Manevi Dant§manhk ve Rehberlik (Cilt-1)

Editorle.r

Do<;. Dr. Ali Ayten Do<;. Dr. Mustafa Ko<; Prof. Dr. Nuri Tmaz

Degerler Egitimi Merkezi

© Eserin Her Tiirli.i Baslll\ Ha.kki Anl~mah Olarak Ensar Ne~riyat' a Aittir.

Dem Yaymlan Ensar Ne~riyat Tic. A.$. Organizasyonudur.

ISBN : 978-605-4036-73-8

TAI<Ilv1NUMARASI :978-605-4036-72-1

KitabmAd.i Manevi D~ma.nhk ve Rehberlik

(Cilt-1)

Editorler Do~. Dr. Ali Ayten

Do~. Dr. Mustafa Ko~ Prof. Dr. Nuri TrnaZ

Yaym Koordinatorii Furkan Erdogdu

Kapak & Sayfa Tasannu Nuray Yi.iksel

Basla-Cilt

<;WAR MAT. ve YAY. SAN. Tic LTD. $Ti. 100. Ytl Mahallesi Matbaaalar Caddesi

Ata Han No:34 I 5 Bagalar - isTANBUL

Tel: 0212 628 96 00 - Faks: 0212 430 83 35

Sertifika No: 12683

1. Basrm

Arahk2016

i1e~im Oru~ Reis Mah. Giyimkent Sitesi 12.Sok. No:40-42

Esenler I isTANBUL Tel: {0212) 49119 03 - 04 Faks: 0(212) 438 42 04 www.ensamesriyat.com.tr e-mail: ensar@ensamesriyat.com.tr

Teoriden Pratige Dini Daru§manhk ve Rehberlik Hizmetleri: Samsun Omegi

Mustafa Koylii*

Girl~

Her ne kadar modem hayat inanan/ inanmayan tfun insanhga maddi

anlamda biiyi.ik imkaruar sunmu~sa da, ruhsal anlamda insanhgm sorun­lanru c;ozemedigi gibi aksine, daha da karma§ik hale ge~tir. Gec;mi§te

daha c;ok yeti§kinlerin maruz kalchgi pek c;ok psikolojik stl<mb.ya gi.iniimiiz

diinyasmda, daha kii¢k ya§taki c;ocuklar ve genc;Ier de maruz kalabilmek­

tedirler. Modem hayat, bu tiir psikolojik sorunlara gerc;ek c;oziim yollan arama yerine, ya onlar1 c;e§itli ila~larla gec;ici olarak uyutmaya ya da sanal

ortamlarla unu~maya c;ali~mak.tadrr. Bir zamanlar yanlica ABD'lilere ait oldugu sarulan "Kaliforniya Sendromu" da hizla diinyarun diger yerlerine yaytlmaya ba§lami§b.r (Merter, 2008: 427-437) . Boyle bir gidi§attan sadece bah diinyas1 degil, kiireselle§menin de etkisiyle islam diinyas1 da payma dii§eni almaktadrr. Sonm;ta, kiiresel kapitalist sistemlerin de bir dayatma­

s1 olarak, "bireysel ge!.i§im" uzm~anrun onerileri ve yonlendirmeleriyle, bireyler hie; olmeyecekmi§ gibi adeta diinyaya hakim olrnak noktasma ge­

tir~lerdir. Durum boyle olunca, hep daha c;ok kazanmak, daha c;ok har­camak, daha c;ok bencillik ve sonuc;ta yalruzla§ma, ch§lanma, ps*olojik ve patolojik hastaliklar hakim olmaya ba§lanu§b.r.

i§te boy le bir durum kar§1smda bah diinyas1 ozellikle de ABD, ruh sag­

hgi konusunda dinden yararlanma yoluna giderek bu alanda ciddi <;ali§ma­lar yapmaktadrr. Ruh saghgi ve din ili§kisi psikiyatrinin oldugu kadar, din

•Prof. Dr., Ondokuz Ma}'lS Oniversitesi, ilahiyat Fakiiltesi. e-mail; mkoylu@omu.edu.tr

66 MA.NEVI DANI$MANLIK VE REHBERLiK . .

adanu yeti§tiren egitim kururnlanrun da en onemli meselesi haline gelmi§tir. Yaptlan ~ah§malann biiyi.ik ~oguruugu da ruh saghgi ile din arasmda pozitif bir i!i§k.inin oldugunu ortaya koymaktadir (Koenig, 2004: 1194-1200; Koylii, 2007: 65-92; Koylu: 2010: 5-36).

Bab. toplumlanna bakb.guruzda, dini kururnlann pek ~ok sosyal alan­da hizmet sundugunu gormekteyiz. Bu baglamda "cemaat temelli sagl.ik hizmetleri" adi alb.nda yeni bir hareket ortaya ~b.r. Baz1 kiliseler di§a­ndan psikiyatrist ya da psikolog atamak yoluyla bu hizmeti devam ettir­meye ~~irken, baz1 kilise ve sinagoglar da bizzat kendi din adamlaruu bu alanda yeti§tirmek suretiyle bu hizmeti siirdiirmeye ~alI§maktadJ.r. Zira bu durumun hem ekonomik a9dan hem de· sonu~ itibariyle daha verimli ol­dugu soylenmektedir. Ozellikle son zamanlarda, baz1 dini okullann klinik alanlarda kendi elemanlaruu yeti§tirmeleri daha dikkat ~ekicidir. Ornegin bir Htristiyan ilahiyat Okulu olan FUller Theological Seminary, Amerikan Psikoloji Kurumu tarafmdan tam olarak tarururu§, klinik psikolojide dokto­ra ogrencileri ye~tirmektedir. Yine Kentucky §ehrindeki, Southern Baptist Theological Seminary de sosyal ~~ma alamnda yiiksek lisans progranu yi.iriitmektedir. Daha buna benzer pek ~ok dini okul farklI alanlarda· din ada­rm ye~tirmektedir.

Amerika arbk bu konuda oyle bir noktaya gelmi§tir ki, tar~tlan konu, din adamlanrun psikolojik daru§manltl<la ilgili ders alip almadtl<lan degil, sekiller saglik kururnlannda ~alI§an ki§ilerin dini ve manevi egitim almala­rrmn gerekliligi ilzerinedir. Zira din adamlarmm biiyi.ik ~ogunlugu,- ogren­cilik ytllannda, ilahiyat fakilltelerinde darll§manhk dersleri alirken, psiko­loglann ya da psikiyatristlerin ~ok azrmn (% 5) din ya da maneviyatla ilgili ders aldtl<lan bilinmektedir (Weaver ve Koenig, 1996: 500). Baz1 ki§iler bu geli§meleri, -dine onem vermeyen, -hatta dini tamamen di§layan gelenekSel psikoterapinin bir yenilgisi olarak gormektedir. En azmdan Amerika' daki uygulamalara bakhguruzda,- dini aguliklI daru§manhklann ve psikoterap~- · nin hizla geli§tigini gormekteyiz. Bu uygulamalarda da arbk sadece muay­yen bir dini gelenege baglI olarak degil, bu daru§manhk hizmetlerinin de arhk inan9ar-aras1 bir yakla§lIDl<;i, evrensel degerler ~er~evesinde ele alm­mas1 gerektigini savunmaktadrr. Arbk, dinin psikolojik alandaki giictinii, te­rapotik materyalizmin savunucusu durumunda olan The Journal of the Ame­rican Psychological Association bile kabul etmek zorunda kalmi§ ve bu alanda makaleler yaymlanu§b.r (Andrews, 1995: 87). Hatta bu geli§meler kar§1smda

MANEvi D~MANLIK VE REHBERLiK 67

onemli bir mevkide bulunan Karen Stone §unlan yazIIU§hr. "Bu mevcut ge­li§me ve egili.mler, bu alaru harap eµnektedir ... Arbk hie; kimse c;ocuklanrun bir psikolog olmasrm istemez." (Andrews, 1995: 87). Hatta bu alanda o kadar c;ok 9ah§ma yaptlmaktadrr ki, laik bir devlet olan ABD ic;in Krause §U soruyu sormaktadrr: "Dini rehberlik yaprnak ic;in hp doktor!an rm egitilmeli, yok­sa hp camiasllUll resmi parc;asrm din adamlan rm olu§hrrmahdrr?" (Krause, , 1997: 291-293).

Ashna baktlrrsa psikoterapi kendi kokiine donmektedir. Amerikahlar daha Sigmund Freud'un ismini duymadan yirmi ytl once, hastane temelli daru§man ve sosyal c;ah§ma merkezini kuran Richard Cabot, 1908' de Psycho­therapy and Its Relation to Religion (Psikoterapi ve Din ili§kisi) adh bir kitap yazarak, psikoterapinin her §eyden once "manevi bir te§ebbiis" oldugunu yazrru§hr. Ayru yazar 1930'lu ytllarda emeklilik c;agma geldigmde; "Sosyal <;ah§marun en biiyiik hatalanndan birisi ... onun ic;inde dinin olmayi§1drr" (Andrews, 1995: 88) diyerek bu konudaki iiziintiisiinii dile getirmi§tir. Ca­bot, -terapinin gerc;ek amacrmn da bireyin gkanna yonelik olarak, Tann inancllUll giiciiyle, insanlardaki biitiinliigu ve deruni ic; kaynaklan geli§tir­mek olarak tarumlarru§hr. Ashnda bu dii§iince Harvard'm ilk psikoloji prp­fesorii olan William James'in de temel amacrdrr. Zira ona gore, mutlak ve devamh bir mutlulugu, dinden ba§ka bir yerde b.ulmak miimkiin degildir. (James, 1902: 48).

Psikoterapi kendisini dinden ne kad<l! uzak tutmaya c;ah§rrsa <;ah§Srn, en azmdan dinin onemli bir lo.smml ol~turan ahlaki degerlerden uzak dur­mas1 miimkiin degildir. Bunun asgari ~ boyutu vardrr: Her §eyden once psikiyatrastin dini ve ahlaki bir anlayi§l vardrr ve bu ki§i hastalanna bir §e­

kilde kendi inancrru yans1hr. ikinci.si ise, hasta konumunda olan ki§inin, dini

ve ahlaki degerleri vardrr ki, onlan dikkate almadan hastayi tedavi etmek zaten imkansizdrr. Sonuc;ta, degerlerden yoksun ya da uzak bir psikotera­piden bahsetmek miimki.in degildir (Koenig, 2004: 1194-1200; Zinnbaur ve Pargament, 2000: 164-168).

Son zamanlara kadar ozellikle Bah" da, -insan saghgi hakkrr(da hfil<im olan gorii§ elementsel yakla§nndi. Bu yakla§rma gore, insan viicudu farkh unsurlardan ol~uyordu. Bu unsurlar da beden, ruh ve maneviyat (body, soul, spirit) idi. Bu yakla§nna gore, nastl ki viicudun lo.srmlan birbirinden farkh olarak c;ah§1yorsa, bu farkh kisrmlara ait her hangi bir rahatsizhgm ya da hastahgm tedavisi de ancak o kisrmla ilgiliydi. Bu yakla§rm, -kendisini

68 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

depresyonda da g_6sterroi§, depresyonun tedavisi ic;:in anti:=depresan ila9ar onerilmi§tir (Westgate, 1996: 26). Oysa gii.ni.imlizde, bi.itµ.nciil yakla§rm ha-­ki.mclir. Bu anlayt§a gore, insan viicudu bir bi.itiindfu ve onu olu§turan farkh elementler arasmda bir uyum vardir. Bu unsurlar arasmda meydana gelen her hangi bir rahatsizb.k viicudun diger t.Insurlanru da etkiler. DolaylSlyla insaru beden ve ruh olarak ayumak yerine, ona bir bi.itiin olarak bakmak gerekir. Bu baglamda ruhi fonksiyonlar da aynen insan vi.icudunun fiziki fonksiyonlan gibi e§it derecede oneme sahip olup, insan saghg-tyla dogru­dan ilgiliclir. Bir ki§inin bu unsurlar arasmdaki dengeyi gormeden ve onlan bir biitiin halinde ele ahp incelemeden, bir hastahgi tedavi etmesi imkans1z­dir. insan saghgmm temeli bu unsurlar arasmdaki denge ve uyuma baghdir. Dolayis1yla insarun fiziki, psikolojik, sosyal ve manevi yanlanru bir bi.itiin olarak incelemek gerekir.

Nastl ki beden saghgi i«;in, vii.cut organlanrun sagb.kh ve dengeli bir §e­

kilde <;ah§mas1 gerekiyorsa, ruh saghgi ve iyiligi ic;:in de ruh saghguu olu§­turan unsurlar arasmda.bir dengenin olmas1 ve unsurlann uyum ic;:inde c;a­b§mas1 gerekmekteclir. Literatiir <;ah§malanna baktiguruzda, manevi iyiligin . (spiritual wellness) dort unsurdan olu§tugu gori.ilmekteclir. Bunlar; hayabn anlarru ve gayesi, asli degerler (intrinsic values), a§km inane; ve tecri.ibeler ile toplumsal ili§kilerclir. Elbette bu dort unsur, ki§iye gore farkh anlamlar ifade edebilir. Manevi iyiligm ilk boyutu insan ya§anurun anlami ve gayesi­clir. Varolu§c;ularm <;ah§malanna baktiguruzda, hayabn anlarruru ntri/ dogal insan ihtiyao olarak ele alchl<lanru gormekteyiz. Asli degerler derken, bir ki§inin davraru§nun temelini olu;;turan ;;ekiller sistemi ya d? kendisiyle ya­;;antlan prensipler ve ki;;isel inane; sistemleri akla gelmekteclir. A§km inane;, geni;; anlamda evrenin geni§liginin farkmdahgt ve takdiri anlanuna gelse de, dar anlamda ki;;inin kendisinden bi.iyi.ik ve yi.ice olan bir varhga inanmas1 demektir. Toplum ili§kileri i~e, ki;;inin kendisiyle, toplumla ve Allah'la olan ili§kileri anlanuna gelip, bir digerkambk hissini, digerlerine yard.mt istegini. ve kamu iyiligi ic;:in c;ah;;ma sevgisini ic;ermekteclir (Westgate, 1996: 28).

