MAMY HAKA NA MAMY HAKA NA RAKARAKA

czyli diagnostyka i czyli diagnostyka i profilaktyka w chorobach profilaktyka w chorobach

nowotworowych.nowotworowych.

Jak powstaje nowotwór?Jak powstaje nowotwór?

NNowotwórowotwór-patologiczna-patologiczna zmieniona tkankazmieniona tkanka wywodząca się wywodząca się z prawidłowych komórek organizmu i obejmuje swoim z prawidłowych komórek organizmu i obejmuje swoim zakresem zarówno nowotwory łagodne jak i złośliwe.zakresem zarówno nowotwory łagodne jak i złośliwe.

KKomórkiomórki nowotworowe są inteligentne-nowotworowe są inteligentne- potrafią potrafią być „niewidzialne” i oszukać system immunologiczny np. być „niewidzialne” i oszukać system immunologiczny np. tworzenie naczyń włosowatych, mogą odżywiać się tworzenie naczyń włosowatych, mogą odżywiać się angiogenezą. angiogenezą.

NowotworyNowotwory

Łagodne:Łagodne: rosną wolno i nie dają przerzutów, łatwo uleczalne, rosną wolno i nie dają przerzutów, łatwo uleczalne,

nie stanowią zagrożenia dla życia np. postać guza nie stanowią zagrożenia dla życia np. postać guza nie wykazującego tendencji do rozprzestrzeniania nie wykazującego tendencji do rozprzestrzeniania się w otaczające tkanki lub narządy.się w otaczające tkanki lub narządy.

Złośliwe:Złośliwe: komórki dzielą się w sposób niekontrolowany i komórki dzielą się w sposób niekontrolowany i

bardzo szybko tworzą przeżuty odległe przez układ bardzo szybko tworzą przeżuty odległe przez układ krwionośny,krwionośny,

limfatyczny i tworzą nowe skupiska, takie stadium limfatyczny i tworzą nowe skupiska, takie stadium jest nie uleczalne.jest nie uleczalne.

Nowotwory złośliwe ze względu Nowotwory złośliwe ze względu na rodzaj tkanki dzielimy na:na rodzaj tkanki dzielimy na:• Raki- Raki- wywodzące się z nabłonków pokrywających lub wywodzące się z nabłonków pokrywających lub

wyścielających narządy ciała.wyścielających narządy ciała.• Mięsaki- Mięsaki- nowotwory złośliwe wywodzące się z tkanki nowotwory złośliwe wywodzące się z tkanki

łącznej, kostnej, chrzęstnej, tłuszczowej.łącznej, kostnej, chrzęstnej, tłuszczowej.• Chłoniaki i białaczki-Chłoniaki i białaczki-nowotworynowotwory złośliwe wywodzące złośliwe wywodzące się z węzłów chłonnych i element krwiotwórczych się z węzłów chłonnych i element krwiotwórczych szpiku kostnego.szpiku kostnego.

CZERNIAK ZŁOŚLIWY SKÓRYCZERNIAK ZŁOŚLIWY SKÓRY

BIAŁACZKA BIAŁACZKA

RAK JELITA GRUBEGORAK JELITA GRUBEGO

NOWOTWÓR PRZEWODU NOWOTWÓR PRZEWODU POKARMOWEGOPOKARMOWEGO

RAK BŁONY ŚLUZOWEJ RAK BŁONY ŚLUZOWEJ TRZONU MACICYTRZONU MACICY

RAK SUTKARAK SUTKA

RAK RAK PODSTAWNOKOMÓRKOWY PODSTAWNOKOMÓRKOWY SKÓRY SKÓRY

RAK NERKIRAK NERKI

Symptomy choroby czyli na co Symptomy choroby czyli na co zwracać szczególna uwagę?zwracać szczególna uwagę?• Ciągły ból głowyCiągły ból głowy• Powoli powiększające się węzły chłonne na szyi i pod pachamiPowoli powiększające się węzły chłonne na szyi i pod pachami• Jama ustna: białawe zabarwienia i zgrubienie błony śluzowej, małe niebolesne Jama ustna: białawe zabarwienia i zgrubienie błony śluzowej, małe niebolesne

