DBSdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/VIDWFW/VIDWFW.pdfMatei...............................................................................................4...

261
Ilagano lwa sambi kwa wanhu weng’ha Vidunda New Testament 2014 Copyright © 2014 Pioneer Bible Translators

Transcript of DBSdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/VIDWFW/VIDWFW.pdfMatei...............................................................................................4...

  • Ilagano lwa sambi kwa wanhu weng’haVidunda New Testament

    2014

    Copyright © 2014Pioneer BibleTranslators

  • Matei ............................................................................ 4Malichi........................................................................ 35Lukasi ......................................................................... 55Yohana ....................................................................... 88Madito...................................................................... 112Loma ........................................................................ 1421 Kolinto................................................................... 1562 Kolinto................................................................... 169Galatiya .................................................................... 178Efeso......................................................................... 183Filipi .......................................................................... 188Kolosai...................................................................... 1921 Tesalonike............................................................. 1962 Tesalonike............................................................. 2001 Timoteyi ................................................................ 2032 Timoteyi ................................................................ 208Tito............................................................................ 211Filimeni .................................................................... 213Waebulaniya............................................................ 215Yakubu ..................................................................... 2261 Petili ...................................................................... 2302 Petili ...................................................................... 2351 Yohana .................................................................. 2382 Yohana .................................................................. 2423 Yohana .................................................................. 243Yuda ......................................................................... 244Ugubulo ................................................................... 246

  • 1

    Matei

    Chilongole

    Mbuli Inojile vyoyandichigwe na Matei ndo chimwe mwa vitabu vine viwele mli ilagano lya sambivilingusima mbuli ya ukomu wa Yesu Kilistu. Chila chimwe cha vitabu avyo changuchemigwa Injiliilinguzeleka kota Mbuli Inojile. Navyandichigwa na Matei na Malichi na Lukasi na Yohana, Yesuloyabagame. Wasomile hawavizelele mhela wa Mbuli Inojile ya Matei hoyandichigwe. Ila hanji wangijesanayali kuli mhela wa makumi sita kulawila Yesu loyavumbuche. Kahi honhu nahoyandichigwehailinguzeleka. Ila wangijesa kota nayandichigwa Palestina kuli muji wa Yelusalemu.Nayandichigwa na Matei. Nayali mkongoza kodi mhela naloyang'hali chemigwa na Yesu. Yawemlanguswa wa heye. Kahi nakazeleka kwa itagwa lya Lawi. Matei nayali yumwe mwa wala watumigwakumi na weli. Nakawandichila Wayahudi weng'ha. Ahi toweza kona kota Matei nakandika kwa Wayahudikwa vila nakandika iwalile ilagano lya katali mzidi ya mala makumi sita mli chitabu achi. Nakagana kulajilakota Yesu nayali maseya. Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi nayalavilwe uloli katali. Matei kahi nakandikamenji gawalile Undewa wa Nguluwi. Wayahudi nawejesa kota maseya loyoyile nayahawele mndewa wa isiyeng'ha. Matei nakandika goya kwa kusima mbuli ya undewa wa chimuhe wa Nguluwi.Mbuli Inojile navyoyandichigwe na Matei. Ndo chitabu chinojile cha kwaluka kulangusila mli ilagano lyasambi kwa vila china menji kulawa mli ilagano lya katali. Changulumbiza malagano meli. Wasomile wenjiwangijesa kota Matei nakajeza kwandika kwa kuchiwhaniza chitabu achi na vitabu vihano vya Musa mliilagano lya katali. Kudamla kwa Yesu kuchidunda Matei sula ya 5-7. Yanguwhanizwa na malajizogoyapegwe Musa. (Chikumbuchilo 19:3-23; 33).

    Gali mgatiMatei kangwaluka kwa kusima kuvumbuka kwa Yesu na kwaluka kwa mijito ya heye sula ya 1-4.Hamba Matei kangusima mijito ya Yesu na menji kuli ulanguso wa heye sula ya 5-25.Mwiso Matei kangusima kuduma kwa mijito ya Yesu na kubagama kwa heye na kuzilipuka sula ya 26-28.

    Lukolo lwa Yesu Kilistu(Lukasi 3:23-38)

    Yesu Kilistu kalawila mlukolo lwa Daudi naDaudi yali wa lukolo lwa Ibulahimu na achindo chitabu cha lukolo lwa heye.

    2 Ibulahimu nakamponda Isaka. Na Isakanakamponda Yakubu. Na Yakubu nakampondaYudasi na wakulugwe. 3 Yudasi na kamlela Pelezina Zela mayao yali Tamali. Pelezi na kamlelaHeziloni, Na Heziloni na kamlela Lami, 4 Laminakamponda Aminadabu na Aminadabunakamponda Nashoni. Na Nashoni nakampondaSalimoni. 5 Salimoni nakamponda Boazi, mayakeBoazi nayali Lahabu, Boazi na Lutu na wamlelaObedi, na Obedi nakamponda Jese.

    6 Na heye Jese nakamponda mndewa Daudi, naDaudi nakamponda Solomoni na mayake Solomoniyali mdala wa Uliya. 7 Solomoni nakampondaLohoboamu. Na Lohoboamu nakamponda Abiya.Na Abiya nakamponda Asa, 8 Asa nakampondaYohoshafati. Na Yohoshafati nakamponda Yolamu.Na Yolamu nakamponda Uziya, 9 Uziya

    nakamponda Josamu na Josamu nakampondaAhazi. Na Ahazi nakamponda Hezekia, 10 Hezekianakamponda Manase. Na Manase nakampondaAmoni. Na Amoni nakamponda Yosiya, 11 Yosiyanakamponda Yekoniya na wang'holoze. Awo walimhela wa Wayahudi wahilikwe mu upogozi akoBabiloni.

    12 Kulawa Wayahudi kuhilikwa mu upogoziBabiloni, Yekoniya nakamponda Sheatieli, Sheatielinakamponda Zolobabeli, 13 Zolobabelinakamponda Abiudi. Na Abiudi nakampondaEliakimu. Na Eliakimu nakamponda Azoli, 14 Azolinakamponda Zadoki. Na Zadoki nakampondaAkimu. Na Akimu nakamponda Eliudi, 15 Eliudinakamponda Eliazali. Na Eliazali nakampondaMasani. Na Masani nakamponda Yakubu, 16Yakubu nakamponda Yusufu. Mlume wa Maliyamayake Yesu. Yalinguchemigwa Kilistu.

    17 Lelo hamba kwali na lulelo kumi na vine.Kulawa Ibulahimu mbaka Daudi. Na kumi na vineviyage kulawa Daudi mbaka Wayahudi Waholigwemu upogozi Babiloni. Na kumi na vine viyagekulawa baho mbaka mhela wa Kilistu Mlohozi.

    4 Matei 1:17

  • 2

    Kuvumbuka kwa Yesu Kilistu(Lukasi 2:1-7)

    18 Leka ahi ndo vyoyaleleche Yesu Kilistu, Maliya,Mayake. Nakabanichilwa na Yusufu. Ila lowaliwang'hali kihola kota munhu na mdala wa heye.Nakewona kana himila kwa ludali lwa Muhe Yelile.19 Yusufu mzenjele wa maliya. Kwa vila yali munhuyali yodita ganojile. Nahaganile kumbasa sonihazelu. Ahyo nakagana kubena izenjele kwa uviso.20 Vyoyali yochijesa mbuli ayo. Mhilisi wa MkuluNguluwi kamlawila koyawasile kalota yolonjelwakota, “Yusufu mwana wa Daudi, uleche kudumbakumhola maliya yawe mchewako, na heye kanahimila kwa ludali lwa Muhe Yelile. 21 Kolela mwanamlume. Na hegwe kompa itagwa Yesu. Kwa vilaheye ndo yowalohola wanhu wa heye kuli gehile gahewo.”

    22 Leka aga geng'ha nagalawila kwenela kwa ulaulonzi wa Mkulu loyalonjile kukolela Mloli waNguluwi vyoyalonjile, 23 “Mdala yohanating'hanana mlume kowa na himila na koponda mwanamlume. Na hewo womchema itagwa Imanueliizeleche Nguluwi kahamwe na hetwe.”

    24 Yusufu vyoyenuche kamhola maliya kotamhilisi wa Mkulu vyo yamlonjele yadite. 25 IlaYusufu nahamzelele maliya hebu chilukuli mbakavyoyalelile mwana mlume. Na heye Yusufunakamchema mwana itagwa Yesu.

    Wajenzi kulawa kolilawilaga isanya

    Yesu nakaleleka Betelehemu mkowa waYudeya mhela Helodi loyali Mndewa baho duwalola nhondwe kulawa kolilawilaga isanya

    nawoya Yelusalemu 2 nawauza, “Kakohi mwanayaleleche yowa Mndewa wa Wayahudi? Tuyonanhondwe ya heye ilawile kolilawilaga isanya tuyakumfugamila.”

    3 Mndewa Helodi vyoyahuliche mbuli ayo nakadeula ng'hatu. Na wanhu weng'ha waliYelusalemu nawadeula. 4 Kawachema wakuluweng'ha, watambika wakulu na walangusa wamalajizo ga Musa na kuwauza, “Ahi kohi koyolelekaKilistu Mlohozi?” 5 Na hewo wedichila, Kovumbukakuli luga lwa Betelehemu luwele Yudeya.Yandichigwe na Mloli wa Nguluwi kuta,

    6 Ee Betelehemu iwele kuli isi ya Yuda,hegwe huwele mdodo ng'hatu kuli luga

    lutanganiche lwa Yuda,mina kwa hegwe, kolawila mlongozi,yowalongoza wanhu wa heni, Izilaeli.

    7 Baho, Helodi nakawachema awala walolanhondwe kwa uviso, na kawauza kota hanili ailanhondwe loiwalawile. 8 Hamba kawalajizaBetelehemu yolonga, Mlute mkampale mwana, nawone mmone, muye mndojele na heni ndutendikamfugamile.

    9 Lowamhulichize mndewa, hewo wawanzi wanhondwe waluta. Baho ila nhondwe lowaiwene

    kulawa kolilawilaga isanya, na iwalongola na ilutakwima mchanya na hala hoyawele mwana. 10Lowaiwene nhondwe ayo, nawasangalala heko. 11Leka, wenjila mng'handa, nawamona yula mwanahamwe na Maliya mayake, wenamiza nawamfugamila. Hamba wachumula vinhu vyowegalevya kumigalila mwana, wampa ndolendole. Zahabuna ubani na mafuta galinguguzigwa kwa migwalaminji galinguchemigwa manemane.

    12 Nguluwi nakawalemeza wolota walechekuhiluka kwa Helodi, ahyo wahiluka kukolela nzilainji.

    Kubilimila Misili13 Lowochile awala wajenzi, mhilisi wa Mkulu

    kamlawila Yusufu yolota, kamlonjela, Winuche!Mhole mwana hamwe na mayake, mbilimile Misili.Mikale kuko mbaka hondikulonjela, mina Helodikangumpala kumkopola ayu mwana.

    14 Ahyo, Yusufu kenuka kamhola mwana namayake, woka nechilo wabilimila Misili. 15 Nakekala kuko mbaka Helodi loyafile. Mbuli ayonaikoleka leka ulonzi woyalonjile Mkulu kukolelaMloli wenele. Nandimchema mwana wa henikulawa Misili.

    Helodi kanguwakopola wana wadodo wasongolo16 Helodi loyawene awala wajenzi kulawa

    kolilawilaga isanya hawahiluche wambada, nakazudila heko. Kalajiza kukopoligwa wana weng'hawasongolo kuli muji wa Betelehemu wawele naukulu wa myaka mili na hasi wakopoligwe. Nakaditaahyo kota vyoyavizelele kulawa kwa wala walolanhondwe. 17 Baho ndo lwenela luzi ulonjigwekukolela Mloli Yelemiya.

    18 “Luzi luhulikwa ako Lama,chililo na kulomboleza kwinji.Laheli kanguwalilila wana wa heye,nakangulema kunyamalila,mina weng'ha wabagama.”

    Kulawa Misili19 Helodi loyabagame, mhilisi wa Mkulu

    kamlawila Yusufu yolota kula Misili, 20nakumlonjela, winuche! Umuhole mwana namayake mhiluche ku isi ya Izilaeli, lekachoni,yaganile kumkopola mwana kabagama. 21 Leka,Yusufu kenuka, kamhola mwana na mayakenakuhiluka kahi koyalawile isi ya Izilaeli.

    22 Ila Yusufu vyo yahuliche kota Achelausimwanage Helodi, kahola chigoda cha mhaza waheye, kawa mndewa wa Yudeya, na kadumbakuhiluka Betelehemu. Na kalonjelwa menjigoyalotile, baho kaluta kikala Galilaya. 23 Nakahamila luga lwake luchemigwe Nazaleti. Ndowenele ulonzi ulonjigwe kukolela Waloli. “Munhukochemigwa Mnazaleti.”

    Matei 1:18 5 Matei 2:23

  • 3 4

    Ulanguso wa Yohani Mbatiza(Malichi 1:1-8; Lukasi 3:1-18; Yohana 1:19-28)

    Muhela ula Yohani Mbatiza loyoyile honhuhagunuche kuli Yudeya, nakaluka kudamla.2 Kawalonjela, “Mumgalamchile Nguluwi,

    kwa vila undewa wa kilanga wahabehi.” 3 AyuYohani yali ndo yula mloli Isaya vyo yasimile mbuliya heye loyalonjile.“Munhu yumwe kanguchema honhu hagunuche.‘Mgongomanyileni Mkulu nzila ya heye,mgolole nzila ya heye ya kukola.’”

    4 Yohani nakavala nguwo ihonigwe na milaika jangamiya, yakowele izabi lya igozi mchuno. Chilyocha heye chali nzije na hanombwa. 5 Wanhukulawa Yelusalemu na kulawa nzingo zeng'ha zaYudeya na kulawa isi yeng'ha habehi na lwanda lwaYolodani nawamlutila, 6 nawalonga gehilegowaditile na heye kawabatiza mli lwanda lwaYolodani.

    7 Ila loyawene Mafalisayo na Masadukayo wenjiwokuya kwa heye kubatizwa, kawalonjela, “Hemwelulelo lwa izoka! Yalikohi yowadeteleza kotamoibilima ng'halazi ya Nguluwi ilihabehi kuya? 8Mlajile kwa madito kota mumgalamchila Nguluwi. 9Mleche kijesa kota sambi moibilima ng'halazi yaNguluwi kwa kulonga, mhaza wa hetwe Ibulahimu!Ndanguwalonjelani ng'hatu, Nguluwi kana ludalilwa kugagalula aga maganga gawe wana waIbulahimu. 10 Iwago liwichigwa goya kuli mizabi jaigodi. Chila mgodi wohambe ulele mafuza ganojile,wotemangwa na kutajigwa mchiluli. 11 Henindanguwabatiza kwa mazi kuwalajila kotamumgalamchila Nguluwi. Ila heye yokuya kumbelekwa heni, kana ludali kusinda heni, na henisilinguganigwa kupapa makwamba ga heye. Heyekowabatizani kwa Muhe Yelile na kwa chiluli. 12Heye kana luhelo lwa kuyugulila nyhadikwa,yalunde uhemba wa heye mli ng'hano, na mibadukojisoma kwa chiluli hambe chizime.”

