Marcin Mastalerz - Miasto 39 44

7/23/2019 Marcin Mastalerz - Miasto 39 44

1/224

Marcin Mastalerz

Miasto 44


2/224

Spis treci

Vis

Kamstwa

ar

Wola 1 11 sierpnia 1944 roku

Stare Miasto 11 sierpnia 1 wrzenia 1944 roku

rmiecie 1 1! wrzenia 1944 roku

"nterluium Stoim# w o$liczu %w#ci&stwa

'zerniakw 1! (! wrzenia 1944 roku

)rz#pis#


3/224

Vis

*o $#o pi&kno w na+cz#stsze+ postaci, -rc#zieo .cz.ce w so$ie szlac/etn.prostot& i miae ele0anckie linie, rzecz#wistnienie wiz+i 0enialne0o pro+ektanta2in3#nierskie cacko, 'u tec/niki, -$solutna perekc+a, 5a+nowoczenie+sza i na+$arzie+niezawona $ro6 krtka wiata, 7uma polskie0o przem#su z$ro+eniowe0o, "ea,)istolet 8is, *aki sam mia o+ciec,

Steanowi w#starcz# +een rzut oka2 $# 0o rozpozna w zawini.tku wcini&t#m mupospiesznie przez Kamil&,

%anie to o -ktorek na Mazowieck., )owiez2 3e la -rian#, :a0am w#rzucia z sie$ie z#szan#m 0osem2 owrcia si& nerwowo i rusz#a sz#$kim krokiem

w stron& prze+cia na s.sienie powrko, 5ie zatrz#mu+ si&, ";< pona0lia 0o+eszcze2 nim znikn&a za ro0iem orapane+ kamienic#,=ruc/owo sc/owa $ro6 po mar#nark&, ># wciska +. za pasek2 lua w#sun&a si&

ze szmatki, )oczu na skrze +e+ zimn# ot#k, *en c/ 0o otrze;wi, %.3# zro$ilewie kilka krokw w stron& ulic#2 0# po$ie0 o nie0o w#c/oz.c# z oic#n#ozorca kamienic#2 Walenziak, 5iec/ to szla0< Wizia? 5ie wizia? '/olerna0wniara, W co ona mnie paku+e?

wa3a+ na ko$iet# za0an. 0o Walenziak z 0upkowat#m umiec/em2 ktr#t#lko z rzaka znika z +e0o twarz#, *o ia$#,

@asn# 0wint< Wizia, Musia wizie, Stean owza+emni porozumiewawczespo+rzenie ozorc#2 zro$i +aki nieookrelon# 0est ni to potaku+.c#2 ni to $ezran#

i posze ale+, Kierowniku2 poratu+, 7a+ pi.taczka la warszawiaczka przesze o sena spraw#Walenziak2 repcz.c u +e0o $oku,

- wi&c o to c/ozio, W porz.ku, %nacz#2 nie wizia, '/#$a, 5ie mam nic, )usto opar Stean2 wkaa+.c w 0os2 ile t#lko zoa zrozumienia

i wspczucia la ci&3kie+ oli str3a niema+.ce0o za co kupi paru kropli 0orzaki w tenc/on# wiosenn# ranek pi.te0o roku okupac+i,

7ozorca nie w#0l.a na rozczarowane0o, - t#m $arzie+ zaskoczone0o, =u3sze0o czasu nie zarz#o si&2 $# Stean lu$ +e0o matka ali mu cokolwiek, 5ie to cozaraz po przeprowazce,

W#c/oz.c z powrka na #tni.2 prawie wpa na wc/ spiesz.c#c/ w przeciwn.

stron& m&3cz#zn, )oczu loowat. kul& strac/u, *a+niac#, @u3 po nim,W kotowaninie rozpaczliw#c/ m#li2 ktre przemkn mu w te+ c/wili przez 0ow&2+ena 0o roz$awia, 'z# oni wsz#sc# u$iera+. si& w t#m sam#m sklepie? -l$o ma+.wsplne0o krawca? )aszcze2 kapelusze rwnie o$rze mo0li$# nosi munur#,- mo3e to wcale nie str+ sprawia2 3e ka3# warszawiak $ez$&nie or3nia ta+n#c/a0entw o reszt# przec/oniw? Mo3e ta+emnica kr#a si& w twarzac/? W $utn#c/minac/ panw 3#cia i mierci? W sposo$ie c/ozenia? W c/#tr#m wzroku rapie3nikasz#ku+.ce0o si& o ataku na kole+n. oiar& ko0o $# tu?


4/224

W#wiczon#m ruc/em2 powtarzan#m w setkac/ poo$n#c/ s#tuac+i2 szpicelw#ci.0n. r&k&2 $# zapa Steana za rami&, % pewn#m zziwieniem c/opak zauwa3#23e we wpatru+.c#c/ si& w nie0o oczac/ nie $#o +ak si& spoziewa 3.z# moru aniwciekoci, %asnuwaa +e t#lko +aka m0a2 spo ktre+ prze$i+aa mroczna pustka,%ar3a,

%ostaw 0o2 $o tamta ucieknie $urkn. po niemiecku ru0i z ta+niakw i nerwowopotruc/ta w 0.$ powrka, )o uamku sekun#2 ktr# w#a si& Steanowi wiecznoci.2+e0o kompan pospiesz# za nim, Steanowi zakr&cio si& w 0owie +ak po u0imnurkowaniu,

Szcz&ciarz, )o prostu szcz&ciarz, =to ten2 ktremu wsz#stko si& ua+e< Stean%awazki krl arciarz#< 'zowiek2 ktre0o prze$uzenie w piekle komentu+e si&

trwo3n#m szeptemA B=/o2 uwa0a2 era+na< Wsta


5/224

z a$r#ki Wela2 0zie pracowa,*o $# ic/ cozienn# r#tua, Danna %awazka uwiel$iaa 0o c/#$a nawet $arzie+ ni3

+e+ mosz# s#n2 szecioletni @a, Miaa wra3enie2 +ak$# te nieco niezarne w#0up#Steka na tle cmentarne0o muru stanowi# co w roza+u szama6skie0o ta6cao0ania+.ce0o o ic/ tr+ki cae zo, 5i0# nie $#a przes.na i sama so$ie powtarzaa2

3e to mieszne2 a +enak tak wanie czua, )o mierci m&3a2 za$ite0o wczesn. wiosn.194F roku na )awiaku2 +e#ne2 cze0o +eszcze si& $aa2 to nae+cia te0o nia2 0# Steek2w#c/oz.c z omu2 nie owrci si& naprzeciw kuc/enne0o okna i nie zata6cz# la nie+i la @asia nicz#m '/arlie '/aplin, -le ten zie6 ni0# nie nae+zie, %reszt. wo+na +u3wkrtce si& sko6cz#2 a po wo+nie 3ane zakl&cia nie $&. potrze$ne, )rzetrwali +u3 t#le,W#trz#ma+. +eszcze te kilka miesi&c#, - potemG Wsz#stko si& wreszcie uo3#, Steekwrci o szko#, %oln# +est2 sz#$ko na0oni te kilka lat, @a p+zie o pierwsze+ klas#2a onaG =na znowu $&zie 0ra, )rzecie3 te0o si& nie zapomina,

7esemona2 Hera2 -nt#0ona2 =elia2 a niec/$# i +ena z mak$etowskic/ wie;m," niec/ ten urn# @ucewicz znw o nie+ pisze2 co t#lko mu +aowita lina na +&z#kprz#niesie, 'o ten zakurzon# 0r#zipirek wie o teatrze? = t#c/ c/wilac/ za kulisami2 0#

s#c/a rosn.c# powoli 0war na wiowni2 na+pierw lewie s#szaln# szum2 potempierwsze skrz#pni&cia i trzaski oteli2 coraz 0onie+sze rozmow#2 szurania2 wreszciepierwsz# zwonek2 potem ru0iG 5o i rzecz +asna ilm, )rzee wsz#stkim ilm, *akG

=trz.sn&a si& z zam#lenia, % ka3#m niem prz#c/ozio +e+ to coraz trunie+, @a$az0ra co owkiem na kartce2 siez.c prz# kuc/enn#m stole,

'/o; s#nku2 pocz#tam# troszeczk&, Io$insona cz# *a+emnicz. w#sp&? - mo3e zisia+ )rz#0o# Sin$aa la omian#?

)o zako6czon#m w#st&pie la matki i @asia Stean rusz#2 +ak zw#kle2 w stron&prz#stanku tramwa+owe0o na =kopowe+, Mia tu semk& lu$ ziesi.tk& po 7worzec>wn# u z$ie0u Marszakowskie+ i -le+ @erozolimskic/2 sk. waziecia czter# lu$waziecia pi& wiozo 0o na Kamionek o Wela, 7worzec >wn# uwiel$ia ten


6/224

$u#nek, M0$# prze nim sta $ez ko6ca2 poziwia+.c 0r& wiate i cieni na +e0oasazie i elewac+i o stron# -le+, *o $#a mistrzowska arc/itektura nowoczesna2miaa2 prosta2 proporc+onalna, :ez iiot#czn#c/ oz$ek i z$&n#c/ etali, -rc#zieo,@ak lukstorpea, @ak co pi&knie+sze wille pro+ektowane przez )niewskie0o lu$ Korn0olana Mokotowie i oli$orzu, @ak kamienica Wela na )uawskie+2 w ktre+ zamieszkali

wa lata prze w#$uc/em wo+n#, @ak strzelist# 0mac/ )ruentialu, @ak 8is,Stean sz#$ko zawrci w stron& M#narskie+, % pistoletem po mar#nark. lepie+ niepo+awia si& po 7worcem >wn#m2 0zie roi si& o 3onierz# na przepustkac/i $a+.c#c/ o ic/ $ezpiecze6stwo patroli polic+i2 3anarmerii i :0 +een wie2 ilu inn#c/munurow#c/ i ta+niakw, Swo+. ro0. c/#$a t#lko peant#czn# o szale6stwaniemiecki um#s m0 wpa na to2 $# o ci0ania ka3e0o roza+u prawziw#c/i omnieman#c/ przest&pstw powoa or&$n. su3$& i ka3e+ a inn# str+, 'zasemStean mia wra3enie2 3e 5iemc# urz.zili na ulicac/ Warszaw# na+wi&ksz# na wieciepokaz mo# militarne+, Klipo2 sc/ipo2 orpo2 sc/upo2 0estapo2 $anszuce2 werkszuce2sel$stszuce2 0rencszuce i $ezlik inn#c/, 7o te0o stro+e We/rmac/tu2 Jutwae2 S-2 S72Dilspolizei2 Ditler+u0en2 czarne skrzane paszcze 0estapowcw i na+ele0antsze ze

wsz#stkic/2 wietnie skro+one uniorm# SS,'ozienna trasa na Kamionek opaaa z +eszcze +ene0o powou, )rze$ie0aa przezmost )oniatowskie0o2 a tam cz&sto urz.zano apanki, Sk.in. $# to $arzo sensown#w#$r, Iaz2 3e z mostu truno uciec2 c/#$a 3e o Wis#2 p#tkie+ w t#m mie+scu na t#le2i3 skok awa 0waranc+& co na+mnie+ poamania n0 lu$ kr&0osupa, 7wa2 3e $lisko st.$#o na Skar#szewsk.2 0zie zwo3ono wsz#stkic/ w#s#an#c/ na ro$ot# o 5iemiec lu$o o$ozu, - przecie3 w wo+enn# czas paliwo +est na wa0& zota +ak pisaliw 0azinow#m B5ow#m Kurierze WarszawskimC zwan#m te3 kurwarem,

% M#narskie+ o Wela Stean mia waziecia wa i ewentualnie +e#nk&2 z ktre+m0 si& przesi. prz# Jesznie, W 0runcie rzecz# $#a to lo0icznie+sza trasa, Krtszai po sam. $ram& a$r#ki, -le nie lu$i +e+, 5a+pierw $arzo u0o +ec/ao si& wzu3w#sokie0o muru 0etta2 a racze+ te0o2 co z nie0o zostao, )otem tramwa+ skr&caw :iela6sk. pretens+onaln. +ak prowinc+onalna por$ka )ar#3a i kiczowat. nicz#m$i$elot# w ro$nomieszcza6skim salonie przem#ka o$ok z$om$arowane0o napocz.tku wo+n# *eatru Wielkie0o2 mi+a pokiereszowan# w t#m sam#m czasie %amekKrlewski2 $# wreszcie 5ow#m %+azem wpezn. na most Kier$ezia2 u0an#2ponur#2 z$uowan# $ez 3ane+ inez+i z ci&3kic/ stalow#c/ kratownic i $#le +akprzerzucon# przez rzek& +ak kaka z eski na kau3. po roze o w#c/oka,

" +eszcze ten prze+az przez )ra0&, %ap#ziae miasteczko w#kro+one z ziemi 0ziealeko na ros#+skie+ prowinc+i i nie wiezie po co wrzucone na wsc/oni $rze0 Wis#,7opiero nowa zielnica a$r#czna na Kamionku +ako w#0l.aa Weel2 >e$er2)erkun2 )erun2 I#0awar2 zaka# teleoniczne2 opt#czne2 mec/aniczne i z$ro+eniowe,)rawziwe serce miasta, Krlestwo unkc+onalnoci2 prakt#czne0o m#lenia2in3#nierskie0o rozs.ku i k.tw prost#c/ w arc/itekturze,

Wskaku+.c prz# M#narskie+ na zerzak rusza+.ce0o tramwa+u2 Stean czul

poniecenie i strac/, Strac/ i poniecenie, 5a przemian i naraz, 5erwowe r3enie mi&ni,Stru3ka potu mi&z# opatkami, Suc/o w ustac/, )#tki oec/, )anika, )arali3u+.ceprzera3enie,


7/224

-le te3 eksc#tac+a, @ak prze startem o $ie0u, @ak prze skokiemz ziesi&ciometrowe+ wie3# na $asenie Je0ii, @ak poczas wspinaczki z o+cem na%amare+ *urni,

@ak poczas lotu na Warszaw. w warcz.c#m i trz&s.c#m si& )%J ,(, *#lko +e0oo+ciec m0 w#m#li taki prezent na wunaste urozin# s#na, )o w#l.owaniu Steanmilcza a3 o wieczora, -3 o+ciec si& zaniepokoi, B'o? 5ie poo$ao ci si&?C sp#ta,B*ato, *o $#o, *o $#o nie m0 znale; waciwe0o sowa wstrz.sa+.ceC powiezia w ko6cu2 o razu czu+.c2 3e to z$#t sa$e okrelenie te0o owiaczenia,=+ciec patrz# na nie0o rozemian#mi ocz#ma, :ez sowa poo3# mu r&k& na ramieniu,Wsz#stko rozumia,

Ma+or "0nac# %awazki, W#kaowca W#3sze+ Szko# Wo+enne+ i )olitec/nikiWarszawskie+, zolnion# in3#nier2 cenion# konstruktor, )ilot amator, )ose na se+mpierwsze+ kaenc+i, Wiceprezes automo$ilklu$u, *aternik, e0larz, Hanat#knowoczesnoci we wsz#stkic/ +e+ prze+awac/,

*atu,M#l o o+cu sprawia2 3e Stean omal si& nie rozpaka,Vis ci.3# mu nicz#m oowian# owa3nik, Stean mia wra3enie2 3e prz# $#le ruc/u

w#leci mu spo mar#narki na ulic& al$o wpanie w sponie2 $# w#sun. si& no0awk.,>aki metal lu# to parz# 0o w po$rzusze2 to mrozi, W#awao mu si&2 3e wsz#sc# nanie0o patrz., 5ie wiezia2 +ak si& ustawi2 $# niko0o spor wisz.c#c/ +ak wino0ronopasa3erw t#lne+ platorm# tramwa+u nie otkn. ukr#t#m pistoletem,

