Rebéo’ némeííbyee, cananíjtámúe-jpi Tsimóoo, diibyée Jetsóodívú bóónétu méénútsóiibyeJóóda Ijcaríóótee, éhdume.

Ímamyémuke uwáábovu Jetsóó wálloóne(Mc 6.7-13; Rc 9.1-6)

5 Éhdúmekée múúhakye Jetsóó uwáábovu iwállóómekeíllu pítyajcóhi:

—Tsáma ihdyumépehdí jodíómú íjcyátúmé iñújɨɨnévu.Áhdure Tsamááriá iiñújɨ méúújedíñe. 6 Ijraéémúpañévúré métsajtyécó íñe uwááboju éhne múúne


obééjámú mújtame ɨdáátsówu íjcyadu néémé pañévu.7 Aame méúwáábohíjcyaco níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébemɨamúnáake íavyéjuvu újcúíñe éévé tsúúca úújeténe.8 Áhdure mébóhɨɨtsohíjcyaco dsɨjɨvéméhjɨke, íjpichájáávéneri chéméméhjɨke, páhduváré nééne chémeriíjcyáméhjɨke. Áhdure tsaaté pañe naavémú íjcyámekeméwaagóohíjcyaco. Ehdu tamyémeri táɨhnáhori ámuhameméénúiñévú ámúhakye ó ajcú pevénére. Áánéllii tsáámuha maáhdótsóityú ámuha diityéké mepɨáábonéhjɨ.

9 Aame ihdyu métsajtyédí dsɨɨdsɨke. 10 Áhdure mét-sajtyédí tsíjyahjɨ ámúhá wajyámúúnee, ámúha máj-choo, ámúháj túhápaajɨnee, éhdune. Ámúhá cuujúí íjc-yaróné métsajtyédíñe. Ámuha mepɨaabóméré ámúhakyepɨáábohíjcyaá panévatúre.

11 Aame múu tsácoomívú iúújetécooca nehcótsaatéké ámuha tétsii meíjcyáné hajchótá ímí ámúhakyepícyóóímyeke. 12Aane tsaaté javu ámuha meúújetécoocamúu ímíñeúvú ihjyúvá diityéma. 13 Aame ímílléhajchíímúu diityémá ijcyá ámúhaj tééveri diityéké Píívyéébeɨpɨááboki. Áánetu ditye ímíllétúhajchíí tsáhájucomúu ɨɨcúvetú diityédi. 14 Téhdure tsácoomí múnaaámuha diityéké meúwáábóíyónéhjɨmáyé ímíllétúhajchííméɨɨcuvéjúcohdí diityédi. Ílluréjuco ámúháj tuhááñeííñú mépíchóújcámeícyó ‘tsá múúhá hallúrí teneíjcyatú ámúhakye muha meúwáábóiyóné ámuhameímílletúne’ nééiyóne. Ááne tsiéllevúréjuco mépeecotétsihdyu. 15 Muurá ɨmɨáánetúré o néé tehdunééme ɨcúbáhrámeíiñe éhnée Tsodóómaa, Gomóóraa,íjcyácoomícyu múnaa ɨcúbáhrámeíñé ehnííñevu muhdúmɨamúnaa ícyahíjcyáné diityémá ímíbájchómeícyoóca.

Matéó 10:16 39 Matéó 10:24Jetsóoke úraavyémé ɨcúbáhrámeíñe

16 Ahdícyane íñe ámúhakye ó wallóó obééjámuke bájúoohímyé pañévú mewállóóiyódu. Aane ihdyu wajácútsiméíjcyaco éhne múúne ííñimye ɨɨcúi meke pállójcoíñúdu.Árónáa ihdyu tsá múu muucá tútávájtsotúne. Ɨmɨáámérémúu ijcyá ɨjuumu íjcyadu. 17 Aame ihdyu tsámaimíchi méíjcyaco. Muurá tsaate ámúhakye túkevéjtsojtééllevu itsájtyémeke pihcyáávejááné pañévú wápáájcoóhi.18Áhdure ámúhakye tsajtyéimye ávyéjujté éllevu óhdityuíjcyáné uwááboju ámuha meúwáábohíjcyáné hallútu. Ái-jyu téhdure tétsihvu ámuhadiityékémeúwááboó jodíómúíjcyátúrómeke. 19 Aane ámúhakye ditye ékéévécooca tsámúu áábímyeítyú muhdú iíhjyúváíñeri. Muurá ihdyuPíívyéébere ámúhakye túkévéjtsoó ámuha meíhjyúvaki.20Tsá ámúhá ɨjtsaméityu tsááne ámuhameíhjyúváityúne.Muurá ihdyu ámúháj Caani Píívyéébé Apííchó ámúhápañe íjcyanéré ámúhakye túkévéjtsóneri ámuhaméihjyú-vaáhi.

21 Aane muurá mɨamúnaa ávyétá imítyúdárɨɨvéjcátsiíhi. Muurá tsané nahbémú íjcyarómélliihyánújcátsiíhi. Áhdure cáánimu íjcyárómemalliihyánújcatsíimye. 22 Áhdure mítyame ámúhakyemúnáájtsoó oke ámuha meúráávyéné déjúcotu. Aaneehdu nééronéhjɨ tsaímíyé nihñéétsihvúré áábucúméihdyu pájtyéteéhi. 23 Áhdure tsácoomí múnaaámúhakye ímityúné dárɨɨvéhajchíí múu técoomítyúpéé tsícyoomívuréjuco. Muurá íñe Mɨamúnáájpidívúuo ípívyééveebe ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé tsiiñeó tsááiñe ámuhái pámeekéré ijraéémuke íñe óhdityuíjcyáné uwáábojúvú mewáájácútsótúnáaáca.

24 Muurá tsaapi mamye tsá íuwáábóóbé ehnííñevu íj-

Matéó 10:25 40 Matéó 10:31

cyatúne. Áhdure tsáné avyéjúúbé úníu múnáajpi tsádííbyé ehnííñevu íjcyatúne. 25 Aane muurá íñe ámúháavyéjuube o íjcyároobe o ávyejúúllémeítyúhajchíí téh-dure tsá ámuha maávyejúúllémeíityúne. Muurá okeBetsebóodívú imyéménúúbeke állíu múnáájpidi díllohíj-cyáme. Aaméjɨɨva muurá ámúhakye iávyejúúllétúne téh-dure dílloóhi.

Píívyéébedi múu íllityéhi(Rc 12.2-7)

26 Árónáa ihdyu mááábímyeídí mɨamúnaa ámúhakyeméénúíyóneri. Muurá tehdu nénehjɨ ámúhakyepátyehíjcyáné tsá tétsihvúré nɨjkéváityúne. Muurápáneere ɨɨná meméénuhíjcyáné bóhówááveéhi.27 Áánéllii íñe ámúhakye o néhijcyáné múu tsíjtyekeúúballéhi. Tsá idyé úúbálletúmé ámuha meíjcyáityúne.28 Ahdícyane tsá múu áábímyeítyú mɨamúnaa ámúhakyedsɨjɨvétsóíyóneri. Muurá tsá ditye píívyetétú ámúhakyeiwáágóóiyóné Píívyéébedítyu. Apáábyéré ihdyu diibyepiivyété ámúhakye iwáágoóné ávyeta múijyú ámuhameíjchívyéityúmémeɨcúbáhrámeííyóné cuujúwápañévu.Áánéllii múu apáábyedíyé Píívyéébedi áábímyeíhi.

29 Muurá coomɨcomútsí míítyétsíwuúcú tsájɨhwuúréáhdómeíhi. Ehdu áyá áhdómeíyómedítyú muurátsá tsaapi ámúháj Caani Píívyéébe wáájácútúnáadsɨjɨvéítyuróne. 30 Aabe muurá páneere ámúháníwáujɨɨné íjcyaróné waajácú múhdújɨvá íjcyane.31 Áánéllii tsá ɨɨnerí ámuha maáábímyeíityúne.Muurá diitye coomɨmú wájyúmeíñé ehnííñevu ámuhaméwajyúmeí Píívyéébedívu.

Matéó 10:32 41 Matéó 10:42Jetsóoke meúraavyéné metóónúítyuróne(Rc 12.8-9)

32 Muurá oke iúraavyéné tóónúmeítyúmeke óbóhówájtsoó níjkyéjɨri íjcyaabe Llihíyodívu. 33 Áánetuíllure tóónúmeíhíjcyámé hallúvú ó úúbálleé Llihíyoketahñéjté ditye íjcyatúne.

Jetsóó hallútú mɨamúnaa tsárílléjcatsíñe(Rc 12.51-53; 14.26-27)

34 Aane méɨjtsúcunúdí ííñújɨvúu o tsááne mɨamúnaatsaímíyé iíjcyaki. Muuráhjáa ihdyu o tsáá táhallútú dityeitsárílléjcatsíki. 35 Muurá tsaapi tsarílleé cááníkye okedibye cáhcújtsóné hallútu. Áhdure tsáápille tsarílleétsɨɨjuke tééné hallútu. Áhdure íbáábeke íaaja tééné hal-lútúré tsarílleéhi. 36Ehdumuurá tsaméérémúnáátsójcát-sií oke tsaate imúnáadítyú cáhcújtsóné hallútu.

37 Muurá oke iwájyúné ehnííñevu tsamééré cáání-muma ɨɨtsɨɨme wájyújcatsíhajchíí tsá ɨmɨááné tahñéjtéditye íjcyatúne. 38 Áhdure oke iúráávyéné déjúcotuɨɨcúbáhrámeíiyóné ímílletúmé tsá tahñéjté íjcyatúne.39 Muurá ííñújɨri iímillédúré iíjcyáneri tsúúrámeímyéwágóóóveéhi. Áánetu ookéréjuco ímí iúráávyéneritsúúrámeímyé pájtyéteéhi.

Tsíjtyeke ímí meɨɨcuvéné Píívyéébé ímí ɨjtsúcunúne(Mc 9.41)

40Muurá ámuha táwákimyéí meméénúmeke ɨɨcuvéméokée wálloobe Llihíyomájuco múhtsikye ɨɨcuvéne.41 Aame tsaímíyé Píívyéébé wákimyéí méénúmekeɨɨcuvémé tééne áhdo újcuú tsahdúré diityéma. Áhdureidyé tsijtye Píívyéébeke úráávyehíjcyámeke tsaímíyéɨɨcuvémé tééne áhdó újcuú tsahdúré diityéma. 42 Aane

Matéó 11:1 42 Matéó 11:8diitye táuráávye múnáake nújpácyo dɨɨvanévú ájcumetéhdure újcuú tééne áhdo.

11Tsojtsó múnáajpi Jóáa Jetsóo éllevu wálloomútsi(Rc 7.18-35)

1 Ehdúu Jetsóo muuha 12-meváké iúwáábótsihdyu péétsiéllevu tééné iiñújɨ comíñevu téhulle iúwááboki.

2 Áánáacáhjáa cúvéhóójari tsojtsó múnáajpi Jóáa íj-cyaabe tsúúca waajácú ehdu Jetsóó méénuhíjcyáne.Áánélliihyéhjáa wálloobe míítyétsikye ímamyémudítyúdííbye éllevu. 3Aamútsíi neevá dííbyeke:

—¿Ava diibyéjuco uu Pájtyetétsoobe éhneváa ííñujɨvú ubóhówáávéííbyekemuhameɨtsohíjcyaábej? ¿Mityá tsáháidiibye u íjcyatúnej?

4 Ehdúu dityétsí Jetsóoke néérónáa neebe diityétsikye:—Meóómíñe méuubállé Jóááke íñe muhdú o úwáá-

boobe méénúráítyúronéhjɨ o méénune ámuhtsi maáj-tyumɨne. 5Méúúbálleco hállúvátuméhjɨ hálluvájucóóne,úllétuméhjɨ úlléjucóóne, íjpi chájáávéneri chémeméhjɨ bóhɨɨne, lléébótuméhjɨ tsúúca lléébone, dsɨjɨvémé tsi-iñe bóhɨɨne. Áhdure méúúbálleco ɨdáátsóméhjɨke paj-tyéteju tsúúca úwáábómeíñe. Énehjɨ páneere méúúbál-leco dííbyeke. 6Maímijyu ihdyu oke cáhcujtsómé íjcyanej.

7Ehdúu iñééné boone diityétsi déjuvu neebemúúhakyediibye Jóáádityu:

—¿Acáa Jóáá ɨɨnéubárá píívyétúné iiñújɨri íjcyáábedívúámuha mepíhcyáávehíjcyácooca muhdú ámuhaméɨjtsúcunú dííbyeke? ¿A ámuháa méɨjtsúcunú éhnemúúne úmehe kííjyébari vááúmeídyú páhduváré dííbyéɨjtsaméí nééneé? 8 ¿A tsané ímíyée úcámeíhíjcyaábe?

Matéó 11:9 43 Matéó 11:18Muuráhjáa tehdu iújcámeícyá tsá ihdícyátsihyi dibyeíjcyáítyuróne. Muuráhjáa ávyéjujté jaaháñé pañéiyodiíbye. ¿Aanéemuubá ɨmɨááné diíbye? 9 ¿Mityá Píívyéébéihjyú uubálle múnáajpíi diíbyej? Ɨmɨáánée diibyéjuco.Árónáacáa tsíjtyé ehnííñevu diíbye. 10Dííbyedítyú muuráPíívyéébé waajácúháámɨtu nééneé:Ó pícyoó dɨɨhde tsáápiikye dibye iúúbálle mɨamúnáake

ditye iímíbáávyéne ímí uke iwáátsúcúpéjtsoki.11 Aane ɨmɨááné tsá dííbyedu tsijtye néétune. Árónáaníjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébé avyéjúejtédítyú ɨɨdáátsoobeíjcyároobe avyéjúúlléméií diibye Jóáá ehnííñevu.

12 Diibyée muurá Jóáa úwáábótsihdyu íñe ícyoocávúteene Píívyéébé avyéjuvu iúcaavéné ímíllémema ténejcuímílletúmé múhdurá ícyahíjcyáhi. 13Muuráhjáa pámeerePíívyéébé ihjyú uubálle múnaa éíjyuúvú íjcyame téi-jyútújuco íhjyúvahíjcyáné dííbyé avyéjuri. ÁhduréeMoit-séeúvú ihjyúvahíjcyá téénetu. Áámé nihñéejpíyée muurádiibye Jóáa bóhówaavéhi. 14Aane ámuha mecáhcújtsóha-jchíí mécahcújtsó Jóáa Eríá íjcyane éhnée Píívyéébé ihjyúuubálle múnaa tsiiñe dibye bóhówááveíñé néhíjcyaábe.15Aane ihdyu óvíi ɨmɨááné lléébome icyáhcújtsóne tehduijcyáhi.

16 Ahdícyane ¿aca muutédívú íñe ámuuha íícyoocámúnáake ó meménúiyáhi? Íhya tsɨɨmedivuj. Muurámúúne lláhájtsɨri ɨɨcume úhbácatsíhijcyádú ámuhapáhduváré médárɨɨvémeíhijcyáhi. 17 Muurá múúneíllu úhbácatsíhijcyáme: “Chiiyóró mellíjchúrónáatsá ámuha meímílletú mewáhtsɨne tééneri. Áhduremáátyóba májtsí memájtsívárónáa tsá ámuha meímílletúmekímoovéne.” Ehdu múúne tsɨɨme úhbácatsíhijcyáméíjcyadu muurá ámuúha. 18 Muuráhjáa Jóáa tsá mítyane

Matéó 11:19 44 Matéó 11:23máchohíjcyatúne. Áhdurée tsá dibye ádohíjcyatúbíínojpácyo. Áánetúu dííbyedítyú ámuha ménehíjcyámééííbye íjcyáábé pañe naavéné íjcyánéllii ehdu dibyenééneé. 19Áábé boonétúu ó bóhówaavéMɨamúnáájpidívúo ípívyééveébe. Aabe panéváré o májchoobe téhdureó adó bíínojpácyo. Áánetu idyé ílluréjuco óhdityuámuha menéhijcyáné oova majchópíwu adópíwu onééneé. Áhdure ámuha óhdityu ménehíjcyá oovaávyéjúúbé wáábyuta íjcyáne dsɨɨdsɨ ahdótso múnaaímityúmé íjcyámedívú o náhbévahíjcyáne. Árónáa tenepánéévénetúi méwaajácuú keená ɨmɨááné íjcyane. Ehdúuneebe Jetsóo.

Lléébópítyúné mɨamúnaa(Rc 10.13-15)

20 Aabée tsáijyu ihjyúvá mítyane méénúráítyúronéhjɨ imyéénuhíjcyá coomíjɨ múnáadítyú ditye íimítyúɨhvejtsópítyúnetu. 21Neebépeé:

—¡Máɨdáátsoju tsáma tene pájtyeíñé Coratsíii,Betsáidaa, íjcyácoomícyu múnáake! Muurá íñeméénúráítyúronéhjɨ o méénuhíjcyánée Tííroó, Tsidóoo,íjcyácoomícyuvu o méénuca tsúúca téijyúré técoomícyumúnaa íimítyú ɨɨhvéjtsóne ɨmɨánejcúvuréjucoɨbúwáávéiyóne. Aamée muurá íatérééjahjɨvú iújcámeíñebállííjyuri ávúhcúiyá teene ɨɨhvéjtsóné uubálle. 22Áánélliimuurá ditye ɨcúbáhrámeíñé ehnííñevu ɨcúbáhrámeíimyediitye Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyú múnaa muhdúmɨamúnaa ícyahíjcyáné Píívyéébe nihñéétsihvúrédiityémá ímíbájchócoóca. 23 Ahdu muurá téhdureCapenaóo múnáake pajtyéiñe eene múhdumé‘mityáhmítyá’ tsíñáávehíjcyámeke. Ɨjtsúcunúméubá

Matéó 11:24 45 Matéó 11:29ɨɨhtsútúúvéiyóne. Áánerá íllure wágóóóveímyé cúújúwápanévu. Muurá íñe méénúráítyuróné o méénuhíjcyánéeTsodóóma múnáama éíjyuúvú o méénuca íimítyúɨɨhvéjtsóne ímíjpyetéiyóme. Aacáa muurá ícyoocápíiíjcyáíyocóómi. 24 Aane muurá diitye Capenaóomúnaa ávyétá ɨhnáhó ɨcúbáhráméií técoomí múnaápeɨcúbáhrámeíñé ehnííñevu Píívyéébe muhdú mɨamúnaaícyahíjcyáné ímibájchócoóca.

Méimítyutu meke Jetsóó állíjchutsóne(Rc 10.21-22)

25 Téijyúu Cááníma íllu íhjyúvaábe:—Ayúju Táácááni Píívyéébeéj, níjkyejɨɨ, ííñujɨɨ, íjcyane

páné aabájaabéré u íjcyaábej, uke téhdújtsoobéré óduurúvá ɨmɨáájú ɨdáátsojtédívúré u bóhówátsohíjcyánéhallúvu. Áánetu tehdújuco tsá waajácu múnaa iíj-cyane ɨtsúcunúmeíhíjcyámedívú u bóhówájtsotú teéne.26Ahdícyane ihdyu, Lli, óvíi ehdu teenemuhdúu ímillédu.

27 Ehdúu Cááníma iíhjyúvátsihdyu neébe:—Muuráhjáa ihdyu Llihíyó oke picyóó tajtyééveri

mɨamúnáake iwáájácútso muhdú diityédítyú ɨɨjtsámeíñe.Tsá muurá múha wáájácutú dííbyé Hajchi o íjcyáábéɨjtsaméi. Apáábyéré diibye Llihíyó waajácú muhdú oíjcyane. Áhdure idyé apáábyéré ó waajácú muhdú dibyeíjcyane. Áhdure teene tsaatédívú o bóhówajtsóméréwaajácúhi. 28 Ahdícyane cáhawáá ookéréjuco méuráávyéɨdátsó múhdurá ámuha meícyahíjcyánetu ámúhakye oállíjchútsoki. 29 Muurá íñe ɨdátsó tsaɨɨbuwáré o íjcyaabeámúhakye o úwaabóné tsáma mewáájáne tehdu méíj-cyaco. Áijyu ihdyu ɨɨné imíjyaú ámuha méíjcyaáhi.


30 Tsáháturo tene ɨhnáhootú ehdu ámúhakye o nééneámuha meúráávyéiyóne. Ehdúu neebe Jetsóo.

12Wáyeéévejcóójɨ Jetsóó mamyémú méénune(Mc 2.23-28; Rc 6.1-5)

1Áábemáamuhawáyeéévejcóójɨ úmɨhéj pɨɨnétúmepáj-tyeme maájyabáávaténéllii bajtsóháñetu meújcúne mé-majchóhi. 2Aanée paritséómú ɨɨɨténe néé dííbyeke:

—¿Aca ɨveekí eene aatye dímamyémú meenú íjcyoojɨwáyeéévejcóójɨ meméénúítyuróne?

3Árónáacáa Jetsóó néé diityéke:—¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú tsáijyúu iájyabáá-

vaténéllii íñahbéjtema téhdure Dabíiúvú méénunePíívyéébé waajácúháámɨtu cáátuváne? 4 Muuráhjáaduurúvájá pañévú iúcáávéne imájchóítyuróné Píívyéébéɨɨcúvé pááa tééjá pañévú pícyámeíhijcyáné apáámyéréllúúvájte máchohíjcyánetu majchóme. 5 Áhdure ¿acatsá ámuha meéévehíjcyatú Moitséeúvúu téhaamɨtúrécáátunúné duurúvájá pañé wákimyéi múnaa llúúvájtewáyeéévéjcoojɨjɨ íjcyaróné wáyééévéítyuróne? Aanemuurá ditye téjcoojɨ wáyééévetúné tsá ímityúnéíjcyatúne. 6 Aanéjɨɨ awáá muurá teene duurúvajaávyejúúllémeíñé ehnííñevu táavyéju. 7 Muurá Píívyéébéwaajácúháámɨtu nééneé: “Ó imíllé ámuha pamévamáyémeɨdaatsólléjcatsíñe. Tsá o ímílletú apááñéré oke ámuhaiyámekemecóvájtsóneri meɨɨcúvehíjcyáne.” Aanemuuráámuha ímí mewáájácuca tsá menéétsóítyuró ímityúnéméénútúrómedívu. 8 Muurá íñe Mɨamúnáájpidívúu oípívyéévéébéllii téhdure téjcoojɨ wáyeéévejcóójɨ. EhdúuJetsóó néé paritséómuke.

Matéó 12:9 47 Matéó 12:18Tsáápi hójtsɨ Jetsóó ímíjpyetétsóne(Mc 3.1-6; Rc 6.6-11)

9 Átsihdyúu dííbyema muha méúcaavé téjcoojɨ pih-cyáávéjá pañévu. 10 Áájá pañée tsaapi tsánejcúehójtsɨ íhyójtsɨ múhdurá néébeé. Áánáacáa tsaate tétsihyi íj-cyame Jetsóodívú iñéétsóro néé dííbyeke:

—¿A ímí tehdújuco teene íjcyoojɨwáyeéévejcóójɨ tsaatechémémeke mebóhɨɨtsóiyóne?

11Áánélliihyée neebe diityéke:—¿Aca wáyeéévejcóójɨ ámúha jééú obééjá wáhyéjú

pañévú áákityéébeke tsá ámuha meíjchívyétsóítyuróne?Muurá ámuhaméijchívyétsóiyáhi. 12 ¡Aanéjɨɨ awáámuurádiibye obééjá wájyúmeíñé ehnííñevu mɨamúnaa wa-jyúmeíhi! Aane muurá tsá muhdú tene néétu wáyeééve-jcóójɨ ɨmɨááné íjcyane meméénune.

13 Ehdúu diityéké iñétsihdyu neebe dííbyeke:—Muúbej, cána ííllevu cujúúvé díhyótsɨɨj.Ahdújucóo dibye cújúúvénemáyé téhojtsɨ ímíjpyeténe.

14 Átsihdyúu paritséómú ipyéénemáhjáa pítyácójcatsímuhdú Jetsóoke ɨdsɨjɨvétsoíñe.

Jetsóó méénuíñé tsúúcajátújuco némeíñe15 Aanée iwáájácúne péjúcoóbe. Áábekée mítyane

mɨamúnaa úráávyémedítyú chéméméhjɨke bóhɨɨtsoóbe.16 Áánemáa diityéké bóíjcyuube ditye muucá iúúbállé-tuki. 17Ehdúudiityéké bóíjcyuube Píívyéébé ihjyú uubállemúnáajpíhjyáa Itsaíá dííbyedítyú íllu néhdújuco:18 Áánu ímí táwákimyéí méénuhíjcyaá téénevu o

pícyoóbe. Áábeke o wájyúnéllii ó imíjyúúdííbyedi. Áánéllii Táapííchó dííbyé pañévúó pícyoó tééné pɨáábori dibye pámeekéré

Matéó 12:19 48 Matéó 12:27mɨamúnáake iúúbálle muhdú táɨjtsaméííjcyane. 19 Aabe tsá ‘mityáhmítyá’ íhjyúváityúmɨamúnáama. 20Áhdure tsá ɨdáátsóméhjɨke dibyeéhdɨɨválléityúne. Áhdure ɨhtsútúnetu cahcújtsótúpañe cáhcújtsórómedítyú tsá dibye ‘óvíjyacóóme’nééityúne. Ehdu páneere ímíjpyetétsóiibyeiávyéjuutéijyu. 21 Áábedívú pamévá mɨamúnaárécátsɨpááveéhi.

Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíá Jet-sóodítyú nééhií.

Jetsóoke Naavéné pɨaabóné tsaate nééneé(Mc 3.20-30; Rc 11.14-23; 12.10)

22 Áábe éllevúu tsáápiikye tsivámé naavéné ípañe íj-cyáábeke. Aabée íhjyúvátuube íjcyaabe idyé tsá hállú-vatúne. Áábekée Jetsóó ímíjpyetétsoobe tsúúca ihjyúváhi.Áhdurée hállúvájúcoóbe. 23 Ááneríi tétsihyi íjcyame iúl-lévenúne néjcatsíhi:

—¿Aca tsá diibyéjuco áánu Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabeCríjto íjcyatú éhneváa tsááiíbye?

24 Ehdúu tsaate nééne paritséómú illéébóne néjcatsíhi:—Aadi muurá naavémuke waagóohíjcyá mɨamúnáá

pañétú diitye naavémú avyéjuube Betsebóó pɨáábóneríye.25Aanéhjáa Jetsóó iwáájácúne nééhií:—Muurá tsáné avyéjujte tsajɨjtóré ɨjtsámeítyúmé

ímityúné idyárɨɨvéjcatsíñe ílluréjuco ɨhvejtsóné íavyéju.Áhdure tsája múnaa ímityúné idyárɨɨvéjcatsíñe ílluréjucowáchájánújcatsíñe. 26 Ahdu nééne ¿aca muhdú ɨɨvaneNaavéné ihyájkíyé íjcyáábeke tsíjpiikye waagóóiyáhi?Muurá tehdu imyéénuca ílluréjuco dibye íavyéjúújóvéjtsóiyóne. 27 Aane muurá ámuha menéé Betsebóó

Matéó 12:28 49 Matéó 12:34pɨááboríyé dííbyeéjté naavémuke o wáágóohíjcyáne.Áánetúhaca ¿múúbé pɨááborí ámúhá mamyémúwaagóohíjcyá diitye naavémuke? Áyu cána oke menej.Tsá muurá ámuha menééítyuró Betsebóó pɨáábori dityewáágóohíjcyáne. Íllure ámuha mémujtá ehdu óhdityumeíhjyúváneri. 28 Muurá ihdyu Píívyéébé Apííchó okepɨáábóneri ó waagóohíjcyá naavémuke tsaaté pañétútéénetu ámuhamewáájácúro tsúúca dííbyé avyéjú ííñújɨriámúhama íjcyájucóóne.

29 Tsá muurá tsáápi éhné dííbyé já pañétú múhatsájtyéítyuró dííbyeke tétsihdyu bóáyotúmére. Muuráihdyu dííbyeke tujkénú ibóáyoca botsíi tsajtyéiyómédííbye éhne. Árónáa tsáháubá muurá dibye ihñe múh-divú ɨhvéjtsóítyuróne. Ahdu ɨɨvane tsá Naavéné okepɨáábóítyuró dííbye hájkímuke o wáámíuki.