Ruh saghgi ve din ili;;kisi alarundaki bu olumlu geli;;melerin bir sonu­

cu olarak bugii.n "manevi tedavi hareketleri" adi albnda yeni bir olµ§um

ba§la.IIU§trr. Bu hareket, bir tedavi hareketi olup, i.ic; onemli ozelligi bulun­

maktadir: Bunlar; hastahga tedavi edeceklerini ileri si.irerler, normal olarak

modem tibbm uygulamalan di§mda tedavi yontemleri kullarurlar ve son olarak da etkinliklerini maddi olmayan yi.iksek metafizik gi.i<;lere atfederler.

MANEvi DANI~MANLIK VE REHBERLiK 69

Bu manevi tedavi yontemleri sadece,- ruhsal hastahklarda olmay1p, ayru za­manda genel hp alarunda da gorillmektedir. ABD' de yaptlan bir. ara§brma Amerikaw.arm iic;te birinin, modem b.p tedavisinin di§mda manevi aguhkb. terapilere yoneldil<lerini ortaya koymu§tur. Hatta bu durum sadece halk ara­smda kalm~, Ulusal Saghk Kurumu'nun biinyesinde bir de "Alternatif Tip Ofisi" olu§turulmu§tur (Galanter, 1997: 211). DolaylSlyla manevi tedavi-, yi sadece hastalar kabullenmeyip, b.pc;tlar qa kabul etmektedirler. Omegm; 8,000 uyeli Hiristi.yan Tip ve Di§ Hekimleri Kurumu, -kendi dini inanc;la­~,- "ki§isel ve mesleki hayatlan i9fl mutlak anlamda ciddi bir husus" oldugunu ve bu inana kendi kliniklerinde uyguladtl<lanru belirt:mi§lerdir. Soz konusu doktorlarm yansm~an fazlas1, depresyonlu ve alkolik hastalan i~in duay1 bir tedavi araa olarak tavsiye ettiklerini belirtmi§lerdir (Galanter, 1997: 212-216).

Giiniimiizde sadece Bab. diinyas1 degil, Uzak Dogu dinlerine mensup pek c;ok illkeler de bu tfu uygulamalara yer vermektedir .. Tiim bu geli§me­lerin sonucunda bugiin c;ok c;e§itli hareketler ortaya ~br. Bunlara omek olarak "Holistic Medicine," "Self-liberating Approaches" ve "Twelve Step Movements" hareketlerini verebiliriz. Bunlar arasmda ozelli.kle "Twelve Step Movements" (On iki Adim Hareketleri) olarak bilinen hareket, Tann' run ko­rumasma inanarak birc;ok hastaligm tedavi edilebilecegme inanmaktadir. Bu hareketi.n bugiin ABD' de bir milyondan fazla iiyesi bulunmaktadrr. Bu ha­reketi.n, ba§ta oldiiriicii nitelikte alkol bagun.hligi ol.mak iizere, narkoti.k ba­gunhltl<tan yeme ali§kanl.tl<larma, hatta cinSel bozukluklara varmcaya kadar, -pek c;ok sorunun c;oziimiinde ciddi katktlannm oldugu ileri siirillmektedir (Galanter, 1997: 213).

Bugiin ABD' de ciddi anlamda bireysel sorunu olan ki§ilerin % 39' u, ~ adamlarmdan yardim almaktadu. Bu yardim oraru bir biitiin olarak psikiyat­ristlerden, psikologlardan, doktorlardan, evlilik daru§manlarmdan ve sosyal c;ali§ma uzmanlanndan alman yardrmlarm toplammdan daha fazladrr. Yar­dima olmaya c;ali§l:J.klan konular fakirlikten evlilik sorunlanna; ruhsal has­tahklardan has ta ziyaretlerine; i§ bulmadan bireysel sorunlara ( om~gm alkol ve diger uyu§turuCU madde kullarurm); depresyonlu durumlardan evlilik ve ailevi sorunlara; ergenlik hamileligmden hukuki daru§manliga varmca­ya kadar c;ok geni§ bir alaru kapsamaktadu. Hatta yaptlan bir ara§brmada, Huisti.yan din adamlanrun zamanlanrun yakla§ik % lO'undan fazlasuu da­Il1§manhk hizi:rietleriyle gec;irdigi tespit edilmi§tir (Taylor ve digerleri, 2000:

70 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiI<

· 73-77). Sonuc;ta bugiin kiliseler, cemaatine yonelik olarak lia~ta dini hizmet­ler olmak iizere, toplam 1700 farkh alanda hizmet. vermektedirler (Taylor ve digerleri; 2000: 78; Cromartie ve Loconte, 2007: 33-47).2

Yukarda <;ok kisa olarak ruh ve beden saghgi ile din arasmdaki ili§ld.yi ve bu alanda yaptlan teorik ve pratik <;ah~malar1 ortaya koyduktan soma §U soruyu sorabiliriz: Acaba giiniimiizde islam diinyasmda bu tiir <;~malar .

var nudrr? Her ne kadar ge<;mi~ donemlerde, islam diinyasmda da bu tiir <;~malarm oldugunu soylesek bile, giiniimiizde en azmdan bilimsel olarak bu konulara yonelik ciddi <;ah§malarm oldugunu soylemek pek miimkiin

degildir. Oysa bu konuda en c;ok Mi.isliimanlann yararlanmas1 gerekir. Zira din ile ruh ve beden saghgi arasmda en olumlu ~kinin bulunabilecegi din­lerin ba§mda islam gelmektedir (Koylii, 2011: 5-7).

Her ne kadar illkemizde pek <;ok ilahiyat fakilltesi olmasma ragmen, heniiz bu konularda ne ilahiyat ne de hp fakilltelerinde ya da psikoloji ve PDR boliimlerinde bu konularda <;ah~malar bulunmaktadrr. Sadece Diyanet i§leri Ba~kanhgt ge<;mi~te hastanelerde dini daru~manhk hizmetleri yapmak iizere bir te§ebbiiste bulunmu§ ancak bu tiygulama ba§ansizhkla sonu<;lan­nu§, giiniimiizde ise kendi <;apmda cezaevlerinde ve miiftiiliikler biinyesin­de bulunan Aile ve Dini Rehberlik Biirolan vas1tas1yla bu konularda hizmet sunmaya c;ah§maktadrr, ancak bu da son derece yetersiz kalmaktadrr. Zira her §eyden once bu gibi yerlerde gorev yapan ki§iler bu konuda yeterli bir egitim almamt§ ld.§ilerdir.

Sonu<;ta illkemizde de pek c;ok alanda, ozellikle cezaevlerinde, has~a­nelerde, huzur evlerinde, askeriyede, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanhgma bagh yerlerde, dini daru§manlara ihtiya<; bulunmakta ancak bu alanda he­niiz ciddi bir egitim veren'kurum da bulunmamaktadrr.

$u· an yiiriittiigiimiiz program illkemizde bir ilk olup 2012' den bugii­ne kadar da egitim ve ogretim faaliyetlerini siird1:irmektedir. $imdiye kadar (2016 Mart) programdan 48 ogrenci mezun olmu~ olup, mevcut ogrenci sayi~.

2 Bu programlann 3 40'uu temel ihtiyac;lar (yiyecek ve giyecek dagtturu, ev hizmetleri ve ~ocuk bakmu); 3 6'suu gelir arttma programlcir (finans servisleri ve dii~iik faizlerle ev sahlbi olma); ya.kl~lk olarak % 18'ini daru~manhk hizmetleri (aile daru~manl!gi, anne-baba seminerleri, cin­sellik sorunlan ve riskli konulara ~kin gen~ programlan, ha pis ya tan bi.reylere ve ailelerine yardim); ol~tururken, diger t~ebbiise yi:inelik faaliyetler olarak da ~e~tli egitimsel hizmetler ve bilinc;lendirme programlar1 (i:imegin sanat kazandi.rma programlan ve akademik ~~malara destek), sagllk temelli hizmetler (i:imegm HIV I AIDS' den veya madde bagmililigtndan korun­ma, kan basincuu i:il~e. sigaradan vazget;irme, di~ sagilgi, stres azaltma, sagli.kli y~am i~ spor, genel sagli.k bilgileri ve uygulamalan vs), ve diger eglence programlan olu~turmaktadi.r. Pek ~ok kilise kendi yapnu~ oldugu bu prograrnlara ilave olarak, ~~itli devlet kurumlanyla da i~bi.rligi yaparak cemaatine daha iyi hizmetler sunmaya ~ali~maktad1r.

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 71

s1 ise 179' dilr. Haien devam eden ogrenci sayis1 ise 100 civanndachr.

Tebligimizin esas amaa da iiniversitemizde yi.iriittiigumiiz bu prograrru tarutarak gii<;lii ve zayif yonlerini ortaya koymaktrr. Bu ama9a dordii ki§isel bil~ye ait olmak iizere, toplamda on bir soruluk bir millakat formu ge~­tirerek, mezun olan ogrencileri.mize mail yoluyla gonderdik. Toplam 50 .og­renciden 26's1 millakatlan doldurarak bize gonderdi. B~ de onlardan aldigi­nuz bilgileri her hangi bir degi9iklik yapmadan oldugu gibi aktardtk. Daha sonra da kisaca degerlendirmeler yaparak, bu alanda daha giizel egitim ve

· ogretim vermenin yollanni ortaya koymaya <;ah§bk.

Ondokuz Mayis Universitesi ilahiyat Fakiiltesi1 Dini Daru9Irianhk ve Rehberlik Progranu

i9te hem di.inyadaki ge~melere bakarak hem de illkemizdeki bu ihti.ya­a dikkate alarak biz On Dokuz Mayis 'Oniversitesi ilahlyat Fakilltesi olarak bu alanda elaman yeti9tirmek iizere 2007-2008 egitim-ogretim yihnda, ilahi­yat Fakiiltesi btinyesinde "disiplinler aras1" bir bolfun a~aya karar verdik.3

Ba9taki amaCinuz, Lisans derecesinde ilahiyat Fakilltesinde bir "Dini D~­manhk ve Rehberlik Bolfunii" a~akb.. Bu boliime de ilahiyat Fakilltesinin ilk iki yihnI bitiren ogrenciler girebileceklerdi. Boylece temel bir ilahiyat egi­timi aldtktan sonra, ileride dini d~manhk alanlannda <;~mak isteyen. ogrencilerimiz son iki sJ.IUfuu bu bohi.mde okuyabileceklerdi. Bu bOlfun de temel olarak dort anabilim dalmdan olu9acakti. Ancak ogrenciler, anabilim dallarma bakmaksizm, bu bolfunde 30'u dini dam9manhkla ilgili olmak iizere, toplamda 60 kredi ders ahp, bir bitirme tezi hazrrlayarak mezun ola­caklardi. Bu anabilim dallan ve muhtemel dersler ile ii;erikleri 9u 9ekilde olacakb.:

1. Manevi Daru§manhk Egitimi Anabilim Dah: Verilmesi Ongo­riilen Dersler

a. Dani9manhgin Tarihi Geli9irni

b. Dini Daru§manhk

c. Daru9manhk Teorileri

d. Dam9manhk Etigi

e. Ruh Saghgi ve Din

3 Bu program, Prof. Dr. Mustafa Koylu, Yrd. Do~. Dr. Elli Kara ve Prof. Dr. Hiiseyin Peker tarafin­dan harulannu~trr.

72 MANEvi D~MANLIK VE REHBERLiI<

f. Ki§ilik Geli§imi ve Kur am.Ian

g. Psikolojik Ara§tlrma Metotlan

h. Psikopatoloji

i. Daru§manhk Uygulamalan: Bireysel ve Grup Daru§manhgt

2. Dini Daru§manhk Hizmet Birimleri Anabilim Dalt: Verilmesi Ongoriilen Dersler

a. Dini Daru§manhk Alanlan: Yeti§tirme Yurtlan, Sosyal Kurumlar, Ceza Evleri, Huzur Evleri.

b. Kriz Anlan Daru§manhgt: Travma, Kayip, Yas, Oliim, Yakuun Kayb1, Ekonomik Kayiplar, Dogal Afetler, E§ Kayb1, Madde Bagrmhligi.

c. Dini Daru§manhkta Ozel Konular: Cinsel istismar, cinsel sapk.mhk­lar, kiirtaj, farkh yontemlerle <;ocuk e~e, §iddet, toplumsal §iddet, tore ve gelenek.

d. Bireysel ve Grup Daru§manhgi

3. Aile Daru§manhgr Anabilim Dali: Verilmesi Ongoriilen Dersler

a. Aile Daru§manhgi Kuramlan

b. Aile Daru§manhgt: Evlilik ve Aile Daru§manhgi, Evlilik ili§k.ilerini Geli§tirme ve Siirdiirme, E§ Se<;iminde Dinamikler ve Bunlann Evlili.k Sonra­sma Yansrmalan, Anne-baba <;ocuk ili.§kisi, Evlilik, Sadakatsizlik ve Bo§anma.

c. Kadm Sorunlan ve Dini Daru§manhk: Toplumun Aile ve Kadma Yonelik G6rii§leri ve Tutumlan, kadmlarm kar§tla§b.klan psikolojik, sosyal, dini ve kiiltiirel sorunlar.

d. Cinselli.k ve Dini Daru§manhk.: Cinsel sorunlar, cinselli.k ve din, cinsel sapmalar konusunda daru§manhk

4. Halkla lli§kiler ve Rehberlik Anabilim Dalt: Verilmesi Ongorii: len Dersler

a. ileti§ime Gi.ri§

b. Halk.la ili§k.iler

c. ileti§im ilkeleri ve Yontemleri

d. Dini Ileti§im

?YlANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 73 . . Hazirlanan program ne sadece normal ilahiyat prograrm, ne de Psikolo-

jik Da!U§ID:a ve Rehberlik Progr~ derslerini i<;eriyordu. Program ilahi­yat temelli, <;agda§ psi.koloji.k daru§ma ve rehberlik programlannda bulunan

de~slerin birle§tirilmesinden olu§uyordu. Bu baglamda a<;tlmas1 ongoriilen bu disiplinler aras1 program, ba§ta ilahiyat Fakiiltesi Felsefe ve Din Bilimleri ve Temel islam Bilimleri Boliimleri olmak iizere, Egitim Fakiiltesi Rehb_erlik

ve Psikolojik Daru§manhk boli.imil, Fen-Ec~.ebiyat Fakiiltesi Psikoloji ve Sos­yoloji boliimlerinin katktlanyla yfuiitiilecektir.