Min&a wieczno2 nim tramwa+ o+ec/a o Jeszna,@een prz#stanek2 a czekao 0o +eszcze pona waziecia, B5az#wam si& Sin$a, Mieszkam stale w :a0azie, Iozice moi2 umiera+.c2

zostawili mi w spaku t#si.c worw zota2 t#si.c $eczek sre$ra2 sto paacw2 sto o0rowi +een trzonow# z.$ me0o praziaka2 ktr# o+ciec m+ przec/ow#wa w /e$anowe+szkatuce2 +ako pami.tk& i oso$liwo, )raziaek m+ przez cae 3#cie c/orowa na $lz&$w i co pewien czas inn# z.$ musia w#r#wa2 tak 3e w ko6cu +een mu t#lko z.$


8/224

trzonow# pozosta, miera+.c2 kaza so$ie w#rwa i ten ostatni z.$ trzonow#2 ktr#przesze w spaku o me0o ziaa o me0o o+ca2 a o o+ca o mnie, :# tozw#cza+n#2 zepsut# i sczernia# z.$, @estem pewien2 3e na wiecie znale; mo3na $arzowiele tak samo zepsut#c/ i sczernia#c/ z&$w2 lecz nie ka3# z nic/ traia o /e$anowe+szkatuki2 a$# stanowi pami.tk& i oso$liwo, *en trai, 5ieraz2 prz#0l.a+.c mu si&

z ciekawoci. i szacunkiem2 w#o$ra3aem so$ie2 +ak ten z.$ $ola nie0# me0opraziaa


9/224

># wreszcie zoa op&zi t& uporcz#w. m#l2 zacz. si& z kolei zastanawia2+akim roza+em w&za prz#wi.zano str#czki o $alustra#, 5a+lepsza $#a$# w#$linka2wa ruc/# i 0otowe, )ow+na semka z$#t kopotliwa2 na oatek zaciska si& mocnopo ci&3arem2 przez co truno $#o$# potem oz#ska sznur a 5iemc# to przecie3oszcz&n# nar, Skra+n# tatrza6ski? 'iekawe2 cz# 5iemc# zna+. ten w&ze, -le i tak

w#$linka c/#$a na+lepsza, '/ocia3 za lu;no zawi.zana mo3e troc/& popuci prz#na0#m szarpni&ciu, *o $# tumacz#o2 lacze0o niektre ciaa wisia# nieco ni3e+,@ak to si& waciwie o$#o? Kazali im siaa na $alustrazie $alkonu z no0ami

zwisa+.c#mi na zewn.trz i po zao3eniu p&tli sp#c/ali? 'z# racze+ ustawili ic/ naparapetac/ okien pi&tro ni3e+? 5ie2 racze+ nie, %a u3o $aa0anuO lin# na 0rze2 skaza6c#na ole2 latanie po sc/oac/ w t& i we w t&, Wi&c racze+ $alustraa, 7la powieszon#c/te3 lepie+ sz#$sz# koniec, *rz#2 mo3e czter# metr# lotu i ami.ce kark szarpni&cie,Jepsze to ni3 mier przez uuszenie, 5o o$rze2 ale sp#c/ali ic/ po+e#nczo cz# naraz?Jo0icznie+ $#o$# po+e#nczo, e$# sznur# si& nie popl.ta#, = lewe+ cz# o prawe+?- ten ostatni w szere0u? = cz#m m#la2 czeka+.c na swo+. kole+? )rz#0l.a si&2 +ak+ena oso$a po ru0ie+ leci w 2 $# zako#sa si& ci&3ko na sznurze2 cz# owrci

0ow&? - mo3e patrz# prosto prze sie$ie na prze+e33a+.c# tramwa+? -l$o po prostuzamkn. ocz#?'/#$a nie mam serca2 3e$# za+mowa si& takimi $zurami w o$liczu mierci

skarci si& w m#lac/, '/ocia3G mo3e +u3 nikt z nas 0o nie ma, Ioze+rza si&, *#lkowie moe ko$iet# zasania# ocz# zieciom2 reszta pasa3erw o$o+&tnie kontemplowaaprzestrze6,

># tramwa+ oali si& o wie przecznice o mie+sca ka;ni2 Stean ostatni razzerkn. za sie$ie, % aleka przec/#lone 0ow# wisielcw prz#pomina# rozrzucone napi&ciolinii nut# zapis +akie+ upiorne+ meloii,

W miar& +az# w Steanie narasta coraz wi&ksz# niepok+, 'ae +e0o ciao

opanowao ziwne r3enie2 ktre w&rowao o czu$kw palcw przez ramiona a3 oserca i $rzuc/a, 5ie c/ozio o pistolet, 5awet nie o wiok wisielcw prz# Jesznie2 ktr#raz po raz stawa mu prze ocz#ma, - wi&c o co waciwie? 5ie wiezia, 5erwowosi&0n. o wewn&trzne+ kieszeni mar#narki kenkarta i ausweis $## na swoim mie+scu,'o mnie roz$iera2 +aka 0r#pa cz# co pom#la2 czu+.c2 +ak t&p# $l ni$# $ezlitosneimao ciska +e0o skronie,

Min.wsz# I#marsk. i )rze+az2 tramwa+ zatrz#ma si& na prz#stanku prze +akimplacem wielkoci $oiska pikarskie0o, )okr#wa# 0o niestarannie w#rwnane /a#pokruszon#c/ ce0ie2 wi&c prz# $#le powiewie wiatru wznosi# si& c/mur# 0&ste0oruoszare0o p#u, Stean zastanawia si&2 0zie waciwie +est, 7opiero 0# tramwa+rusz# i po c/wili skr&ci w :iela6sk.2 otaro o nie0o2 3e min. *omackie2 a nata+emnicz#m placem +eszcze rok wczenie+ 0rowaa monumentalna Wielka S#na0o0a,Stean ni0# nie lu$i te0o napuszone0o ni to klas#c#st#czne0o2 ni to neorenesansowe0o0masz#ska2 +enak +e0o znikni&cie ze zna+ome0o pe+za3u w#woao w nim ziwneuczucie strat#,

@ak po usuni&ciu $ol.ce0o z&$a pom#la2 a +e0o +&z#k oruc/owo pow&rowa ow#rw# po 0rne+ prawe+ szstce, -3 si& wzr#0n. na wspomnienie wiz#t#u @a$o6skie0o wiosn. u$ie0e0o roku, '3 to $#a za $olesna i krwawa +atka, %.$ zepsut# zapewne o namiaru so#cz#2 z ktr#c/2 o czasu 0# zo$# prac& w Welu2


10/224

w znaczne+ mierze skaaa si& ic/ cozienna ieta rozs#pa si& prz# pierwsze+ pr$iew#rwania, )rzez nast&pn. 0ozin& ent#sta poc/#lon# na Steanem nicz#m 5oseratuna sw. oiar. kln.c na cz#m wiat stoi i #sz.c mu prosto w twarz mierz.c#mnieprzetrawion#m alko/olem i 3ci. w#r#wa na 3#wca kole+ne kawaki sprc/niae0otrzonowca oraz +e0o solinie siez.ce0o korzenia, ># z opuc/ni&t. +ak $ania2

trupio$la. twarz. Stean wrci c/wie+n#m krokiem o omu2 matka kazaa mu w#piuszkiem szklank& wki2 a potem zaprowazia o 3ka2 prz#tulia2 okr#a staranniekor. i uko#saa o snu +ak mae ziecko, BM+ t# $o/aterze, M+ t# ma#2 zieln#m&3cz#znoC powtarzaa2 a on2 zapaa+.c si& w mi&kk. i ciep. otc/a6 snu2 m#lao t#m2 +ak $arzo +est mu w te+ c/wili o$rze mimo pulsu+.ce0o w 0owie $lu, @ak przezm0& s#sza +eszcze ko#sank& i o$ie0a+.ce o stron# 0etta coraz cic/sze w#strza#,

W noc# o$uzi 0o 0uc/# o0os pot&3n#c/ w#$uc/w 0zie w rmieciu lu$+eszcze ale+2 na pounie o nic/, )rzez wie2 mo3e trz# 0ozin# siezieli z matk.ciasno o sie$ie prz#tuleni2 r3.c i nasuc/u+.c kole+n#c/ eksploz+i oraz 0&$okie0opomruku przelatu+.c#c/ na ac/ami miasta kilkuziesi&ciu sowieckic/ $om$owcw,@a2 o ziwo2 spa spoko+nie, Iano spotkawsz# Steana na sc/oac/ Kamila zm#a

mu 0ow& za to2 3e nie zeszli o piwnic#,7opiero kilka ni p;nie+2 i.c z wci.3 mocno opuc/ni&t. twarz. na wiz#t&kontroln.2 owiezia si&2 3e kamienica prz# Emilii )later2 0zie mieci si& 0a$inet@a$o6skie0o2 przestaa tamte+ noc# istnie2 traiona kilkusetkilo0ramow. $om$. $urz.c.,= losac/ ent#st# nikt nic nie wiezia, %a zaoszcz&zone osiemziesi.t zot#c/ Steankupi wte# na placu Szem$eka wa kilo0ram# kasz# +&czmienne+2 t#le samo z lekkat#lko po0nie+ ce$uli i kawaek 3#laste+ konin#2 ktra weu0 sw w#sokie+ c/ue+/anlarki $#a Bpierwszorz&n. woowink. iealn. na 0ulasz#kC, *ak cz# owak2 mieli co+e przez wa t#0onie2 a o te0o czasu opuc/lizna sama zesza,

># tramwa+ w+e33a z :iela6skie+ na plac *eatraln#2 z wisz.ce+ na po$liskim supieszczekaczki w#o$# si& c/arakter#st#czn# ;wi&cz.c# metalem 0osO Bmimokilkakrotn#c/ ostrze3e6 znw okonano zamac/w na 5iemcw i oso$# $&.cew su3$ie niemieckie+, 7late0o spor skazan#c/ w#rokiem s.u spec+alne0o na kar&mierci2 a przeznaczon#c/ o uaskawienia2 zostao pu$licznie stracon#c/ czterziecios$G C,


11/224

W#rwan# z zam#lenia2 Stean roze+rza si& nerwowo i na0le uwiaomi so$ie2 3ew te+ cz&ci miasta nie $# o awna i waciwie nie wie2 +ak zi w#0l.a Warszawapoza t#mi kilkoma ulicami2 ktr#mi wiezie +e0o cozienna trasa o prac#2 i trzema cz#czterema tar0owiskami2 0zie o nieawna co +aki czas sprzeawa kole+ne cz&cio+cowskie+ 0arero$# i kupowa ro3e+.c. z miesi.ca na miesi.c przem#can. ze wsi3#wno,

>#$#m pisa pami&tnik2 nie $#$# z$#t ciekaw#O BKoc/an# pami&tniczku2 wczora+wiziaem na stra0anie woowin& po ziewi&ziesi.t zot#c/ kilo0ram2 a poo$nozisia+ niektrz# /anlarze ka3. +u3 so$ie paci po sto, - przecie3 +eszcze rok temukupowaem ten wspania# ar krowie0o rou la luzkoci za +en. trzeci. te+ cen#< " tak+est ze wsz#stkim, @a+ka2 ktre prze wo+n. kosztowa# po pi& cz# ziesi& 0rosz#2 zitruno osta tanie+ ni3 po czter# zote, - sonina to +u3 zupene szale6stwo< @a wiem2koc/an# pami&tniczku2 3e +est ona $arzo kalor#czna2 zi&ki czemu $#le kartoelki cz#kasz& rac/ciac/ zamienia w po3#wne anie2 ale o cze0o to oszo2 3e$# za kilo0ramwi6skie0o saa paci prawie wiecie zot#c/? = kie# to +a ro$i& zakup#2 cz#li o+akic/ czterec/ lat z kawakiem2 cukier poro3a wunastokrotnie2 tak samo mi&soi twar02 m.ka omiokrotnie2 0roc/ i ziemniaki pi&ciokrotnie2 a ce$ulawuziestopi&ciokrotnie, @eno co o$re2 3e c/le$ o czterec/ lat zro3a lewieczterokrotnie, Szkoa t#lko2 3e +u3 0ru$o pona poow& m.ki zast.piono w nimtrocinamiC,

Starcz# t#c/ urnot, 'iekaw#2 nieciekaw# i tak pami&tnika nie pisz&, " niezamierzam, *o o$re la szczeniakw $awi.c#c/ si& w wo+n&2 +ak ta iiotka Kamila,7ia$li +. naali z t#m 8isem2 konspiratork& o siemiu $oleci, )o ro$ocie owioz&pistolet2 0zie c/ciaa2 i koniec z t#m, @estem 0ow. rozin#, 5ic wi&ce+ si& nie licz#,

*ramwa+ z metaliczn#m z0rz#tem skr&ci z %#0muntowskie+ w *ar0ow., >ziew po$li3u rozle0 si& po+e#ncz# strza, - mo3e to $# t#lko zepsut# tumik? 5ikt nieprz#spiesz# kroku ani nawet si& nie o$e+rza, )ewnie tumik, Stean mocnie+ c/w#ci$arierk&, 7ru0. r&k. po raz t#si&czn# poprawi 8isa za paskiem2 oruc/owo zaciska+.c


12/224

o6 na zawini&te+ w szmatk& r&ko+eci, B@estem crk. krla te+ w#sp#2 na ktre+ zna+u+e si& >ra Ma0net#czna, Maa to

w#sepka2 ale ziesi& lat temu istniao na nie+ cuowne i $o0ate miasto, Juno te0omiasta skaaa si& z sam#c/ poetw2 prcz +ene0o t#lko czowieka2 ktr# si& naz#wa

Ktokolwiek i ktr# poet. nie $#, Pw Ktokolwiek zi&ki swemu spr#towi i pomimowrozone+ 0upot# zawan. wkrtce ca#m miastem, Wsz#sc# $owiem uwierz#liw +e0o w#3szo i uwa3ali 0o za 0eniusza, Sam krl powierz# mu rz.# miasta,Ktokolwiek zacz. rz.zi, )o wp#wem +e0o rz.w kwiat#2 rzewa2 paace i caaluno sowem wsz#stko tak oszcz&tnie zszarzao2 i3 szaro owa prz#prawiao melanc/oli& i krla2 i +e0o poan#c/, )oeci zacz&li z wolna w#miera i po pewn#mczasie w#marli wsz#sc# co o +ene0o2 z$uowawsz# uprzenio pomnik owemuKomukolwiek, mar wreszcie krl, %ostaam t#lko +a i Ktokolwiek oraz +e0o pomnikC,L( Dann. wstrz.sn. na0# reszcz, :o3e2 nawet w $anie nie mo3na uciec o te0o2 coza oknem,

)oczua si& osaczona, %ec#owan#m 0estem zamkn&a ksi.3k& i 0watownie

oo3#a +. na st2 potr.ca+.c na wp opr3nion. ili3ank&, Kilka kropli naparuz suszon#c/ skrek owocw2 ktr# o awna zast&powa im /er$at&2 pr#sn&o na $lat,)oszukaa wzrokiem cierki2 ale 0# zorientowaa si&2 3e wisi na /acz#ku o$ok kalowe+kuc/ni2 postanowia w#trze p;nie+,

Wiesz co2 s#nku? Starcz# +u3 te0o cz#tania, $ierz si& i le na powrko po$awisi& z ziemi2 a +a za+m& si& o$iaem,

Kie# +a c/c& wiezie2 co $#o ale+, Wsz#stko o$rze si& sko6cz#o2 zreszt. przecz#tam# to so$ie wieczorem, -l$o

+utro, - teraz si& u$iera+, " nie zapomni+ czapki2 wcale nie +est tak ciepo2 +ak si& w#a+e, -le mamoG :ez #skus+i,># za @asiem zanikn si& rzwi2 Danna wstaa, %amiast p+ po cierk&2

zapatrz#a si& pust#m wzrokiem w okno2 $ezranie opucia r&ce2 westc/n&a i znowuusiaa, 'zua si& zm&czona, :arzo zm&czona, miertelnie w#czerpana, :#le owieczora, Wieczorem wrci Steek i wsz#stko $&zie o$rze, 5a m#l o starsz#m s#nuumiec/n&a si& i zamkn&a ocz#, @aki3 on zieln# i opowiezialn#,

@ak "0nac#,:ez nie0o nie aa$#m ra#,7oc/oz.ce z powrka cozienne o0os# 3#cia zieci&c#c/ za$aw2 s.siezkic/

po0auszek i ktni mio +. ko#sa#, = stron# cmentarza o$ie0a poeksc#towan#wier0ot ptakw,

=$ia,*rze$a zro$i o$ia,'/ocia3 nie, %ostao przecie3 +eszcze troc/& zup#2 ktr. Steek u0otowa wczora+

wieczorem, W#starcz#, - na kolac+& co si& w#m#li, Steek ma zawsze o$re pom#s#,Kto $# si& spoziewa2 3e taki kuc/arz z nie0o w#ronie?

