Marcelo Bariatto Andrade Fontes - IBERSENSORS Bariatto... · – Conceito da estrutura MOSFET...
Transcript of Marcelo Bariatto Andrade Fontes - IBERSENSORS Bariatto... · – Conceito da estrutura MOSFET...
Microssensores Químicos
Marcelo Bariatto Andrade FontesLSI / INCOR / USP
e-mail: [email protected]
Tecnologias para Microssistemas e SensoresWorkshop Conjunto TESEO (CYTED) e SIIAM (PD&I-TI-CNPq)
Definições ISENSOR
– Dispositivo que converte uma grandeza não elétrica (física ou química) em um sinal elétrico.
MICROSSENSOR– Sensor cuja dimensão da área
de detecção é menor que 100 µm2
Sinal primário
Sinal secundário(elétrico)
SENSOR QUÍMICO E SENSOR BIOLÓGICO (BIOSSENSOR)
– Dispositivo que converte uma grandeza química ou biológica em um sinal elétrico.
– Dispositivo de medida que utiliza reações químicas ou biológicas para detectar e quantificar uma substância.
– Dispositivo de medida que utiliza materiais químicos (metais, polímeros de baixo peso molecular, óxidos) ou biológicos (biomoléculas – enzimas, anticorpos), para detectar e quantificar uma substância.
Definições II
Vantagens da miniaturização
Portabilidade → implantesVolume pequeno de analitosResposta rápida / baixo consumoUtilização de tecnologias de CI´S e MEMS– Dimensões reduzidas– Alta reprodutibilidade e rendimento– Produção em escala– Baixo preço– Sensores com eletrônica integrada (sensores
inteligentes)
HISTÓRICO DO DESENVOLVIMENTO DE SENSORES QUÍMICOS E BIOLÓGICOS
1916 Primeira de imobilização de proteínas : adsorsão da enzima invertase ao carvão ativo.1922 Primeiro sensor de pH em vidro.1925 Primeiro sensor de pH para medidas em sangue.1954 Invenção sensor de oxigênio Invenção sensor de pressão parcial de oxigênio (pCO2)1962 Primeiro biossensor amperométrico : detecção da glucose (enzima glucose
oxidaze).Método de geração de membranas de bi-camadas lipídicas.1964 Sensores de água, hidrocarbonetos, moléculas polares as sulfeto de hidrogênio
(modificação da superfície de um cristal piezoelétrico).1969 Primeiro biossensor potenciométrico : detecção da uréia (eletrodo modificado com a
enzima urease).1972 Primeiro analisador comercial para a detecção de glicose (Yellow Springs
Instruments)1975 Primeiro biossensor microbiológico para a detecção da levedura (eletrodo modificado
com a enzima concanavalin A).1979 Primeiros sensores SAW (ondas acústicas superficiais) para detecção de gases.1980 Sensor de fibra óptica para detecção in vivo de pH no sangue.1982 Sensor de fibra óptica para detecção de glicose.1983 Teoria e técnicas de fabricação dispositivos em escala molecular.1986 Primeiro biossensor para a detecção de aminoácidos baseados na utilização de
matéria-prima animal (antenas de caranguejo azul).1987 Primeiro biossensor baseado em reconhecimento molecularUtilização de enzimas
condutoras na modificação de eletrodos.
Sensor cuja condutividade é alterada por uma espécie química (gás)– 1953 Barttain e Bardeen à mudança de resistividade
em materiais expostos a gases :• semicondutores
• óxidos metálicos (SnO2, ZnO, TiO2, In2O3),
• cristais orgânicos (fitalocianina),
• polímeros condutores (polifenilacetileno, polipirrol)
QUIMIO-RESISTORES
Óxidos metálicos : SnO2– Padrão industrial
• 1968 Figaro Engineering Inc. : 50 milhões vendidos– Adição de traços de metais catalíticos (Pt, Pd) → seletividade– Temperatura de operação : 300 oC a 400 oC – Potência : 1 W , microssensor : 100 mW– Baixo custo– Vida útil : 3 a 5 anos
QUIMIO-RESISTORES
Cristais orgânicos: ftalocianina– Alta resistividade → eletrodos interdigitados– Vantagens :
• facilidade de deposição : screen printing, spinning, LB
• baixa temperatura de operação : ~150 oC• facilidade de modificação de sua estrutura
química
Polímeros condutores: polipirróis– Início dos anos 80– Aplica-se os itens acima (materias
orgânicos)– Facilidade de deposição : eletrodeposição
QUIMIO-RESISTORES
Sensor cuja constante dielétrica (à capacitância) é alterada por uma espécie química (gás).