owrzodnienia na wargach i językuowrzodnienia na wargach i języku• Przewlekła chrypka, trudności w połykaniuPrzewlekła chrypka, trudności w połykaniu• Ciągły kaszel, krwiste odksztuszanie, dusznościCiągły kaszel, krwiste odksztuszanie, duszności• Piersi: stwardnienie, guzekPiersi: stwardnienie, guzek• Ucisk, brak łaknienia, mięsowstręt, chudnięcieUcisk, brak łaknienia, mięsowstręt, chudnięcie• Biegunka, zaparcia, częste parcie na stolecBiegunka, zaparcia, częste parcie na stolec• Zmiana rytmu wypróżnieńZmiana rytmu wypróżnień• Układ pokarmowy : krwisty śluz, krew w kaleUkład pokarmowy : krwisty śluz, krew w kale• Powiększenie obwodu brzuchaPowiększenie obwodu brzucha• Mdłości, wymioty, ogólne przygnębienieMdłości, wymioty, ogólne przygnębienie• Powiększenie się znamiona na skórzePowiększenie się znamiona na skórze• Narządy rozrodcze u kobiety: nieregularne krwawienia, krwiste upławyNarządy rozrodcze u kobiety: nieregularne krwawienia, krwiste upławy• Krwisty mocz, nieżyt pęcherzaKrwisty mocz, nieżyt pęcherza• Częste parcie na pęcherzCzęste parcie na pęcherz• Zmiana wyglądu znamion barwnikowychZmiana wyglądu znamion barwnikowych• Napad padaczkiNapad padaczki

Metody leczenieMetody leczenie

• Chirurgia onkologiczna: Chirurgia onkologiczna: polega na operacyjnym polega na operacyjnym usunięciu nowotworów z organizmu. Operację przeprowadza usunięciu nowotworów z organizmu. Operację przeprowadza się w bardzo wczesnym stadium. Obecnie można lepiej się w bardzo wczesnym stadium. Obecnie można lepiej planować leczenie operacyjne dzięki precyzyjnym metodom planować leczenie operacyjne dzięki precyzyjnym metodom diagnostyki obrazowej miedzy innymi : tomografii diagnostyki obrazowej miedzy innymi : tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.komputerowej i rezonansu magnetycznego.

• Radioterapia nowotworów:Radioterapia nowotworów: lecznicze działanie lecznicze działanie promieniowania jonizującego do niszczenia tkanki promieniowania jonizującego do niszczenia tkanki nowotworowejnowotworowej

(guza i ewentualnie przerzutów w jego sąsiedztwie) źródłem (guza i ewentualnie przerzutów w jego sąsiedztwie) źródłem promieniowania są: lampa rentgenowska, akcelerator liniowy promieniowania są: lampa rentgenowska, akcelerator liniowy oraz pierwiastki i izotopy promieniotwórcze.oraz pierwiastki i izotopy promieniotwórcze.

• Chemioterapia: Chemioterapia: polega na podawaniu chorym polega na podawaniu chorym preparatów niszczących komórki nowotworowe lub hamujących preparatów niszczących komórki nowotworowe lub hamujących ich wzrost. Lekiich wzrost. Leki

przeciwnowotworowe powodują blokowanie cyklu komórkowego, przeciwnowotworowe powodują blokowanie cyklu komórkowego, działania antyangiogenny hamowanie syntezy białek.działania antyangiogenny hamowanie syntezy białek.

• Immunoterapia: Immunoterapia: to nowa metoda leczenia nowotworów to nowa metoda leczenia nowotworów oparta na lekach tzw. Przeciwciałem monoklonalnych, które oparta na lekach tzw. Przeciwciałem monoklonalnych, które skierowane są przeciw elementom błony komórkowej komórek skierowane są przeciw elementom błony komórkowej komórek nowotworowych są sprzęgnięte z lekiem cytostatycznym. nowotworowych są sprzęgnięte z lekiem cytostatycznym.

Jak uniknąć nowotworu?Jak uniknąć nowotworu?

• Profilaktyka:Profilaktyka: We wczesnej fazie rozwoju każdy nowotwór jest całkiem We wczesnej fazie rozwoju każdy nowotwór jest całkiem

uleczalny! Dlatego należy regularnie poddawać się uleczalny! Dlatego należy regularnie poddawać się badaniom profilaktycznym. W Polsce podstawowe badania badaniom profilaktycznym. W Polsce podstawowe badania profilaktyczne są bezpłatne dla osób należących do grup profilaktyczne są bezpłatne dla osób należących do grup podwyższonego ryzyka zachorowania na nowotwór.podwyższonego ryzyka zachorowania na nowotwór.