- zreszt. kto $# si& spoziewa2 3e tak $&ziem# 3#li? @akG @akG 5awet nie wiem2o cze0o to porwna, :o3e2 ale3 +estem zm&czona, 5iec/ Steek +u3 wrci z prac#," niec/ si& wreszcie ta wo+na sko6cz#,

=trz.sn&a si& na0le2 wstaa i poesza o kuc/ni, %+&a cierk& z /acz#ka2 w#tara


13/224

st2 po cz#m ostro3nie ostawia ili3ank& o miski, " znowu zast#0a2 z czuoci.wpatru+.c si& w elikatn# r#sunek r3 na przewitu+.ce+ +ak muszla cieniutkie+ porcelanieIosent/ala, =t i t#le zostao z awne0o 3#ciaG *roc/& zastaw# stoowe+2 par& ksi.3eki wspomnienia, Danna z truem powstrz#maa nap#wa+.ce o oczu z#, Staa $ezraniez r&koma opuszczon#mi wzu3 ciaa2 wpatru+.c si& w kruc/e nacz#nko2 +ak$# +e#nie

+e0o su$telne pi&kno trz#mao +. prz# 3#ciu,:ezranie roze+rzaa si& po mieszkaniu,*rze$a $# tu posprz.ta,Mo3e +utro,siaa2 wci.3 ciska+.c w r&kac/ cierk&, M+ :o3e2 to +u3 czter# lata, 'zter# lata2

ok. tu mieszkam#, Steek cakiem ors2 u$rania po "0nac#m le3. na nim +ak ula,Kie# ten czas przelecia? " +ak to +est2 3e ni u3. si& w niesko6czono2 a lata mi+a+.niezauwa3enie?

5ieco pona czter# lata wczenie+2 po koniec niezw#kle mro;ne+ zim# 194F roku2

na ic/ rozin& spa# wa cios#, 5a+pierw otrz#mali urz&owe pismo z inormac+.

o mierci "0nace0o %awazkie0o na )awiaku Bz powou na0e+ i ci&3kie+ c/oro$#C, 5iepotraili te0o po+. $# okazem t&3#zn# iz#czne+2 ni0# nie mia kopotw zezrowiem, Stean z matk. nie umieli 0o so$ie w#o$razi c/ocia3$# zakatarzone0o2 a coopiero zo3one0o +ak. Bna0. i ci&3k.C c/oro$., 5a oatek mierteln., 7opiero$arzie+ zorientowani zna+omi w#tumacz#li im2 3e ta powszec/na wr wi&;niw)awiaka ole0liwo to eekt 0estapowskie0o leztwa i t#lko $arzo nieliczn#m ua+esi& z nie+ w#karaska, Ieszt& c/oro$a ta w#ka6cza sz#$cie+ ni3 rak i znacznie $arzie+$olenie,

Kilka ni p;nie+ ostali kole+ne urz&owe pismo, *#m razem inormowano ic/2 3ema+. t#zie6 na opuszczenie mieszkania w nowoczesne+ kamienic# prz# )uawskie+2przemianowane+ t#mczasem na Hel/errnallee2 cz#li ale+& Wozw2 0#3 aministrac+a>eneralne+ >u$erni pilnie potrze$u+e t#c/ pi&ciu pokoi z kuc/ni.2 su3$wk. i wiokiemna Morskie =ko w celu zaspoko+enia potrze$ lokalow#c/ ci&3ko zapracowan#c/unkc+onariusz# aparatu $ezpiecze6stwa Izesz#, 'i sami zna+omi uwiaomili ic/2 3e cz# to przez urz&nicz. pom#k&2 cz# z +akie0o inne0o wz0l&u zostali potraktowanipo krlewsku2 poniewa3 zazw#cza+ w#kwaterowania o$#wa# si& z nia na zie6,

*e0o $#o +u3 la Dann# %awazkie+ za wiele, %aamaa si& zupenie i kto wie2 +ak $#si& wsz#stko sko6cz#o2 0#$# nie 0osposia %awazkic/2 pani Kazia, Wiz.c2 co si&zie+e2 ta niew#soka p#zata ko$ieta z policzkami rumian#mi nicz#m o+rzae +a$ka2nat#c/miast wzi&a spraw# w swo+e r&ce,

-kurat kilka ni wczenie+ w kamienic# prz# #tnie+2 0zie pani Kazia @&rusikmieszkaa z m&3em i crk.2 zwolnio si& wuiz$owe mieszkanie, %a+mu+.c# +eot#c/czas pa6stwo Szulcowie prz#pomnieli so$ie2 3e waciwie to naz#wa+. si& Sc/ultz2zi&ki czemu mo0li przenie si& po lepsz# ares, )ani Sc/ultz $#a wprawzieniepocieszona2 3e niemiecc# urz&nic# w swe+ teuto6skie+ $ezczelnoci poprzeanalizowaniu przestawion#c/ im okumentw nie zec/cieli uzna +e+ rozin# zareic/seutsc/w2 o co prosia w poaniu, @enak status 8olkseutsc/a wrazz prz#su0u+.c#mi mu w#3sz#mi prz#ziaami kartkowe+ 3#wnoci ostali o r&ki2poo$nie +ak nowe mieszkanie w rmieciu2 niesusznie ot. za+mowane przez+akic/ o$#wateli w#znania mo+3eszowe0o,


14/224

)ani Kazia so$ie t#lko znan#m sposo$em w#staraa si& w urz&zie kwaterunkow#m2$# pok+ z kuc/ni. po Szulcac/2 ktrz# stali si& Sc/ultzami2 mo0li za+. %awazc#,7zi&ki nie+ mo0li oni rwnie3 zostawi cz& swoic/ rzecz# w prz#le0a+.c#m okotowni kamienic# prz# )uawskie+ skaziku2 $o na #tnie+ wsz#stko $# si& niezmiecio, :#o to o t#le atwe2 3e +e+ m.32 zatrunion# w warsztatac/ prz# za+ezni

tramwa+owe+ na M#narskie+2 prz#+a;ni si& z ozorc. kamienic# i cz&sto poma0a muw naprawac/ nowoczesn#c/ instalac+i2 w +akie 7om Wela $# w#posa3on# oc/romowan#c/ win2 przez wasn. kotowni&2 z$iorcz. anten& raiow.z rozprowazeniem s#0nau po lokalac/2 a3 po spalarni& mieci, *ak wi&c o pakamer#prz# kotowni2 0zie pan Mietek @&rusik przec/ow#wa troc/& narz&zi i awar#+ne +akmawia wiartki wki2 ktre osusza z ozorc. prz# okaz+i ka3e+ wiz#t# na)uawskie+2 zosta# przeniesione r3ne przemiot#2 z ktr#mi nie $arzo $#o wiaomo2co zro$i2 wi&ksza cz& ksi&0oz$ioru %awazkic/ oraz prawie wsz#stkie u$rania o+caSteana z w#+.tkiem +e0o 0alowe0o munuru oicerskie0o2 ktr# Danna %awazka2 niewiezie czemu2 upara si& za$ra ze so$.,

7zie6 przeprowazki na #tni. sta si& la pi&tnastoletnie0o wwczas Steana

pocz.tkiem orose0o 3#cia, )o0r.3one+ w rozpacz# matce w#starczao si +e#nie naza+mowanie si& wuletnim @asiem2 caa reszta ziaa si& poza ni.2 tak +ak$# wraz zemierci. m&3a i otrz#maniem nakazu eksmis+i Danna stracia ost&p o te+ cz&ci mz0u2ktra opowiaa za poe+mowanie ec#z+i2 kontakt# z lu;mi2 trosk& o $#t2 zarano,

*o Stean wsplnie z pani. Kazi. zor0anizowa przeprowazk&, *o on kci si&z tra0arzami o cen& i on 0# zostawili 0o w marzn.c#m eszczu ze wsz#stkimi 0ratamina powrku prz# #tnie+2 poniewa3 nie a si& naci.0n. na oatkow. zapat& zawniesienie rzecz# zataszcz# ca# ic/ skromn# o$#tek o nowe0o mieszkania,

5ie $#o takie+ ser# 3#cia cozienne0o2 ktra nie w#ma0aa$# 0runtowne0oprzemoelowania w zwi.zku z now#mi warunkami, =kazao si&2 3e eksmis+az kamienic# prz# )uawskie+ oznaczaa +enoczenie powrt o Q"Q stulecia, K.pielw ster#lnie $iae+ azience zast.pio m#cie si& w misce, -rmatur& z $ie3.c. ciep. wo.w kuc/ni2 azience i toalecie zast.pi kran na w#su3on#m zlewem z zimn. wo.o metaliczn#m posmaku2 uszczelnion# $#le +ak stercz.c#mi na wsz#stkie stron#pakuami, )ac/n.c. cz#stoci. toalet& ze spuczk. marki 5ia0ara2 uruc/amian. +en#mpoci.0ni&ciem ozo$ne0o mieziane0o a6cuszka2 zast.pi wspln# w#c/oek nappi&trze z zap#c/a+.c. si& rur. kanalizac#+n., Stale ciepe w c/one ni kalor#er#2re0ulowane elikatn#m pokr&ceniem termostatu2 zast.pia kuc/nia w&0lowa, %reszt.w&0lowa +e#nie z nazw#2 $o o w&0iel w Warszawie $#o truno2 a +eli +u3 si& 0zietrai2 to kosztowa krocie,

Sama nauka rozpalania o0nia po 3eliwn#mi a+erkami za+&a Steanowi kilkat#0oni, 5a pr3no testowa kole+ne w#rainowane konstrukc+e ze szczapek cz# uo3#z nic/ zw&3a+.c. si& ku 0rze pa0o&2 cz# szaas ze starannie powt#kan#mi to tu2 to tamkawakami 0azet#2 cz# +eszcze inacze+ zawsze ko6cz#o si& za#mieniem cae+ kuc/nii sz#$kim za0ani&ciem o0nia, 7opiero Kamila2 crka pani Kazi2 naucz#a 0o te+ sztuki,


15/224

Kamila $#a zreszt. przewoniczk. Steana po wi&kszoci spraw ot#cz.c#c/ 3#ciana Woli w o0le2 a na Woli poczas okupac+i w szcze0lnoci, *o ona naucz#a 0ozo$#wa 3#wno2 0# sowo Bzakup#C w#szo w Warszawie z u3#cia, *o ona uzieliamu lekc+i sz#cia2 zi&ki czemu o+cowskie u$rania le3a# +ako tako na pi&tnastolatku, =napokazaa mu2 +ak u0otowa co z nicze0o umie+&tno na wa0& zota w s#tuac+i2 0#kartkowe prz#zia# 3#wnoci la )olakw przewi#wa# miesi&cznie przeci&tnie czter#kilo0ram# c/le$a2 wa kilo0ram# marmola#2 czterzieci eko mi&sa2 waziecia ekocukru2 ziesi& eko cukierkw i sieem eko erzacu kaw#2 a czarnor#nkowe cen# ros#z t#0onia na t#zie6,

*o Kamila zawioza 0o po raz pierwsz# na Kercelak2 0zie za3arcie tar0owaa si&o kar$iwk& i ma. kuc/enk& natow.2 z ktr#mi kilka ni po przeprowazce Steanwrci umnie o omu, *o ona w miar& $ez$olenie +eli nie licz# po$ite0o kilkaraz# oka wprowazia 0o w roowisko c/opakw z Woli2 ktr#c/ a3 korcio2 $#inteli0enckiemu panicz#kowi w#0ar$owa na skrze kilka $olesn#c/ lekc+i prawziwe0o3#cia, %amiast te0o pozwalali Steanowi czasem prz#.cz# si& o 0rup# i.ce+ noc. Bnawa0on#C2 +ak naz#wano krazie3 w&0la z $ocznic kole+ow#c/ mi&z# )ow.zkamia oli$orzem2 al$o w zie6 Bna 0rz#$#C2 co z kolei oznaczao niele0aln. w#cink&rzew na+cz&cie+ w lasku na Kole,

Stean zna Kamil& o ziecka2 ale ni0# nie zwraca uwa0i na crk& 0osposi2 ktr.pani Kazia prz#wozia czasem z Woli ze so$. na+pierw o ic/ mieszkania prz#Jwowskie+2 potem o nowe0o lokum prz# )uawskie+, *eraz patrz# na ziewcz#n&z rosn.c#m ka3e0o nia poziwem, @enoczenie za r&cz# 0o wst# z powou swo+e+0amoniowatoci w sprawac/ prakt#czn#c/, Wst# t#m wi&ksz#2 3e mimo kole+n#c/ pr$wci.3 nie uawao mu si& zo$# stae+ prac#2 co stao si& o$ses+. +e0o matki2 o kie#w#cz#taa w BKurierzeC2 3e t#lko wiaectwo stae0o zatrunienia $&zie c/roniow razie apanki oso$# ma+.ce uko6czon# czternast# rok 3#cia o w#wiezienia naprz#musowe ro$ot# o 5iemiec, Stean przez kilka miesi&c# c/w#ta si& r3n#c/


16/224

ple0aln#c/ uc/2 ni0zie +enak nie uao mu si& za0rza mie+sca na u3e+, 'o 0orsza23aen z t#c/ szemran#c/ pracoawcw nie w#ro$i mu c/roni.c#c/ prze apankamipapierw ausweisu i ar$eitskarte,

%o$#cie prac# w a$r#ce czekola# Stean zawzi&cza w takim sam#m stopniuutowi szcz&cia2 co Kamili, Waciwie to +e+ akomstwu, )rec#z#+nie za

nieposkromione+ mioci o so#cz#, - $#o tak,Iaz na +aki czas Stean w#$iera si& z Woli na )uawsk.2 $# sporpozostawion#c/ tam w skaziku sprz&tw omow#c/2 ksi.3ek i u$ra6 w#$ra conaa+.ce0o si& na sprzea3, " za ka3#m razem poczas t#c/ owiezin wst&powa oirmowe0o sklepu Wela2 ktr# z krtk. przerw. na pierwsze t#0onie okupac+i ziaana parterze $u#nku, ># Stean przekracza rzwi po c/arakter#st#czn. paskorze;$.z t#0r#sem przeziera+.c#m si& przez $am$usow#2 zapewne2 0.szcz2 zna+owa si& na0lew inn#m wiecie, 5ie $#o wo+n#2 nie $#o okupac+i2 zielnic# niemieckie+2 0estapo2 SS28olkseutsc/w i konientw, 5ie $#o niemiecko+&z#czn#c/ ta$liczek z nazwami ulic2przez ktre znane ot#c/czas mie+sca sta# si& o$ce i nierealne, 5ie $#o tramwa+wz zawsze lu;n. cz&ci. B5ur ur 7eutsc/eC ozielon. a6cuszkiem o toku w pozostae+

cz&ci wa0onu, 5ie $#o apanek2 uliczn#c/ e0zekuc+i2 o$owi.zkowe0o zaciemnienianoc.2 0ozin# polic#+ne+ ani t#c/ wsz#stkic/ now#c/ sw i nazwisk2 ktr#c/ Steanucz# si& razem z reszt. warszawiakwO 'oc/en/ausen2 ar$eitsamt2 7en0el2$ekanntmac/un02 Hisc/er2 Jeist2 re0ulierun02 Da/n2 Kalten$runner2 urteils8ollstreckun02Hrank2 erlau$niskarte i cae+ reszt#, :#a t#lko czekolaa, Krlestwo czekola#,

