MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri
description
Transcript of MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri
![Page 1: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/1.jpg)
MANTARLARIN YAPISI VE GENEL ÖZELLİKLERİ
Prof. Dr. Nuri KİRAZTıbbi Mikrobiyoloji UzmanıTıbbi Mikoloji Uzmanı
![Page 2: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/2.jpg)
Mantarlar doğada yaygın(toprak, hava, su, çürümüş organik maddeler
>200,000 tür Patojen ~ 150 tür
- kesin patojen - fırsatçı patojen (sayısı giderek artıyor)
Mantar hastalığına “mikoz” denir Mikoloji
![Page 3: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/3.jpg)
HÜCRE YAPISI Kapsül (sadece bazı mantarlarda)
Hücre duvarı
Hücre zarı
Sitoplazma - çekirdek - çekirdek zarı - çekirdekçik- ER, mitokondri, golgi, vakuoller
Mantarlar, ökaryotik, gelişmiş hücre yapısına sahip
![Page 4: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/4.jpg)
Kapsül
Polisakkarit yapıda Önemli virulans faktörü
(antifagositik) Bazı mantarlar kapsüllü
(Cry ptococcus neoformans)
![Page 5: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/5.jpg)
Hücre duvarı Mantarın kuru ağırlığının %90’ı Kimyasal yapısı bakteri ve bitkilerdekinden farklı
- %90 polisakkarit (kitin, mannan, β-glukan vb.), %10 protein ve glikoprotein
- bakteride h. duvarının esas madde ise peptidoglikan (bakteri h. duvarına etkili antibiyotikler mantarlara etkisizdir)
Bazı antifungaller mantar h. duvarına etki eder H. duvarı antijenik yapıdadır İşlevleri: Rijiditeyi sağlar, mantara şeklini verir, ozmotik şoklardan
korur
![Page 6: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/6.jpg)
Hücre zarı
Çift tabakalı Fosfolipitler ve steroller (ergosterol) içerir
(insandaki başlıca sterol kolesteroldür) İşlevleri: Madde alışverişi, kapsül ve h. duvarı sentezi Bazı antifungaller (amfoterisin B, azoller) sterol
üzerinden etki eder
![Page 7: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/7.jpg)
METABOLİZMA Fotosentez yapmazlar (klorofilsiz) (bitki ve alglerden farkı) Heterotrof (karbonu organik ürünleri parçalayarak sağlar) Absorbsiyonla beslenirler Çoğu aerobik, bazıları fakültatif anaerop (mayalar vb.) pH 6.0-6.8 Üreme için nemli ortam gerekli (sporlar kuruluğa dirençli) Optimal üreme 25-35 oC
Bazıları termotoleran (Aspergillus fumigatus vb.)
![Page 8: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/8.jpg)
MORFOLOJİMaya X Küf
Funguslar
Mayalar
Küfler (filamentöz mantarlar)
Dimorfik mantarlar (termal dimorfizm)
![Page 9: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/9.jpg)
Mayalar Tek hücreli mantarlar
Mikroskopi- Yuvarlak veya oval görünümlü (çap: 3-15 μm; boy: 2-50 μm) - Tomurcuklanarak ürerler
(yavru hücreye “blastokonidyum” denir)- Psödohif (yalancı hif) yapıları oluştururlar
(blastokonidyumlar ana hücreden ayrılmadan uzarlar)
Makroskopi- macunsu görünümlü koloniler oluştururlar- kolonileri bakteri kolonilerine benzer
ChromAgar Candida
SDA’da Candida kolonileri