Boliim ic;in a<;tlmas1 ongoriilen dersler §unlardir:

Dersin Kredi Yanytllar

DERSLER Ko du TUI< v VI VII VIII 1. Halkla ~kiler ve ileti~im Becerileri DDR301 202 2 2. Bireyi Taruma Teknikleri DDR303 202 2 3. Sosyal Psikoloji DDR305 202 2 4. Psikolojik Da.IU$ma ilke ve Teknikleri DDR302 202 2 5. Psikolojik Daru§ma Siireci ve Kuramlan DDR 304 202 2 6. Davraru§ Bozukluklan DDR306 202 2 7. Ruh SaghSti ve Din DDR 308 202 2 8. Bireysel ve GruEla Dini Daru~manhk DDR401 112 2 9. Geli§im Donemleri ve Dini Daru§manhk DDR 403 112 2 10. Aile Sorunlan ve Dini Daru§manhk DDR405 112 2 11. Kriz Odakh Dini Daru§manhl< DDR407 112 2 12. Hastane ve Huzurevlerinde DiniDDR402 112· 2 Daru§manhl< 13. Yeti§tirme Yurtlannda Dini Da.rµ§manhk DDR 404 112 2 14. Cezaevlerinde Dini Daru§manhk DDR406 112 2 15. Engellilere Yonelik Dini Daru§manhk DDR408 112 2

TOPLAM 22+8 6 8 8 8 30

isteyen ogrenciler bu boliimden mezun olduktan soma ~andaki alanlardan her hangi birinde yiiksek lisans da yapabileceklerdi. Boylece ban standartlannda sadece bir alanda uzmanla§IIU§ yiiksek lisans derecesinde dini daru§rnan olarak gorev yapacak hale getirmeyi ama<;larm§bk. istihdam alaru olarak da, ba§ta hastaneler olmak iiz~re, cezaevleri, huzurevleri, DiB Aile ve Dini Rehberlik Biirolari, Aile ve Sosyal Polltikalar Bakanligi ve aile daru§manhgi gibi pek <;ok alanda <;ah.§ma imkanlan olabilecekti.

74 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

Biz boylece ba§ta ABO olmak iizere, tiim Avrupa illkelerinde bu ko­

nuda egitim veren i.iniversite ve boliimleri inceleyerek, dersleri olu§turup, kredileri ve ic;erigiyle, fakiiltemizde boy le bir boliim a~ak amaayla YOK' e ba§vurduk YOK ba§vurumuzu kabul edip, bir de payd~muz olarak Diya­net i§leri Ba§kanhgma sundu. Ancak ne yazik ki done:mln Diyanet i§leri Ba§­karu bu projemizi uygun gormediginden, biz de bu boliimii ac;amadik.

Daha sonra bizim ac;rnaya te§ebbiis ettigimiz bu boli.imii, Ondokuz Ma­yis Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitiisii iistlenerek, YOK' e ba§vurmU§ ve ba§vuru da 09.08.2012 YOK Genel Kurulunca kabul edilerek ac;tlmas1 kabul

edilrni9ti.r. Boylece 2012-2013 egitim-ogretim yili giiz yanyilindan itibaren

ogrenci ahnmaya ba§lamru§hr. Program ac;tldlgmdan bugiine biiyiik bir il­giyle devam etmektedir. Ancak dersler bizim onerdigimiz derslerin tamanu­

ru degil, karma bir §ekilde 15 farkh dersi ic;ermektedir. Mevcut haliyle prog­ram ii<; donem devam etmekte olup, toplamda ogrencinin 30 kredilik ders almasiru gerektirrnektedir. Aynca derslerden sonra, her ogrenciye atanan bir

da.IU§man nezaretinde, ogrencilerin bir de "donem projesi" yapmalar1 ge­rekmektedir. Dileyen ogrenciler ise ALES en az 70, not ortalamas1 en az 85 olmak ko§uluyla projelerini tamamlamadan, tezli yiiksek lisansa da gec;i§ yapabilmektedirler. Ancak bu ogrencilerin, aynca hangi boli.imde yiiksek

lisans yapacaksa, o bolumdei:t 12 kredilik bir bilimsel hazulik dersi almak zorundadrr. Bu bilimsel hazrrlik dersini aldlktan sonra normal yiiksek lisans

ogrencisi olmakta ve diger zorunluluklan yerine getirmektedir.

Programa sadece ilahiyat Fakiiltesi mezunu ogrenciler degil, diger baz1 fakiilte mezunu ogrenciler de kattlabilmektedirler. Programa giri§te ALES §artl yoktur. Ogrenciler lisans not ortalamasma gore ahnmaktadrr. Ogren­

cilerin programa kablabilmesi i<;in her donem belli bir katki payi odemesi gerekmektedir. Dersler ise hafta ic;i ak§am 17: 00' den sonra ba§lamaktadrr. De!sler, ilahiyat Fakiiltesi, Fen Edebiyat Fakiiltesi Psikoloji ve Egitim Fakiil:­

tesi PDR Boliimi.inden ogretim iiyeler tarafmdan verilmektedir.

$imdiye kadar (2016 Mart) programdan 48 ogrenci mezun olmu§ ohip, mevcut ogrenci say1s1 ise 179' dur. Halen devam eden ogrenci sayis1 ise 100 civarmdadlr.

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

Mevcut haliyle programda ~u dersler yer almaktadrr:

DERSiNKODU

iDRSOl iDRS03 IDR505 IDR508 iDRS09

IDR502

IDR504

. iDRS06

IDR507 iDRSlO

iDRSll IDR512

IDR513

IDR514

IDR515

DERSiN ADI TPK

. I. DONEM DERSLERi iLEm>iM BECERiLERi . 202 HALKLA iLi$I<iLER 202 DANI$MANUK iLKE VE TEKNiI<LERi 202 BiREYi TANIMA TEKNiKLERi 202 SOSYAL PSiKOLOJi 202

II. DONEM DERSLERi DANI$MANLIK TEORiLERi 202

DiNi 2 02 KUR' AN VE HADISLERDE DANI$MANLIK

AILE DANI$MANLIGI KURAMLARI 202 RUH SAGLIGI VE DiN' 202 KRiz ODAKLI DOO DANI$MANLIK 2 0 2

III. DONEM DERSLERi CEZAEVLERiNDE DiN'i DANI$MANLIK 2 0 2 AILE SORUNLARI VE DANI$MANLIK 2 0 2

ENGELLiLERE YONELiK · DiNi 2

O 2

DANI$MANLlK HASTANE . VE HUZUR EVLERi DiNi

2 O

2 bANI$MANLlK

ARA.$TIRMA TEKNiKLERi 2 0 2 DONEM PROJESi

75

Sonm,;:ta biz, her ne kadar istedigimiz ~ekilde olmasa bile, dort ytldrr bu alanda tezsiz yi.iksek lisans progranuru sfudiirm.ekteyiz. Ancak bu alanda heniiz akademik bir <;ah~ma da yaptlnu~ degildir. i~te bi.i bu tebligimizde, progranun onemli bir payda~1 durumtmda olan mezun olan ogrencilerimi­zin gorii~leri <;er<;evesinde bu progranu degerlendirmek istedik. Bu ama9a dordi.i ki~isel bilgiye ait olmak i.izere, toplamda on bir soruluk bir mi.ila­kat formu g~li~tirerek, meztm olan ogrencilerimize mail yoluyl<l'gonderdik. Top lam 50 ogrendden 26' Sl millakatlan doldurarak bize gonderdi. Biz de onlardan aldigimtz bilgileri her hangi bir degi~i.klik yapmadan oldugu gibi aktardik.

Biz bu tebligimizde, fazla detaya girmeden, tebligin suurlan <;er<;evesin­de onlardan aldigimtz cevaplan ve yorumlan sunmak istiyoruz.

76 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

Bulgular ve Yorumlar

1. Dini Daru§manbk ve Rehberlik Progranurun Kazandudtl<lan

Bir biiti.i.n olarak bakb.guuzda, "Dini daru§manhk ve Rehberlik Progra­

rru" sizlere neler kazand.m:U, liitfen yazar rrusnuz? Sorusuna §U §ekild.e ce­vaplar vermi§lerd.ir.

"Baki§ a9ffi1 d.egi§ti.rdi. Bir Psikolojik Daru§man olarak yaphgrm gorii§­

melerd.e, ki§ilerin maneviyatlanrun gii~endirilmesi sonucu, onlann baki§ ac;tlanru degi§ti.rerek k.i§i ve olaylar1 c:Iaha farkh kabul ettiklerini gordiim.

Tabiri caizse, §oyle ?ir omek vermek istiyorum: ~imdiye kadar araba kul­

lanmayi bildigimi, giivenli ve di.kl<atli gittigimi d.ii§iiniiyordtim. Dini Da­ru§manhk Progranuyla 'Dikiz Aynas1'ru ayarladrm. Arb.k yolu c;ok daha iyi goriiyorum." PSD. (Psikolojik Daru§man).

"Ba;;langic; olarak §unu soyleyebilirim: Yaprru;; oldugum gorevden do­

layi, sahada pratikte uygulamaya c;ali§hguruz meselelerin bilimsel olarak kar;;iliguu gorme frrsab.ru yakalanu§ old.um." iH (imam-Hatip).

"Etrafmuzda meydana gelen olaylar1 cl.aha geni§ a~dan degerlend.ire­

bilmemizi saglad.i. Bu program imam Hatiplik vazifesinin d.eneme yarulma yoluyla olamayacaguu ogretti." iH.

"Derslerimizde ogrend.iklerimiz sayesinde oncelikle kendime olan gii­venim cl.aha da artb.. Yardrmo olmaya c;ali;;ngrm k.i§ilere cl.aha bilinc;li yak­

la§maya ba§ladrm. Olaylara baki§ a~ degi§ti. Pini ic;erikli derslerin yaru sua_Rehberlik ve Psikolojik Daru§manhk derslerini de gormemiz c;ok faydah oldu." ADRB (Aile ve Dini Rehberlik Biirolan <;ah§aru).

"Ki§ilerin dini inanona yonelik ihtiyac; duydugu manevi destegin nastl

verilecegi konusunda fikir sahibi old.um. Ki§ilerin inancma yonelik ihtiyac;­larmm neler olabilecegi, ne gibi konularda manevi destek almak isted.ikleri gibi konular iizerinde bilgilendim." (Adalet Bakanhgi, Psikolog).

"Her §eyden once, alarumm di§mda birc;ok kitap okudum. Boyle bir

programa kablmanu§ olsaydrm bunlardan mahrum olacakb.m. Kendiine, ai­

leme, ogrencilerime baki§ a~ olumlu yonde degi§ti. Kendimizi daha giizel

ifade etmeyi ogrendik. Topluluk kar§ISmda ozgiivenimin geli§mesine k~tk.i saglad.i." KKO (Kur' an Kursu Ogreticisi).

"Egitim oncesi ilgi alaruma girmemi§ birc;ok psikolojik durumlar hak­kmda bilgi sahibi old.um. ileti§imle ilgili bilimsel c;ali;;malara daha c;ok yo-

MANEVi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK 77

gurua§b.m. Ytllann birikimiyle ders anlatan ogretim gorevlisi hocalannuzm tecrilbe ve ilim ufkundan faydalandrm. Yine programa kattlan diger arka­da§lardan faydalanchm." iH.

· "Bir din gorevlisi olarak hedef kitlemi daha iyi anlamayi, hedef kitlem ile daha iyi ileti§im kurmayi, egitmi§ oldugum ogrencilerime daha verimli, daha anlayi§h olmayi, insanlann pr.oblemleri ile daha nitelikli olarak ilgilen­meyi, gonilllii aile daru§maru olarak bir<;ok aileye yarchma olmayi, bunal­IIU§ olup konu§mak isteyenleri ele§tirmeden, yargtlamadan, dinlemeyi ve onlarm psikolojik durumuna gore faydah olmayi kazandmh." i:H.

"Klasik vaaz verme yerini, once muhatab1 tanima alch. Her hastaya ayru ilaan fayda etmedigini, bunun farkh dozajlarda almmas1 gerektigini goster­di. Hastane, huzur evi, cezaevi gibi kenarda kalan gruplara yonelik verilecek va~larda anlatrm dili kazandrrdi. Geni;lere ya§hlara <;ocuklara yonelik faa­liyetlerde goz oniine almmas1 gereken hususlan ogretti. Toplumun oniinde olan biz din gorevlilerinin kriz arunda yapmas1 gereken daru§manhgm nastl olmas1 gerektigini ogretti." :tv1RK (Murakip).

"Ashnda Diyanete atandiguruzdan beri insanlara dini daru§manhk yap­maktayiz. Ancak teknigmden haberirniz olmadan el yordamiyla gotil.rdii­gumiiz bir durumdu. Tezsiz Yiiksek Lisansla bu konuda daha profesyonel <;ah§tigirruz1 dii§iiniiyorum." ADRB.

"Gormii§ oldugumuz her bir ders kendi i<;inde konulm itibariyle bir farkmdahk kazandrrdi. i§lemi§ oldugumuz ders konulanrun ya§achguruz hayat ve toplumsal yaplIDlZla ilgisi vardi, sorunlan ve i;oziim yollariru ko­nu§urken bilimsel yapmm olaylara yakla§lml daha objektifti." KKO.