30 Muurá oke ɨpɨaabóné ímílletúmé táwákimyéí íl-lure imíllé óhdivu ityútávajtsóne. Aame tahñéjté íj-cyáíyómeke íllure óhdityu mútátsohíjcyáhi.

31-32 Muurá panéváré ímityúné mɨamúnaa méénuhíj-cyáronéhjɨ Píívyéébe ábájɨɨveé diityédí ɨɨdáátsóvénema.Áhdure íñe Mɨamúnáájpidívúu o ípívyéévéébedítyú ími-tyúné íhjyúvárómedi ɨdáátsóvéiíbye. Áánetu ihdyu dííbyéApííchotu ímityúné íhjyúvahíjcyámedi tsá dibye múijyúɨdáátsóvéityúne.

Iñéévatu méwaajácú keehé ɨmɨááhé íjcyane(Rc 6.43-45)

33 Muurá bajtsóháñetu ɨmɨááhé ímí neeváhi. Áánetuátéréehe tsá ímí néévatúne. Áánetúré méwaajácúkeehé ɨmɨááhé íjcyane. 34 Ahdu ɨɨvane ¿ɨmɨáámejɨɨvaámuha ímí méihjyúváiyá ííñimyémúeméjtéré ámuha

Matéó 12:35 50 Matéó 12:41meíjcyame? Muurá ímityúné ɨɨɨbúwá pañe íjcyámedítyútéénere ijchívyéhi. 35 Muurá ɨmɨáábé ɨmɨáánéréihjyúvá ɨmɨá ɨjtsaméí ípañe íjcyanéjuco. Áánetuímítyuube ímityúnéré ihjyúvá ímítyúné ɨjtsaméí ípañeíjcyanéjuco. 36 Aane muurá pámeere mɨamúnaa úúbálleéPíívyéébeke muhdú iíhjyúvahíjcyanéhjɨ dibye páneeremuhdú ditye ícyahíjcyáné diityémá ímíbájchócoóca.37 Muurá tsáápiitsámá ímíbájchóiibye muhdú dityeíhjyúvahíjcyádújuco. Ɨmɨáánéré íhjyúvahíjcyámé hallúrítsá ɨɨná íjcyáityúne. Áánetu ímityúné íhjyúvahíjcyáméɨcúbáhráméiíhi. Ehdúu Jetsóó néé paritséómuke.

Mɨamúnaa Jetsóoke néé dibye méénúráítyurónéimyéénuki

(Mc 8.12; Rc 11.29-32)38 Aamée tsiiñe taúhbájú uwáábojtémá Jetsóo éllevu

itsááne néé dííbyeke:—Uwááboóbej, cána boméénúráítyurónémeenumuha

maájtyúmɨne menéé ɨmɨááné diibyéjuco Críjto Pájtyetét-soobe u íjcyane.

39Áánélliihyée neébe:—¿Ɨveekí ámuha méimíllé teene o méénune ámuha

mecáhcújtsokíjɨɨvari? Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubállemúnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke pájtyénetu ámuhaméwaajácú diibyéjuco mɨamúnáake o pájtyetétsoobe oíjcyane. 40 Muuráhjáa amóóbé pañe téhí déjúcori ij-cyaabe 3 coojɨva. Ahdu muurá íñe Mɨamúnáájpidívúuo ípívyéévéébeke ditye cúúuube ííñújɨ pañe 3 coojɨvá oíjcyátsihdyu tsiiñe ó bóhɨɨhi. 41AanemuuráNíínibé cóómimúnaa ámúhadívú néétsoó íñe ícyooca íjcyánémɨamúnaaámuha mecáhcútsohíjcyátúmedívú Píívyéébe mɨamúnaa

Matéó 12:42 51 Matéó 12:47muhdú ícyahíjcyáné ímíbájchócoóca. Muuráhjáa té-coomí múnaa diibye Jonáaúvú úwaabóné icyáhcújtsóneímíbaavyé ímityúné iícyahíjcyánetu. Áánáa dííbyeúvúehnííñevu o íjcyaabe ámúhakye o úwááboróné ¿ɨveekí tsáámuha oke mecáhcútsohíjcyatúne? 42 Áhdure tsáápilletsííñé iiñújɨ múnáalle ámúhadívú néétsoóhi. Muuráhjáatsíhyullétú tsaalle Tsaromóó úwaabóné illééboki. Aalléemuurá ímí cáhcujtsóhi. Áánáa dííbyeúvú ehnííñevu oíjcyaabe o úwaabóné ¿ɨveekí tsá ámuhamecáhcútsohíjcy-atúne?

Ípyée iíjchívyémé pañévú tsiiñe naavéné óómiñe(Rc 11.14-26)

43 Muurá naavéné tsaaté pañétú íjchívyeebe pehíjcyáiíjcyáitsíí néhcoobére. Aabe iíjcyáíyotsíí iájtyúmɨtúnélliiíllu ɨjtsámeíhi: “Tsiiñe éhne bɨwáábé pañévúré ó óómiíópée o íjchívyéébé pañévu.” 44Ahdújucomuurá óómiibyeájtyumɨváné diibye ípyée iíjchívyéébeke imíwu pevéébééhne múu jaa llíjyahdu néébeke. 45 Áánéllii múúnenahbévaabe tsijtye 7-meváké éhnííñevu ímítyúmeke di-ityémá tsiiñe iúcááve dííbyé pañévu. Áábeke muuráɨhdée ɨɨcúbáhráné ehnííñevu ɨcúbáhraábe. Ehdu muuráímityúmé íjcyame ɨdátsó ɨcúbáhráméiíhi.

Jetsóoke tsɨɨju dííbyé nahbémuma újcutéróne(Mc 3.31-35; Rc 8.19-21)

46 Ehdúu Jetsóó íhjyúvánáa íñahbémú tsɨɨjuma dííbyeéllevu tsááme wajtsɨ tétsihvu áachívu. Aamée imílléiíhjyuváné dííbyema. 47 Aanée tsaate úúballé dííbyeke.Néémépeé:

—Áátye éhtsíhyi áachi díñahbémú dɨɨtsɨɨjumaíjcyamévá imíllé úúma iíhjyuváne.

Matéó 12:48 52 Matéó 13:848Árónáacáa neebe diityéke:—¿Aca caatyé táátsɨɨjuú, táñahbémuu, táñaallémuu,

íjcyame?49 Ehdúu iñétsihdyu múúhakye úúbácyunúúbéré

nééhií:—Áánerá téhdure ámuha pámeere wahárómú, táñah-

bémú, táñaallémú,méijcyá íñemúhdumé tahñéjté ámuhameíjcyame. 50Muurá Llihíyó níjkyéjɨri íjcyáábeke cáhcu-jtsómé dibye ímillédú íjcyame ɨmɨááné tahñéjté táñah-bémú, táñaallémú, wahárómu.

13Tsaapi bájtsónetu íjcyáné uwááboju(Mc 4.1-9; Rc 8.4-8)

1 Ehdúu Jetsóó diityéké nétsihdyu muha dííbyemameíjcyájatu mepéé únéú úniúvu. 2 Átsihyíi muhameíjcyánáa idyé mítyane mɨamúnaa píhcyaavéjucóódííbyedívu. Aamée téhíwájú hallúrí íjcyánáamɨɨné pañévú úcááveébe. 3 Aabée téémɨ pañétúdiityéké mítyane panévatu iúwaabóné úúbállehíjcyátsíeménéhjɨtu. Téijyúu tsaapi bájtsónetu úwááboobe ílluúúballéhi:

—Tsaapíhjyáa íwajcyóhá tríígoúúhá bájtsoobe íllurewávárajcóhi. 4 Aanéhjáa dibye wávárájcónetu tsáuhjɨjuuváj pɨɨnévú dójcone coomɨmú méhdojéhi. 5 Áánétsiúhjɨhjáa néwayúúné raahóvú dójcoúhjɨ ɨɨcúíwuúré iiñététsii iiñu imíchi íjcyátúnélliíhye. 6Áróhiibájɨhjáa cheménúhbá allóócori hállúháñeríyé tébajkyéjɨ íjcyánélliíhye.7Ááné tsiúhjɨhjáa tsuhjɨ íjcyátsihvu dójcóné hallúvú tenewááménéneri ííñeróné duhcúvatéhi. 8 Áánetúhjáa ihdyutsáuhjɨ dojcó imíwu ííñujɨ nétsihvu. Aanéhjáa imíwu

Matéó 13:9 53 Matéó 13:15píívyénetu tsáhiibájɨ neevá mítyane. Ááné tsihííbájɨhjáallííñevúré neeváhi. Ááné lliiñévuréjucóhjáa tsíhiibájɨ néévane. 9Aane ihdyu óvíi lléébome icyáhcújtsóne tehduijcyáhi.

Jetsóó íuwáábó túhútsohíjcyáne(Mc 4.10-12; Rc 8.9-10)

10 Ehdúu dibye néénéllii muha dííbyeke menééhií:—¿Aca ɨveekí tsíeménetu ú úúbállehíjcyá u úwaabóne?

11Áánélliihyée múúhakye neébe:—Muurá ihdyu ehdu ó úwáábohíjcyá Píívyéébe

ámúhakye iwáájácútso muhdú íavyéjú íjcyanévu.Áánetu oke cáhcújtsótúmeke tsá dibye wáájácútsotútéénevu eene ámúhakye iwáájácutsódu. 12 Muuráɨmɨáájú imíllémedívú bóhówájtsóiibye éhnííñevuditye iwáájácuki. Áánetu teene ímíllétúmedívútsá dibye bóhówájcaáyóityúne. Tsáijyu múuáyánéwu ditye wáájácuróné muurá íllure dojtúcúiibyediityédítyu. 13 Ehdu néénéllii muurá o úwaabónétsíeménéhjɨtu ó úúbállehíjcyáhi. Muurá o úwaabónélléébójúcoorómé ícyahíjcyá lléébótúmeúvúdu. Áhdureteene ájtyúmɨjúcoorómé ícyahíjcyá ájtyúmɨtúmeúvúdu.14 Ehdu ícyahíjcyámé Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíiItsaíá íllu néhdújuco:Uwáábó lléébójúcoorómé tsá cáhcújtsóityúne. Áhdure

iájtyumɨjúcooróné tsá ditye wáájácúityúne.15 Dityé ɨjtsaméí ímí néétúnéllii tsá dityeímíñeúvú lléébohíjcyatúne. Aame ícyahíjcyáwáájácúmeítyúmé éhne múúne hállúvatúméíjcyadu. Aaméjɨɨva tehdu óhdi íjyácunúmekéjɨɨ óímíjpyetétsóiyáhi.

Ehdúu neebe Itsaía.

Matéó 13:16 54 Matéó 13:2316 Áánetu ihdyu ímí ámuha melléébónéllii tsúúca

méwaajácú ɨɨná tene nééiyóne. Áhdure muurá ámuhamaájtyumɨné tsúúca méwaajácú ɨɨná íjcyane. Áánélliiihdyu méimíjyúú tééneri. 17 Muuráhjáa éíjyuúvúíjcyame Píívyéébé ihjyú uubálle múnáama tsijtyePíívyéébeke úráávyehíjcyámé imíllehíjcyará iájtyumɨnéíñe ícyooca tsúúca ámuha maájtyumɨne. Árónáacáatsá téijyu diityédívú tene ajtyúmɨdú néétune. Áhduréeimíllehíjcyarómé illéébone íñe ícyooca ámúhakye oúwáábohíjcyáné uwááboju. Árónáacáa tsáhái téijyu tenebóhówáávetúne.

Tsaapi bájtsónetu iúwaabóné Jetsóó bóhówajtsóne(Mc 4.13-20; Rc 8.11-15)

18 Cáhawáá ímíñeúvú meɨjtsó bajtsó múnáájpidítyúíjcyáné uwááboju ɨɨná nééiyóné o bóhówajtsóne.19 Muurá níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébé avyéjutu íjcyánéuwááboju tsaate lléébójúcooróné Naavéné diityédívúmútátsohíjcyáhi. Aane nééiyóné eene juuváj pɨɨnévúhjáadójcoúhjɨ coomɨmú méhdojéne. 20-21 Áánetu teeneilléébone tsúúca ímí úraavyéjúcoorómé páhduvárénééné mávaríjchojúúné íjcyanéhjɨ iáábucújúcóótúnetuílluréjuco teene ɨhvejtsóne. Aane nééiyóné eenenéwayúúnéhjáa íjcyátsihvu dójcoúhjɨ imíwu ííñerónénúhbá allóócori chémene. Ehdu muurá patyéhijcyánéímí cáhcújtsótúmema. 22 Áánetu tsaate tsúúca ímítééné uwááboju llééborómé mítyane ɨjɨ avyéjuríyéitsúúrámeíñéllii ténejcu ábájɨɨvehíjcyáhi. Aane nééiyónéeene tsuhjɨ pañévúhjáa dójcoúhjɨ ííñeróné ílluredúhcúvaténe. 23 Áánetu ihdyu ijcyámé tsaate teeneilléébone cáhcujtsómé ímí tehdújuco úráávyehíjcyáme.

Matéó 13:24 55 Matéó 13:30Aame muurá eene imíwuúhjáa ííñujɨ nétsihvudójcoúhjɨ ííñedu. Áámedítyú ijcyámé tsaate éhnííñevuímí Píívyéébeke úráávyehíjcyámé eenéhjáa teenetríígóhiibáné imíwu píívyene mítyane néévadu néémeé.Áánetu ijcyámé tsaate ɨhtsútáwu ímí Píívyéébekeúráávyehíjcyámé eenéhjáa llííñevúré nééváhiibájɨdúnéémeé. Áámedítyúi muurá ijcyámé tsaate diityéllííñevúréjuco úraavyémé eenéhjáa máɨhtsúnérénééváhiibájɨdú néémeé. Ehdúu Jetsóó bóhówajtsó bajtsómúnáájpidítyú íjcyáné uwááboju.

Tríígójɨ pañé bɨɨvatu íjcyáné uwááboju24 Téhdurée tsiiñe úwááboobe tsaapi íúmɨhe bájt-

sónetu. Neebépeé:—Muurá Píívyéébé avyéjú tsaapíhjyáa íúmɨhe bájtso-

jédu. 25 Dibyéhjáa ibájtsójéne óómíñe déjuvu tsaapidííbyeke múnáátsohíjcyaabe bájtsojé bɨɨva tríígo dibyebájtsóné raahóri. 26 Aanéhjáa keemévé teene ɨmɨáánéikyéémévéne nééváné tujkéveríye. 27 Aanéhjáa diibyetépallí aabájáábé úníu múnaa iúújéjéne néé dííbyeke:

—Ávyéjuúbej, ááneráhjáa ɨmɨáánéré méúmɨhemebájtsónáa ¿kiátú íjcyane bɨɨva iiñé tééné raahóri?28Áánélliihyéhjáa neébe:

—Tsaapíubá oke múnáátsohíjcyaabe ehdu meenúhi.Áánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:

—Cána muha mewáámíuki. ¿Mityá óvíi ijcyánej?29 Ehdúhjáa ditye néénéllii neébe:

—Tsáhaá. Muurá ámuha teene metábáhcyóhajchííbajtsóháñé ámuha métútávájtsoóhi. 30 Áánélliiihdyu óvíjyucói meɨhvéjtsoíñé tsanéécú ikyééméveki.Tsanééréi teene ɨmɨááne néévá maááhɨvétsócoocaámúhakye ó neé ámuha metábahcyóné pájtsuuhójɨ

Matéó 13:31 56 Matéó 13:35mechíjchu mecóvájtsoki. Áánetu ihdyu ɨmɨáánémaááhɨvétsóne ímíñeúvú mépícyoóhi. Ehdúu Jetsóóúwaabó tsaapi íúmɨhe bájtsónetu.

Mojtáátsá neeváúwúutu íjcyáné uwááboju(Mc 4.30-32; Rc 13.18-19)

31 Áhdurée tsiiñe úwááboobe ‘mojtáátsa’ némeíñéuméhetu. Neebépeé:

—Téhdure idyé muurá Píívyéébé avyéjú éhne múúne‘mojtáátsa’ némeíñé neeváúwu tsaapi bájtsone ɨɨnéimíjyaú ávyétá mityáhé kéémevédu. 32 Muurá panéváneváúúné lliiñévúré íjcyáróúwúutu ííñehe keemévépanévá bajtsóhééné ehnííñevu bájú uméhedúhe. Ááhépañévú muurá wahpéjté ijcyóváhi. Ehdúu Jetsóó úwaabómojtáátsáhetu.

Pááá ooríchotu íjcyáné uwááboju(Rc 13.20-21)

33 Téhdurée pááá ooríchotu úwááboobe nééhií:—Muurá tsáápille haríínállíjyutu pááa imyéénúcooca

áyánéwu tééné ooríchotu pícyooróné páneeréjucoóórichódú idyé teene Píívyéébé avyéju.

Jetsóó iúwaabóné tsíeménéhjɨtu úúbállehíjcyáne(Mc 4.33-34)

34 Ehdúu Jetsóó tsíeménéhjɨtu iúúbállénej tééveriúwáábohíjcyá mɨamúnáake ímíñeúvú iwáájácútso ɨɨnáíuwááboju nééiyóne. Tsáháa dibye pevénéré úwáábo-híjcyatúne. 35 Ehdúu úwáábohíjcyaabe Píívyéébé ihjyúuubálle múnáajpíhjyáa íllu néhdújuco:Muurá tsíeménéhjɨtu o úúbállénej tééveri ó waajácútsoó

táuwááboju ɨɨná nééiyóne. Muurá ó bóhówájt-soó íñée ííñújɨma páneere Píívyéébe ípívyéjtsói-jyújuco íjcyáronéhjɨ múha wáájácútunéhjɨ.

Matéó 13:36 57 Matéó 13:43Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi néhdújucoJetsóó úwáábohíjcyáné tsíeménéhjɨtu.

Bɨɨvátú íjcyáné uwááboju Jetsóó bóhówajtsóne36 Átsihdyúu ílluréjuco mɨamúnáake ipítyájcóne dibye

ááhɨvu pééneé. Áhullévúu muha dííbyeke menééhií:—Áyu cána múúhadívú bóhowájtsó úmɨhé pañe bɨɨva

íjcyánetu íjcyáné uwááboju ɨɨná nééiyóne. 37Áánélliihyéemúúhakye neébe:

—Eene ɨmɨá bájtsó bájtsoobe muurá ooMɨamúnáájpidívúu o ípívyééveébe. 38 Áánetu teeneúmɨhe ‘páneere ííñújɨri mɨamúnaa íjcyane’ nééiyóne.Muurá eene ɨmɨá bájtsó Píívyéébé avyéjúejte íjcyanenééiyóne. Áánetu bɨɨva ‘Naavéné icyánéjcuríyé íjcyánémɨamúnaa íjcyane’ nééiyóne. 39 Áánetu eene tépallímúnáájpikye imúnáájtsóne bɨɨva bájtsoobemuurá páñetudiibye Naavéne. Áánetu ‘íñe ííñújɨma páneere ílluréjuconɨjkévaíñé’ nééiyóné eene bajtsóháñé ááhɨvétsómeíñe.Áánetu diitye eene bajtsóháñé ááhɨvetsómé ‘níjkyéjɨmúnaa íjcyane’ nééiyóne. 40 Muurá éhne múúne úmɨhépañe bɨɨva mepíhñune mecóvajtsódú pajtyéiñe diityeNaavéné icyánéjcúejtéma. Aame wágóóóveé cúújúwápañévú íñe ííñújɨri múhdurá mɨamúnaa ícyahíjcyánédiityémá nɨjkévácoóca. 41 Muurá Mɨamúnáájpidívúu oípívyééveebe ó táúhbaá tahñéjté níjkyéjɨ múnáake dityeíhdyúétsihvu ipíhjyúcu diitye ímítyúmeke táavyéjúejtékéímítyúnejcúvú ɨbúwátsohíjcyámeke. 42 Áameke cúújúwápañévú ditye wájojcómé tééwá pañe íjcyame íhwáñeeneɨɨhdóne taá ɨɨcúbáhrámeíñeri. 43 Áánetu ihdyu Píívyéébeímillédú ícyahíjcyámé dííbyé avyéjú pañe íjcyamecádiúcúnuú éhne múúne nuhba cóójɨejpi ájchúcunúdu.

Matéó 13:44 58 Matéó 13:51Aane ihdyu óvíi ámúhadítyú lléébome icyáhcújtsónetehdu ijcyáhi.

Imíwu nééné tsíeménetu íjcyáné uwááboju44 Téhdure idyé Píívyéébé avyéjú ílluú:—Tsaapíi tsátsii ííñújɨ pañe ávyétá mityáné

wájyúmeíñé tsíeméné iájtyumɨné tétsihvúréɨhvéjtsoíñúhi. Ááneríi iímíjyúúvéne páneere ítsíeménéiñáhjɨhénúne dsɨɨdsɨma tétsii ííñujɨ áhdoobe iiyéjucotéénema iíjcyaki.

Imíwu nééné neewáyutu íjcyáné uwááboju45Téhdure muurá Píívyéébé avyéjú éhne múúne tsaapi

náhjɨhe múnáajpi imíwu nééné newáyúúné mítyaneáhdótsámeíúhjɨ néhcohíjcyádu. 46 Aabe muurá tsau iáj-tyúmɨcooca páneere ítsíeméné iñáhjɨhénúne dsɨɨdsɨmateeu ahdóhi.

Tsɨnucóóhotu íjcyáné uwááboju47 Téhdure Píívyéébé avyéjú éhne múúne tsɨɨnúúri

amómeke meújcudu. 48 Muurá múúne tsɨnú múnaaɨtsɨnúúmeke técoohóríyé téhí úniúvú itsájtyéne pihcyúɨmɨá amómeke. Áánetu doorátujtéké ílluréjuco dityewámiúúne. 49 Ehdu muurá pajtyéiñe mɨamúnáamaPíívyéébe páneere ííñujɨ nɨjkévátsócoóca. Muurá níjkyéjɨmúnaa dówajcároó ɨmɨáámedítyú ímítyúmeke. 50Áámekecúújúwá pañévú ditye wájojcómé tééwá pañe íjcyameíhwáñeene ɨɨhdóne taá ɨɨcúbáhrámeíñeri.

Béhnéma tsúúcáanéécú imíwu nénéécutu íjcyánéuwááboju

51 Ehdúu Jetsóó iúwáábóné nɨjcáutu néé múúhakye:

Matéó 13:52 59 Matéó 13:57—¿A ícyooca ámuha mélleebójucóó ɨɨná nééiyóné o

úwáábohíjcyáne? Áánélliihyée muha menéé:—Éée Ávyéjuúbej, ímí muhamélleebó ícyooca ɨɨná tene

nééiyóne.52Áánélliihyée neebe múúhakye:—Muuráhjáa tujkénúene Píívyéébé taúhbaju úwáábo-

híjcyámema ícyooca tsúúca ijcyáné míñéécu uwáábóɨhdéénema béhne Píívyéébé avyéjutu íjcyane. Aanemuurá teene ɨhdéene Píívyéébé waajácúháámɨ pañe ij-cyáhi. Áánetu íñe béhne ámúhadívú ó bóhówátsohíj-cyáhi.

Jetsóó Natsaréeri úwaabóne(Mc 6.1-6; Rc 4.16-30)

53 Ehdúu Jetsóó tsíeménéhjɨtu iúúbállénej tééveriiúwaabóné nɨjkevádú muha mepéé tétsihdyu. 54 Aaméemuha méúújeté Natsaréevu dibyée píívyécoomívu. Ái-jyúu idyé úwaabójúcoobe tétsíi múnáake pihcyáávéjápañévu. Áábedíi iúllévenúne néjcatsímye:

—¿Aca kiátú aabye iújcúné waajácuri panéváréméénúráítyúronéhjɨ méénuhíjcyáhi? 55 ¿Aca tsá éhneaabye úméhewáánéwákimyéimúnáájpí hajchi íjcyatúne?¿Aca tsá éhne tsɨɨju Maaríá íjcyatúne? Muurá dííbyénahbémú Jacóóboo, Jotséee, Tsimóoo, Jóódaá, éhdume.56Áhduremuurá íñaallémú íchihyi. Aabéjɨɨ muhdú ¿kiátúwaajácú ehdu nénehjɨ múu méénune?

57Ehdúhjáa dííbyedítyú iñééne tsá ditye cáhcútsohíjcy-atú dibye diityéké úwáábohíjcyaróne. Áámekée neébe:

—Tsijtye muurá ihdyu avyéjuullé Píívyéébé ihjyúuubálle múnáájpiíkye. Áánetu ihyájkímú íjcyarómé tsáávyejúúlletú dííbyeke.

Matéó 13:58 60 Matéó 14:758 Ehdúu dííbyeke ditye cáhcútsohíjcyátúnéllii tsá éh-

nííñevu dibye méénújúcootú méénúráítyúronéhjɨ tétsi-hvu.

14Tsojtsó múnáajpi Jóáa dsɨjɨvéne(Mc 6.14-29; Rc 9.7-9)

1 Aanéhjáa dííbyedítyú tsaate úúballé Gariréá iiñújɨ avyéjuube Heróódeke. 2 Áánélliihyéhjáa neebe íúníumúnáake:

—Tsáijyu múúne tsojtsó múnáajpi Jóáa tsiiñe bohɨɨhií.Téénéllii muurá eene piivyéteebe méénúráítyúronéhjɨ imyéénune.

3 Diibyée muurá Heróódé nééjuri dsɨjɨvetsóméJóáákeé. Muuráhjáa dííbyedívú iékéévétsóne úwááñéhiyiichíjchútsóóbedívú cuvéhoojánútsoóbe. Ehdúhjáaméénuube íñahbe Perípé taaba Herodíá dííbyemáyéjucoíjcyalle nééjuri. 4 Diibyéhjáa Heróódeke íllu nehíjcyaabeJóáa íñáhbé táábama dibye íjcyánetu:

—Tsá muurá tene ímityú díñáhbé táábake u táábaváne.5 Ehdúhjáa dibye néhíjcyáné hallútú imílléroobe

téijyúréjuco ɨdsɨjɨvetsóné dííbyeke. Árónáacáhjáanuhnéveebe Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpidibye íjcyane iwáájácúne mɨamúnaa dííbyekeávyejúúllehíjcyánélliíhye. 6 Áijyúhjáa ɨtsɨɨmávajcóójɨ úújeténéllii diibye Heróódé wáñehjɨvatéhi. Áánépañéhjáa ɨdsɨdúelle Herodíá ajyúwá wahtsɨ pámeereúúbámyé úmɨwávu. Aanéhjáa dííbyeke ávyéta ímípájtyéneri ímíjyúúveebe mítyane. 7 Áánélliihyéhjáadíílleke neebe ɨɨná dille dííbyeke táúmeíñevu iájcuíñé

Matéó 14:8 61 Matéó 14:15ɨmɨááné állítyuubére. 8 Áánélliihyéhjáa tsɨɨjuúwaabódújuco dille nééne dííbyeke:

—Ó imíllé oke u ájcune tsojtsó múnáajpi Jóáá níívaúvúbohtájɨri.

9 Ehdúhjáa dille nééne kímóhcó dííbyeke pajtyéráhi.Árónáacáhjáa iállíityúné dibye nééne pámeere dííbyéuubámyé lléébójúcóónéllii tehdu méénuúbe. 10 Aabéhjáatsúúca tsaatéké wallóó diibye Jóáa cúvéhóójari íjcyáábekeditye ikípíyuúcuté íhñíwau. 11 Ahdújucóhjáa péémeikípíyuúcújeu tsívane bohtájɨri. Ááuvúhjáa ajcúmé diillebádsɨjcájake. Ááuvúhjáa ájculle tsɨɨjuke.

12 Áánélliihyéhjáa dííbyeúvú mamyémú tsáámedííbyeúvú ɨɨtémeho iújcújéne cuuúhi. ÁtsihdyúhjáaJetsóo éllevu ipyééne úúballémé ehdu Jóááke tenepájtyene.

