MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ · Uygun olmayan iskeleler, 4. Gerekli koruyucu...

Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR

Makine M“hendisliği

İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

Kazalardan Korunma Politikaları

MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ

TE(LİKELİ DAVRAN)ŞLAR

İşçinin yapması gereken bir hareketi yapmaması veya yapmaması gereken bir

hareketi yapmasıdır. Örnek:

1. Koruyucu malzeme kullanmamak,

2. Tehlikeli bölgede çalışmak, 3. Verilen emri uygulamamak vb.

TE(LİKELİ DURUMLAR

1. Korkulukların olmaması, 2. D“ş“lebilecek g“venliksiz çukurlar, 3. Uygun olmayan iskeleler,

4. Gerekli koruyucu malzemenin olmaması, 5. (atalı, p“r“zl“, kaygan, çatlak ve çukur y“zeyler, 6. Çalışma yerinin dağınıklığı, 7. Yetersiz ışık, 8. G“vensiz çalışma yöntemi.

İŞ KAZALAR)N)N OLUŞ NEDENLERİ

İş kazasının meydana gelmesi için, tehlikeli

durumla, tehlikeli davranışın aynı anda bir

arada bulunmaları gerekir. Buna göre;

İş Kazası = Tehlikeli Durum + Tehlikeli

Davranış şeklinde matematiksel bir form“l ile yazılabilir. İş kazalarının meydana gelmesine, teknik,

sosyal, psikolojik, fizyolojik etkenler

neden olabilir. Çalışan kişinin kendisi, çalıştığı işyeri, iş yeri arkadaşları, çevresi, kullandığı makine ve malzemeler, araç gereçlerin her biri iş kazasının nedenidir.

Bu sayılanların hepsi birbiri ile etkileşim içinde olan faktörlerdir. Bu faktörleri aşağıdaki şekilde sınıflandırmak m“mk“nd“r. Kaynak: Prof. Dr. A. (akan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M. Kemal ÖZF)RAT, İş G“venliğine Giriş, Önemi, Genel Tanımlar

KAZALAR)N SEBEPLERİ

Kaza Nedenleri ile İlgili Yanlış Gör“şler: . ŞANS)ZL)K . KAÇ)N)LMAZL)K . DİKKATSİZLİK

Kaynak: Emrah G“rer, Temel İş Sağlığı ve G“venliği Eğitimi , ÇASGEM

Kazaların Temel Nedenleri 4M

• MAN İnsan

• MACHINE (Makine)

• MED)A Ortam, Çevre

• MANAGEMENT Yönetim


1- Malzeme

a- Malzemenin kimyasal ve fiziksel özelliklerinden kaynaklanan faktörler, b- Kullanılan maddelere göre uygun “retim sisteminin seçilmemiş olması,

2- Makine ve teçhizat

a- Malzeme yorgunluğu, b- Koruyucu tedbirlerin alınmaması, c- Makinelerin yanlış seçilmesi veya yanlış kullanılması,

3- Çevre

a- Sıcaklık, nem, aydınlatma, g“r“lt“ gibi fiziki faktörler, b- Mekanik etkiler,

c- Sağlık şartları,

4- İnsan

a- Eğitim ve bilgi eksikliği b- Dalgınlık, dikkatsizlik,

c- İlgisizlik, d“zensizlik, d- Bedenin iş uyumsuzluğu, e- Meleke (Beceri) noksanlığı, f- Aile d“zeni, g- Beslenme yetersizliği Kaynak: Prof. Dr. A. (akan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M. Kemal ÖZF)RAT, İş G“venliğine Giriş, Önemi, Genel Tanımlar


MAN İNSAN • Psikolojik Nedenler: Unutkanlık, sıkıntı-“z“nt“-keder, çevre etkileri,

istem dışı davranış, ihmalci davranış, hatalı davranış vb.

• Fiziksel Nedenler: Yorgunluk,

uykusuzluk, alkol, hastalık vb.

• İşyeri Nedenleri: İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim vb.

MANAGEMENT YÖNETİM • Yetersiz yönetim organizasyonu, • Tamamlanmamış kurallar ve

talimatlar,

• Yetersiz g“venlik yönetim planı, • Eğitim ve öğretim yetersizliği, • Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik

• Uygun olmayan personel istihdamı, • Yetersiz sağlık kontrolleri vb.