Styl życiaStyl życia

NNieprawdziwe jest przekonanie, że ludzie są bezradni ieprawdziwe jest przekonanie, że ludzie są bezradni wobec chorób nowotworowych. Styl życia nawet w 80% wobec chorób nowotworowych. Styl życia nawet w 80% może wpływać na ryzyko zachorowania na nowotwory może wpływać na ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe. Niezdrowy sposób odżywiania, palenie papierosów, złośliwe. Niezdrowy sposób odżywiania, palenie papierosów, brak ruchu, czy życie w ciągłym stresie są udowodnionymi brak ruchu, czy życie w ciągłym stresie są udowodnionymi czynnikami ryzyka nowotworów złośliwych.czynnikami ryzyka nowotworów złośliwych.

Wpływ różnych czynników Wpływ różnych czynników

na zdrowie człowieka. na zdrowie człowieka.

Dieta śródziemnomorskaDieta śródziemnomorska

• Dieta Dieta śródziemnomorska śródziemnomorska uznawana jest za najzdrowszą uznawana jest za najzdrowszą wśród diet. Można ją stosować wśród diet. Można ją stosować przez całe życie. Pozwala przez całe życie. Pozwala utrzymać dobre zdrowie utrzymać dobre zdrowie

znakomitą kondycję.znakomitą kondycję.

Wybrane czynniki Wybrane czynniki rakotwórczerakotwórcze

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE (2004)POLSCE (2004)

Liczba nowych zachorowań Liczba nowych zachorowań

rocznie rocznie Liczba zgonówLiczba zgonów

rocznie rocznie

M Ę Ż C Z Y Ź N I M Ę Ż C Z Y Ź N I

PŁUCO 15.800 (25,0%)PŁUCO 15.800 (25,0%)

J. GRUBE 6.650 (10,7%) J. GRUBE 6.650 (10,7%)

PROSTATA 5.800 (9,5%) PROSTATA 5.800 (9,5%)

PĘCHERZ M. 4.000 (6,4%) PĘCHERZ M. 4.000 (6,4%)

ŻOŁĄDEK 3.570 (5,7%) ŻOŁĄDEK 3.570 (5,7%)

16.350 (33,0%) 16.350 (33,0%)

4.250 (8,5%) 4.250 (8,5%)

3.400 (6,8%) 3.400 (6,8%)

2.300 (4,6%) 2.300 (4,6%)

3.700 (7,4%) 3.700 (7,4%)

K O B I E T Y K O B I E T Y

PIERŚ 11.750 (20,0%) PIERŚ 11.750 (20,0%)

J. GRUBE 5.700 (9,6%) J. GRUBE 5.700 (9,6%)

PŁUCO 4.781 (8,1%) PŁUCO 4.781 (8,1%)

TRZON M. 3.953 (6,7%) TRZON M. 3.953 (6,7%)

SZYJKA M. 3.450 (5,8%) SZYJKA M. 3.450 (5,8%)

JAJNIK 3.400 (5,7%) JAJNIK 3.400 (5,7%)

4.950 (12,9%) 4.950 (12,9%)

3.900 (10,1%) 3.900 (10,1%)

4.700 (12,2%) 4.700 (12,2%)

800 (2,0%) 800 (2,0%)

1.800 (4,8%) 1.800 (4,8%)

2.300 (5,9%) 2.300 (5,9%)

TROSZCZ SIĘ O SWOJE ZDROWIE !TROSZCZ SIĘ O SWOJE ZDROWIE !10 PRZYKAZAŃ JAK UNIKNĄĆ ZACHOROWANIA NA 10 PRZYKAZAŃ JAK UNIKNĄĆ ZACHOROWANIA NA

NOWOTWORY NOWOTWORY I INNE CHOROBY CYWILIZACYJNEI INNE CHOROBY CYWILIZACYJNE

1. STOSUJ STAŁĄ REKREACJĘ FIZYCZNĄ. (CHOCIAŻBY CODZIENNY PÓŁGODZINNY SPACER SZYBKIM KROKIEM W PARKU).

2. UNIKAJ ŻYCIA W PRZEWLEKŁYM STRESIE, NIE BIERZ UDZIAŁU W „WYŚCIGU SZCZURÓW”.

3. NIE PAL PAPIEROSÓW.

4. OGRANICZ PICIE ALKOHOLU.

5. NIE DOPUSZCZAJ DO WYSTĄPIENIA NADWAGI. - STOSUJ NA CO DZIEŃ DIETĘ ŚRÓDZIEMNOMORSKĄ. - OGRANICZ DO NIEZBĘDNEGO MINIMUM SPOŻYWANIE TŁUSZCZU I SŁODYCZY. - JEDZ WIĘCEJ RYB, OWOCÓW I WARZYW. - OGRANICZ SPOŻYWANIE MIĘSA (SZCZEGÓLNIE CZERWONEGO) DO KILKU RAZY W TYGODNIU. - JEDZ MNIEJ PRODUKTÓW KONSERWOWANYCH. - ŻYWNOŚĆ PRZECHOWUJ W LODÓWCE ZGODNIE Z TERMINEM PRZYDATNOŚCI DO SPOŻYCIA.