># p;n#m latem 19!R roku %awazc# przeprowazili si& z Jwowskie+ oreklamowane+ +ako na+nowoczenie+sz# $u#nek w Warszawie kamienic# Wela na ro0u)uawskie+ i Maali6skie0o2 matka Steana 3artowaa z m&3a2 3e w#$ra to mie+scew#.cznie ze wz0l&u na sklep i pi+alni& czekola# na parterze, 5awet wte#2 w stolic#rozwietlone+ t#si.cami neonw reklamu+.c#c/ t#si.ce cukierni2 $#o to mie+sceniezw#ke, 5owoczesne wn&trze2 cae w marmurac/2 lustrac/2 niklu i szkle2prz#pominao ziwaczn.2 lecz $ez w.tpienia ekskluz#wn. 0aleri& sztuki2 w ktre+wsz#stkie eksponat# w#konane s. z na+w#m#lnie+ przetworzon#c/ ziaren kakaowca,Steanowi zawao si&2 3e w#o$#wa+.c# si& ze sklepu zapac/ czekola# 0orzkie+2mleczne+2 orzec/owe+2 $akaliowe+2 $iae+2 kuwerturowe+ i :0 wie +akie+ +eszcze czu+enawet przez zamkni&te okna swo+e0o poko+u na trzecim pi&trze, )ralinki2 trule2 krokant#20lanu+e2 setki nazie62 t#si.ce ksztatw, 'zekolaki z orzec/ami2 mi0aami2pistac+ami2 ze liwk.2 z wini.2 z marcepanem2 z w#trawn#mi lu$ sokimi likierami lu$+en. z ta+emnicz#c/ aromat#czn#c/ pianek rozp#wa+.c#c/ si& w ustac/ +ak mamaz+a,Ia+,

)o w#0naniu z te0o ra+u na #tni. powtarzane raz na kilka t#0oni owiezin#w sklepie Wela sta# si& la Steana wa3n#m r#tuaem, %awsze stara si& zaoszcz&zi+ak na+wi&ce+ na czekolaki, " zawsze kupowa wa pueka, Wi&ksze la matki i @asia,Mnie+sze la Kamili2 ktra za ka3#m razem wz$raniaa si& prze prz#+&ciem prezentu2ale po otwarciu pueka i spr$owaniu pierwsze+ czekolaki awaa za w#0ran.,

)oczas +ene+ z takic/ wiz#t Stean owiezia si& o zaprz#+a;nione+ ekspeientki2ktre+ m.3 pracowa w zakaac/ Wela na Iamionku2 3e akurat zwolnio si& tammie+sce w pakowalni, 5ast&pne0o ranka z0osi si& o m&3cz#zn# uprzezone0o w omuprzez 3on&2 a na Wol& wrci +u32 p&ka+.c z um#2 +ako oso$a oic+alnie zatrunionaw a$r#ce czekola#, '/ocia3 pens+a $#a mizerna2 wi.za# si& z t#m liczne korz#ci, )o


17/224

pierwsze2 osta wreszcie upra0nione okument#, )o ru0ie2 zakaowa stowka s#n&a+ako +ena z na+lepsz#c/ w miecie, )o trzecie2 w pakowalni niemal coziennie uawaosi& skoowa troc/& so#cz# o omu,

#cie %awazkic/ si& usta$ilizowao, Iano +eli skromne niaanie2 po cz#mStean ota6cz#wsz# sw+ popisow# numer a la '/aplin naprzeciwko kuc/enne0o

okna rusza o prac#, Danna za+mowaa si& omem na t#le2 na ile $#a w stanie, )ozat#m $awia si& z mosz#m s#nkiem lu$ cz#taa mu ksi.3ki2 co lu$ia2 $o prz#pominao+e+ to prac& w teatrze, W roze o omu Stean kupowa zw#kle co o +ezenia2a wieczorem po kolac+i 0otowa o$ia la matki i @asia na nast&pn# zie6,

Danna rzako w#c/ozia, " ni0# nie zapuszczaa si& poza na+$li3sz. okolic&,%na+om#c/ sprze wo+n# nie wi#waa, 5ie z0osia si& ani o prac# w ktr#mz oic+aln#c/ teatrw2 ani o 3ane+ z prowazon#c/ przez zna+om#c/ aktorw kawiarnii restaurac+i, ># w st#czniu 194! roku w#awano +e+ kenkart&2 w ru$r#ce o zatrunieniuwpisaa B0ospo#ni omowaC, W inormac+i o w#znaniu pocz.tkowo zamierzaa wpisaBniewierz.caC2 lecz po krtkim wa/aniu osza o wniosku2 3e lepie+ si& nie w#r3niai zaeklarowaa prz#nale3no o Kocioa rz#mskokatolickie0o,

5ie w#r3nia si&2 przetrwa2 oczeka ko6ca wo+n# to $#a +e+ mantra i zarazemwa3n#2 o ile nie 0wn#2 temat rozmw prz# kuc/enn#m stole prowazon#c/ wieczoramize starsz#m s#nem, - waciwie +e+ monolo0w2 ktr#c/ Stean suc/a wpatrzon# w ni.nicz#m w o$raz,

wiel$ia te wsplne c/wile prz# skwiercz.ce+ lampce kar$iowe+2 ktre+ r0a+.cewiato elikatnie piecio szlac/etne2 c/o naznaczone smutkiem2 r#s# twarz#na+pi&knie+sze+ ko$iet#2 +ak. kie#kolwiek w 3#ciu wizia, 'o wieczr2 suc/a+.c +e+ciepe0o2 0&$okie0o 0osu2 r#sowa owkiem kole+n# portret Dann#2 meto#czniei czule pieszcz.c zaostrzon#m 0raitem pi&kn. lini& +e+ $rwi2 elikatn# cie6 u nasa#nosa2 k.ciki ust i opaa+.c# czasem na czoo kosm#k wosw, )rzez czter# lata uz$iera#si& t#c/ portretw setki o pierwsz#c/ szkicw2 niemia#c/ i nieporan#c/2zraza+.c#c/ niew#wiczon. r&k& i $raki w tec/nice cieniowania2 po ostatnie2 niemal


18/224

oto0raicznie wierne2 ale lepsze o na+pi&knie+sze0o nawet z+&cia, Spoza wsz#stkic/t#c/ powcieran#c/ w papier atomw w&0la 0.szczu cie6sz#c/ i 0ru$sz#c/ kresek2elikatn#c/ otkni& $oczn. powierzc/ni. 0raitu i nieliczn#c/ zec#owan#c/poci.0ni& poostrzon#m czu$kiem w#zieraa mio, Mio wielka i $ezwarunkowa,

'/ocia3 coraz $arzie+ mu ci.3.ca,Stean $# sp;nion#2 $o prz# Ki+owskie+ zatrz#mano tramwa+e2 $# przepuci

wo+skow# transport na 7worzec Wsc/oni, 7u0i konw+ ci&3arwek w#penion#c/

rewnian#mi skrz#niami pez tak powoli2 3e c/opak postanowi pokona reszt& ro0ipieszo, " po co te 5iemce t#le t#c/ 0ratw w#s#a+. +eszcze na wsc/2 +ak zaraz $&. to

musieli za$iera z powrotem? komentowa +aki czerwononos# +e0omow naci.0ni&t#m na usz# kaszkiecie,

- niec/ wioz.2 niec/ wioz. na zrowie, " tak nic nie z.3. za$ra2 +ak Iusekwreszcie rusz# opowiezia mu kto2 ko0o Stean +u3 nie zauwa3#2 p&z.c w stron&a$r#ki,

Kilka minut p;nie+ wpa z#szan# o szatni, Mia nazie+&2 3e $&zie pusta2 aleniestet# wci.3 kr&cio si& tam wc/ c/opakw Maniu Witkowski i :olu >o.$2przez wsz#stkic/ w a$r#ce nie $ez rac+i przez#wan# >.$em,

'i wa+ stanowili z0ran# uet2 o cz#m Stean przekona si& ru0ie0o lu$ trzecie0onia prac#2 0# w#3sz# i silnie+sz# :olu prz#trz#ma 0o o t#u2 w#kr&ca+.c r&ce naplec#2 a Maniu2 o0au+.c c/uerlawemu panicz#kowi2 przeszuka mu kieszenie,%nalaz sc#zor#k i portel2 a w nim ku swemu rozczarowaniu lewie par& ro$niakwi z+&cie,

*#2 :olu2 zo$acz2 +ak. klasa narzeczon. ma ten ra+er rzuci o kumpla2w#ci.0a+.c oto0rai&,

*o mo+a mama +&kn. Stean2 cz#m roz$awi tamt#c/ o ez,


19/224

Mama2 mamusia2 matula koc/ana, Wraca+ o nie+ sz#$ko2 e$# ci kic/aw&w#tara parskn. Maniu2 a Stean marz#2 $# rozwali mu cz#m t& zaowolon.z sie$ie 0&$&,

)u 0o2 :olu2 iziem#, *e0o 0ooupca nawet nie ma z cze0o kroion02 :oe0a2 >ospoa Wcz&0w2 >astronomia2 Mascotte2 )o @emio.2 @ak

w 7omu2 Mara0o0#pe2 Huc/sa2 Marca2 )o Konikiem2 Juc#na cz# 'ae :oo wsz#stko to $## znakomite mie+sca w nicz#m -ktorkom nie ust&pu+.ce, 5awet prz#same+ Mazowieckie+ $ez kopotu mo3na $#o znale; lokale $arzie+ naa+.ce si& oo0r#wania roli na+monie+sze0o aresu w miecie poza %iemia6sk. us#tuowane tu$## wszak3e Hre0ata2 s#n.c# ze wietne+ kuc/ni Wr$el2 %a Kotar.2 a tak3e inne rwnieo$re kna+p#,

-le t#lko -ktorek o stou poawa# na+wi&ksze 0wiaz# przewo+enne0o teatrui kina, %a torcik prz#niesion# przez wikli6sk.2 :arszczewsk.2 Jinorwn& cz#%elwerowiczow. a c/ocia3$# i +en. z kilkunastu oro$in& mnie+ znan#c/ aktorek cz#nawet $#e0o waltornist& z Hil/armonii 5aroowe+ warszawskie 0ara2 $rzuc/#i portele $## skonne zapaci wi&ce+ ni3 0ziekolwiek inzie+, - 0# oa2 3ew pocz.tkow#m okresie ziaalnoci kna+p# w k&$ac/ t#toniowe0o #mu 0r#wali tamna wa ortepian# Jutosawski z )anunikiem2 miesza+.c +azzowe improwizac+ez wasn#mi opracowaniami :ac/a2 Ia8ela2 :ra/msa cz# Mozarta lu$ akompaniu+.c-olowi 7#msz#2 ktr# wpaa czasem zapiewa kilka cz# kilkanacie piosenekskomponowan#c/ la nie0o +eszcze prze wo+n. przez )anunika wanie2 nietrunozrozumie2 3e wanie na Mazowieck. T2 o o ni+akie+ kamienic# naz#wane+z przesan. um. )aac#kiem u$ie6skic/2 walia cala warszawka i niemaa cz&prawziwe+ mietanki towarz#skie+ stolic#, " nie zmienio si& to2 nawet 0# Juto


24/224

z )anuc#m2 +ak naz#wali ic/ $#walc#2 przenieli si& ze swoimi koncertami na Krlewsk.o Sztuki i Mo# zwane+ potocznie Simem,

= t#m wsz#stkim Stean wiezia +ak ka3# warszawiak, -3 o zisie+sze0oporanka nie mia +enak po+&cia2 3e poza 0astronomi. i o0azaniem sno$ist#cznemutowarz#stwu kawiarnia -ktorek prowazi rwnie3 ziaalno poziemn.

w przenoni i osownie2 $o punkt kontaktow# -rmii Kra+owe+ mieci si& w piwnic#lokalu, @ak si& mia p;nie+ przekona2 na+w#0onie+sza i na+$arzie+ #skretna ro0a onie0o prowazia o stron# mieszcz.ce0o si& w oic#nie kamienic# zaplecza kawiarni,

7o+ec/awsz# pi.tk. na Krlewsk. prz# =0rozie Saskim i przemierz#wsz# pieszoniemal ca. Mazowieck.2 Stean stan. niezec#owan# prze we+ciem, Skromn# sz#lz napisem B -ktorek '-HE:-IC wmurowano po nieszcze0lnie uan. paskorze;$.przestawia+.c. o pospolit# ko$iec# proil, W ko6cu c/opak ze$ra si& w so$iei otworz# rzwi2 ktre zaskrz#pia# racze+ piskliwie i komicznie ni3 zowieszczo,=tocz## 0o k&$# 0&ste0o #mu, )rzez panu+.c# wewn.trz 0war z truem prze$i+a si&amer#ka6ski swin0,

Jokal $# na$it# o 0ranic mo3liwoci,

wietne mie+sce na za$aw& w konspirac+& pom#la z0r#;liwie, )rz#pomnia so$ie23e lewie kilka miesi&c# wczenie+ niemal okanie naprzeciwko2 w $arze %a Kotar.2zor0anizowano zamac/ na $#wa+.c#c/ tam 0estapowcw i konientw2 a prz# okaz+izastrzelono kilka zupenie prz#pakow#c/ os$2 mi&z# inn#mi awn. kole3ank& mam#z teatru2 pani. Mar#si& Malanowicz5iezielsk.2 ktra pracowaa tam +ako kelnerka,:o+ownic#2 po3al si& :o3e2 co to nie s#szeli o istnieniu celownika, %masakrowaliniewinn#c/ luzi i pewnie +eszcze prz#znali so$ie 0ar orerw2 a teraz naal $awi. si&w /asa2 ozew#2 pseuonim#2 malowane na murac/ 3wiki cz# kotwice i c/olera wie+akie +eszcze /arcerskie poc/o#, *e swo+e n&zne pukawki trz#ma+. zapewnew 0a$lotac/ +ak relikwie i wieczorami prz# wiecac/ mol. si& o nic/ o wolno, - +u3la 8isa to na sto procent prz#0otu+. na+prawziwsze w wiecie ta$ernakulum i t#lkoowc# $&zie 0o wolno raz w t#0oniu ucaowa z czci. i w#cz#ci starannie


25/224

+ewa$n. c/usteczk. z w#/atowan#m orzekiem w koronie i +akim c#tatemz Mickiewicza al$o Sowackie0o,

"ronizu+.c tak2 Stean roz0l.a si& niespoko+nie po sali, 5a szcz&cie nikt niezwraca na nie0o uwa0i, )rz# +en#m ze stolikw zauwa3# zna+om. twarz2 c/#$a +akakole3anka mam# z prac#2 ale ko$ieta patrz#a w inn. stron&, ># rusz# w stron& $aru2

owrcia 0ow& i prz#+rzaa mu si& ze skupion#m w#razem twarz#,Stean posze o wraca+.ce+ wanie z zamwieniem kelnerki, @a o -rian# powiezia, 'zu si& +ak iiota, %araz mu opowieO B)an o

*ezeusza? W sprawie Minotaura? )rosz&2 prosz&2 o la$ir#ntu tamt, Daso U7ealC,

7ziewcz#na prz#+rzaa mu si& poe+rzliwie2 ale po c/wili c/w#cia 0o stanowcz#m0estem za rami& i poci.0n&a w stron& zaplecza,

* szepn&a2 czu+nie o$rzuca+.c wzrokiem sal&,%.3#li zro$i trz# kroki2 0# Steana zaczepia ko$ieta2 ktr. zauwa3# zaraz po

we+ciu o kawiarni, Stean? M+ :o3e< 5ie pami&tasz mnie? zaszcze$iotaa, @a z two+. matk.