MACHINE MAKİNE • (atalı makine ve ekipman yerleşimi, • Eksik veya kusurlu koruyucular,

• Yetersiz standardizasyon,

• Yetersiz kontrol ve bakım, • Yetersiz m“hendislik hizmetleri

vb

MEDİA ORTAM-ÇEVRE • Yetersiz çalışma bilgisi, • Uygun olmayan çalışma yöntemi, • Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı vb.

İŞ KAZALAR)NDAN KORUNMA POLİTİKALAR)

• Kaynakta,

• Ortamda,

• Kişiye yönelik, olmak “zere sırasıyla aşamada değerlendirilmelidir.

KAYNAKTA AL)NACAK ÖNLEMLER

• Tehlike oluşturan bir kaynağın ortadan kaldırılmasıdır. • Örneğin: Zararlı bir kimyasal

maddenin kullanımından vazgeçilmesi.

Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi Benzen yerine toluen, benzin yerine gazyağı vb.

gibi daha az zararlı (ya da varsa zararsız) madde

kullanmak.

Islak (Sulu) Yöntemlerin Kullanılması Özellikle tozun ortama karışmadan bastırılmasına

yarayan bu yöntem, tozlu ortamlarda çalışan işletmelerde çok yararlı olmaktadır.

ASPİRASYON SİSTEMİNİN UYGULANMASI

Gaz, toz, buhar gibi maddelerin kaynağından, ortama yayılmadan çekilerek, dışarı atılmasını sağlamak. Kuşkusuz bunu

yaparken ikinci bir yanlışla çevreye zarar

vermemek gerekmektedir.

Bu konuda çok yaygın olarak kullanılan

sistem

• doğal veya

• cebri çekişli davlumbazlardır.

ASPİRASYON SİSTEMİNİN UYGULANMAS)

Önemli Not: Ortama yayılmaması gereken maddenin

nitelikleri ve çıkış hızı hesaba katılmadan yapılan bu

sistemler yararlı olmamakta hatta işçilerin burunları hizasında daha yoğun bir ortam oluşturarak tehlikeyi arttırmaktadırlar.

Oysa çalışma noktasında, tezgaha uygulanacak bir

yandan çekiş sistemi bu sorunu çözecektir.

SÜREKLİ ORTAM ÖLÇÜMLERİ

Ortamda, sık sık sorun olan madde

veya etkenler özel detektörler veya

cihazlarla kontrol edilerek alınan önlemlerin yeterliliği denetlenmeli,

gerekiyorsa yeni önlemler alınmalıdır.

YETERLİ BAK)M PROGRAM)

Risklerin kaynağında önlenmesi için

tesis edilen sistemlerin bakımlarının yapılması kimyasalların ortama yayılmasını önlemede etkili olacaktır.

MAKİNE KORUYUCULAR)

TE(LİKE KAYNAKLAR)

Döner miller • Çıkıntılar • Açıkta dönen aksam • Merdaneler

• Kayış kasnaklar • Dişliler • Kapalı yerde hareket eden parçalar • Kazan içinde dönen aksamlar

• Aşındırıcılar • Eziciler • Vargel hareketi • Kesici ağızlar

• Tehlikeli alana girmeyi önlemeli • Çalışmayı zorlaştırmamalı • Üretimi engellememeli • Kullanışlı olmalı,

• İşe uygun olmalı • Tezgahın bir parçası konumunda olmalı, tezgahla b“t“nleşmeli • Fazla bakım istememeli, bakımı zorlaştırmamalı • Ortama ve çalışma koşullarına uymalı

• Karışık olmamalı, az parçalı olmalı • Koruyucu kendisi tehlike oluşturmamalı • Koruyucuda kullanılan malzeme tehlike oluşturmamalı

MAKİNE KORUYUCULAR)N)N ÖZELLİKLERİ

• Sabit koruyucular • Kilitlemeli koruyucular

• Otomatik koruyucular

• Yaklaşma koruyucuları • Ayarlanabilir koruyucular

• Kendi kendine ayarlanan koruyucular

MAKİNE KORUYUCU ÇEŞİTLERİ


Sabit koruyuculara örnekler: - Kayış kasnak koruyucuları - Dişli - zincir koruyucuları - Kaplin - mil - volan koruyucuları - Makine gövdesi - Zımpara taşı koruyucuları - Pervanelere yapılan koruyucular

- Korkuluklar, siperler

Kilitlemeli koruyuculara örnekler:

- Kapaklara takılan emniyet butonları Enjeksiyon preslerinde, helezon taşıyıcılarda, kazan kapaklarında - Çift el kumanda tertibatı, - Bir makinede birden fazla işçi çalışması durumunda kullanılan kumanda tertibatı, - Kaldırma makinelerinde alt ve “st limit butonları, - Tehlikeli bölgeleri sınırlayan emniyet butonları, - Makinelerin hareket alanını sınırlayan emniyet butonları, - Mekanik ve hidrolik kilitleme sistemleri,


Otomatik koruyucular: Kişi tehlikeli alana girdiğinde fiziki olarak uzaklaştıran sistemlerdir (Preslerde ve makaslarda olduğu gibi .

Yaklaşmayı engelleyen koruyucular

- Sabit engeller

- Tel kafesler

- Emniyet şeritleri, ipleri

Ayarlanabilir koruyucular

- Şerit testere koruyucuları - Matkap koruyucuları

MAKİNE KORUYUCU ÇEŞİTLERİ Kendi kendine ayarlanan koruyucular

- Daire testere koruyucuları - Durdurma ve ters dönd“rme sistemi - Merdaneli çamaşır makinelerindeki durdurucu çubuk

- Emniyet telleri emniyet çubukları - Kaldırma araçlarındaki sınırlama butonları - Y“r“yen vinçlerdeki alan sınırlama butonları - Merdaneli ezicilerdeki emniyet çubukları - Fotoselli presler, makaslar

- Basınca duyarlı taban ile durdurma

- Eylemsizlik koruyucu siStem (Makinenin hareketi durmadan makinenin açılmasını önleyen sitemdir

- Otomatik çamaşır makinesi kapakları - Santrif“j makineleri kapakları - Kaldırma makinelerinin otomatik fren sistemi - Mekanik engelli aygıtlar

- Yatay hareketli tabla

- D“şey hareketli tabla

- Besleme çıkarma aygıtları - Preslerde, kıyma makinelerinde, öğ“t“c“lerde, ağaç işleme tezgahlarında kullanılan koruyucular.

ORTAMDA AL)NACAK ÖNLEMLER

İŞYERİ DÜZENİ D“zensiz bir işyeri, iş verimini d“ş“receği gibi iş kazaları olasılığını arttıracak ve iş gereği oluşan s“pr“nt“ vb. maddeler

(örneğin tozlar) sağlığı olumsuz yönde etkileyebilecektir.


GENEL ASPİRASYON

Seyreltme Aspirasyonu (Temiz

Hava Sağlanması)

Tamamen kapalı iş ortamlarında

bir yandan yerel aspirasyon ile zararlı maddeler dışarı atılırken

gerekli olan temiz hava da bir başka sistemden içeri verilmelidir.


KAYNAK VE ALICI ARAS)NDAKİ MESAFENİN ARTIRILMASI

Uzaktan veya yarı otomatik

kontrol ile yapılabilir.

• S“rekli Dedektör Kontrol“

• Yeterli Bakım Programı

KİŞİYE YÖNELİK AL)NACAK ÖNLEMLER

EĞİTİM Önlemlerin en etkili ve yararlısı, çalışanların, hangi tehlikelerle karşı karşıya olduğu, nasıl korunacağı, alınan önlemlere nasıl uyacağı konusunda yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanan iş sağlığı ve g“venliği eğitimleridir.

İŞÇİLERİN ROTASYONU Bazı iş t“rlerinde, işin gereği alınan t“m önlemlere karşın yine de risk tamamen

ortadan kaldırılamaz. Bu durumlarda uzmanların yapacakları değerlendirmeye bağlı olarak belirlenecek s“relerde değiştirilen ekiplerle iş s“rd“r“lebilir. Böylece, kişiler “zerindeki etkilenme s“resi kısaltılmış olur.


KİŞİSEL DOZİMETRE-MONİTÖRLER Özellikle röntgen ışınları, radyoaktif

izotoplar veya bazı özel kimyasal

maddelerle çalışan işçilerin “zerlerine takılacak dozimetrelerle etkilenme

risklerinin var olup olmadığı saptanabilir

ve gereken önlemler alınır.

KİŞİSEL KORUYUCULAR Gözl“k, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular en son başvurulacak, fakat gerektiğinde kesinlikle kullanılması zorunlu araçlardır. Kişisel koruyucular ancak, hangi

tehlikeye karşı ne kadar ve ne s“rede koruduğu bilinci ile kullanılırsa yararlı olurlar.