– Menos suscetível à contaminações superficiais do que os quimioresistores.
– Materiais : polímeros condutores (spinning)• polifenilacetileno (CO, CO2, N2, CH4)
– Estrutura interdigidada
– Baixa seletividade e altamente sensível à humidade.
– Medidas :
• ∆C ⇒↑ [gás] , ↓ f , T
QUIMIO-CAPACITORES
Sensor no qual alguma propriedade elétrica de estruturas heterogêneas são modificadas por uma espécie química (gás, íons). – junções PN, – metal isolante semicondutor (MIS)– metal isolante metal (MIM)– ou metal semicondutor (MS) – diodo Schottky)
Quimio-Diodos
Sensor no qual alguma propriedade elétrica da estrutura de um transistor, usualmente transistor de efeito de campo (FET) é modificada por uma espécie química (gás, íons).
– Proposto por Lundström em 1975
– Conceito da estrutura MOSFET (Metal-Óxido-Semicondutor FET) : 1930
– Estrutura ISFET (ion selective FET) proposta por Bergveld em 1970.
QUIMIO-TRANSISTORES
Quimio-transistores
Análise clínica– Gota de sangue
• Na+, Cl-, K+, Ca+
• Uréia, Glicose• pH• CO2, O2
• ….
Flow and Gas Microsensors
• Gas and liquid applications
• Suitable for smallflow values
• Low power consumption
• Fast response
• Possibility of integration in microchannels
Heater
Sensor
Sensor
Experimental results
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 5000,00
1,88
3,76
5,64
7,52
9,40
11,28
13,16
15,04
16,92
18,80
N 2 H e S F 6
∆T (Κ
)
Gas Flow (sccm )
Sensores de massaSensor piezoelétrico (quartz)– Temperatura de operação T < 50 oC– fo~10 MHz– Propagação no “corpo” do material
Sensores de massaSensor SAW (LiNbO3)– fo~100 MHz a GHz → 1pg– Propagação na superfície do material– Detecção de : NO2, H2, H2S, SO2, CH4, C2H6
Ls
Substrato
Isolante
Guia “rib”
Cobertura
W
Chemical Optical sensor based on a MZ interferometer
Evanescent field Chemical Optical Sensor
IntroduccióIntroducció
LL’’ananààlisi per injeccilisi per injeccióó en flux es basa en la insercien flux es basa en la insercióó dd’’una una mostra en una solucimostra en una solucióó portadora mportadora mòòbil, que bil, que éés posteriorment s posteriorment
transportada fins al detector, on es registra la variacitransportada fins al detector, on es registra la variacióó contcontíínua nua dd’’un parun parààmetre fmetre fíísic o qusic o quíímic, com a conseqmic, com a conseqüèüència del pas de la ncia del pas de la
mostra a travmostra a travéés ds d’’ell. ell.
mostra
carrier
reactiu 1
reactiu 2
reacció 1 reacció 2
detector
INJECCIÓ
DISPERSIÓ
DETECCIÓ
RENTAT
Mostra Fase 1
Fase 2
Fase 3
Fase 4
AUTOMATITZACIÓ DE LA MESURA: SISTEMES DE FLUXAUTOMATITZACIÓ DE LA MESURA: SISTEMES DE FLUX
Tècnica FIATècnica FIA
TempsSe
nyal
HLB
Gas Contamination Pre-Concentrators
Basic Structure
•Use of microchannels (silicon and modified) to concentrate pollutants (hydrocarbons present in the air)
•Easily portable and mobile detection system
•Low cost batch fabrication
Detecção Eletroanalítica de metais pesados
A detecção eletroquímica começa com o processo chamado "pré-concentração
Após o tempo de pré-concentração, o potencial é invertido na direção anódica de oxidação onde o metal que se concentra no eletrodo é removido, processo este chamado de remoção “stripping”
Curva de oxidação para o aumento de concentração
Aumentando a concentração específica de íons causa uma intensificação do pico de redução
Curva de Calibração
Finalmente uma curva de calibração (corrente x concentração) pode ser obtida do pico atual ou da área abaixo da curva de redução