"Arkada§ <;evresi edindim. Hepsi birbirinden degerli, alarunda tecrilbeli hocalarla taru§hm. Bilgilerinden istifade etmeye <;ah§tun. Ara§hrma yapma yetenegimi geli§tirdim. Faydah bilgiler kazandim. Bizim gruptakiler vaiz, vaize, imam ve Kur'an Kursu hocalanndan olu§uyordu. Yani anla§tlacagi iizere hepsi toplumla i<; i<;e insanlar. Onlarm degerli bilgilerinden ve tecril-belerinden de yararlanma frrsah buldurn." KKO. _,

"insanlara olan bah§ ac;mu geli§tirdi. Ornegm; arkada§larrmm soninlari oldugu vakit ogrendigim psikolojik terapi yontemlerini uygulayarak y~­chmcr oiup, sonu<;Ianndan iyi oldugunu gormek beni i:nutlu ediyor. ~orun­larla nastl ba§ edecegimizi ogretti. Herhangi bir ofay kar§1smda fikir ytiriit­meyi, derinlemesine ara§hrma yap1p bilgi sahibi olmarruz1, kendimize olan giivenimizin artmasrm sagladi." iFM (ilahiyat Fakilltesi Mezunu).

78 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

,, ilk once ailevi a<;ismdan degerlendirirsem; demi.me ugrachgmu soy­leyebilirim. En azmdan c;ocuklanmla daha iyi bir ileti§im kurmamda, onlan_ yeti§kin bir birey gibi dinlememde, onlann bana kendilerini daha rahat an­latabilmelerini saglamada, daha s1cak bir ortam kurmamda c;ok faydasuu gordiim. Meslegun a<;J.Smdan degerlendirirsem; cemaatimizin her kesimden yani c;ocuk, gene; ve ya§h olmas1 hasebiyle onlara nastl yakla§mamiz gerek­ti.gini, sorwtlaruu c;ozme noktasmda onlarla nastl ileti§ime gec;ebilecegim noktasmda alchgmuz egitimin c;ok faydasiru gordiim. Cemaatimle aramda daha s1cak etkile§im oldu. En azmdan onlann giivenleri saglayip, dertle§­melerini saglayabildim. Yine Yaz Kurarl. Kursu donemlerinde ogrencilerimle ileti§imde c;ok etkili oldu. Sorunlu ogrencilerle ilgilenmem, buradan alch­gmuz egitimle onl~m sorunlariru dinlemede ve sorwtlarma c;oziim bulma noktasmda c;ok faydasuu gordiim. Daha da otesi c;ocuklann, ogrencilerin giivenini kazanmada c;ok etkisi oldu. 45 giinltik bir zaman diliminde ogren­cilerime biraz daha faydah oldugumu dii§iiniiyorum." iH.

"Programla birlikte en ba§ta Temel islami Bilirnler' in insanlara aktar­mada, Halkla ili§kiler gibi dersleri, hedef kitle haklqnda on bilgi edinmeden, yaptlan bilgilendirmenin havada kalchgrru gordiik Dini Daru§manhkta gor­diigumiiz derslerin ilahiyat Fakiiltesi programmda da zorunlu ders olarak yer almalannm gerektigini dii§iiniiyorum. Toplumun dini noktada sanchgi­nuz durumunda olmachgrru gormemi saglach. Bir imam olarak meslegimi . artik daha giiven ve profesyonellikle yapmaktayim." iH.

"Din Psikolojisinin uygulamaya yonelik alanlariru, yaptlan c;ah§malan, hastanelerde, ceza evlerinde din hizmeti sunmanm inceliklerini, metotlariru ogrendim ... " DHU (Din Hizmetleri Uzmaru).

''Daru§manhk ve rehberligin bir aktl verme, sut s1vazlama eylemi olma­chgt, bunun belli kurallar c;erc;evesinde·yapilmas1 gerektigini ogrendim. Bu §artlar altmda yapilmas1 halinde faydah sonuc;lar doguracagrru ogrendim. Ashnda c;ogu insanm manevi daru§manhk ve rehberlige ihtiyaa oldugunu,.­ancak bunun farkmda olmachgiru ogrendim. Yarchm almanm ve yarchm vermenin gayet dogal bir eylem oldugunu ogrendim." SB (Sagltk Bakanhgi <;ah§aru)

"Bu programda alchgtm egitim sayesinde dant§rnanhk ve ileti§i.m nok­tasmda bir takim beceriler kazanchm. Alanla alakah hocalanmizdan meslegi icra noktasmda da c;ok faydah bilgiler ogrendim. (Bir hastaya, bir engelliye, bir ya~hya ve bunun gibi toplumdaki problemli problemsiz bireylerle ileti~i-

.MANEvi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK 79

me gei;me ve so~arrm anlayip <;ozii.m onerileri sunabilmek gibi). Hazrrla­chgun projede yapb.gun miilaka,tlar sayesinde de dini daru§manhgm aslmda ne kadar gerekli bir meslek dah oldugunu §ahsi tecriibemle gozlernledim." iH.

. "iI miiftiiliigunde hem vaiz hem de aile ve dini rehberlik biirosu gorev­

lisi olarak gorev yap1yorum. Yakla§Ik 13 ytldrr vaiz olarak c;ah§1yorum. Bu programda yiiksek lisansa baglamadan once yapbgmt' hizmetlerle bu prog­rama ba§ladigun tarihten sonraki hizmetlerimi klyaslachgunda kendimde

<;ok degi§ikliklerin oldugunu itiraf etmem gerekiyor. Her hocamdan mesle­

gimle ilgili i;ok ~eyler aldiguru hizmetlerimde gordiim. Oncelikle ktirsiiden

cemaate kar§l hitap §eklimde yumu§aklik olu§tu. Vaaz konulanna hazrrla­nrrken sosyal <;evrenin durumunu dikkate almarun <;ok onemli oldugunu ogrendim. Kiirsiideki konugma i.islubum onceden hep sert bir yap1da iken

bu programa ba§lachgun tarihten soma konugmalannun daha yumu§ak ol­dugunu gordiim. Vaazlanrm 7-8 ytldrr kayit albna alan birisi olarak bunu

kiyaslama imkfuum oldu. Alo 190 fetva hattmda haftada 1-2 giin nobet tutu­

yorum. Gerek soru sormak ic;in odama gelen kigilere kar§l nastl davrantlmas1 gerektigini bu program sayesinde ogrendim. Onceden verdigi.m cevap iislu­

bu ile insanlan <linden uzakla§br.nn§ olabilecegimi ve yanh§ yonlendirmeler · yaphgrnu bu programla gordfun. Ayru zamanda aile biirosunda da gorev

alan birisi olarak biiroya gelerek bizden hizmet alacak daru§anlara kar§1

nastl davrantlacaguu bu program sayesinde ogrendim. Ailevi bir problem ya§ayan bir kimsenin sorununa dogru §ekilde yaklagabilmek ic;in bu progra­mm zaruri oldugunu goriiyorum. Yanm hoca dinden eder tabirinin ne kadar

dogru bir soz oldugunu ben bu program sayesinde ogrendim." Vaiz.

Yukandaki ifadelere bakbguruzda bu progranun mezunlanna §U ozel­

likleri kazandrrchgnu soyleyebiliriz:

Her §eyden once program mezunlarma bir geni§ ''baki§ a951" geli§tir­melerine katkl saglami§br. Bu tiim meslek grubu ki§iler i<;in ge<;erlidir. Farkh boyutlanyla da olsa, genel olarak din gorevlileri muhataplarma daha farkh

bakmayi ogrenirlerken, her hangi bir ilahiyat egitimi almayan psikolojik da­lli§manlar da daru§anlarma daha farkh bakn:laya baglami§lardrr . .;

. Program sayesinde Ilahiyat mezunu ki§iler Halkla ili§kiler, Ileti§im Be­

cerileri, Bireyi Tamma Teknikleri, Aile Darugmanligi Teorileri vs. gibi psiko­lojik agrrhkh dersler alrrken, ilahlyat ru§l mezunlar da, dini darugmanltl<la

ilgili dini ic;erikli dersler almak suretiyle, yetersiz olduklan alanlan tamam­lama imkfuuna kavu§mu§lardrr.

80 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

Her ne kadar ~evcut progranun uygulama klsnu eksi.k olsa da, din go­revilleri sahada kar9tla9ttl<lan olaylann bilimsel temelleriyle bulu9mu9lar- . drr. Bu program bir bakima mesleki tecri.ibelerine bilimsel ve akademil< bir boyut kazandrrnu9br.

Program, mezwtlarma hem kendilerine yonelik hem de toplumla olan ili9kileri baglammda bir "ozgiiven" kazandrrnu§tir. Ozellikle orgiin eg±tim imkanmdan mahrum kalan iLiTAM mezwtlan, hem farkh hocalardan ders­ler alarak hem de kendileri bizzat derslere kattlarak, kendilerine olan ozgii­venlerini artb.rrru§lardrr.

Programdan mezun olanlar, hem farkh alanlarda ~ah§an arJ<ada~laruun hem de alarunda uzman hocalann bilgi ve tecriibelerinden faydalanarak, bil­gi ve tecriibelerini artbrnu9lardrr. Aynca program tiim ogrencilerin sosyal­le9mesine onemli derecede katki saglami9tir.

Program, J.:ter meslek grubundakiki9ilere, mesleki hayatlarmda daha ba­§arili olabilecek yontemler kazandrrrm9br. Bu baglamda hem cami cemaatiy­le hem de yaz Kur' an Kurslannda ogrencileriyle olan ileti.9imlerinde, ozellik­le de dezavantajh gruplar olarak adlandrrabilecegimiz hastalara, engelillere, mahkfunlara kar91 nastl davrantlacagi konusunda yontemler kazandmru9tir.

2. Mesleki Hayata Olan Olumlu ve Olumsuz Etkileri

Yukandaki soruya paralel olarak biraz daha ozelde, progranun mezun olan ki9ilere mesleki hayattaki olumlu ve olumsuz etkileri sorumu9 ve §U <;evaplar almrm§br.

"Dini Daru9manhk ve Rehberlik dersleri ic;erisinde bana c;ok da yaban­a konular yoktu a.ma ruh saghgi ve inanmarun onemini c;ok daha iyi kav­rachm. Daru9anlarrma asla iimitsiz olmamalan yoniinde daha c;ok telk.inde bulunuyorum. 'Allah varsa, gam yok.' <;iinkii bizi yaratan bir Yara ho var ve o her §eyi bilir, goriir ve duyar .. <;ok daha ba9anh oldum." PD (Psikolojik Danl§man).

"Bizler imam-hatip olarak sadece ca.mil i¢nde gorev yapan ki9iler ko­numunda degiliz. Toplumda farkh sorunlarla karstla91yoruz. Aile i¢ sorun­lar, ailelerin c;ocuklar1 ile sorunlan, hastanelerde, hastalar ve hasta yakm­lariru ziyaretlerdeki sorunlar, aile ziyaretlerinde kar9tla9ngimiz aile i¢nde uyu9turucu vb. malzeme kullanan c;ocuklar ve cezaevine dii9en c;ocuklar vb . konularda daha kapsamh ve doyurucu bilgi verni.e frrsatiru ve~9tir. Ozel­likle yurtdi9ma gorevli olarak giden din gorevilleri ve ogretmenler i¢n de bulunmaz bir. nimet konumundadrr. <;iinkii yurtdi9ma insanlann derdini

MANEvi DANI$MANLil< VE REHBERLiK 81

anlatabilecegi ba§ka ki§iler ve kurumlar bulunmadigmdan ayru anda bir din gorevlisi, aile d~maru, aile ic;inde ya§arulan problemlerin c;oziimii, ceza­evine di.i.§en ki§ilere yardnn vb. konularda donarumh olmas1 gorevini daha r~at yapmasma yardnncr olabilmektedir." iH.

"$uphesiz olumlu etkisi oldu. heti§im becerilerimizin olumlu yonde ge­li§tigini, muhataplanrmz1 daha rahat taruyabildigimizi ve daru§anlarlIDlZ1 daha etrafuca degerlendirebildigimizi soyleyebiliriz." iH.

"Kur' an Kurslan dini daru§manhk ve rehberligm bire bir yaptldigi ku­rumlardu. Bu kurslara gelen yeti§kin ogrenciler, din adma bilmek istedil<leri her tfulii konuyu ogrenmenin yanmda, ozel sorunlanyla alakah rehberlik hizmetleri de almak istemektedirler. Ancak bazen bu sorunlar biz Kur' an kursu ogreticilerinin c;ozemeyecegi, ciddi boyutlarda olabilmekteydi. Alm.i§ oldugum bu program sayesinde ogrencilerimle olan ili§kilerimde daha ba§a­nh oldugumu di.i§iinii.yorum.

Diyanet i§leri Ba~kanhginm yeni uygulamaya ba§ladigi engellilere Kur' an ogretimi c;ah§mas1 sebebiyle gorme engellilere kabartma yaz1 Kur' an ogretimi seminerine gittim. Bir yili a§km sfuedir Samsnn Altmokta Korler Dernegmde hem kabartma yaz1 Kur' an egiti.mi hem de mane~ destek c;a­h§malan yapmaktayun. Engellilerle olan olumlu diyalogumda, a.lrru§ oldu­gum bu egitimin etkisi yadsmamaz." I<KO.

"Ogrencilerimin ve i;evremdeki insanlann sordugu sorulara dini olarak cevap verirken, onlann psikolojik durumlarmi c;ok fazla dikkate almadiguru fark ettim. $imdi buna onem gosterebiliyorum. Ozellikle ailevi problemleri olanlarla konu§urken, etkin dinleme yontemlerini kullanarak onlarm ic;ini bo§altmalarrm ve manevi olarak rahatlamalarrm saglayabiliyorum." KKO.

"Olumlu etkileri oldu. Bir egitimci olarak kar§rmdaki insanlan daha iyi anlamama, empati. kurmama ve onlan dinlememe vesile oldu. Kriz durum­lannda, hastane ortamlannda insanlarm psikolojik durumlarrm ve onlara yakla§rm konusunda teorik alt yaprm oldu." KKO.

"Bu programi bitirmekle insanlann sorunlarrm c;ozebilmeleri konusun­da onlara daha c;ok faydamin dokunabilecegi kanaatindeyim. Kendimi dini daru§manbk ve rehberlik yapabilme konusunda daha yetkin goruyorum." KKO.