    Yesu kangubatizigwa(Malichi 1:9-11; Lukasi 3:21-22)

    13 Mhela awo Yesu nakalawa Galilaya nakafikamlwanda lwa Yolodani, nakamlutila Yohaniyabatizigwe. 14 Ila Yohani nakajeza kumlemezayolonga, “Ndaze, hegwe kwanguya kwa heni! Henibaha ndo ndilinguganigwa kubatizwa na hegwe!”15 Ila Yesu nakamwidichila, “Uleche hela iwe hinokwa sambi, mina ndo vyoilinguganigwa kugaditagala geng'ha ganojile.” Aho Yohani nakakunda.

    16 Baho Yesu loyasindile kubatizigwa, vyoyalawilekuzibila mlimazi, nabaho kilanga kugubuka nakonaMuhe wa Nguluwi yodulika kota nziwa nakwimammutwi wa heye. 17 Nawahulika lizi kilanga ilonga,“Ayu ndo mwana wa heni ndimganile, nojezwa naheye.”

    Kujezigwa kwa Yesu(Malichi 1:12-13; Lukasi 4:1-13)

    Hamba Muhe Yelile kamlongoza Yesu kulutahonhu hagunuche kujezigwa na Limazoga. 2Navyoyesele kulya chinhu mazuwa makumi

    gane nemisi na nechilo, na mwiso kehulika nzala. 3Hamba Limazoga lyuya kwa Yesu nakumlonjela,“Wone ukomya hegwe uli Mwana wa Nguluwi,ugalonjele aga maganga gawe mibumunda.”

    4 Yesu kedichila kalonga, “Yandichigwa kuliMaandiko Matakatifu. ‘Munhu howa mkomu kwaibumunda hela, leka kwa chila ulonzi woyolongaNguluwi.’”

    5 Hamba Limazoga limuhola Yesu na kumuhilikaYelusalemu Muji Welile, kamuwika kuchanyakinembenembe kuli chindwiko cha ng'handa yaNguluwi, 6 nakamlonjela, “Wone uwele Mwana waNguluwi, lagale hanyi, mina yandichigwa muliMaandiko Matakatifu.‘Nguluwi kowalajiza wahilisi wa kilanga wa kilanga

    wa heye kwa mbuli ya hegwe,’Na, ‘Wokuhola mmoko mwawo,uleche kikwang'hwala magulu ga hegwe

    mmiganga.’”7 Yesu kamlonjela, “Yandichigwa kahi muli

    Maandiko Matakatifu.‘Uleche kumjeza Mkulu, Nguluwi wa hegwe.’”

    8 Hamba Limazoga nalimhola Yesu na kumhilikakuli chidunda chikulu na kumlajila undewa weng'hauli muisi. 9 Limazoga nalimlonjela, “Avino vyeng'handokupa wone ufugamile na kinamiza kwa heni.” 10Aho, Yesu kamlonjela, “Uche ahano Limazoga!Gandichigwa muli Maandiko Matakatifu.‘Umfugamile Mkulu Nguluwi wa hegwe, na umditileheye yaliyeka.’”

    11 Baho, Limazoga limleka Yesu na wahilisi wakilanga woya kumtanza.

    Yesu kangwaluka mijito ako Galilaya(Malichi 1:14-15; Lukasi 4:14-15)

    12 Yesu loyahuliche kota Yohani Mbatizakebatigwa na kuhindilwa mchinweng'ho, nakokakaluta Galilaya. 13 Nakoka Nazaleti, nakaluta kikalaKapanaumu mji uli hafungo na ilamba lya Galilaya,mu mmbaka mwa wilaya za Zabuloni na Nafutali,nakekala kuko. 14 Na ndo vyowenele ula ulonziulonjigwe na Mloli Isaya.

    15 “Isi ya Zabuloni na isi ya Nafutali,kulutila kuli bahali mwambu ya lwanda lwa

    Yolodani,Galilaya, isi ya wanhu wa isi zeng'ha!16 Wanhu walingikala kuli jiza,walona lumuli lukulu.Na hewo wekale kuli isi ya jiza na chibehelo cha

    kubagama,lumuli luwamwemwesela!”

    Matei 3:2 6 Matei 4:16

  • 5

    17 Kulawila mhela ula Yesu nakaluka kulangusayolonga, “Mumgalamchile Nguluwi, kwa vilaundewa wa kilanga wa habehi!”

    Yesu kanguwachema walowa somba wane(Malichi 1:16-20; Lukasi 5:1-11)

    18 Yesu loyali yojendajenda hafungo mwa ilambalya Galilaya, nakawona wanhu weli munhu namng'holoze, wali walowa somba. Yumwe Simoniyachemigwe Petili hamwe na mng'holoze Andeleyawolowa somba na utandawala. 19 Yesukawalonjela, “Mmbinze, na heni ndowaditanihemwe wavula wanhu.” 20 Baho waulekautandawala wawo, wamuwinza Yesu.

    21 Kaluta kumwando kawona wanhu wanji welikahi munhu na mng'holoze, wali Yakubu na Yohaniwana wa Zebedayo. Awo wali wekale mitumbwi namhaza wawo Zebedayo wowika goya utandawalawawo. Yesu kawachema. 22 Baho du woka waulekaaula mtumbwi hamwe na mhaza wawo,wamuwinza Yesu.

    Yesu kangulangusa na kulohola watamwa(Lukasi 6:17-19)

    23 Yesu nakakola Galilaya yeng'ha yolangusa mling'handa za kusalila na yodamla Mbuli Inojile yaUndewa wa Nguluwi. Na kuwosela chila matamwagowalinago wanhu. 24 Mbuli yali yodita Yesu nayenela isi yeng'ha ya Siliya, lelo wanhu wawegalawanhu weng'ha wawele watamwa na chilamatamwa, wanhu wawele na chijeni, na wanhuwawele na chinzilisa na wanhu wali chete, ahyoYesu nakawosela matamwa weng'ha. 25 Chilundocha wanhu na wali womuwinza heye, kulawilaGalilaya na kulawila honhu hawele na mji waDekapoli kulawila Yelusalemu na Yudeya na isi ilikumwambu na lwanda lwa Yolodani.

    Kuchemigwa kuli chidunda

    Yesu nakawona wanhu wenji, kakwina halichidunda nakikalisa. Walanguswanawamzenjelela. 2 Na heye kaluka

    kuwalangusa.

    Usangalalo wa kukomya(Lukasi 6:20-23)

    3 “Wobweda kwa wawele ng'hochele mli muhe,mina undewa wa kilanga ndo wa hewo!4 Wobweda kwa walingisinza,mina Nguluwi kowasangalaza.5 Wobweda kwa hewo waholile,mina woihalila isi!6 Wobweda kwa wawele na nzala na ng'halu ya

    kukola gatanganiche,mina Nguluwi kowagutiza.7 Wobweda kwa wawele na isungu kwa wanji,mina na heye Nguluwi kowonela isungu.

    8 Wobweda kwa wawele na nhumbula zilihelanongwa,mina womona Nguluwi.9 Wobweda kwa walingigala makundo,mina wochemigwa wana wa Nguluwi.10 Wobweda kwa wawele kugaya kwa kukola

    gatanganiche,mina undewa wa kilanga ndo wa hewo.

    11 “Mbweda hemwe wanhu wowaliga nakuwabocheleza, na kuwasinjizila vinhu vihile, kwambuli ya heni. 12 Msangalale na kusechelela, kwavila chonolo chompegwa chowa chikulu kilanga.Avyo ndo wawabocheleze waloli wawele bahanomuisi hemwe hamnoya.

    Mwino na lumuli(Malichi 9:50; Lukasi 14:34-35)

    13 “Hemwe mwa mwino wa wanhu muisi, wonemwino uwe ulihela unoni, wonojezwa na choni?Haiwa chinhu ng'hatu, ila yotajigwa kunze nakubijigwa na wanhu.

    14 “Hemwe mwa lumuli lwa wanhu muisi yeng'ha!Muji uzenjigwe kuchidunda, hauchivisa hebu. 15Kuduhu wanhu hawawesaga chenje na kugubika nachidoto, ila wawikaga honhu ha kuwichila chenjeuwamulichila wanhu wawele mng'handa. 16 Vivila,iwagana wone lumuli lwenu luwe lumulika haliwanhu, leka wagone gala ganojile gomditile,wakamtogole Mhaza wa hemwe yawele kilanga.

    Malanguso galinguwala malajizo17 “Mleche kijesa kota mbuya kutengula malajizo

    ga Musa na ulanguso wa waloli. Suyile kutengula,mbuya kugomanjiza. 18 Ndanguwalonjelandikomya, mbaka baho isi yeng'ha na kilangahovikola, kuduhu ne honhu hadodo ng'hatugandichigwe kuli malajizo hokusigwa, mbakageng'ha genele. 19 Leka, yoneche yobena mzilo uliudodo kwa weng'ha, na kuwalangusa wanhu wanjiwakole kota hihyo, ayo kowa mdodo ng'hatu kuliUndewa wa Nguluwi. Ila yula yobatilila nakuwalangusa wanhu wanji, heye kowa mng'hangalakuli undewa wa kilanga. 20 Mina vyondiwalonjelani,ganojile ga hemwe wone hagawele gapuluteng'hatu kusinda gala ga Mafalisayo na walangusawa malajizo ga Musa, hamkwinjila ng'o kuli undewawa kilanga.

    Malanguso ga kuzudila(Lukasi 12:57-59)

    21 “Mina muhulika kota wanhu wa katali nawalonjelwa. ‘Uleche kukopola. Heye yokopolayomgana yataguswe.’ 22 Ila henindanguwalonjelani, munhu yoneche yomzudilamng'holoze, yomlapa kutaguswa. Yalingumbezamng'holoze, kohilikwa kwa walingutagusa.Yalingumchema mng'holoze. ‘Hegwe kwa mpoka,’Kanguganigwa kwinjila kuli chiluli cha Jehanamu. 23Leka, wone uhiliche nhambiko ya hegwe hali alitale

    Matei 4:17 7 Matei 5:23

  • 6

    ya Ng'handa ya Nguluwi na baho ukumbuchila kotakwangilewa na mng'holozo, 24 ileche nhambikoyowigale hali alitale, uhiluche wikale na mng'holozomihanyise gamale, ndo uhiluche kulavya nhambikokwa Nguluwi.

    25 “Mihanyise na munhu yakulonjeleze hegwehimahima muwele mnzila, wone huditile ayo,homluta honhu ha kutagusa, kokuhilika kwamtagusa na heye kokuwika mmoko wa wamizi nahewo wokuhindila mchinweng'ho. 26Ndangukulonjelani ndikomya, hulawa hebu amo,mbaka ulavye sendi ya mwiso.

    Malanguso galinguwala ung'hondwa27 “Muhulika kota wanhu na walonjelwa. ‘Mleche

    kudita ung'hondwa!’ 28 Ila heni ndanguwalonjela,Yomlola mdala kwa kumgana, kowa yaditileung'hondwa mnhumbula mwa heye. 29 Lelo, woneiziho lyako lya kudilo likudite uwifye, ling'ondole nakulitaga kutali. Igana ng'hatu kutaga chitomochimwe mlukuli, kwa lukuli lweng'ha kwinjila kulichiluli cha Jehanamu. 30 Wone moko wa hegwe wakudilo, ukudite uwifye, uteme utaje kutali. Yowagoya uwe ulihela moko umwe, leka lukuli lweng'halwinjile kuli chiluli cha Jehanamu.

    Malanguso kuwala kulekana(Matei 19:9; Malichi 10:11-12; Lukasi 16:18)

    31 “Na ilonjigwa nakatali kahi, ‘Yalingumlekamchewake, imgana yamwandichile kalatasi yaluleko.’ 32 Leka heni ndanguwalonjelani, wonemlume yamleche mchewake, kwa mbuli yoneche ilahaiwele ya ung'hondwa kanguwifya kwa kumditamdala yawe mng'hondwa, na munhu yonecheyomhola mdala yalechigwe, kanguditaung'hondwa.

    Malanguso galinguwala kilaha33 “Kahi na muhulika kota wanhu wa katali

    nawalonjelwa. ‘Uleche kuleka vyowilahe, udite vilavyowilahile kwa Mkulu.’ 34 Leka henindanguwalonjela, mleche kilaha ng'hatu, haiwelekilanga, kwa vila ndo chigoda cha undewa chaNguluwi. 35 Haiwele kwa isi, kwa vila ndo chigodacha heye cha kuwichila magulu, haiwele kwaYelusalemu kwa vila ndo honhu ha mndewa mkulu.36 Na uleche kilaha kwa mutwi wa hegwe, kwa vilahujeza hebu kuidita mnvili imwe iwe nzelu, au iwenhitu. 37 Houlonga, ‘Ena’ iwe ‘Ena,’ Na houlonga,‘Hebu,’ Leka ng'hatu iwe ‘Hebu’. Chonechechonjezeche kwa ago kulawa kwa ayula mwihe.

    Malanguso galinguwala kihilusila(Lukasi 6:29-30)

    38 “Muhulika kota nailonjigwa. ‘Iziho kwa iziho naizino kwa izino.’ 39 Ila heni ndanguwalonjelani,uleche kumhilusila munhu mwihe. Munhuyakuzabule izeze lya kudilo, mgalamlile kahi na lya

    kumoso. 40 Munhu yokuhilika kuli chitala yoganakukuholela igwanda lyako, mleche yahole kahi naikoti lyako. 41 Munhu yokukola lupichi kidwikamomholo ya heye utali wa chilomita imwe,widwiche chilomita mbili. 42 Yokulanda umupe, nauleche kumuhinduchizila chigosi yalinguganaumwaziche chinhu.

    Kuwagana wang'honyo(Lukasi 6:27-28,32-36)

    43 “Muhulika kota vyoilonjigwe. ‘Miganelomlingikala hamwe habehi, na kumwihilwa yalikihilwa na hegwe.’ 44 Leka heni ndanguwalonjela,muwagane na wang'honyo wa hemwe, nakuwalandila walinguwabocheleza hemwe. 45 Lekamuwe wana wa Mhaza wa hemwe yawele kilanga.Heye kawaga yowamulichila lumuli awala wehile nawatanganiche na kuwatowela nhonya awala wehilena watanganiche. 46 Hambi mopegwa chinhuchachi, kwa kuwagana walinguwagana hemwe?Kuduhu, na wakongoza sendi za kodi waditagahiho! 47 Wone mlinguwalamusa wang'holozenuyeka, ndaze, mowa mditile vinhu vya hihi hela?, Nawanhu hawawele Wayahudi waditaga hiho. 48 Lekamuwe mtanganiche kota Mhaza wa hemwe yawelekilanga vyoyatanganiche.

    Iwala kuwonela wanhu isungu

    “Mwilole, mleche kudita vinhu vinojile haliwanhu mgana moneche na hewo. Lomditahino, Mhaza wa hemwe yawele kilanga

    howatogola hebu.2 “Lelo, loumtanza mnzunwa, uleche kitogola hali

    wanhu kota wadesi vyowalingudita kuli ng'handa yakusalila na mnzila, wopala wanhu wawatogole.Ndangulonga ndikomya, wowa wabochele chonolocha hewo. 3 Ila hegwe houmtanza mnzunwa, uditeahyo kota yula yondilingumgana ng'hatu wa habehina hegwe yaleche kuvizela choudita. 4 Ulavyeutanzi wa hegwe kwa uviso, Mhaza wa hegweyalingugona gavisigwe, kokutogola.

