Marcus Tilius Cicero - Strona Główna · Ekonomia Ekonomika ochrony zdrowia ... leku na rynek”...
Transcript of Marcus Tilius Cicero - Strona Główna · Ekonomia Ekonomika ochrony zdrowia ... leku na rynek”...
Ekonomia
Ekonomika ochrony zdrowia
Farmakoekonomika: część ekonomiki ochrony zdrowia, której zadaniem jest ocena ekonomiczna dwóch lub więcej alternatyw
pod względem ich kosztów i wyników.
Gwałtowny wzrost wydatków na opiekę zdrowotną;
Ocena programów zdrowotnych oparta o uproszczone porównanie ich kosztów i korzyści w oparciu o metodę kapitału ludzkiego (1962 r.);
„Wytyczne dobrej praktyki farmakoekono-micznej” Alana Williamsa (1974 r.);
„Badanie i rozwój w zakresie wprowadzenia leku na rynek” Richarda Townsenda wprowadza termin farmakoekonomiki (1986 r.)
Identyfikuje, mierzy i porównuje koszty i rezultaty
dwóch lub więcej metod terapeutycznych,
Analizuje koszty terapii danym lekiem, poniesione
przez system ochrony zdrowia i społeczność,
Oparta jest na założeniu, że właściwe zastosowanie
jej narzędzi – analiz, umożliwia optymalne lub co
najmniej lepsze wykorzystanie środków, i że na użytek
analizy ekonomicznej, zdrowie oraz skutki choroby
i leczenia dadzą się przedstawić w wartościach
bezwzględnych o wspólnym mianowniku – pieniądzu.
lekarze (decydują o doborze terapii lekowej)
komitety terapeutyczne w szpitalach (tworzenie receptariuszy szpitalnych)
ubezpieczyciele (zarządzają kapitałem przeznaczonym na leczenie)
komisje ds. refundacji (dokonują wyboru o alokacji środków publicznych)
komisje ds. negocjacji cenowych (relacja między ceną a kosztem)
producenci leków(uzasadniają koszt leków)
społeczeństwo (gwarancja wyboru optymalnych programów zdrowotnych)
Koszt (cost) w analizie farmakoekono-
micznej jest to wielkość nakładów zużytych do
realizacji danego programu zdrowotnego
i w konsekwencji uzyskanie określonego
wyniku.
Koszty stałe (FC) – nie zmieniają się w zależności od liczby
wykonywanych świadczeń zdrowotnych. Należą do nich
stałe płace personelu, koszty związane z utrzymaniem
budynków itp.,
Koszty zmienne (VC) – zmieniają się proporcjonalnie do
liczby wykonanych usług. Znajdują się w nich koszty
farmakoterapii czy koszty opatrunków i środków
jednorazowego użycia
Koszty całkowite (TC) FC + VC = TC
koszt przeciętny (średni) – koszt całkowity podzielony przez liczbę
dostarczonych jednostek,
koszt krańcowy (marginalny) – koszt ponoszony w związku ze
zwiększeniem wielkości produkcji o jedną jednostkę. Stanowi
przyrost kosztów całkowitych związany z kosztem dodatkowej
jednostki dobra,
koszt alternatywny (utraconych możliwości) – to co musi być
poświęcone w celu zrobienia lub uzyskania czegoś innego,
koszt inkrementalny - różnica kosztów między porównywanymi
programami zdrowotnymi, opcjami działania.
Koszty bezpośrednie (medyczne i niemedyczne) – to wydatki
związane bezpośrednio z procesem leczenia. Koszty medyczne
związane są bezpośrednio z profesjonalną działalnością medyczną
(koszty materiałów, personelu medycznego, zabiegów), zaś
niemedyczne – wynikają bezpośrednio
z choroby ale stanowią element produktu poszerzonego
i potencjalnego.
koszty pośrednie (w obrębie sektora świadczeń zdrowotnych
i poza) – są to zasoby utracone wskutek leczenia; dodatkowe koszty
medyczne w czasie zyskanych lat życia; utrata produktywności
wskutek nieobecności w pracy, zmniejszona wydajność w pracy.