"Benim meslegim vaizlik oldugu ic;in toplumun her kesimiyle muhatap oluyorum. Engelli, hasta, ya§h, gene;, c;ocuk, vs .. Tabi onlann psikolojileri­ni ve neye ihtiyac;Iaruun oldugunu bu programa kattlarak ogrenmi§ oldum. Onlara yonelik yapacagun faaliyetleri arbk daha bilinc;li yapabiliyorum. Bu ac;idan c;ok faydah oldu. Aile ve Dini Rehberlik Bfuosu'nda da c;ah§bgun ic;in

82 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLi:K

daru§maya gelen birine nastl davranmam gerektigi hakkmda da olumlu kat­ktlan oldu." Vaize.

"Ogrencilerin ya§lanna gore geli§inl. ozelliklerini ogrenip onlara daha Sarni.mi yakla~may1 ogretti." OCR (Ogretmen).

"Programa devam ettigim siirec; ic;erisinde hocalarimdan aldigun me­todu uygulayarak birkac; tane .ailenin yuvasuun bozulmasuun oniine gec;ti­gimi ifade etsem abar~ olmam diye dii~ilniiyorum.. Gorev yerim olan il miifti.iliigune soru sormak ic;in gelen kinl.selere kar§1 tavrmun bu kinl.seleri nastl etkiledigini bu programla birlikte gordiim. insanlarla olan ile~imim bu prograrnla dtizene girdi diyebilirim. Gerek telefon, gerekse ytiz yiize da­~anlara kar§1 ileti§imin nastl etkileyici oldugunu net bir §ekilde gordiim. Kisacas1 meslegimle ilgili ile~inl. becerilerini bu program sayesinde aldim. Daru~anlanmm ileti§inl. becerim sayesinde birc;ok konuda olumlu sonuc; al­diguu ifade edebilirinl.." Vaiz

Ar~tirmaya kattlan ki§ilerin, mesleki hayatlannda programm faydah yanlan oldugu gibi saytlan az da olsa baztlan da programm mesleki hayatlan ic;in olumsuz yonleri oldugunu belirtmi§lerve ~u ifadelere yer vermi~lerdir.

"Olumsuz etkilere gelince kurumumuzca yiiriitillen manevi bakim c;a­h§masmda gorevlendirmelerde bu programdan mezun olmanm hic;bir on­celigi olmadiguu gordiim. Zira gorevlendirinelerde ahnan egiti.min Diyanet bazmda bir ehemmiyeti. olmadiguu gozlemledinl.. <;iinkii gorevlendirmeler­de mezunlara oncelik tarunmadi. Gorev alan arkad~lanmiz ya heniiz proje a§amasmda ya da kurumda farkh pozisyonlarda, farkh alanlardan mezun personel. Ancak burada ~u hususu da belirtmek gerekir ki, buradaki olum­suzluk programdan ziyade kurumdan kaynaklanmakta." iH.

"Olumsuz yarn ise, 3000 TL arh yol masrafi, birde gorev yerinde de­vamsizhk ve izin sorunu." MRI<.

"Gorev yerimden derslere kattlun ic;in yaphgun yolculuklar beni maddi olarak yipratb, izinlerimi derslere gelmek ic;in kullandigundan hie; tatil ya.­pamadim, bu da beni yordu. Derslere gelip gitmemle alakah mi.iftii, mi.iftii yardimctlan, murakipla ~kilerin1: bozuldu. Gorev yaphgun yerde pu du­rum.clan ral1atsiz olan cemaatim, hakkimda defalarca §ikayette bulundu. Bunlar beni yipratb.. Ben derslere geldigimde ya izinliydinl. yada raporlu, gorev yerirni hie; terk etmedinl.." iH.

"Mesleki hayab.ma·olan tek olumlu etkisi memuriyet hayab.ma bir kade­me katb.. Bir de mezun oldugum ic;in kurum i<;i bir takim uzmanhk smavla­nna girmeye hak kazandim." iH.

MANEVi DANI$MANLIKVE REHBERLiI<. 83

"Gece olmas1 bence kattlnn ve verirnligi dii§iiriiyor. Hocada yorgun din­leyende yorgun oluyor." 11RK.

Ara§hrmaya kahlan ki§ilerin soruyla ilgili olarak verdil<leri cevaplardan §U sonu9an <;tl<arabiliriz:

Her §eyden once program, mezunlanna ileti§irrl becerilerinln ge~me­sine katki sagl~trr. ileti§irrl becerileri sadece cami cemaati ya da okuldaki ogrencileri kapsamamakta ba§ta aile bireyleri olmak iizere tiim toplum kat­rnanlanru ihtiva etmektedir.

Ozellikle ilahiyat dJ.§1 mezunlan ruh saghgi ve din arasmdaki ili§kinin onentini kavranu§larchr.

Hern yurti<;i hem de yurtdt§mda gorev yapan din gorevlileri, farkh in­san gruplanyla nastl etkili ileti§i.m kurulacaguu ve onlara dinin nastl anlah­lacagmm yontemlerini ogreruxti.§lerdir. '

Her ya§a mensup ki§ilerin psikolojik, sosyal ve dini sorunlanyla daha Oa§arill bir §ekilde ilgilerune ve <;;ozfun yollan bulma konusunda yardtma olnlu§tur.

Ozellikle toplumun hassas kesimini olu§turan engelli, hasta, ya§h ya da Yeti§tirme Yurtlan gibi yerlerdeki <;;ocuk ve gen9erle ilgilenme konusunda daha bilin<;;li bir hale gelnlelerine katki saglanu§ ve onlarla nastl daha etkili ileti§inl kurabilmelerine yonelik yontemler kazandtrrm§trr.

Ara§trrmaya ka.hlan ki§iler programm kendisinden kaynaklanmasa da, kurumlardan kaynaklanan baz1 sorunlan.da dile getirmi§lerdir. Bunlan da §U §ekilde ozetleyebiliriz:

<;ali§hklan kurumun, Dini DaIU§rnanhk ve Rehberlik programmdan rnezun olan ki§ilere her hangi bir ayncalik tannnamalan, ozellikle Dini Da­rn§manhk ve Rehberlik alanlanru ilgilendiren yerlere yaptlan atamalarda bu progranu bitirenleri yeteri kadar dikkate almamalan,

Programa devam i<;;in gerekli olan para, yol masraflan ve gorev esnasm­da ya§anan devamsizhk ve izin konusunda ya§arulan stl<mhlar,

?rogramm gece olnlas1 neticesinde hem ogrencilerin hem d~hocalann yorgun olmas1.

3. Verilen Derslerin Fayda ve Yarar Apsmdan Degerlendirilmesi

Dini Daru§manhk ve Rehberlik Progranuyla ilgili olarak alman derslerin fayda ve yararlar1 sorulnlu§ ve §U cevaplar almmi§trr:

84 MA.NEvi D~MANLIK VE REHBERLiK

"Gerek suuf ortanu, gerekse hocalar ve ilahiyat9 arl<ada§larla <;ok ve­rimli payla§i.mlaiuruz oldu. Ki§iligime, meslegime, anneligime katk.is1 <;Ok oldu. Daha sabuh, anlayi§h ve ho§goriilii bir insan oldum." PSD.

"Derslerin ve suufta yaptlan sunumlann hocalannuzm yillann birikimi olan bilgi ve tecriibelerini payl~malari. bizler a9smdan faydah olmu§tur. Fakat bu alan bilgilerinin yanmda bu bilgilerin pratik hayata uygulamayi da saglamas1 gerekirdi. Bu kisrru eksik kalrru§ durumdadu." iH.

"Rehberlik ve psikolojik daru§manhk alan dersleri ufkumuzu a<;b.. Aile daru§mariligma yonelik dersler, bireyi taruma, ruh saghgi ve din, ileti§inl becerileri, daru§manhk teorileri gibi dersler faydah oldu. Ancak ilk donem mezunu olan bizler hastanelerde dini daru§manhk, engellilere yonelik dini daru§manhk ve ceza evlerinde dini dan!§manhk derslerini ayn dersler ola­rak alamadik. Fakat suufuruzdaki ogrenci profili sayesinde bu hizmetleri ve­renlerin tecriibelerinden yararlanma: olanagtrruz oldu." ADRB.

"Gormii§ oldugumuz dersler, hem akademik yonden ge~§memizi hem de kend.imizi geli§tirmemizi saglanu§ti.r:·. Derslerde yaptlan payla§rmlar, farkh baki§ a<;tlari, farkh kurumlarda ve farkh alanlarda <;ah§an ki§ilerin payla§Imlar1, degerli hocalarnruzm gorii§leri ve aktardtl<lar1 bilgilerin giin­liik hayahmlzda da olumlu etkileri olduguna inaruyorum." AB, PSK.

"Faydah ve bir o kadar da onemli bir konu bu. Biitiin din goreville~ herhangi bir kis1tlama olmadan, bu dersleri almalanru.n gerekliligme _ina­ruyorum. Hem kendileri ac;:ismdan hem de sorumlu olduklari camia a9sm­dan." iH.

"Oncelikle; Bireyi Tanima Teknikleri· ve ileti§inl Becerileri derslerinin <;ok faydah oldugunu dii§iiniiyorum. ~iinkii: Dini dan!§manhk ve rehberlik yapabilecek bir ki§inin kar§1smdaki insaru, ileti§inl becerilerini kullanarak tarumaya <;ah§mas1 ve bunun sonucunda da ona ne tiir bir yardimda bulun­masi gerektigini tespit etm_esi <;ok onemlidir diye dii§;liniiyorum. Bence bu program i<;erisindeki her dersin hayab.mlza yansrmalari c;ok verimli olacak­tu." KKO.

Bir din gorevlisi §U ifadeler yer vermi§tir: "Bir i:mam-Hatip olarak a1mi§ oldugum dersleri, mesleki hayab.ma uyarlayip en etkin ve nitelikli olarak faydalandtgrmi dii§iiniiyorum. Benim i<;in gayet faydah bii egitim oldu. Daha once alrru§ oldugum Halkla ili§kiler ve Pedagoji egitimini tamamlayia nitelikte olup insanlari daha iyi anlamayi ve yorumlamanu sagladt." iH.

MANEvi DANL$MANLIK VE REHBERLiK 85

"Program boyunca belirlenen derslerin c;ok isabetli oldugunu ifaae et­mek istiyorum. Butiin derslerin i<;erigi sosyal hayatta kar;;tla;;b.guruz sorun­lara i;;t.k tutacak nitelikte idi. Gorevim geregi bi.irun derslerin bana biiyiik ka~ sagladiguu ifade edebilirim. Sosyal hayatta kar;;tla;;txgrmiz sorunlara i;;t.k tutmas1 baglanunda en fazla ileti§im dersleririden istifade ettim. Olaylara

baki;; ac;isma 1;;tk tutmas1 baknnmdan derslerden c;ok fayda saglachm." Vaiz.

"Din egitimiyle ilgili bilgilerin giincellenmesi, PDR ile desteklenmesi, giincel meselelerin tekrar degerlendirilmesi, hocalannuzm k~:mularla ilgili

kitap tavsiyeleri, sunum yaparken <;e~itli kaynaklardan yaptlan ara~b.rmalar, suu.fta yaptlan diger sunumlar ve mail yoluyla payla;;tmlar bizim yeti;;me­mize c;ok onemli katktlar sagladi." ADRBB.

"Dersleri ogrencilerin sunum e;;ligmde anlatmas1 ozgi.iven vericiydi.

Haliyle 6zgi.iven olursa ba;;anlrnayacak bir ;;ey yoktur. Benim i<;in en biiyiik faydas1 bu oldu." iH.

"Bu program boyunca gordiigumii.Z derslerin hic;biri faydasiz degil­

di. Lakin Kur'an ve Hadislerde Dini Dani;;manlt.k diye bir dersimiz vardi. Onu c;ok faydali buldum. Islam dininin en onemli iki kaynagi var: Kur' an ve Siinnet. Dini Dani;;manlt.k ve Rehberlik yapacak olaitlar Kur' an ve hadis­

lerden mutlaka yararlanmalidir. Kur'an ve siinnet, Miisliiman'm hayab.na · 1;;tk tutuyor ve ona rehberlik ediyor. Onun stkmttlarma derman oluyor; onu

motive ediyor. Bu ders dini daru~m~ ve rehberlik siirecinde Kur'an ve hadislerden nastl yararlanacaguruz1 ogretiyordu." KKO.

"Insanlarla ugra;;mak c;ok zor. Aldiguruz bu derslerle, en azmdan onlara nastl yakla;;abilecegimizi ogrendik. Sorunlara nastl yakla;;abilecegimiz nokta­smda faydah oldu. insanlarla daha rahat ileti§im kurabilmemizi sagladi." iH.

"Insan davranl§larmi ve psikolojisini c;ok iyi analiz etmeyi ogrendim. Buna kendimden ba;;ladim. Ve hastahkli davrani;;larmu egiterek degi§tirdim. Ayru za­manda c;evreme de ihtiya<; anlannda rahatltkla yarchm edebiliyorum." SB. ·

"Aile danl§manhgi, hastane ve huzur evlerinde dini dani;;manlt.k ve en­gellilere yonelik dini dani;;manhk derslerinin son derece zevkli ~e fay~ali

oldugunu dii;;i.inuyorum. Hayatmuz boyunca kar;;tla;;ugmuz ve kar;;tla;;a­caguruz_ insanlarla daha saglt.kh ileti;;im kurmak i<;in bu programm etkisinin biiyiik oldugunu soylemek yerinde olacaktxr." OCR.

Programdaki derslerin fayda ve yarar ac;ismdan verilen ifadelere baktx­

guruzda ;;u sonuc;lara varabiliriz.

86 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiI<

Ahndan der~ler sayesinde, mezun olanlar hem mesleki anlamda hem de aile i~ ili§kilerinde ve insanlararas1 ~kilerde daha. ba§anh bir noktaya gelmi§lerdir.

Gerek farkh alanlarda <;~an ogrencilerin gerekse ogreti.m iiyelerinden bilgi ve tecriibe a<;ismdan olduk<;a faydaiarulnu§nr.

