MASYARAKAT MALAYSIA (LNS 2013)SEMESTER 3

TUGASAN BERKUMPULAN

DISEDIAKAN OLEH:

JAMALIAH BT SAMSUDDIN D20091036262NOORAINI BT RAMLI D20091036263MUNIRAH BT BAHARUDDIN D20091036271

NURAINI BT ROSLI D20091036315MUHAMMAD ZAINI B MUSTAPHA D20091036388

DISEDIAKAN UNTUK:

PROF. MADYA. DR. KHAZIN B MOHD TAMRIN

1.0 PENGENALAN

BINCANGKAN PERKEMBANGAN MASYARAKAT SERANI DI MALAYSIA

Seperti yang kita semua sedia maklum, Malaysia terdiri daripada pelbagai bangsa dan

etnik. Selain kaya dengan sumber-sumber alam, Malaysia juga kaya dengan pelbagai adat dan

budaya daripada pelbagai kaum. Umumnya, kewujudan masyarakat majmuk adalah disebabkan

penjajahan yang pernah berlaku di negara kita. Contohnya sewaktu kemasukan imigran secara

beramai-ramai ke Tanah Melayu serta pembukaan petempatan bagi para pedagang sewaktu Kota

Melaka menjadi pusat perdagangan yang termasyur. Rentetan daripada peristiwa itu, masyarakat

di negara kita telah membentuk sebuah masyarakat majmuk. Selain tiga kaum utama yang

terbesar di negara kita ini iaitu Melayu, Cina dan India, tanpa kita sendiri terdapat juga komuniti

lain turut menjadi sebahagian daripada masyarakat kita. Misalnya, masyarakat Serani yang

berada di Kota Melaka. Kemunculan masyarakat Serani adalah disebabkan perkahwinan campur

yang berlaku antara penjajah asing dengan penduduk tempatan.

Selain itu, masyarakat Serani juga dikenali sebagai nasrani iaitu merujuk kepada orang-

orang yang berdarah campuran antara orang-orang barat dan orang-orang timur. Bagi darah

campuran antara keturunan Portugis, Belanda atau Inggeris dengan keturunan Cina, India atau

Melayu juga dianggap sebagai Serani. Tetapi ini hanya berlaku jika bapa kepada anak yang

dianggap Serani itu berketurunan orang Portugis, Belanda atau Inggeris. Sebaliknya jika ibu

kepada anak tersebut sahaja yang berketurunan barat tetapi bapa pula dari keturunan India, Cina

atau Melayu adalah tidak dianggap Serani. Mereka hanya dianggap sebagai masyarakat

campuran. Pendek kata, terdapat pelbagai lagi masyarakat yang wujud di negara Malaysia ini.

Walaupun mereka berada di dalam bilangan atau kelompok yang kecil, kewujudan mereka tidak

dapat dipertikaikan.

2.0 KEDATANGAN PORTUGIS KE TANAH MELAYU

Portugis mula bertapak di bumi Melaka setelah mendapati bahawa negeri Melaka

merupakan pusat perdagangan yang mendapat tarikan ramai serta kaya dengan sumber-sumber

alam, sekaligus mampu memberi keuntungan yang lumayan buat mereka. Oleh yang demikian,

Portugis memasang strategi bagi menakluk negeri Melaka. Pada awalnya, Portugis telah

menghantar sepasukan peninjau dengan lima buah kapal yang diketuai oleh Diego Lopez de

Sequeira. Portugis mendarat di Melaka dengan membawa warkah dan hadiah kepada Sultan pada

11 Ogos 1509.1 Penduduk Melaka begitu terpegun dengan paras rupa serta warna kulit orang-

orang Portugis ini, mereka telah mengelar orang Portugis ini sebagai Benggali Putih. Angkatan

Portugis ini telah disambut baik oleh Sultan Melaka, namun setelah itu, Sultan Melaka mendapat

desakan yang kuat daripada orang-orang India dan Arab Muslim yang menyatakan Portugis

mempunyai niat yang jahat serta agendanya yang tersendiri. Justeru, satu perancangan telah

dibuat untuk menangkap orang-orang Portugis dan menyerang angkatan laut mereka.