0raam w *eatrze )olskim, @ak mama? Iazicie so$ie? *o c/#$a +aka pom#ka2 prosz& pani w#uka2 coa+.c si& nerwowo o krok2 po

cz#m rusz# pospiesznie za oala+.c. si& kelnerk.,Ko$ieta u0o oprowazaa 0o zziwion#m wzrokiem )rzep#c/a+.c si& mi&z#

klientami2 Stean prz#pomnia so$ie +e+ nazwisko >orcz#6ska, Maria >orcz#6ska," rzecz#wicie c/#$a 0raa kie# razem z mam.,

Min&li $ar2 weszli na zaplecze2 potem zaraz skr&cili, W piwnic# poinstruowaa 0o kelnerka2 wskazu+.c 0estem sc/o#, Kor#tarzem

o ko6ca2 nie a si& nie trai,Wiaomo2 +ak poziemie2 to t#lko w poziemiu, 5a parterze cz# pi&terku )olakowi

konspirowa nie /onor pom#la kpiarsko2 ale po0r.3a+.c si& w panu+.c# w piwnic#pmrok2 poczu si& nieswo+o, Kor#tarz $# u0i i ciemn#, >war 0osw i muz#ka z 0r#lewie tu oc/ozi#, )o kilku krokac/ ostatecznie ucic/#2 za0uszone przez sz#$kie


26/224

$icie serca i szum krwi w uszac/, >upi +estem z$eszta si& w m#lac/ i rusz# niecosz#$cie+ w stron& w#ania+.c#c/ si& z mroku rzwi, =am ilomatom 8isa i wracam oomu, - o +utra szukam nowe+ prac#,

%apuka,5ic,

%apuka +eszcze raz, >onie+,'isza, *#lko +aka przestraszona m#sz szurn&a mu po no0ami,5acisn. klamk&, c/#li rzwi, 'iemno, Wsze," wte# na0le poczu rozsaza+.c# czaszk& 0watown# $l i osun. si& w +eszcze

0&$sz. ciemno, Stean,>os olat#wa z $arzo aleka, "r#towaa 0o natarcz#wo te0o woania, '/cia2

3e$# 0o zostawiono w spoko+u, Steeean,7ziwne, 7okanie takim sam#m tonem mwia o nie0o matka2 $uz.c 0o o

szko#, Kie#, :arzo2 $arzo awno temu,*ak samo przeci.0aa pierwsz. s#la$&, " miaa w 0osie ten sam ton perswaz+iposz#te+ elikatn. na0an.2 +ak$# spanie $#o cz#m z#m,

-le to nie ten 0os, 5ie 0os matki, '/ocia3 te3 zna+om#, Steeean,=tworz# ocz#,*o $# $., 'a# wiat si& na0le rozko#sa2 a czaszka zacz&a pulsowa ostr#m

$lem, =$erwaem w e$, Solinie, -le o ko0o? 7lacze0o?)oo0a przestaa si& wreszcie c/#$ota2 a zza m0# w#oni si& zar#s +akie+ twarz#2

w ktre+ $#szcza# wielkie ciemne ocz#, Kamila, 5o tak, Kamila, -ktorki, Vis, -riana,Wsz#stko +asne,

Mo3esz wsta? sp#taa Kamila2 prz#kaa+.c mu kompres z mokre+ szmatki o0ow#,

S#kn. z $lu2 ale elikatn# ot#k +e+ ro$ne+ oni sprawi mu te3 prz#+emno,liczna ziewcz#na si& z nie+ zro$ia pom#la2 patrz.c w ocz# koloru czekola#,

=2 pi.ca krlewna si& o$uzia oezwa si& kto zza plecw ziewcz#n#,:#o w t#m rwi.c#m tonie co2 co kazao Steanowi poerwa si& na rwnie no0i

i z poc/#lon. 0ow. run. na 3artownisia, 5arasta+.ca w nim o rana wciekoeksploowaa, '/w#ta+.c tamte0o za klap# kamizelki2 zauwa3# o prz#sto+n. twarzo ostr#c/ r#sac/2 w#razist#m nosie i kpiarskim spo+rzeniu, *o na pewno on mnie takurz.zi, Ioznios& 0no+a, %mia33&, %aepcz&, Skopi& +ak psa, )rz#cisn. zaskoczone0oc/opaka o cian# i zamac/n. si& pi&ci.2 ale nie z.3# uerz#2 $o Kamila z +eszcze+en#m c/opakiem prz#trz#mali 0o o t#u,

E+2 e+< 7a+ spok+2 pu 0o krz#kn. towarz#sz Kamili, 5ie wiezielim#2 3emasz prz#+, >upio w#szo oa przeprasza+.c#m tonem,

= ile rwi.c# 0os pierwsze0o 0ocia $uzi w Steanie a0res+&2 o t#le o te0oru0ie0o o razu poczu s#mpati&, )uci kamizelk&2 w#0azi +. elikatnie i ost.pio krok o t#u,

*o mo+a wina wtr.cia si& Kamila, 5ie miaam +ak c/opakw uprzezi2 $ota+niac# wzi&li mnie na komen& i trz#mali p nia, >#$# nie t#2 to nie wiemG


27/224

Stean mac/n. lekcewa3.co r&k. i niezec#owanie skierowa si& w stron& rzwi,artowni w#ci.0n. o nie0o r&k&,

7o$ra2 po co te oc/#? 7awa+ 0ra$& i $&ziem# kwita,Stean z oci.0aniem poa tamtemu o6, Spo+rza mu w ocz#, *o c/olerne ni to

ironiczne2 ni to protekc+onalne spo+rzenie oprowazao 0o o szau, Kole al$o nie

wizia2 3e w Steanie wsz#stko si& 0otu+e2 al$o spec+alnie orzuciO 5o i +u3 nie pacz2 c/opaku2 t#lko p&; o mam#G'o oni zi wsz#sc# ma+. z t. matk.2 na+pierw Maniu2 teraz ten przemkn&o

Steanowi przez 0ow&, *eraz +estem# kwita w#rzuci z sie$ie2 0# +e0o prawa pi&2 +ak$# kierowana

wasn. wol.2 $#skawicznie r.$n&a tamte0o w szcz&k&,'/opak zatocz# si& o t#u2 ale zaraz si& otrz.sn. i po c/wili znw szamotali si& po

ciasn#m piwniczn#m pomieszczeniu nicz#m wa sczepione ze so$. wcieke ps#, *#mrazem pozostae+ w+ce u3o trunie+ prz#szo ic/ rozzieli,

Stean i Kamila wracali na Wol& pieszo, 7ziewcz#na trz#maa 0o po r&k&,

Steanowi nie spiesz#o si& o omu, 5ie wiezia2 co powiezie matce, @eszcze ni0#+e+ nie okama2 ale t#m razem musia ze0a, )rzera3ao 0o to i napeniao $ez$rze3n#msmutkiem, 'zu2 3e co traci2 lecz nie potrai te0o nazwa, 5ie mia +enak w#$oru praw# matka mo0a$# nie znie, = kie# osta t& prac& w Welu i zaraz potemmocne papier#2 $#o z ni. lepie+, Waciwie $#a prawie taka +ak awnie+, *#le 3e wci.3niemal nie ruszaa si& z omu, W sumie ro$iaz02 zreszt. na ulicac/ +est teraznie$ezpiecznie2 po co miaa$# w#c/ozi? Musi przecie3 pilnowa @asia, - poza t#mwsz#stko szo ku lepszemu zacz&a nawet troc/& ucz# si& 0otowa, -3 kupi +e+ poDalami Mirowskimi na+popularnie+sz. ksi.3k& kuc/arsk. okupowane+ stolic# Stopotraw z ziemniakw:olesaw# Starmac/, wierczakiewiczowa2 ktre+ 0r$ mo0li$#zo$acz# z kuc/enne0o okna mieszkanka prz# #tnie+2 0#$# nie ce0lan# murcmentarn#2 pewnie przewraca si& w trumnie na m#l o t#m2 3e na kole+ne trz#staszeziesi.t pi& o$iaw w roku mo3na +e same kartole, @eli s.,

5a0le poczu 0, )rz#spiesz# kroku2 a3 Kamila spo+rzaa na nie0o zziwiona, =w#+cia o -ktorek prawie nie rozmawiali, 7ziewcz#na powieziaa mu t#lko2 3etamt#c/ wc/ c/opakw to >ral i Io0al, Stean $# niemal pewien2 3e musz. si&naz#wa >ralcz#k i Io0alski, W#ao mu si& to lo0iczne2 skoro z rozmow# w#nikao23e Kamila nosia w te+ ic/ mieszne+ or0anizac+i pseuonim Kama, )ieprzeni mistrzowiekamula3u, Konspiratorz# z $o3e+ aski, W#o$ra3a so$ie te ic/ 3aosne prz#omki pewnie ka3# Kowalski to BKowalC2 Malinowski BMalinaC2 a Jewanowski BJew#C,5o i2 rzecz +asna2 nie mo3e za$rakn. Kmicicw2 Skrzetuskic/2 Jon0inusw oraz:o/unw, 'iekawe2 ilu 0wniarz# w t#m siezi2 $o +eli u3o2 to musz. si& numerowa Kmicic )ierwsz#2 Kmicic 7ru0i i tak ale+, - ci mnie+ ocz#tani lu$ sil.c# si& naor#0inalno s. pewnie Wilkami2 I#siami2 $ikami i Ko$rami, Wielc# mi wo+ownic#o wolno uz$ro+eni w +een pistolet $ez na$o+w, 7zieciuc/# i t#le,

*ak cz# siak2 poza pseuonimami wc/ c/opakw o 8isa 3an#c/ alsz#c/inormac+i Stean o Kamili nie uz#ska, -le te3 nie zale3ao mu na nic/ i o nic nie p#ta,Kamila m&cz#a 0o za to o la o szpicrut# na policzku2 wi&c sil.c si& na o$o+&tno2opowiezia +e+ tak krtko2 +ak t#lko potrai2 o stracie prac# w Welu i zniszczeniuokumentw przez 5iemca, %amilka i przez u3sz# czas sza zapatrzona w czu$ki


28/224

swoic/ $utw,Min&li =0r Saski2 potem przez plac elazne+ :ram#2 :azar @anasza i '/on.

otarli na Kercelak2 0zie skr&cili w prawo i weszli w =kopow., @ak$# wizia +epierwsz# raz, %araz za skrz#3owaniem z Jesznem min&li oszcz&tnie z$urzon.kamienic&, )rz#na+mnie+ zwolnio si& mie+sce i $&zie mo3na postawi co z sensem

pom#la, *#lko co postawi w takim otoczeniu? *rze$a $# ca. okolic& zrwnaz ziemi., 'aa nazie+a w sowieckic/ nalotac/, '#niczn# +estem skarci si& $ezprzekonania,

Kilkanacie metrw ale+ +e0o wzrok prz#ci.0n. u3# $ia# napis na murze tu3 o$ok$ram# wupi&trowe+ kamienic#, 7wa sowa w#0l.a# na skrelone przez r3ne oso$#,Jiter# pierwsze0o $## nierwne i kolawe2 zako6czone u ou r&zlami zaciekw zez$#t nerwowo kazione+ ar$#, 7ru0i w#raz w#pisano pewn#mi poci.0ni&ciami p&zla2rwniutko +ak o sztanc#, =cz#ma w#o$ra;ni Stean wizia wc/ nastolatkwz ku$ekiem ar$# i p&zlami w oniac/ +een roztrz&sion#2 niespoko+nie roz0l.a+.c#si& na $oki2 z usz. na ramieniu 0r#zmoli krtsze sowo /asa2 ru0i wprawn#mizec#owan#mi ruc/ami pisze u3sz# w#raz i zacz#na wie6cz.c# zieo r#sunek, 'o

ic/ musiao sposz#2 pewnie patrol2 wi&c nie oko6cz#li prac# pom#la Stean2z roz$awieniem zerka+.c na napis B)awia pomcim#C i niekompletn. c/arakter#st#czn.kotwic&, %nak )olski Walcz.ce+ $ez uku liter# B)C prz#pomina kolaw# 3#ranol, -l$opow+n# /acz#k w&karski,

".c ze Steanem przez miasto2 Kamila czua si& ziwnie, % +ene+ stron# 0r#zo +.

sumienie, )rzez ni. straci prac& i oro$i si& krwawe+ szram# na policzku, % ru0ie+stron# +enak $#o +e+ raonie i lekko na usz#, Miaa wra3enie2 3e przez c/wilk& zaraz po oz#skaniu prz#tomnoci spo+rza na ni. inacze+ ni3 ot#c/czas, 5ie +ak nacrk& awne+ 0osposi2 ktre+ kupu+e si& z wzi&cznoci czekolaki2 ale +ak naG ko$iet&,

Wieziaa2 3e to mieszne2 ale 0# rzuci si& z pi&ciami na >rala2 $#a z nie0oumna, *o w ko6cu +e+ zawzi&cza ten wolski szn#t i prost# spos$ zaatwiania spraw,'zua2 3e z$li3a ic/ to o sie$ie i $#o +e+ o$rze z t#m uczuciem, '/w#ta+.c 0o zaramiona i oci.0a+.c o >rala2 w#o$razia so$ie przez c/wilk&2 3e Stean $i+e si& o ni.2+ak prze lat# tata o mam& w kna+pie u lepe0o Szlomo, >upia +estem skarcia si&2 alenie $#a w stanie powstrz#ma rumie6ca2 ktr# o$la +e+ twarz na t& m#l,

Szli o$ok sie$ie przez miasto2 ktre w pomara6czow#m $lasku zac/oz.ce0o so6cazawao si& $uzi o 3#cia po zimie, " po latac/ okupac+i, 'iepe wiosenne pomuc/#wiatru zwiastowa# nae+cie cze0o nowe0o, " nie c/ozio tu t#lko o nap&czniae p.kirzew owocow#c/ sz#ku+.ce si&2 $# eksploowa laa c/wila eeri. kwiatw, '/w#ta+.cSteana po rami& i $ezwienie prz#tula+.c si& o +e0o $oku2 Kamila miaa wra3enie2 3eWarszawa elikatnie pac/nie wolnoci., *o $#o tu32 tu3 +ak 3#cioa+ne sokizacz#na+.ce 3#wie+ kr.3# w $ezlistn#c/ +eszcze pniac/ rzew na przewioniu,% prz#+emnoci. w#c/aa rzekie powietrze2 poa+.c si& z rozkosz. rwnemu r#tmowiic/ mozie6cz#c/ krokw i soszemu ni3 wsz#stko inne ot#kowi ciaa Steana2 ktr#w pewne+ c/wili +ak$# oruc/owo o$+. +. ramieniem,

Szli w milczeniu, Stean po0r.3on# w m#lac/2 Kamila2 $o+.c si& +akimkolwieksowem przerwa t& ma0iczn. c/wil&,

># po zapani&ciu zmroku otarli na #tni.2 oezwaa si& wreszcie, Stean2 spoko+nie, 5ie z0r#wa+ $o/atera2 ostaniesz nowe okument# i zaatwim#


29/224

ci prac&, )omo3em# ci, @u3 mi pomo0licie $urkn. sarkast#cznie, 7am so$ie ra&2 zi&ki, 5o +asne< 5i$# +ak? 7awaem so$ie ra& przez czter# lata2 to am i teraz, )rzesta6 c/rzani2 $ez okumentw +este nikim, %araz ci& zapi. i na ro$ot# o

5iemiec, 5ie ma mow#2 Stean, *o mo+a wina i +a to naprawi&,Mac/n. r&k., Stanowcz# m&ski 0est w#ra3a+.c# lekcewa3enie 3#ciow#c/ trunoci?5ic wi&ce+ ni3 w#raz rozpaczliwe+ rez#0nac+i,

Spo+rzaa na nie0o z czuoci. +ak na mae0o c/opca2 ktr# o$tar so$ie kolano okrwi i c/ocia3 0ra zuc/a2 w ka3e+ c/wili mo3e w#$uc/n. paczem, " w te+ waniec/wili po raz pierwsz# nazwaa w m#lac/ to co2 co o tak awna czua o te0oniez0ra$ne0o c/uzielca, )rzecie3 +a 0o koc/am pom#laa2 a m#l ta napenia +.szcz&ciem,

># weszli w powrko2 Kamila pucia r&k& Steana, 5ie o sz#$ko +enak, 5o2 no2 no2 wsz#stko wiziaem2 kierowniku za0an. ic/ Walenziak z t#pow#m

la sie$ie 0upkowat#m umieszkiem, -le co2 s.sia? M# tak t#lko 3ac/n&a si& speszona Kamila, W# zawsze Btak t#lkoC2 a potem zieci z te0o s. zarec/ota zaowolon# z 3artu

ozorca i w#min. ic/2 $# o.cz# o kilkuoso$owe0o towarz#stwa $iesiau+.ce0o naaweczkac/ po oknami kamienic#,

Steana o$ie0# sowa szla0ieru piewane0o przez kilka 0osw prz#akompaniamencie akoreonu2 na ktr#m prz#0r#wa owrcon# o nic/ plecamim&3cz#zna w renim wiekuO

Chryzantemy zociste

W krysztaowym wazonie

Stoj na fortepianie,


30/224

Kojc smutek i al!