![Page 10: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/10.jpg)
Küfler Çok hücreli mantarlar Filamentöz (ipliksi) yapıdadır Ana yapısı hiflerdir
Mikroskopi- hifler (dallanmış tübüler hücreler) (2-10 μm) hifler, septalı (gerçek) veya nadiren septalı (septasız) - hif şekli (raket, spiral, köksü vb.) tanımlamada önemli- miçel (hiflerin oluşturduğu örgü/yumak) vejetatif (kök yapı) ve aerial (havasal=reproductive) miçel - sporlar (aerial hiflerin üzerinde taşınır)
Makroskopi- küf kolonileri (pamuksu, yünsü, kadifemsi yüzey) - koloni rengi (pigmentasyon)
A- Septasız hif (psödohif)
B- Septalı (gerçek) hif
![Page 11: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/11.jpg)
Dimorfik mantarlar
Bazı mantarlar “termal dimorfizm” gösterir
Çevre koşullarına göre maya veya küf formunda bulunabilirler37 oC’de ve in vivo şartlarda (insan vücudu)→ maya veya sferül formu Doğal ortam ve oda sıcaklığı (saprofitik dönem) → küf formu (bulaşıcı)
Dimorfizm reversibl (saprofitik form ↔ parazitik form)
Dimorfik mantarların tanımlanmasında her iki formun ve birbirine dönüşümünün gösterilmesi gerekir
![Page 12: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/12.jpg)
Dimorfizim
![Page 13: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/14.jpg)
Hif pigmentasyonuPigmentli X Pigmentsiz
Pigmentsiz veya hafif pigmentli) hif → Hiyalen hif- hyalohyphomycosis= hiyalen mantar enfeksiyonu
Pigmentli hif → Dematiaceous (esmer) hif - pigmentasyon h. duvarında melanin varlığına bağlı - Fontana-Masson boya (melanin boyası) esmer mantarlar → kahverengi/siyah hiyalen mantarlar → pembe/kırmızı - phaeohyphomycosis = esmer mantar enfeksiyonu
![Page 15: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/15.jpg)
ÜREMEEşeysiz X Eşeyli
Eşeysiz (aseksüel = imperfect = tam olmayan) üreme - Eşeysiz üreyen mantara “anamorf” denir- Bir ana hücreden tomurcuklanma ve bölünme (mitoz) ile- Oluşan aseksüel spor “konidyum” (blastokonidyum = blastospor)
Eşeyli (seksüel = perfect) üreme - İki uyumlu mantarın (haploid) bir araya gelmesi (plazmogami), çekirdeklerin füzyonu (karyogami) ve bölünmesi (mayoz) ile - Eşeyli üreyen mantara “telemorf”, oluşan yapıya “spor” denir - Önemli eşeyli sporlar: Zigospor, askospor, bazidiyospor
![Page 16: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/16.jpg)
Eşeysiz Üreme Mayalar
Tomurcuklanma (blastokonidya) Fission (Bölünme)
Küfler Tomurcuklanma (blastokonidya) Sporangium içinde sporangiospor Disartikülasyon/ konversiyon
![Page 17: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/17.jpg)
Eşeysiz sporlar (konidiyalar ve sporanjiospor) Dış ortam koşullarına dirençlidir Mantarların doğada yayılmasını kolaylaştırır Koloniye rengini verir konidyalardan mantar identifikasyonunda yararlanılır:
- şekli, rengi, dizilimi
Eşeysiz spor çeşitleri:- Blastoconidia ve psödohif (Candida spp.)- Chlamydospor (Candida albicans)- Arthrospor (Coccidioides immitis)- Microconidia (Aspergillus spp.)- Macroconidia (Microsporum spp.)
- Sporangiospor (Mucor spp.)