    Malanguso ga kulanda(Lukasi 11:2-4)

    5 “Lomlanda, mleche kudita kota wahadi. Hewowaganaga kwima na kutambichiza mng'handa yakusalila na mfungo mwa nzila wogana wanhuwawalole. Ndangulonga ndikomya, awo minawabochela chonolo cha hewo. 6 Lelo, hegwehoulanda, winjile mng'handa na uhinde lwizi,hamba umlande Mhaza halingoneka. Na heyeMhaza wa hegwe, yalingugona gavisigwe,kokutogola.

    7 “Lomlanda, mleche kuhiluchila hiluchila gamwegago gali hela mana, kota wanhu hawamzeleleNguluwi. Hewo wangijesa kota Nguluwikowahulichiza kwa vila wangulonga ulonzi winji. 8Mleche kiwhana na hewo, Mhaza wa hemwe

    Matei 5:24 8 Matei 6:8

  • 7

    kovizela cho mgana hala mng'hali ne kumlanda! 9Lelo, ahino ndo mlinguganigwa kulanda.‘Mhaza wa hetwe uwele kilanga,itagwa lya hegwe litogoligwe,10 undewa wa hegwe uye,lyougana likoleche hano mu isi, liwe kota vyoliwele

    kilanga.11 Utugalile lehano chilyo cha hetwe

    chotulingugana.12 Utusile gala gotuwifile,kota vila hetwe vyo tuwosele wala watuzudize.13 Uleche kutwinjiza kuli kujezigwa,Ila utulohole na yula mwihe.’[Kwa vila undewa ndo wa hegwe, na ludali, na

    ukulu mbaka mazuwa gose. Ena.]14 “Mina lomuwosela wanhu gehile gowaditile,

    Mhaza wa hemwe yawele kilanga, kowosela hemwegehile gomditile kahi. 15 Ila wone mleche kuwoselawanhu wanji gehile gowaditile, na heye Mhaza,howosela hemwe gehile gomditile.

    Malanguso ga kwesela kulya16 “Homukwesela kulya, mleche kudita kota

    wadesi, hewo wakwisukaga kumeho, woganawanhu wawalole kota wesela kulya.Ndanguwalonjela ndikomya, kota hewo, minawabochela chonolo cha hewo. 17 Ila hegwe wonewesele kulya, uhovuje kumeho na ubakalize mafutakumutwi kwa hegwe. 18 Leka wanhu walechekuvizela kota kwesela kulya, ila uzeleche hela naMhaza wa hegwe halingoneka. Na heye Mhaza wahegwe yalingona gavisigwe, kokutogola.

    Ng'hano kilanga(Lukasi 12:33-34)

    19 “Mleche kiwichila lufufu hano muisi kuwele namifukuzi na ng'angaga ili nguwifya, na wahiziwokwinjila na kuhiza. 20 Miwichile ng'hano kilangakuwele kuduhu mifukuzi na ng'angaga wolemwakuwifya, na wahizi hawokwinjila kuhiza. 21 Lekaahala hoiwele ng'hano ya hegwe, ndo na nhumbulaya hegwe hoiwa.

    Lumuli lwa lukuli(Lukasi 11:34-36)

    22 “Iziho ndo lumuli lwa lukuli. Wone iziho lyakoliwe likomu, lukuli lweng'ha lowa mlumuli. 23 Woneiziho lyako liwe litamwa, lelo lukuli lweng'ha lowalutitile, na wone lumuli luwele mgati mlukuli lwako,luwe kuli jiza, lelo alyo jiza lya kudumbiza ng'hatu!

    Nguluwi na lufufu(Lukasi 16:13)

    24 “Haduhu munhu yokola mijito kwa wakuluweli, mina komzudila yumwe na kumgana yunji, nakowa yomhulichiza yumwe na kumbeza yunji.Homfugamila Nguluwi na lufufu.

    Mleche kuwa na lunhwinhwi(Lukasi 12:22-31)

    25 “Ndanguwalonjelani hemwe, mleche kijesa kuliukomu wa hemwe, molya choni au mong'hwa chonileka muwe na ukomu, au movala choni. Ndaze,ukomu unoga kusinda chilyo na lukuli lunogakusinda nguwo. 26 Mvilole videje, havilingunyalanyhadikwa, havilingubeta nyhadikwa, kahi vyahelang'hano. Leka ahyo Mhaza wa hemwe kilangakanguwahombela. Lelo, hemwe mnoga kusindaawo. 27 Ndaze, hagati ha hemwe kuna munhu kwambuli ya lunhwinhwi yoweza kuhejeza ne saa imweya kikala mu isi?

    28 “Ndaze mwangijesa chomvala? Mlole uluwa wakisolo vyoulingutitima! Hagalingukola chinhu chakiditila mibadu. 29 Ila ndanguwalonjelani, na heyeSolomoni, na lufufu lwake lweng'ha, nahavalilegoya kota uluwa umwenga kuli uluwa umwenga. 30Nguluwi yalingugana mahamba gawe na mibadu,na misolo lehano jangutitima na mitondojanguvunda na kujisoma mchiluli! Ndaze,howaditilani hemwe mzidi? Hemwe wanhu muwelena makundo mado!

    31 “Leka mleche kuwa na lunhwinhwi. ‘Tolyachoni? Tong'hwa choni? Na tovala choni?’ 32 Avyovyeng'ha vyangugailwa na wanhu hawamzeleleNguluwi. Mhaza yawele kilanga, kavizela kotamwangugana vinhu vyeng'ha avyo. 33 Ahyomijeseni tandi Undewa wa Nguluwi, na galagatanganiche kusinda vyeng'ha, na Nguluwikowapa hemwe vyeng'ha avi, na vinhu vinji viyage.34 Leka, mleche kuwa na lunhwinhwi na gamitondo. Mitondo yowa na nongwa yake. Nongwaya zuwa imwe yowatosani kwa zuwa ayo.

    Malanguso ga kuwatagusa wanhu wanji(Lukasi 6:37-38,41-42)

    “Mleche kuwatagusa wanhu wanji, mlechenamwe kutaguswa na Nguluwi. 2 Kwa vilavyomuwatagusa wanji, na hemwe namwe

    motaguswa hihyo na Nguluwi, chipimilo chichilacho mpimila kwa wanji, ndo Nguluwi choyopimilakwa hemwe. 3 Lekachoni, kwanguchona chibanzichiwele miziho lya mng'holozo, ila uleka kuchonaching'anzi chiwele miziho lya hegwe. 4 Au, ndazeumlonjela mng'holozo kota, ‘Mng'holozangu tandindikuse chibanzi chiwele miziho lya hegwe,’ Akunonagwe uwele na ching'anzi chiwele miziho lyahegwe? 5 Kwa mdesi hegwe! Use tandi chibanzichiwele miziho lyako ndo kodaha kulavya ching'anzichiwele miziho lya mng'holozo.

    6 “Mleche kutozela mibwa vinhu vilavigwe kwaNguluwi, waleche kugaluka na kuwapanangula. Nahihyo mleche kutozela migubi vinhu vyenu vyelile,waleche kuvibiganga.

    Matei 6:9 9 Matei 7:6

  • 8

    Ulande na upale na udumize lwizi(Lukasi 11:9-13)

    7 “Mlande namwe mopegwa, na mpale namwemovyona, na mhodize lwizi, namwe mochumulilwa.8 Mina yoneche yolanda kopegwa, na yalingupalakachonaga na yohodiza lwizi, kochumulilwa. 9Hambi kuna yumwe mwa hemwe, wone mwana waheye yamlande ibumunda komha iganga? 10 Au,wone yalande somba, komha izoka? 11 Kota lelohemwe, hanga lomwihile, mvizela kuwapa wana wahemwe vinhu vinojile, mina Mhaza wa kilanga,kodita vikulu ng'hatu na kowapa ganojile awalaweng'ha walingumlanda.

    12 “Vyeng'ha vyo mlingugana wanhu wawaditile,muwaditile hewo hiho. Ahi ndo vyogalingulongamalajizo ga Musa na malanguso ga waloli.

    Lwizi luzisili(Lukasi 13:24)

    13 “Mwinjile kukolela lwizi luzisili. Kwa vila nzilailikulongoza kuli kudumigwa ngazi, na lwizi lwakwinjilila amo lugazi, walinguluta nzila ayo wenji. 14Ila nzila ilikulongoza kuli ukomu nzisili, na lwizi lwakwinjilila amo luzisili, wanhu wachefu hela ndowoizela nzila ayo.

    Igodi na mafuza gake(Lukasi 6:43-44)

    15 “Mwilole na Waloli wa udesi, hewo wanguyakwa hemwe wokoneka kota ming'holo kwa kunze,ila kwa mgati mibwa ja kisolo jing'hang'hale. 16Mowazela kwa madito ga hewo. Ndaze, wanhuhubawaga ububu hali migodi ja miwa na misadakuli mbijili? Hebu! 17 Leka, igodi linojile lilelagamafuza ganojile, na igodi lihile lilelaga mafuzagehile. 18 Mgoda unojile haulelaga mafuza gehile,na igodi lihile halilelaga mafuza ganojile. 19 Chilamgodi haulingulela mafuza ganojile, wotemigwa nakutozigwa mchiluli. 20 Kwa hino, mowazela waloliwa udesi kwa madito ga hewo.

    Siwazelele hemwe(Lukasi 13:25-27)

    21 “Haiwele chila munhu yondonjela, ‘Mkulu,Mkulu’ Kokwinjila kuli Undewa wa Nguluwi, lekayula yokweneza yaganile Mhaza wa heni yawelekilanga. 22 Wenji wondonjela zuwa lila lya utaguso,‘Mkulu, Mkulu! Kwa itagwa lyako natwali tulangusausenga wa hegwe na kwa itagwa lyako tulavyavijeni na kukola vinduzanduza vinji.’ 23 Aho,ndowalonjela, ‘Nasiwazelele hemwe ng'o, muchekumwando kwa heni, hemwe mlingudita gehile.’

    Walinguzenga weli(Lukasi 6:47-49)

    24 “Chila munhu yohulika gondilonga, nakugawika mnhumbula, kewhana na munhu yawele

    na nhyala yazenjile ng'handa hali italawe. 25Nhonya itowa na nzanda zimema tendemaa,mbeho iputa, kuigwisa aila ng'handa. Ila ng'handahaigwile kwa vila na izenjigwa mitalawe.

    26 “Ila yoneche yalinguhulika gondilonga nekugawika mnhumbula, kewhana na munhu mpokayazenjile ng'handa hali sangalaza. 27 Nhonya itowana nzanda zimema na mbeho iputa nakuitigasang'handa, nayo igwa luu! Kahi kugwa ako kwalikukulu.”

    Ludali lwa Yesu28 Yesu vyoyasindile kulonga ulonzi awo, wanhu

    weng'ha na wamemile honhu hala nawabubuwalana ulanguso wa heye. 29 Hawele kota walangusawa malajizo ga Musa, ila nakalangusa kwa ludali.

    Yesu kangumlohola munhu(Malichi 1:40-45; Lukasi 5:12-16)

    Yesu vyo yeduliche kuchidunda, na kawonawanhu wenji womuwinza heye. 2 Lelo,nakoya munhu yumwe yawele na uswema,

    kafugama kumwando kwa heye na kulonga,“Mkulu, wone ulingugana, kombusila utamwawondilingugula.” 3 Yesu kagolola moko, kamdolizana kulonga, “Ndangugana wezuligwe,” Bahala dumunhu yula, kawa mkomu uswema umlawa. 4Hamba Yesu kamlonjela ayula munhu kata, “Ulole,uleche kumlonjela munhu yoneche, ila ulute kilajilakwa watambika wakulole kota kuwa mkomu,hamba leka wanji walavye ulolezi na hamba ulavyenhambiko kota vyoyalajize Musa.”

    Yesu kangumlohola chitumagwa wa jemadali waLoma

    (Lukasi 7:1-10)

    5 Yesu loyaliyokwinjla kuli muji wa Kapanaumu,kating'hana na mkulu wa wamizi mloma kamlutila,kamdedeza, 6 yolonga, “Mkulu, chitumagwa waheni, kawasa kaye, kazilika lukuli na kangutamikalukami.”

    7 Yesu kamlonjela, “Ndokuya kumlohola.” 8 Ayomkulu wa wamizi mloma nakamlonjela, “Mkulu,siganigwe winjile mng'handa ya heni. Ila ulonjeulonzi hela na chitumagwa wa heni kowa mkomu. 9Mina, na heni nani, nda munhu mbele hasi ha ludalilwa wanji, ndanawo wamizi hasi ha heni.Ndangumlonjela yumwe, ‘Ulute!’ Na heyekanguluta, na yunji, ‘Uye!’ Na heye kanguya, nachitumagwa wa heni, ‘Udite chinhu chino,’ Na heyekangudita.”

    10 Yesu vyo yahuliche ago, na kabubuwala, nakuwalonjela wanhu wawele womuwinza heye,“Ndanguwalonjelani ndikomya, sinamona munhuyawele na makundo kota aga, kweng'ha hanoIzilaeli. 11 Lelo, ndanguwalonjela kota wanhu wenjiwokuya kulawa kolilawila isanya na kolizinjila, nakikala hanyi hali ndiya hamwe na Ibulahimu, naIsaka, na Yakubu kuli undewa wa kilanga. 12 Ila

    Matei 7:7 10 Matei 8:12

  • 9

    hewo wawele kuganigwa kuli undewa awo,wotozigwa kunze kuli kutitu, ako ndo kowolila nakujejeda mizino.” 13 Yesu na kamlonjela ayula ofisamloma, “Ulute kaye na go ukundile gowa gakolechekwa hegwe.” Na ayula chitumagwa wa heye kawamkomu bahala.

    Yesu kanguwalohola wanhu wenji(Malichi 1:29-34; Lukasi 4:38-41)

    14 Yesu nakafika kaye kwa Petili, na kamfikamkweye Petili yotamika yawasile mchinhanda,yapwituche lukami. 15 Baho, Yesu kamibata mokona bahala utamwa umleka, kenuka na kwalukakuwawichila chilyo.

    16 Vyo ifichile nemisi, wanhu wawegala wanhuwenji wawele na vijeni, na heye kwa ulonzi hela,kawinga vijeni avyo. Na kawosela wanhu weng'hamatamwa ga hewo. 17 Na kadita hino kukomyagala goyalonjile Mloli Isaya genele.“Heye yuye kauhola uzunwa wa hetwe,Nakapika matamwa ga hetwe.”

    Wawele nguganigwa wawe walanguswa wa Yesu(Lukasi 9:57-62)

    18 Yesu vyoyawawene chilundo cha wanhuwamkulumbile, nakawalonjela walanguswa wa heyewalute kumwambu kwa ilamba. 19 Mlangusayumwe wa malajizo ga Musa kamlutilanakumlonjela, “Mlangusa, heni ndokuwinzakoneche kouluta.” 20 Yesu kamwidichila, “Mibwa jakisolo jina mhalika, na videje vya kuulanga vinavimvulila, ila mwana wa munhu, kahela honhu hakuwasiliza mutwi na kwesela.”