Aile daru§mariligma yonelik dersler, bireyi taruma, ruh saghgi ve din, ileti§im becerileri, daru§manlik teori1eri gibi dersler ogrencilerin ufkunu a<;a­rak, mesleki hayatlanna bir deger ka~hr.

islam'm temel kaynagi olan Kuran ve siinnetin dini daru§manlik ve reh­

berlik a<;J.Smdan onemli bir kaynak oldugunun bilincine vanlnu§b.r.

Yine bu dersler sayesinde ogrenciler toplumun dezavantajh gurubu di­yebilecegimi.z, ya§hlar, engelliler, hastane ve huzurevi gibi yerlerde olan in­sanlara daha iyi hizmet gotfume yollarrm ogrenmi§lerdir.

4. Derslerde Uygulanan Yontemler Konusundaki Gorii§leri

Derslerde uygulanan yontemlerle ilgili olarak sorulan soruya ise §U ce­vaplari vermi§lerdir:

"Teoride her §ey giizel ancak pratige ge<;ilememesinden dolayi kendi­mizi fazla geli§tiremedik. Bu ylizden de hastanelerde, huzurevlerinde veya yeti§tirme yurtlannda staj gibi tecriibe kazandmlmas1 gerekmektedir." iFM

11 •• • Degerli hocalannuzm hayabn i<;inden payla§nnlari daha <;ok etkiledi

ve egitti.." PSD.

"Ogrencinin kendi ~atacagi dersi <;ali§1p gelmesi elbette giizel oldu. Diger arkada§larnmzm anlatacagi derse de <;ah§madan geliniyor olmas1 bi­zim eksigimi.z. Hocarun ders hakkmdaki son miitalaas1 elbette iyi olmu§tur. Arna bu her zaman boyle olmadi, olamadi." iH

~'Derslerin, ogrencilerin aktif rol iistlendikleri sunumlarla i§lenmesi fay· dah oldu. Alanda <;ah§an omek ki§ilerin deneyimlerjnden faydalandigunu derslerimiz de oldu. Bunun daha faydah bir yontem oldugu kanaatinde· yim." AiRB

"Program boyunca hocalaruruz bizlere gen;ekten ozveri ile yakla§bla; ve faydali oldular. Ogrencilerin sunum yaparak konular1 anlatmas1 konula nn biltiiniiniin e§it bir §ekilde anla§tlmasmm oniine ge<;ti. Buna ragmen, biz lerin ozgiivenimizin artmasma ve toplum kar§1smdaki tutum ve davraru§la nmrzm geli§mesine de katki sagladi. Bence, uygulamaya yonelik derslerd1

MANEVi DANI.$MANLil< VE REHBERLiK 87

ikili veya gurup.halinde birebir drama, sker; ve tiyatro §eklinde canlaridirma yaptlabilirdi. Yaptlan bu canlanchrmarun hocalannuz tarafmdan eksik ve olumlu yonleri belirlenir ve iizerinde yorumlar yaptlabilirdi. Bu bizler i9n uygulamaya yonelik deneyim olabilirdi diye d~iiniiyo~." MRI<.

"Hocam bana dipnotlu yaz1 yazmayi ogretti. Vaazlarda kaynak neymi§ sormadan konu§urdum §imdi yapngun soru§turmalara bile dipnot koyuyo­rum." MRI<.

"Programlarda yontemlerden en fazla kar§Ihkh diyalog §eklinde i§leneh

derslerden istifade ettik. Ogrencilerin gorii~lerine deger verip onlan dinle­yen hocalannuzm derslerinde arkada§larmuzm giizel yorumlar yapnguu . gordiikr;e kendimize giiven kazanchk. Yiiksek lisansa ge~ bir ki§iye ilko­l<ul talebesi gibi davranmaya r;a.h§an hocalaruru.zm (1-2 sefer de olsa) ders­lerinde verimin dii§tiigiinii dii§iiniiyorum. Derslerde her bir ogrencinin bir konuda sunum hazrrlamas1 hem giiven kazanmamiza, hem de dogru bilginin kaynaguu bulmanuz hususunda bilgilenme imkaruru bize sagladi. Derse giren hocalarmuzm tecriibe durumuna gore derslerinden istifade ettik." Vaiz.

"Ogrencilerin sunum yapmas1 tecriibe kazanmak ar;ismdan §iiph~siz ki iyi bir yontem ancak; donem boyunca ogrencilere sunum yapbrtlmas1 prog­rami srradan hale getirebiliyor." OCR.

Baz1 derslerin adlan kadar ir;erigi dolu degildi, bununda dersi veren ho­cadan kaynaklandiguu d~iiniiyorum. Dersin adi dolu dolu ama ic;i bom­bo§tu. Tam bir hayal kmkhgt." AD~BB.

"Program boyunca, bizlerin slayt anlabmlan ile ogrenci merkezli bir ders ortami vardi. Derslerin OITT-etmen merkezli olm~srm ve dersi hocadan dinlemeyi tercih ederim." Ill

"Daha r;ok uygulamaya yonelik olmali ¢nkii teori ve pratik birbirinden bagimsiz i§lemektedir. Bunu derslerden sonra ya§ayarak ogrendim." SB.

Derslerde uygulanan yontemler ile ilgili olarak kattlnnctlarm verdikleri cevaplan §U §ekilde ozetleyebiliriz:

Ara§brmaya kattlan ki§iler teorik olarak derslerden memnun'olsalar da, baz1 derslerin pratigi olmacligi ir;in derslerden geregi gibi yararlanamadtl<la­rmi dile getirmi§lerdir.

Derslerin ogrenciler tarafmdan anlablmas1, hem dersleri daha cazip hale getirmi§, hem de ogrencilere toplum kar§1Stnda rahat konll§ma ozelligini kazan­dmru.§tir. Bu da onlarm kendilerine ozgiiven kazandirmasma vesile olmU§tur.

88 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

)'apuacak sunumlann farkh kitaplardan ve kaynaklardan elde.edilmesi mecburiyeti, ogrehcilerde bir ara§b.rma ruhu kazandmru§ ve bilimsel c;ali§:­ma yontem ve teknil<lenmn ogrenilmesine vesile olmu§hrr.

·Derslerin farkh meslek grubu ki§iler tarafmdan anlahlmas1, belli bir tec­riibe birikimine neden olmu§, her meslek grubundan ki§iler kendi mesleki alanlanyla ilgili tecriibelerini de yans1tarak derslerin daha aktif bir §ekilde

gec;mesine vesile olmu§tur.

Donem boyunca tiim derslerin ogrenci sunumlan §eklinde gerc;ekle§ti-­rilmesi, ~amanla derslerin monotonla§masma neden olmu§, bu durum da

derslerden geregi kadar yararlana:ma:masma neden olmu§tur.

Bazi derslerin achrun iyi olmasma ragmen, ic;eriginin tam olarak doldu­rulamamas1, dersten geregi kadar.yararlanamamaya neden olmu§tur.

5. Donem Projesinin Mesleki Ac;1dan Kazandirdtl<lanna ili~kin Gorii~leri

Daha once de belirttigimiz gibi, bir ogrencinin programdan mezun ola­bilmesi ic;in, bir donem projesi bitirmesi gerekmektedir. i§te ogrencilerin bi­tirdikleri bu donem projesiyle ilgili olarak dii§tincelerini ogrenmek amacryla bir soru yonelttik ve §U cevaplan aldik:

"Down Sendromu c;ocuklarm anneleri ve babalannm duygu ve dii§tin­<:elerini daha iyi anlayabildim. Down sendromu c;ocuklarla ve aileleriyle bir­likte olma frrsatlan buldum. Daha geni§ bir c;erc;eveden bakabilmeyi ogren-· dim. Aynca ara§hrma yaparken birc;ok kaynak okudum." PSD.

"Engelli Bireylere Sahip Ebeveynlere Psikok sosyal Destekte inanc;larm Roltinii c;ali§b.m. Engelli ailelerinin engele baki§ ac;ismm inanc;lardan nasu etkilendigi konusu ii.zerinde durdum. Mesleki ac;idan baktigunda, engelli bireylerin aileleriyle c;ali§b.gunda psiko sosyal destekte ne gibi konulara de­ginecegirn ve ki§ilerin benden ne bekledigi gibi konularda farkmdalik ka-: zandigmu dii§iiniiyorum." PSK.

"Sunu belirtmek isterim ki benim c;ali§mam uzun siiredir ya§'!digun Fransa ile ilgiliydi. Fransa'yi ve Fransa' da ya§ayan Fransizlan ve Tiirkleri bu c;ali§madan sonra tamdim dersem dogru olur. Ytllarca toplumun ic;inde ol~ birisi olarak, ya§arulan problemleri ve problemlerin c;ozi.imtiniin nastl olmas1 gerekir gibi konulan bilimsel olarak ortaya konmas1, meselenin c;oziimii ic;in ve konularm dikkate alinmas1 biiyiik onem kazandrrdi. iH.

MANEvi D~MANLIK VE REHBERLiK 89

II Akademik ~ah§mayi ogrendik. Bir konuya c;e9itli boyutlardan bakabil­me kabiliyeti'kazand.J..rch diyebiliriz." .i:H.

"Yeti§kin bayanlara hizmet veren Kur' an kurslanndak.i dini daru§man­hk ye rehberlik uygulamalanrun ne boyutta oldugunun ve bu kurumlarda_ egitim goren bayanlann hem kursta okutulan derslere kar§1 ilgi ve·beklenti- -lerinin, h~m de ogreticilerin rehberlikleri hakkmdaki dii§iincelerinin neler oldugunun tespiti i9n bu c;ah§may1 yaprru§p.m. Projemin verimli olmas1 i9n

kullanchgrm yaptlanchnlrru§ miilakatlann degerlendirme a§amasmda pek

~ok konuda eksikliklerin oldugunu ve ozellikle rehberlik hizmetleri konu­sundaki ogreticilerin eksikliklerini tespit ettim. Kendi a9ffidan da mesle­

gimde nastl daha faydah olurum soruswia cevaplar buldum." AiRB.

"intihara baki§ a9ffi biraz degi§ti, ~inkii intihar olayrnm arka plarunda

farkh §eylerin oldugunu ogrendim." .i:H. 111~ur' an ve Hadislerde Em pa ti' konulu proje ile hem Kur' an-1 hem de

birc;ok hadis kaynaguu farkh bir gozle inceleme imkarum oldu. Bu projenin

b~a en biiyiik kazarurru, insanlara faydah olmanm en onemli yolunun kar­

§idaki insanlar1 tarumaktan gec;tigini ogretmesidir. Peygamberimizin teblig

metodunu da bu proje sayesinde daha iyi ogrenmi§ oldum.11 Vaiz.

"Ogrencilerimle ileti§irnimde olumlu katlo.s1 oldu. Hazrrlachgrm pro­

jede anket uygulachgrm ogrencilerle kendi ogrencilerimin ya§lanrun yakm

olmas1 benim i9n avantaj oldu. Olumsuzluk kar§1smda .farkh <;tiziim yolu

iiretmeyi kazand.J..rch." OGR.

"Konu ile ilgili ki§ileri tespit ederken bo§anmayi ya§ayanlarm ne kadar

c;ok oldugunu, miilakatlar esnasmda aile bireylerinin ve c;evresinde herkesin

bu olaydan c;ok etkilendigini gordiim. Bir din gorevlisi olar* ailelerin bi­

linc;lenmesine yonelik c;ah§malann, projelerin ic;inde olmanuz gerektigini bir

kez daha anladnn." ADRB. · 11 Akademik alanda ben de vanm dedim." iH. 11 Akademik bir c;ah§manm nastl yaptlmas1 gerektigini ogrendun. Prob­

lemleri <;tizme yetenegimi geli9tirdi." KKO.

"Akademik c;ah§malar c;ah9hguruz konularm birc;ok boyutlan oldugu­

nu bizlere gosteriyor ... \:iinkii bir konuyla ilgili tek bir bilgi, kitap, makale

okumaktan ote, birc;ok c;ah§maya goz abyorsunuz ve ona gore baki§ ac;uuz

gen.i§liyor." DHU.

90 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

"Kimsesiz <;ocuklann din ve Allah algtlan hakkmda -fi.kir sahibi old um

ve bu vasifta kat§tla§hgun ki§ilere arhk nastl davranmam gerektigini biliyo-

rum." SB.

Her §eyden once donem projesi sayesinde ogrenciler kendi ba§lanna ba­

gunsiz bir ara§trrnla yapma imkfuu elde ederek, akademik <;ah§marun yon-

temlerini ogrenmi§lerdir. . Ogrenciler farkh alanlarda ara§hrma yaphklanndan( omegm engelliler,

kimsesi+ <;ocuklar, bo§anrru§ bireylerin psiko-sosyal durumlan, intihar olayi,

empati, Kuran Kursu ve cami cemaatinin sorunlan gibi, degi§ik alanlarda

bilgi sahibi olmu§lardir. ·

Yaptlan tfun bu bilimsel <;ah§malar neticesinde, ogrenciler kendi yeter­

liklerini de test etme imkfuuna ula§arak, farkh konularda problem <;ozme

yeteneklerini geli§tirmi§lerdir.

Ara§hrma yaparken farkh kaynaklar okumak sutetiyle kendilerini dahG

c;ok geli§tirme §ans1 elde etmi§lerdir.

6. Programm Ustiin ve Zayif Yonl_eriyle ilgili Gorii§leri

Yukandaki sorulara ek olarak, progranun i.istiin ve zayif yonleri sorul­

mu§ ve §U cevaplar al.m.nu§hr:

Ustiin Yonleri: "Daru§manlik ve dini kavramlarmm yan yana gelmes

<;ok gi.izel. Daru§manlik yapan meslekta§larm inan9a ilgili kavramlara sahi1

olmas1 <;ok gi.izel. Yine ayru §ekilde dinle ilgili i§lerde c;ah§an ki§iler1n de da

ru§manlik becerileri elde etmesi c;ok gi.izel." PSD.