YETERLİ SAĞL)K KONTROLÜ Çalışan kişilerin işe giriş

muayeneleri ve periyodik tıbbi kontrolleri sorunların erken

belirlenmesi ve gereken önlemlerin alınarak tedavilerinin yapılması çoğu kez hayat kurtarıcı olmaktadır.

KİŞİYE YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALAR)

Sağlık Muayeneleri, Çalışanlara Bağışıklık Kazandırma, İlk Yardım ve Kurtarma Çalışmalarının Örg“tlenmesi, Sağlık Eğitimi, Genel (ijyen Koşullarının Sağlanması, Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması, Rehabilitasyon Hizmetlerinin Sağlanması, Psikolojik Destek Sağlama, Meslek hastalıkları ve iş kazalarını önleme, İşle ilgili hastalıkları önleme, Çalışma ortamındaki sağlık risklerinin diğer çalışanlara yayılımını önleme, İşyerindeki tehlikeleri azaltma, Sağlığı geliştirme, Çevreyi geliştirme,


SAĞL)K MUAYENELERİ • Meslek hastalıklarını belirleme, • İşin sağlık “zerindeki etkilerini izleme, • İşe uyumu değerlendirme, • Çalışma ortamını geliştirmek için ölç“mler yapma ve değerlendirme, • (astalıkların sıklık derecelerini belirleme, • Sağlık eğitimi ye çalışanları bilinçlendirme.

İŞE GİRİŞ MUAYENELERİ

KONTROL MUAYENELERİ • Erken kontrol

• Aralıklı kontrol

• Özelliği olanlar


EK VE TAMAMLAYICI

MUAYENELER

ÖZEL LABORATUVAR

TESTLERİ

• Tehlikeli durum ve davranışların

belirlenmesi için işletme

denetimlerinin yapılması önemlidir.

İnsan Davranışları, yetenekleri

ve diğer insan faktörleri belirlemede gösterilen özen…

İnsan Davranışları, yetenekleri ve diğer insan faktörleri belirlemede gösterilen özen…

İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ VE ÇAL)ŞMA ORTAMINA İLİŞKİN 155 SAYILI

SÖZLEŞME Tamamı 30 madde)

• ILO Kabul Tarihi: 3 Haziran 1981

• Kanun Tarih ve Sayısı: 07.01.2004 / 5038

• Resmi Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: 13.01.2004 / 25345

BÖLÜM II

ULUSAL POLİTİKA İLKELERİ

Madde 4

• Her “ye, ulusal koşullar ve uygulamaya göre ve en fazla temsil yeteneğine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına danışarak iş g“venliği, iş sağlığı ve çalışma ortamına ilişkin tutarlı bir ulusal politika geliştirecek, uygulayacak ve periyodik olarak gözden geçirecektir. • Bu politikanın amacı, işle bağlantılı olan veya işin y“r“t“m“ sırasında

ortaya çıkan kaza ve yaralanmaları, çalışma ortamında bulunan

tehlike nedenlerini m“mk“n olduğu ölç“de en aza indirerek önlemek olacaktır.

Madde 5

• Sözleşmenin 4 “nc“ maddesinde atıfta bulunulan politika,……. aşağıdaki esas eylem alanlarını dikkate alacaktır:

a) İşin maddi unsurlarının işyerleri çalışma ortamı, araçlar, makine

ve teçhizat, kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddeler ve etkenler), çalışma yöntemlerinin tasarımı, test edilmesi, seçimi, değiştirilmesi, montajı, d“zenlenmesi, kullanımı ve bakımı; b) İşin maddi unsurları ile işi yapan veya denetleyen kişiler arasındaki ilişkiler ve makine teçhizat, çalışma s“resi, işin d“zenlenmesi ve iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel

kapasitelerine uyarlanması; Yeterli sağlık ve g“venlik d“zeyine ulaşılması amacıyla b“t“n çalışanların ileri d“zeyde eğitimini, yetkinleştirilmesi ve

motivasyonunu kapsayan eğitimi; • Çalışma grubu ve işletme d“zeylerinde ve ulusal d“zeyi de

kapsayan uygun diğer b“t“n d“zeylerde haberleşme ve işbirliği; • Sözleşmenin 4 “nc“ maddesinde atıfta bulunulan politikaya uygun

olan eylemlerinde, işçilerin ve temsilcilerinin disiplin cezalarına karşı korunması; ... hazırlanan politikalarda dikkate alınacaktır.