    21 Hamba munhu yunji, yawele mli walanguswawa heye, kamlonjela, “Mkulu, ung'hundize tandindute ndikamtile mhaza wa heni.” 22 Ila Yesunakamlonjela, “Umbinze heni! Waleche wabagamewawatile wayao wabagame.”

    Yesu kanguing'hanuchila nhigu(Malichi 4:35-41; Lukasi 8:22-25)

    23 Yesu nakenjila mli itumbwi na wali hamwe nawalanguswa. 24 Baho du, nhigu na yaluka kotowailamba na itumbwi lyaluka kutigasika na kumemamazi. Yesu naloyali yawasile, na itumbwi lili habehikuzibila mmazi. 25 Walanguswa na waluta akulakoyawasile, na wamlanda wolonga, “Mkuluyawalohole na aila nhigu.” 26 Yesu kawalonjela,“Choni cho mdumba? Mna nhumbula ndodohemwe,” Hamba kenuka na kuilonjela aila nhigu nambeho yali iputa, inyamalile na inyamalila tulu. 27Wanhu weng'ha na wekala wabubuwale, walonga,“Ayu munhu wachi? Nhigu na mbehovyangumuhulika.”

    Yesu kanguwalohola wanhu weli wawele nachijeni

    (Malichi 5:1-20; Lukasi 8:26-39)

    28 Yesu loyoyile kuli isi ya Wagadala, kumwambuna alila ilamba, kating'hana na walume weliwalawile kuli mipalika kuwele na vilaga. Wanhu awawali na chijeni kumutwi, chiwang'ang'aze hekombaka wanhu wawele wodumba kukola nzila ayo.29 Na hewo bahala wayowa, “Kwangugana choni nahetwe, hegwe mwana wa Nguluwi?, Ndaze, kuyakutugaza mhela haunoya?”

    30 Habehi na honhu aho, kwali na migubi minjijidimwa. 31 Lelo, avyo vijeni vimdedeza, “Woneulingugana kutuwinga, utuleche twinjile kuli jilamigubi.” 32 Yesu kajilonjela, “Aya mlute.” Baho vijeniviwalawa wanhu wala, na kwinjila kwa migubi.Chilundo cheng'ha cha migubi jichina mnyenje nakwinjila milamba, na migubi jeng'ha jibagama.

    33 Wadimi wa ajo migubi nawabilima, walutakaye. Ako walavya mbuli zeng'ha loziwalawile nambuli ziwalawile wala wanhu wawele na vijeni vihile34 Leka wanhu weng'ha wa ula muji nawalawa,wamlutila Yesu, na lowamuwene, wamlonjela yochekuli isi ya hewo.

    Yesu kangumlohola munhu yaziliche lukuli(Malichi 2:1-12; Lukasi 5:17-26)

    Yesu nakenjila mitumbwi nakahiluka kulugakwa heye koyalingikala, kwa kuloka ilamba.2 Aho wanhu na wamigalila munhu yaziliche

    lukuli yawasile mchinhanda. Yesu vyoyawenemakundo ga hewo, kamlonjela yula munhuyaziliche, “Mwanangu, wikangaze, kusilwa gehilegouditile.” 3 Wamwe wa Walangusa wa malajizo gaMusa nawaluka kijesa, “Munhu ayu kangumkovulaNguluwi!”

    4 Yesu nakavizela choni chowochijesa,kawalonjela, “Lekachoni mli na majesa gehile kulimnhumbula za hemwe? 5 Lilikohi liwele ubeweng'hatu. Kulonga, ‘Kusilwa gehile ga hegwe,’ Aukulonga, ‘Wime ujende?’ 6 Lelo, ndanguganamvizele kota Mwana wa Munhu kanao ludali mu isilwa kuwosela wanhu gehile ga hewo.” Ahokamlonjela yula munhu yaziliche, “Winuche, uholechinhanda cha hegwe, ulute kaye.” 7 Ayula munhunayaziliche nakenuka, kaluta kaye. 8 Wanhuweng'ha wamemile hala lowagawene ago,nawabubuwala na kudumba, na wamtogolaNguluwi kwa ludali alo loyawapele wanhu.

    Matei kanguchemigwa(Malichi 2:13-17; Lukasi 5:27-32)

    9 Yesu nakoka ahala honhu, navyoyali yolutakamona munhu yumwe itagwa lyake Matei, yekalisemchituka cha kodi. Yesu nakamlonjela, “Umbinze.”Na heye Matei kenuka, nakumuwinza.

    10 Yesu loyali mng'handa yolya chilyo, wakongozakodi na wawele na gehile nawoya kikala hamwe na

    Matei 8:13 11 Matei 9:10

  • 10

    walanguswa wa heye. 11 Mafalisayo wamwe nalowagawene ago, wawalonjela walanguswa waheye, “Lekachoni mlangusa wa hemwe kangulyahamwe na wakongoza kodi na wadita gehile?”

    12 Yesu nakawahulika, nakalonga, “Wanhuwawele wakomu hawalingugana kwaguligwa hebu,leka awala wawele watamwa. 13 Lelo, mkelanguseulonzi awu, ‘Ndangugana isungu, haiwelenhambiko.’ Heni suyile kuwachema wanhu walawatanganiche, leka wawele na gehile.”

    Kiwuza mbuli ya kwesela kulya(Malichi 2:18-22; Lukasi 5:33-39)

    14 Hamba watumigwa wa Yohani Mbatizawamuuza, “Hetwe twangwesela kulya na Mafalisayowangwesela kulya mala nyinji, iwa ndazewalanguswa wa hegwe hambe wesele kulya?” 15Yesu nakawedichila, “Ndaze, walalikwe kuli mnvinaya kuhesa wanguganigwa kulila kwa kulombolezamkasano yawele baho hamwe na hewo? Hebu, Ena!Ila mhela wofika aho mkasano kokusigwa halihewo, aho ndo wokwesela kulya.

    16 “Haduhu munhu yahonelezaga chibendechinyale kuli nguwo ya katali. Mina chila chibendechodeganga aila nguwo ya katali, na ahalahahonelezwe howa hagazi. 17 Na kuduhu munhuyowika divai ya lehano, kuli chizombe cha igozi chakatali. Howodita hino, achila chizombe cha igozi nadivai yobohoka. Na achila chizombe chowa chakutaga. Lelo iwaga hino, divai ya lehano, iwikagwamli chizombe chinyale, na vyeng'ha vili, chizombena divai vyowichigwa goya.”

    Mhinza wa ofisa na mdala(Malichi 5:21-43; Lukasi 8:40-56)

    18 Yesu loyali yolonga ago, chilongozi yumweMyahudi nakoya, kenamiza nakulonga, “Mhinza waheni kabagama sambi. Ila, ndangukulanda tucheukamuwichile moko wa hegwe na heye kowamkomu.” 19 Baho Yesu nakoka hamwe nawalanguswa wa heye kamuwinza.

    20 Mdala yumwe, yali yotamika kulawa dandakatali ng'hatu, mihela kumi na mili, nakamuwinzaYesu kumbele, nakadoliza lupembo lwa nguwo yaYesu. 21 Nakadita ahyo kwa vila nakejesamnhumbula. “Londidoliza hela nguwo ya heye,ndowa mkomu.” 22 Yesu kahinduka nakamona,kamlojela, “Mhinza wikangaze! Makundo ga hegwegakulohola.” Mamo ayo kaloholigwa bahala.

    23 Hamba Yesu na kenjila mng'handa ya yulachilongozi, loyawawene wapemba mluli mchililo nachilundo cha wanhu wolila na kulomboleza, 24Kawalonjela, “Weng'ha mlawe kunze, mhinza ayuhafile, kawasa hela.” Na hewo nawamseka. 25 Baho,chilundo cha wanhu lochilawile kunze, Yesu kenjilamng'handa, kamibata ayo mhinza moko, na heyekema. 26 Mbuli ayo na yenela kweng'ha mu isi ilayeng'ha.

    Yesu kanguwalohola wohambe walole weli27 Yesu nakoka ahala honhu, na loyaliyoluta,

    wohambe walole weli nawamuwinza aku wotowaiyowe, “Mwana wa Daudi utonele isungu!” 28 Yesuloyenjile mng'handa awala wohambe walole weliwamlutila, na heye kawauza, “Ndaze,mwangukunda kota ndoweza kuwaditilani mbuliayo?” Na hewo wamwidichila, “Ena, Mkulu.” 29 AhoYesu kadoliza meho gawo, nakulonga, “Na iwe kotavyomlingukunda.” 30 Na bahala meho gawogagubuka nawaluka kulola kahi. Yesu kawalonjela,“Mleche kumlonjela munhu yoneche mbuli ayi.” 31Ila hewo woka, weneza mbuli ya Yesu kuli isi ilayeng'ha.

    Yesu kangumlohola yohambe yalonje32 Wanhu lowali wokuka, wanji nawamigalila Yesu

    munhu yumwe yawele yohambe yalonje kwa vilanayali na chijeni. 33 Baho du acho chijenilochilawile, munhu yula nayawele hambe yalonjekaluka kulonga kahi. Wanhu nawabubuwala nakulonga, “Mbuli kota ino hainalawila nakoneka kuliisi ino ya Izilaeli!” 34 Ila Mafalisayo wawa wolonga,“Kanguwinga vijeni kwa ludali lwa mkulu wa vijeni.”

    Yesu kanguwonela isungu wanhu35 Yesu nakajendela miji jeng'ha na vijiji,

    nakalangusa kuli ng'handa za kusalila za hewoyodamla Mbuli Inojile ya Undewa wa Nguluwi,yolohola matamwa geng'ha na vyeng'havilingugaza. 36 Lelo, vyoyawene vilundo vya wanhu,nakawonela isungu kwa vila wali watochile nawawele na lunhwinhwi kota ming'holo jilihelamdimi. 37 Aho nakawalonjela walanguswa wa heye,“Mbeta nyinji, ila wakola mijito wachefu. 38 Lelo,mumlande Mkulu yalajize wakola mijito wabenembeta ya heye.”

    Walanguswa kumi na weli(Malichi 3:13-19; Lukasi 6:12-16)

    Yesu nakawachema walanguswa wa heyekumi na weli, hamwe nakuwapa ludali lwakuwinga vijeni vihile na kuwosela wanhu

    matamwa. 2 Aga hano ndo matagwa ga hewowatumigwa kumi na weli, kwaluka na Simoniyochemigwa Petili na mkulugwe Andeleya naYakubu na mkulugwe Yohani wana wa Zebedayo. 3Na kahi Filipo na Batolomeo na Tomasi na Matei yalimkongoza kodi na Yakubu mwana wa Alufayo naTadei na 4 Simoni yalawile Kanani na YudasiIsikalioti yamhinduche Yesu.

    Yesu kanguwalajiza walangusa kumi na weli(Malichi 6:7-13; Lukasi 9:1-6)

    5 Awa kumi na weli nawalajizwa na Yesu kotahino, “Mleche kuluta kuli wanhu wa isi, na mlechekwinjila kuli muji wa Wasamalia. 6 Hemwe mlute

    Matei 9:11 12 Matei 10:6

  • kwa wanhu wa Izilaeli wajilile kota ming'holo. 7Mlute mkawalonjele kota ‘Undewa wa kilanga wahabehi.’ 8 Muwahovuge matamwa wanhuwalingutamika, na muwahilusile ukomu wafile,muwalohole awala walingutamika kizada, namlavye mimazoga. Mpegwa ne kulavya sendi,namwe mlavye ne kuhola sendi. 9 Mleche kuholazahabu na sendi zeng'ha zila mmihako jenu. 10Mleche kuhola mhako komluta, na igwanda linji namakwamba na ne ng'hweku ila. Wakola mijitowopegwa cho wogana.

    11 “Na wone mfiche muji woneche au chijiji, nawone munhu yowabochela, mikale baho mbakazuwa homkuka. 12 Homkwinjila mng'handamuwalamse wenyeng'haye. 13 Wone wenyeng'hayewa ng'handa wanguganigwa ulamso awo, kikalagoya kopona hamwe na hewo. Ila wonehawalinguganigwa, lelo kikala goya kwa hemwekowahiluchila hemwe. 14 Na wone munhu yonecheyolema kuwabochela na kuwahulika, muche kuling'handa ayo na mkung'hune nhimbwisi iwelemmagulu ga hemwe. 15 Ndanguwalonjelanindikomya, zuwa lya utaguso, heye kolajila isungung'hatu kwa wanhu wa Sodoma na Gomola kusindaawo wanhu wa honhu aho!

    Wihe woukuya(Malichi 13:9-13; Lukasi 21:12-17)

    16 “Mlole ndanguwalajiza hemwe kota ming'holohali mibwa ja kisolo. Muwe wasugu kota izoka, namuwe mholile kota ng'hunda. 17 Milolele, wokuyawowebata, na kuwahilika kuli ng'handa za kutagusana wowasubulani na ng'hobwa kuli ng'handa zakusalila. 18 Mohilikwa kwa vilingozi na wandewakwa chiwalo cha heni, leka mlavye ulolezi kwa hewona wanhu wa isi. 19 Lelo wone wawebate, mlechekuwa na lunhwinhwi kota molonga choni, namolonga ndaze, baho mopegwa choni cha kulonga.20 Ulonzi womlonga, haulawa kwa hemwe, wolawakwa ludali lwa heye Muhe wa Mhaza yowa yolongamgati mwa hemwe.

    21 “Walume wowahilika wang'holozawowakopoligwe, na wahaza wodita hihyo kwa wanawawo. Na wana wowagaluchila wawalelilewakopoligwe. 22 Wowazudileni kwa mbuli ya heni,leka heye yokwimilila, mbaka mwiso, koloholigwa.23 Wone wawadite vibi, kulawa mluga lwao,mbilimile kuli luga lunji. Ndangukomya kotahamsinda hebu kulangusa miji jeng'ha ja Izilaeli,mwana wa muhu hanoya.

    24 “Mlanguswa hawaga mkulu kwa mlangusa, nakuduhu chitumagwa kawaga mkulu kwa mkulu waheye. 25 Lelo mlanguswa yafande kota mlangusana chitumagwa yafande kota mkulu wa heye. Wonenawamchema mkulu wa ivyazi Belizebuli, ndaze,hawowachema wanhu wanji wa ivyazi alyomatagwa gehile lukami?

    Yalikohi wa kumdumba(Lukasi 12:2-7)

    26 “Mleche kudumba wanhu, cheng'hachigubikwe, chowa chigubuligwe, na mbuli yauviso, yowichigwa hazelu. 27 Londiwalonjelanihemwe kung'hali kutitu, mhiluchile kulonga kulikuzelu, na mbuli lomhuliche ilonjigwa kuuviso,muilonje hazelu. 28 Mleche kuwadumba hewowawele kukopola lukuli, ila walingulemwelakuikopola nhumbula. Leka hemwe iwagana ng'hatukumdumba yula yawele kukopola lukuli hamwe nanhumbula kuli chiluli cha Jehanamu. 29 Kwa silinjeimwe yougula semembe, na semembe ne imweyogwa hasi ne kugana Mhaza wa hemwe. 30 Ila kwahemwe, na mnvili zeng'ha za kumutwi mwa hemweziwazigwa. 31 Lelo uleche kudumba, hemwe mhegakusinda semembe wenji.