Majcho mítyámedívú Jetsóó úújetétsóne(Mc 6.30-44; Rc 9.10-17; Ja 6.1-14)

13 Átsihdyúu muha mepéé mɨɨneri tsíhyullévú múhaíjcyátúhullévú múúhaye meíjcyároki. Árónáacáhjáatsúúca mɨamúnaa waajácújucóó kiávú muha mepééneé.Áhullévújucóhjáa ditye péécunúné íjchityu pacóómivámúnaáre. 14 Aanée téhullévú muha meúújeténáamɨɨné pañétú Jetsóó íjchívyeebe ɨɨtécunú tétsihyíjyucomɨamúnáácóbaúvú íjcyane. Áámedíi ɨɨdáátsóvénebóhɨɨtsoobe chéméméhjɨkéhjáa ditye tsájtyémeke.15 Áijyúu tsúúca cúvéhréjuco tene néénéllii muha menéédííbyeke:

—Tsúúca cúvéhréjuco teene múubárá íjcyátútsihyimeíjcyánáaáca. Ílluréjuco wallo íjtyéke íchííj pɨɨhɨrí íj-cyájáhjɨ múnáadítyú tsíeméné iújcune ditye imájchoki.Muurá tsá imájchoma ditye íjcyatúne.

Matéó 14:16 62 Matéó 14:26

16Áánélliihyée neebe múúhakye:—Ɨvéémekéami ó wálloóij. Ámuháyé bo mémajchótsoj.17Áánélliihyée muha menéé dííbyeke:—Árónáa méhdi tsáhojtsɨhováré páahóónema míítyét-

siye amóóbemútsi.18Áánélliihyée neebe múúhakye:—Áyu cána metsívaj.19 Ehdúu múúhakye iñééne diityéké neebe ditye

iáhcúbaki. Átsihdyúu teene páahóóné amóóbemútsimaiékéévéne téhdújtsoobe Píívyéébeke cáámevuicyárúúvénema. Áánemáa teene idyóhdáhɨnunévúmúúhakye dibye ájcune muha méwajtú pámeekére.20 Aanée muha memájchónetu pámeere méoovéhi.Áánetúu coéváné 12-rujtsívá úvérujtsíñe wáhpe.21 Aamée eene diityémá muha memájchomewajpíímúré 5,000-meváubáhjáa walléémuháñema tsɨɨmeéévémeítyúrónáaáca.

Nújpácyó hallúrí Jetsóó úllene(Mc 6.45-52; Ja 6.16-21)

22 Ááné boonétúu Jetsóó múúhakye néé muhadííbyé ɨhde mɨɨneri mepájtye tsíñejcúeúvú dibyéimɨamúnáake pítyájcóné hajchóta. 23 Aabéhjáadiityéké ipítyájcótsihdyu péé iiye múha íjcyátúhullévúcáméhbaúvú Píívyéébema iíhjyúvaki. Aabéhjáa ííjyunútéhullévu. 24 Áánáacáa muha tsúúca pɨɨnééuríjyucomeíjcyánáa ávyétá ɨhnáhó kííjyébama nohjɨ múúhakyewájojcóhi. 25 Aaméikyée muha mepéépíñáa cóójɨ pañévúdiibyéhjáa Jetsóó tsájucóó múúhá tujkévetu nújpácyóhallúrí úlleebére. 26 Áábekée muha maájtyúmɨnemeíllityéne menéjcatsíhi:

Matéó 14:27 63 Matéó 14:36

—¡Áyúúj, naavénécobáubá bo eene aabye tsáá métu-jkévetuj!

27Árónáacáa neebe múúhakye:—¡Méíllityédíñe, oóre!28Áánélliihyée Péédoro néé dííbyeke:—Ávyéjuúbej, áyu cána ɨmɨááné diibyéjuco u íjcyáha-

jchíí o péé diéllevu ehdu nújpácyó hallúri.29Áánélliihyée neébe:—Cáhawáá dichaj.Ahdújucóo Péédoro mɨɨnetu níítyeíñúné nújpácyó hal-

lúrí úlleebéré dííbye éllevu. 30 Árónáacáa kííjyeba ávyétáɨhnáhó nééneri iíllityéne ílluréjuco dibye búuuvéne.Aabée dííbyedi wáníjcyámeííbyé nééhií:

—¡Ávyéjuúbej, oke ihdyu pájtyetétso!31Áánélliihyée íhyójtsɨtu iékéévéébeke neébe:—¿Aca ɨveekí tsá oke ímí u cáhcújtsotúne?32 Aamútsíi mɨɨné pañévú úcáávénáa tsúúca kííjyeba

ɨhvetéhi. 33Áijyúu pámeere téémɨ pañe muha meíjcyameJetsóó lliiñévú memɨhmóúbáne menééhií:

—Ɨmɨáánéjucóha ihdyu Píívyéébé Hajchi uú.Chéméméhjɨke Jetsóó bóhɨɨtsóné Genetsaréé iiñújɨri(Mc 6.53-56)

34Ehdúumuha úneumepájtyememéúújeté Genetsarééiiñújɨvu. 35 Aanée tétsíi múnaa Jetsóoke iwáájácúneúúballé pahúlleváré tééné iiñújɨ múnáake. Aaméetsívahíjcyá chéméméhjɨke dibye ibóhɨɨtsoki. 36 Aaméedííbyeke néé íwajyámúubávúré dibye idyómájcótsoibóhɨɨki. Ahdújucóo ɨmɨááné dííbyeke íwajyámutudómajcóméjuco bóhɨhíjcyáne.

Matéó 15:1 64 Matéó 15:715

Ímichi ɨɨná mɨamúnáake tútávajtsóne(Mc 7.1-23)

1Áhdurée tsáijyu Jerotsaréetu paritséómuma taúhbájúuwáábojte Jetsóo éllevu itsááne néé dííbyeke:

—¿Aca ɨveekí dímamyémú tsá méénuhíjcyatú méɨhdémúnáaúvúu úwáábohíjcyádu?

2 Tsá muurá ditye nítyámeíhíjcyatú imájchóíñé ɨhdePíívyéébé úmɨwávú múúne meímíbájchómeíñé meméé-nune.

3Áánélliihyée neebe diityéke:—Árónáa muurá téhdure Píívyéébé taúhbaju nééne

tsá ámuha melléébohíjcyatú ámuháyé meípívyéjtsónéuwááboju ámuha meúráávyehíjcyánélliíhye. 4 Muurádííbyé taúhbaju nééhií: “Ámúháj caanímuke múuiwájyúne avyéjuulléhi. Áánetu íllure cáánímuketútávátsohíjcyámé ihdyu óvi dsɨjɨvéhi.” 5 Ehdu muurátene néérónáa ámuha tsíñejcúvúré méúwáábohíjcyáhi.Muurá ámuha ménehíjcyá tsaapívá cáánímútsikyeɨpɨaabóné iímíllétúhajchíí nééiyóne: “Tsá o píívyetétúámúhtsikye o pɨaabóne. Muurá ámúhtsikye opɨáábóiyódú ɨɨvane Píívyéébekéréjuco o ɨɨcuvéne.”6 Aanévá ehdu íhjyúváróóbé hallúrí tsá ɨɨnáíjcyatú diityétsikye dibye pɨáábótúrónáaáca. Ehdumuurá ámuha méúwáábohíjcyáhi. Aame muuráámuha Píívyéébé taúhbaju íllure méwaagóohíjcyáámuháyé meípívyéjtsóné uwááboju ámuhameúráávyehíjcyánélliíhye. 7 Ɨmɨáámeúvúdú ámuhaméícyahíjcyá bañú múnaa ámuha meíjcyame. Muuráhjáaɨmɨáánéjuco Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíáámúhadítyú nééneé:

Matéó 15:8 65 Matéó 15:168 Íjtye oke ávyéjútsohíjcyará hállúéjuríye. Tsá ávyeta

ɨɨɨbúuri oke ditye ávyéjútsohíjcyatúne. 9 Íllureiállíñe oke duurúvahíjcyáme. Aame iiyeiípívyéjtsóné uwáábojúúné úráávyehíjcyápánehjɨdú tátyaúhbajúúné iúráávyeúvúdu.

10 Ehdúu iñétsihdyu Jetsóó tsiiñe pámeere tétsii íj-cyámeke nééhií:

—Ímíñeúvú mélleebúcunúcó ɨɨná nééiyóné ámúhakyeo nééiñe ámuha mewáájácuki. 11 Muurá panévárémɨamúnaa óóvene tsá diityéké tútávájtsotúne. Muuráihdyu diityé ɨɨbúwá déjúcotúré ímítyúné ɨjtsaméí tsáánediityéké tútávajtsóhi.

12 Ehdúu dibye néénéllii muha dííbyeke menééhií:—¿Aca ú waajácurá eene ehdu u nééne aatye paritséó-

muke ávyéta tsáríyé pájtyene?13Áánélliihyée neebe múúhakye:—Muurá múúne úmɨhé pañétú mépée mebájtsótúné

uméhé ííñehe metábahjyúcúne méwaagóóhi. Ehdumuurá níjkyéjɨri íjcyaabe Llihíyó avyéjúejte íjcyatúméímítyú ícyahíjcyámé wágóóóveéhi. 14 Áeméjté íjcyámeditsá meɨɨcúvéítyuróne. Muurá éhne múúne hállúvatúméíjcyadu tsá ditye wáájácúmeítyúne. Muurá tsahdúréhállúvatúmé íjcyame tsátyéjcatsíyómé tsaméhjɨjuco áák-ityéiyóné wáhyéju dɨɨváné pañévu. Ahdu muurá diítye.Ehdúu Jetsóó nééhií.

15Átsihdyúu Péédoro néé dííbyeke:—Áyu cána bomúúhadívú bóhowájtsó peíyené u nééné

uwááboju ɨɨná nééiyóne.16Áánélliihyée neébe:

Matéó 15:17 66 Matéó 15:24—¿Aca ihdyu eene ámuha meíjcyarómé tsá mewáájá-

cutú ɨɨná tene nééiyóne? 17 Muurá panéváré meóóve-híjcyanéhjɨ pevénéré méjpíítyu pajtyéhi. 18 Áánetuihdyu mɨamúnáá ɨɨɨbúwá déjúcotúré ímítyúné ɨjtsaméítsááne diityéké tútávajtsóhi. 19 Muurá diityé ɨɨbúwádéjúcotu ichívyehíjcyáné panéváré ímítyúné ɨjtsaméíílluúne: Ditye dsɨjɨvétsócatsíhíjcyanéhjɨ, ditye ihdí-cyámema dómácócatsíhíjcyanéhjɨ, ditye nánícyatsíhíj-cyanéhjɨ, ditye állícyatsíhíjcyanéhjɨ, ditye tsíjtyedi néhnííhjyúvahíjcyanéhjɨ. 20 Énehjɨ ihdyu diityéké tútávajt-sóhi. Tsá eene Píívyéébé úmɨwávú iímíbájchómeíiyónéíhyójtsɨne níjtyámeítyúmé májchone diityéké tútávájt-sotúne. Ehdúu Jetsóó néé múúhakye.

Tsííñé iiñújɨ múnáalle Jetsóoke cáhcujtsóne(Mc 7.24-30)

21Átsihdyúu muha mepéé Tííroó, Tsidóoo, íjcyácoomí-cyú íjcyáné iiñújɨvu. 22 Átsihyíhjyáa íjcyalle Canáamúnáalle Jetsóo éllevu tsáá íllu wáníjcyámeíllére:

—Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej,óhdi ihdyu dɨdaatsóve. Ájyúwa naavéné ípañe íjcyalleávyétá ɨhnáhó ɨcúbáhrámeíhi.

23 Ehdúu dille néérónáa tsá dibye ɨɨná néétu díílleke.Áánélliihyée muha dííbyeke menééhií:

—Áálleke pɨáábó dille ióómiki. Íjyévé medéjutu wáníj-cyámeílléré tsááhií.

24Áánélliihyée neébe:—Tsáháa tsíjtye múnaa jodíómú íjcyátúmeke o pɨáábo

o tsáátune. Muuráhjáa ihdyu Píívyéébe oke wallóó ijraéé-muke o pɨáábo éhne múúne obééjámú mújtadu néémeke.

Matéó 15:25 67 Matéó 15:3125 Ehdúu Jetsóó néérónáa ɨdátsójkímyeílléré dííbyé lli-

iñévú ɨmɨmóúúvéne nééhií:—¡Ávyéjuúbej, árónáa óvíjyuco ihdyu oke pɨáábo!26Árónáacáa neébe:—Tsá muurá tsaapi ɨɨtsɨɨmedítyú majcho idyójtúcúne

oohímyekéréjuco téénevu ájcúítyuróne.27Árónáacáa neélle:—Ihdyúhde tehdújúcoóro, Avyéjuúbej. Árónáa muurá

múúne oohímyé íjcyarómémajchó íaabájajtemájchónetudójcónéwuújɨ.

28Áánélliihyée neebe díílleke:—Ɨmɨáánéha oke, muulle, u cáhcujtsóhi. Ahdícyane

ihdyu óvíi uke ó pɨaabóhi.Ehdúu Jetsóó díílleke nééné tujkéveríhjyáa tsúúca dííllé

ajyúwá bohɨjucóóhií.Páhduváré nééne chémeháñeri chéméméhjɨke Jetsóó

bóhɨɨtsóne29 Átsihdyúu muha tsiiñe Gariréá unéuvu

mepééme tétsihvu meúújeténáa páhbaú hallúvúácúúveébe. 30 Áábedívúu idyé mítyane mɨamúnaapíhcyaavémé tsivácunú páhduváré néénerichéméméhjɨke: Úllétúméhjɨke, hállúvátúméhjɨke,íhjyúvátúméhjɨke, pevéviiújɨ néméhjɨke, tsijtyetsííñéeméneri chéméméhjɨke. Áámécóbaúvukéebóhɨɨtsohíjcyaábe. 31 Ááneríi mɨamúnaa ullévenúhijcyáeenée íhjyúvahíjcyatúmé tsúúca íhjyuvájúcóóneri,páviiújɨɨ némehjɨ ímíjpyeténeri, úllehíjcyatúmée tsúúcaúlléjúcóóneri, hállúvatúmé hálluvájúcóóneri. Áánemáaduurúvámé muha mecáánívahíjcyaabe Píívyéébeke.

Majcho mítyámedívú Jetsóó úújetétsóne(Mc 8.1-10)

Matéó 15:32 68 Matéó 16:232Ááné boonétúu Jetsóó múúhakye nééhií:—Mítyane ó ɨdáátsové íjtye tsúúca pápihchúúj

coojɨvájuco mééma íjcyámedívú imájchó óúúvéneri.Aane tsá o ímílletú májchótúmeke o wállóóiyóne. Tsáijyumúu juuvávyúré chéméiyómé ájyáháñeri.

33Áánélliihyée muha menéé dííbyeke:—Árónáa ¿kiátú meújcúnetu mémájchótsóiyá

áyámekéjɨɨva múubárá íjcyátútsihyi meíjcyame?34Áánélliihyée múúhakye neébe:—¿Aca múhduná méhdi majcho? Áánélliihyée muha

menééhií:—Ijcyáné 7-hova páahóónema áyánéwu amóme.35 Áánélliihyée neebe ditye iáhcúbaki. 36 Áánemáa

teene páahóónema amómeke iékéévéne téhdújtsoobePíívyéébeke. Átsihdyúu idyóhdáhɨnunévú múúhakyeájcuube muha mewájtu diityéke. 37 Áánée imájchónepámeere tsaímíyé óóvénetu coéváné 7-rujtsíva. 38 Áánéediitye májchome wajpíímúré 4,000-meváubáhjáa wal-léémuháñema tsɨɨme éévémeítyúrónáaáca. 39 Ehdúuimájchótsóné boonétú botsíi wálloobe diityéke. Átsi-hdyúumuha mɨɨneri mepéé Máádará cóómí ijcyáhullévu.

16Paritséómuma tsadotséómú Jetsóoke néé méénúráítyuróné

dibye imyéénuki(Mc 8.11-13; Rc 12.54-56)

1Áijyúu paritséómuma tsadotséómú tsáá Jetsóo éllevu.Áamée dííbyeke imújtátsóro néé íévéhoowávú méénúráí-tyuróné dibye imyéénuki.

2Árónáacáa neebe diityéke:

Matéó 16:3 69 Matéó 16:9—Muurá cuuvé pañe níjkyejɨ tújpañúnetu ámuha

méwaajácú tsíjcyoojɨ ímí nééiñe. 3Áánetu cúúvénetu tejɨtújpañúcooca ámuha méwaajácú téjcoojɨ ímítyuj cóójɨ íjcyaíñe. Ehdu muurá ámuha ɨmɨáámeúvúdú méwaajácúmuhdú néijyu muhdɨɨvané cóójɨ íjcyaíñe. Árome¿ɨveekí tsá ámuha mewáájácutú okée iwálloone tsúúcaámúhakye Píívyéébe páhduváré nénehjɨ imyéénúneriúúballéjúcohíjcyaróne? 4Aame ámuha ɨmɨáámejɨɨ ¿ɨveekíméimíllé méénúráítyuróné o méénune téénetu okeámuha mecáhcújtsokíjɨɨvari? Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyúuubállemúnáajpíi Jonáake pájtyedunééne oke pájtyénetuámuha méwaajácú ɨmɨááné diibyéjuco o íjcyane. EhdúuJetsóó diityéké nééné boone muha diityédítyú mepéétsiéllevúréjuco.

Paritséómú uwáábójutu Jetsóó ímamyémuketéɨbúwajtsóne

(Mc 8.14-21)5 Aamée únéú tsiñéjcuvu muha meúújetétsihvu

méɨtsaavé múúha májchóhjáa muha maábájɨɨvéne.6Áánáacáa Jetsóó múúhakye nééhií:

—Téɨɨbúwá méíjcyaco. Méɨɨcúvedí paritséómumatsadotséómu éhné pááá ooríchori.

7 Ehdúu múúhakye dibye néénéllii muha ménéjcatsíhi:—Méubáhjané médóviyíjcyó páááhóubáré

metsívátúnéllii ehdu meke neébe.8 Ehdúu muha meɨjtsámeíñé iwáájácúne neebe

múúhakye:—¿Ɨveekí ámuha apááñeríyé méɨjtsámeí memájchó

mééma íjcyátúneri? Áánélliihyéha ihdyu tsá ímí ámuhaoke mecáhcújtsotúne. 9 ¿Muhdú wáájacúpityúmé

Matéó 16:10 70 Matéó 16:17ámuúha? ¿A tsá ámuha mewáájácutú éhnée 5-hovátúrépáahóónetu 5,000-meváké o májchótsónetu pívárujtsívápátyeevéne? 10 Áhdure ¿aca tsá ámuha meɨtsáávetúéhnée 4,000-meváké 7-hovátúré o májchotsónetumúhdúrujtsívá cóeene meújcune? 11 Aane ¿muhdúɨɨvane tsá ámuha mewáájácutú tsííñeríyé ámúhamao íhjyúvaróné ámúhakye o nééneé: “Méɨɨcúvedíparitséómuma tsadotséómu éhné pááá ooríchori?”

12 Ehdúu dibye néénetu botsíi muha méwájácuuvéɨmɨááné téénetu dibye múúhakye néétune. Ihdyúhacáaparitséómuma tsadotséómú uwáábó múhdurá néénemúúhakye mújtátsóíyónetu muha metéhmémeí dibyemúúhakye nééneé.

Péédoro néé mépájtyetéébé Jetsóó íjcyane(Mc 8.27-30; Rc 9.18-21)

13 Átsihdyúu muha ‘Tsetsaréa Pirípo’ némeí cóómí íj-cyáné iiñújɨvu meúújetétsihvu múúhakye neébe:

—¿Aca muubá o íjcyane mɨamúnaa óhdityu nehíjcyáíñe Mɨamúnáájpidívúu o ípívyéévéébedítyu?

14Áánélliihyée muha menééhií:—Tsaate nehíjcyá tsojtsó múnáajpi Jóáava tsiiñe

bóhɨɨbe u íjcyane. Áánetu tsijtye nehíjcyá éíjyuúvúuícyahíjcyámé Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú Eríaa,Jeremíaa, íjcyámútsidítyú tsaapi u íjcyane.

15 Ehdúu muha menéénéllii múúhakye neébe:—¿Ácooca ámuha muubá o íjcyane menééhií?16Áánélliihyée Péédoro nééhií:—Muurá uu Críjto mɨamúnáake u pájtyetétsoobe

ɨmɨáábé Piivyéébé Hajchi.17Áánélliihyée neébe:

Matéó 16:18 71 Matéó 16:22—Tehdújuco, maímijyúhde tsáma uu Tsimóó Jonáá ha-

jchi u íjcyaábe. Óvíi Píívyéébe uke pɨaabóhi. Tsá muurámɨamúnaauke túkévéjtsóneri ehduu íhjyúvatúne. Muuráihdyu níjkyéjɨri íjcyaabe Llihíyóré uke túkévéjtsóneriehdu ú ihjyúváhi. 18 Áábeke téhdure uke o néé Péédorodimyémé íjcyane ‘nééwayu’ nééiyóne. Muurá nééwayuɨɨná wááótuúdú u néébe ú íjcyaá múhdumé oke cáhcújt-sómedítyú ímichi ídyéjúcóejpi. Áánéllii muurá tahñéjtéíjcyámeke tsá ɨɨná muhdú méénúítyuróne. Muurádsɨjɨvéjúcoorómé tsiiñe bóhɨɨhi. 19 Áhdure uke ó picyóódijtyééveri mɨamúnaa iwáájácumuhdú níjkyéjɨri íjcyaabePíívyéébé avyéjúejte iíjcyaíñe. Aane íñe ííñújɨri múhduráícyahíjcyáné mɨamúnaa díuwááboju cáhcújtsotúmé tsátéénéejte íjcyatú níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébe néhdújuco.Áánetu teene cáhcujtsómé ímí ícyahíjcyámé téénéejteijcyá dííbyere néhdújuco.

20 Ehdúu iñééné boone múúhakye neebe muha muucámeúúbállétu ɨmɨááné diibyéjuco Críjto mépájtyetétsoobedibye íjcyane.

Ɨdsɨjɨveíñé Jetsóó úúballéne(Mc 8.31–9.1; Rc 9.22-27)

21 Átsihdyúu múúhakye úúbálleebe muhdúJerotsaréevu péébeke túkevéjtsojtémá llúúvájtéavyéjujtee, taúhbájú uwáábojtee, íjcyame ɨɨcúbáhránénɨjcáutu dííbyeke dsɨjɨvétsoíñe. Ároobe 3 coojɨvatutsiiñe ibóhɨɨíñée úúbálleébe. 22 Áánélliihyée Péédoromúúhadítyú idyówajcáróóbeke nééhií:

—Tsáha Ávyéjuúbej, kiá Píívyéébe íjcyánáa ɨɨná ukepájtyeéhi. Tsá ɨɨná uke pájtyéityúne.

Matéó 16:23 72 Matéó 17:223 Ehdúu Péédoro néérónáa Jetsóó íllure dííbyeke uh-

báhi. Neebépeé:—¡Dɨhne óhdityu Náve Naavénej! ¡Iijyévéne oke u

túhútsohíjcyáne! Muurá mɨamúnáá ɨjtsaméíyé dípañeíjcyánéllii tsá u wáájácutú muhdú Píívyéébe óhdityuɨjtsámeíñe.

24Átsihdyúu neebe múúhakye:—Tsaate oke iúraavyéné ímillémé óvíi iímillédú

iícyahíjcyánetu ɨɨhveténe úraavyé wájyúmeítyúméréɨɨcúbáhrámeíyóné pañe. 25 Muurá iímillédú ííñújɨriiíjcyáíyóneríyé tsúúrámeíhijcyámé tsá pájtyetéityúne.Áánetu teene ɨɨhvéjtsóne ookéréjuco ímí iúráávyéíñeritsúúrámeíhijcyámé pájtyéteéhi. 26 ¿Aca ɨɨnetú mekepɨáábóiyóné tsáijyu múu mewágóóóvénáa mítyanemeéhneváne? ¿Mityá ijcyáné tsane mepájtyetéíyónéehnííñevu tsaímíyé meíjcyáiyónej? 27 Muurá ooMɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe Llihíyó avyéjumaó tsaá dííbyeéjté níjkyéjɨ múnáama. Áijyu muurápámeere újcuú muhdú iícyahíjcyáne áhdo. 28 Muuráɨmɨááné ámúhadítyú tsáhái tsaate dsɨjɨvéityú táavyéjúbóhówaavéné ájtyúmɨtúme. Ehdúu Jetsóó néémúúhakye.

17Jetsóó tsíhdyúreevéne(Mc 9.2-13; Rc 9.28-36)

1 Átsihdyúu 6 coojɨvatu tsajtyéébé Péédoroo,Jacóóboo, íñahbe Jóáaá, éhdúmeke cáméhbaúvúmúha íjcyátúhullévu. 2 Áhullévúhjáa diityédívútsíhdyúrééveébe. Íhyúmɨhjáa ajchúcunú cóójɨejpinuhba ájchúcunúdu. Áhduréhjáa íwajyámú ávyeta

Matéó 17:3 73 Matéó 17:12cádiúcunú peetédu. 3 Áánáacáhjáa Moitséee, Eríaa,íjcyamútsí dííbyedívú bóhówáávémútsima ihjyúvaábe.4Áánélliihyéhjáa Péédoro nééhií:

—Ávyéjuúbej, ¡Maímijyu ihdyu mee íchihyij! Ahdí-cyane u ímílléhajchíí metsu meméénu 3-wava nújuwáánédihñéwaa, Moitsée éhwaa, Ería éhwaa, éhdune.

5 Ehdúhjáa Péédoro íhjyúvánáa ojtso ávyeta ájchú-cunúné diityédívú niityéhi. Ááné pañétúhjáa Píívyéébenééhií:

—Áánu muurá Hájchíwúuke o wájyúúbedi mítyane óimíjyúúhií. Áábeke ihdyu tsáma méllééboco.

6 Ááneríhjyáa mítyane iíllityéne ɨhvóhobáme.7Áánélliihyéhjáa Jetsóó diityéké dócárájcoobéré nééhií:

—Méíllityédíñe. Méíjyocúúve.8 Ahdújucóhjáa iíjyócúúvéne tsiiñe ditye ɨɨtérónáa

tsáhájuco múha íjcyatúne. Iiyéjucóhjáa Jetsóó tétsihyi.9Ehdúhjáa diityédívú itsíhdyúréévéne oomívú diityéké

neébe:—Tsáma méúúbálledíñéi muucá íñe ámuha maáj-

tyumɨné Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe o dsɨjɨveebetsiiñe o bóhɨɨtúné hajchóta.

10Áánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:—¿Ácooca muhdú ɨɨvane taúhbájú uwáábojte nehíjcyá

Eríava tsiiñe bóhówááveíñémɨamúnáake pájtyetétsóiibyebóhówáávéíñé ɨhdéwu?

11Áánélliihyéhjáa neébe:—Éée, ɨmɨáánéjucóhdée tene némeíñé Eríá

bóhówááveíñé mɨamúnáake pájtyetétsóííbyé úmɨwaridibye diityéké ɨɨhdénu dííbyema. 12 Ahdújucóo muurádibye bóhówaavéné tsojtsó múnáajpi Jóáa eenéeEríá dibye íjcyane némeííbye. Áróóbekée muurá

Matéó 17:13 74 Matéó 17:19mɨamúnaa ávyejúúlletúmé múhdurá dárɨɨvehíjcyámúijyú ookéréjuco Mɨamúnáájpidívúu o ípívyéévéébekeidyárɨɨveídyu.

13 Ehdúhjáa Jetsóó néénetu botsíi diitye 3-meva waa-jácú tsojtsó múnáajpi Jóááúvudítyú dibye nééneé.

Méiváteri chéméébeke Jetsóó bóhɨɨtsóne(Mc 9.14-29; Rc 9.37-43)

14Aamée tsúúca tsiiñe wajtsɨ múúhadívu.15 Áánáacáa tétsihyi mítyane mɨamúnaa íjcyámedítyú

tsaapi Jetsóó lliiñévú ɨmɨmóúúvéne néé dííbyeke:—Ávyéjuúbej, cána ihdyu óvíjyuco hájchíwúudi

dɨdaatsóvej. Mítyane ɨcúbáhrámeíhíjcyaabeimyéívaténeri. Aabe ápíchó áákityéhijcyá cúújúwápañévu. Tsáijyu áákityéhíjcyaabe téhí pañévu. 16 Aaneíñe íjtye dímamyému éllevu diityévá óóma ibóhɨɨtso otsíváróóbeke tsá ditye bóhɨɨtsotúne.