Madde 14

• Ulusal koşullar ve uygulamaya uygun bir şekilde, iş sağlığı ve g“venliği ve çalışma ortamına ilişkin sorunlara yönelik y“ksek teknik, tıbbi ve

mesleki eğitimini de kapsayan, t“m çalışanların eğitim gereksinimini karşılayacak şekilde her d“zeyde eğitim ve öğretimin geliştirilmesi için önlemler alınacaktır. Madde 16

• Yeterli ölç“de, işverenlerden, kontrolleri altındaki işyerleri, makine, teçhizat ve usullerin g“venlik ve sağlık bakımından riskli olmamasını sağlamaları istenecektir.

• Yeterli ölç“de, işverenlerden, kontrolleri altındaki kimyasal, fiziksel ve

biyolojik madde ve etkenlerin, gerekli uygun önlemler alındığında, sağlık için risk oluşturmamasını sağlamaları istenecektir.

• İşverenlerden, gerektiğinde, kaza riskinin veya sağlık “zerindeki ters

etkilerin imkanlar ölç“s“nde (?) önlenmesi için, uygun koruyucu elbise

ve donanımı sağlamaları istenecektir.

Madde 18

• İşverenlerden, gerektiğinde, yeterli ilk yardım d“zenlemelerini de

kapsayan kazalar ve olağan“st“ durumlarla ilgili önlemleri sağlamaları istenecektir.

Madde 19 Aşağıda belirtilen hususların sağlanması için işletme d“zeyinde d“zenlemeler olacaktır:

• İşverenlerin “stlendikleri y“k“ml“l“klerini yerine getirmeleri için, işlerini yaparken, işverenle işbirliği yapmaları;

• İşletmedeki işçi temsilcilerinin, iş sağlığı ve g“venliği alanında işverenle işbirliği yapmaları, • İşletmedeki işçi temsilcilerine, iş sağlığını ve g“venliğini sağlamak için yeterli bilgi

verilmesi ve ticari sırları açıklamamak koşuluyla kendilerini temsil eden kuruluşlarla bu bilgilerin gör“ş“lmesi, • İşletmedeki işçi ve temsilcilerine, iş g“venliği ve işçi sağlığı konusunda yeterli eğitim verilmesi,

• İşletmedeki işçilerin veya temsilcilerinin ve bulunması durumunda, işletmedeki temsilci kuruluşların ulusal yasa ve uygulamaya uygun olarak, işleri ile ilgili iş sağlığı ve g“venliğinin b“t“n safhalarında incelemelere katılması ve bu konularda işverence onlara danışılmasının sağlanması, bu amaçla karşılıklı anlaşma halinde işletme dışından teknik danışmanlar getirebilmeleri;

• Bir işçi, hayatı ve sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturduğuna ve yakında vaki bulacağına haklı gerekçelerle inandığı herhangi bir durumu, derhal bir “st“ne rapor

eder. İşveren; bu durumun giderilmesi için gerekli önlemi alıncaya kadar yaşam ve sağlık için ciddi tehlike oluşturmaya devam eden çalışma alanına işçilerin dönmesini isteyemez.

SONUÇ OLARAK ŞUNU SÖYLEYEBİLİRİZ:

Koruma politikalarının belirlenmesinde işyerinin; yerleşim planından “retim s“reçlerine, kullanılan malzemeden makine alet

ve edevatlarına kadar dikkatlice gözden geçirilerek analiz edilmesi

ve bunların oluşturacağı tehlikelere karşı bir koruma kalkanı politikası oluşturulmalıdır. Kuşkusuz bunların dışında ve en azından bunlar kadar önemli insan kaynakları nın da gözden geçirilerek varsa

bilgilendirme ve mesleki eğitim lerinin giderilmesi ciddi önem taşır. Unutulmamalıdır ki her oluşumun kendine özg“ tehlikeleri ve yine

kendine özg“ koruma ve korunma yöntemleri vardır.

Tehlikeden sakınmanın tek yolu ise; yok ederek ya da önlem alarak

KORUNMA dır.

MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ · Uygun olmayan iskeleler, 4. Gerekli koruyucu...

Documents

Transcript of MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ · Uygun olmayan iskeleler, 4. Gerekli koruyucu...