    Kumkunda na kumbela Kilistu(Lukasi 12:8-9)

    32 “Chila munhu yalingulonga kwa mlomo waheye hazelu kota heye wa heni, heni kahindomkunda hali Mhaza wa heni yawele kilanga. 33Ila yoneche yula yombela heni hali wanhu, na henindombela hali Mhaza wa heni yawele kilanga.

    Kuduhuli ukomu(Lukasi 12:51-53; 14:26-27)

    34 “Mleche kijesa kota mbuya kuwegalilani kikalagoya muisi, suyile kigala kikala goya, ila ipanga. 35Mina mbuya kuwatowaniza hagati ha munhu namhaza wa heye, mhinza na mayake, mkasano namkweye. 36 Na wang'onyo wa munhu ndo wanhuwa haluga hake.

    37 “Yawele ngumgana mhaza au mayake kusindayalikungana heni, silingumgana. Yalingumganamwana au mhinza kusinda heni, silingumgana. 38Munhu wone hapichile msalaba wa heye nakumbinza, silingumgana. 39 Yawele ngibatililaukomu wa heye, kouwajiliza, ila yawele nguwajilizaukomu wa heye kwa mbuli ya heni, kowanawo.

    Chonolo(Malichi 9:41)

    40 “Yalinguwabochelani, kangumbochela heni, nayalingumbochela heni, kangumbochela yulayanhumile. 41 Heye yombochela Mloli kwa vila kaMloli kangwajiliza Uloli. Na yawele ngumbochelamunhu yatanganiche kwa vila kanoga, kokwajilizakunoga kwa heye. 42 Ndanguwalonjelanindikomya, yoneche yompa yumwe wa wadodo awachizombe cha mazi gazizime kwa vila mlanguswawa heni, kopegwa chonolo cha heye.”

    Matei 10:7 13 Matei 10:42

  • 11

    12

    Wasenga kulawila kwa Yohani Mbatiza(Lukasi 7:18-35)

    Yesu loyasindile kuwalajiza walanguswakumi na weli, nakalawa aho, kalutakulangusa na kudamla kuli miji jiyage.

    2 Yohani Mbatiza yawele mchinhweng'honakahulika mbuli ya madito ga Kilistu. Baho,nakawalajiza walanguswa wa heye, 3 wamuuze,“Ndaze, hegwe ndo yula yalinguya au tumbetezeyunji?” 4 Yesu kedichila, “Mlute mkamlonjele Yohanimbuli zomlinguhulika na kuzona. 5 Wawele hambewalole, wangulola, na wali chete, wangujenda, nawalingugula chipata wahovujigwa, nahawalinguhulika, wanguhulika, na wabagamewanguzilipuka kuwa wakomu. Na Mbuli Inojileyangudamligwa kwa wawele wazunwa. 6Kusangalala kowa ndaze?, Kwa hewo walihelanongwa na majesa kwa heni.”

    7 Walanguswa wa Yohani lowali wokuka, Yesukadamla ga Yohani kuli wanhu na kulonga,“Lomwali mluta kwa Yohani akula kugunuche,mwali kijesa momona munhu wachi? Ndaze,namgana mlyone idete litigaswa na mbeho? Hebu!8 Lelo, namluta kulola munhu yalindaze, ndaze,namwali ngijesa momona munhu yavalile goyautabuli? Hebu! Wanhu walinguvala goya wekalagamli ng'handa za wandewa. 9 Ila mndonjele namluta kulola choni? Mloli? Ena, gahega kwa mloli.

    10 “Ayu ndo yalingulonjigwa kuli MaandikoMatakatifu,‘Ulole, heni ndomigala msenga wa heni

    yakulongole,heye yokugololela nzila ya kukola hegwe.’

    11 Ndanguwalonjelani ndikomya, wamwe mwawana weng'ha wa wanhu, hanalawila yawele mkulukusinda Yohani Mbatiza. Leka hino, yula yawelemdodo ng'hatu kuli undewa wa kilanga, ndo mkulukusinda heye. 12 Kulawa mhela wa Yohani Mbatizambaka lehano, undewa wa kilanga wangugazigwalukami, na wanhu wang'hanuche wangujezakuusukula kwa lupichi. 13 Malanguso geng'ha gawaloli na malajizo mbaka mhela wa Yohani, waliulonga mbuli mhela uno. 14 Wone mowezakukunda lelo, Yohani ndo Eliya, yawele nguya. 15Yawele na makutu na yahuliche.

    16 “Lelo, ndouwhaniza na choni lulelo alu? Ndokota wasongolo wekale mluga, wawa wochilonjelachilundo chimwe kwa chiyage,

    17 ‘Tuwatowela ngoma ila hamvinile!Twimba lwimbo lwa kulomboleza ila

    hamlomboleze!’18 Leka mina Yohani nakoya, hadile na hang'hweledivai, na hewo nawalonga, ‘Chijeni chimwaluka.’ 19Mwana wa munhu, loyezile, yali yolya na kung'hwa,na wanhu na walonga, ‘Mlole munhu ayu, kangulyalukami na kugala, yeganile na wakongoza sendi nawehile,’ Leka luhala lwa Nguluwi na lutanganikakwa madito ga heye.”

    Miji ilemwele kukunda(Lukasi 10:13-15)

    20 Hamba Yesu nakaluka kuing'hanuchila miji ilayakolile vinduzanduza vinji, wanhuhawamgalamchile Nguluwi kwa kugaleka gehilegowaditile. 21 “Mane gwegwe Kolazini! Manegwegwe Betisaida! Mina, na iwe vinduzanduza vyomlajilwe na viwe vikoleche Tilo na Sidoni, wanhuweng'ha na wahawele wavalile migunila nakubakala mivu kumeho, kulajila kota wagalekagehile na kumgalamchila Nguluwi. 22Ndangukomya, kwa hemwe, kota zuwa lya utaguso,Nguluwi kowonela isungu wanhu wa Tilo na Sidonikusinda hemwe. 23 Na kwa hegwe Kapanaumu,kwangugana uguluche uliyeka kilanga? Koduliswahasi kuli isi ya wabagame, kwajilila, na wonevinduzanduza vyo ulajilwe na viwe vilajilwe Sodomamuji awo wahawele ukomu mbaka lehano. 24 Kowaukomya ng'hatu, zuwa lya utaguso, Nguluwi kowana isi ya isungu kwa Sodoma kusinda hegwe.”

    Muye kwa heni mkesele(Lukasi 10:21-22)

    25 Mhela awo Yesu nakalonga, “Ndangukutogolahegwe Mhaza, Mkulu wa kilanga na wa isi, minakuwavisa wawele na luhala na nhyala mbuli zino,kuwagubulilila wana wadodo. 26 Ena, Mhaza, kotavila vyo ikunojeze.

    27 “Mhaza wa heni kamha vinhu vyeng'ha.Kuduhu ne yumwe yamzelele mwana ila Mhaza,kuduhu yamzelele Mhaza ila Mwana, na yonecheyula mwana yogana kumgubulila. 28 Muye kwaheni hemwe mweng'ha muwele kugaya na kupapaitunyo, na ndowapa honhu ha kwesela. 29 Miwohenila ya heni na milanguse kwa heni, mina henindina isungu na nhumbula iholile na nhumbula zahemwe zosindamala. 30 Kwa vila nila ya heni yalobwalobwa na itunyo lyaheni lya ubewe.”

    Iwala zuwa lya kwesela(Malichi 2:23-28; Lukasi 6:1-5)

    Mhela awo, Yesu loyali yokola mmigundazuwa lya kwesela, walanguswa wali nanzala na waluka kubenanga miso ja

    uhemba wolya. 2 Mafalisayo vyowagawene ago, nawamlonjela Yesu, “Ulole walanguswa wa hegwe,wangudita vinhu vyo hambe vikundigwe kuditazuwa lya kwesela.”

    3 Yesu nakawalonjela, “Ndaze, hamsomilevyoyakolile Daudi loyali na nzala heye na wayage. 4Heye nakenjila mng'handa ya Nguluwi na kulya jilamibumuda ja nhambiko jiwichigwe helile haNguluwi. Heye ne awo wayage hambe wakundigwekulya mibumunda ajo ila watambika waliyeng'ha. 5Au ndaze, hamsomile kuli chitabu cha malajizo gaMusa kota, zuwa lya kwesela, watambika wawifyagakuli Ng'handa ya Nguluwi, na hawalingijesa kotawawifya? 6 Lelo, ndanguwalonjelani kuta hano

    Matei 11:2 14 Matei 12:6

  • hana chikulu kusinda Ng'handa ya Nguluwi. 7Wone na muwe mvizelele ulonzi uno, ‘Ndanguganaisungu haiwele nhambiko,’ Na mwahawatagusekwa wihe wanhu walihela chinhu. 8 Mina Mwanawa Munhu ndo Mkulu kana ludali na zuwa lyakwesela”.

    Munhu yawele na moko ung'ong'onale(Malichi 3:1-6; Lukasi 6:6-11)

    9 Yesu na koka aho, nakenjila mng'handa yakusalila ya hewo. 10 Kwali na munhu yawele namoko ung'ong'onale. Lelo, wanhu nawamuuzaYesu, “Ndaze, yowa goya kulohola wanhu zuwa lyakwesela?” Na wamuuza hino wagana wamibate hakumtagusila.

    11 Ila Yesu nakawalonjela, “Yalikohi mwa hemwe,yawele na ing'holo lila linjile mlikulubila. Ndaze,homibata na kumlavya amo zuwa lya kwesela? 12Ila, munhu kahega kusinda ing'holo! Lelo, iwa goyakudita ganojile zuwa lya kwesela?” 13 Hambanakamlojela ayula munhu, “Ugolole moko wahegwe.” Nakaugolola, nawo uwa mkomu ng'hatukota ula uyage. 14 Lelo, Mafalisayo na walawakunze, waluka kupwepwa ndaze vyowomkopolaYesu.

    Chitumagwa yahaguligwe na Nguluwi15 Ila Yesu loyavizelele mbuli ayo, nakalawa

    honhu hala. Wanhu wenji nawamuwinza,nakawalohola watamwa weng'ha, 16nakawalemeza waleche kuwalonjela wanhu mbuliza heye, 17 leka gala goyalonjile Mloli Isaya genele.

    18 “Mlole chitumagwa wa heni yondimhagule,ndimganile heni yawele ngunojeza mnhumbula.Ndowika muhe wa heni kwa heye,na heye kodamla utaguso wa henei kuli isi

    zeng'ha.19 Holema hebu, na hotowa iyowe,na luzi lwa heye haluhulikwa kuli nzila.20 Hobena hebu idenje lifinangwe,na hoputa hebu utambi ulingufung'ha iyosi,mbaka youdita utaguso unojile ulongoze.21 Kwa heye isi zeng'ha zochitumbila.”

    Yesu na mkulu wa limazoga Belizebuli(Malichi 3:20-30; Lukasi 11:14-23)

    22 Aho wanhu wamigala munhu yawele yohambeyalole na yawele yolemwela kulonga kwa vila nayalina chijeni. Yesu na kamlohola ayula munhu na bahokaluka kulonga na kulola. 23 Wanhu weng'hawamemile ahala nawabubuwala na kulonga,“Ndaze, yowa ayu ndo Mwana wa Daudi?” 24 IlaMafalisayo lowahuliche ago, walonga, Munhu ayukangulavya vijeni kwa ludali lwa Belizebuli mkuluwa vijeni.

    25 Yesu, yawele yavizelele majesa ga hewo,kawalonjela, “Undewa woneche ugawanuchevilundo vilingitwanza, hawikala hebu, na mjiwoneche au nanzi yoneche igawanuche vilundo

    vilingilewa, vyosumigwa. 26 Wone Limazogalimuwinga Limazoga, lyangilemela liliyeka. Lelo,undewa wa heye wokwima ndaze? 27 Wone henindilingulavya vijeni kwa ludali lwa Belizebuli, lelowala wana wa hemwe walavyaga vijeni kwa ludalilwani, lwa Limazoga? Hebu! Ahyo, wana wa hemwewokunda kuwatagusa hemwe kota mwiha. 28 Ilawone heni ndanguwinga vijeni kwa ludali lwa Muhewa Nguluwi, lelo mvizele kota Undewa wa Nguluwimina ukuyilani hemwe.

    29 “Au, koweza ndaze munhu kwinjila mng'handaya munhu yawele na mong'ho na kumsukula vinhuvya heye, ne kwaluka kumuwoha ayo munhuyawele na mong'ho? Aho ndo koweza kumsukulavinhu vya heye.

    30 “Yoneche hambe yebande na heni,kangundema, na yoneche hambe yekungajizehamwe na heni, kangusambalula. 31 Kwa mbuliayo, ndanguwalonjelani, wanhu wokusilwa gehilena ukovuzi wa hewo weng'ha, ila hawokusilwa wihewa kumkovula Muhe Yelile. 32 Kahi, yawelengulonga ulonzi wa kumkovula Mwana wa Munhukolechigwa, ila yula yawele ngulonga ulonzi wakumlemela Muhe Yelile, hokusilwa hebu, iwe kuli isiino, au kuli isi ikuya.

    Igodi na mafuza gake(Lukasi 6:43-45)

    33 “Mdite igodi liwe linojile na mafuza gake gowaganojile, mdite uwe wihile na mafuza gake gowagehile. Igodi lizelekaga kwa mafuza gake. 34Hemwe ulelo wa izoka! Molonga ndaze mbulizinojile hanga hemwe mli na wihe? Mina munhuhulongaga kwa gala gamemile mnhumbula. 35Munhu yanojile hulavyaga mbuli zinojile kuling'hano za heye zinojile, na munhu yehilehulavyaga mbuli zihile kuli ng'hano ya heye yihile.

    36 “Lelo, ndanguwalonjelani, zuwa lya utagusowanhu woganigwa kwidichila mbuli ya chila ulonziwihile walingulonga. 37 Mina kwa ulonzi wa hegwekokundigwa kuwa kutanganika, na kwa ulonzi wahegwe kotagusigwa kuwa na nongwa.”

    Kugana ulajilo(Malichi 8:11-12; Lukasi 11:29-32)

    38 Hamba wamwe wa walangusa wa malajizo gaMusa na Mafalisayo nawamlonjela Yesu, “Mlangusa,twangugana kuwona ulajilo kwa hegwe.” 39 Naheye kawedichila, “Lulelo lwihile lulingulemakumkunda Nguluwi!” Mwangugana ulajilo,hampegwa ulajilo ila ulajilo wa mloli Yona. 40 Kotavila Yona loyekale mazuwa gadatu kubunguzukambaka kuswa mmunda mwa Nyangumi, ndovyoiwa kwa Mwana wa Munhu yochikala hasimazuwa gadatu kubunguzuka mbaka liswa. 41Wanhu wa Ninawi wolawila mhela wa kutagusigwakwa wihe, na hewo wochitagusa chilelo achi kotachina wihe. Mina Waninawi nawamgalamchilaNguluwi kwa mbuli ya kudamla kwa Yona, na hano

    Matei 12:7 15 Matei 12:41

  • 13

    hana chikulu kusinda Yona! 42 Malikiya wa kusinikulawila mhela lulelo awu houtagusigwa kwa wihe,na heye kochitagusa kota china wihe. Mina heyenakajenda kulawa isi ya kutali, nakuya kuhulichizaulonzi wa luhala wa Solomoni, na hanga hanokuwele na chikulu kusinda Solomoni.