Koszty utraconej produktywności – można szacować przy użyciu
jednej z dwóch metod: tradycyjnej – metoda kapitału ludzkiego;
nowszej – zwaną metody kosztów frykcyjnych.
koszty niewymierne – są to koszty związane z pogorszeniem
jakości życia, a związane są z subiektywnymi odczuciami
chorego, np. z bólem, z cierpieniem. Mogą one być
alternatywnie oceniane jako zmiana w jakości życia lub
mierzone jako wynik zdrowotny.
• Sformułowanie problemu
• Określenie projektu badawczego (cele)
• Zaprojektowanie metody i form zbierania danych
• Zaprojektowanie próby i zbieranie danych
• Analiza i interpretacja danych
• Przygotowanie raportu z badań
Problem decyzyjny Problem badawczy
Zwiększenie częstości wizyt
pacjentów w gabinecie
Pomiar aktualnego wizerunku
gabinetu
Zwiększenie udziału w rynku
poprzez wprowadzenie nań nowego
leku
Ocena perspektywiczna substancji
leczniczej
Opracowanie nowej terapii
leczniczej dla społeczne istotnej
choroby
Analiza skuteczności wariantów
dotychczasowych i planowanych
terapii leczniczych
Zredukowanie zjawiska stresu
w pracy na OIOM
…
1. Określenie punktu widzenia, z jakiego przeprowadza się analizę
2. Wyszczególnienie zużytych zasobów
3. Określenie jednostek dla zużytych zasobów
4. Ustalenie wartości pieniężnych dla zużytych zasobów
5. Dyskontowanie
a) Pacjent (dostępność, cena)
b) Szpital (czas, zaawansowanie hospitalizacji)
c) Płatnik (zakres leczenia, refundacja
farmakoterapii)
d) Otoczenie społeczne (dostępność,
zmniejszenie produktywności, przenoszenie
chorób)
a) Bezpośrednie (personel, wyposażenie, leki)
b) Pośrednie (usługi dodatkowe, zużycie zasobów
współuczestniczących)
a) Wartościowe (koszt jednostkowy)
b) Ilościowe (dawkowanie, osobodni, liczba
procedur)
c) Koszt alternatywny
a) Wartościowe (koszt jednostkowy)
b) Ilościowe (dawkowanie, osobodni, liczba
procedur)
c) Koszt alternatywny
Dyskontowanie to zmniejszenie wartości
przyszłych kosztów dla zapewnienia ich
porównywalności z kosztami ponoszonymi
obecnie.
Procedurę przeprowadza się, gdy
realizacja programu zdrowotnego
rozciągnięta jest w czasie.
PV = FC x DF
PV – wartość teraźniejsza kosztów
poniesionych w ciągu n lat
FC – koszty poniesione w przyszłości
DF – współczynnik dyskontowania
Współczynnik dyskontowania zależy od:
liczby lat, w czasie których ponoszono
wydatki (n)
stopy dyskontowej (procentowej) (r)
DF = 1/ (1 + r) ⁿ
Uwzględniany wzrost cen może być uwzględniany przez
zastosowanie wyższej stopy procentowej (dyskontowej),
która odpowiednio koryguje postępującą deprecjację
przyszłego pieniądza
Kalkulacja stopy dyskontowej skorygowanej o inflację:
Stopa dyskontowa: 10%
Inflacja: 9%
Stopa dyskontowa skorygowana o inflację:
1,10 x 1,09 = 1,199, czyli 19,9%
a) pierwotna (oparta na badaniu)
- dane z badań eksperymentalnych lub
obserwacyjnych
b) wtórna (oparta na modelu decyzyjnym)
- dane retrospektywne
I. KOSZTY BEZPOŚREDNIE
1. Czas pracy personelu medycznego
- badanie wyrywkowe – chwilowe
obserwacje w wybranych wstępnie
momentach (czynności niepowtarzalne)
- badanie stoperowe – bezpośredni pomiar