17Áánélliihyée neébe:—¡Juhúúj, múhdúré mɨamúnaáhana ihdyu ɨmɨááné

ámuuha Píívyéébeke cáhcujtsópityúme! Aane íñe¿múhajchótá ámúhá muhdúré o áábúcúne ámúhakye óúwáábohíjcyaá ímíñeúvú ámuha mecáhcújtsoki? Ehdúumúúhakye iñétsihdyu neébe:

—Áyu cána bo ííllevu metsívaj.18Ahdújucóo ditye tsájtyéébé pañe naavéné íjcyáábeke

dibye úhbánetu dibye íjchivyéne. Ááné boonée tsúúcaímíjpyetéébe.

19 Ááné boonétúu muha tsamééré meíjcyátsihvudííbyeke menééhií:

—¿Aca ɨveekí tsá muha mepíívyetétú meíjchívyetsónénaavéneke eene u méénuhíjcyádu?

Matéó 17:20 75 Matéó 17:2520Áánélliihyée neebe múúhakye:—Ámuha Píívyéébeke ímí mecáhcújtsótúnéllii tsá

ámuha mepíívyetétú tehdɨɨvane meméénúiyóne. Muuráɨmɨáánetúré ámúhakye o néé mojtáátsá neeváúwu áyánéérou muhdú kéémevédú ímí ámuha Píívyéébekemecáhcújtsoca muurá cámehbáú ɨɨnéiyá tsíhtsihvuámuha menééjuri. Ehdu ímí Píívyéébeke ámuhamecáhcújtsoca tsá ɨɨná ámúhadívú túhúúítyuróne.21 Muurá ihdyu téeméjpiikye mewáágóo májchotúméPíívyéébeke pɨáábó métáúmeíhi. Ehdúu Jetsóó néémúúhakye.

Ɨdsɨjɨveíñé tsiiñe Jetsóó úúballéne(Mc 9.30-32; Rc 9.44-45)

22 Áhdurée Gariréá iiñújɨri muha meíjcyánáa tsiiñemúúhakye neébe:

—Mɨamúnáájpidívúu ípívyéévéébedívú muurá tsaapiékéévétsoó ímítyúmeke. 23 Áábeke ditye dsɨjɨvétsoobemuurá 3 coojɨvatu tsiiñe bóhɨɨhi. Ehdúu dibye íhjyuvánéɨdátsó múúhakye pajtyéhi.

Duurúvájá wáábyuta pamévakéré ditye áhdotsóne24 Aamée Capenaóovu muha meúújeténáa duurúvájá

wáábyuta dsɨɨdsɨke áhdótsohíjcyámé tsáá múúha éllevumúúhakye iáhdótsoki. Aamée Péédoróké néé Jetsóodítyu:

—¿Aca tsá ámúhá avyéjuube áhdóityú duurúvájáwáábyuta paméváré áhdohíjcyáne?

25Áánélliihyée Péédoro néé diityéke:—Ihdyúi áhdóiíbye. Ehdúu ditye nééne Jetsóoke

iúúbálle Péédoro dííbye éllevu tsájá pañévú úcáávérónáaɨhdére népéjtsoobe dííbyeke:


—¿Aca muhdú ú ɨjtsúcunúhi, Tsímoj? ¿Muucá múúneáhdótsohíjcyámé ávyéjujte? ¿A íiiñújɨ múnáakére? ¿Mi-tyá tsííñé iiñújɨ múnáakej?

26Áánélliihyée neebe Péédoro:—Muurá múúne tsííñé iiñújɨ múnáakéré áhdótsohíj-

cyáme.Áánélliihyée Jetsóó nééhií:—Aanéjɨɨ ¿muhdú tsííñé iiñújɨ múnáájpíubájɨɨ ó áh-

doóhi? 27 Árónáa ihdyu o áhdotúné múhdurá dityeɨɨjtsúcunútu cáhawáá pijcyúté úneuj. Aane u píjyúcúúbéihjyú pañe tsajɨ dsɨɨdsɨjɨ u ájtyúmɨjɨvú ú áhdóteé méématsamútsimájuco. Ehdúu Jetsóó néé Péédoróke.

18Jetsóoke ímamyémú dilló caabyé ɨhtsútuube diityédítyú

íjcyáiyóne(Mc 9.33-37; Rc 9.46-48)

1Áijyúu muha Jetsóoke menééhií:—¿Aca caabyémúúhadítyú ɨɨhtsútuube íjcyaá níjkyéjɨri

íjcyaabe Píívyéébé avyéjuri muha meíjcyácoóca?2-3 Áánélliihyée tsɨɨménéwúuke ɨpɨúváábeke múúháj

pɨɨnévú ipícyóóne neébe:—Ɨmɨááné ámúhakye o néé íjtye tsɨɨme ɨɨnéikyé

wáájácutúmé íjcyadu ámúhá ɨjtsaméí cápáyóóvétúhajchíítsá ámuha meíjcyáityú Píívyéébé avyéjúejte. 4 MuuráPíívyéébé avyéjúejte ɨdáátsóméhjɨúvú tsɨɨméwuúmúíjcyadu nééme ijcyá ɨɨhtsútujte. 5Muurá íñe áánu ɨdátsótsɨɨmene íjcyadu táuráávye múnaa ɨdáátsóméhjɨúvúnéémeke ɨɨcúvehíjcyámé ookéjuco ɨɨcuvéne.

Matéó 18:6 77 Matéó 18:10Tsaatéké ímítyunévú meɨbúwajtsóné ápíchó nééneé(Mc 9.42-48; Rc 17.1-2)

6 Áánetu botsíi oke cáhcujtsómé ɨdátsótsɨɨméwuúmúdúréi néémedítyú tsaatéké ímítyunévúɨbúwátsohíjcyámekéubá múu apáhajchíí íjkyééháñetunéwáyúcobáné ióhbáñúmeke wájojcó móóá pañévúapíchódiityé úmɨwanééné ɨhdétu. 7 ¡Ɨveekíami íñe ííñújɨriímityúmé íjcyame ténejcúvú tsíjtyeke ɨbúwátsohíjcyaj!Árómeke ihdyu máɨdáátsoju tene pájtyéiñe.

8 Ahdícyane ámúhá hojtsɨneri ímityúné ámuhameméénuhíjcyáhajchíí múu kípíyújcúmeí téhojtsɨjɨ.Áhdure ámúháj tuhááñeri ímítyúne éllevu ámuhamepéhíjcyáhajchíí múu kípíyújcúmeí téjtuhájɨ. Muuráihdyu ímí ámuha méíjcyaá ámúháj piityu tsátsɨhjɨtsáíjcyájúcóóturómé ámuha mepájtyetéhajchííjyu.Áánetu muurá ɨdátsó ámuha méíjcyaá ímí ámúhájpiiháñé néérome múijyú áábatéítyúnéj cuujúwápañévú ámuha mewágóóóvéhajchííjyu. 9 Áhdureámúhá hálluúúneri ámuha maájtyumɨné ímityúnémeméénuhíjcyáhajchíí méwaagóó téuhjɨ. Muurá ímíámuha méíjcyaá tsánejcúeúhjɨ íjcyájúcóóturómé ámuhamepájtyetéhajchííjyu. Áánetu ɨdátsó ámuha méíjcyaátsaúúcuma ámuha meíjcyarómé cúújúwá pañévúmewágóóóvéhajchííjyu.

Obééjá mújtánetu íjcyáné uwááboju(Rc 15.3-7)

10 Ahdícyane tsá múu tsɨɨméwuúmú íjcyaduɨdáátsóméhjɨúvú nééné cahcújtso múnáakeéhdɨɨválletúne. Muurá ijcyámé diityé tehméjté níjkyéjɨmúnaa Llihíyoma dííbyeke diityé hallúvú pɨááboju

Matéó 18:11 78 Matéó 18:21

táúmeíhijcyáme. 11 Muuráhjáa Mɨamúnáájpidívúo ípívyééveebe o tsáá íimítyuháñé mújtátsómeke opájtyetétsoki.

12 ¿Aca tsáápí obééjámú 100-meva íjcyámedítyú tsaapimújtaca tsá dibye ímunáajte 99-meváréjuco íjcyámeketsátsihvu ipícyóóne néhcóítyuró dííbyeke? Muuránéhcóíyoóbe. 13Aanemuurá dííbyeke iájtyúmɨnemítyaneímíjyúúvéíyoobe pámeerée íjcyácooca iímíjyúúnéehnííñevu. 14 Ahdu muurá níjkyéjɨri íjcyaabe Méécáánitsá ímílletú dííbyé uráávye múnaa ɨdátsó tsɨɨméwuúmúíjcyadu néémedítyú tsáápíubáré wágóoovéne.

Tsíjtyema múhdurá meíjcyane meímíbáchójcatsíñe(Rc 17.3)

15 Ahdícyane ámuha cahcújtso múnáadítyú ímityúnétsaapi ámúhamaméénúhajchíí múu iiye dibye íjcyátsihvubóijcyú téénetu dibye illéébóhajchíí iímíbáávyeki. 16Aanedibye lléébótúhajchíí múu pívámevájuco ímíñeúvú íhjyu-váné dííbyema. 17 Aame néérone dibye táhjálléhajchíímúu pámeeréjuco cahcújtso múnaa idyóbéévéne íhjyu-váné dííbyema. Áámeke idyé dibye táhjálléhajchíí múuílluréjuco ɨhvejtsóné ihdícyaabéduréjuco dibye iíjcyaki.

18 Muurá ɨmɨááné ámúhakye o néé muhdú níjkyéjɨriíjcyaabe Píívyéébe néhdújuco íñe ííñújɨri mɨamúnáakeámuha metúkévétsohíjcyádú ámuha meíjcyaíñe.

19 Áhdure idyé ámúhakye o néé míítyétsi tsaneɨɨjtsámeíñé hallúvú Llihíyó Píívyéébe níjkyéjɨri íjcyáábekepɨáábó táúmeíhajchíí muurá pɨáábóiibye diityétsikye.20 Muurá Píívyéébeke cáhcujtsómé pívááturómétamyémeri píhcyáávéméj pɨɨne oo diityéké o pɨááboki.

21 Ehdúu Jetsóó néénéllii Péédoro néé dííbyeke:

Matéó 18:22 79 Matéó 18:29—Ávyéjuúbej, ¿aanéhaca íñe múhdúijyúvá ó

ɨdáátsóvéiyá óóma ímityúné méénúmedi? ¿A 7-ijyúva?22Áánélliihyée neébe:—Tsáhaá, paíjyuváré múu ɨdáátsové uke ímityúné

méénúrómedi.Ɨɨdáátsóvéiyóné ímíllétúúbedítyú íjcyáné uwááboju

23 Muurá níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébe pámeemáyéíavyéjú ímíbájchoó tsáné avyéjuubéhjáa ihyájkímúpevénéré dííbyedítyú náhjɨhénuhíjcyáné diityémáímíbajchódu. 24 Tujkénúhjáa ímíbájchóroobemítyane pevénéré dííbyedítyú náhjɨhénuhíjcyáábema.25 Árónáacáhjáa tsá dibye píívyetétú teene ɨɨnetúiáhdóiyóne. Áánélliihyéhjáa diibye íavyéjuubenéé tsaatéké dííbyedívú iñáhjɨhénuíñé páneereihñénéhjɨma ɨɨtsɨɨmemájuco teene múhdutú dibyeáhdóítyúrónélliíhye. 26 Áánélliihyéhjáa diibye íúníumúnáajpi dííbyé lliiñévú ɨmɨmóúúvéne dííbyedívúɨɨdátsójkímyeíñe nééhií: “Ávyéjuúbej, cána ehdícyárónépañéi daabúcú íñe úhdityu o náhjɨhénuhíjcyáné ukeo áhdohíjcyatúne. Ukéi chooco ó áhdoó páneére.”27 Ehdúhjáa dibye néénéllii dííbyedi ɨɨdáátsóvénetsáhájuco dibye áhdótsotúne. Áábé hallúríhjyáa tsáɨɨná íjcyájúcootúne.

28 Ehdúhjáa íavyéjuube dííbyema ímíbájchótsihdyupéébe cábuuvé tsaapi íñahbéébedívú téhduréhjáadííbyedítyú áyánéwu iñáhjɨhenúné áhdohíjcyátúúbedívu.Áábekéhjáa íjkyéétu iéékévéne neébe:

—Ó imíllé ícyoocáré oke u áhdone óhdityúu unáhjɨhenúne. 29 Áánélliihyéhjáa téhdure dííbyé lliiñévúɨmɨmóúúvéne ɨɨdátsójkímyeíñe nééroobe dííbyeke:

Matéó 18:30 80 Matéó 19:3“Muúbej, cána ihdyu óvíjyucói daabúcú tsáríyóné pañeteénej. Ukéi ihdyu chooco ó áhdoóhi.” 30 Árónáacáhjáatsá dibye ímílletú ɨɨdáátsovéné dííbyedi. Ílluréjucóhjáadibye cúvéhoojánúné dííbyeke. Aabéhjáa cúvéhóójápañe ijcyá dííbyeke iáhdótúné hajchóta. 31 Ehdúhjáaíñahbéébeke dibye dárɨɨvéné tsijtye íñahbéjteke ɨdátsópájtyénéllii íavyéjúúbeke úúballémé muhdú dííbyeketene pájtyene. 32 Áánélliihyéhjáa íavyéjuube pɨuvádííbyeke. Áábekéhjáa népéjtsoóbe: “Uu táúníu múnáajpi,¿ɨveekí ávyétá imítyuube uú? Úhdíi muurá o ɨdáátsóvéneó ɨhvejtsó páneere ávyétámityáné óhdityu u náhjɨhenúnéu áhdohíjcyatúne. 33 Ahdu muurá díñahbéébedi uɨdáátsóvéne ú ɨhvéjtsóiyá páneere úhdíi o ɨdáátsóvéne oɨhvejtsódu.” 34 Ehdúhjáa íavyéjuube dííbyeke iñééneílluréjuco icyáyobáávaténe icyúvéhoojánúúbedívúɨcúbáhratsóné teene dibye áhdótúné hajchóta.

35 Ehdumuurá ámúhakye méénúiibye Llihíyó níjkyéjɨriíjcyaabe ámuha ɨmɨáánéjuco ámúhá ɨɨbúuri ámúhánáhbedi meɨdáátsóvétúhajchííjyu.

19Táábávájcatsímyé wáágóójcatsíítyuróné Jetsóó úwaabóne(Mc 10.1-12; Rc 16.18)

1 Ehdúu Jetsóó nétsihdyu muha mepéjucóó GariréatuJodéá iiñújɨvu Joodáá tsiñéjcuvu. 2 Áhullée mítyanemɨamúnaa úráávyehíjcyá dííbyeke. Áámedítyúuchéméméhjɨke bóhɨɨtsohíjcyaábe. 3 Áijyúu tsaateparitséómú dííbyeke imújtátsóro dííbye éllevu itsáánenééhií:

Matéó 19:4 81 Matéó 19:11—¿A tehdújuco tsaapi méwakye ɨhvéjtsóiyóné ihdí-

cyáné hallútúre? 4Áánélliihyée neébe:—¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú Píívyéébé

waajácuháámɨ? Muurá téhaamɨtú caatúváné dibyée pánéɨhdéene iípívyéjtsóné nɨjcaúvú téhdure ípívyejtsónéwajpii, wallee, íjcyane muhdú tene íjcyaídyújuco.5 Áánemáa muurá téijyújuco dibye nééne wajpi wálleekeityáábávállema ɨɨneíñé cáánímútsidítyú dííllemáyéjucoiíjcya tsahéécoréjuco tsáápiiye íjcyáiyódu. 6 Aamútsímuurá míítyétsi íjcyáromútsí tsahéécoréjuco íjcyaíñéPíívyéébée ípívyejtsódújuco. Áánéllii tsá tsaateityáábávájcatsícyooca dówáávéítyuróne. 7 Ehdúu Jetsóónéénéllii nééme dííbyeke:

—Áánáacáráhjáa ¿ɨveekí Moitsééúvú úwáábohíjcyámetáábávárólleke meɨhvéjtsóiyóné tééné waajácuháámɨ mecáátúnúhaamɨvú maájcúnema? 8Áánélliihyée neébe:

—Muuráhjáa ihdyu eene ámuha meíjcyadu dityecáhcujtsópítyúnéllii ehdu nehíjcyaabe tehdu tenenéétúrónáaáca. Tsáháa Píívyéébe tehdu teeneípívyéjtsotúne. 9 Áánéllii ámúhakye o néé tsaapi mewaímityúné tsíjtyéhjɨma méénútúrólleke ɨɨhvéjtsónetsíjpíllekéréjuco táábáváhajchíí muurá ímityúnéméénuube ɨveekí méwamájɨɨ tsíjpíllema iíjcyáneri.Áhdure idyé tsaapi ɨhvéjtsólleke táábávaabe ímityúnémeenúhi.

10 Ehdúu Jetsóó néénéllii muha menééhií:—Ímí tehdújúcooro teene táábávajcátsí néérónáa tsíñe-

jcútú múhdurá teéne. Áánélliihyéubá óvíjyácóóiyónéteéne.

11Áánélliihyée neebe múúhakye:

Matéó 19:12 82 Matéó 19:17—Árónáa tsá paméváré píívyetétú tehdu iíjcyane.

Apáámyéré ihdyu Píívyéébe pícyohdújuco íjcyame pi-ivyété tehdu iíjcyane. 12 Muurá ijcyámé tsaate ípyéeiípívyeevédújucowálleema iíjcyáiyóné píívyetétúme. Áh-dure ijcyámé tsaate mɨamúnaáré méénúnetu wálleemaiíjcyane píívyetétúme. Áánetu ihdyu tsaate imílléííyéejtéré iíjcyane ɨɨná túhújtsotúmé níjkyéjɨri íjcyaabePíívyéébé avyéjúejte iíjcyáneríyé ɨɨɨjɨveki. Ahdícyaneihdyu óvíi caatyé ííyéejtéré iíjcyane ímillémé tehdu ij-cyáhi. Ehdúu Jetsóó néé múúhakye.

Tsɨɨméké Jetsóó llúúvanúne(Mc 10.13-16; Rc 18.15-17)

13 Áijyúu tsaate ɨɨtsɨɨmeke tsivá dííbye éllevu dibye di-ityé hallúvú pɨááboju ityáúmeí Píívyéébeke. Áánélliihyéemuha menéé ɨɨnevú ditye tsɨɨméké tsívane íllure dííbyekeityúhújtsoki. 14Árónáacáa neebe múúhakye:

—Óvi ihdyu tsiváme. ¿Ɨveekí ámuha mécátuhtsóhi?Muurá diitye tsɨɨme íjcyadu néémé wáábyuta Píívyéébéavyéjú ijcyá níjkyéjɨri. 15 Ehdúu iñééne diityéké dócáráj-coobéré Píívyéébeke pɨáábó táúmeí diityé hallúvu. Áánéboonétúu tétsihdyu muha mepéé tsiéllevúréjuco.

Ováhtsá Jetsóoma íhjyuváne(Mc 10.17-31; Rc 18.18-30)

16 Tsáijyúu téhdure tsaapi ováhtsá ehnéva múnáajpiíjcyaabe Jetsóo éllevu itsááne nééhií:

—Uwááboóbej, ɨmɨáábéu íjcyaabe cánaokediñemuhdúo íjcyáiyóné múijyú o dsɨjɨvéjúcóóítyúne bóhɨ o újcuki.

17Áánélliihyée neébe:—¿Aca ɨveekí eene oke ú dilló ɨmɨáábedi? Muurá ihdyu

apáábyéré Píívyéébe ɨmɨáábe. Ahdícyane cáhawáá dííbyé

Matéó 19:18 83 Matéó 19:26taúhbajúúné néhdu diicya múijyú u dsɨjɨvéjúcóóítyúnebóhɨ u újcune u ímílléhajchííjyu.

18Áánélliihyée neébe:—¿Aca keená teene dííbyé taúhbajúúne? Áánélliihyée

úúbálleebe teene taúhbaju íllu nééneé:—Tsá múu mɨamúnáake dsɨjɨvétsotúne. Tsá múu ihdí-

cyámema dómácójcatsítyúne. Tsá múu nánívatúne. Tsámúu állíuutúne. 19 Múu avyéjuullé díícyáánimútsikye.Pamévakéré múu wajyú muhdú u wájyúmeídyu.

20 Ehdúu Jetsóó néénéllii neébe:—Muuráhjáa ihdyu táayáábedítyúré tehdújuco o

ícyahíjcyáne. ¿Mityá ijcyánéi tsiiñe ɨɨná o méénúiyónej?21Áánélliihyée neébe:—Ihdyu panévatúré ɨmɨáábé u íjcyane u ímílléhajchíí

dítsíeméné náhjɨhénúne ɨdáátsóméhjɨke pɨáábo. Áijyuihdyu ɨmɨááné ú ávyéjúúteé níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébéavyéjuvu. Aane cáhawáá ehdu méénúne ookéréjucoduráávyej.

22Ehdúu Jetsóónééne kímóhcópajtyé dííbyekemítyanedibye éhnévánélliíhye. Aabée ílluréjuco pééne kímóóvee-bére.

23Áánélliihyée Jetsóó néé múúhakye:—Ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé ehnéva múnaa

ɨhtsútúnetu úcáávéiyóné Píívyéébé avyéjuvu. 24 ¿Acamuhdú caméélló ánéétóhéjutu pajtyéiyáhi? Áhdure¿aca muhdú diitye ehnéva múnaa Píívyéébé avyéjuvuúcáávéiyáhi?

25 Ehdúu dibye nééneri muha meúllévenúne menééhií:—¿Aca ihdyu múhdutúrá pájtyetéiyóme?26Áánélliihyée múúhakye ɨɨɨténe neébe:

Matéó 19:27 84 Matéó 20:4—Tsá muurá mɨamúnaa píívyetétú iiye ipájtyetét-

sámeíñe. Árónáa Píívyéébe piivyété diityéké ipájtyetét-sóné ɨɨná dííbyedívú túhúútúnélliíhye.

27Áánélliihyée Péédoro nééhií:—Ávyéjuúbej, muuráhjáa páneere muha meɨhvéjtsóne

uukéréjucomeúraavyéne. ¿Aanemuhdúí íñe teéne? ¿Ɨɨnámuha méújcuú tééné hallúvu?

28Áánélliihyée múúhakye neébe:—Ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé páneere tsíhdyuréjuco

ímíbáávyécooca Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe oávyéjuutéiñe. Áijyu idyé ámuha téhdure méíjcyaá 12-hava ámúha múnaa ijraéémú íjcyámé avyéjujte. 29Muurápáneere íijcyátsɨhjɨma imúnáake íñahbémuu, íñaallé-muu, cáánimuu, méwamyuu, ɨɨtsɨɨmee, íjcyárómeke ipí-cyoíñúne ookéréjuco iúráávyéné wákimyéí méénume éh-nííñevu tsaímíyé íjcyaámúijyúmuhdú íjcyáityúmeréjuco.30 Árónáa ihdyu téɨɨbúwá méíjcyaco. Muurá íñe ícyoocaɨhtsutúmé íjcyame ɨdátsó téijyu waagóojte íjcyaáhi. Áánélliiñévú íñe ícyooca ɨdaatsómé ávyéjúúteéhi.

20Tsaate wákímyeíñetu íjcyáné uwááboju

1 Muurá Píívyéébe níjkyéjɨri íjcyaabe pámeemáyéíavyéjú ímíbájchoó éhne múúne tsaapi íúmɨhé wákimyéimúnáama diityé wákimyéí ímíbajchódu. Tsaapíhjyáamuurá íúmɨhé pañétú óóva ditye iááhɨvétso cúúvénetúrénehcó wákimyéi múnáake. 2 Aanéhjáa tsúúca iújcúmekeneebe 10-haamɨvá tsájcoojɨ iáhdoíñe. Áánemáhjáawallójúcoobe ditye iwákímyeíki. 3 Ááné boonétúhjáaidyé cójɨhréjuco néénáa tsiiñe tsíjtyeke néhcotéébéúújeté tsaate tsátsii pevétáré íjcyámedívu. 4 Áámekéhjáa

Matéó 20:5 85 Matéó 20:13neébe: “Ámuúhaj, óóma méwákímyeítyé táúmɨhépañe. Ámúhakye ímí ó áhdoóhi.” Ahdújucóhjáaditye wákímyeítyéne. 5 Ááné boonétúhjáa idyé tsiiñecójɨjpɨɨne péébe újcujé tsíjtyeke. Átsihdyúhjáa tsiiñepéébe újcujé tsíjtyeke. 6 Ááné boonétúhjáa ávyétá cuuvépañéjuco péébe úújeté tsaate pevétáré íjcyámedívu.Áámekéhjáa neébe: “¿Ɨveekí wákímyeítyúmé ámuhapevétáre?” 7 Áánélliihyéhjáa néémeé: “Muhdú múhamúúhakye táúhbánejɨɨ ɨɨná muha méwákímyéiyáhi.”Áánélliihyéhjáa neébe: “Ané óóma mepééneméwákímyeítyé táúmɨhe. Ámúhakye ímí ó áhdoóhi.”Ahdújucóhjáa ditye pééne dííbyema.

8 Ááné iijyúnuvúhjáa diitye wákimyéi múnáátehméébeke neébe: “Áyu ílluréjuco wákimyéi múnáakedááhɨvétsómeke dahdo. Nihñérené úcáávémedítyú úáhdótujkénuúhi. Ááné boonétúi ú áhdoó tujkénunéúcáávémeke.” 9 Ahdújucóhjáa dibye eenée ávyétánihñéejtéré cuuvé pañe úcáávémedítyú áhdótujkénúnétsáápiitsáké 10-haamɨvá diibye tépallí múnáajpinéhdunéjuco. 10 Aanéhjáa diitye eenée tujkénúcúúvénetúré úcaavémé ɨɨɨténe ɨjtsámeí dibye áhdoíñééhnííñevu pájcoojɨré ditye wákímyeíñélliíhye.Árónáacáhjáa diityéké téhdunéré 10-haamɨvá áhdoóbe.11 Aanéhjáa múhdurá diityéké pájtyénéllii tépallímúnáájpidítyú llíhcyámeímye. 12 Áámedítyúhjáa tsaapinéé dííbyeke: “Aca muhdú ɨɨvane aatye ícyoocárenécuuvé pañe úcáávémeke ú ahdó íñe muha cójɨhajchótáállócohɨváneri mewákímyeímyeke u áhdodúnére.”13 Áánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: “Muúbej, ¿acánetsá o néétu téhdune 10-haamɨvá ámúhakye o áhdoíñé

Matéó 20:14 86 Matéó 20:19tsájcoojɨ wákiméi? Áánerá tsáháturo ímityúné ámúhakyeo dárɨɨvetúne. 14 Ahdícyane wa eene uke o áhdonedékéévéne dipyej. Muurá ihdyu ó imíllé áyánéwuwákímyeíyómema tsahdúnéhjɨré o áhdone pámeekére.15 ¿Aca tsá u wáájácutú o ímillédú o áhdóiyónétadsɨɨdsɨdívu? Anéjɨɨva oke ú nééiyá múhdurá odárɨɨvéne. Áhdure tsá u nómíutááváítyuró pámeemáyéɨmɨáábé o íjcyáneri.” Ehdúhjáa neebe tépallí múnáajpidííbyeke. 16 Ahdícyane íñe ícyooca iiye ɨhtsutúméiíjcyane ɨtsúcunúmeíhijcyámé nihñéétsihvu ɨdátsówaagóojte íjcyaáhi. Ááné lliiñévú íñe ícyooca ɨdaatsóméávyéjúúteéhi. Muurá mítyámeke táavyéjú wákimyéivuo újcúrómedítyú uhjéméré ímí teene úraavyéméávyéjúúteéhi. Ehdúu Jetsóó úwaabó tsaapi íwákimyéimúnáama diityé wákimyéí ímíbájchónetu.