"oprzez zy sre#rno m$liste

%o nich wyci$am donie,

Szepczc wci jedno zdanie&

Czemu odszede' w dal()*+

Iano si& wizim# sowa Kamili w#rwa# Steana z zam#lenia, 5ic nie mwmamie2 s#sz#sz? W#+; normalnie o prac#2 +ak$# ni0# nic, @asne?Kiwn. t#lko 0ow. i rusz# ku rzwiom kamienic#, =statnie promienie

zac/oz.ce0o so6ca $arwi# ce0lane cian# $u#nku na krwistoczerwon# kolor, B%apewne postrze0e ziwne zmian#2 ktr#m twarz mo+a pole0a, Wszak3e nie

zwraca+ na nie 3ane+ uwa0i, S. to skutki nieszcz&liwe0o prz#paku, )ewne0o razu2 0#$#em zieckiem2 $awiem si& piaskiem i muszlami na w#$rze3u morskim, 5ia6ka wrazz sw#m narzeczon#m oalia si& oe mnie2 pozostawia+.c mnie moim wasn#m losom,%$li3#em si& o $rze0u i ciekawie za+rzaem o ali2 ktra2 pieni.c si&2 uerzaa o $rze0,)ostrze0em po al. na $ia#m piac/u pi&kn.2 ol$rz#mi.2 t&czow. muszl&,W#ci.0n.em r.czk& 0#3 miaem wwczas r.czki2 nie za r&ce ot3 w#ci.0n.emr.czk& po ow. muszl&, 5a0le z ali w#oni si& 7ia$e Morski, )rzera3on# +e0o wiokiemzacz.em krz#cze, 5a krz#k m+ nia6ka wraz z narzeczon#m na$ie0a i porwaa mniena r&ce, 7ia$e Morski znik nat#c/miast w ali, Wszak3e wiok 7ia$a Morskie0oprz#prawi mo+e mi&nie o skurcz c/oro$liw#2 ktr# o czasu o czasu zmusza mo+.twarz o nieznone0o i mimowolne0o ukaania si& w ksztat p#ska 7ia$a Morskie0o,@est to c/oro$a prz#kra i nieuleczalnaCL( Danna r0n&a i przerwaa cz#tanie2 s#sz.co0os# zawsze towarz#sz.ce otwieraniu i zam#kaniu rzwi na klatk& sc/oow.,

:#a niespoko+na, Strasznie u0o zi Steek nie wraca, 7o 0ozin# polic#+ne+ +u3$lisko, Mo3e co si& stao? pom#laa nie wiaomo ktr# +u3 raz w ci.0u ostatnic/wc/ 0ozin,

*o Steek< w#krz#kn. raonie @a2 s#sz.c2 +ak o$ie0a+.ce z kor#tarza krokizatrz#mu+. si& po ic/ rzwiami,

Danna wstaa, -le 0# t#lko rzwi otworz## si& i stan. w nic/ Stean2 usiaaz powrotem2 wpatru+.c si& ze z0roz. w krwaw# la na +e0o policzku,

'o ci si& stao? zap#taa2 c/ocia3 czua2 3e tak napraw& nie c/ce te0o wiezie, E2 nic takie0o, Maa prz#0oa, 5ie ma o cz#m 0aa, @asiek w#k.pan#? :o p;no

si& ro$i, %acz#talim# si& troc/&2 ale woa +u3 za0rzana na kuc/ni opowieziaa


31/224

mec/anicznie2 ze wsz#stkic/ si powstrz#mu+.c nap#wa+.ce o oczu z#, *o +a 0o w#k.pi& zec#owa Stean i posze w#ci.0n. $ali&,

)o c/wili @asiek siezia w k.pieli i sz#kowa si& o w#p#t#wania starsze0o $ratao asc#nu+.c. prz#0o&2 +aka musiaa si& kr# za czerwon. szram. na +e0o twarz#,BSteek to ma prz#0o#2 niec/ si& Sin$a sc/owaC pom#la,

'o ci si& stao? zap#ta2 wpatru+.c si& w nie0o szeroko otwart#mi ocz#ma, @u3 mwiem2 3e nic takie0o 3ac/n. si& Stean2 ale wiz.c zaw na twarz#

malca2 zacz. opowiaa, Iozumiesz2 koo a$r#ki zaczepio mnie paru z$irw, '/cieliza$ra mi portelG

" co? @asiek a3 #0ota z prze+&cia, 5o i niestet# +een z nic/ mia n3, " st. ta pami.tka, =t i caa /istoria, *e3 c/c& tak.< w#szepta @a, )rooosz&2 zr$ mi,Stean zanurz# r&k& w $alii i nar#sowa mu m#lan. pian. kresk& na policzku, 5o, Iac/ciac/2 rusza+ si&2 trze$a w#c/ozi, mrzesz? sp#ta na0le @a z komiczn. powa0. w 0osie,


32/224

5o co t#2 wariacie ma# Stean si& rozemia, W#cieram# si& raz wa i o3ka, Wiesz2 ktra 0ozina?

@ak$# ci si& co stao2 nie prze3#a$#m te0o, 5o +a m#l&, Stean pr$owa o$rci spraw& w 3art2 ale twarz matki pozostaa

powa3na, 7elikatn#m ruc/em si&0n&a o zranione0o policzka Steana i po0azia 0o2patrz.c s#nowi w ocz#,

Suc/am, *#lko mi nie 0a+,Stean milcza, W ko6cu stara+.c si&2 $# w +e0o 0osie za$rzmiaa w#muszona

$eztroska2 rzuci pozornie nie na tematO - +ak m#lisz? Mo3e $#m zmieni prac&?Danna zeszt#wniaa, %marszcz#a $rwi, - wi&c o to c/ozi, winie< parskn&a wciekle, =$i+a+. so$ie2 $o wiz.2 3e +este z lepsze+

rozin# i s. pewnie zac/w#ceni2 3e musisz pracowa +ak +een z nic/,ao si& pom#la zziwion#, @akie to prosteO kama2 nic nie mwi.c, Waciwie

nawet nie kama po prostu kierowa cz#+. uwa0& na asz#w# trop, 5ie ma co2 talentaktorski mam we krwi skonstatowa 0orzko, :#o mu przera;liwie smutno2 ale+enoczenie czu raosne poniecenie na m#l o now#m 3#ciu2 +akie mia zacz. zaspraw. nieszcz&sne+ prz#0o# z 8isem, " o +utrze+sz#m spotkaniu z Kamil., liczna +est,@ak m0 te0o nie ostrze0a?

5ie a+ si& sprowokowa2 $o ci& w#rzuc. z prac#, -l$o +eszcze 0orze+ kont#nuowaa matka, Wo+na zaraz si& sko6cz#, - +ak$# co ci si&G nie oko6cz#ai w#$uc/n&a u0o powstrz#m#wan#m paczem,


33/224

Stean prz#tuli +. mocno, @estem prz# to$ie i zawsze $&&, 5i0# ci& nie opuszcz& powiezia2 0az.c +.

elikatnie po wosac/,*e+ noc# Dannie ni si& Stean2 ktre0o twarz raz po raz przemieniaa si& w krwaw.

mask& z przenikliwie wpatrzon#mi w ni. ocz#ma2 pon.c#mi nicz#m roz3arzone w&0le,B*o taka c/oro$a, *roc/& prz#kra2 ale t#lko c/oro$aC przemawia o nie+ uspoka+a+.co0osem "0nace0o2 a ona czua rosn.c# w nie+ paniczn# strac/ i w#rzut# sumienia2 3e nieupilnowaa 0o prze 7ia$em Morskim,

Steanowi nie nio si& nic, Spa +ak kamie6,)anie i panowie< =to znowu ten2 na ktre0o wsz#sc# o wczora+sze0o ranka czekali,

Mistrz ta6ca2 /eros sat#r#2 ale i lir#czna usza2 ktre+ zawzi&czam# nie+eno wzruszeniei nie+en. niewieci. z& uronion. w skr#toci al$o i pu$licznie, Jecz nie czas teraz nau0ie przemow#, Szkoa ka3e+ c/wili, %reszt. pa6stwo wsz#stko przecie3 wiez., :ez+e0o laseczki2 melonika i w#wiec/tane+ mar#narki wiat $#$# znacznie 0orsz#mmie+scem, - w Warszawie to +u3 c/#$a zupenie nie ao$# si& 3#, 5a szcz&cie onni0# nie zawozi i rozwesela sw. sztuk. wsz#stkie poranki te0o smutne0o miasta,=tooo< )rze pa6stweeeeeem< :ez $iletw i $ez we+ciwek, )rosto z alekie+-mei####ki< '/arlieeeee< '/aplinuerian, *o nie czo0 t#lko elikatne cacuszkostworzone o prze+a33ek po Monte 'arlo2 a nie po warszawskic/ w#$o+ac/2 DerrDosenel po3e0na 0o w perekc#+n#m niemieckim mo# $runet w c#wiln#mu$raniu2 ktr# w#c/#li si& z warsztatu,

=icer pomac/a mu na po3e0nanie i ostro3nie w#+ec/a na %.$kowsk., 5o co? 5aprawiam# im samoc/o# w#+ani wesoo Waek2 wiz.c

zezorientowan. min& Steana, )o latarni. na+ciemnie+2 co nie? - wiesz2 +ak o$rzepac.? =$e3resz si& czekola# wi&ce+ ni3 w t#m ca#m Welu, - i sz#nki2 masa2 cze0ot#lko c/cesz, 5o2 c/o; o roka,

Weszli o warsztatu, Waek pokaza mu szatni&2 a artuc/ i zaprowazi w k.tozielon# o pozosta#c/ stanowisk prac# i zawalon# mnie+ lu$ $arzie+ zarzewia#milu$ zapakan#mi smarem cz&ciami samoc/oow#mi, @ak spo ziemi w#rs prz# nic/>ral,


37/224

)oinstruu+ 0o rzuci wacz#m tonem i znikn. za rzwiami kantorka, 5o wi&c tak powiezia Waek2 niez0ra$n#m 0estem poprawia+.c okular# na

nosie i wr&cza+.c Steanowi rucian. szczotk&, Szmata +est tam2 wiaro po zlewem2a woa w kranie,

- okument#? zap#ta Stean, >ral z =lkiem zaatwi. uspokoi 0o Waek, - na razie2 no wiesz zro$i

nieokrelon# ruc/ r&k. w stron& pi&trz.ce+ si& o$ok nic/ kup# 3elastwa2 ktra wanienieco urosa2 $o trzec/ pracownikw2 przestawion#c/ mu +ako pan Mor#c2 pan -nteki pan @zek2 orzucio akurat na wierzc/ +akie ustro+stwo,

5owe okument#2 w t#m ausweis z wielk.2 czerwon. piecz&ci. BINstun0skommano

er We/rmac/t C2 Stean osta kilka ni p;nie+,


38/224

7ni mi+a# mu na mozoln#m szorowaniu z rz# i zasc/ni&te0o smaru znoszone0o muz cae0o warsztatu 3elastwa, 'zasami na$iera poe+rze62 3e +est zarzucan# t#m zomemprzez cz#st. zoliwo2 $o t#lko nieliczne spor w#pucowan#c/ przez nie0o w pocieczoa cz&ci traia# o naprawian#c/ aut, 7o te0o oc/ozi# prace porz.kowe2 takie+ak zamiatanie /ali, Iaz na +aki czas poma0a te3 w rozaunku zaskaku+.co ci&3kic/ +akna sw+ rozmiar nie oznakowan#c/ skrz#62 ktre Waek lu$ >ral prz#wozili znan. mu+u3 ekawk., *a+emnicze skrz#nie up#c/ano po k.tac/2 $# zazw#cza+ nast&pne0o niaok. +e w#wie;, %arwno poczas rozaunku2 +ak i w trakcie ic/ ponowne0ozaaunku nastr+ w warsztacie w#ra;nie si& zmienia, Wsz#sc# poruszali si& +ak$# waraz# sz#$cie+ ni3 zw#kle2 cic/# 3arto$liwe po0auszki2 a na+lepie+ ze wsz#stkic/mwi.c# po niemiecku -leksaner ustawia si& w prz#mkni&te+ $ramie w+azowe+2 razpo raz w#0l.a+.c na ulic&, = to2 co w $#o w ta+emnicz#c/ skrz#nkac/2 Stean nie p#ta2a nikt z pracownikw warsztatu nie kwapi si& z w#+anieniami,


39/224

Stosunki z 5iemcami oa+.c#mi o napraw# su3$owe auta $##2 o ile nieprz#+acielskie2 to co na+mnie+ 3#czliwe, )rzestawiciele Bras# panwC2 prz#+e33a+.c# na%.$kowsk. z popsut#mi 0a;nikami2 /amulcami2 sprz&0ami i pompami paliwa2 pokaalizaziwia+.co u3e zauanie w umie+&tnociac/ mec/aniczn#c/ Bpolskic/ poluziC, " nieoznawali zawou, 5ie $#o takie+ awarii2 ktre+ autoserwis nie potrai$# usun.2 wi&cniko0o nie interesowao2 kto i po co +est tam waciwie zatrunion#, - zreszt.2 nawet0#$# +aki na0orliw# urz&nik zap#ta2 lacze0o w irmie na %.$kowskie+ kr&ci si&t#lu mo#c/ luzi nie w#0l.a+.c#c/ na mec/anikw2 to -leksaner Saski w#+ani$#mu w swo+e+ perekc#+ne+ wiee6skie+ niemcz#;nie2 3e kto przecie3 musi zo$#watruno ost&pne cz&ci zamienne i $ez t#c/ o$rotn#c/ B/anlowcwC irma nie mo0a$#tak znakomicie ziaa2 ku zaowoleniu szanown#c/ klientw,

)ocz.tkowo wsz#sc# traktowali Steana z rezerw.2 z czasem +enak prz#zw#czailisi& o +e0o o$ecnoci, " c/ocia3 naal pami&tali2 $# niektre rozmow# o$#wa tam20zie nie m0 ic/ us#sze2 to zac/ow#wali si& prz# nim coraz swo$onie+, Iaz nawetIo0al pozwoli so$ie na to2 $# na oczac/ Steana za$ra si& nonszalancko o cz#szczenia8isa,


40/224

=kazao si&2 3e wcale nie naz#wa si& Io0alski2 +ak poe+rzewa Stean2 t#lko Jausz2Karol Jausz, @e0o rozina poc/ozia z -lzac+i2 sk. $lisko sto lat wczenie+w#emi0rowaa o )olski2 $# po up#wie wc/ pokole6 zamieni ostatnie trz# liter#nazwiska Bsc/C na swo+skie BszC i orzuci prz#imek B8onC,