Pada tahun 1511 sehingga 1526, terdapat juga beberapa serangan ke atas tentera Portugis

daripada Sultan Mahmud bagi merampas semula takhtah Kota Melaka, namun serangan-

serangan itu menemui kegagalan kerana kekuasaan Portugis yang kuat di lautan serta kehebatan

kapal-kapal mereka tiada tandingan dengan mana-mana kapal dari Asia. Namun, lama kelamaan

pihak Portugis tidak berdaya menyaingi kemampuan teknologi pembinaan kapal di lain-lain

negara Eropah. Misalnya, daripada Belanda dan Inggeris yang mula datang ke kawasan timur.2

Pendek kata, Portugis merupakan orang Eropah yang pertama datang ke timur dan

membawa bersama mereka budaya dan agama yang baru. Tambahan, orang-orang Portugis juga

digalakkan mengahwini wanita tempatan. Secara tidak langsung, hal ini telah mewujudkan

1Kedatangan Orang-Orang Portugis (1511 - 1624). Diperoleh pada Ogos 4, 2010 daripada http://sejarahmalaysia.pnm.my/portalBM/detail.php?section=sm01&spesifik_id=388&ttl_id=592 Ibid

komuniti Serani di Tanah Melayu. Disamping itu, komuniti ini turut berkembang sewaktu

penjajahan Belanda dan Inggeris di Tanah Melayu, mereka mengamalkan perkahwinan campur

dengan penduduk tempatan dalam kalangan mereka. Pada hari ini, komuniti Serani ini masih

wujud dan berada di Melaka dan di beberapa buah negeri yang lain di Malaysia, walaupun dalam

bilangan yang kecil.

3.0 PEMBENTUKAN PERKAMPUNGAN PORTUGIS

Menjelang abad ke-20, masyarakat Serani mula berhijrah ke merata tempat dan membuka

penempatan baru serta menetap secara kekal. Antara penempatan yang menjadi pilihan mereka

adalah seperti Bandar Melaka, kawasan pantai Tranquerah, Bandar Hilir, Bukit Baru, Ujong

Pasir serta Kuala Kubu. Memandangkan berlakunya situasi ini, dua orang Mubaligh Kristian

iaitu Rev. Fr. Alvaro Martin Coroado dan Rev. Fr Jules Pierre Francois telah mencadangkan

agar diwujudkan sebuah kampung bagi menghimpunkan kesemua masyarakat Serani. Idea ini

wujud lantaran dari aduan serta rayuan penduduk Serani di kawasan pantai Tranquerah yang

mengatakan bahawa tanah kediaman mereka semakin sempit akibat hakisan air laut.

Dua orang mubaligh Kristian ini mengemukakan isu ini kepada pihak kerajaan Inggeris

pada ketika itu. Pihak Inggeris bersimpati dan membelikan sebidang tanah dari pemilik Melayu

untuk membuka kampung. Tanah tersebut terletak kira-kira 2½ batu ke arah tenggara pusat

bandar dan dalam kawasan Majlis Perbandaran Melaka. Bagi mengelakkan dari terjadinya lagi

peristiwa hakisan tanah, jurutera Jabatan Kerja Raya yang bernama J. L Chambers telah

membina tambak laut berukuran 1,600 kaki di sepanjang persisiran pantai disitu dan tambak itu

dikatakan dapat dilihat sehingga ke hari ini.

Namun begitu, sambutan yang dingin diterima daripada masyarakat Serani mengenai

pembukaan kampung khusus untuk masyarakat Serani. Hal ini adalah kerana mereka sudah

mempunyai penempatan yang tetap. Terdapat juga segelintir masyarakat Serani yang tidak

mampu membina rumah di tanah perkampungan baru ini disebabkan faktor kemiskinan. Selain

itu, keadaan kemudahan yang kurang lengkap juga menyebabkan penduduk tidak tertarik untuk

menetap di situ. Bagi mengatasi masalah ketidakmampuan penduduk, pihak Inggeris telah

membina 10 buah rumah untuk disewa. Penambahan dibuat dari semasa ke semasa sehinggalah

31 buah rumah telah disewakan dengan harga sewa sebanyak $2.00.

3.1 Faktor Pertambahan Penduduk

Masyarakat Serani makin bertambah dari masa ke semasa. Terdapat tiga faktor

yang menyebabkan pertambahan penduduk di Kampung Portugis ini. Antara faktor

utamnya adalah faktor agama. Hal ini adalah disebabkan agama Roman Katolik tidak

membenarkan penganutnya mengambil ubat atau cara lain untuk tujuan perancangan

kehamilan, kecuali dengan satu cara iaitu ‘rhythm method’ iaitu tidak bersetubuh dengan

wanita pada waktu suburnya.