Ɨdsɨjɨveíñé tsiiñe Jetsóó úúballéne(Mc 10.32-34; Rc 18.31-34)

17Átsihdyúu múúhaye 12-meva Jerotsaréevu dííbyemamepéénáa juuvávyú múúhakye neébe:

—Mepéé íñe Jerotsaréevu.18 Ácoomívú muurá Mɨamúnáájpidívúu o

ípívyéévéébedívú tsaapi llúúvájté avyéjujtémá taúhbájúuwáábojtéké óhdivu ékéévétsoóhi. Aame neé okeɨdsɨjɨvétsoíñe. 19Áábekemuurá oke ɨhvéjtsoímyé jodíómúíjcyátúmé hójtsɨ pañévu. Aame óhdi iúúhɨvaténe okeimyéénúúbeke ílluréjuco wátyétyéhcuíñé páwachékevuo dsɨjɨveki. Ároobe tsiiñe ó bóhɨɨ 3 coojɨvatu. EhdúuJetsóó néé múúhakye.

Jacóóbomútsíj tsɨɨju Jetsóoma íhjyuváne(Mc 10.35-45)

Matéó 20:20 87 Matéó 20:2820TéijyúuTsebedéó taaba Jetsóo éllevu itsááne íllímutsi

Jacóóboo, Jóáaá, íjcyamútsí múúhama íjcyámútsikyeɨpɨúváne dííbyé lliiñévú mɨmóuuvé pɨáábó ityáúmeíki.21Áállekée neébe:

—¿Ɨɨnetú uke o pɨaabóné ú imílléhi?Áánélliihyée neélle:—Ó imíllé íjtyetsi hájchíwúumútsí úúma páñétúétsihyi

íjcyane díavyéjuri u íjcyácoóca.22Árónáacáa neebe díílleke:—Ávyeta tsá u wáájácutú ɨɨná u táúmeíñe. Ehdúu

díílleke iñétsihdyu diityétsikye neébe:—¿Aca ámuhtsi ávyétá ɨhnáhó méɨcúbáhrámeíiyá

muhdú o ɨcúbáhrámeídyu?Áánélliihyée neemútsi:—Éée, muhtsi méɨcúbáhrámeíiyáhi.23Áánélliihyée neebe diityétsikye:—Ɨmɨáánéhde ámuhtsi méɨcúbáhráméiíhi. Árónáa

ihdyu páñétúétsihyi táavyéjuri o íjcyácooca tsá ooreámúhtsikye táúniúvú o pícyóóítyuróne. Muurá ihdyuLlihíyóré pícyoó caatyéké iwábyújtsómeke.

24 Ehdúu Jetsóoma dityétsí íhjyuváné múúhakye di-ityétsí nahbéjté 10-meva muha meíjcyámeke tsárí paj-tyéhi. 25Árónáacáa múúhakye ɨpɨúváne neébe:

—Ámuha muurá méwaajácú íñe ííñújɨri íjcyánéavyéjujte paméváré ɨhtsutúmé iíjcyane ímilléne.26-27 Áánetu ihdyu íñe ámuha tsúúca tahñéjté meíjcyametsá múu tehdu néétune. Ámúhadítyú tsaapi íboohówaabeiíjcyane ímílleebe múu íñahbéjteke ɨɨcuvé íñée muhdúMɨamúnáájpidívú o ípívyééveebe o méénuhíjcyádu.28 Tsáháa muurá o tsáátu ɨhtsútuube ávyéjuube oíjcyáábeke mɨamúnaa oke ɨɨɨcúveki. Muuráhjáa ihdyu

Matéó 20:29 88 Matéó 21:2o tsáá diityéké o pɨaabódú íjcyaabe diityé wájyuri odsɨjɨve teene cáhcujtsómé ipájtyetéki.

Hállúvátúmútsikye Jetsóó ímíjpyetétsóne(Mc 10.46-52; Rc 18.35-43)

29 Aamée Jericóotu muha mepéémeke mítyanemɨamúnaa úraavyéhi. 30 Áijyúu hállúvátumútsí juuváúníuri ácuúcunúhíjcyamútsí tétsihdyu Jetsóoma muhamepájtyene iwáájácúne kéévánécoba néé dííbyeke:

—¡Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej,múhtsidi ihdyu óvíjyuco dɨdaatsóve!

31 Ehdúu dityétsí néénéllii tétsii íjcyame uhbácúúvéhulléré dityétsí iíjcyaki. Áróneríi ɨɨcúvétumútsíéhnííñevúré tsiiñe nééhií:

—¡Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej,múhtsidi ihdyu óvíjyuco dɨdaatsóve!

32Áánélliihyée Jetsóó iíjyócúúvéne néé diityétsikye:—¿Ɨɨná ámuhtsi méimílléhi?33Áánélliihyée neemútsi:—Ávyéjuúbej, muhtsi méimíllé mahálluváne.34 Ehdúu dityétsí néénéllii mítyane ɨdáátsóveebe

diityétsidi. Áánemáa diityétsikye íhyálluúúné dibyedócárájcónetu tsaímíyé ɨɨtéjúcoomútsi. Aamútsíidííbyekéréjuco úraavyéne.

21Jerotsaréé pañévú Jetsóó úcaavéne(Mc 11.1-11; Rc 19.28-40; Ja 12.12-19)

1 Aamée muha méwajtsɨ Jerotsaréé pɨɨhɨriyéjucoBepajéé cóómí úníuri Oríívo bájú íjcyátsihvu. ÁtsihdyúuJetsóó wallóó míítyétsikye múúhadítyú técoomívu.2Áámútsikyée neébe:

Matéó 21:3 89 Matéó 21:11—Écoomi ɨpɨɨhɨré cóómityu óóma méujcúté íayáne

ɨɨjú íllíma íjcyaabe dóhjɨnúmeííbyeke. Áábekemetsíñaáyóne métsívaco. 3 Aane tsaate ámúhtsikye‘ɨvéémútsikyé ámuhtsi métsíñaáyó’ néhajchíí méneéco:“Ávyéjuubénemúhtsikye néénélliíhye. Ɨɨcúiyévané ihdyuóómíchóiíbye.” Ehdúu neebe diityétsikye.

4 Ehdúu pajtyéné Píívyéébé ihjyú uubálle múnáa-jpíhjyáa íllu néhdújuco:5 Tsióó cóómi múnáake mene: “Ámúha éllevu ámúhá

avyéjuube tsaá ɨdaatsóné íayáne ɨɨjú hájchí hal-lúri.”

Ehdúhjáa neebe Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi.6 Aamútsíi tsúúca újcujé diibye íayáne ɨɨjuke íllíma

Jetsóó néhdújuco. 7 Áábé hallúu wájyamúúnetu muhameɨhbóné hallúvú iñéríívyéne péjúcoóbe. 8 Áijyúumítyane mɨamúnaa íjcyame ɨhbó íwajyámuunévú juúva.Tsaatée wájyaúúnevu ɨhbóhi. 9 Aamée dííbyema péétsuullérí íjcyamee, idyéjuri íjcyamee, ehdu. Aamée wáñé-cohíjcyá:

—¡Ñóóooj, máávyejújtsó áánu Dabíiúvújtsɨɨménémúháábeke! ¡Maímijyu dibye Píívyéébemémeri tsááneéj! ¡Ñóóooj, máávyejújtsó caame íjcyaabePíívyéébeke! Ehdúu iwáñéjcóne nehíjcyáme.

10 Aabée Jerotsaréevu úcáávéneri pámeere técoomímúnaa íbórɨbaavémé nééhií:

—¿Múamí tsáma aátyej?11Áánélliihyée tsaate nééhií:—Áánerá aabye Jetsóó Píívyéébé ihjyú uubálle múnáa-

jpi Gariréá iiñújɨri íjcyacóómí Natsarée múnáajpi.Duurúvájá pañétú náhjɨhe múnáake Jetsóó bóayóne(Mc 11.15-19; Rc 19.45-48; Ja 2.13-22)

Matéó 21:12 90 Matéó 21:1912 Ááné boonétúu duurúvájá pañévú

náhjɨhénújcatsímyeke téjá pañétú boáyoóbe.Wájójcoobée dsɨɨdsɨke cápáyócohíjcyámé metsáwááne.Áhdurée ɨjúúmuke náhjɨhénuhíjcyámé acúúvéihcyúnéwájójcoóbe. 13Áánemáa neebe diityéke:

—Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “Íjyatahjya tééjá lliiñévú mɨamúnaa óóma íhjyúvahíjcyáijya.”Aaja ¿ɨveekí ámuha naní múnáá jaríyéjuco medíllone?

14 Áijyúu tééjá pañe hállúvátúméhjɨma ímíúllehíjcyátuméhjɨ íjcyame dííbyeke pɨáábó táúmeímyekeímíjpyetétsoóbe. 15 Ehdúu téijyu méénuubeméénúráítyúronéhjɨ. Áijyúu tsɨɨme wáñécohíjcyá:“¡Ñóóooj! Átsihdyúu nehíjcyáme: ¡Máávyejújtsóaadi Dabíiúvúj tsɨɨménémúháábeke!” Aanée llúúvájtéavyéjujtémá taúhbájú uwáábojte tsárí ɨɨjtsúcunúneJetsóoke nééhií:

—¿A ú lleebo eene aatye néhijcyánej? 16 ÁánélliihyéeJetsóó néé diityéke:

—Éée. ¿Aca tsá múijyú ámuha meéévetú Píívyéébéwaajácúháámɨ téénetu íhjyuváne? Íllu muurá nééneé:Pámeere dííbyeke duurúvahíjcyá tsɨɨme ñohñóríyéi íj-

cyárótsɨwuújɨmájuco.17 Ehdúu Jetsóó diityéké nééné boonétú muha mepéé

Jerotsaréetu Betáániávuréjuco. Áhullée tépejco muhamécuwáhi.

Higyéérahe Jetsóó pítyuutsóne(Mc 11.12-14, 20-26)

18 Ááné tsɨtsɨɨvevúu cúúvénetúré muha tsiiñe Jerot-saréevu meóómíñáa Jetsóó ajyábáávatéhi. 19 Aabée ju-uvá úníutu íjcyahe higyéérahe úújéjerá ‘néévahéubáhaja’

Matéó 21:20 91 Matéó 21:24-25iñéénema. Árónáacáa tsá tehe néévatúne. Áánélliihyéeílluréjuco dibye teehe pítyúútsoobe nééneé:

—Níhñécunu ílluréjuco u chéméihye ¿ɨveekí tsá u néé-vatúne?

Ehdúu dibye néénemáyé tsúúca ɨjtoíñuhe. 20 Áánéríimuha meúllévenúne menéé dííbyeke:

—¿Aca muhdú eene eehe higyéérahe peecútéré tsúúcacheméhi?

21Áánélliihyée neebe múúhakye:—Muurá ɨmɨááné ímíñeúvú ámuha mecáhcújtsoca tsá

apááñéré íñe higyéérahe o chémétsónéeméné ámuhameméénúítyuróne. Téhdure muurá ámuha menééjuritsane cámehbáú ɨɨnéiyá móááj pɨɨnévu. 22 Ahdícyanemuurá páneere ɨɨná Píívyéébeke ámuha metáúmeíñéámúhakye ájcúiibye ɨmɨáánetúré ámuha ímí mecáhcújt-sóhajchííjyu.

Jetsóó ɨhtsútu(Mc 11.27-33; Rc 20.1-8)

23 Átsihdyúu idyé tsiiñe duurúvájá pañévú dibyeúwáábónáa páñétúejte llúúvájté avyéjujtémá túkevéjtso-jte dííbye éllevu itsááne nééhií:

—¿Aca múúbé ɨhtsúturí u íjcyaabe eene ehdu nénehjɨ úméénuhíjcyáhi?

24-25Áánélliihyéhjáa neebe diityéke:Áhdure ¿acáa múha nééjuri Jóáa tsótsohíjcyá

cáhcújtsómeke? ¿A Píívyéébeé, mityá mɨamúnaáréenééjuri tééné wákimyéí méénuhíjcyaábej? Áyu cána okemáañújcuj. Ámuha okemaáñújcúhajchíí botsíi ámúhakyeó neé múúbé ɨhtsúturí ténehjɨ o méénuhíjcyáne.Áánélliihyée tsamééré néjcatsíhi:

Matéó 21:26 92 Matéó 21:32—Muurá ‘Píívyéébée nééjuri tsótsohíjcyaábe’

menéhajchíí meke nééíyoóbe: “¿Áábekéráhjáa ɨveekítsá ámuha mecáhcújtsotúne?” 26 Áánetu ‘mɨamúnaáréenééjuri’menéhajchíímeke diityemɨamúnaa téénéhallútúméénúiyáhi. Muurá paméváré cáhcujtsó ɨmɨáánéjucóoPíívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi diibye Jóááuvu íjcyane.27 Ehdúu iñéjcatsíñeri iñúhnévéne íllure nééme dííbyeke:

—Maáhuú, tsá muha mewáájácutúne.Áánélliihyée neebe diityéke:—Aanéjɨɨva idyé ámúhakye ó neé múúbé ɨhtsúturí o

méénuhíjcyáne.Tsáápí hájchimútsidítyú íjcyáné uwááboju

28Átsihdyúu tsiiñe Jetsóó diityéké nééhií:—¿Muhdú ámuha méɨjtsúcunú tsiiñe ámúhakye

o úúbálleíñe? Tsaapíhjyáa íllímútsidítyú ámíáábekenééhií: “Llíhij, cána íhyajchíí méúmɨhe wákímyeítyej.”29Árónáacáhjáa neébe: “Tsá o ímílletúne.” Árónemáhjáabóónétu wákímyeítyeébe. 30 Átsihdyúhjáa bónéébekeneebe téhdure. Áánélliihyéhjáa neébe: “Juújuj Llíhij,tehdújuco. Óvíi ó wákímyeítyéhi.” Árónáacáhjáa tsádibye wákímyeítyetúne. 31 Aanée ¿caabyé diityétsidítyúcáhcujtsó cááníkyeé? Áánélliihyée nééme dííbyeke:

—Tujkénúejpíhjyáa cáhcujtsóhi.Átsihvúu neebe diityéke:—Ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé muurá múhdurá

ícyahíjcyáné walléémuma méiiñújɨ avyéjúúbéwáábyuta dsɨɨdsɨke áhdótsohíjcyámé ímityúméíjcyarómé ímíjpyéteé ámúhájtane Píívyéébéavyéjúejtéréjuco iíjcyaki. 32 Muuráhjáa tsojtsómúnáajpi Jóáa ámúhakye úwáábohíjcyará ímityúné

Matéó 21:33 93 Matéó 21:40ámuha meícyahíjcyáné meɨhvéjtsóne Píívyéébéicyánejcúvuréjuco ámuha meɨbúwáávéroki. Árónáacáatsá ámuha mecáhcútsohíjcyatú dííbyeke. Áánetúu ihdyumuurá diitye ɨmɨááné ímityúmé íjcyarómé dííbyé uwáábóicyáhcújtsóne ímíjpyetéhi. Áánáacáa ¿muhdú ɨveekí tsáámuha teene melléébójúcoorómé meímíjpyetétúne?

Úmɨhé tehmé múnaa múhdurá dárɨɨvémeíñetu íj-cyáné uwááboju

(Mc 12.1-12; Rc 20.9-19)33 Cáhawáá mélleebúcunu tsiiñe ámúhakye o

úúballéne: Tsaapíhjyáa íúmɨhe óóva ibájtsonemɨjcónúhi. Áánemáhjáa tsátsii ímíbájchoobe téénenéévá dótsúhcúmeíitsíi. Áhduréhjáa jáhwu méénuubecáámé cóhnaúvú tééjá pañétú tépalli téhmémeíijya.Ápallívúhjáa tsaatéké ityéhmétsóne aahɨvetéébé tsííñéiiñújɨ. 34 Aabéhjáa tsúúca tene néévane iwáájácútsihvuwallóó íúníu múnáake diityémá ditye iwállóórotéénetu dííbye éhné íjcyadúne. 35 Árónáacáhjáa íllureméénúpejtsómé diityéke. Tsáápiikyéhjáa néwayúúnevuaamúme. Áánetúhjáa tsíjpiikye dsɨjɨvetsóme. 36 Áánéboonétúhjáa idyé tsiiñe wálloobe pívámevákéjuco.Árómekéhjáa idyé méénúpejtsóme.

37 Ááné nihñévúréhjáa wálloobe íllíkyeréjuco ‘íhyahájchíwu íjcyánéllii dííbyeke avyéjúúlléiyóme’ iñéénema.38Árónáacáhjáa dííbyeke iájtyúmɨne néjcatsímye: “Aabyemuurá íllíyéjuco íñe cááníñúiyóne. Áánéllii metsudííbyeke medsɨjɨvétso mehnéréjuco tene iíjcyaki.”39 Ahdújucóhjáa iékéévéébeke ditye tépallítyú ɨɨwávuitsájtyéne dsɨjɨvetsóne.

40 Ehdúu iúúbállétsihdyu neebe diityéke:

Matéó 21:41 94 Matéó 22:1—¿Aane íñe diibye úmɨhé aabájaabe itsáácooca muhdú

méénuú diityéké eenée tépallívú dibye téhmétsoíñúméímityúné dárɨɨvémeímyeke?

41Áánélliihyée néémeé:—Íhya ihdyu diityéké ɨdáátsóvétuubéré ɨdsɨjɨvétsóne

tsíjtyekéréjuco téhmétsoíñé tépallívú botsíi teene bajtsokéémévécooca tsáneevu dííbyeke ájcúímyeke.

42 Ehdúu ditye néérónáa neebe diityéke:—¿Aca tsá ámuha múijyú meéévetú Píívyéébé waa-

jácúháámɨ? Muurá tsátsihdyu nééneé:Tsaúpe nééwayu jááháñé wákimyéi múnaa iñéhnílléne

wáágóórou pícyámeí ímichi tééutu jaa éjkéiu.Muurá ihdyu Píívyéébere ehdu meenú tehdújuco.

Ehdu muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé. 43 Aaneámúhakye o néé Píívyéébé avyéjú ámúhá wáábyuta íj-cyájúcootúne. Muurá ihdyu tsijtye ímí óóma íjcyáméwáábyutáréjuco teéne. 44 Muurá teeu nééwayúdú onéébedítyú íjcyáné uwááboju cáhcújtsotúmé mújtaáhi.Áámedívú muurá o cáyobáávatécooca ílluréjuco dityewágóóóveíñe.

45 Ehdúu Jetsóó tsíeménéhjɨtu úwaabóné llúúvájtéavyéjujtémá paritséómú waajácújucóó diityéké dibye llé-boobóne. 46 Áánélliihyée imíllerómé dííbyeke iwáá-goóné tétsihdyu. Árónáacáa nuhnévémé Píívyéébé ihjyúuubálle múnáajpi dibye íjcyane mɨamúnaa néhíjcyáneriiíllityénema.

22Táábávajcátsí wañéhjɨtu íjcyáné uwááboju(Rc 14.15-24)

1 Áhdurée tsiiñe Jetsóó úúballé muhdú Píívyéébeíavyéjú pámeemáyé ímíbájchoíñe.

Matéó 22:2 95 Matéó 22:122Neebépeé:—Tsáné avyéjuubéhjáa ílli táábáváné wañéhjɨvu

míñutsó mítyane mɨamúnáake. 3 Ááme éllevúhjáawálloobe íúníu múnáake ditye iñééte ditye itsájúcoóki.Aaméhjáa úúbálletérónáa tsá ditye ímílletú itsááneé.4 Áánélliihyéhjáa tsíjtyeke tsiiñe iwállóómekeneébe: “Méneete táuubámyeke ditye itsááne íñeocájímú tutácóóné idyóóvaki.” 5 Ahdújucóhjáaipyééne ditye úúbállerónáa idyé tsá ditye ímílletúitsááneé. Ɨɨcúvetúméhjáa íwákimyéiháñevúrépéécunúhi. Tsaatéhjáa péé íúmɨhénevu. Tsijtyéhjáapéé náhjɨhévu. 6 Áánetúhjáa tsijtye íllure diityédíɨɨcúbáhrámeke dsɨjɨvetsóhi. 7 Aanéhjáa ílluréjuco diibyeávyéjúúbeke mítyane cáyobáávatétsóne. Áánélliihyéhjáaítsodáhómuke táúhbaabe ditye diityéké ɨdsɨjɨvétsónediityé cóómí icyátsuhjácoki. 8Ááné boonéhjáa idyé tsijtyeíúníu múnáake neébe: “Tsúúca íñe hájchíwu táábávánéwañéhjɨ májchoháñé méénúmeíjyúcoorá téénevutsáámekememájchótsóiyóne. Ávyeta ímílléítyúmekéhjáao míñutsójúcoorómé íñe tsá tsáátu meéllevu. Ároneihdyu óvi tehdújuco tsá ditye tsáátune, ɨmɨáámejɨɨ tsááiyáhi. 9 Ahdícyane cána étsɨhjɨvú mepééneámuha maájtyúmɨdúmeke méuubállé ditye itsáákií.”10 Ahdújucóhjáa ditye pahúllevávú ipyééne pámeekéréiájtyúmɨdúmeke míñutsóné ímítyúróméhjɨmáye.Aaméhjáa tsúúca tsááme teeja wahpéhi.

11 Ááme éllevúhjáa diibye ávyéjuube ipyééne áj-tyumɨ tsaapi ihdícyájamáyé íwajyámuma diityéj pɨɨneíjcyáábeke. 12 Áábekéhjáa neébe: “Muúbej, ¿acáneɨveekí íñe átérééjamáyé u tsáá béhjávu úcáávéne tsáá-tuúbe?” Ehdúhjáa ávyéjuube dííbyeke néénéllii tsá dibye

Matéó 22:13 96 Matéó 22:20ɨɨná néétune. 13 Áábedítyúhjáa íúníu múnáake neébe:“Áánúke íjtyúháácyuma íhyójtsɨcu mechíjchúne áachívúpeete íjcyátúhullévú mépicyóhjé téhulle dibye ityáá íh-wáñe ɨɨhdónema.” 14 Ehdu nééne muurá íñe ɨmɨáánépámé wáábyutáréjúcooro Píívyéébé avyéjú íjcyáronévúuhjéméré úcááveéhi.

Ííñújɨ avyéjúúbé wáábyuta dsɨɨdsɨke ditye áhdotsóne(Mc 12.13-17; Rc 20.20-26)

15 Ehdúu Jetsóó úwaabóné paritséómú itsárílléne pí-tyácójcatsí muhdú dííbyedívú iñéétsoíñe. 16 ÁánemáhjáaHeróódé icyánéjcúejtémá tsaatéké íhdityu wallóómédííbye éllevu ditye iñééte muhdúhjáa dííbyedítyú ipí-tyácójcatsíñe. Aamée itsááne dííbyeke nééhií:

—Ávyéjuúbej, muha méwaajácú ɨmɨáábé u íjcyane ál-líútuúbe. Aabe muurá ú úwáábohíjcyá ɨmɨááné keenáPíívyéébemɨamúnáadívú tújkevééllejɨjtó tsijtyemúhduráúhdivu ɨjtsúcunúróneri ɨɨcúvétuubére. Árómeke muurápámeekéré tsahdúré ú ɨjtsúcunú muhdú ditye íjcyaneu túhúúllétúnélliíhye. 17 Aabe ihdyu cána múúhakyediñe díicyánéjcutuj: ¿A tehdújuco ávyéjuube romáánó-muube íjcyáábé wáábyuta dsɨɨdsɨke ditye áhdótsohíj-cyáné maáhdóiyónej, mityá tsáhaáj?

18 Ehdúu íllure dííbyeke imújtátsóro ditye dílloneiwáájácúne neebe diityéke:

—Ávyeta mɨa bañú múnaa ámuha pánehjɨdúɨmɨáámeúvúdú meíjcyame ¿ɨveekí íllure oke ámuhamemújtátsóro mémávárijchóhi? 19 Áyu cána okeméuujétsó dsɨɨdsɨjɨvuj.

Ahdújucóo ditye tsájɨɨvu úújetsóné dííbyeke. 20Áájɨtúuhúmɨ náávee, memee, íjcyane ɨɨɨténe neebe diityéke:

Matéó 22:21 97 Matéó 22:29—¿Aca múhúmɨ náávé eéne? Áhdure ¿mumémé eene

tééjɨtu?21Áánélliihyée nééme dííbyeke:—Tséétsá húmɨ nááve. Áábe méméré íñe tééjɨtu.Áánélliihyée neebe diityéke:—Ané wa ihdyu diibye Tséétsáke mááhdohíjcyá dííbye

éhnéjuco íjcyanévu. Áánetu ihdyu Píívyéébekemáácuhíj-cyá dííbyé wáábyuta íjcyanévu.

22 Ehdúu Jetsóó diityéké nééneri iúllévenúne ílluréjucoditye pééne tétsihdyu.

Dsɨjɨvémé muhdú tsiiñe bóhɨɨne tsaate díllone(Mc 12.18-27; Rc 20.27-40)

23 Ááné boonée téjcoojɨré tsadotséómú tsáá dííbyeéllevu medsɨjɨvémé tsiiñe mebóhɨɨne cáhcújtsotúme.

24Aamée néé dííbyeke:—Ávyéjuúbej, Moitséeúvúhjáa muurá néé tsaapi

méwadívú tsɨɨmávátuube dsɨjɨvéhajchíí íñahbéréjucodíílleke táábávaíñé dííbyeréjuco ɨtsɨɨmáva díílledívúíñáhbeúvúu tsɨɨmáváiyóne. 25 Aanée ijcyámémúúhadítyú 7-meva tsané nahbému. Áámé amíaabéeityáábávárólléjtane dsɨjɨvé tehdu tsɨɨmávátuubére.Áállekée bóneebéréjuco táábaváne. 26 Ároobée idyédsɨjɨvé téhdure tsɨɨmávátuube díílléjtane. Aanée ehdupámeere 7-meva tsaapíllekéré táábávarómé dsɨjɨvédíílléjtane. 27 Aanée nihñévúré díílleréjuco dsɨjɨvéne.28 Aane cána múúhakye diñe ¿cáábyé taabá ímichi dilleíjcyaíñé tsiiñe ditye bóhɨɨcoóca?

29Áánélliihyée neebe diityéke:

Matéó 22:30 98 Matéó 22:40

—Íllure ámuha mémujtá Píívyéébe ɨhtsútuube íjcyáábéwaajácúháámɨtu tene úwaabóné ámuhamewáájácútúnél-liíhye. 30 Muurá dsɨjɨvémé tsiiñe bóhɨijyu páneerecápáyóóveé tsíhdyuréjuco. Tsáhájuco muurá mɨamúnaatáábávácatsíityúne. Muurá pámeere téijyu íjcyaá níjkyéjɨmúnaáduréjuco. 31 ¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatúPíívyéébé waajácuháámɨ? Muurá téhaamɨtú nééneé:32 “Aavaráaa, Itsáaa, Jacóóboo, íjcyámé Piivyéébé ó ij-cyáhi.” Ehdu muurá Píívyéébe néénetu méwaajácú dityeíjcyane. Muurá ditye íjcyátuca tsá dibye nééítyuró diityéPiivyéébé iíjcyane.

33 Ehdúu Jetsóó diityéké nééneri ullévenúmé muhdúdííbyé tujkéveeju íjcyáneri.

Ímichi páñétúejúúcú taúhbajúúcu(Mc 12.28-34)

34 Aanée paritséómú iwáájácúne iiyéjuco píhcyaavénédííbyedívu. 35-36 Áámedítyúu tsaapi taúhbájú uwááboobeJetsóoke imújtátsóro nééhií:

—Ávyéjuúbej, ¿aca teene Píívyéébé taúhbajúúnetukeená ímichi páñétúene?