"Derslerin verimli i§leni§i, hocalannuzm alanlannda uzman olmalan v1

ders i<;eriklerinin zenginligi." AiRB. "Boyle bir progranun uygulamaya konulmu§ olmas1 bi.iyi.ik bir ba§a

nchr. Ki§isel geli§im a95mdan ogrencilerin oncelikle kendilerine sonra d.

etrafmdakilere faydah olmU§tur. Her bir ders, toplumumuzun i<;inden bi

parc;achr. Bu par<;alarda gerc;ekten ilgilenilmesi gereken sorunlarla doludu:

Bu program, sorunlara hangi pencereden bakmanuz gerektigini bizlere goE termi§tir." KKO.

· "Ai.le ve Dini Rehberlik Biirolarmda c;ab§acak olanlann mutlaka almG

s1 gereken bir egitim oldugunu di.i§i.ini.iyorum. Nastl pedagojik formasyo:

almayan ogretmen olamiyorsa, Dini Daru§manliktan Yi.iksek lisans yapmc:

yan da Ai.le ve Dini Rehberlik Biirolannda c;ah§amamah. Hatta bu bolfu

ki§iye bir unvan kazanchrmah, 'Dini Daru§man' gibi." AiRB.

.MANEVi D~MANLJK VE REHBERLiK 91

· "Diyanet i~leri Ba§kanhgmda ~ah§an biittin personel i9fl ~ok onemli bir - i.mkan oldugunu ifade edebilirim. Ondokm: Mayis Universitesinde yeterli sa­

yida ogretim gorevlisinin 01mas1 programa olumlu katki saglamI§hr." Vaiz.

· "Ulkemizde eksik olan bir alaru doldurmak i9n kesinlikle olmas1 ge­reken bir boliim. Boliirnii okurken kendinizde gordiiguniiz §eyleri de dii­zeltme frrsab. veriyor: Hem kendimizi hem de kar§muzdaki bireyi an!ama, yorumlama ve empati kurmamiz1 saglarru§tlr." iFM.

"Teorik bilgileri pratige ge9nne a9smdan olumlu bir etl<lsi oldti. Ha­yatm bir par~as1 olan engelli bireylerin neler -ya§adiguu ve bu ya§adtl<lan kar§1smda nastl tavrr takmmanuz gerektigini ogrendik, ayru §ekilde ya§h ve bakrma muhta~ bireylerin de hayattan ve insanlardan beklentilerini bir nebze olsun anlamaya ~ah§b.k. Aile Daru§manligi dersi bu programdaki en verimli dersti cliyebilirim."OGR.

· "Sadece mesleki alanda degil ozel ya§anhda da insanlarla ili§kilerimizin giizelle§mesi noktasmda katki saglayacak bilgiler verilcli." VaizE:.

"Tezsiz Yi.iksek Lisans 01mas1, yani Tezli Yi.iksek Lisansa gore kazanma­s1 ve bitirmesi daha kolay bir program olmasi." DHU.

"Alarunda ilk ve tek 01mas1, tezli yi.iksek lisans programlanna nispeten egitim hayatinm kolay olmas1." iH.

Zayif yonleri: "Gormil§ oldugumuz dersler genel anlamda faydahydi. Psikolojik kuramlarla ilgili dersler onemliycli. Fakat bizim kiilt:iiriimiize gore degerlendirme yaptlamadi. Terapi teknikleri, daru§ma teknikleri, aile kuramlan, bireyi tanima teknil<leri gibi dersler teori olarak i§lencli. Pratik uygulamalan olsa daha giizel olurdu. Ornek vakalar iizerinden analizler ya­ptlsa daha verimli olurdu." KKO.

"Boliimle alakah sistemin tam olarak oturtulamamasi. Dini rehberlik ve daru§manhk ~ok genel bir konu. Boliimlere aynhp bran§la§mas1 gere~ek­tedir. · Cezaevi clini daru§manhk, hastanelerde dini daru§manhk, huzurevi daru§manhk gibi. ~iinkii her boliimiin i9fide farkh ya§larda ve farkh siire-lerde orada bulunan insanlar bulunmaktadir." ·IB. ,,)

"Derslerde manevi daru§manhk alanmda hizmet verenlerin yani saha- · da olanlarm tecriibe ·payla§i.mlarma yeterince yer verilmemesi, Dini i~erikli derslerin i§leni§i srrasrnda dini alt yap1s1 olmayan rehberlik ve psikolojik da­

. IU..§manlik mezunu ogrencilerin goz ardi eclilmesi, Bu prograrrun ne ama9.a a9Jdigµun duyuruhnarru§ 01mas1, ana bilim dahrun olmayi§i." ADRB.

92 MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLiI<

"Mezun olduktan sonra beklentilerinin ho§a gitmesi: Sana verilen dip­lomarun bir ~e yaramamas1. Bu da ogrenci goziiyle i§e yaramayan kiytmk boliim ona para verip okuyacaguna a¢< ogret:inlden ba;;ka bir boliim bitiri­rim diyenler var." MRI<.

"Programm i9. -kismi olarak- dolduru.J.amami;;hgi goze <;arp1yordu. En­gelli, cezaevi, hastaneye yonelik dini daru;;manhkta neticeye ula§tlamiyor­du. Kader denilip brraktlmas1, bu ;;ekilde neticelendirilmesinin tekrar deger­lendirilmesi gerekir." ADRB.

II~ Egitim Bakanligmda ogretmen adaylan ogretmen olmadan once okullara gonderilip staj goriiyorlar. Boylece teorikte ogrenciµ<leri bilgileri pratige donii§tiirme imkaru buluyorlar. Bizleri de c:;e§itli birimlere (Huzurev­leri, Yeti§tirme Yurtlar1 ve <;ocuk Evleri, Okullar, Hastaneler vb.) gondererek teorikte ogrendigllniz bilgilerin pratige donii;;tiiriilmesi istenebilirdi. Boyle bir programda bence bu gerekli. Yqksa ogrenilen bilgilerin pek degeri kal­maz bence." KKO

"Parah olmas1, ilginin azhgi, istihdamm olmamas1." iH. "Donem boyunca ayru yontem kullanilmas1, baz1 ders hocalanrun derse

fazla miidahil olmamasi." OCR. Ara§tlrmaya kablan ki§ilerin programm iistiin ve zayif yonlerine ili§kin

verdigi cevaplardan hareketle §U sonu<;lar1 ¢<arabiliriz:

Ostiin yonleri:

Bir kere program psikolojik dan!§manhk ile dini bir araya geti.rmi§ti.r. Bu durum hem ilahiyat<;tlar i<;in hem de ilahiyat egitimi almarm§ diger faki.i.lte mezunu ~iler i9.fl iyi olmu§tur. Her iki grup da program sayesinde kendi eksiklik.lerini giderme §an51 elde etmi§lerdir.

Gerek ders <;e§itlerinin zenginligi, gerek derslerin i<;erigi ve alarunda uzman olan hocalarm katkis1yla program onemli bir bilgi birikimine vesile olmu;;tur.

Programdaki dersler daha c:;ok sorun temelli dersler oldugundan ve top­lumun her kesimi ve katmaruru ilgilendirdiginden, programdaki dersler bii­yiik bir ilgiyle takip edilmi§tir.

Ahnan dersler ve uygulanan metotlar sayesinde ogrenciler, hem kendi­lerini geli§tirme frrsah elde etmi§ler, hem de mesleki ac:;idan daha iyi hizmet etme yollanru ogrenmi§lerdir.

Program, te~siz yiiksek lisans da olsa, tezli yiiksek lisansa gore daha ko­lay bir c:;ah§ma alaru olup.' lisansiistii bir alanda c:;ah§ma imkaru sunmu;;tur ..

MANEvi D.ANI$MANLIK VE REHBERLiI< 93

Zayrf yonleri:

Ozellikle kuramsal nitelikli derslei biiyiik olqiide bah· kajnakh eserlere dayandigmdan, i§lenen konularla klUtiirel degerler arasmda bir bap kuru­lamarru§hr.

Program bir biitiin halinde pek <;ok alaru ilgilendirmekte_dir. Dolayis1yla baz1 dersler ortak olsa bile, cezaevi dini daru§manhk, hastanelerde dini da­ru§manhk, huzurevi daru§manligi, aile daru§manligi gibi alanlar birbirinden olduk<;a farkh alanlar vardrr ancak hi<;birinde uzmanla§ma saglanamarru§hr.

Programdaki derslerin biiyiik ol<;iide teorik d?zeyde kalmas1, uygula­ma alarurun olmamas1 programdan umulan faydayi istenilen diizeyde temin edememi§tir.

ilahiyat mezunu ile ilahiyat mezunu olmayan ki§ilerin ayru kefeye ko­nulmU§ boyle bir uygulama da ilahiyat di§~dan gelen ki§ilerin baz1 dersleri anlamalariru zorla§hrrru§hr.

Programdan mezun olan ki§ilerin ilgili birimlerde gorevlendirilmelerde <;ok dikkate almmamas1 mezun olan ki§ilerin motivasyonunu krrmi§hr.

Prograuun parah olup, mezun olduktan soma her hangi bir istihd~ alarurun olmayi§1, ogrencilerin motivasyonlanrun azalmasma neden olmu§tur.

7. Progranun Daha Etkili Olabilmesi i~in Yaptlan Oneriler

Programla ilgili son olarak kattlnnctlara, bu progranun daha iyi olabil­mesi i<;in ne tiir onerileri oldugu sorulmu§ ve §U cevaplar ahnmi§hr:

"Ashnda program i<;erisindeki derslerden her birinin, bir donem okutul­mas1 gereken dersler olarak goriiyorum. Bu nedenle derslerde hi<; olmazsa devamllligm saglanmas1, her ho_carun buna e§it §ekilde onem gostermesinin gerekli oldugunu dii§iiniiyorum. Derslerde uygulamaya yonelik odevlerin verilmesi ve bunlann siruf ortammda gii9ii ve zayif yonlerinin tarb.§tlmas1 faydah olacaktir." KKO.

"Program gayet verimli ge<;mi§tir. Ancak mezuniyet sonras1 problemler devam etmektedir. ~iinkii ozellikle Diyanet i§leri Ba§kanhgi biinyysinde bu­lunan il ve ili;e Dini Daru§manhk ve Rehberlik biirolarmda alanrnda uzman ki§iler degil, yaprm§ olmak i<;in gorevlendirilen ki§iler gorev almaktadrr. Ogleye kadar kendi i§ini yapan ogleden sora Daru§manhk bfuosunda duran veya nobet usulii gorev yapan gorevliler aynca isteksiz davranmaktadrr ve i;ok biiyiik oraru alarunda kesinlikle uzman degildir. Bu §ekil:deki bir yakla­§rm tarz1 bu egitimi alan ki§ileri ve egitimin verili§ amacrmn ba§anya ula§-

94 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERI...iI<

masuu engellemektedir. $u anda mevcut Dini Daru§manhk bi.irolanrun %95i sadece kanuni zoi-unluluk oldugu i\ffi a<;tl< bulurµnakta, nitelikli ve etkili bir

faydas1 bulunmamaktadJ.r." iH. "Programi bitirenler progranun admda belirtilen "dini daru~man" iln­

varu alamiyorsa (-ki alamiyor diye biliyoruz) dersler ya da program buna gore yeniden gi.incellenmeli... Aynca proje odevleri hastane, cezaevi, ye­

ti~tirme yurdu, huzur evleri, madde bagimhs1, ~iddet, istismar ... vb. artan toplumsal sorunlannuz ve c;oziim yollariyla ilgili dini daru~manhk uygula­malanna yonelik. olmah," KKO.

\

"Derslerin ve hocalann seqiminde biraz daha dikkat edilmesi, progra-rm daha verimli hale getirecektir. Bu progranun devanunda doktora yapma

imkfuuru:n verilmesi <;ah§ma heyecaniru artrracak~." Vaiz.

"Herkesin problemi oldugu boyle bir diinyada kesinlikle ayn bir boliim olarak a<;ilmah. Pratik. ve ozgi.in esederle desteklenmeli. Aktl ve dinin c;ab.§­

mas1 ya~ayanlara, ya~am ko<;lanrun yerlerini doldurabilecek rehber olabile­

cek donanrmda ~ilerin yeti~tirilmesi." ADRB.

"Baz1 derslerin tamamen ogrenciye brrakilip, onlar tarafmdan anlattl­mas1 iyi olmamaktadJ.r. Kesinlikle ogrendiklerimiz bilgiler pratige dokiilme­

lidir. Omek olaylar sunulup, bunlann <;ozi.im yollariru ogrencilerden isten­melidir. En onemlisi bu alarurmzm onii ne zaman a<;tlacak?" iFM.

"Mesleki ac;idan bir<;ok faydasuu gordiik. Arna kurumumuzda bir de­

ger gormedik. 'Hocam madem siz boyle bir egitim aldrmz gelin ~oyle bir <;ah§ma yapahm' diyen olmach." iH. ·

"Sunum yapan ogrencilerin ardmdan hocalarlffilZID da konuyla ilgili

bilgiler vermesi daha faydah olacaktrr." Vaize.

"Genelde bah kaynakli bilgiler verilmi~ olmas1 bu alandaki dini yeter­

sizligin de bir gostergesidir. Bu yiizden dini dan!§manhk ve rehberlik ala­nmda eksikligin dolduruJ.n:tas1 acil bir ihtiyac;; olarak goziil<mekte bana gore.

Bunun i<;in Ti.irkiye' de hemen hemen her §ehirde bu progranun yaygml~h­rtlmas1 saglanabilir." Vaize.

"Ders sayis1 artrrtlabilir. \:iinkii hala psikolojik temelde baz1 eksikleri­miz var. Bununla birlikte pratik. yapma imkaru sunulmahdJ.r. Ve kesinlikle bu program tezliye c;;evrilmeli doktora programi a<;ilmahdJ.r." SB.

"Son donem derslerinde, teorik yerine pratik. yapabilecegimiz bir do­nem olmas1 faydah olur dti§iincesindeyim." iH.