    Kuhiluka kwa chijeni chihile(Lukasi 11:24-26)

    43 “Chijeni chihile lochiwinjigwa kwa munhu,chibemelaga kugunuche chipala honhu ha kwesela,chilemwela. 44 Ahi chochilonjelela, ‘Ndohiluka kayekondawile.’ Ila lochihiluka na kuhafika hazeluhalihela chinhu na kunoligwa, 45 vilutaga kuviholavijeni viyage saba, vihile kusinda heye, na weng'hahuyaga kumwinjila ayo munhu. Na munhu ayuhuwaga yagaziche lukami kusinda aho hamwande.Ndo vyoiwa kwa lulelo alu lwihile.”

    Ivyazi ng'hatu lya Yesu(Malichi 3:31-35; Lukasi 8:19-21)

    46 Yesu yali yang'hali yolonga na chilundo chawanhu mhela mayake na wang'holoze lowoyile nakwima hanze, nawagana kulonga na heye. 47 Lelo,munhu yumwe nakamlonjela, “Mayako nawang'holozo wa kunze, wangugana kulonga nahegwe.” 48 Ila Yesu kamwidichila munhu ayo,“Mayangu yalikohi? Na wang'holozangu ndowalikohi?” 49 Hamba kaugolola moko wa heye kwawalanguswa wa heye, nakulonga, “Awa ndomayangu na wang'holozangu! 50 Mina yonecheyalingudita vyoyogana Mhaza wa heni yali kilanga,ayo ndo mng'holozangu, na lumbulyangu, namayangu.”

    Malanguso ga mnyalaji(Malichi 4:1-9; Lukasi 8:4-8)

    Zuwa lilila, Yesu nakalawa ila ng'handa,kaluta na kikalisa hafungo mwa ilamba nakulangusa. 2 Chilundo chikulu cha wanhu

    nachimzunguluta mbaka Yesu kakwina mli itumbwi,kekalisa. Wanhu weng'ha nawema mnhyenje yailamba, 3 na heye Yesu nakawalonjela mbuli nyinjikwa nhelo,

    “Mhulichize! Mnyalaji nakaluta kumiza nyhadikwa.4 Loyali yomiza nyhadikwa, zinji nazigwa mnzila,videje vyuya nakulya. 5 Zinji nazigwa hali magangahawele hela misanga minji. Zota himahima kwa vilamisanga jali michefu. 6 Lusanya lolulawile, zikalakwa vila nzabi zalihela mong'ho, zikoboka. 7 Zinjinazigwa hali migodi ja miwa, miwa jikulanakuzipilinjila. 8 Nyadikwa zinji nazigwa halimisanga jinojile, zota, nazilela lukami, nyhadikwazinji mala miya, nyhadikwa zinji mala makumi sita,na nyhadikwa zinji mala makumi gadatu.” 9 Yesunakasindila kwa kulonga, “Yawele na makutu gakuhulika na yahuliche!”

    Liwalile Yesu kulonga kwa nhelo(Malichi 4:10-12; Lukasi 8:9-10)

    10 Walanguswa wa heye wamlutila, wamuuza,“Lekachoni kwangulonga na wanhu kwa nhelo?” 11Yesu kawedichila, “Hemwe mpegwa kuvizela uvisowa undewa wa kilanga, ila hewo hebu. 12 Mina,munhu yawele na chinhu kopegwa nakonjezelwa,ila munhu yalihela chinhu, na chila choyawelenacho choholigwa. 13 Ndo mina ndangulonga nahewo kwa nhelo, kwa vila wangulola ilahawalingona, wanguhulichiza ila hawalinguhulika,ne kuvizela. 14 Kwa hewo genela gala yalonjile mloliIsaya,‘Kuhulika mohulika, ila homvizela.Kulola molola, ila hamkona hebu.15 Mina nhyala za wanhu awa zibowala,wagadinya makutu gawo,wadinya meho gawo.Hanga, wahalolile kwa meho gawo,wahahuliche kwa makutu gawo,wahavizelele kwa nhyala zawo,na kungaluchila, kangulonga Mkulu,na heni ndahawalohole.’”

    16 Yesu nakalonga kahi, “Mobweda hemwe, minameho genu gangulola na makutu genuganguhulika. 17 Ndanguwalonjelani ndikomya,waloli na wanhu wanji watanganiche nawaganakugona gala gomlingugona, hawagawene, nakuhulika gala gomhuliche hemwe, hawagahuliche.

    Malanguso gawhanile mnyalaji(Malichi 4:13-20; Lukasi 8:11-15)

    18 “Lelo, hemwe milanguse nhelo ayi ya mnyalaji.19 Yoneche yalinguhulika ulonzi wa mbuli yaUndewa wa Nguluwi kahulika ila havizelele, ndokota zila nyhadikwa zigwile mnzila, Mwihe huyagana kusukula chila chinyaligwe mnhumbula ya heye.20 Ayila nyhadikwa ilagale hali italawe ndo kiwhanana munhu yahuliche usenga awo na bahokanguubochela kwa usangalalo. 21 Ilahalilingwinjila mgati mwa hewo, hulutilila kibatililausenga awo hado hela, na mhela wa kugaya aunongwa hovilawila kwa mbuli ya usenga awo,kangugozola baho. 22 Ayila nyhadikwa ilagalehagati ha migodi ja miwa, ndo kiwhana na munhuyalinguhulika awo usenga, ila lunhwinhwi wa isi inona uvedelo wa lufufu hubananga usenga awo, naheye halingulela mafuza. 23 Aila nyhadikwa ilagalehali misanga jinojile ndo kiwhana na munhuyalinguhulika ulonzi awo na kuuzela, nayo hulela,imwe mala miya, yinji mala makumi sita na yinjimala makumi gadatu.”

    Kiwhana na misolo24 Yesu kawalonjela wanhu nhelo yinji, “Undewa

    wa kilanga uwhana kota hino. Munhu yanyalilenyhadikwa inojile kuli mgunda wa heye. 25 Ilahamihe imwe wanhu lowali wawasile, mwihe wa

    Matei 12:42 16 Matei 13:25

  • heye nakoya, kanyala misolo hagati ha uhemba,koka. 26 Lelo, nyhadikwa loyotile na kwalukakubahula, misolo najo najaluka koneka. 27Vitumagwa wa yula yawele na mgunda wamlutila,wamlonjela, ‘Mkulu, nahaunyalile nyhadikwa inojilekuli mgunda wa hegwe. Lelo misolo jilawa kohi?’ 28Heye nakawedichila, ‘Mwihe ndo yaditile ahyo.’ Lelo,vitumagwa wa heye wamuuza, ‘Ndaze, kwanguganatuche tukajing'umbule?’ 29 Na heye kawedichila,‘Hebu, mleche baho homkungajiza misolo,mong'umbula na uhemba kahi. 30 Mleche vikulehamwe mbaka mhela wa mbena. Mhela awondowalonjela walingubeta, mkungajize tandi misolomjiwohe chilundochilundo cha kugasoma. Ilauhemba mukungajize mkauwiche kung'hano yaheni.’”

    Chiwhanile na nyhadikwa ndodo(Malichi 4:30-32; Lukasi 13:18-19)

    31 Yesu nakawalonjela nhelo yinji, “Undewa wakilanga wangiwhana na munhu yanyalilenyhadikwa ndodo ng'hatu kuli mgunda wa heye. 32Yiyo nyhadikwa ndodo ng'hatu, ila wone yote,iwaga igodi likulu kusinda migodi jeng'ha. Na videjevya kuulanga vyuyaga kuzenga vimvulila mlimitagala jake.”

    Chiwhanile na nhungo(Lukasi 13:20-21)

    33 Yesu na kalutilila kuwalonjele nhelo yinji,kalonga, “Undewa wa kilanga ufanda kota hino.Mdala yumwe nakahola nungo kahanza na utimbovijemo vidatu, mbaka utimbo weng'ha ufuluma.”

    Yesu kangulangusa kwa kiwhaniza(Malichi 4:33-34)

    34 Yesu nayali yolangusa wanhu weng'ha nakuwalonjela vinhu vyeng'ha kwa nhelo. Na yalihambe yalonje chinhu kwa hewo ne kulonga kwanhelo. 35 Na kadita hino, leka kweneza agalagowalonyile waloli.“Ndolonga na hewo kwa nhelo,ndogawika hazelu gavisigwe kulawa kulumbigwa

    kwa isi.”

    Yesu kangugubula kiwhana kwa misolo36 Hamba Yesu nakawalaga wala wanhu,

    nakwinjila mng'handa. Walanguswa wa heyewamhejelela, wamlonjela, “Tutang'hulile nhelo ayiya misolo yangutulangusa choni?”

    37 Yesu kawalonjela, “Yanyalile zila nyhadikwazinojile ndo Mwana wa Munhu. 38 Mgunda ndo isi,na nyhadikwa inojile ndo wanhu woyile kuli Undewawa Nguluwi, na misolo ndo wanhu walutile kwaLimazoga. 39 Na mwihe yanyalile misolo ndoLimazoga na mbena ndo kuduma kwa ukulu nawabetaji ndo wahilisi wa kilanga. 40 Kota vila misolovyojilingukungajizwa hamwe na kusomigwa

    mchiluli, ndo vyoiwa kuduma kwa mhela. 41 Mwanawa Munhu kowalajiza wahilisi wa kilanga wa heyewawawiche hamwe kuli undewa wa heye walaweng'ha wali ngwambuza gehile, na weng'hawalingudita gehile. 42 Wahilisi wowatoza kuli ivuchelya chiluli, na ako wolila na kujejeda mizino. 43Hamba, wala watanganiche wong'ala kota lusanyakuli undewa wa Mhaza wa hewo. Yawele na makutunayahuliche!

    Kiwhana na ng'hano ivisigwe kumgunda44 “Undewa wa kilanga uwhana na chinhu

    chivisigwe kuli mgunda. Munhu yumwe kachivibula,kachivisa kahi. Nakasangalala ng'hatu leka kalutakuguza geng'ha goyawele nago, nakuzagulamgunda ula.

    Kiwhana na Lulu45 “Kahi, undewa wa kilanga uwhana na mguza

    vinhu yumwe yali yopala lulu inojile, 46 loyapatilelulu imwe ya sendi nyinji ng'hulu, nakaluta,nakaguza geng'ha goyawele nago, nakagombolalulu ila.

    Kiwhana na utandawala wa somba47 “Tena, undewa wa kilanga uwhana na

    utandawala utozigwe kuli bahali, wibata somba zanhanzi nyinji ng'hatu. 48 Loumemile, wanhunawaukwega hafungo, wekala, wahagula sombazinojile wawika mgati mli vidoto vyawo, na wehilewawataga. 49 Ndo vyoiwa mwiso wa mhela, wahilisiwa kilanga wolawila, wowabagula wanhu wehile nawanhu watanganiche, 50 na kuwataganga awowehile kuli ivuche lya chiluli. Ako wolila na kujejedamizino.”

    Malanguso gasambi na gakatali51 Yesu kawauza, “Ndaze, mvizela mbuli azi

    zeng'ha?” Nawamwidichila, “Ena.” 52 Heyenakawalonjela, “Leka ahyo, chila mlangusa wamalajizo ga Musa yalinguwa mlanguswa waundewa wa kilanga kangiwhana na yali nang'handa yalingulavya kuli ng'hano ya heye vinhuvinyale na vya katali.”

    Yesu kangulemigwa ako Nazaleti(Malichi 6:1-6; Lukasi 4:16-30)

    53 Yesu loyasindile kulonga nhelo azo, nakokahonhu aho, 54 kaluta kuli chijiji cha hakaye hake.Ako kawa yowalangusa wanhu kuli ng'handa zakusalila za hewo mbaka wabubuwala, walonga,“Ayu kaupata kohi luhala alu na kohi koyapeligweludali lwa kudita vinduzanduza avi? 55 Ndaze, ayuhawele yula mwana wa selemala? Ndaze, mayakehawele nguchemigwa Maliya? Na wakulugweachina Yakubu na Yusufu na Simoni na Yudasi? 56Na walumbuze ndaze, hawawele hamwe na hetwe?Lelo, kagapata kohi aga geng'ha?” 57 Lelo, wawa

    Matei 13:26 17 Matei 13:57

  • 14

    15

    namajesa na heye. Ila Yesu kawalonjela, “Mlolihalekaga kutogoligwa, ila kuli isi ya heye na hakayehake!” 58 Leka ahyo, haditile vinduzanduza vinjihala kwa vila lowalemile kukunda ga heye.

    Kukopoligwa kwa Yohani Mbatiza(Malichi 6:14-29; Lukasi 9:7-9)

    Muhela awo Helodi mndewa wa Galilayanakahulika lutogo lwa Yesu. 2 Lelo,kawalonjela vitumagwa wa heye, “Munhu

    ayu ndo Yohani Mbatiza, kazilipuka kulawakowabagame, ndo mina ludali lwa vinduzanduzalwangukola mijito mgati mwake.”

    3 Helodi ndo heye yakundize Yohani yebatigwe nakuwohigwa na ng'weso na kumuwikamchinweng'ho kwa mbuli ya Helodiya, mdala waFilipo, mng'holoze. 4 Chambuzo ndo kota vilaYohani loyali yamlonjele Helodi, “Haiwa goya hebuhegwe kumhola Helodiya!” 5 Helodi nakaganayamkopole Yohani, ila nakadumba Wayahudi kwavila nawamona Yohani ndo mloli.

    6 Kuli mnvina ya kukumbuchila kuvumbuka kwaheye Helodi, mhinza wa Helodiya nakavinahamwando ha wajenzi. Helodi nakanojezwa, 7mbaka kelaha kompha ayo mhinza chonechechoyolanda. 8 Na heye, aku yohajizwa na mayake,nakalanda, “Umhe sambi baha mchisaye mutwi waYohani Mbatiza.” 9 Mndewa nakesinza, ila kwambuli ya kula kilaha koyelahile na kwa mbuli yawala wajenzi walalikwe, kalajiza yapegwe chilachoyalandile. 10 Lelo, Helodi nakamlajiza munhukuchinweng'ho yamdumule mutwi Yohani. 11Mutwi wa heye wigaligwa kuli chisaye, nawamhayula mhinza, na heye kamhilichila mayake. 12Walanguswa wa Yohani nawoya, wauhola mtufi waheye, wautila. Hamba wamhilichila nguto Yesu.

    Yesu kanguwapa chilyo wanhu wenji(Malichi 6:30-44; Lukasi 9:10-17; Yohana 6:1-14)

    13 Yesu loyahuliche mbuli ayo, nakoka honhu halakwa itumbwi, nakaluta honhu hanji hawele helawanhu. Ila wanhu nawahulika mbuli, wamuwinzakwa magulu kulawa kuli muji. 14 Lelo, loyedulichekumwani, nakona lung'hongola lwa wanhu,nakawonela isungu, kawosela matamwa watamwawa hewo.