37Áánélliihyée neébe:—“Múu wajyú Dípiivyéébé Díavyéjuube íjcyáábeke

ávyeta dɨɨɨbúutúré páneere muhdú u íjcyáneridɨɨjtsaméiyi.” 38 Eene muurá ímichi páñétúene Píívyéébétaúhbajúúnetu. 39 Áánetu tsiiñe nééhií: “Pamévakérémúu wajyú muhdú u wájyúmeídyu.” 40 Éneecu ímichipáñétúenéécú Píívyéébée Moitséeúvuj tééveri pícyóónétaúhbajúúnetu. Áneecu néhdu meíjcyáhajchíí tsúúcaméijcyá dííbyé ihjyú uubálle múnaápe úwáábohíjcyádu.Ehdúu Jetsóó néé dííbyeke.

Matéó 22:41-42 99 Matéó 23:3Muubá Críjto íjcyane(Mc 12.35-37; Rc 20.41-44)

41-42Aamée diitye paritséómúi péétúmeke tsiiñe neébe:—¿Aca mújtsɨɨménémúhaabé Críjto íjcyáiyóné ámuha

méɨjtsúcunúhi?Áánélliihyée néémeé:—Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabéiyo muurá diíbye.43Áánélliihyée neébe:—¿Aanée idyé muhdú ɨɨvane diibye Dabíiúvú

ɨjtsɨɨménémúhaabe íjcyáííbyeke dilló íavyéjúúbedi?Muuráhjáa ihdyu Píívyéébé Apííchóré dííbyeketúkévéjtsóneri neebe dííbyedítyu:44Ávyéjuubée néé Táavyéjúúbeke: “Cána táúniúvúi diicya

dímunáake o táhjáné hajchóta.”45 Ehdúu muurá Dabíiúvú néé Críjtodítyú Íavyéjuubedibye íjcyane. Aane muhdú íjcyáíyoobe dííbyeúvújtsɨɨménémúhaábe.

46 Ehdúu Jetsóó diityéké nééne iáñújcútúnélliitsáhájuco tsiiñe ditye díllójúcootúne.

23Paritséómuma taúhbájú uwáábojtéké Jetsóó

núcójpɨvetsóne(Mc 12.38-40; Rc 11.37-54; 20.45-47)

1Áijyúu idyé pámeere tétsii muha meíjcyámeke Jetsóónééhií: 2 —Muurá taúhbájú uwáábojtémá paritséómúɨjtsúcunúmeí Píívyéébée Moitséeúvuj tééveri méénúnétaúhbájú uwáábojte iíjcyane. 3 Ɨmɨáánéhde tehdújucoditye úwáábohíjcyáne. Aane melléébóne mécahcújtso.Árónáa ihdyu eene múhduhjɨrá ditye ícyahíjcyánetutsá múu ɨɨvatúne. Muurá ímí úwaabójúcoorómé

Matéó 23:4 100 Matéó 23:13tsá tehdu íjcyatúne. 4 Aame mɨamúnáama tsíñéhjɨ taúhbajúúné ípívyétsohíjcyá diitye páñetu íjcyaróméteene úráávyénejɨɨva awáá muhdú ditye iúráávyeki.5 Muurá páneere ɨɨná imyéénune méénuhíjcyámémɨamúnaa diityéké imítyájtsokíye. Aame muuráeene Píívyéébé ihjyu icyáátúnúné waajácúhaamɨnevupícyámeíhijcyá íñéjuwáánetu íúmɨcóónetu. Áhdureeene tsíjtyé wajyámúúné ehnííñevu íwajyámúúnéicyáméjtsójácobájɨvu úcámeíhijcyáme. 6 Aame muuráwañéhjɨné pañe imíllé íboohówátsɨhjɨvúré imájchone.Áhdure pihcyáávejááné pañe iíjcyácooca imílléméíimítsɨjɨvúré iácuuvéne. 7 Téhdure imíllémé mɨamúnaadiityéké iávyejúúlléne patsɨhjɨvávúré uwáábojtédídíllone.

8 Áánetu ámuha tahñéjté meíjcyame tsá múu tehdunéétune. Tsá múu íjyácunútú mɨamúnaa ámúhakyeuwáábojtédí díllóíyóneri. Muurá ámuha tsahdúré tsanénahbémú meíjcyamé uwááboobe apáábyéré oo Críj-toó. 9 Ahdícyane tsá ámuha múúbaké mecááníváityúííñújɨri. Muurá níjkyéjɨri íjcyaabe apáábyéré ámúhájCaáni. 10 Áhdure tsá múu díllótsámeítyú ávyéjujtédi.Muurá oo apáábyéré ámúhá avyéjuúbe. 11 Muurá ihdyutsíjtyeke ɨɨcuvémé ɨmɨááné ijcyá ɨhtsutúmé íboohówa-jte. 12 Aame ɨdáátsóméhjɨúvú tsaɨɨbuwáré íjcyameávyéjúúteéhi. Áánetu iiye ɨhtsutúmé ávyéjujte iíjcyanenémeíhijcyámé íllure núcójpɨvétsáméiíhi.

13 Aane máɨdáátsoju ámúhakye tene pájtyeíñé bañúmúnaa pánehjɨdú ɨmɨáámeúvúdú ámuha taúhbájúuwáábojtémá paritséómú meíjcyámeke. Muurá níjkyéjɨriíjcyaabe Píívyéébé avyéjúejte íjcyáíyómeke íllureámuha mémáváríchohíjcyá múhdurá ténejcu ámuha

Matéó 23:14 101 Matéó 23:18meúráávyénélliíhye. Áánéllii tsá ámuha dííbyé avyéjúejtemeíjcyáitúne. 14 Ááneréi íjcyáíyónáa ¿ɨveekí ámuhapííbájyujte walléémudítyú médótuhíjcyá ihjyáháñe?Ááne ehdu ámuha meméénuhíjcyánéhjɨ nucójpɨ ulléjɨjtóné úniúúnevu ámuha meíjcyáne Píívyéébemacááménécobájɨúvú méihjyúvahíjcyá wáájácúratúne.Ehdu ámuha medárɨɨvémeíhíjcyáné déjúcotu muuráávyétá ɨhnáhó ámuha méɨcúbáhráméiíhi.

15 Téhdure ɨveekí ámuha pahúllevá múnáakeúwááboméré mépehíjcyá ámúhá uwááboju múhduránééne ditye iúráávyeki. Muurá ímítyúmeke éhnííñevúréámuha métútávátsohíjcyá múhdurá meúwáábóneri.Áánéllii diityé hallúrí ápíchó cúújúwá pañévú dityewágóóóveíñé ímichi ámúha llííñé íjcyane.

16 Máɨdáátsoju ámuuha éhne múúne hállúvatúmétsiéllevu tsátyéjcatsíiyódú menééme tsá mewáájácúmeí-tyú muhdú Píívyéébeke meúráávyéiyóne. Aameámuha ménehíjcyá duurúvája mémerívá tsane ámuhameméénuíñé menéérone ámuha meméénúturónémuhdú néétune. Áánetúvá ihdyu tééjá pañéeneóórótu méénúmeíñe mémeri tsane ámuha meméénuíñémenéérone ámuha meméénútúhajchíí ímityúnéámúhá hallúrí íjcyane ámuha ménehíjcyáhi. 17 Aameɨmɨááné ámuha méijcyá éhne múúne hállúvatúméíjcyadu wáájácúmeítyúme. ¿Aca keená ímichimáavyéjúúlléiyáhi? ¿A teene tééjá pañéene óórótuméénúmeíñéhjɨj, mityá teeja duurúvaja ímichi tééjatájpí páñéenéhjɨ íjcyajaj? 18 Áhdure ámuha ménehíjcyáPíívyéébé ɨɨcúvé cóvájtsómeíñé waɨjɨ mémerívá tsaneámuhameméénuíñé menéérone ámuhameméénúturónémuhdú néétune. Áánetúvá ihdyu dííbyé ɨɨcúvemémeri ámuha tsane meméénuíñé menéérone ámuha

Matéó 23:19 102 Matéó 23:26

meméénútúhajchíí ímityúné ámúhá hallúrí íjcyaneámuha ménehíjcyáhi. 19 Aame ɨmɨááné ámuha méijcyáéhne múúne hállúvatúmé íjcyadu wáájácúmeítyúme.¿Aca keená ímichimáavyéjúúlléiyáhi? ¿A teene Píívyéébéɨɨcúve, mityá teene wáɨjɨ ímichi téɨjɨ hallúvú tenecóvátsómeíhíjcyaɨjɨj? 20 Muurá téɨjɨ mémeri tsaneimyéénuíñé tsaate nééne dómajcó páneeréjucomúhdunátéɨjɨene íjcyánéhjɨmájuco. 21 Áhdure idyé duurúvájamémeri tsane imyéénuíñé ditye nééne dómajcópáneeréjuco tééjáene íjcyanéhjɨ Píívyéébe mémemájucoímichi dííbyé wáábyuta tene íjcyánélliíhye. 22 Áhdureníjkyéjɨ mémeri tsane imyéénuíñé ditye nééne dómajcóPíívyéébekéjuco dííbyé avyéjú tene íjcyánélliíhye.

23 ¡Ahdícyane máɨdáátsoju ámúhakye tene pájtyeíñej!Muurá tehdújuco ámuha Píívyéébeke meɨɨcúverónéámúha bájtsori. Árónáa ámuha mécoévahíjcyáteenéjuco awáá taúhbájutu páñétúetsíí íjcyanePíívyéébeke ámuha meúráávyéne tsaímíyé meíjcyametsíjtyeke mepɨáábóiyóne. Ehdu ámuha tsanéhjɨjucomeméénúiyóné tsá meméénuhíjcyatúne. 24 Aamemuurá ámuha éhne múúne hállúvatúmé tsiéllevutsátyéjcatsíiyódú wáájácúmeítyúme. Muurá éétébáwuíjcyáróóbeke ámúha ádó pañétú ámuha mewáágoómé¿ɨveekí caméélloke wáágóotúmé dííbyemáyé ámuhamáádohíjcyáhi?

25 ¡Máɨdáátsoju ámúhakye tene pájtyeíñej! Muuráámúhá lliyíhllóné, ámúhá bohtámú, ámuha ménítyuhíj-cyará imíwu. Árónáa ténéhjɨ pañévú ámuha mépícyohíj-cyá ímityúné naníyí ámuha meúcuhíjcyanéhjɨ. 26 Aameámuha ɨmɨááné hállúvatúmé íjcyadu menééme tujkénúméímibáávyé ámúhá ɨbuwááné ɨjtsaméí ɨmɨáámeréjuco

Matéó 23:27 103 Matéó 23:35ámuha meíjcyane ámúhadítyú ibóhówaúcunúki.

27 ¡Árónáa ihdyu máɨdáátsoju ámúhakye tenepájtyeíñej! Muurá ámuha pánehjɨdú ɨmɨáámédú éhnemúúne níjkyéné pañe nehníwu néérone pánehjɨdúhállu imíwu meɨɨtedu. 28 Ehdu ámuha meícyahíjcyámɨamúnáama pánehjɨdú ɨmɨáámeúvúdú tsanééréímítyúné ɨjtsaméí ámúhá pañe íjcyame.

29 ¡Áámeke ámúhakye máɨdáátsoju tene pájtyeíñej!Ɨveekí ámuha éíjyuúvúu ditye dsɨjɨvétsohíjcyáméPíívyéébé ihjyú uubálle múnáaúvú nijkyénéméícyáávétsohíjcyá ɨmɨáámeváa diityéúvú íjcyánélliíhye.30 Ááne ámuha ménehíjcyáhi: “Éíjyuúvúuméɨhdé múnáaúvú íjcyáijyu meíjcyaca muurá tsámedsɨjɨvétsóítyuró Píívyéébé ihjyú uubálle múnáake.”31Ehdu ámuhamenéénerimuurá ámuháyéméúúbállémeídiityéúvukée dsɨjɨvétsohíjcyámeúvúj tsɨɨménémúhaabeámuha meíjcyane. 32 Ahdícyane wa ihdyu okememéénú ámuha meímillédú ámúhá ɨhdé múnáaúvúuméénuhíjcyádú diityédúré ámuha menéémeé.

33 Ávyeta muurá ámuha ííñimyémúeméjte. ¿Acaámuha méɨjtsúcunú cúújúwatu ámuha mepállójcóiyóne?34 Áánéllii ícyooca ó pícyóóroó ámúhama tsíjtyekePíívyéébé ihjyú uwáábojte pane wáájacúmeke ámúháuwáábojte íjcyáímyeke. Árómeke muurá ámuhaméúráávyehíjcyaá pátsáríjcyoméré pacóómiváríye.Áámedítyú muurá tsaatéké ámuha méwátsíhcyuúpihcyáávejááné pañévu. Ááne tsááteke ámuhamédsɨjɨvétsoó páwachékevumewátyétyéhcúneri. 35Ehduámuha menéénéllii ámuha pámé hallúríyé teeneéíjyuúvúu ɨmɨá uwáábojtéké ditye dsɨjɨvétsohíjcyanéhjɨ.

Matéó 23:36 104 Matéó 24:2Muuráhjáa Abéé ɨmɨáábé íjcyáábeke íñahbérédsɨjɨvetsóhi. Ááné boonée tsijtye Píívyéébé ihjyú uubállemúnáake ámúhá ɨhdéejte dsɨjɨvetsóhi. Átsihdyúunihñéré dsɨjɨvetsómé Berekíá hajchi Tsacaríakeduurúvájama Píívyéébé ɨɨcúvé cóvátsómeíhíjcyánéwaɨjɨ ráhoúcunútsihvu. 36 Aane ɨmɨááné ámúhakye onéé ehdúu éíjyu múnáaúvú dárɨɨvémeíhijcyáné muuráámúhá hallúrí íñe ícyooca ámuha meíjcyámé hallúri.

Jerotsarée múnáake Jetsóó kímoovéne(Rc 13.34-35)

37 Ahdícyane ámuúha Jerotsarée múnaaj, ¿ɨveekíámuha mélliihyánúpétsohíjcyá Píívyéébé ihjyúuwáábojtéke? ¿Ɨveekí ámuha diityéké néwayúúnevumááámuhíjcyáhi? Muurá imílléroobe ámúhakye iújcuneéhne múúne cáraca ɨɨtsɨɨmeke íhñúwáácyú lliiñévúújcudu. Árónáa ¿ɨveekí tsá ámuha meímíllehíjcyatúne?38 Ááné déjúcotu muurá ámúha cóómí ápajyúréjucoíjcyaíñe. 39 Ahdícyane ámúhakye o néé téhdure okeámuha maájtyumɨjúcóóityúné tsiiñe o tsááiñévújuco.Téijyu muurá ámuha oke maájtyúmɨne méneéhi:“Maímijyu áánu Píívyéébe mémeri tsááneéj.”

24Duurúvaja wágóóóveíñé Jetsóó nééneé(Mc 13.1-2; Rc 21.5-6)

1 Aabée Jetsóó duurúvájá pañétú muha meíjchívyénáamúúha tsúúlleríjyuco péébeke muha mépɨuvá téjahjɨimíwu méénúmeíñé muha meɨɨteki. 2 Aamée muhameɨɨtémeke neébe:

Matéó 24:3 105 Matéó 24:12—¿A ámuha méɨɨté imíwu duurúvaja méénúmeíñe?

Muurá ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé ehdu néérojawácávyáhcámeíiñe.

Jetsóó tsááíñé ɨhde pájtyéiñéhjɨ(Mc 13.3-23; Rc 21.7-24; 17.22-24)

3 Átsihdyúu muha oríívó bajúvú mepétsihvuácúúvéébeke áábánéwu muha menééhií:

—Cánamúúhakye duubállé múijyú tene pájtyeíñé eenemúúhakye u néhíjcyanéhjɨ. ¿Aca ɨɨnetú muha méwaa-jácuú ííñujɨ nɨjkévaíñeréjuco u tsááiñe pɨɨhɨjucóóne?

4Áánélliihyée neebe múúhakye:—Éhdu nééme tsámawajácútsi méíjcyaco ámuhamaál-

lítsámeítyu állíu múnáadívu. 5 Muurá o tsááiñe tsúúcapɨɨhɨcooca íjcyaímyé mítyame óhdi díllómeímye. Aamenehíjcyaá diibyéjuco Críjto iíjcyane. Aane mítyamecáhcújtsoó bañúháñe. 6 Áhdure íjcyaíñé méénujcátsípahúlleváre. Árónáa méíllityédíñe. Muurá tsáhái téi-jyu o bóhówáávéityúne. Árónáa ihdyu ehdu nénehjɨtujkénúpájtyeéhi. 7Muurá tsáné iiñújɨmúnaaméénújcát-sií tsííñé iiñújɨ múnáama. Áijyu íjcyaíñé ájyabáánemacheméháñe. Áhdure pahúlleváré ííñujɨ vááúméiíhi.8 Ehdu déjúcóóveíñé ɨcúbáhraméí ííñújɨri.

9 Áijyu muurá ámuha tahñéjté meíjcyáné hallútúcáhcújtsotúmé ámúhakye itsárílléne ámúhadiɨcúbáhraáhi. Aame ámúhadítyú tsaatéké dsɨjɨvétsoóhi.10 Áijyu muurá mítyame amúhadítyú oke cáhcújtsorómétsáhájuco oke cáhcújtsóityúne. Aame ámúhakyeitsárílléne ámúhadívú méénútsoó tsíjtyeke. 11 Áhdureidyé téijyu mítyame állíu múnaa díllóméií Píívyéébéihjyú uubálle múnáadi. Áámedívú mítyame állítsáméiíhi.12 Ehdu páhduváré ímityúné íjcyánetu mítyame

Matéó 24:13 106 Matéó 24:24tsáhájuco wájyúcatsíityúne. 13 Áánetu ehdu néérónéhjɨ pañe Píívyéébeke ɨhvéjtsotúmé tsaímíyé íjcyameihdyu pájtyéteéhi. 14 Muurá teene dííbyé avyéjutuíjcyáné uwááboju ɨmɨáájú pámeekéréi ííñújɨri íjcyánémɨamúanáake waajácútsáméiíhi. Áijyu ihdyu botsíi ó tsaápáneere ílluréjuco ɨnɨjkévaki.

15-16Muurá duurúvájatu tsátsii ɨɨné imítyúné úújéítyút-sihvu tsane ímityúné úújeténé Píívyéébeke ávyéta tsáríyépájtyeéhi. Ahdícyane teene ámuha maájtyúmɨcoocaméwáácunúcó cáméhbaúnevu Jodéá iiñújɨ múnaa ámuhameíjcyame. Ehdúu ɨmɨááné tene pájtyeíñémuurá Daniérétsúúcajátújuco nééne Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpiíjcyaábe. Aane éévehíjcyámé íhya waajácújucóó ɨɨnáíjcyaíñe. 17 Ahdícyane téijyu áachi íjcyame íúcaavéjú-cohdí ɨmɨjcóhó pañévú tsíeméné iújcuki. 18 Áhdureíúmɨhé pañe íjcyame íoomíjyúcohdí ihjyávú íwajyámuéllevu. 19 ¡Máɨdáátsoju tsáma tene pájtyeíñé téijyu wal-léémú éévájtema tsijtye ñohñóríyéi ɨɨtsɨɨméwuúmú íj-cyámeke! 20 Áánéllii ihdyu Píívyéébema méihjyúvacowáyeéévejcóójɨ ehdu tene ámúhama ipájtyétuki, áh-dure tsúcohɨváneri úúníjyáijyu nííjyáháñé lliine ámuhamewáácunútuki. 21 Muurá téijyu íjcyaíñé ávyétá ɨhnáhóɨcúbáhraméí íñée ííñujɨ ípívyéévétsihdyu múijyú ícyahíj-cyatúne. Ááné boonétú ihdyu tsáhájuco múijyú tehdunééné ɨcúbáhraméí íjcyáityúne. 22Aane muurá Píívyéébeoke wállóótuca pámeere dsɨjɨvéiyáhi. Áánéllii ɨɨcúi tsiiñeoke wállóóiibye ihñéjte wájyuri.

23 Aane tsúúca tene pɨɨhɨcooca íjcyaímyé tsaate íllureiállíñe ‘tsúúca Críjto tsájucóóhií’ nééimye. Áámeketsáma wajácútsi meíjcyáne mécáhcújtsodíñe. 24 Muurá

Matéó 24:25 107 Matéó 24:31íjcyaímyé állíu múnaa iiye Críjtodi díllómeímye.Áhdure muurá díllómeíimye Píívyéébé ihjyú uubállemúnáadi. Aame piivyéteé méénúráítyúronéhjɨ imyéénune. Ááneri muurá mújtátsoímyé mɨamúnáakePíívyéébedítyu. Tsáijyu múúne téhdure mújtátsóiyóméɨmɨááné dííbyeéjtéjuco íjcyárómeke. 25 Aane íñeámúhakye ó úúballé ɨhdéjuco ehdu tene pájtyeíñéámuha metéɨbúwááveki. 26 Ahdícyane tsaate ámúhakye‘éje, áádi éhlle Críjtoó’ néhajchíí mépehdí téhullévu.Áhdure ditye ámúhakye ‘áádi éhjá pañe Críjtoó’néhajchíí mécáhcújtsodí éhduhjɨ ditye ámúhakyenéérone. 27 Muurá ihdyu éhne múúne chijchiááméjutu nɨjkéniiñévújuco rórihjyácódú ámúhakyeábájɨnéjcuíñé Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe tsiiñeo bóhówááveíñe. 28 Áábedívú muurá óhdivu táuráávyemúnaa píhcyááveé éhne múúne tsíeméjpí dsɨjɨvéébedívúáñumu píhcyaavédu.

Jetsóó tsáácooca pájtyeíñéhjɨ(Mc 13.24-37; Rc 21.25-33; 17.26-30, 34-36)

29 Ehdu ɨcúbáhraméí pájtyéné boone cóójɨejpi nuhbaílluréjuco áábatéiñe. Áhdure péjcóejpi tsáhájucoájchúityúne. Áijyu mɨɨcuru dójcoó cáámetu. Ehdupáneere íévéhóówari ɨhtsútunéhjɨ íjcyane mujtárabaíjcyaáhi. 30 Áijyu tsúúca Mɨamúnáájpidívúu oípívyééveebe páneere táɨhtsútú táavyéjuma ojtsó pañétúó bóhówááveéhi. Ááneri muurá oke cáhcújtsotúméííñújɨri íjcyame iíllityéne taáhi. 31 Aabe téijyu níjkyéjɨmúnáake ó táúhbaá ditye kéévánécoba illíjchu írojrócópámeere múhdumé ííñújɨri íjcyáné mɨamúnaa tahñéjtéóhdivu ipíhcyááveki.

Matéó 24:32 108 Matéó 24:4232 Cáhawáá méɨjtsúcunu higyéérahej. Muurá it-

sóúúvéne tsiiñe tehe béhjɨvánetu méwaajácú píjcyabapɨɨhɨjucóóne. 33Ahdu nééne íñe ámúhakye o nénehjɨ páj-tyénetu ámuha méwaajácuú tsiiñe o tsááíñe éévé tsúúcaúújeténe. 34 Muurá ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé ehdunénehjɨ pájtyeíñé íñéi ííñújɨri mɨamúnaa íjcyápíñáaáca.35 Muurá íñe ííñújɨma páneere íévéhóówari íjcyanéhjɨ wágóóóveéhi. Áánetu íñe ámúhakye o néhijcyáné tsámúijyu wágóóóvéityúne.

36 Árónáa ihdyu o tsááíñe éévé tsá múha wáájácutúne.Níjkyéjɨ múnaa íjcyarómé tsá wáájácutúne. Téhdurepáñetu Píívyéébé Hajchi o íjcyároobe tsá o wáájácutúne.Apáábyéré ihdyu Llihíyó waajácú múijyú tsiiñe oke iwál-looíñe.

37Muuráhjáa Noéé íjcyáijyu íjcyáné mɨamúnáake tenepájtyedúré pajtyéiñe Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebetsiiñe o tsááiñe. 38 Muuráhjáa téijyu íjcyame ííñujɨcáájávéíñé ɨhde ‘ɨɨnéjuú’ iñééne ícyahíjcyá iímillédúwañéhjɨneri táábávajcátsiyi. Ehdúu ícyahíjcyámé tsúúcaPíívyéébe ííñujɨ cáájávétsóíñéllii Noéé ɨhmɨɨné pañévúúcáávétsihvújuco. 39 Aamée ehdu iícyahíjcyáneríyétúhuuvémé wáájácúmeítyúnáa tsúúca páneere ííñujɨcáájávénetu tsáhájuco ditye píívyetétú muhdú ipáj-tyeténe. Áhdure ɨɨvanemuurámɨamúnaa iímíllénéhjɨríyéíjcyánáa Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe tsiiñe otsááne ábájɨnéjcuú diityéke. 40 Téijyu muurá míítyétsiwákímyeíhíjcyámútsidítyú tsáápiikye wáájácúratúné oújcúnetu tsijpi tétsihvúré coévaáhi. 41 Áhdure tsaatépɨ cáátsohíjcyámúpɨdítyú tsáápílleke o újcúnetu tsíjpillecoévaá tétsihvúre.

42Áánéllii tsáma téɨɨbúwáméíjcyaco tééné ɨjtsúcunúre.

Matéó 24:43 109 Matéó 24:51Muurá tsá mewáájácutú múijyú o tsááiñe ámúhá avyéju-ube o íjcyaábe. 43 Muurá tsaapi ihjya cúwátuubetéhmé péjcóvéiyá naní múnaa tépejco dííbye éhnénéhjɨ nániíñé iwáájácuca. Aabe muurá tsá náníchóítyuróihñénehjɨvu. 44 Ahdu tsáma téɨɨbúwá méíjcyaco nanímúnáake tsaapi téhméiyódu. Muurá ámuhameɨjtsótúnáaó tsaá Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveébe.

Tsaatétsí wákímyeíñetu íjcyáné uwááboju(Rc 12.41-48)

45 Muurá tsaapi tsaímíyé íavyéjúúbemawákímyeííbyeke pícyoobe ihyájkímú tehméébedívu.Aabe diityéké ímí ɨɨcuvé tééne tájpí ditye íjcyáíñéhjɨtu.46 Ahdícyane maímijyu dibye íjcyane íwákimyéiyiíjcyáábeke íavyéjuube ájtyumɨvaábe. 47 Aane ɨmɨáánéámúhakye o néé ɨmɨáábé íjcyáábeke íavyéjuube ihñévútéhmetsóne. 48 Áánetu íjcyaabe tsaapi ímítyuubeíavyéjuube ‘ɨɨcúi óómíityúné’ iñééne íwákimyéíɨɨbúwá íjcyátuúbe. 49 Ehdu néébe muurá íllureihyájkímuke imyéénúne iímillédú wañéhjɨneríyépehíjcyá tsíjtyéhjɨma llíyíícyáveebére. 50 Aabe ehduícyahíjcyánáa muurá íavyéjuube óómiibye tuvááovádííbyeke dibye ɨjtsótúnáaáca. 51 Áábeke muurá ílluréjucodibye ɨhnáhó ɨcúbahráné ímityúmé bañú múnaapánehjɨdú ɨmɨáámeúvúdú íjcyámeke imyéénudu dibyeityáá íhwáñe ɨɨhdónema. Ahdu muurá pajtyéiñemɨamúnáama tsiiñe o tsáácoóca.