czasu potrzebnego do wykonania danej
czynności (czynności powtarzalne
i krótkotrwałe)
I. KOSZTY BEZPOŚREDNIE
2. Farmakoterapia
3. Opieka personelu medycznego
4. Opieka szpitalna:
• Ogólny dzienny koszt opieki medycznej,
• Oddzielanie usług rutynowych
i dodatkowych,
• Stawki opłat dla JGP
II. KOSZTY POŚREDNIE
1. Metoda kapitału ludzkiego – szacuje wartość potencjalnej utraty produktywności lub potencjalnej utraty zarobków, będących konsekwencją choroby
2. Metoda kosztów frykcyjnych – wartość utraconej w wyniku choroby produktywności zależy od tego, ile czasu potrzeba do przywrócenia wyjściowego poziomu produktywności (powrót pracownika lub zatrudnienie nowego)
kiedy występuje okres przejściowy
jak długo trwa okres przejściowy
jakie są koszty okresu przejściowego
jak można wyrazić odlegle
konsekwencje ekonomiczne choroby
1. Dane finansowe (wydatki na świadczenia
socjalne, wydatki na płace, leki, materiały,
koszt porad, itp.)
2. Dane medyczne (historia choroby, księga
główna, karta leczenia, karta wypisowa,
księgi zabiegowe, rejestr zakażeń, wydane
skierowania itp.)
część wydatków na opiekę zdrowotną,
których udało się uniknąć przez
wdrożenie danego programu
Np. zmniejszenie wydatków na
zapobieganie, wykrywanie, leczenie,
rehabilitację
Potencjalny wzrost zarobków lub
produktywności, który nie byłby możliwy
bez realizacji danego programu
zdrowotnego
KORZYŚCI PACJENTA
korzyści osób chorych na daną chorobę
KORZYŚCI PRYWATNE
korzyści osób z ryzykiem zachorowania na daną chorobę oraz korzyść z dostępności danego programu w przyszłości
KORZYŚCI SPOŁECZNE
zawierają korzyści prywatne (aktualne i potencjalne)
oraz wartość altruistyczną (korzyść dla innych)
1. Wartości rynkowe – aktualne ceny,
wynagrodzenia
2. Wartości określone przez samego chorego –
ile pacjent byłby skłonny zapłacić za uniknięcie choroby lub działania niepożądanego
3. Poglądy ubezpieczycieli – pośrednie
przypisywanie wartości pieniężnych życiu ludzkiemu
4. Poglądy lekarzy praktyków i opinie
ekspertów – wartość utraconych zarobków
1. Pomiar bezpośredni
2. Wyciąganie wniosków z zachowania
3. Dyskontowane zarobki brutto
4. Wnioskowanie wartości z polis
ubezpieczeniowych
5. Odszkodowania przyznane przez sąd
6. Indywidualne wydatki na
ubezpieczenie
Określenie korzyści netto i współczynnika korzyści/koszty
Korzyści netto = całkowite korzyści – całkowite koszty
Współczynnik korzyści/koszty = całkowite korzyści/ całkowite koszty
ZMIENNA WARTOŚĆ MONETARNA (PLN)
LEK A LEK B
KOSZTY
AKWIZYCJA LEKU 900 1200
PODAWANIE LEKU 150 0
MONITOROWANIE 150 0
DZ. NIEPOŻĄDANE 300 0
RAZEM: 1500 1200
KORZYŚCI
ZYSKANE DNI PRACY 3000 3000
ZYSKANE MIESIĄCE
ŻYCIA
6000 9000
RAZEM: 9000 12000
WSPÓŁCZYNNIK
KORZYŚCI/KOSZTY
9000/1500
(6:1)
12000/1200
(10:1)
Bardziej skomplikowane jest porównywanie
programów zdrowotnych w CBA, jeśli
korzyści występują w różnych przedziałach
czasowych (współczynniki dyskontowania)
Jest to pełna ocena ekonomiczna, badająca zarówno koszty, jak i konsekwencje porównywanych programów zdrowotnych.