Fluid Merging Passive Mixer Measuring Cavity
Sensor Array
Nozzle
Inlets
Fluid Outlet
LTCC
Electrical outputs Detection ElectrodeAg/AgCl Electrode Detection Electrode Counter Electrode Fluid Outlet
BIOLOGICAL IMPORTANCE OF THE NITRIC OXIDE
– neurotransmission– macrophage function– muscle relaxation– long term memory
• ELECTROCHEMICAL DETECTION → AMPEROMETRY
AMPEROMETRIC DETECTION
• Reference Electrode: close as possible from detection electrodes
• Auxiliary Electrode : far / 10 x larger• Reference Electrode: close as possible
NO → NO2- → NO3
-
NO + H2O →← HNO2 + H+ + e- Eo = 0.99 V
HNO2 + H2O →← NO3
- + 3 H+ + 2 e- Eo = 0.94 VNO + ½ O2 → NO2
[ N O ]
S E N S IT IV IT Yf (A R E A , V ap p )
I
SENSOR DESIGN
FEATURES
GENERAL PURPOSE ELECTROCHEMICAL SYSTEM
– GOLD WORKING µELECTRODES– Ag/AgCl REFERENCE ELECTRODE– GOLD COUNTER ELECTRODE
STATIC OR FLOW ANALYSIS
MULTIPOINT DETECTION
MULTISPECIES DETECTION
SENSOR3 x 10 mm
Contacts PadsAu
(0.5 x 0.5) mm
AuxiliaryAu
(2 x 0.5) mm
Si3N4 ReferenceAg/AgCl
WorkingAu
(10 x 10)µm
Lines20 µm
Sensor fabricationI.C. TECHNOLOGY– COMPUTER GENERATED PHOTOMASKS (2) - LOW COST– BATCH FABRICATION - HIGH REPRODUCIBILITY
IN VITRO DETECTION
ELECTROCHEMICAL DETECTION : EXPERIMENTAL SETUP
Electrochemical workstation
Faraday cage
NO gasGas tight burette
Electrodeconnections
Reaction chamber
NO solution
stirring
Purging system(N2)
IN VITRO DETECTION
ELECTROCHEMICAL DETECTION : DPV PARAMETERS
Potentialsweep
Pulse amplitude
Current sampling
Pulse period
Pulse width
Parameter Condition
no 1 no 2
Potential sweep (mV/s) 20 12.5
Pulse amplitude (mV) 50 75
Pulse width (ms) 50 80
Pulse period (ms) 200 400
Current sampling (ms) 17
Potential range (mV) 400 - 900
NITRIC OXIDE SENSITIVITY x 10 -4 A / M
Ο condition no2condition no1
Ο condition no2condition no1
1.393.91
DETECTION LIMIT ~ 10 µM
7.02
3.751.8 X
2.5 X
MOTIVATION
DEVELOPMENT OF AN ARRAY OF MICROELECTRODES– SMALL VOLUME OF THE SAMPLE – MULTISPECIES AND MULTIPOINT ANALYSIS– SILICON PLANAR TECHNOLOGY
BIOLOGICAL APPLICATIONS– NEURAL ACTIVITIES
– INTRACELLULAR ELECTROCHEMICAL RECORDING – IONIC DISTRIBUTION– ELECTRICAL DETECTION AND STIMULATION
– DETECTION OF BIOLOGICALLY RELEVANT MOLECULESSUCH AS (NITRIC OXIDE)
Catheter based cardiac mapping system
• Electrophysiological behavior of the heart
• origin of the arrhythmia• alterations in the cardiac rhythm
• Minimal invasive diagnosis• Possibility of ablation in situof the heart tissue
Sketch of under developing final catheter potential mapping
Up to 200(10 µm x 10 µm) microelectrodes
(φ = 0,5 mm)
64 µeletrodos multiplexados
Active catheter
University Tohoku / Japan Viagem Insólita - Encarte Revista da Folha - 30/01/2000, pag.14-15
Array of 1024 electrodes for O2 mapping
80 x 40µm
Hermes, T.; et al.;Sensors and Actuators B, vol. 21, pp. 33-37, 1994.
MICROMACHINING TECHNIQUES
Boron etch stop
Plasma etching
Deep boron diffusion– high temperature and time
Lateral diffusion– “large”dimensions
Strong crystal orientation dependence
Low temperature processBetter shape definition and thickness control– without lateral diffusion
Quick processLow silicon crystalline orientation dependence
PROBE DESIGN
Needle shape general purpose electrochemical system
Multipoint and multispecies detection
2 to10 gold µelectrodes
– 90 to 340 µm tipAg/AgCl referencePlatinum auxiliary
FABRICATION STEPS
Boron etch stop
Plasma etching
mask 1 → probe shapemask 2 → lines / contactsmask 3 → windows
mask 1mask 1mask 2mask 3mask 1