25Bádsɨjcadítyú íjcyáné uwááboju

Matéó 25:1 110 Matéó 25:131 Muurá idyé níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébé avyéjú

tsaatéhjáa 10-meva bádsɨjca tsáápíllé tajɨ íjcyáííbyekepeetémá téhmehíjcyádu. 2 Diityédítyúhjáa 5-meva ímuhdúrejte. Áánetúhjáa téhduméré 5-meva ɨɨmɨajte. 3 Aaméhjáa diitye ímuhdúrejte tsátsájtyetú ícyuujúwájpacyóné ipyéété ipáñénuíñe.4 Áánetúhjáa ihdyu ɨɨmɨajte tsajtyé ícyuujúwájpacyóne.5 Aaméhjáa wájtsɨpítyúúbeke tépejco ityéhmehíjcyáróneicyúwávénéllii ílluréjuco cúwane. 6 Árónáacáhjáatsúúca pécójpɨɨne tsaate kéévánécoba nééhií: “¡Tsúúcatsaabe ámuha metéhmehíjcyaábe! ¡Wa mécáhdahɨroj!”7 Ahdújucóhjáa ditye iájkyéne ɨɨcúi íjcyátsíiivyéjucóónéipyééteháñema. 8 Áánáacáhjáa diitye ímuhdúrejtécuujúwajpácyó tsúúca óuuvéhi. Áánélliihyéhjáadiitye ɨɨmɨajtéké neeróme: “Cána óvíjyuco múúhakyeámúhá cuujúwájpácyotu tsánéhwuúvú maájcuj.Tsúúca múúhadívú múúhá cuujúwajpácyó óuuvéhi.”9 Árónáacáhjáa nééme diityéke: “Tsáhaá. Muurá ehdumeméénúhajchíí méhdivu óúúveíñé tsaméhjɨdívújuco.Wa ihdyu tsiiñe máahdótej.” 10 Ahdújucóhjáa dityeahdóvúi pééné hallúrí tsúúca wájtsɨɨbema dityeúcaavéné teeja dibye wáñehjɨvatéíjyá pañévu. Ááméhallúvúhjáa ílluréjuco dibye tééjá lleehówá wátajcónémúha iúcaavéjúcóótuki. 11 Ááné boonéréjucóhjáa diityeímuhdúrejte iwájtsɨne llééhowa dibye ipááyúcúrowátótóhcoméré nééneé: “¡Ávyéjuúbej, Ávyéjuúbej,múúhakye paayúcu!” 12 Árónáacáhjáa neebe diityéke:“Tsá o wáájácutú ámúhakye.”

13 Ehdúu iúúbálléne múúhakye Jetsóó nééhií:—Téhdu ámúhakye tene ipájtyétu tsáma ímíñeúvú

Matéó 25:14 111 Matéó 25:21meíjcyátsííívyéne oke méɨtsohíjcyaco. Tsá muurámewáájácutú múijyú tsiiñe o tsááiñe Mɨamúnáájpidívúuo ípívyééveébe.

Dsɨɨdsɨtu íjcyáné uwááboju(Rc 19.11-27)

14 Téhdure níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébé avyéjúwákimyéí tsáné avyéjuube tsííñé iiñújɨ iááhɨvetéíwákimyéi múnáadívú ɨdsɨɨdsɨke téhmétsoíñúdu.15 Tsáápihdívúhjáa pícyoíñuube 5,000-jɨva,tsíjpihdívúhjáa 2,000-jɨva, tsíjpihdívúhjáa 1,000-jɨva. Ehdúhjáa diityéké ɨɨjtsúcunúdunéhjɨ iwájtúnepeebe diityédítyu. 16 Ááné hallúríhjyáa diibye 5,000-jɨvámá íjcyaabe náhjɨhe meenú téénema. Ááneríhjyáallíyaatétsoobe dííbyema tsiiñe éhnííñevu 5,000-jɨva.17 Áhduréhjáa idyé tsijpi 2,000-jɨvámá íjcyaabe náhjɨheimyéénúneri llíyaatétsó tsiiñe éhnííñevu téhdunéré2,000-jɨva. 18 Áánetúhjáa tsijpi 1,000-jɨváré dibyeájcuíñuube íllure cuuú teene dsɨɨdsɨ wákímyeíchótuúbe.

19 Áánáacáhjáa diityé avyéjuube tsúúca wajtsɨ diityédívu. Aabéhjáa ímíbajchóvá diityémá teenediityékée ityéhmétsoíñúne dsɨɨdsɨ muhdú dityetéhmene. 20 Tujkénúhjáa ímíbájchoobe 5,000-jɨvávúuiájcúúbema. Aabéhjáa néé dííbyeke: “Ávyéjuúbej,okée éhne 5,000-jɨvávú u ájcune muurá íñeé.Áánetújuco íñe tsiiñe éhnííñevu téhdunéré 5,000-jɨvao llíyaatétsóne.” 21 Áánélliihyéhjáa neebe íavyéjuubedííbyeke: “Tehdújuco, ávyeta ɨmɨáábé uu ímí tehdújuco uwákímyeííbye. Muurá múhdurá néérone ímí ú tehméhi.Áánéllii ícyooca éhnííñevu íjcyane díhyójtsɨ pañévúó ɨhvéjtsoó u téhmeki. Ahdícyane óvíi ílluréjuco u

Matéó 25:22 112 Matéó 25:29ávyéjuuténe. 22 Áábé boonétúhjáa tsijpi 2,000-jɨvávúuityéhmétsóóbema idyé ímíbájchoóbe. Aabéhjáa idyénéé dííbyeke: “Ávyéjuúbej, okée éhne 2,000-jɨvávúu téhmétsoíñúné muurá íñeé. Áánetújuco íñe tsiiñeéhnííñevu téhdunéré 2,000-jɨva o llíyaatétsóne.”23 Áánélliihyéhjáa idyé neebe íavyéjuube dííbyeke:“Tehdújuco, ávyeta ɨmɨáábé uu ímí tehdújuco uwákímyeííbye. Muurá múhdurá néérone ímí ú tehméhi.Áánéllii ícyooca éhnííñevu íjcyane díhyójtsɨ pañévúó ɨhvéjtsoó u téhmeki. Ahdícyane óvíi ílluréjuco uávyéjuuténe.”

24 Ehdúhjáa tsaatétsima iímíbájchótsihdyu ɨɨneebeípyée 1,000-jɨvávúré iájcúúbedívu. Aabéhjáa íllurenéé dííbyeke: “Ávyéjuúbej, ópée ó waajácú múhduráu néébe uure u wákímyeíñé hallúvú dsɨɨdsɨjɨkeu ékéévehíjcyatúne. Muuráhjáa ɨhtsútúnetu ollíyaatétsóné dsɨɨdsɨjɨ ɨmɨátsíí páneere úhdivúré úújcúiyáhi. 25 Áánélliihyée íllure ó cuuú dɨdsɨɨdsɨke.Aane íñe dɨdsɨɨdsɨ.” 26 Áánélliihyéhjáa íavyéjuubenéé dííbyeke: “¡Ávyeta ímítyuube uu óvéhe múnáajpitáwákimyéi múnáadítyu! ¿A éhdurée ú meenúteene tadsɨɨdsɨke ‘o wákímyeítyúroobe dsɨɨdsɨjɨke oékéévehíjcyáné’ u néénema? 27 Aanéhdée ihdyu dityedsɨɨdsɨke téhmehíjcyájáúbá pañévúré ú pícyóóiyá teneóóma illíyaatéki. Aacáa muurá ícyooca ó wajtsɨiyáéhnííñéwuúvújuco tene llíyaaténáaáca.” 28 Ehdúhjáadííbyeke iñétsihdyu neebe tsaatéké tétsihyi íjcyámeke:“Áábyedítyú eene 1,000-jɨva íjcyane dsɨɨdsɨ medójtúcúnemaájcú áádíkye eene 10,000-jɨva ɨdsɨɨdsɨ íjcyáábeke.29 Muurá múúne ihñe llíyaatétsómeke éhnííñevu tsiiñe

Matéó 25:30 113 Matéó 25:38máajcú ditye illíyaatétsoki. Áánetu ihñe pevénérépícyohíjcyámedítyú ílluréjuco medójtucúné páneerediityédí íjcyaróne. 30 Ahdícyane áádikye ɨɨnéubárá óómawákímyeítyúúbeke méwaagóote peete íjcyátúhullévúdibye ityáá íhwáñe ɨɨhdónema.”

Pámeere mɨamúnáama ímibájchoju íjcyaíñe31 Muurá Mɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe múijyú

tsiiñe o tsáácooca ó tsaá ɨhtsútuubéréjuco avyéjuubeo íjcyaabe tahñéjté níjkyéjɨ múnáama. Áijyu táavyéjúijyáwá hallúrí ó ácuúcúnuúhi. 32 Áábedívú óhdivupáneere ííñújɨri íjcyáné mɨamúnaa pícyáávémedítyúó dówajcároó tsaatéké íhdyúétsihvúré éhne múúneobééjámudítyú cáávarámuke ítyehméébé dówajcáródu.33 Aame diitye obééjámudi o díllome óóma íjcyaáhi.Áánetu cáávarámudi o díllome tsiélléré íjcyaáhi. 34 Áijyueene óóma íjcyámé avyéjuube o íjcyaabe diityéké ó neéhi:“Muuráhjáa Llihíyó ámúhakye ííñujɨ iípívyéjtsótúnéɨhdéjuco ityújkevééllémeke wábyujtsódújuco íñe ámuhaóóma táavyéjuri. 35 Muuráhjáa o ájyabáávatéébekeámuha oke mémáchótsohíjcyáhi. O ádóíyóneríi oíjcyáábeke ámuha oke méíchohíjcyáhi. Wáájácúrátuubéeúlleebéré o péhíjcyáábeke ámuha oke mécúwátsohíjcyáámúhá jaaháñevu. 36 O wájyamúúvátúúbekée ámuhaoke máajcú wájyamúvu. O chéméébekée ámuha okeméúújehíjcyáhi. Cúvéhóójaríi o íjcyáábeke ámuha okeméúújehíjcyáhi.” 37 Ehdu o néénéllii muurá diityeɨmɨájté óóma íjcyame oke neéhi: “Ávyéjuúbej, ¿acáamúijyú u ájyabáávatéébeke uke muha mémájchotsóhi?¿Múijyúhjáa ádópiyi u íjcyáábeke uke muha méijchóhi?38 ¿Áhdurée múijyú múha uke wáájácútuube u úlléébekeuke muha mécúwátsohíjcyá múúhá jaaháñevu?

Matéó 25:39 114 Matéó 25:45¿Múijyúhjáa u wájyamúúvátúúbeke uke muha máajcúwájyamúvu? 39 ¿Acáa múijyú u chéméébeke uke muhaméúújehíjcyáhi? Áhdure ¿acáa múijyú cúvéhóójari uíjcyáábeke uke muha méúújehíjcyáhi?” 40 Ehdu muuráoke ditye néénéllii ó neé diityéke: “Muuráhjáa ihdyuehdu ámuha tahñéjteke ɨɨtécunútúméré panévatúrémepɨáábohíjcyáneri ookéjuco ámuha meɨɨcúvehíjcyáne.”Ehdu ó neé óóma íjcyámeke.

41 Áánetu óhdityu tsiélléré íjcyámeke ó neéhi:“Méɨɨne óhdityu ámúhá imítyú nɨjcaúvú ámuhaméwágóóóveímye. Muurá ámuha méwágóóóveéihyájkímuma Naavéné wágóóóvéíñé cuujúwá pañévúmúijyú ámuha meíjchívyéítyúhullévu. 42 Muuráhjáa tsáámuha oke memáchótsohíjcyatú o ájyabáávatéébeke.Tsáháa ámuha oke meíchohíjcyatú ádópiyi oíjcyáábeke. 43 Áhdurée wáájácúrátuube o úlléébeketsá ámuha oke mecúwátsohíjcyatú ámúhá jaaháñevu.O wájyamúúvátúúbekée tsá ámuha oke maájcutúwájyamúvu. Tsáháa ámuha oke meúújehíjcyatú ochéméébeke. Tsáháa ámuha oke meúújehíjcyatúcúvéhóójari o íjcyáábeke.” 44 Ehdu o néénéllii muuráoke neeímye: “Ávyéjuúbej, árónáacáa tsá múijyúuke muha maájtyúmɨtú u ájyabáávatéébé ádópiyi uíjcyáábeke. Tsáháa múijyú úlleebéré u péhíjcyáábekeuke muha maájtyúmɨtúne. Áhdurée tsá múijyú muhamaájtyúmɨtú wájyamúúvátuube u íjcyáábeke. Áhduréetsá muha mewáájácutú u chémene. Áhdurée tsámuha mewáájácutú cúvéhóójari u íjcyane. Aanéjɨɨvaríimuhdú uke muha mépɨáábóiyáhi.” 45 Ehdu oke dityenéénéllii ó neéhi: “Muuráhjáa tahñéjteke ámuhamepɨáábohíjcyátúneri téhdure ookéjuco ámuha

Matéó 25:46 115 Matéó 26:8meéhdɨɨvállehíjcyáne.” Ehdu ó neé óhdityu tsiélléréíjcyámeke. 46 Aame ílluréjuco wágóóóveíñé múijyúnɨjkéváityúné ɨɨcúbáhrámeííhullévu. Áánetu ihdyuɨmɨáámé pájtyéteémuhdú íjcyáityúmeréjuco ɨɨné imíjyaúiíjcyáki.

26Jetsóoke iékééveíñé ditye pítyácójcatsíñe(Mc 14.1-2; Rc 22.1-2; Ja 11.45-53)

1 Ehdúu Jetsóó iñééné boone tsiiñe múúhakye nééhií:—Muurá míjcyoojɨcutúréjuco pajtyété wañéhjɨ lléé-

vaíñe.2 Ááné pañe muurá Mɨamúnáájpidívúu o

ípívyéévéébedívú tsaapi ékéévétsoó tsaatéke. Aameoke dsɨjɨvétsoó páwachékevu iwátyétyéhcúneri.

3 Aanéhjáa ɨmɨááné téijyu teene wañéhjɨ tujkéveripáñétúejpi llúúvájté avyéjuube Caipáa jávú píhcyaavémétsijtye llúúvájté avyéjujtee, túkevéjtsojtee, taúhbájúuwáábojtee, íjcyame. 4 Aaméhjáa pítyácójcatsí muhdúdííbyé hallúvú iállíñe dííbyeke iékééveíñé ɨdsɨjɨvétsoki.5Aaméhjáa néjcatsíhi:

—Tsáhái íñe wañéhjɨ pañe tehdu meméénúityúmɨamúnáake meííbórɨnúíyónélliíhye.

Pácúúcújpácyori tsáápille Jetsóoke íhñíwau múrijchóne(Mc 14.3-9; Ja 12.1-8)

6 Áijyúu muha Betáániárí Tsimóó dííbyere ‘Ahllárɨho’némeííbyé jari. 7 Áánáacáa tsáápille tsáá Jetsóo éllevupácúúcujpácyó mítyane áhdómeíjpácyoma. Ájpacyóríimúríjcholle íhñíwau majchórí íjcyáábeke. 8 Aanéemúúhakye tsaríwu pájtyénéllii muha menééhií:

Matéó 26:9 116 Matéó 26:17—¿Ɨveekíami aalle ɨcúbahra pácúúcújpácyorij?

9 Muurá téjpacyo menáhjɨhénúne dsɨɨdsɨri mépɨáábóiyáɨdáátsóméhjɨke.

10 Ehdúu muha menéjcatsíñé illéébóne múúhakyeneébe:

—¿Ɨveekí ámuha méihjyúvá áámyédityu? Muurá ihdyutehdújuco dille méénune. 11 Muurá diitye ɨdáátsojtetsá kiávú ámúhadítyú pééityúne. Áánetu tsá múha-jchótá ámúhama o íjcyáityúne. 12 Áánéllii oke téjpacyórímúríjcholle oke ditye cúúúíñé ɨhde tájpi iímíbajchóne.13 Aane ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé íñe tajtyééverimɨamúnaa pájtyetéíñé uwááboju úwáábohíjcyámémuuráidyé teene úúballéné pámeere ííñújɨri íjcyáné mɨamúnaawaajácuúhi. Ehdúu Jetsóó néé múúhakye.

Jóóda Ijcaríóóté Jetsóodívú ékéévétsoíñe(Mc 14.10-11; Rc 22.3-6)

14-15 Aanéhjáa téijyu Jóóda Ijcaríóóté tsaapi muuha12-meva meíjcyáméejpi íjcyároobe múijyúrá llúúvájtéavyéjujté éllevu ipyééne neeté diityéke:

—¿Aca múhduná íñe oke ámuha mááhdóiyá ámúhakyeJetsóodívú o wáájácutsóne?

Ehdúhjáa dibye néénéllii ahdómé 30-jɨva. 16 Aanéhjáadiityémá ipítyácójcatsíñé tsúúca iímíbáchójcatsíñélliiɨtsámeíhíjcyaabe muhdú dííbyedívú iékéévétsoíñe.

Ímamyémuma Jetsóó májchone(Mc 14.12-25; Rc 22.7-23; Ja 13.21-30; 1Co 11.23-26)

17 Aanée teene pajtyété wañéhjɨ óórítyúne pááámájchómeíhíjcyáné wanéhjɨ tújkévajcóójɨ muha Jetsóokemenééhií:

—¿Kiávú ú imíllé wañéhjɨ májchó muha meméénune?

Matéó 26:18 117 Matéó 26:26

18Áánélliihyée neebe múúhakye:—Cáhawáá mepe Jerotsaréevu éhne tsúúca wájácú

ámuha menéébe jávu. Áábeke méneeco tsúúca muhdúo íjcyáíñe éévé pɨɨhɨjúcóónéllii dííbye jávú ámúhama íñewañéhjɨ o pájtyeíñe.

19Ahdújucóo tsaate múúhadítyú ipyééne teenemajchodííbye jávú méénune.

20 Ááné iijyúnuvúu tsúúca muha mémajchó dííbyema.21Átsihvúu neebe múúhakye:

—Ɨmɨáánetúré ámúhakye o néé íjcyaabe tsaapiámúhadítyú óhdivu méénútsóiíbye.

22 Ehdúu dibye múúhakye nééne ávyétá kimóhcómúúhakye pajtyéhi. Áánélliihyée muha pámeere menéédííbyeke:

—Avyéjuúbej, ¿aca caabyé íñe ehdu uke muhaméméénuúhi, a oó?

23Áánélliihyée múúhakye neébe:—Íñe tsajɨ pañévúré muhtsi dííbyema memájchoobe

ehdu oke méénuúhi. 24 Ehdu ɨmɨááné oke pajtyéiñeMɨamúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke tsúúcajátújucóoPíívyéébe íwaajácúháámɨtu néhdújuco. Árónáa ihdyumáɨdáátsoju tene pájtyeíñé ehdu oke méénúúbeke.Tsáháa ihdyu dibye íjcyáítyuróne.

25 Ehdúu dibye néénéllii diibye Jóóda eenéhjáadííbyedívú méénútsóiibye néé dííbyeke:

—Ávyéjuúbej, ¿a oo tehdu uke ó méénuúij? Áánélli-ihyée neebe dííbyeke:

—Éée, uu muurá ehdu oke ú méénuúhi.26 Ehdúu iñétsihdyu pááaho iékéévéne téhdújtsoobe

Píívyéébeke. Áánemáa idyóhdáhɨnunévú múúhakyeiwájtúne neébe:

Matéó 26:27 118 Matéó 26:34—Íñe tájpi náávé íjcyane memájcho.27Áhdurée idyé ado iékéévéne téhdújtsoóbe. Áánevúu

múúhakye iájcúne neébe:—Íñe tátyujpácyo náávé íjcyane maádo. 28 Aane

úúballé íñe muhdú ámuha meícyahíjcyáné pityájcoju odsɨjɨvéneri tsíhdyuréjuco cápáyóóveíñe. Ahdícyane tá-tyujpácyó wágóóóveé páme wájyuríyé múhdumé teenecáhcujtsómé imítyú iábájɨɨvémeíki. 29 Aane ámúhakye onéé ícyoocátú tsiiñe ámúhama o ádójúcóóityúné óóva-jpácyó múijyú Llihíyó avyéjuríyéjuco meíjcyácooca tsiiñemaádóiñévújuco. Ehdúu Jetsóó néé múúhakye.

Jetsóó úúballé Péédoro tóónúmeíiñe(Mc 14.26-31; Rc 22.31-34; Ja 13.36-38)

30 Aamée teene pajtyété wañéhjɨ majtsíjyú muhamemájtsívátsihdyu mepéé oríívó bajúvu. 31 Átsihvúumúúhakye neébe:

—Ípyejco muurá ámuha pámeere ílluréjuco óhdityumetsújááveíñé pahúllevávu. Muurá Píívyéébéwaajácúháámɨtu nééneé: “Obééjámú tehméébekeo dsɨjɨvétsóné boone ílluréjuco ditye mújtaíñépahúllevávu.” Ehdu muurá nééne Píívyéébéwaajácúháámɨtu. 32 Árónáa ihdyu o dsɨjɨveebe tsiiñeo bóhɨɨne ó peé ámúhá ɨhde Gariréavu.

33Áánélliihyée Péédoro nééhií:—Íhya ihdyu íjtye uke ɨhvéjtsoóhi. Áánetu ihdyu tsá

uke o ɨhvéjtsóityúne.34Áánélliihyée neebe dííbyeke:—Árónáa ɨmɨáánetúré uke o néé ípyejcójuco oke u

úráávyeróné u tóónuíñé cáracái májtsívátúné ɨhde 3-ijyúva.

Matéó 26:35 119 Matéó 26:4135Áánélliihyée Péédoro nééhií:—Muurá tsá o tóónúmeíityúne. Óvíjyuco ihdyu néhi

oke ditye dsɨjɨvetsóné tééné hallútu.Ehdúu pámeere muha méneerá dííbyeke.

Píívyéébema Jetsóó íhjyuváne(Mc 14.32-42; Rc 22.39-46)

36 Aamée tétsihdyu muha mepééme méúújeté ‘Getse-maníi’ némeítsihvu. Átsihvúu Jetsóó néé múúhakye:

—Íchiíyéi meíjcyá Píívyéébema o íhjyúvatéki.37 Aabée múúhadítyú tsajtyé Péédorómá Tsebedéó

hájchimútsikye. 38 Áámedívúhjáa ávyétá ɨhnáhórékímóóvémeííbyé néé diityéke:

—Muhdú íhya o dsɨjɨvéiúvúduréjuco oke táɨɨbuwa.Ahdícyane cána íchihdyúréi okemetéhmej. Árónáa ihdyumécúwadíñe.

39 Ehdúhjáa iñééne peebe diityédítyú éhnííñéwuúvu.Átsihvúhjáa ɨmɨmóúúvéne Píívyéébema íhjyúvaabenééhií:

—Ayúju Táácáániíj, muhdú u néhajchíí óvíjyacóóné oɨcúbáhrámeíñe. Árónáa idyé tsá o ímillédú u méénúi-tyúne. Wa ihdyu muhdú u ímillédú óóma meénuj.

40 Ehdúhjáa iíhjyúvátsihdyu óómiibye wajtsɨ cuwárííjcyámedívu. Aabéhjáa néé Péédoróke:

—¿Aca tsá eene ámuha cuwa maáábúcutú oke metéh-meki? 41 Imíchi bo meíjcyáne cúwávetúmé Píívyéébemaméihjyúvahíjcyá ámúhakye dibye ɨpɨáábo ímítyunévúámuha metáhjátsámeítyuki. Muurá ɨmɨááné ámuhameímíllerá tsaímíyé meíjcyane. Árónáa tsá ámuhameɨhnáhootú tehdu meíjcyáiyóne.

Matéó 26:42 120 Matéó 26:50

42 Ehdúhjáa diityéké iñééne tsiiñe óómiibyebɨwáhullévúre. Áánemáhjáa idyé tsiiñe Píívyéébemaíhjyúvaabe nééhií:

—Ayúju Táácáániíj, muhdú u néhajchíí óvíjyacóóné oɨcúbáhrámeíñe. Árónáa ihdyu óvíi muhdú u ímillédúóóma ú meenúhi.

43 Átsihdyúhjáa idyé tsiiñe tsáábe wajtsɨ bɨwáhdúrécuwárí íjcyámedívu. Ávyetáhjáa tsá cuwa dityeáábúcutúne. 44 Áámedíhjyáa ɨɨcúvétuube tsiiñeoomí bɨwáhullévúre. Áánemáhjáa idyé tsiiñePíívyéébema ihjyúvaabe piéhdúré tujkénúu iíhjyuvádu.45Átsihdyúhjáa tsiiñe diityé éllevu itsááne neebe diityéke:

—Áyu ícyooca ihdyu ílluréjuco mecúwáiyóne.Árónáa Mɨamúnáájpidívúu o ípívyéévéébedívú tsaapiímítyúmeke ékéévétsóíñe éévé tsúúca úújetéhi.46 Ahdícyane ílluréjuco metsu. Muurá tsúúca tsaabeóhdivu méénútsóiíbye.

Jetsóoke ditye ékeevéne(Mc 14.43-50; Rc 22.47-53; Ja 18.2-11)

47Ehdúhjáa Jetsóó néénáa tsúúca tsaatémá Jóódawajtsɨ tétsihvu llúúvájté avyéjujtémá túkevéjtsojte wállóónélliitsáámeé. Aamée tsáá ímyéénujcátsiháñé nɨɨtsúmumacávaájcoháñema. 48 Ácoocáhjáa ɨhdéjuco Jóóda néénediityéke:

—Cáábyeké o chóhchócuube diibyéjúcoói.Áábeke meékéévéne métsajtyéco. 49 Ehdúhjáa diityéké

ipítyajcódújuco dibye Jetsóo éllevu itsááne dííbyekenééneé:

—Ávyéjuúbej, ¿a áánu uúj? Ehdúu néébere chohchócúdííbyeke. 50Áánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke:

Matéó 26:51 121 Matéó 26:58

—Muúbej, ¿aca ɨveekí ehdu oke ú meenúhi? Árónáacáatsúúca dííbyeke iékéévéébe tsajtyéme.

51 Ááneréjucóo tsaapi múúhadítyú ɨnɨɨtsúwari wál-lórɨhjúcúné llúúvájté avyéjúúbé úníu múnáájpí núúmɨho.52Áánélliihyée dííbyeke Jetsóó nééhií:

—Pícyo téhbabyá pañévú dɨnɨɨtsúwa. Muuránɨɨtsúmuri méénújcatsímyé téwáhjɨríyé dsɨjɨveéhi.53 ¿Aca tsá u wáájácutú o ímílleca ícyoocáré Llihíyokeo táúmeíiyóné níjkyéjɨ múnaa oke ipájtyetétsoki?54 Muurá íllu oke ditye méénútúhajchíí ¿muhdúikyépajtyéiyóné tsúúcajátújucóo Píívyéébe néhijcyáné dííbyéwaajácúháámɨtu cáátuváne?

55 Ehdúu dííbyeke iñétsihdyu neebe dííbyekeékéévémeke:

—¿Aca muhdú éhne múúne ímityúné méénuhíjcyáábeéllevu ditye tsáhdu ámuha metsáá taéllevu nɨɨtsúmumacávaájcoháñema? Áánerá íhyajchótá ámúháj pɨɨne oíjcyaabe duurúvájá pañévú ámúhakye ó úwáábohíjcyáhi.Áróóbeke keená ámuha oke meékéévehíjcyáne. 56Árónáaihdyu tehdújuco ámuha meméénune Píívyéébé ihjyúuubálle múnaápe tsúúcajátújuco néhijcyáné dííbyé waa-jácúháámɨtu néhdújuco tene ipájtyeki. Ehdúu Jetsóónéénáa ílluréjuco muha mewááne tétsihdyu dííbyéjtane.

Túkevéjtsojté úmɨwari Jetsóó íjcyane(Mc 14.53-65; Rc 22.54-55, 63-71; Ja 18.12-14, 19-24)

57 Aamée awáá tsajtyéjucóó dííbyeke llúúvájté avyéju-ube Caipáa jávú tééjari páñétúejte avyéjujte íjcyámeéllevu. 58 Áánáacáhjáa Péédoro dííbyeke úráávyeebepehíjcyá diityé kemúellére. Aabéhjáa úújeté páñétúejpillúúvájté avyéjúúbé já llahájtsɨvújuco. Aabéhjáa tétsihyi

Matéó 26:59 122 Matéó 26:66tééjá tehmémúnááj pɨɨnévú úújeté tétsihdyu ɨɨɨte muhdúditye Jetsóoke méénuíñe.

59 Áánáacáhjáa diitye avyéjujte ɨjtsámeí muhdú dííbyéhallúvú iállíñe dííbyeke ɨdsɨjɨvétsoíñe. 60 Árónáacáhjáatsá ditye píívyetétú muhdú dííbyé hallúvú iállíiyóne.Mítyaméróhjáa diitye dííbyé hallúvú állihíjcyáme.61 Áánéj pɨɨnévúhjáa tsaatétsí úúballé dííbyé hallúvúíllúu dibye nééneé:

“Muurá Píívyéébé duurúvaja owácávyáhcoja ó piivyététsiiñe 3 coojɨvatúré o pánéévetsóne.”