6. OPALAJ SIĘ Z UMIAREM (stosuj kremy z filtrami ochronnymi). NIE KORZYSTAJ Z SOLARIUM.

7. ZASZCZEP SIĘ PRZECIW WIRUSOWEMU ZAPALENIA WĄTROBY (ŻÓŁTACZKA!).

8. UNIKAJ PRZYPADKOWYCH KONTAKTÓW SEKSUALNYCH, CHROŃ SIĘ PRZED PRZENOSZENIEM WIRUSÓW I BAKTERII CHOROBOTWÓRCZYCH.

9. STARAJ SIĘ WYLECZYĆ WSZYSTKIE PRZEWLEKŁE STANY ZAPALNE W ORGANIZMIE.

10. JEŚLI W TWOJEJ RODZINIE WYSTĘPOWAŁY NOWOTWORY PRZEBADAJ SIĘ W PORADNI GENETYCZNEJ.

ZWIASTUNY CHOROBY NOWOTWOROWEJ

POWOLI POWIĘKSZAJĄCE SIĘ WĘZŁY CHŁONNE

BIAŁAWE ZABARWIENIA I ZGRUBIENIE BŁONY ŚLUZOWEJ, MAŁE NIEBOLESNE OWRZODZENIA NA WARGACH I JĘZYKU

CHRYPA, TRUDNOŚCI W POŁYKANIU

KASZEL, KRWISTE ODKSZTUSZANIE

UCISK, BRAK ŁAKNIENIA, MIĘSOWSTRĘT, CHUDNIĘCIE

BIEGUNKA, ZAPARCIA, CZĘSTE PARCIE NA STOLEC

POWIĘKSZAJĄCE SIĘ ZNAMIONA NA SKÓRZE

KRWISTY ŚLUZ, KREW W KALE

NIEREGULARNE KRWAWIENIA, KRWISTE UPŁAWY

KRWISTY MOCZ, NIEŻYT PĘCHERZA

STWARDNIENIE, GUZEK

CZĘSTE PARCIE NA PĘCHERZ

ZŁOTA ZASADA „2-3 TYGODNI”

WYKAŻ CZUJNOŚĆ ONKOLOGICZNĄ: ZAWSZE STOSUJ ZŁOTĄ ZASADĘ „2 – 3 TYGODNI”.

ZLECAJ I EGZEKWUJ WYKONYWANIE PRZESIEWOWYCH BADAŃ PROFILAKTYCZNYCH (SCREENING), KTÓRE SĄ BEZPŁATNE:

CYTOLOGIA - u kobiet w wieku 25-59 lat, co 3 lata.

MAMMOGRAFIA - u kobiet w wieku 50-69 lat, co 2 lata.

KOLONOSKOPIA - wszyscy w wieku 50-65 lat, co 10 lat.

oraz osoby w wieku 40-65 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego.

CZUJ SIĘ ODPOWIEDZIALNY NIE TYLKO ZA CHORYCH, ALE RÓWNIEŻ ZA ZDROWYCH PACJENTÓW

ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W REJESTRZE TWOJEJ PRAKTYKI LEKARSKIEJ.

PAMIĘTAJ, O DOKŁADNYM BADANIU FIZYKALNYM

I ZLECENIU WYKONANIA PROSTYCH BADAŃ DODATKOWYCH:

- Morfologia krwi, OB, rozszerzone badania biochemiczne (LDH, AP), - Zdjęcia rtg kl.p (koniecznie w dwóch projekcjach PA + boczne), - USG j. brzusznej, - Marker PSA u zdrowych mężczyzn powyżej 50 r.ż. co 1-2 lata. - Test na krew utajoną w kale po 50 r.ż. co 1-2 lata. - Badanie ginekologiczne – raz w roku.

W ten prosty sposób możesz uratować wielu ludziom życie. Najgorszy grzech to grzech zaniechania. Nawet wtedy, jeżeli z jakichkolwiek powodów nie możesz wypisać powyższych skierowań - obowiązkiem twoim jest przynajmniej poinformowanie pacjenta o konieczności wykonanie tych badań we własnym zakresie.