MANEVi DANI;;MANLIK VE REHBERLiK 95

-"Ders siiresi boyunca sadece sunum yapan ogrenci degil h~rkesin aktH olmas1 gerekir. Programda egitim. alan ki§il.er farkh kurumlarda ~ah§ttl<lan i9n hayattan bol bol omek verirlerse daha kalicr bir bilgi saglannu§ olur .

. Bu alanda istihdam saglarursa program siireci boyunca ogrenciler daha istekli ve verimli olur. Zira mezun olduktan sonra ne olacagrrun belirsiz ol­mas1 ogrencileri umutsuzlqga dti§iiriir ve program amacma ula§ap:i.az." OGR.

"Bu kadar onemli olan boliime ni~in para aliruyor, sanki paras1 olan okusun bilgi edinsin paras1 olmayan okumasa da olur der gibi. Ucretsiz ol­mah. Kesinlikle devanu doktora olmah diger boliimler gibi. lvfR.K.

Diyanet ve Milli Egitim, Aile ve Sosyal Politi.kalar Bakanhgi, Gen~ ve Spor Bakanhgi gibi devlet kurumlan .bu boliimii ~arumah ve istihdam alaru olu§turrnahdrr. Bu program Universite tarafmdan bu kurumlara iyice taru­tllmah. Ge~en ytl Diyanet' e Din Hizmetleri Miidiirliigune gitti.k ne yap1yor­sunuz dediler. DDR mezunuyliz dedik. 0 ne ki dediler. Daha Diyanet bizi tarunuyor '!e degerlendirmiyor. Boliimiin ragbet gormesi i9n oniiniin a9k olmas1 gerekli." lv1RK.

"inan~larm kigiler iizerinde olduk~a etkin bir. rol izledigi ve bu konu­d~ hizmet verecek ki§ilerin ~ok hassas bir egitimden ge~mel~ri gerektigini diigiiniiyorum. G6rii§me teknikleri ve siipervizyon konularmda daha etkin ~ah§malar yaptlabilecegini dii§iiniiyorum. Alana 9ktigmuzda, ki~ilerle go~ rii§me yaparken olduk~a hassas davrarulmas1 gerekmektedir. Darugmarun agzmdan ~lkan her soz damgam etkilemek_tedir. Bu sebeple gorii§me teknik­lerinin uygulamah bir ders olarak verilmesi ve yaptlan gorii§melerin etkin­liginin degerlendirilmesi, uygulamaya yonelik derslerin artrrtlmasmm daha iyi olabilecegi gorii§iindeyim." PSK.

"Diyanet igleri Ba§kanhginm ana konusunu olu§turmasma ragmen ge­reken deger ve istihdam. hala olugturulmadi. Bakan4klar aras1 yaptlan proto­koller hala uygulamay~ ge~edi. Sa&hk Bakanhgiyla alakah yaptlan proto­koliin iizerinden bir sene bir ay ge~esine ragmen, somut bir neticeye hala ula§tlamadi. Aynca istihdam konusunda miiftiiliiklerden istenilen isimler arasmda bu konuda mezun olmu§ arkadaglara onceligin verilmesi gerekir­di ama tam manas1yla ger~eklegmedi. Milltiiliik biinyesinde olmas1 gereken Dini Daru§manhklarm eksik kalmas1, yeterli olmamas1 veya bagkalan tara­fmdan yerine getirilmesi." iH.

"Okuyacak olan memur arkadaglarm idari konuda rahatlanmas1 ve ge­reken izinlerin saglanmas1 gerekir." iH.

96 MANEvi D~MANLIK VE REHBERLiK

"Prograrrun. daha verimli olmas1 i<;in alan c;ah§malaTinin yaptlmas1 ge­

rekti.gini dii§i.iniiyorum. Hatta egiti.min bir boliimi.inde staj §eklinde ceza

evleri, hastaneler, huzur evleri gibi yerlere gidilmeli. Ya da en azmdan bu

boliimde okuyanlann uzmanl~mak iste~eri alani son srmfta belirlemeleri

ve tercih etti.kleri alanda stajlanni yapmalan verimi artrracakl::!.r diye d~­

niiyorum.

Prograrrun hangi ama~a a~digi duyurulmah ve bu alanda egi.tim alacak

ogrenciler i<;in belli standartlar geti.rilmelidir. Zira iizillere!< bildirmeliyim

ki; ALES puani ile milracaat §arb.run kaldmlrm§ olmasmdan dolayi, sadece

yiiksek lisans diplomas1 almak i~ bu progranu tercih edenlerin oldugunu

biliyorum. Bu durumda egitim kalitesi di.i§mii§tiir diye dii§i.iniiyoru.m.

Bu prograrru biti.renlerin c;ah§bklar1 alanda uzman olmalan saglanmah­

drr. Tabii bunun i<;in de i.iniversitede bu alanda bir ana bilim dah olu§turul­

mahdrr." ADRB.

"Tezli hale getirilmesi, bunun i<;in de gerekli alt yapmm hazirlanmast

elbette onem arz etmektedir." tH "Bu bolumun daha ba§anh olabilmesi i<;in brani>la§ma gerekiyor. Yoksa

bir dini dani§man olarak bir giin hastane, bir giin huzureVi, sonraki giin de

cezaevine dant§manhk yapmaya gitti.ginde dordi.incii giin o arkada§muzm

bir danl§mana ihti.yaa olacaktrr." tH "Dini Danl§manhk ve Rehberlik tezsiz yiiksek lisans programma sadece

ilahiyat mezunlan yazabilir gibi bir anlayt§ hakim. Bunun kmlmas1 gerekir.

Bu yiizden de gerekli duyurular yaptlabilir." PSD.

Kattlunctlarm programa yonelik olarak sunduklan onerileri §.u §ekilde ozetleyebiliriz: .

Program boyunca farkh alanlara ili§kin farkh dersler gorillmekte, ancal<

hic;bir alanda uzmanla§ma gerc;ekle§ti.rilememektedir. DolaylSlyla boyle ge·

ni§ bir alanda c;alt§mak yerine, bran§la§maya gidilerek, teorisi ve prati.gi.yle

sadece bir alanda yogunla§ma saglanmaltdrr.

Bu prograrru biti.ren ki§ilere "Dini Danl§man" unvani verilerek, aldiklar:

dersler dogrultusunda uygun bir alanda gorevlendirilmeleri saglanmaltdrr.

Proje odevleri miimki.in oldugunca prograrru destekler mahiyette,. has·

tane, cezaeVi, yeti.§ti.rme yurdu, huzµr evleri, madde bagm:Uis1, §iddet, is·

ti.smar ... vb. toplumsal sorunlar1 ve bunlara yonelik c;oziim yollar1yla ilgil: olmaltdrr. ·

MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiI< 97

Tezsiz yiiksek lisans programmdan isteyenlere tezliye ge9Ile imkaru

sagl~ahdrr. Aynca progranun doktora la.snu da a<;tlmahdrr.

Programdan mezun olanlara, alanlanyla ilgili istihdam alanlanrun ac;tl.­mas1 gerekir. Bu baglamda, Diyanet, Milli Egitim, Aile ve Sosyal Politi.kalar Bakanhgi, c:;ern;lik ve Spor Bakanhgi ve SaglI.k Bakanhgi gibi devlet kurum­lan bu boltimii tarumah ve istihdam alaru olu§turmahd.tr. Boyle bir diizenle­

me hem pek c;ok problem alarunda daha kaliteli bir hizmet anlayi§1 getirmi§ olacak hem de progranun onii a¢rru§ olacaktrr.

Program boyunca ders yontentl olarak ne yalruzca hocalann ne de og­

rencilerin ders anlatmasma yer vermek yerine, derslerden daha fazla fayda­lanmak ic;in orta bir yol bulunmahdrr.

Progranun ilk iki donemi teorik derslere aynlmah, son donemi ise tama­

men uygulamaya yonelik olmahdrr. Herkesin daha rahat bir §ekilde progra­ma devam edebilmesi i<;in, program parasiz hale getirilmelidir.

Halen belli bir yerde <;ah§an ki§ilere egitimleri boyunca izin konusunda gerekli kolayhklar gosterilmelidir. ·

' Progranun yeteri derecede tarutilmas1 saglanarak, daha geni§ kitleden

kimselerin bu programa devanu saglanmahdrr.

Sonu~ ve Oneriler

Bugiin geli§mi§ iilkelere bakbguruzd<! normal olarak din hizmetleri ve psikolojik daru§ma hizmetlerinin yanmda bir de, "dini daru§manhk" hizmet­

lerinin verildigini gormekteyiz. Ba§ta ABD, ingiltere, Almanya ve Hollanda olmak iizere, pek <;ok ban iilkesinde ba§ta saglI.k kurumlannda ve cezaev­

lerinde olmak iizere pek <;ok sosyal kurumda dini daru§manhk ve rehberlik hizmetleri verilmektedir. Ancak buralarda g~rev yapan ki§iler, hem teorik hem de uygulamah egitim alarak.J yeti§mekte ve hizmet vermektedirler. Bu

ti.ir hizmetlerin artmasmda son zamanlarda ruh saghgi ve din iizerirle olan alan ara§trrmalannm da onemli bir katla.s1 vardrr. Zira pek <;ok ara§trrma dini inan<; ve ibadetle, ruh ve beden saghgi arasmda olumlu anlamda -6nemli bir

ili§kinin oldugunu ortaya koymaktadrr. Bu yiizden de bir. taraftan sekiiler egitim kurumlanndan egitim alan · ki§iler dini okullardan da egitim alarak bu alandaki eksikliklerini tamamlarken, dini okullardan mezun olan ki§iler

de psikoloji ve psikiyatri alanlannda egitim alarak, bu alandaki eksiklikleri­ru gidermeye ve daha verimli ve kapsamh hizmet etmeye <;ah§maktadrrlar.

98 MANEVi DANI!}MANLIK VE REHBERLiK

Ancak mes~leye iilkemiz a9smdan bakbgmuzda, b{i konuda henii.z is­

tenilen seviyede oldugumuzu soyleyemeyiz. Her §eyden once bizde batidc: oldugu gibi, bu iki alanda (din ile psikoloji, daru9manhk hizmetleri) bir uz. la§ma geri;ekle§medigi gibi henii.z teorik ve yasal anlamda bir alt yap1 de: olu§turulmu§ degildir. Ancak tiim bu ait yap1 yetersizligme ragmen, son za·

manlarda teorik dii.zeyde de olsa bir kiprrdanmanm oldugunu soyleyebiliriz.

Bu baglamda tiip:l eksikliklerine ragmen fakilltemizdeki "Dini Daru9· manhk ve Rehberlik Program!'' gii.zel bir omektir. A91dig-t gi.inden bugi.inE

~ok zaman ge9llemesine ragmen, olaganiistii bir ilgi gorerek 48 ogrenci me·

zun olmu§ halen 100' e yakm ogrenci de soz konusu programa devam et mektedir. Bu kisa siire zarfmda onlarca bitirme tezi hazrrlaruru9, bir bakim<

yava§ yava§ bir alt yap1 da OlU§turulmaya ba9laruru§hr. Bu arada, ogretirr kadrosu olarak da onemli bir tecriibe birikimi saglaruru§hr.

Olkemizin bu alana olan ihtiyacr goz oniine almarak, progranun dah<

i§levsel hale getirilebilmesi i~, yukar1da mezunlarinuzm program hakkm daki dii§iince ve onerileri de dikkate ~arak, progranun yeniden .dii.zen lerunesi gerekir. Aynca benzer progranu, yeterli ogretim elemaru olan dige.

fakilltelerin de a~arak, i§birligi i~erisinde hem teorik hem de uygulamab. ola rak daha ileri dii.zeylere ta§imak gerekir.

Kaynak~a

Andrews, L. M. (1995). Religian's challange topStjchologi;. Public Interest, V, 120, s. 79-88.

Cromartie, M. ve Loconte, J. (2007). Religion and religious institutions in the mo dem public square. Avrupa Birligi Siirecinde Dini Kurumlar ve Din Egitim: istanbul: Ensar Ne§riyat. s. 33-47.

Galanter, M. (1997). Spiritual recovery movements and contemporary medic<: care. Psychiatn;, vol 60, no. 3 s. 211-223.

James, W. (1902). The varieties of religious experiences. New York: Modem LibraIJ

Koenig, H. G. (2004). Religion, spirituality, and medicine: Research firldings ano implications for clinical practice. Southern Medical Journal, vol. 97, no. 1~ SS. 1194-1200. .

Koyli.i, M. (2007). Ruh saghgi ve din: Bab toplumu a95mdan bir degerlendirm1 Ondokuz Mayts Universitesi ilahiyat Fakiiltesi Dergisi, Sayi 23, ss. 65-92.

Koyli.i, M. (2010). Ruh ve beden saghgi i.izerine yaptlan. ara§brmalarm bir dege1 lendirmesi. Ondokuz May1s Universitesi ilalziyat Fakiiltesi Dergisi, Sayi 21 SS. 5-36.

MANEVi DANI$MA.NLIK VE REHBERLiK 99 • f • -

Koylii, M. (2011). Kur'an'da ruh sagligi. Ondokuz Mayis iiniversitesi Rahiyat Fa-kiiltesi Dergisi, Sayi 31, ss. 5-37.

Krause, N. (1997). Religion, aging, and health: Current status and future prospe­. cts. Journal of Gerentology, vol. 52B, no: 6, ss. 291-293.

Merter, M. (2008). Dokuz yuz katlz insan. 6. Baslo., istanbul: Kal<niis Yaymlan

Taylor R. J. ve Digerleri, {2000). Mental health services in faith communities: The role of clergy in black churches. Social Work, vol. 45, no.l, ss. 73-87.

Weaver, A. J. ve Koenig, H. G. (1996). Elderly suicide, mental health professio­

nals, and. the clergy: A need for clinical collobation, training, and research. Death Studies, vol. 20, no. 5, ss. 495-508.

Westgate, C. E. (1996). Spiritual wellness and depression. Journal of Counseling and Development, vol. 75, ss. 26-35.

Zinnbauer, B. J. ve Pargament, K. I. (2000). Working with the sacred: Four appro-· aches to religious and spiritual issues in counseling. Journal of Counseling and Development, vol 78, no 2, ss. 164-168.