>ral te3 nie naz#wa si& >ralcz#k, '/ocia3G Stean omal nie w#$uc/n.miec/em2 0# owiezia si&2 3e wiecznie zaziera+.c# nosa przem.rzalec2 pozu+.c# nazaprawione0o w $o+ac/ wo+aka2 nosi nazwisko @an >ralski, 5ie ma co mistrzowskipseuonim,

W#+anio si& te32 co si& zie+e z t#mi cz&ciami2 ktre po w#pucowaniu ic/ przezSteana nie traia# o naprawian#c/ aut, %aka po prostu nimi /anlowa, Wprawziesamoc/ow pr#watn#c/ w Warszawie o 19!9 roku nie $#o2 ale irm#2 ktr#mniemieckie waze zezwoli# na posiaanie aut2 $## skonne zapaci ka3. cen&2 $#utrz#ma +e w +akie+ takie+ sprawnoci, Stean sz#$ko sko+arz#2 3e musi istnie +akizwi.zek mi&z# nielic/#mi zapewne oc/oami ze sprzea3# na lewo cz&cia transportami ta+emnicz#c/ skrz#62 ale nie z0&$ia tematu, W ko6cu mia to2 cze0oc/cia prac&2 spok+ i okument#, - nawet wi&ce+2 $o co kilka lu$2 w na+0orsz#m razie2kilkanacie ni Kamila rozawaa pracownikom warsztatu paczki 3#wnociowe2 ktrez wielk. um. zanosi o omu, =czom zaziwione+ matki ukaz#wa# si& niewiziane olat spec+a#O kie$as#2 sz#nki2 $aleron#2 salceson#2 maso i prawziwe $iae piecz#wo2 takr3ne o o$rz#liwe0o w smaku 0liniaste0o kartkowe0o c/le$a, :a2 zarza# si& nawetpomara6cze i inne smako#ki,

'zasami2 0# $#o mnie+ ro$ot#2 Waek2 ktre0o wsz#sc# w warsztacie uparcienaz#wali :eks.2 za$iera Steana na prze+a33k& za miasto, Kie# t#lko zostawiali zaso$. za$uowania2 zamieniali si& mie+scami i 0az o ec/#, Wprawzie o+ciec +eszczeprze wo+n. ucz# Steana prowazi2 ale wte# to $## +akie spoko+ne spacerki powie+skic/ ro0ac/ i keczka na len#c/ polanac/,

7opiero teraz2 p&z.c wr pl2 czu prz#+emno2 +ak. ziewi&tnastolatkowi mo3ea ptore+ ton# rozp&zone0o 3elaza i wiaomo2 3e to on ni. kieru+e,


41/224

Stean czu si& w warsztacie coraz $arzie+ u sie$ie, Ktre0o nia na pocz.tku lata

oszo o w#arzenia2 po ktr#m coraz rzazie+ ciszano prz# nim 0os i coraz wi&ce+pozwalano mu us#sze, *o $#o wkrtce po pierwsze+ o u3sze0o czasu ostawieta+emnicz#c/ skrz#6, -leksaner zsze z czatw w $ramie i znikn. 0zie tu3 po

rozaunku ur0onetki2 +eszcze zanim wsz#stkie skrz#nki rozniesiono po k.tac/2 0zieprz#walone nie$ale r3n#mi $am$etlami mia# czeka na w#wiezienie, 'isz& leniwe0opopounia przerwa na0le o0os silnika wtacza+.ce0o si& na zieziniec auta, %animsamoc/ z.3# w#kr&ci2 $# w+ec/a o wn&trza2 >ral 0wizn. cic/o i kilkapozosta#c/ +eszcze na wierzc/u skrz#6 +ak za otkni&ciem czarozie+skie+ r33kiznikn&o a to po stoem2 a to w +akie+ wn&ce2 a to wreszcie po polakami Io0ala2ktr# usia na +ene+ ze skrz#nek +ak na ta$orecie i za$ra si& o cz#szczeniasamoc/oowe0o tumika +ak. zapan. napr&ce szmat.,

># z auta w#siao wc/ niemieckic/ oicerw2 po skrz#nkac/ nie $#o +u3 lau,- waciwie tak si& wsz#stkim w#awao2 a3 o c/wili2 0# 5iemc# zatrz#mali si& tu3prz# ostatnie+ z nic/2 zostawione+ na sam#m roku pomieszczenia,

>zie sze? zap#ta w#3sz#2 roz0l.a+.c si& nie$ale i stawia+.c +en. no0& naskrz#nce,%amarli, Stean otrz.sn. si& pierwsz#, @u3 po nie0o i& powiezia2 poc/oz.c o oicera2 a nast&pnie2 sc/#la+.c si& po

skrz#nk&2 oaO przepraszam $arzo,># 5iemiec z+. no0& ze skrz#nki2 Stean ponis +. i rusz# na zaplecze, )anowie prz#szli powiezia2 wc/oz.c o $iura -leksanra2 po cz#m +ak 0#$#

ni0# nic ostawi skrz#nk& na szak& z $oku, @u32 +u3< w#krz#kn. -leksaner i w#pa z $iura z twarz. roz+anion.

w szerokim umiec/u owiaczone0o sprzeawc# w ekskluz#wn#m salonie mo#m&skie+,

7zie6 o$r#, 'o ole0a naszemu pac+entowi? zap#ta wskazu+.c na auto2 ktr#mprz#+ec/ali munurowi,

)olska ole0a< 3ac/n. si& w#3sz# 5iemiec, 5a+w#ra;nie+ to on $# o 0aania,7ru0i oicer sta z $oku i $ez sowa prz#0l.a si& pracu+.c#m mec/anikom,


42/224

)olska? -leksaner zziwi si& nienaturalnie i rozkaa+.c za$awnie r&ce2w#krz#kn.O )rzecie3 m# umiem# t#lko lecz#2 naprawia i $uowaociniec2 0zie zacz#naa si&0&stsza za$uowa powarszawskie+ wsi Siekierki2 min&li zaziwia+.co an#i nowoczesn# $u#nek szkoln#, Wr u$o0ic/ wie+skic/ c/aup2 sto2 o$r2 kurnikwi c/lewikw w#0l.a +ak transatlant#k mi&z# cznami2 p#c/wkami i kolaw#mikutrami, W roku musia# $# rozlokowane +akie niemieckie ozia#2 na cowskaz#wa# ustawione ookoa zasieki z rutu kolczaste0o, Diszpa6skie koz# takiesame sta# o nieawna na Szuc/a i wok wsz#stkic/ niemieckic/ urz&w w miecie,%wane te3 ko6mi r#z#+skimi c/e8au e rise, Stean zacz. si& zastanawia2 sk.waciwie to wie, @asne, =+ciec,

Kilkaset metrw ale+2 na sam#m ko6cu wsi2 musieli si& na c/wil& zatrz#ma, 7ro0&za0raza im 0&st# kilkusetoso$ow# tum mol.c# si& prz# spor#m rewnian#m krz#3uustawion#m na skra+u sau prz# +akie+ lic/e+ wisience o$s#pane+ nieprze$ran. mas.czerwienie+.c#c/ +u3 owocw, Kapliczka musiaa $# o nowa wskaz#waa na to+asna $arwa rewna2 ktre nie z.3#o +eszcze zszarze o eszczu i wiatru, Juzierozst&powali si& prze nimi niec/&tnie, Stean zumion# prz#0l.a si& ic/ +ak$#nieo$ecn#m twarzom,

'o to $#o? sp#ta Waka2 0# wreszcie uao im si& w#+ec/a pozaza$uowania wsi,

5o co t#? zziwi si& :eksa, 5ic nie wiesz? M#laem2 3e +u3 caa Warszawao t#m s#szaa,

5i$# o cz#m? = o$+awieniu< Matka :oska2 anielskie c/r#2 krzew# 0ore+.ce i caa reszta

o$owi.zkowe0o ma+anu, )oo$no c/opi z Siekierek wsz#stkic/ warszawskic/ ksi&3#nac/oz.2 3e$# im tu zaraz sanktuarium stawia, Klec/# im zatrzasku+. rzwi przenosem2 ale t#c/ nawieze6cw to nie zra3a,

)ierwsze s#sz&, 5o popatrz2 taki ni$# m.rala2 a nic nie wie o proroctwie Wazi Hronczakwn#

zakpi :eksa2 a nast&pnie uatnie paroiu+.c uuc/owion# ton2 +akim ksi&3a w#0asza+.


45/224

kazania2 zacz. eklamowaO Ml si&2 ml2 luu Warszaw# o zmiowanie2 $o wielkienieszcz&cie na to$. zawiso< 5awrcie si& i poka+a+cie2 $o t#lko szczera pokutaowrci mo3e o was okrutn. kar&< @eli si& nie nawrcicie2 wsz#sc# z0iniecie< )otemoa +u3 zw#k#m tonemO *ak. to mnie+ wi&ce+ wiaomo 5a+wi&tsza )anienkaprzekazaa tute+sze+ 0wniarze2 ukazawsz# si& +e+ w rzewku wini, 5o ale to +a +eszcze

rozumiem, %a to wiesz cze0o nie po+mu+&? 'ze0o? *e0o mianowicie2 +ak taka wunastoletnia siksa przekonaa t#le luzi2 3e +e+ si& to

nie prz#nio< " +ak zoaa im wmwi2 3e Matka :oska raz po raz w#zwania tu o nie+na Siekierki wci.3 w te+ same+ sprawie, *e0o ni+ak po+. nie mo0& i to sam uzna+& zana+prawziwsz# w wiecie cu,

Kawaek za wsi. skr&cili w w#$oist. poln. ro0&2 ktra wzu3 poroni&te0o trzcin.i 0&st#mi krzakami $a0niste0o starorzecza zaprowazia ic/ na Wis&, >ralz -leksanrem i Io0alem siezieli na skarpie2 Kamila z :eat. zesz# na sam. wo&i mac/a# o +akie+ ziewcz#n# w 0ranatow#m kostiumie k.pielow#m siez.ce+ naskra+u wielkie+ piaszcz#ste+ ac/# na sam#m roku Wis#, Stean uciesz# si& na ic/

wiok, '/ocia3 sam prze so$. nie c/cia te0o prz#zna2 coraz lepie+ czu si& w t#mtowarz#stwie, 5awet >ral przesta 0o +u3 tak ir#towa +ak na pocz.tku2 c/ocia3 i takwci.3 patrz#li na sie$ie wilkiem,

-la< Wraca+< 5ie $+ si& krz#kn&a Kamila2 +enak ziewcz#na nawet nie r0n&a,Wci.3 sieziaa na piasku o$e+mu+.c ramionami kolana2 nie patrz.c w stron&towarz#stwa na $rze0u,

Mo+a siostra pospiesz# z w#+anieniem -leksaner2 wiz.c zziwion. min&Steana, cz#m# +. p#wa,

5a razie to m# ucz#m#2 a w# t#lko patrz#cie wtr.cia :eata, *ak cz# siak2 na razie nic nie umie i teraz pewnie2 +ak zawsze2 kto musi po ni.

pop#n., *ak to +u3 z ni. +est powiezia :eksa2 cz&stu+.c towarz#stwo papierosami, -la2 spr$u+< nie awaa za w#0ran. Kamila, 5o c/o;< @a po ni. nie p#n& w#cezi >ral2 zaci.0a+.c si& #mem Mao to czowiek ma

zmartwie6? Wanie popar 0o -leksaner, @a te3 nie, I&ka mnie $oli, :eksa,


46/224

5o nie2 panowie 3ac/n. si& ten ostatni, @a inwalia +estem Kole+n#c/ okularwnie c/c& traci,

@a mam kan#ata wtr.cia na0le Kamila2 patrz.c znacz.co na Steana,a2 3e nie us#sza, 5apraw&2 musim# lecie2 Waek powiezia2 stara+.c si& nie patrze w stron&

ziewcz#n# na roku rzeki, @a nie musz& z0asi 0o :eksa, 7o$ra2 +u3 $ez takic/2 Stean, 5o2 c/opaku2 niea+ si& prosi,

>osu+em#, Kto +est za t#m2 3e$# p#n. Stean2 r&ka w 0r& zarz.zi-leksaner,

mie+.c si&2 wsz#sc# wznieli r&ce +ak pilni uczniowie z0asza+.c# si& oopowiezi,

5ie masz w#+cia o$ia 0o Kamila,%rez#0nowan# Stean niec/&tnie zacz. si& roz$iera, Starannie skaa ka3. cz&

0arero$# i okaa na traw&, :# z#2 3e tak a si& wro$i, e nie zaprotestowa3#wie+, -le 0# zanurz# si& w $a+ecznie c/one+ toni2 ca# z# /umor na0le znikn.,Mc.c wo& r#tmiczn#mi ruc/ami r.k i n02 za so$ie spraw&2 3e ostatni raz p#wa+eszcze prze wo+n., - przecie3 uwiel$ia to o c/wili2 0# o+ciec naucz# 0o kraula na$asenie Je0ii, Koc/a wo&2 koc/a to uczucie niewa3koci2 unoszenia si&w op#wa+.c#m ciao nurcie, 5ie walcz# z ni.2 awa +e+ si& nie, *o $#o +ak latanie,

5ienawizia wo#, :aa si& +e+, Wst#zia si& te0o2 wi&c wci.3 ponawiaa pr$#

przezw#ci&3enia te0o strac/u, 5a armo, 7opki p#n&a wzu3 $rze0u2 w p#tkie+

wozie +ako +e+ szo, -le 0# t#lko zacz#nao +e+ si& w#awa2 3e po zatrz#maniu nieosi&0n&a$# na2 o0arniaa +. panika, Iuc/# i tak +u3 kanciaste i nerwowe ze strac/u stawa# si& rozpaczliwe2 serce walio +ak oszalae, Ka3# kole+n# oec/ $#o coraztrunie+ zaczerpn.2 +ak$# +aka o$r&cz coraz mocnie+ ciskaa +e+ 3e$ra, M&cz#a si&,Walcz#a z wo., @e+ c/ napenia +. trwo0., I&ce i no0i ro$i# si& coraz ci&3sze,'zua2 3e zaraz umrze, Wieziaa to, *o $#o +ak spaanie w otc/a6,

># otara o ac/#2 $#a u kresu si, % oczu ciek# +e+ z#, *rz&sa si& z zimna, " zprzera3enia, siaa ci&3ko na piasku2 ktr# nat#c/miast zacz. si& lepi o mokre+


47/224

skr#, 5ienawizia te0o, Wszelki $ru +. przera3a, =para czoo o kolana2 ktre o$+&aramionami, 7#0otaa i szcz&kaa z&$ami, K.tem oka wiziaa krople wo# cieka+.ce +e+z wosw i wsi.ka+.ce w roz0rzan# czerwcow#m so6cem piac/, @ak przez wat& s#szaakrz#k Kam# woa+.ce+ o nie+ z wielkie+ oali,