Warunkiem przeprowadzenia tej analizy jest zastosowanie tej samej jednostki pomiaru wyniku.
Wyniki przedstawia się w jednostkach
naturalnych, takich jak: wyleczenie,
zyskane lata życia, czas wolny od
objawów choroby.
Nie można porównywać w ten sposób
programów, które mają różne wyniki.
2. Wyznaczenie perspektywy analizy
Polega na określeniu punktu widzenia,
od którego zależy interpretacja (np.
dostarczyciel usługi, pacjent, czy
ubezpieczyciel)
Najbardziej właściwe jest przyjęcie
perspektywy społecznej lub równoległe
analizy różniące się perspektywą.
3. Określenie kryterium oceny efektywności.
Polega na określeniu, w jaki sposób powinna być oceniana efektywność porównywanych programów zdrowotnych.
Kryterium powinno:
odzwierciedlać najważniejsze aspekty problemu zdrowotnego
być odpowiednie dla porównywanych alternatywnych programów zdrowotnych
pozwalać na wykrycie potencjalnych różnic pomiędzy programami
4. Określenie i opisanie wszystkich alternatywnych metod terapeutycznych
Im węższy zakres ma zdefiniowany problem i im węższy zakres ma kryterium efektywności, tym mniej alternatyw do analizy.
Np. alternatywą może być jedna najczęściej stosowna praktyka kliniczna, obecnie stosowane praktyki lub praktyka, która ma najniższy koszt i jest bardziej skuteczna, niż placebo.
5. Identyfikacja i pomiar kosztów
(zużytych zasobów)
W zależności od przyjętej perspektywy
uwzględnia się tylko koszty bezpośrednie
albo również pośrednie związane z
utratą produktywności.
6. Identyfikacja i pomiar efektów.
Efekty programów zdrowotnych:
zdrowotne (np. zmiany w śmiertelności, chorobowości)
ekonomiczne (oszczędności poprzez zmniejszenie kosztów choroby, straty związana z działaniem niepożądanym analizowanych programów)
Różnice w wielkości efektów mierzy się najpierw
pomiędzy każdą interwencją, a nieleczeniem,
a następnie interwencje porównuje się ze sobą.
Dane o wynikach pochodzą z badań
eksperymentalnych lub obserwacyjnych lub są
to opinie ekspertów
Badania eksperymentalne
Najbardziej przydatne są wyniki uzyskane
w warunkach naturalnych (efektywność), a nie
w warunkach klinicznych (skuteczność).
W przypadku skuteczności wynik (zazwyczaj
pośredni) otrzymuje się w ściśle zaplanowanych
warunkach klinicznych, badani pacjenci stanowią
grupę homogenną.
W przypadku efektywności wynik uzyskiwany jest
w realnych warunkach, badani pacjenci stanowią
grupę heterogenną.
Badania obserwacyjne
Są najlepszym źródłem danych dla
oszacowania prawdopodobnego
rozpowszechnienia użycia nowego leku lub
określenia zachowań, które mogą wpłynąć
na całkowite zużycie zasobów.
Badania obserwacyjne mogą dostarczać
błędnych danych z powodu tzw. zakłóceń
Zakłócenia:
sytuacje, w których nie są oddzielone
efekty dwóch procesów
związek między efektem dwóch lub więcej
czynników przyczynowych obserwowany w
zbiorze danych, z którego nie można
wyodrębnić wpływu pojedynczego
czynnika
zaburzenie stopnia wpływu narażenia na
ryzyko przez związek narażenia z innymi
czynnikami, które oddziałują na badany
efekt zdrowotny
8. Prezentacja i interpretacja wyników.
Wyniki analizy koszty-efektywność są prezentowane
w postaci współczynnika koszty/efektywność (CER).