Conidium çeşitleri
![Page 18: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/18.jpg)
Önemli konidyalar
Artrokonidia (artrospor)
Chlamydospore
Blastospor (blastoconidia)ve psödohifler
Sporangiospore
![Page 19: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/19.jpg)
Eşeyli Üreme Elemanları (Sporlar)
Zygospor: Büyük ve kalın çeperlidir
Ascospor: Askus (ascus) denilen keselerde oluşur, her askusta 2-8 adet spor bulunur
Basidiospor: Basidium denilen tokmak şeklindeki oluşumların uç kısımlarında, sterigmata adı verilen yapıların içinde bulunurlar
Basidium
Basidiospor
Ascus
Ascospor
Zygospor
![Page 20: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/20.jpg)
SINIFLANDIRMA Sınıflandırmada esas alınan kriterler:
- Mikroskopik morfoloji (seksüel spor, hif septasyonu)- Makroskopik (koloni) morfoloji → küflerde çok önemli- Üreme şekli- Biyokimyasal özellikler → mayalarda önemli - Moleküler özellikler - Yaptıkları hastalıklar (klinik sınıflandırma)
![Page 21: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/21.jpg)
Nomenklatür
Bölüm (Division) : -mycota Sınıf (Class) : -mycetes Takım (Order) : -ales Aile (Family) : -aceae Cins (Genus) : - Tür (Species) : -
![Page 22: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/22.jpg)
Nomenklatür Bölüm (Division) : Zygomycota Sınıf (Class) : Zygomycetes Takım (Order) : Mucorales Aile (Family) : Mucoraceae Cins (Genus) : Rhizopus Tür (Species) : R. oryzae
![Page 23: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/23.jpg)
Taksonomik Sınıflandırma Seksüel sporların tipine göre (telemorfik mantarlar)
- Chytridiomycota (insanlar için patojenik herhangi bir tür içermez)
- Ascomycota- Basidiomycota- Zygomycota
Eşeyli üremenin gösterilemediği mantarlar- Fungi imperfecti (Deuteromycetes) (yapay sınıflama)
![Page 24: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/24.jpg)
Ascomycota Eşeyli ve eşeysiz şekilde
üreyebilirler- Eşeysiz spor: Konidyum- Eşeyli spor: Askospor
Tıbbi önemi olan seksüel mantarların çoğu bu bölümde- Aspergillus spp.- Histoplasma capsulatum- Penicillium spp.
![Page 25: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/25.jpg)
Basidiomycota Eşeyli üreme gösterirler
Eşeyli spor → basidiospor Clamp bağlantıların (connection)
varlığı tanımlamada ipucu Örnekler:
- Cryptococcus neoformans - Malassezia spp.
- Trichosporon spp. - mantarlar (mushroom)
![Page 26: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/26.jpg)
Zygomycota Eşeyli ve eşeysiz üreme gösterirler
- Eşeysiz spor: Sporangiospor- Eşeyli spor: Zigospor
Hifleri septasız (nadir septalı) ve kalın Toprakta bulunur ve hızlı ürerler Örnekler:
- Mucor spp.- Rhizopus spp.- Absidia spp.
Zygomycetes sınıfı
![Page 27: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/27.jpg)
Fungi imperfecti (Deuteromycetes)
Önemli özellikleri: - eşeyli üreme formlarının gösterilememiş (anamorfik)- tipik konidyumlar - bölmeli/bölmesiz hifler
Tıbbi önemi olan mikoz etkenlerinin çoğunu içerir Örnekler:
- Candida spp. - Sporothrix schenckii
Yapay bir sınıflandırma
![Page 28: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/28.jpg)
Klinik Sınıflama Yüzeyel Mikozlar (pityriasis versicolor, tinea nigra, piedra)
Kutanöz Mikozlar (dermatofitozlar)
Subkütanöz Mikozlar (sporotrikoz, feohifomikoz, miçetoma)
Sistemik/Endemik Mikozlar (klasik dimorfik mantar enf. )
Fırsatçı Mikozlar (kandidoz, aspergilloz, kriptokokkoz, zigomikoz)
![Page 29: MANTARLARIN YAPISI ve genel özellikleri](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022033006/5681663f550346895dd9aad5/html5/thumbnails/29.jpg)
Pratik sınıflandırma
• Mayalar (Candida, Cryptococcus vb.)
• Filamentöz mantarlar - Küfler (Aspergillus, Penicillium, Zygomycetes, Fusarium vb.) - Dermatofitler (Epidermophyton, Trichophyton, Microsporum)
• Dimorfik mantarlar - Coccidioides immitis - Histoplasma capsulatum - Blastomyces dermatitidis - Paracoccidioides brasiliensis
- Sporothrix schenckii - Penicillium marneffei
Klasik dimorfik mantarlar