Faktor kedua adalah disebabkan oleh kadar buta huruf yang tinggi dalam

kalangan masyarakat Serani pada ketika itu menyebabkan mereka yang kurang

pendidikan ini kurang pengetahuan mengenai ilmu dalam merancang keluarga. Manakala

faktor ketiga adalah disebabkan oleh wanita-wanita Serani pada ketika itu berkahwin

pada usia yang muda, iaitu sebelum mencapa usia 21 tahun. Oleh yang demikian, faktor

untuk memperoleh anak yang ramai adalah besar.

Kesan dari pertambahan penduduk ini, berlakunya kesesakan dalam kampung

tersebut dan pihak Inggeris telah membuka satu kampung baru kepada penduduk iaitu di

Pasir Ujong.

4.0 KEBUDAYAAN MASYARAKAT SERANI

Aspek kebudayaan yang dimaksudkan adalah mengenai agama, bahasa, pakaian,

dan makanan serta unsur-unsur lain yang mewakili identiti masyarakat tersebut.

Masyarakat Serani di Melaka masih mengekalkan kebudayaan asli mereka serta masih

menganuti agama Katolik. Namun begitu, masyarakat Serani turut mengalami proses

asimilasi oleh unsur-unsur kebudayaan tempatan khususnya kebudayaan Melayu.

4.1 Agama

Sehingga tahun 1980an, semua anggota masyarakat Serani di perkampungan

Portugis beragama Kristian dari mazhab Roman Katolik. Kesetiaan masyarakat Serani

terhadap agama dapat dilihat malalui sambutan beberapa perayaan yang berkait rapat

dengan hal-hal keagamaan. Antaranya seperti Pesta San Pedro, Pesta Intrudo dan Pesta

San Juang yang dikatakan berasal dari abad ke 16 dan masih diamalkan sehingga hari ini.

4.2 Bahasa

Bahasa yang digunakan oleh masyarakat Serani di Melaka ialah bahasa Portugis

tua yang dikenali sebagai Bahasa Cristao3. Bahasa Cristao yang dipertuturkan oleh

masyarakat Serani sangat berbeza dengan Bahasa Portugis yang terdapat di negara

Portugal pada zaman ini. Bahasa Cristao yang digunakan adalah Medieval Portuguese

atau bahasa Portugis yang digunakan dalam zaman pertengahan. Bahasa Cristao telah

3 Carverth Wells, North of Singapore, Jarrols Publishers London, 1940, hal. 214.

menjadi salah sejenis bahasa Creoles, iaitu bahasa yang telah dipengaruhi oleh bahasa-

bahasa tempatan. Banyak perkataan bahasa Melayu telah dimodifikasikan dari segi

ejaannya dan dijadikan sebagai perbendaharaan bahasa Cristao. Contoh perkataan ‘kalu’

telah diubahsuaikan dari perkataan bahasa Melayu ‘kalau’. Manakala perkataan-

perkataan yang telah ditiru tanpa pengubahsuaian adalah seperti ‘keris’ dan ‘parang’.

Selain itu, dengan penjajahan Inggeris ke atas Melaka, bahasa Inggeris turut digunakan

dan telah bercampur dengan bahasa Cristao.

4.3 Makanan

Salah satu jenis makanan yang menunjukan persamaan kebudayaan masyarakat

Serani dengan masyarakat Melayu adalah sirih pinang. Daun sirih pinang dimakan

bersama sedikit gambir, kapur, cengkih dan tembakau. Di rumah orang-orang Serani

biasanya mempunyai sebuah bekas khas untuk menyimpan sirih pinang yang dipanggil

tepak sirih. Makanan asas masyarakat Serani adalah sama seperti masyarakat lain di

Malaysia iaitu nasi. Masyarakat Serani lebih gemar memasukkan secubit garam kedalam

nasi sebelum ia masak agar nasi itu mempunyai sedikit rasa masin. Makanan mereka

disajikan di atas meja berbeza dengan orang-orang Melayu yang menyajikan makanan di

atas lantai. Masyarakat serani lebih gemar kepada lauk pauk yang rasanya pedas dan

berempah4. Antara lauk pauk itu adalah ‘Curry Devil’ iaitu sejenis kari daging,

‘Kambrang Frisi Ku Tamber Inuk’ iaitu udang berempah yang bercicahkan air asam

jawa, ‘Beef Vindalo’ ialah daging lembu berkuah rempah, ‘Garlingga Frith Primeter’

ialah ayam goreng berlada, ‘Baked Pasi’ ialah masakan berempah yang dibungkus dalam

4 Di Negara Portugal, orang-orang portugis gemar menambahkan daun rempah atau bawang putih agar nasi berbau harum apabila ia masak nanti.

daun pisang5. Antara makanan orang Melayu yang digemari oleh masyarakat Serani ialah

pulut seri kaya, pulut enti, dodol, apam balik, dan apam berkuah. Mereka juga pandai

membuat kuih coklat, kuih suji, pang kuqis dan blida.