Przy porównywaniu programów zdrowotnych
interesuje nas ile kosztuje uzyskanie dodatkowej
jednostki efektu (inkrementalny współczynnik
koszty/efektywność).
Analiza inkrementalna – polega na
obliczeniu dodatkowego kosztu
narzuconego w związku
z wprowadzeniem nowego programu
i porównaniu go z dodatkowymi
efektem, uzyskanym dzięki realizacji
nowego programu
Wynik analizy inkrementalnej przedstawia
się w postaci inkrementalnego
współczynnika koszty/efektywność
(ICER) – informuje, ile kosztuje uzyskanie
dodatkowej jednostki wyniku przy
zastąpieniu starego programu nowym lub
jakie będą oszczędności uzyskane
w związku z pogorszeniem efektu.
różnica kosztów pomiędzy
porównywanymi programami
I / lub
różnica wyników pomiędzy
porównywanymi programami
Analiza wrażliwości:
Bada wpływ, jaki na wynik badania
wywierają zmiany w kluczowych
założeniach lub parametrach.
1. Identyfikacja „niepewnych” parametrów.
2. Określenie wiarygodnego zakresu
zmienności „niepewnych” parametrów.
3. Kalkulowanie wyników analizy przy
założeniu określonej zmienności
„niepewnych” parametrów:
prosta analiza wrażliwości
analiza progowa
analiza probabilistyczna
Analiza ta odgrywa ważną rolę
w podejmowaniu decyzji o akceptacji,
bądź odrzuceniu danego programu
zdrowotnego.
W praktyce dokonuje się wyboru
pomiędzy programami zupełnie
niezależnymi, albo pomiędzy programami
wzajemnie się wykluczającymi.
Analiza koszty-efektywność wskazuje,
który z alternatywnych programów
stanowi najlepszą wartość dla wydanych
pieniędzy.
Jakość analizy koszty-efektywność zależy
w dużym stopniu od jakości danych
o wynikach.
Inkrementalny współczynnik
koszty-efektywność (ICER) jest
jednym z kryteriów, które bierze
się pod uwagę przy
podejmowaniu decyzji.
CEA – metoda z wyboru w ocenie
celowości wprowadzania lub wartości
nowych programów zdrowotnych
CBA – alternatywna metoda oceny
interwencji medycznych
CBA CEA
Jednostka Wyniki – j. monetarne Wyniki – j. naturalne
Ocena
programów
zdrowotnych
- pojedyńczych
(jeden wynik)
- zlożonych (wyniki
wielorakie)
Porównanie 2 lub
więcej programów
pojedyńczych
Porównywanie
programów
zdrowotnych
Wyniki programów
nie mają ze sobą nic
wspólnego
Wyniki programów
muszą być mierzone
tą samą jednostką
Koszty i wyniki muszą być wyrażone w jednostkach monetarnych
Korzyść dla jednostki wynikająca z zastosowania interwencji jest definiowana jako maksymalna gotowość jednostki do płacenia za tę interwencję (WTP)
Ocenia jeden lub kilka programów z takimi samymi lub różnymi wynikami
Przy ograniczeniach budżetowych pozwala uszeregować korzyści netto i podzielić budżet
CBA:
Umożliwia obliczenie korzyści netto dla każdej interwencji medycznej
Szereguje korzyści netto dla każdego możliwego programu
Opiera się na zasadach ekonomii dobrobytu, gdzie źródłem informacji o wartości programu jest indywidualny konsument
Nie można bezpośrednio stwierdzić, czy
korzyści wynikające z realizacji danego
programu > poniesione koszty
Wymaga ostatecznego oszacowania
wyników w wartościach monetarnych
Opiera się na zasadzie podejmowania
decyzji, w której wybrane osoby przeglądają
wyniki i decydują o względnej wartości
porównywanych programów
CEA
Jeśli można zidentyfikować pojedynczy wynik danego programu
CBA
Jeśli przy ograniczonych funduszach należy podjąć decyzję o alokacji środków pomiędzy programami, których wyniki nie mają ze sobą nic wspólnego