62 Ehdúhjáa dityétsí úúbállénéllii llúúvájté avyéjuubenéé Jetsóoke:

—¿Aca ɨveekí tsá ɨɨná unéétu aatyétsí díhyallúvú úúbal-lénetu?

63 Árónáacáhjáa cúúvéhulléré diíbye. Áánélliihyéhjáatsiiñe neebe dííbyeke:

—Ɨmɨá Piivyéébe mémeri uke o néé ɨmɨáánetúrémúúhakye u úúbálleki: ¿A ɨmɨááné diibyéjuco uu CríjtoPíívyéébé Hajchij?

64Áánélliihyéhjáa neébe:—Éée, diibyéjuco oó. Aane cáhawáá óvíi ámuha

méwaajácúMɨamúnáájpidívúu o ípívyééveebe ɨhtsútuubePíívyéébé úníuri o íjcyane. Aabemuurá tsiiñe o tsáácoocaó bóhówááveé ojtsó pañétu.

65 Ehdúhjáa Jetsóó néénéllii diibye llúúvájté avyéjuubeíwajyámú dóváríjcyámeííbyéré nééhií:

—Áánu ¿ɨveekí Píívyéébedi uuhɨvatéhi? Ahdícyaneɨɨnélliihyécó tsijtye éhnííñevu dííbyé hallúvú úúbál-léiyáhi. Muurá íñe ámuha melléébóneríyé uuhɨvatéébéPíívyéébedi. 66 ¿Áábeke muhdú ámuha méɨjtsúcunúhi?

Áánélliihyéhjáa néémeé:

Matéó 26:67 123 Matéó 26:74—Muurá ɨmɨááné ímityúné ihjyúvaábe. Áánéllii íl-

luréjuco dibye dsɨjɨveíñe.67 Ehdúhjáa iñééne dííbyeke méénuméré íhyúmɨ

úníchihcyúhi. 68 Aanéhjáa tsaate dííbyeke imyéénúnenééhií:

—Ehdu idyé Críjto u íjcyaabe cána waajácú caabyé ukeméénune.

Péédoro tóónúmeíñe(Mc 14.66-72; Rc 22.56-62; Ja 18.15-18, 25-27)

69 Áánáacáhjáa Péédoro lláhájtsɨri ácuúcunúhíjcyáábeéllevu tsáápille tééja múnáá úníu múnáalle ipyééne néédííbyeke:

—Úpée idyé éhne Jetsóoma ú ícyahíjcyá Gariréamúnáájpiíma.

70 Árónáacáhjáa pámeere tétsihyi íjcyame lléébónáaíllure ityóónúne neébe:

—Tehdu o wáájácúúbedíjɨɨ óóma ú ihjyúváhi.71Ehdúhjáa ityóónútsihdyu lláhájtsɨ lleehówá ijcyáhul-

lévú péébeke idyé tsíjpille iájtyúmɨne tétsihyi íjcyámekenééhií:

—Áánúu muurá idyé ícyahíjcyá Natsarée múnáajpi Jet-sóoma.

72Áánélliihyéhjáa idyé tsiiñe tóónuube nééhií:—Éje, tsá o wáájácutú dííbyeke. Muurá Píívyéébe

waajácú o állityúne.73Ááné illúhwuúréhjáa tsijtye dííbyeke nééhií:—Áánerá ɨmɨááné diibyéjuco uu Jetsóó mamyémúejpi.

Muurá díhjyúture muha méwaajácú diibyéjuco u íjcyane.74 Ehdúhjáa ditye nénéllii tsiiñe ityóónúne

llíhcyámeííbyéré nééhií:—¡Ɨmɨáánetúré tsá o wáájácutú muubá Jetsóó íj-

cyáábeke! ¡Muurá Píívyéébe waajácú o állityúne!

Matéó 26:75 124 Matéó 27:5Ehdúhjáa dibye néérónáa tsúúca cáraca májtsiváhi.

75 Áánetúhjáa botsíi ɨtsááveebe Jetsóópe dííbyeke nééneɨmɨááné dííbyé uráávye múnáajpi iíjcyaróné dibyetóónuíñé cáracámúimájtsívatúné ɨhde 3-ijyúva. Aabéhjáaáachívú icyájtúcuíñúne ílluréjuco tááne ávyétá ɨhnáhóɨmɨááné ityóónune ɨɨtsáávéneri.

27Pirááto éllevu Jetsóoke ditye tsájtyene(Mc 15.1; Rc 23.1-2; Ja 18.28-32)

1 Ááné tsɨtsɨɨvevúhjáa pámeere llúúvájté avyéjujtémátúkevéjtsojte pítyácójcatsí ímíñeúvú muhdú Jetsóokeɨdsɨjɨvétsoíñe. 2 Áábekéhjáa idyóhjɨnúúbeke tsajtyémétééné iiñújɨ ávyéjuube Pirááto éllevu dibye muhdú iñéédííbyedítyu.

Jóóda Ijcaríóóté dsɨjɨvéne3Áánetúhjáa diibye Jóóda tsúúca dííbyedívú imyéénut-

sójúcóónéllii botsíi ɨtsaavé ɨveekí ímityúné imyéénune.Áánemáhjaa diitye llúúvájté avyéjujtémá túkevéjtsojteíjcyáme éllevu peebe dityée áhdone dsɨɨdsɨ 30-jɨva íjcyaneióómíchoki. 4Aabéhjáa neeté diityéke:

—Ɨveekí ímityúné ó meenú ɨɨné imítyúnéméénútúúbedívú o llííhyánútsóíñeri.

Árónáacáhjáa nééme dííbyeke:—Máhdúníhyaáj, muhdú idyé muha méméénuú ihdyu

díhyallúrí íjcyane.5 Ehdúhjáa dííbyeke ditye néénéllii teene dsɨɨdsɨ íl-

luréjuco dibye duurúvájáj pɨɨnévú wácháacáróne. Átsi-hdyúhjáa tsátsihvu ipyééne ílluréjuco dibye íkyéjtúhityuióhbáyúmeíñeri dsɨjɨvéne.

Matéó 27:6 125 Matéó 27:146 Aanéhjáa teene dsɨɨdsɨ llúúvájté avyéjujte iújcúne

nééhií:—Tsá íñe dsɨɨdsɨ Píívyéébé wáábyuta mepícyohíjcyáné

pañévú mepícyóóityú dsɨjɨvétso áhdó tene íjcyánélliíhye.7 Áánemáhjáa bóónétu ɨjtsámeímyé téénema iáhdoíñé

tsátsii ííñujɨ ‘Llíyihllóné nijcyó múnáájpí iiñújɨ’ némeít-síí tétsihdyu tsííñé iiñújɨ múnaa dsɨjɨvémeke icyúúuhíj-cyaki. 8 Téénéllii muurá ícyoocápí tétsíi mémé ‘Tújpá-cyo hájtsɨ’. 9-10 Ehdúu pajtyéné Píívyéébé ihjyú uubállemúnáajpíhjyáa Jeremíá íllu néhdújuco: “Ujcúmé ijraéémúdsɨɨdsɨ dííbyeke ɨdsɨjɨvétsóne áhdó 30-jɨva. Áánemaahdómé tsátsii ííñujɨ ‘Llíyihllóné nijcyó múnáájpí iiñújɨ’némeítsíi.” Ehdúhjáa muurá ɨhdétújuco Jeremía téénetunééneé.

Piráátó úmɨwari Jetsóó íjcyane(Mc 15.2-5; Rc 23.3-5; Ja 18.33-38)

11Aanéhjáa tsúúca Jetsóoke tsajtyéjucóómé tééné iiñújɨ ávyéjuube Pirááto éllevu. Aabéhjáa népejtsó dííbyeke:

—¿A uu jodíómú avyéjuúbe? Áánélliihyéhjáa neébe:—Éée, diibyéjuco oó.12 Aanéhjáa tétsihvu idyé diitye llúúvájté avyéjujtémá

túkevéjtsojte tsiiñe állíjyucóó dííbyé hallúvu.Árónáacáhjáa tsá dibye ɨɨnéubá néétu diityéke.13Áánélliihyéhjáa Piráátó néé dííbyeke:

—¿A ú lléébora aatye ímityúné úhdityu íhjyuváne?14Árónáacáhjáa tsá dibye áñújcutúne. Áijyúhjáa diibye

ávyéjuube Piráátó dííbyeke ɨɨná néétuube ílluréjuco úl-lévenúne.

Jetsóoke ditye dsɨjɨvétsoíñe(Mc 15.6-20; Rc 23.13-25; Ja 18.39–19.16)

Matéó 27:15 126 Matéó 27:2215 Aabéhjáa diibye Piráátó paíjyuva teene pajtyété

wañéhjɨ pañe ichívyétsohíjcyá cúvéhóójari íjcyámedítyútsáápí hallúvú ditye íhjyúváábekéjuco. 16 Aanéhjáa téi-jyu ‘Barabáa’ némeííbyé cúvéhóójari ávyeta ímítyuubeíjcyáábeke pámeere wáájácuúbe. 17 Aanéhjáa tétsihvudóbéévémeke diibye Piráátó nééhií:

—¿Cáábyeké o ácádsɨjcaáyóné ámuha méimílléhi?¿A Barabáake, mityá Jetsóoke dííbyere ‘Críjtoó’némeííbyekej?

18 Ehdúhjáa diityéké dílloobe íllure Jetsóodiiñómíutááváne ditye ehdu dííbyeke dárɨɨvénéiwáájácúnema.

19 Aabéhjáa íavyéjú ijyáwá hallúrí íjcyáábeke tsaateúúballémewa íllu nééneé: “Állíuube ihdyu tsáma Jetsóokeímityúné méénudí ɨɨné imítyú méénúúbekéjɨɨva dííbyéhallúrí tene iíjcyátuki. Ípyejcóne ávyétá apííchó ó tuwádííbyé ɨhdéhacáneécu.” Ehdúhjáamewanééneúúballémédííbyeke.

20 Árónáacáhjáa llúúvájté avyéjujtémá túkevéjtsojtepámeere tétsihvu píhcyáávémeke néé ditye Barabáá hal-lúvúré iíhjyúva dibye iíjchívyeki. Áánetúhjáa néémeJetsóó hallúvú ditye iñéé dibye dsɨjɨveíñe. 21 Áámekéhjáatsiiñe neebe Pirááto:

—¿Aanéhaca ɨmɨááné cáábyeké o ácádsɨjcaáyónéámuha méimílléhi?

Áánélliihyéhjáa néémeé:—Muha méimíllé Barabáakéré u íjchívyetsóne.22Áánélliihyéhjáa neébe:—¿Ácooca muhdú ó méénuú Jetsóoke Críjto

íjcyáábeke?Áánélliihyéhjáa pámeere nééhií:—¡Dííbyedívú ihdyu wátyétyehcútsó páwachékevu!

Matéó 27:23 127 Matéó 27:3123Áánélliihyéhjáa neébe:—¿Aca ɨɨná ímityúné méénuúbe?Árónáacáhjáa tsiiñe éhnííñevúré kéévánécoba néémeé:—¡Muúbe wátyétyehcútsó dííbyedívu!24 Ehdúhjáa ditye néénéllii tsáhájuco dibye ímíbáj-

chotú Jetsóó icyánéjcu. Aabéhjáa apííchówuúréjuco di-tye íbórɨbáávénéllii nújpacyo ityáúmeíjpácyori pámeereɨɨténáa íhyótsɨcu níjtyámeííbyéré nééhií:

—Árone néhi tsá táhallúrí tene íjcyáityú eene ɨɨnéimítyú méénútúúbeke ámuha medsɨjɨvétsoíñe. Ámúháhallúríyei teéne.

25Áánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:—¡Óvi néhi ihdyu pámeere múúháj

tsɨɨménémúháábemájuco múúhá hallúrí teene dííbyekemuha medsɨjɨvetsóne!

26 Ehdúhjáa ditye néénéllii tsúúca ijchívyétsoobePiráátó Barabáakére. Áánemáhjáa Jetsóodívúiwátsíhcyútsóne diityédívuréjuco dibye ɨhvejtsónédiityéréjuco iwátyétyéhcu páwachékevu.

27 Áábekéhjáa dííbyé já pañévú tsodáhómúiááhɨvétsóóbedívú píhcyaavéhi. 28 Aaméhjáadííbyé wajyámúúné ityácórɨjcóne uácó tújpájácobanééné wajyámuvu. 29 Áhduréhjáa tsuhjɨuuhónetuimyéénúné cháhííwavu iávohjácóóbeke éjejcállóméúméheívu. Áánemáhjáa dííbyé lliiñévú ɨmɨhmóúbáneiúúhɨvaténemáyé wáñejcóme:

—¡Ñóóooj! Átsihdyúhjáa nehíjcyáme: Áánu muurájodíómú avyéjuúbe.

30 Áhduréhjáa dííbyé hallúvú iúnítyójcóne dííbyediíjcyai úméhéiyi íllaáyohíjcyámé íhñíwáutu. 31 Ehdúhjáa

Matéó 27:32 128 Matéó 27:40dííbyedi iúúhɨvaténé nɨjcáutu teeja wájyámúcobadííbyedítyú ityácórɨúcúne páñétúeja íwajyámuvúréjucoditye úacóne. Áánemáhjáa tsajtyémé páwachékevuiwátyétyéhcúíhullévuréjuco.

Páwachékevu ditye Jetsóoke wátyétyehcúne(Mc 15.21-32; Rc 23.26-43; Ja 19.17-27)

32 Aaméhjáa pééme cábuuvé Tsirééne múnáajpiTsimóodívu. Áábekéhjáa íhbutsómé Jetsóokeiwátyétyéhcúíwachékevu.

33 Aaméhjáa úújeté tsátsihvu heeberéómú ihjyúrí‘Niwáupáájɨ’ nééiyóné ‘Góógota’ némeítsihvu.34 Átsihvúhjáa Jetsóoke íjchorómé bíínojpácyó paapáwunéénetu iúménújpácyotu. Aanéhjáa ɨpɨhjácúróne tsádibye ádotúne.

35 Áábekéhjáa tsúúca wátyétyehcúmé téwachékevu.Áánemáhjáa tsodáhómú néhcójcatsí caatyé éhjáhjɨ dííbyéwajyámúúné íjcyaíñé iwátújcatsíki. Ehdúu pajtyénétsaapíhjyáa Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi íllunéhdújuco: “Táwajyámúúné caatyé éhjáhjɨ íjcyaíñéiñéhcójcatsíñe wátújcatsíimye.” Ehdúhjáa muuráneebe Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi. 36 Aaméhjáatétsihvúré diitye tsodáhómú iáhcúbáne téhmehíjcyádííbyeke. 37Áábé nííwáú caamééhullétúhjáa téwachéketupicyóómé tsíeménetu icyáátunúné íllu nééneé: “ÁánuJetsóó jodíómú avyéjuúbe.”

38 Téhduréhjáa téijyu tsaatétsí ímítyúmútsikye wá-tyétyehcúmé dííbyé úníutu panéjcuvátú íjcyáwachékéé-cutu. 39Aanéhjáa dííbyeke úújejémé dííbyedi iúúhɨvaténe‘wamɨwamɨ’ nehíjcyáhi. 40Áábekéhjáa néémeé:

Matéó 27:41 129 Matéó 27:47—Ehdɨɨvaabée eene ú nehíjcyá duurúvaja u wácávyáh-

coja 3 coojɨvatúré tsiiñe u pájáávétsoíñe. Áyu cána bo páj-tyetétsaméí eene éwachékevu uke dityewátyétyéhcúnetuɨmɨááné diibyéjuco Píívyéébé Hajchi u íjcyáhajchííjyu.

41 Téhduréhjáa idyé llúúvájté avyéjujtee, taúhbájúuwáábojtee, túkevéjtsojtee, íjcyame iúúhɨvaténemáyénéjcatsíhi:

—Tsíjtyekée ɨmɨááné pátyetétsohíjcyaábe. Árónáatsáháhaca dibye píívyetétú iiye ipájtyetétsámeíñe.

42 Aabe cána bo óvíi ɨmɨááné mee ijraéémúavyéjuube iíjcyáhajchíí éwachéketu ditye wátyétyehcúnéityábáhcyúmeíñe pájtyeté botsíi dííbyeke mecáhcújtsónedííbyeéjteréjuco meíjcyaki. 43 Muurá Píívyéébedívúcátsɨpáávehíjcyaábe. Aabe cána bo óvíi dííbyekepájtyetétsó ɨmɨááné dibye némeíhijcyádú dííbyé Hajchidibye íjcyáhajchííjyu.

44 Áhduréhjáa dííbyé úníutu ditye wátyétyéhcumútsíuuhɨvaté dííbyedi.

Jetsóó dsɨjɨvéne(Mc 15.33-41; Rc 23.44-49; Ja 19.28-30)

45 Téijyúhjáa cójɨjpɨɨnétú ííjyunúné cuuvétujkévevújuco. 46 Áijyúhjáa Jetsóó ávyétá ɨhnáhówáníjcyámeííbyé nééhií:

—Eríij, Eríij, ¿rama tsabatááni? —Tápiivyéébej, Tápi-ivyéébej, ¿ɨveekíami oke ú ɨhvejtsoj? Ehdúhjáa nééiyónéehdu neébe.

47 Aanéhjáa tsaate tétsihyi íjcyame ehdu dibye wáníj-cyámeíñé illéébóne nééhií:

—Éje, aadi Eríadi wáníjcyámeí Píívyéébé ihjyú uubállemúnáájpiúvudi.

Matéó 27:48 130 Matéó 27:5748 Áánélliihyéhjáa tsaapi ɨɨcúi ɨdsɨɨneíñúne

wájyámubádú nééne bíínójpácyó kiwátyetu iééníyojénéúméhéí nɨjcáutu ipícyoonévú cújuuvé dibye ɨɨɨhároki.49Árónáacáhjáa tsijtye néé dííbyeke:

—Óvíjyacóóne, dáácudíñe. Bo óvíi Eríá pájtyetétsovádííbyeke.

50 Áánáacáhjáa tsiiñe ávyétá ɨhnáhó iwáníjcyámeítsi-hdyu ílluréjuco dibye dsɨjɨvéne. 51 Ááné tujkéveríhjyáaduurúvájá pañétú páñétúétsíí watájcó wájyámúwácobadóchéreevé cáámetu baavújuco panéjcuvávúwajɨtahnécu. Áhduréhjáa téijyu ííñujɨ vááúmeíñerinéwáyúcobáné wáhcabáhi. 52 Áhduréhjáa níjkyenewáhcábánetu cahcújtso múnaápe dsɨjɨvehíjcyámé tsiiñebóhɨɨme ijchívyécunúhi. 53 Aaméhjáa Jetsóó bóhɨɨnéboone Píívyéébe cóómí Jerotsaréevu péémeke mítyameájtyumɨhi.

54 Áánetúhjáa eene dííbyeke téhmehíjcyánétsodáhómú íavyéjúúbemáyé ávyétá mityáné íllityétéijyu ííñujɨ vááúmeíñema tsíñehjɨ pájtyene iájtyúmɨneri.Áánemáhjáa néémeé:

—¡A ihdyúha ɨmɨááné Píívyéébé Hajchi áánuú!55 Áijyúhjáa tsaate walléémú kémuélletúré ɨɨtehíjcyá

dííbyeke ditye dsɨjɨvetsóné dííbyemáa Gariréá iiñújɨtutsááme dííbyeke ɨɨcúvehíjcyáme. 56 Áámemáhjáa ij-cyámé Maaría Madarénaa, Jacóóboma Jotséemútsí tsɨɨjuMaaríaa, Tsebedéó hájchimútsíj tsɨɨjuu, éhdume.

Jetsóó ɨɨtémeho ditye cúúune(Mc 15.42-47; Rc 23.50-56; Ja 19.38-42)

57 Ááné iijyúnuvúhjáa Jotséé Arimatéá cóómi múnáa-jpi ɨhtsútuube íjcyaabe Jetsóoke úráávyehíjcyaabe péé

Matéó 27:58 131 Matéó 28:1Pirááto éllevu. 58 Aabéhjáa táúmeí dííbyeke dííbyeúvúɨɨtémeho icyúúuki. Áánélliihyéhjáa neebe ítsodáhó-muke ditye iájcuki. 59-60 Aabéhjáa tééhoúvuke ɨbɨɨjɨnúnecuuúbéhéjuréhjáa íhllii nééwájɨtu ibóhdótsóhéjú pañévu.Áánemáhjáa nééwáyúcobávú téheju iwátájcoíñúne péjú-coóbe. 61 Ááné boonéhjáa tétsiíyé téhejú úníuri MaaríaMadarénamúpɨ tsíjpille Maaríama ácuúcunúhijcyáhi.

Jetsóó nijkye ditye téhmene62 Ááné tsijcyóójɨhjáa teene pajtyété wañéhjɨ lléévá

tujkénujcóójɨ diitye llúúvájté avyéjujtémáparitséómúpééPirááto éllevu. 63Aaméhjáa néé dííbyeke:

—Ávyéjuúbej, muha méɨtsaavé téallíújaúpe 3 coojɨvatutsiiñe ibóhɨɨíñé nééneé. 64 Áánéllii cána cóhpejtsótsóímíñeúvú dííbyé nijkyévuj. Ááne ímíñeúvú tehmétsótéhajchótá 3 coojɨvá dííbyé mamyémú pejco íllureiñáníjyéne mɨamúnáake ‘tsúúca muurá Jetsóó éhnéeditye dsɨjɨvétsoobe tsiiñe bohɨɨhií’ iñééneri éhnííñevumeke iálliúúnútuki.

65Áánélliihyéhjáa Piráátó néé diityéke:—Aanéwa ihdyu aatye tsodáhómumamepéénemécoh-

péjtsó ámuha meímillédu.66 Ahdújucóhjáa ditye tsaatémá ipyééne teeu nééwayu

icyóhpéjtsóutu cáátunúné múha teene idyómájcótuki.Áánemáhjáa diitye tsodáhómuke téhmétsoíñúme.

28Jetsóó dsɨjɨveebe tsiiñe bóhɨɨne(Mc 16.1-8; Rc 24.1-12; Ja 20.1-10)

1 Aanéhjáa wáyeéévéjcóójɨ tsiíjyú tsííñétsemáánaréjuco déjúcóóvejcóójɨ cúúvénetúré Maaría

Matéó 28:2 132 Matéó 28:10Madarénamúpɨ tsíjpille Maaríama úújeté teene níjkyeé.2 Áánáacáhjáa ííñujɨ ɨhnáhó vááúmeí níjkyéjɨ múnáajpiníítyéné tujkéveri. Aabéhjáa teene níjkyé watájcónééwáyúcoba icyávihyícyúne tééú hallúvú ácuuvéhi.3 Áábé wajyámúhjáa ávyeta tsɨtsɨwu néébé ámɨtsaráhcóéhne múúne chijchi rórihcyódu. 4 Áábedíhjyáa diityetsodáhómú ténijkye téhmehíjcyarómé ávyétá ɨhnáhóiíllityéne íjcyaíñú múu dsɨjɨvédu. 5 Aabéhjáa néé diityépɨ Maaríamúpɨke:

—Méíllityédíñe. Muurá ó waajácú ámuhpɨmeúújévaróné Jetsóoke éhnée páwachékevu dityewátyétyéhcúneri dsɨjɨvéébeke. 6 Árónáa tsáhájucodibye níkyéhéjú pañe íjcyájúcootúne. Tsúúca tsiiñebohɨjúcoobe ípyée iñéhijcyádújuco. Cáhawáá idyéméuujévá íñe dityée dííbyeke pícyohéjú íévehéjuréjucoíjcyane. 7 Ahdícyane ɨɨcúi mepééne méuubállé dííbyémamyémuke tsúúca dibye tsiiñe ibóhɨɨne diityé ɨhdepéjucóóné Gariréavu téhullévú diityémá iájtyúmɨjcatsíki.Ééneréne ihdyu ó imíllé ámúhpɨke o úúballéne.

8 Ahdújucóhjáa ɨɨcúi dityépɨ dsɨɨnéríyé pééne múúhaéllevu múúhakye iúúbálleki. Aamúpɨhjáa iíllityérónemítyane ímíjyuuvéhi. 9 Áámúpɨdívúhjáa Jetsóóibóhówáávéne diityépɨke dillóhi. Áánélliihyéhjáa ɨɨcúidííbyéj tuháácyuvu waamúpɨ dííbyeke idyúúruváne.10Áámúpɨkéhjáa neébe:

—Méíllityédíñe. Wa ihdyu ɨɨcúi mepééne méúúballététsijtye tahñéjteke ditye ipyéé Gariréavu téhullévú muhamaájtyúmɨjcatsíki.

Múhdurá tsodáhómú úúballéne

Matéó 28:11 133 Matéó 28:2011 Aamúpɨhjáa pééné tujkéveri tsodáhómú dííbyé

nijkye téhmehíjcyámedítyú tsaate péé ímunáá coomívu.Aaméhjáa úúbálleté llúúvájté avyéjujtéké muhdútene pájtyene. 12 Ááné lliiñétúhjáa túkevéjtsojtémáiúcújcatsíñe pítyácójcatsímyé muhdú iñééiñe Jetsóópebóhɨjúcóóityúné iñéhíjcyáneri iñéétsámeítyuki.13Aaméhjáa mítyane diitye tsodáhómuke iáhdóne nééhií:

—Tsáma ménehíjcyaco “pejcóhjané muhamecúwaíñúné hallúrí ímamyémúré újcujé Jetsóóɨɨtémeho.” 14 Aane néhi méiiñújɨ ávyéjuube iwáájácúneámúhadívú cáyobáávatéhajchíí muha ámúhá hallúvúméihjyúvaá dibye muhdú ámúhakye imyéénútuki.

15 Ahdújucóhjáa diitye tsodáhómú ditye áhdónélliiíllure iállíñe néhijcyáné ímamyémúré Jetsóó ɨɨtémehoújcujéne. Aane muurá ícyoocápíi ehdu tsaate tamúnaajodíómú úúbállehíjcyáhi.

Muhdú ditye wákímyeíiñe ímamyémuke Jetsóó nééneé(Mc 16.14-18; Rc 24.36-49; Ja 20.19-23)

16 Aanée muha 11-meváréjuco dííbyé mamyémúmeíjcyamemepéé Gariréá iiñújɨ caméhbaúvúmúúhakyéedibye néhbaúvu. 17 Aamée muha tétsihvu dííbyedívúmeúújetémé méduurúvá dííbyeke tsaate múúhadítyúdibye bóhɨɨne cáhcújtsótúrónáaáca. 18 Árónáacáamúúhakye neébe:

—Muurá Píívyéébe oke picyóó páneere ííñujɨɨ, níjkyejɨɨ,íjcyáné avyéjuube o íjcyaki. 19 Ahdícyane óvíi ámuhapahúllevá iñújɨɨne múnáadívú métsújaúcú táuwááboju.Aane cáhcujtsómeke tééné uubállé métsótsohíjcyacoMéécááni mémerii, Íapíícho mémerii, tamyémeri, íj-cyane. 20 Áámeke ihdyu ímíñeúvú méúwááboco tátyaúh-

Matéó 28:20 134 Matéó 28:20baju néhdu ditye iíjcyaki. Aabe muurá ámúhamáyé óíjcyaá paíjyuváré ííñujɨ nɨjkévanévújuco. Áyu tehdújuco.

135

Píívyéébé ihjyu: jetsocríjyodítyú cáátúnuháámɨNew Testament in Bora (PE:boa:Bora)

copyright © 2008 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: BoraTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Boara [boa], PeruCopyright Information

© 2008, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Bora

© 2008, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rightsreserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-04-22

http://www.wycliffe.org

http://www.ethnologue.org/language/boa

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/




136UpdateseBible.orgPDF generated using Haiola and XeLaTeX on 3 Jul 2018 from source files dated 3 May20186f878dbd-e896-5e27-b788-1442926dfc48

https://eBible.org/find/details.php?id=boaNT

https://eBible.org

MATÉO - World English Bible · Matéó1:1 1 Matéó1:10 MATÉO...

Documents

Transcript of MATÉO - World English Bible · Matéó1:1 1 Matéó1:10 MATÉO...