    15 Loifichile nemisi, walanguswa wa heyewamlutila wamlonjela, “Honhu aha twa kisolo, nasaa za nemisi zipuluta. Lelo, uwalaje wanhu walutekuli vijiji wakagombole chilyo.” 16 Yesunakawalonjela, “Haiwaganile kuluta, muwapehemwe chilyo.” 17 Ila hewo nawamlonjela, “Twanajomibumunda jihano na somba mbili hela.” 18 Yesunakawalonjela, “Ndigalileni hano.” 19Nakawalonjela wanhu wekalise hali misolo. HambaYesu kaihola jila mibumunda na somba mbili, kalolakuchanya kilanga, katambichiza. Kahi kamogola ajomibumunda, kawapa walanguswa wa heye, nahewo wawapa wanhu. 20 Wanhu weng'ha nawalya,

    weguta. Hamba walanguswa wakungajizaupumunizo, wamemeza vidoto kumi na vili. 21Weng'ha wadile wali walume wafichile elufu zihano,ne kuwaza wadala na wana.

    Yesu kangujenda mchanya mmazi(Malichi 6:45-52; Yohana 6:15-21)

    22 Baho, Yesu nakawalajiza walanguswa wa heyewakwine mli itumbwi, wamlongole kumwambumwa ilamba mhela heye yowalaga wanhu. 23Loyewelajile wanhu, kakwina kuchidunda yali yekakulanda. Loiwele nemisi, heye yali ako yaliyeng'ha,24 na mhela awo lila itumbwi nalyali kutali namisanga nalifika habehi na hagati mwa ilamba, ilanalyali ligaya kwa vila mbeho yali iuhilusa. 25Nechilo, behi na kubwemwenzuka, Yesunakawawinza walanguswa yojenda mchanyammazi. 26 Walanguswa wa heye lowamuweneyojenda mchanya mmazi nawadumba ng'hatu,nawalonga, “Idimu!” Nawatowa iyowe kwakudumba. 27 Baho, Yesu nakalonga na hewo,“Msindamale, nda heni. Mleche kudumba!” 28 Petilinakamlonjela, “Mkulu, wone uli hegwe, undajizenjende mchanya mmazi mbuye kwa hegwe.” 29Yesu nakalonga, “Ena uye.” Lelo, Petili nakadulikakulawa kuli lila itumbwi, nakajenda mchanyammazi, nakamlutila Yesu. 30 Ila loyawene ilambeho, nakadumba, nakaluka kudidimila, nakalilakwa lizi lya kuchanya, “Mkulu, undohole.” 31 Aho,Yesu nakagolola moko wa heye, kamibata nakumlonjela, “Hegwe uli na makundo mado!Lekachoni waliudumba?” 32 Hamba nawakwina mliitumbwi, na mbeho inyamalila. 33 Weng'hanawawele mgati mwa itumbwi nawamfugamila,walonga, “Tukomya hegwe ndo Mwana waNguluwi.”

    Yesu kanguwalohola watamwa Genezaleti(Malichi 6:53-56)

    34 Nawaloka ilamba, nawafika isi ya Genezaleti.35 Wanhu wa ako lowamzelele, weneza mbuliheng'ha kuli honhu hala. Baho, nawamigalila Yesuwatamwa weng'ha, 36 nawamlanda wawakundilewadolize hela lupembo lwa nguwo ya heye. Nahewo weng'ha wadolize waloholigwa.

    Malanguso ga wasekulu(Malichi 7:1-13)

    Hamba Mafalisayo na walangusa wamalajizo ga Musa woya kulawaYelusalemu, wamlutila Yesu, wamuuza, 2

    “Lekachoni walanguswa wa hegwehawalingudumba malanguso tubochele kwawasekulu wa hetwe? Hawalinguhovuga moko goyakota vila vyoilinguganigwa!” 3 Yesu nakawedichila,“Lekachoni namwe hamlingudumba malajizo gaNguluwi ila mwangugagatila mabochelo gahemwe? 4 Nguluwi nakalonga, ‘Uwatogole mhazana mayako,’ kahi ‘Nayalingumliga mhaza wa heye

    Matei 13:58 18 Matei 15:4

  • 16

    au mayake, imgana yakopoligwe.’ 5 Ila hemwemwangulangusa kota wone munhu yawe na chinhuchoyaganile kumtanza mhaza wa heye au mayake,ila nakulonga, ‘Nhambiko ayi ndimlavila Nguluwi,’ 6Lelo, halinguganigwa kahi kumfugamila mhaza waheye! Ndo vyomlingubeza ulonzi wa Nguluwi kwakuwinza malanguso ga hemwe. 7 Hemwe wahadi!Isaya nakalagula vinojile ng'hatu kwa hemwe.

    8 Nguluwi nakalonga, ‘Wanhu awawangufugamila hamlomo hela,ila mnhumbula mwao wa kutali na heni.9 Kufugamila kwa hewo kwiha,mina wangulangusa mbuli za wanhu kota malajizo

    ga Nguluwi.’”

    Mbuli zilingumdita munhu wavu(Malichi 7:14-23)

    10 Yesu nakauchema lula lung'hongola lwawanhu, nakawalonjela, “Mhulichize, mvizele! 11Chinhu chilingumdita munhu wavu hachiwele chilachilingwinjila mgati, ila chila chilingulawa mgati.Acho ndo chilingumdita munhu wavu.”

    12 Hamba walanguswa wamlutila, wamlonjela,“Ndaze, kuvizela kota Mafalisayo nawazudizwalowahuliche ulonzi wa hegwe?” 13 Ila heyenakawedichila, “Chila chotile chohachinyaligwe namhaza wa heni yawele kilanga, wong'humbuligwa.”14 Muwaleche hewo wawo! Hewo hawalingulola,vilongozi wa hawalingulola, na wone halingulolayamlongoze halingulola, weng'ha weli wokwinjilamli ikulubila. 15 Petili nakalonga, “Utugubulile ayonhelo.” 16 Yesu nakalonga, “Leka na hemwehamlinguvizela? 17 Ndaze, hamvizelele kota chilachilingwinjila hamlomo changuluta kumunda nahamba kulawa kunze kucholo? 18 Ila mbulizilingulawa kumlomo hulawaga mnhumbula, naago ndo galingumdita munhu yawe mwavu. 19Mina mnhumbula mlawaga majesa ga kukopoligwana ung'hondwa na uhonzolomo na uhizi na ulonziwa uhadi na kukovula na usonzi. 20 Ago ndogalingumdita munhu wavu. Ila kulya ndiya nekuhovuga moko hakumdita munhu mwavu.”

    Makundo ga mdala yumwe(Malichi 7:24-30)

    21 Yesu nakoka honhu hala nakaluta kikala kulihonhu ha Tilo na Sidoni. 22 Lelo, mdala yumweyawele Mkanani wa isi ayo kamuyila, kakwiniza lizikalonga, “Mkulu, Mwana wa Daudi, umboneleisungu! Mhinza wa heni kangugazigwa na chijenichihile.” 23 Ila Yesu nahamwidichile. Lelo,walanguswa wa heye wamlutila, wamlonjela,“Mlonjele yoche kwa vila kangutuwinza yotowaiyowe.” 24 Yesu nakamwidichila, “Situmigwe ila kwawanhu wa Izilaeli wajilile kota ming'holo.” 25 Ahyoyula mdala nakoya, kamfugamila, nakulonga,“Mkulu unhanze.” 26 Yesu nakamwidichila,“Hainojile kuhola chilyo cha wana na kutozelamibwa.” 27 Ahyo mdala nakamwidichila,

    “Ndangukomya, Mkulu, ila na mibwa najo jilyagausanyangwa ulingulagala kuchisaga.” 28 Yesunakamwidichila, “Mdala, makundo ga hegwemakulu, lelo, uditilwe kota vyoulingulanda.” Yulamhinza wa heye kawa mkomu bahala.

    Yesu kanguwalohola wanhu wenji29 Yesu nakalawa aho kaluta hafungo mwa

    ilamba lya Galilaya, nakakwina mchidunda, kekalisa.30 Wanhu wenji lukami nawamuyila womigalilawaziliche lukuli, wali wohambe walole, wali chete,wali wohambe walonje, na wanji wenji wowawelewatamwa, nawawawika hamwando hali magulu, naheye nakawosela matamwa ga hewo. 31Lung'hongola lwa wanhu naububuwala ng'hatulouwene wowali wohambe walonje, wangulonga,lowali waziliche lukuli wawa wakomu, lowali chetewangujenda, na wohambe walole, wangulola,wanhu na wamtogola Nguluwi wa Izilaeli.

    Yesu kanguwapa chilyo wanhu elufu zine(Malichi 8:1-10)

    32 Lelo, Yesu kawachema walanguswa wa heye,nakalonga, “Ndanguwonela isungu wanhu awa kwavila wali baha na heni kwa mazuwa gadatu, nasambi wahela chilyo. Siviganile walute ne kulya,waleche kuzilika mnzila.” 33 Walanguswanawamlonjela, “Hano twa kisolo, topata kohi chilyocha kuhega kwa wanhu weng'ha awa?” 34 Yesunakawauza, “Mwanajo mibumunda jilinga?”Nawamwidichila, saba na tusomba tuchefu. 35 Lelo,Yesu nakawalonjela wanhu wekalise hanyi. 36Kahola jila mibumunda saba na tula tusomba,kamtogola Nguluwi, kavimogola, kawapawalanguswa, na hewo wawagawila wanhu. 37Weng'ha walya, weguta. Hamba walokotezaupumunizwa, wamemeza vidoto saba. 38 Awowadile wali walume elufu zine, ne kuwaza wadalana wana. 39 Lelo, Yesu nakawalaga wanhu,nakakwina mli itumbwi, nakaluta honhukulinguchemigwa Magadani.

    Wanhu wangugana ulajilo(Malichi 8:11-13; Lukasi 12:54-56)

    Mafalisayo na Masadukayo nawamlutilaYesu, na kwa kumjeza, wamlandayawalajile ulajilo kulawa kilanga. 2 Ila Yesu

    nakawedichila, “Hoifika nemisi hemwe mlongaga,‘Luhela lowa lunojile kwa vila kilanga kudung'uwala.’3 Na lufuku mwangulonga, ‘Lehano nhonyayotowa, kwa vila kuulanga kudung'uwala nang'hungugu igubika.’ Lelo, hemwe mvizela ng'hatukuwaza luhela kwa kulola kilanga vyokuli, ilakuvizela ulajilo wa luhela loza kuwa ndazehamvizelele. 4 Lulelo lwihile lulingulema kumkundaNguluwi! Lwangugana ulajilo, hachipegwa ulajilowoneche ula, ila ulajilo wa Yona.”

    Lelo, kawaleka, kaluta.

    Matei 15:5 19 Matei 16:4

  • 17

    Usaso wa Mafalisayo na Masadukayo(Malichi 8:14-21)

    5 Walanguswa wa heye lowalochile kumwambumwa ilamba, wefika wasemwa kuhola mibumunda.6 Yesu kawalonjela, “Milole na muwe meho nausaso wa Mafalisayo na Masadukayo.” 7 Ila hewowawa wochilonjelela, “Kangulonga hino kwa vilahatuholile mibumunda.” 8 Yesu nakagazela majesagawo, kawalonjela, “Hemwe wanhu muli namakundo mado! Ndaze mwangilonjelela kwa mbuliya vyomlihela mibumunda? 9 Ndaze, mng'halikuvizela? Ndaze, hamlingukumbuka londimogoleajila mibumunda jihano kwa mbuli ya wanhu elufuzihano? Ndaze, na mmemeza vidoto vilinga vyaupumunizo? 10 Au, ajila mibumunda sabajowapegwe wala wanhu elufu zine, ndaze,nammemeza vidoto vilinga vya upumunizo. 11Hambi hamlinguvizela kota sali ndilonga kwa mbuliya mibumunda? Mwilole na usaso wa Mafalisayo naMasadukayo!” 12 Ahyo walanguswa na wavizelakota nakawalonjela welole haiwele usaso wamibumunda, ila na malanguso ga Mafalisayo naMasadukayo.

    Petili kangukunda kota Yesu ka mwana waNguluwi

    (Malichi 8:27-30; Lukasi 9:18-21)

    13 Yesu loyafichile nzingo ya Kaisalia Filipo,nakawauza walanguswa wa heye, “Wanhuwangulonga Mwana wa Munhu ka whaani?” 14Nawamwidichila, “Wanji wangulonga hegwe ndoYohani Mbatiza, wanji wangulonga hegwe ndoEliya, na wanji wangulonga hegwe ndo Yelemiya auyumwe wa waloli.” 15 Yesu nakawauza, “Na hemwendaze, mwangulonga heni nda whaani?” 16 SimoniPetili nakedichila, “Hegwe ndo Kilistu Mlohozi,Mwana wa Nguluwi yawele mkomu.” 17 Yesunakalonga, “Kubweda hegwe Simoni mwana waYona,” “Kwa vila hawele munhu yakugubulile mbuliino, ila Mhaza wa heni yawele kilanga. 18 Na henindangukulonjela, hegwe ndo Petili, na hali italawealino ndokwimiza chilundo cha wanhuwalingumkunda Kilistu cha heni, na mong'ho wakubagama hauweza kuusumya. 19 Ndokupachichumulilo cha undewa wa kilanga, chilachouhinda muisi, chohindigwa kilanga na chilachouchumula muisi, chochumuligwa kilanga.” 20Hamba nakawalemeza walanguswa walechekumlonjela munhu yoneche kota heye ndo KilistuMlohozi.

    Yesu kangulonga mbuli ya kugaya na kubagamakwa heye

    (Malichi 8:31-9:1; Lukasi 9:22-27)

    21 Kulawa mhela awo Yesu nakaluka kuwalonjelawalanguswa wa heye ne kuvisa, “NdangulutaYelusalemu, na ako wakulu, watambika wakulu nawalangusa wa malajizo ga Musa, wongaza ng'hatu.

    Wong'hopola ila zuwa lya kadatu, ndozilipuka.” 22Aho Petili kamhola Yesu hafungo, nakalukakumng'hanuchila, “Uleche kulonga hino Mkulu!Mbuli ayi haikufika hebu!” 23 Ila Yesu kahinduka,nakamlonjela Petili, “Uche kumwando kwa heni,Limazoga! Hegwe ndo ngwamo kwa heni. Majesaga hegwe hagawele ga Chinguluwi ila gachiwunhu.”

    24 Hamba Yesu nakawalonjela walanguswa waheye, “Munhu yoneche yogana kumbinza heni,imgana yeleme yuye, yahole msalaba wa heye,yambinze. 25 Mina, munhu yogana kuuloholaukomu wa heye yuye, kouwajiliza. 26 Ila munhuyokwajiliza ukomu wa heye kwa mbuli ya heni,kogapata. Ndaze, munhu kowa na choni chinojilewone koihaliza isi yeng'ha hanga youkwajilizaukomu wa heye? 27 Mana, Mwana wa Munhukokuya kuli ukulu wa Mhaza wa heye hamwe nawahilisi wa kilanga wa heye, na ahyo ndo chilamunhu kopegwa kota vyoyaditile. 28Ndanguwalonjelani ndikomya, wowa wanji bahanohawobagama wang'hali kumona Mwana wa Munhuyokuya kuli undewa wa heye.”