4.4 Pakaian

Pakaian yang digemari oleh wanita-wanita tua Serani ialah baju kebaya dan kain

sarung. Perempuan Serani sebagaimana perempuan Melayu menganggap tidak lengkap

memakai baju kebaya jika tidak disematkan dengan kerongsang. Biasanya tiga biji

kerongsang dijadikan sebagai butang baju kebaya. Kerongsang ini diperbuat daripada

intan berlian atau emas dalam berbagai bentuk. Amalan bersanggul juga wujud dalam

kalangan wanita Serani. Mereka selalunya melekatkan tiga batang cucuk sanggul yang

berukuran empat hingga enam inci panjangnya. Cucuk sanggul tersebut diperbuat

daripada emas atau perak, cara bersanggul ini telah diserap oleh nyonya-nyonya (Straits

Born Chinese) di Jalan Heeren dan Tranquerah serta wanita-wanita Ceti yang menetap di

kawasan Gajah Berang. Titik persamaan antara pakaian lelaki Serani dengan lelaki

Melayu cuma dari segi pemakaian kain sarung sahaja. Corak kain sarung biasanya

berjalur-jalur atau berpetak-petak dengan warna usang. Walau bagaimanapun, tidak

semua lelaki Serani memakai kain sarung, sebahagian lebih gemar memakai seluar

pendek atau panjang mengikut cara barat6.

5.0 EKONOMI DAN POLITIK

5.1 Ekonomi

5 The new straits times, 9.5.1987.

6 Steward Clyde, ‘Malacca Portuguese’ , The Straits Times Annual, 1955, hal. 44.

Masyarakat Serani tidak mendapat kedudukan yang tinggi sama ada dari segi

ekonomi, politik mahupun sosial semasa pemerintahan Portugis. Walaupun

mereka juga mempunyai darah berketurunan Portugis. Mereka sering dipandang

rendah dan dihina oleh orang-orang Portugis. Hal ini berlaku kerana masyarakat

Serani merupakan keturunan daripada perkahwinan campur antara lelaki yang

berketurunan Portugis dengan wanita tempatan.

Masyarakat Serani kebanyakannya terlibat dengan aktiviti pertanian di

kawasan luar dari Kota Melaka7. Mereka lebih tertumpu di kawasan Hilir dan

Tranquerah dimana mereka memiliki banyak ladang atau kebun yang mempunyai

tanah yang sangat subur untuk tanaman. Di samping itu, mereka juga

menjalankan aktiviti lain untuk menyara kehidupan seperti aktiviti menangkap

ikan.

Namun begitu, selepas pihak kerajaan Portugis berundur dari Melaka,

Belanda mengambil alih Melaka dan menindas masyarakat Serani kerana

perbezaan dari segi agama8. Kerajaan Belanda telah bertindak merampas dan

menjual ladang seta kebun milik masyarakat Serani. Hal ini telah menyebabkan

ramai anggota masyarakat Serani berpindah ke kawasan pedalaman seperti

Naning dan Rembau. Namun, ada segelintir daripada golongan masyarakat Serani

yang berkhidmat dengan kerajaan Belanda.

Pada tahun 1960-an dan 1970-an masyarakat Serani semakin kurang

berminat dengan pekerjaan sebagai nelayan. Ramai di antara mereka yang

7 .ibid

8 .ibid

mencari pekerjaan lain seperti buruh, budak pejabat, pemandu lori dan

sebagainya. Bagi yang berpendidikan tinggi pula, mereka bekerja sebagai guru,

kerani, mekanik dan pembantu makmal. Di samping itu, antara kemajuan lain

yang dapat dilihat ialah ramai orang-orang Serani yang melibatkan diri dalam

perniagaan kecil-kecilan. Hal ini menunjukan bahawa mereka tidak lagi

berpegang kuat pada sikap konservatif mereka, malah bersedia untuk maju ke

hadapan.