-la2 wraca+< 5ie $+ si&,

5ie am ra#, 5ie am ra#, Mo0& $# w#zwolon. z konwenansw nowoczesn.ko$iet.2 ale nie am ra# wrci, *o pona mo+e si#, -la spr$u+< 5o c/o;< znowu Kama,5ic z te0o,*eraz pewnie tam koneru+.2 ko0o po mnie w#sa, 5ikt nie c/ce, :o i po co? *aka

oiara losu, :o3e2 ale +estem $eznazie+na< " na co mi $#o to cae cz#tanie 5akowskie+2Krz#wickie+2 :o#a i Melcerowe+2 skoro siez& tu $ezsilna +ak meuza w#rzucona na$rze0 i tak samo +ak ona si& trz&s&, 5owoczesna ko$ieta2 po3al si& :o3e, -lic+a Saska .czniczka -rmii Kra+owe+ o $o+ow#m pseuonimie :ieronka2 przeszkolonapiel&0niarka2 panna ze szczurkiem na ramieniu i erot#kami )awlikowskie+@asnorzewskie+ po pouszk., 'iama+a po prostu, 'iel&, >alareta, 5ieo&0a2 oerma2

upa woowa< Iozice ma+. rac+&2 3e si& ze mnie pomiewa+., =lek zreszt. te3, Je$ie0aze mnie, 'iapa, aosna ciapa,@aki cie6 przesoni +e+ so6ce, =wrcia 0ow& i zo$acz#a kuca+.ce0o prz# nie+

c/opaka, -/a2 to ten Stean o Kam#, 7ziwn# +est troc/&, -le interesu+.c#, Kama si&w nim koc/a, *o pewne, - on? *runo powiezie, 'iekawe co tam mi&z# nimi +est pom#laa2 patrz.c zazawion#mi ocz#ma w +e0o twarz, an# c/opak, )rz#sto+n#," +aki taki $o +a wiem? m.r#, 7orole+sz# i spoko+nie+sz# ni3 pozostali kolez#=lka,

'/opak umiec/n. si& i w#ci.0n. ku nie+ o6, '/o; powiezia,

5a0le prz#pomnia +e+ si& wiersz2 ktr# nieawno cz#taa w +akim poziemn#mz$iorku, @ak to szo? @ako takO

"odaj mi rk - mwi anio - #o jeszcze jeden krok,


48/224

a trwo$a ci o$arnie i spadniesz suchym li'ciem

w drapien czuo'. ziemi, w poary ludzkich rk,

w jezioro mroczne czasu podo#ne ciemnym snom!)/+

Wstaa i aa si& poprowazi o wo#, ># zamocz#a stop# w rzece2 zeszt#wniaana0le2 ale on c/w#ci elikatnie +e+ r&ce i oplt +e so$ie wok sz#i, %anurz#li si&,

" pop#n&li,Iozpaczliwie wczepia si& w +e0o szczupe ciao, %amkn&a ocz# wtulona w +e0o

tware mi&nie2 ktr#c/ r#tmiczne ruc/# wprawi# +. w +aki ziwn# stan, '/on# nurtrzeki prz#+emnie 0aska +e+ ua, )rz#pomniaa so$ie koniec tamte0o wierszaO

"odaj mi rk - mwi anio -

oto si stajesz zapatrzeniem $wiazd!)0+

ane, '/ocia3 nie wiaomo2 co znacz#, Mo3e wanie late0o takie ane, )o razpierwsz# w 3#ciu miaa wra3enie2 3e woa unosi +.2 a nie wci.0a ku ciemnemu nu,

># otarli o $rze0u2 pucia sz#+& c/opaka, Sta+.c na piaszcz#st#m nie2zac/wiaa si&2 wi&c +. prz#trz#ma, )atrz.c mu w ocz#2 w#swo$ozia si& z o$+&cia,W#szli na $rze0,

5a0le :eksa popc/n. z cae+ si# Steana2 ktr# momentalnie straciwsz# rwnowa0&z wielkim pluskiem wpa o wo#,

:o/ater tonie< Stean< 5ieee


49/224

owiezia2 +ak w#0l.a z $liskaC, 5o c3, @enak troc/& si& owieziaem2 pom#la2prz#pomina+.c so$ie rz. wisielcw prz# Jesznie,

Kim $# "0nac# %awazki? 7lacze0o wst.pi o le0ionw? 7lacze0o po wo+nie niezrzuci munuru? 7lacze0o2 wreszcie2 a si& za$i?

Stean zacz. si& roz$iera, Starannie skaa ka3. cz& 0arero$# i okaa na

krzeso,%ao3# munur, Je3a +ak ula, W#pr&3# si& +ak struna, %asalutowa o lustra i na0leo$ok swo+e0o o$icia spostrze0 patrz.ce na nie0o z mieszanin. zaskoczenia i strac/uocz# matki,

*owarz#stwo za oknem znowu m&cz#o '/r#zantem#, )rz#mierzam so$ie t#lko $.kn. przeprasza+.c#m tonem2 po cz#m posze o

nie+ ener0iczn#m krokiem oicera2 z asonem strzeli o$casami2 umiec/n. si&zawaiacko i kania+.c si& szarmancko2 zap#taO Mo3na prosi pani. ma+orow.?

%ata6cz#li, )rz#si&0ni+2 3e w nic si& nie $&ziesz miesza< w#cezia2 patrz.c mu prosto

w ocz#, )rz#si&0ni+ralem, W#0lansowane na $#sk oicerki o+ca o$i+a#promienie 0or.ce0o lipcowe0o so6ca +ak lustro, @ak +u3 stacza si& w konspirowanie2 toz asonem, Stean umiec/n. si& o swoic/ m#li,

)rz#+mu+& ci& w szere0i -rmii )olskie+2 walcz.ce+ z wro0iem w konspirac+i


51/224

o w#zwolenie =+cz#zn#, *w#m o$owi.zkiem $&zie walcz# z $roni. w r&ku,%w#ci&stwo $&zie two+. na0ro., %raa karana +est mierci., *ak nam opom3:0< w#eklamowa przesanie2 +ak na 0ust Steana2 su3$ist#m i patet#czn#m tonem>ral,

Kto $# prz#puszcza2 3e $&& mia owc&? " 3e $&zie nim akurat ten pacan?

Wsz#stko +asne? sp#ta $o/ater te+ m#li,Stean w milczeniu skin. 0ow., 'o mi tu kiwa 0ow.? parskn. z ir#tac+. >ral, @asne< w#krz#kn. Stean2 z ca#c/ si stara+.c si& nie w#$uc/n. miec/em2 $o

akurat prz#pomnia so$ie ulu$ione0o wo+skowe0o $o/atera i +e0o skaane powa3n#m2re0ulaminow#m tonem melunki w st#luO B)osusznie melu+&2 panie o$erle+tnant2 3ewsz#stko +est w porz.ku2 t#lko kot +est 0a0an i ze3ar kanarkaC,L1

5ie B+asneC2 t#lko Btak +est2 panie plutonow#C< poucz# 0o poniesion#m 0osempan plutonow# @an >ralski, " $ut# wraca+. o sza#, *o nie c#rk,

*ak +est2 panie plutonow#< r#kn. strzelec Stean %awazki tak pen#m emaz#su3$ist#m tonem2 3e ze$rani w#$uc/n&li miec/em,

%anim w#ra;nie niezaowolon# >ral z.3# zarea0owa2 wsz#sc# otocz#li Steanakoem i zacz&li raonie ciska mu r&ce i 0ratulowa, liczne oicerki ni to kpi.co2 ni to na powa3nie skomentowaa Kama, )o o+cu?Kiwn. 0ow.,5a0le poczu si& +ako nieswo+o, @ak to si& waciwie stao2 e $# tu teraz z t. 0rup.

rozemian#c/ c/opakw i ziewcz#n2 a prze c/wil. eklamowa rot& prz#si&0inaaszerowan. wznios#mi sowami w roza+u Bo+cz#znaC2 BniezomnieC2 Bw#zwoleniez niewoliC2 B/onorC2 Boiara 3#ciaC, 5apraw& te0o c/c&? Strzela o inn#c/ luzilate0o2 3e s. 5iemcami al$o zra+cami? 5o i kto to waciwie +est Bzra+caC? >#$#za kr#terium prz#+. c/ozenie o kina i cz#tanie 0azinowe0o B5owe0o KurieraWarszawskie0oC2 to w cae+ Warszawie ze$rao$# si& z milion zra+cw, %a c/oler& niestarcz# nam amunic+i, *rze$a $&zie c/#$a c/ozi o mieszkania o mieszkaniai r&cznie usi, Kiepska sprawa,

Sil& si& na c#nizm2 $o mi 0upio wo$ec matki skarci si& w m#lac/, -le w ko6cuile mo3na siezie 0rzecznie na upie2 0# ookoa ka3e0o nia 0in. niewinni luzie?># 5iemc# $ezczelnie si& tu panosz.2 a nas sp#c/a+. coraz 0&$ie+ i 0&$ie+ po ziemi&2+ak$#m# $#li +akimi Morlokami, =statnio zamkn&li la )olakw park +azowski2 $#im wiok poluzi nie uprz#krza spacerw, @eszcze troc/& i ka3. nam c/oziz opaskami na r&kawac/ +ak przetem #om 'iekawe2 +aki w#$ior. wzr? %reszt. mo3ezro$i. na+zw#kle+sze po prostu $iaoczerwone,

- w o0le2 o co c/ozi? 5ikomu z nicze0o nie musz& si& tumacz#2 a matkaGMatki nie ma co teraz martwi, %reszt. wo+na nieu0o si& sko6cz# alianci s. +u3 weHranc+i i we Woszec/2 a Ios+anie pru+. na zac/ +ak $urza2 wi&c u0o to so$ie niepowo+u+&, %a par& ni2 0ra t#0oni 0rzecznie roz$roim# 5iemcw na ulicac/ Warszaw#+ak w osiemnast#m i t#le $&zie te+ cae+ Bwalki z $roni. w r&kuC, - nawet 0#$# coGto tak cz# siak nikt mnie o nicze0o nie zmusza2 sam te0o c/ciaem o+ca te3 przecie3nikt na si& nie ci.0n. o le0ionw, *e3 mia ziewi&tnacie lat, )owiezm#2 3e to takarozinna tra#c+a,

5o i :eksa mia rac+&2 3e w konspirac+i s. na+lepsze ziewcz#n#, Stean spo+rza na:eat& w r3owe+ sukience2 prz#tulon. o -leksanra, )otem na Kam& w $uiast#c/


52/224

lnian#c/ sponiac/2 zapewne wasnor&cznie przero$ion#c/ z +akic/ portek o+ca,Wreszcie na :ieronk&2 ktra skaane+ przez nie0o prz#si&ze prz#suc/iwaa si&w wianku z poln#c/ kwiatw na 0owie, 'aa ona, >ral c/#$a nie zauwa3#2 $o$# si&wciek,

*ak2 tak, 5a+lepsze ziewcz#n#, @ena w ru0., :ez wc/ za6,

@e0o wzrok w&rowa leniwie o Kam# o :ieronki i z powrotem,Io0al wrci z rekonesansu, W porz.ku, 5iko0o w lesie nie ma, Mo3na popuka,>ral w#ci.0n. zza pazuc/# kanciaste zawini.tko, 5ie mo0&2 nawet szmatki nie

zmienili 3ac/n. si& Stean w m#lac/, '/ocia32 w sumie2 po co ni$# mieli zmienia?>ral powoli rozwin. materia i oczom wsz#stkic/ ukaza si& lekko zmatowion#

czarn# metal pistoletu,'/opakom zawieci# si& ocz#, )istolet 8is2 uma 7ru0ie+ Izecz#pospolite+ i ka3e0o 3onierza2 ktr# 0o posiaa,

'eln#2 niezawon# i oporn# na za$ruzenia, :ro6 palna krtka2 samopowtarzalna2kurkowa2 o luie r#0lowane+ i i0lic# przerzutowe+ w#rec#towa powa3n#m tonem

>ral2 rozaowa i za$ezpiecz# 8isa2 po cz#m wr&cz# 0o Steanowi, 5o2 awa+2m.rala,'/#$a musia si& te0o naucz# na pami&, )ewnie zakuwa nocami na w# $a0an.

o ko0o a$r#czn. instrukc+.2 $o przecie3 w )or&czniku owc# plutonu te0o racze+nie w#cz#ta, BSamopowtarzalna2 kurkowa2 o luie r#0lowane+ i i0lic# przerzutowe+C pewnie nawet nie wie2 co te wsz#stkie sowa znacz., 'iekawe2 cz# prz#swoi so$ie te3wiez& z rozziau )ostawa strzelecka na koniu? Stean w#o$razi so$ie >ralarec#tu+.ce0o z t. swo+. c/arakter#st#czn. min. wa3niaka co w roza+uO Bskaa+.c si&o strzau w kusie2 0alopie i cwale2 +e;ziec powinien unie si& w strzemionac/i prz#trz#ma woln. r&k. 0rz#w# konia, W razie upaku z wierzc/owca i skr&ceniakarku2 prze re0ulaminow#m zamelowaniem si& u wi&te0o )iotra2 +e;ziec powinien$ro6 za$ezpiecz# i sc/owa o ka$ur#2 $# uc/roni +. prze za$ruzeniem mo0.c#mprz#sporz# kopotu nast&pnemu u3#tkownikowiC, Mam nazie+&2 3e nie $&zie mniez t#c/ $zur przep#t#wa kpi w m#lac/ Stean2 ale $ior.c $ro6 o r&ki2 czu2 +aknarasta w nim poniecenie,

=to kole+na poza p#waniem rzecz2 ktre+ nie ro$iem o pocz.tku wo+n# pom#lai prz#pomnia so$ie w#praw# z o+cem na strzelnic& -0r#koli, 5a0le zat&skni za ic/wspln#mi eskapaami, 5a wspinaczk& w *atr#2 na ka+aki i rower#2 na strzelnic&2 na$asen Je0ii i mecze )olonii,

7o, 5ie ma co si& teraz maz0ai,)ewn#mi ruc/ami o$ezpiecz# i przeaowa $ro6, 5a+w#ra;nie+ te0o si& nie

zapomina, @ak p#wania i +az# na rowerze,Szcz&k naoliwione0o prec#z#+ne0o mec/anizmu sprawi mu prz#+emno, M+ tata $# oicerem w#+ani2 wiz.c lekko zaskoczone spo+rzenia Io0ala2

:eks# i -leksanra, Skoro tak2 to spr$u+2 prezesie powiezia w#z#wa+.c#m tonem >ral2 wr&cza+.c

mu ma0az#nek i wskazu+.c na ustawione kilkanacie metrw o nic/ trz# puszki,@eli nie trai&2 to c/#$a so$ie w e$ paln&, 5ie am pacanowi sat#sakc+i pom#la2

celu+.c starannie, S#sza w 0owie spoko+n# 0os o+ca, B5ie celu+ z$#t u0o2 $# niezm&cz# r&ki, 5ie ciska+ kurczowo r&ko+eci2 ale trz#ma+ +. mocn#m2 pewn#m


53/224

c/w#tem, Spust naciska+ elikatnie2 nie szarp, wa3a+ na orzut, *raktu+ $ro6 +akprzeu3enie swo+e0o ramienia musisz poczu cel2 tak +ak$# 0o ot#kaC,

stawi si& $okiem o puszek, Jew. r&k& sc/owa za plec#2 praw. unis naw#soko oczu,

)rezesie< 3ac/n. si& w m#lac/, =n c/#$a poc/w#tu+e te swo+e powiezonkau co 0upsz#c/ oro3karz#,

Iaz< )istolet kaszln. suc/o i r0n. w +e0o oni +ak 3#wa istota, Stean poczuzapac/ proc/u i zauwa3#2 3e pierwsza puszka w#leciaa w powietrze, :eksa i Kamazakr#li usz#,

7wa< 'zu2 +ak po ca#m ciele rozlewa mu si& prz#+emne ciepo2 w#penia+.c 0oziwn#m poczuciem si#, 7ru0a puszka znikn&a w la za pierwsz.,

*rz#< @a napraw& lu$i& ten zapac/, 'o +ak$# pieprz z opikami metalu2 siark.i omieszk. amoniaku, =str#, )o$uza+.c#, M&ski, *rzecia puszka traiona w sam roekzostaa zmuc/ni&ta,

Wsz#stko trwao wie2 mo3e trz# sekun#, 7ziewcz#n# $i# $rawo2 c/opc# patrz#liz niem#m poziwem,

Steanowi wci.3 +eszcze zwoni w uszac/ /uk w#strzaw2 0# &g

Marcin Mastalerz - Miasto 39 44

Documents

Transcript of Marcin Mastalerz - Miasto 39 44