    Yesu kangugaluka kumeho(Malichi 9:2-13; Lukasi 9:28-36)

    Logakwete mazuwa sita, Yesu nakawaholaPetili na Yakubu na Yohani mng'holoze,nakaluta nawo waliyeka kuchaya

    kuchidunda chikulu. 2 Ako, Yesu nakagalukakumeho hali hewo, kumeho kwa heye nakung'halakota lusanya na nguwo zoyavalile ziwa nzelu kotalumuli. 3 Musa na Eliya nawawalawila, waliwolongasa na heye. 4 Aho Petili nakamlonjela Yesu,“Mkulu, inoga kwa hetwe kuwa hano! Houganandozenga vibumuli vidatu. Chimwe cha hegwe nachimwe cha Musa na chimwe cha Eliya.”

    5 Loyali yang'hali yolonga ahyo, ng'hungugunzelu iwagubika, na lizi ihulikwa kulawa kuli ayong'hungugu, “Ayu ndo Mwana wa heni ndimganile,ndilingunojezwa na heye. Mhulichizeni.” 6Walanguswa vyowahuliche ahyo wagwa chifugama,nawadumba ng'hatu. 7 Yesu nakawalutila,kawebata, nakalonga, “Mwime mleche kudumba!” 8Lowalolile kuchanya hawamuwene munhu, ila Yesunayaliyeka.

    9 Lelo, lowali wodulika kulawa kuchidunda, Yesunakawadeuza, “Mleche kumlonjela munhu mbuliyomuwene mbaka Mwana wa Munhu loyozilipukakulawa kowabagame.” 10 Hamba walanguswanawamuuza, “Le, mbona walangusa wa malajizo gaMusa wangulonga igana tandi Eliya yoye?” 11 Yesunakawedichila, “Mkomya, Eliya kokuya tandi kuwikagoya mbuli zeng'ha. 12 Ila ndanguwalonjelani, Eliyamina koya na hewo nahawamzelele, ila nawamditilavila vyowaganile. Hihyo du, Mwana wa Munhukogazigwa mmoko mwawo.” 13 Aho walawalanguswa nawavizela kota yaliyowalonjela mbuliya Yohani Mbatiza.

    Matei 16:5 20 Matei 17:13

  • 18

    Yesu kangumlohola mwana yawele na chijeni(Malichi 9:14-29; Lukasi 9:37-43)

    14 Lowaufichile kahi lula lung'hongola lwa wanhu,munhu yumwe nakamlutila Yesu, kafugama, 15nakalonga, “Mkulu, monele isungu mwana wa henikwa vila kana chinzilisa, kahi kangugazigwa lukami,mala nyinji heye kagugwa mchiluli na mmazi. 16Nandimigala kwa walanguswa wa hegwe ilawalemwela kumlohola.” 17 Yesu nakedichila,“Hemwe lulelo lulihela makundo, lwajilile!Ndochikala na hemwe mbaka hanili? Ndowemililahemwe mbaka hanili? Mmigale hano ayo mwana.”18 Lelo, Yesu nakaching'hanuchila chila chijeni, naheye chimlawa, na yula mwana kawa mkomu mhelawuwo.

    19 Hamba walanguswa nawamlutila Yesuchinyele, nawamuuza, “Lekachoni hetwe tulemwelakulavya chila chijeni?” 20 Yesu nakawedichila, “Kwavila makundo ga hemwe mado. Ndanguwalonjelanindikomya, wone hela muwe na makundo madokota nhyule ndodo ya haladali, moweza kuchilonjelachidunda achi, ‘Ulawe hano ulute hala,’ Nawowoluta. Kuduhu ne chinhu chilemwelwa kwahemwe.” 21 Vijeni vya nhanzi ino havilavyagwa hihihela, ila kwa kulanda na kwesela kulya.

    Yesu kangulonga kahi mbuli ya kubagama nakuzilipuka kwa heye

    (Malichi 9:30-32; Lukasi 9:43-45)

    22 Lowali hamwe ako Galilaya, Yesunakawalonjela, “Mwana wa Munhukanguzawichigwa mmoko mwa wanhu. 23Womkopola, ila zuwa lya kadatu kulawa kubagama,kozilipuligwa.”

    Walanguswa nawesinza ng'hatu.

    Kulavya nhambiko kuli ng'handa ya Nguluwi24 Lowafichile Kapanaumu wanhu wali

    wokongoza kodi ya nghanda ya Nguluwinawamlutila Petili, wamuuza, “Ndaze, mlangusa wahemwe kalavyaga kodi ya Ng'handa ya Nguluwi?”25 Petili nakedichila, “Ena, nakalavyaga.” Lelo, Petililoyenjile mgati mwa ng'handa, yang'hali longa luzi,Yesu nakamuuza, “Simoni, hegwe kwangona ndaze?Wandewa wa isi hukongozaga kodi kulawa kwawhaani? Kulawa kwa wanhu wa isi, au kulawa kwawajenzi?” 26 Petili nakedichila, “Kulawa kwawajenzi.” Yesu nakamlonjela, “Hino lelo,hailinguwalapa wanhu wa isi. 27 Ila kwa vila tulechekuwazudizani, mlute kuli ilamba mkatoze ndoano,uhole somba ya mwaluko kugwila, ugubulekumlomo, na mgati kozifika sendi za zaka. Uholeukawape kwa mbuli ya heni na ya hegwe.”

    Yalikohi yawele mng'hangala(Malichi 9:33-37; Lukasi 9:46-48)

    Mhela ula walanguswa nawamlutila Yesu,nawamuuza, “Yalikohi yawele mkulung'hatu kuli undewa wa kilanga?” 2 Yesu

    nakamchema mwana yumwe, kamwimiza hagatihawo, 3 hamba nakalonga, “Ndanguwalonjelanindikomya, wone hamgaluche na kuwa kota wanawadodo, hamkwinjila hebu kuli Undewa waNguluwi kilanga.” 4 Yoneche yochinyekeza kotamwana ayu, ayo ndo yawele mkulu kuli undewa wakilanga. 5 Yoneche yombochela mwana yumwekota ayu kwa itagwa lyangu, kangumbochela heni.

    Chambuzo cha gehile(Malichi 9:42-48; Lukasi 17:1-2)

    6 “Yoneche yomwambuza kuwifya yumwe wa awawana wadodo walingung'hunda, yowa inogayafunjigwe iganga likulu lya lwala na kukabajizwakuli lwene lwa bahali. 7 Yochona isi yeng'ha kwambuli ya majezo ga kudita gehile. Majezo ago iganagalawile, ila kochona yuye munhu yula yojezigwa.

    8 “Wone moko au mgulu wa hegwe ukwambuzekikwang'hwala, udumule na kuutaga kutali nahegwe. Inoga kwa hegwe kwinjila kuli ukomu kunoulihela moko au magulu kuwala kutagwa kuli chilulicha mazuwa gose ne kuduma uwele na moko melina magulu meli. 9 Na iziho lyako wone likwambuzekikwang'hwala, wuse na kulitaga kutali na hegwe.Inoga kwa hegwe kwinjila kuli ukomu kuno uwelena iziho limwe, uleka kutajigwa kuli chiluli chaJehanamu uwele na meho ga hegwe geng'ha meli.

    Malanguso ga ing'holo lyajilile(Lukasi 15:3-7)

    10 “Milole! Mleche kumbeza yumwe wa wadodowano. Ndanguwalonjelani, wahilisi wa kilangawabaho mazuwa gose kumwando ha Mhaza waheni yawele kilanga. 11 Mina mwana wa munhunakoya kuwalohola wala wajilile. 12 Mwangonandaze? Munhu yali na ming'holo miya, wone yajilizelimwe, kodita ndaze? Kowaleka wala makumi tisa natisa kuchidunda, nakuluta kumpala yula yajilile. 13Hoyompata, ndanguwalonjelani ndikomya,kosangalala kwa chiwalo cha ayo kusindavyoyosangalala kwa chiwalo cha wala makumi tisana tisa hawajilile. 14 Hihyo du, Mhaza wa hemwewa kilanga halingugana ne yumwe wa awa wadodoyajilile.

    Lumbu au kalumbu yalingudita gehile15 “Mng'holozo wone yakuditile vibi, ulute

    ukamlonjele muwele hemwe mliyeka. Woneyakuhuliche kowa umpatile mng'holozo. 16 Wonehalingukuhulika, mhole munhu yumwe au welihamwe na hegwe, leka kwa udedezi wa waloleziweli au wadatu, chila nongwa mlolezi yoditikwa. 17

    Matei 17:14 21 Matei 18:17

  • 19

    Wone hambe yawahuliche awo, chilonjele chilundocha wanhu walingumkunda Kilistu. Na wone hambeyahuliche chilundo cha wanhu walingumkundaKilistu, na yawe kwa hegwe kota wanhuwohawamzelele Nguluwi na wakongoza sendi.

    Kulemeza na kukundiza18 “Ndanguwalonjelani ndikomya, chila

    chomuhinda muisi chohindigwa kilanga, na chilachomchumula muisi chochumuligwa kilanga. 19Kahi ndanguwalonjelani ndikomya, weli wa hemwewakundile kuwa hamwe hano muisi kwa mbuliyoneche ya kulanda, Mhaza wa heni wa kilangakowaditila mbuli yiyo. 20 Kwa vila heng'ha halawalingiting'hana weli au wadatu kwa itagwa lyaheni, heni ndabaho hali hewo.”

    Malanguso ga chitumagwa yalemwelilekumlechela muyage

    21 Hamba Petili kamlutila Yesu, kamuuza, “Mkulu,ndaze, mng'holozangu wone yanditile vibi,ndimleche lwa kalinga? Mala saba?” 22 Yesunakamwidichila, “Silingulonga mala saba hela,” Ilamakumi saba mala saba. 23 Ndo mana undewa wakilanga ufanda kota mndewa yumwe yaganilekukagula uwazo wa vitumagwa wa heye. 24Kukagula lokwaluche, kegalilwa munhu yumweyawele daigwa sendi elufu kumi. 25 Munhu ayoyalihela chinhu cha kuhilusa, ahyo mkulu wa heyenakagana yaguzigwe heye na mchewake nawanage na vinhu vyeng'ha vyoyalinavyo, kulipila liladeni. 26 Lelo, ayo chitumagwa kafugamakumwando ha heye, nakalonga, “Umbeteze na henindolipa deni lyeng'ha.” 27 Yula mkulu na kamonelaisungu, kamlechela lila deni, kamlechela yalute.

    28 “Ila ayo chitumagwa nakoka, kamfika yumwewa vitumagwa wayage yawele na deni lya heyesendi denali miya imwe. Kamibata, kamdingalumelo yolonga, ‘Ulipe deni lyako!’ 29 Ayochitumagwa muyage kamfugamila, kamlanda,‘Umbeteze nani ndokulipa!’ 30 Ila heye haviganile,leka kamuwika mchinweng'ho mbaka hoyolipaideni.

    31 “Lelo, vitumagwa wayage vyowawene mbuliayo wawa na masinzo ng'hatu, nawalutakumlonjela mkulu wa hewo mbuli ilawile. 32 Ahoyula mkulu kamchema ayo chitumagwa,nakumlonjela, ‘Hegwe kwa chitumagwa wihileng'hatu! Nakundanda nani ndikulechela ideni lyahegwe lyengha. 33 Ndaze, haikuganile nagwekumonela isungu chitumagwa muyago kota henivyondikonele isungu?’ 34 Lelo, ayo mkulunakazudila lukami, nakamlavya ayo chitumagwayagazigwe mbaka baho hoyolipa ideni lyengha.”

    35 Yesu nakasindila kwa kulonga, “Na Mhaza waheni yawele kilanga kowaditilani hihyo wone chilayumwe wa hemwe yolema kumlechela mng'holozekwa nhumbula ya heye yeng'ha.”

    Malanguso ga kulekana(Malichi 10:1-12)

    Yesu loyasindile kulonga mbuli azo,nakalawa Galilaya, kaluta Yudeya,kumwambu mwa lwanda lwa Yolodani. 2

    Wanhu wenji na wamuwinza ako, na wawelewatamwa nakawosela matamwa gawo.

    3 Mafalisayo wamwenga nawamuyila, wamuuzawojeza kumgwiliza, “Ndaze, yowa goya mlumekumha luleko mchewake kwa mbuli yonecheyeng'ha ila?” 4 Yesu nakawedichila, “Ndaze,hamsomile kuli Maandiko Matakatifu kota Nguluwiyamlumbile munhu kulawila mwaluko nakalumbamlume na mdala? 5 Baho nakalonga, ‘Kwa mbuliayo, mlume komleka mhaza wa heye na mayake,kochilumba na mchewake, na hewo weli wowalukuli lumwe.’ 6 Leka ahyo, hewo hawele weli kahiila yumwe. Lelo, choyalumbanize Nguluwi, munhuyaleche kulekaniza.”

    7 Ila Mafalisayo nawamuuza, “Lekachoni leloMusa nakatulajiza mdala yapegwe kalatasi ya lulekona kulechigwa?” 8 Yesu nakawedichila, “Musanakawakundila kuwaleka wadala wa hemwe kwavila mwali na nhumbula zigagadale. Ila haiwelehino kulawa mhela Nguluwi loyalumbile. 9 Lelondanguwalonjelani, yoneche yomleka mchewake ilakwa mbuli ya ung'hondwa, nakuhola mdala yunji,kangudita ung'hondwa.”

    10 Walanguswa wa heye nawamlonjela, “Wonembuli za mlume na mdala ndo azo, inoga tulecheng'hatu kuhola.” 11 Yesu nakamlonjela, “Haiweleweng'ha walinguweza kuibochela mbuli ayi, ila walahela wowatambichizwe na Nguluwi. 12 Mina hanambuli zinji za kuleka kuhola, wanji kwa vila walelekahiho, wanji kwa vila waditigwa hino na wanhu, nawanji nawagana waleche kuhola kwa mbuli yaundewa wa kilanga. Yoneche yoweza kubochelailanguso ali nayabochele.”

    Yesu kanguwatambichiza wana wadodo(Malichi 10:13-16; Lukasi 18:15-17)

    13 Hamba wanhu nawamigalila Yesu wanawadodo leka yawawichile moko na kuwalandila nakuwakumbatiza, ila walanguswanawawang'hanuchila. 14 Yesu nakalonga,“Muwaleche awo wana wadodo woye kwa heni,mleche kuwalemeza, mina undewa wa kilanga ndowa wanhu wafandile kota wana awa.” 15 Lelo,kawawichila moko na kuwakumbatiza, hamba kokahonhu aho.

    Msongolo yawele na lufufu(Malichi 10:17-31; Lukasi 18:18-30)

    16 Munhu yumwe nakamuyila Yesu, nakumuuza,“Mlangusa, ndite choni chinojile leka ndiuhalileukomu wa mazuwa gose ne kuduma?” 17 Yesunakamlonjela, “Lekachoni kwangumbuza kuli MbuliInojile? Kuna yumwe hela yanojile. Wone ugana

    Matei 18:18 22 Matei 19:17

  • 20

    kwinjila kuli ukomu wa mazuwa gose, ibate malajizoga Nguluwi.”

    18 Yula munhu nakamuuza, “Malajizo galikohi?”Yesu nakalonga, “Uleche kukopola, uleche kuditaUng'hondwa, uleche Kuhiza, na uleche kulavyaulolezi wa Udesi, 19 Uwahulichize mhaza namayako, na migane na mlingikalasa halibehi kotavyoulingigana gwegwe.”

    2