5.2 Politik

Kesedaran politik masyarakat Serani dapat dikesan sejak abad ke-20 apabila

tertubuhnya beberapa organisasi yang memperjuangkan kepentingan orang-orang

Serani di Tanah Melayu. Organisasi pertama yang ditubuhkan ialah Persatuan

Eurasia Pulau Pinang (1919), Persatuan Eurasia Selangor (1919), dan diikuti

Persatuan Eurasia Melaka (1934)9.

Selepas Perang Dunia Kedua, beberapa orang Serani mula menunjukkan

minat untuk terlibat aktif dalam parti-parti politik yang baru dibentuk seperti Parti

Demokratik Malaya. Faktor yang mempengaruhi sikap serta pandangan politik

mereka ketika itu adalah berpunca daripada keadaan persekitaran.

Setelah Tanah Melayu mencapai kemerdekaan pada 1957, golongan

minoriti ini tidak diabaikan. Mereka diberikan hak perwakilan oleh kerajaan

9 .ibid

apabila seorang pemimpin masyarakat Serani iaitu Datuk G.Shelly telah dilantik

menjadi senator untuk mewakili mereka10.

6.0 KEHIDUPAN MASYARAKAT PORTUGIS PADA MASA INI

Walaupun masyarakat Serani merupakan kaum minoriti di negara ini, namun begitu

golongan ini tidak pernah dipinggirkan oleh masyarakat major di negara ini. Kerajaan juga sering

mengambil inisiatif untuk memberikan kemudahan serta keistimewaan yang sama rata kepada

semua masyarakat Serani. Masyarakat Serani juga turut mempunyai perkampungan sendiri iaitu

Perkampungan Portugis Ujong Pasir yang berkeluasan 11.2 hektar dan mempunyai 118 buah

rumah yang dihuni kira-kira 2000 masyarakat Serani.11

Menurut ketua perkampungan itu ataupun dikenali sebagai regedor, Peter Thomas

Gomes, masyarakat Serani bebas mengamalkan agama dan adat resam yang diwarisi daripada

nenek moyang mereka. Mereka masih mengamalkan agama asal mereka iaitu Roman Katolik

dan mereka masih mempraktikkan tradisi mereka. Menurut Peter lagi, disebabkan oleh orang

Portugis yang berhijrah ke Malaysia dan berkahwin dengan penduduk tempatan, adat resam serta

bangsanya juga turut terpengaruh dengan unsur-unsur adat resam Melayu. Perkampungan yang

dibina adalah secara tersusun dengan reka bentuk rumah yang tidak jauh bezanya dengan rumah

masyarakat Melayu. Selain itu, masyarakat Serani di Melaka ini juga turut makan dengan

menggunakan tangan, dan mereka juga makan makanan orang Melayu iaitu cencaluk serta nasi

kerana menurut masyarakat ini, jagung dan kentang sukar untuk didapati.

10. ibid

11 Serani,(25 Ogos 2010), diperoleh pada 21 September 2010, daripada http://ms.wikipedia.org/wiki/Serani.

Menurut penerangan ketua Perkampungan Portugis tersebut, Ketika Tun Dr. Mahathir

Mohammad melawat perkampungan tersebut pada tahun 1980-an, beliau melihat rumah dan

wajah masyarakat Serani ini seperti orang Melayu. Oleh sebab itu, beliau ingin memberi satu

identiti yang melambangkan masyarakat Portugis dengan membina Portuguese Squre Melaka

seperti yang terdapat di Lisbon, Portugal.12

Banyak keistimewaan yang turut dinikmati oleh masyarakat Serani pada hari ini seperti

masyarakat major yang lain seperti dibenarkan melabur dalam saham amanah iaitu Amanah

Saham Nasional oleh kerajaan pusat.13 Kerajaan juga turut membantu dalam pendidikan anak-

anak masyarakat ini sehingga kebanyakan generasi muda masyarakat ini tidak lagi menjejak

langkah nenek moyang mereka yang bekerja sebagai nelayan. Terdapat juga masyarakat Serani

yang berpendidikan tinggi dan memegang jawatan dalam sektor swasta serta awam.14 Menurut

salah seorang daripada mereka, Erle Martin Carvalho, walaupun masyarakatnya merupakan

kaum minoriti di negara ini, kerajaan tidak pernah meminggirkan mereka sebaliknya memberi

bantuan dan galakan dalam pelbagai aspek. Beliau kini bekerja sebagai seorang pegawai

kerajaan negeri Melaka.