JUŻ NA PODSTAWIE WYNIKÓW TYCH BADAŃ MOŻNA ROZPOZNAĆ WIELE NOWOTWORÓW

W BARDZO WCZESNYM STADIUM ZAAWANSOWANIA !!!.

(także jamę ustną, piersi, jądra i per rectum)

Polska a reszta świataPolska a reszta świata

• Polska pod względem wyleczalności chorób nowotworowych Polska pod względem wyleczalności chorób nowotworowych jeszcze w latach 190-1994 była na końcu listy krajów Unii jeszcze w latach 190-1994 była na końcu listy krajów Unii Europejskiej. W latach 1994-2000 nastąpiła w Polsce Europejskiej. W latach 1994-2000 nastąpiła w Polsce poprawa wyleczalności nowotworów złośliwych jelita poprawa wyleczalności nowotworów złośliwych jelita grubego, płuca, czerniaka, nowotworów złośliwych piersi, grubego, płuca, czerniaka, nowotworów złośliwych piersi, gruczołu stercza, jądra choroby Hodgkina. Dzielący nas gruczołu stercza, jądra choroby Hodgkina. Dzielący nas jeszcze dystans wynika z  trzech przyczyn. jeszcze dystans wynika z  trzech przyczyn.

• Przede wszystkim winne jest późne wykrywanie chorób Przede wszystkim winne jest późne wykrywanie chorób nowotworowych. nowotworowych.

• Polacy niechętnie chodzą do lekarza różnego rodzaju Polacy niechętnie chodzą do lekarza różnego rodzaju objawami, nie mówiąc już o systematycznym poddawaniu objawami, nie mówiąc już o systematycznym poddawaniu się badaniom profilaktycznym. się badaniom profilaktycznym.

• Ograniczonej dostępności do badań profilaktycznych o Ograniczonej dostępności do badań profilaktycznych o odpowiednim standardzie odpowiednim standardzie

W KAŻDEJ GODZINIE NA RAKA W KAŻDEJ GODZINIE NA RAKA

ZAPADAZAPADA 12 OSÓB. 12 OSÓB.

WW KAZDEJ GODZINIE NA RAKA KAZDEJ GODZINIE NA RAKA

UMIERAUMIERA 9 OSÓB. 9 OSÓB.

Epidemiologia - Polska w Epidemiologia - Polska w porównaniu z krajami UEporównaniu z krajami UE• W Polsce nowotwory złośliwe są drugą przyczyną zgonu po W Polsce nowotwory złośliwe są drugą przyczyną zgonu po

chorobach krążenia.chorobach krążenia.• W latach 1996-2000 nastąpił spadek zachorowalności w W latach 1996-2000 nastąpił spadek zachorowalności w

umieralności na nowotwory złośliwe płuca u mężczyzn w  umieralności na nowotwory złośliwe płuca u mężczyzn w  młodszych i  średnich grupach wieku.młodszych i  średnich grupach wieku.

• W latach 1996-2000 nastąpiło u kobiet zahamowanie W latach 1996-2000 nastąpiło u kobiet zahamowanie trendu wzrostowego umieralności z  powodu nowotworów trendu wzrostowego umieralności z  powodu nowotworów złośliwych piersi.złośliwych piersi.

• Największą dynamikę wzrostu zachorowalności i  Największą dynamikę wzrostu zachorowalności i  umieralności u obu płci prezentują nowotwory złośliwe jelita umieralności u obu płci prezentują nowotwory złośliwe jelita grubego.grubego.

• 5-cio letnie przeżycia względne chorych na nowotwory 5-cio letnie przeżycia względne chorych na nowotwory złośliwe w  Polsce są  wciąż niższe od danych europejskich.złośliwe w  Polsce są  wciąż niższe od danych europejskich.

Statystyki – twarde dane na Statystyki – twarde dane na temat zachorowalności i  temat zachorowalności i  umieralności na rakaumieralności na raka

DOWIESZ SIĘ WIĘCEJ:

www.puo.plwww.coi.waw.pl

www.genetyka.comwww.PrawaPacjenta.pl

Bezpłatna infolinia onkologiczna:

0 800 493 494 (od poniedziałku do czwartku w godz. 16.00-22.00)

Opracowali…Opracowali…

Multimedialnie:Multimedialnie:Przemek DrzewieckiPrzemek Drzewiecki

Mateusz GóraMateusz Góra

Norbert SzkodaNorbert Szkoda

Merytorycznie:Merytorycznie:Beata Morawska-nauczycielka biologiiBeata Morawska-nauczycielka biologii