Bulan Julai adalah tarikh yang terus menjadi ingatan kepada pelancong untuk melihat dan

merasai Pesta San Pedro atau dikenali sebagai Hari Nelayan yang diadakan setiap tahun. Pesta

itu diraikan selama seminggu setiap kali menjelangnya akhir bulan Jun setiap tahun. Pesta ini

mula disambut di Melaka pada tahun 1994 dan dijadikan pesta tradisi. Sepanjang seminggu pesta

ini disambut, semua bot nelayan kaum Portugis di kampung itu akan dihias indah. Sepanjang

12 Perkampungan Portugis: Masyarakat Portugis Tidak Terpinggir, (6 Januari 2008), diperoleh pada 5 Oktober 2010, daripada http://mforum1.cari.com.my/archiver/?tid-324189.html

13 .ibid

14 .ibid

seminggu pesta berlangsung, segala jenis makanan tradisi kaum itu juga akan disajikan kepada

tetamu sambil dihiburkan dengan nyanyian dan persembahan. Lebih menarik tarian kebudayaan

dan nyanyian dari kaum Portugis sendiri diserikan dengan kumpulan muzik yang diundang dari

luar Melaka.

Antara salah satu inisiatif kerajaan ialah memilih Pesta San Pedro sebagai salah satu

daripada 50 perayaan atau pesta di peringkat nasional di bawah program Tahun Melawat

Malaysia. Kerajaan sentiasa berusaha meningkatkan kemudahan bersukan dan rekreasi untuk

mereka di samping projek pembangunan yang mampu meningkatkan pendapatan masyarakat

tersebut. Fasa kedua pembangunan perkampungan itu yang melibatkan pembinaan sebuah hotel

yang diberi nama Hotel Lisbon dan penambakan kawasan laut, tentunya memberi banyak

manfaat kepada masyarakatnya. Keadaan ini menunjukkan walaupun masyarakat ini adalah

sebuah masyarakat yang bilangannya adalah sangat kecil, tetapi mereka tidak pernah

dipinggirkan oleh masyarakat setempat mahupun kerajaan.

7.0 Kesimpulan

Walaupun masyarakat Serani ini adalah sebuah masyarakat minoriti di negara ini, namun

begitu golongan ini tidak pernah dipinggirkan oleh kaum atau bangsa major yang lain. Selain itu,

golongan ini juga merupakan sebuah golongan yang lengkap dengan segala keperluan seperti

nilai-nilai tersendiri dan adat resam yang mengasingkan mereka dari kaum-kaum lain.

Masa depan masyarakat Serani ini lebih cerah kerana ketika zaman pentadbiran Tun

Mahathir telah memberi jaminan bahawa beliau akan memberi perhatian yang wajar kepada

kaum ini. Kesannya, masyarakat Serani ini telah dibenarkan melabur dalam Amanah Saham

Nasional, terdapat pembinaan rumah pangsa, pembinaan Medan Portugis dan banyak lagi.

Terdapat juga dalam kalangan masyarakat Serani telah diberi peluang untuk melanjutkan

pelajaran di Institut Pengajian Tinggi Awam serta bekerja dengan kerajaan.

Keadaan ini menunjukkan bahawa mereka tidak pernah dipinggirkan. Sama seperti

masyarakat peranakan yang lain seperti Baba Nyonya dan Chitti, masyarakat Serani ini turut

mengamalkan adat resam serta kebudayaan mereka. mereka juga merupakan sebuah komuniti

yang unik yang dapat menarik golongan luar untuk mendekati mereka dengan lebih dekat di

samping dapat membanggakan masyarakat serta negara Malaysia.

8.0 BIBLIOGRAFI

Kedatangan Orang-Orang Portugis (1511 - 1624). Diperoleh pada Ogos 4, 2010

daripada http://sejarahmalaysia.pnm.my/portalBM/detail.php?

section=sm01&spesifik_id=388&ttl_id=59

Serani,(25 Ogos 2010), diperoleh pada 21 September 2010, daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Serani.

Perkampungan Portugis: Masyarakat Portugis Tidak Terpinggir, (6 Januari 2008),

diperoleh pada 5 Oktober 2010, daripada http://mforum1.cari.com.my/archiver/?

tid-324189.html