Mał Zakład Psychologii Wychowawczej i Psychologii...
Transcript of Mał Zakład Psychologii Wychowawczej i Psychologii...
Małgorzata Sitarczyk Zakład Psychologii Wychowawczej
i Psychologii Rodziny Instytut Psychologii UMCS
„Ten, kto nic nie wie, nic nie kocha.
Ten, kto nic nie robi, nic nie rozumie.
Ten, kto nic nie rozumie, jest nic niewart.
Ale ten, kto rozumie, również kocha,
zauważa, widzi .......” Paracelsus
Miłość od zamierzchłych czasów stanowi przedmiot
zainteresowania, a nawet ingerencji wierzeń i systemów
religijnych.
Przedstawiana jest w dwu płaszczyznach: jako obraz
życia erotycznego bogów oraz w formie konkretnych
zaleceń i zakazów.
Zdaniem Erica Emmanuela Schmitt’a miłość to ogromna
inwestycja: serca, pożądania i wyobraźni.
Miłość jest czymś pierwotnym w stosunku do kultury
i cywilizacji.
Stanowi warunek istnienia świata i cywilizacji.
Niemożliwa do przyjęcia jest wizja świata
pozbawionego miłości, gdyż byłby to świat bez
moralności, sztuki, piękna i religii, świat wyzbyty
wszelkich wartości.
Scheler preferuje wartości duchowe jako najwyższe
i konieczne dla istnienia oraz rozwoju „fenomenu
miłości”.
• wzór miłości zmysłowej - jest dążeniem do
fizycznego posiadania przedmiotu miłości,
• wzór miłości namiętnej - jest dążeniem do
osiągnięcia pełnej jedności duchowej i fizycznej
z ukochaną osobą,
• wzór miłości idealnej - jest odrzucaniem
ziemskiego przedmiotu pragnień, a dążeniem
do kontemplacji dobra i piękna samego w
sobie.
Platon, 1984,
Sęp okrutniejszy ponad inne sępy, sęp co wnętrzności targa aż do głębi,
to zazdrość , która ludzkie dusze gnębi, to smutek, który serca rewie na strzępy.
Leibniz
Miłość wśród ludzi jest zjawiskiem powszechnym. Występuje we wszystkich społecznościach (Buss, 2002).
Według psychologii ewolucyjnej zazdrość można zdefiniować jako pewnego rodzaju przystosowanie do powtarzającego się problemu związanego z przetrwaniem lub reprodukcją. Zazdrość była sygnałem do atakowania rywali.
Zazdrość jest taktyką udaremniającą ewentualną niewierność partnera.
Zazdrość istnieje w każdej kulturze. Zazdrość, z wyjątkiem kłótni o pieniądze, bywa
najczęstszą przyczyną awantur małżeńskich.
Zazdrość jest nieuniknioną konsekwencją prawdziwej miłości.
Już św. Augustyn zauważył tę zależność, kiedy napisał :kto nie jest zazdrosny nie kocha.
Szekspirowski Otello wątpi, ale wielbi ; podejrzewa, ale podziwia; kona, ale kocha.
Zarówno kobiety, jak i mężczyźni na ogół interpretują zazdrość jako znak głębokiej miłości; jeśli ukochany nie jest zazdrosny, jest to równoznaczne z tym, że nie kocha(Buss, 2002).
NIE JEST BIOLOGICZNĄ WŁAŚCIWOŚCIĄ CZŁOWIEKA. NIE JEST WRODZONĄ NATURALNĄ CECHĄ LECZ SPOŁECZNIE UZNANYM SPOSOBEM REAGOWANIA. ZAZDROŚĆ wśród uczuć zajmuje miejsce szczególne,
jest cechą negatywną, którą człowiek powinien wyeliminować ze swoich uczuć w toku socjalizacji.
Stopień wyzbycia się zazdrości bywa powszechnie uznawaną miara dojrzałości człowieka, dowodem jego szlachetności.
ZAZDROŚĆ: obawa o naruszenie wierności przez osobę bliską w związku emocjonalnym.
ZAWIŚĆ -uczucia wypływające z ostrej rywalizacji między osobami tej samej płci.
ZAZDROŚĆ jest silniej doświadczana niż zawiść,
jest także uczuciem bardziej złożonym niż zawiść (Lazarus & Lazarus za: P. de Silva, 1997).
ZAZDROŚC UROJONA(patologiczna).
Zazdrość jako oznaka niskiego poczucia
własnej wartości, niedojrzałości lub zaburzeń
osobowości (Buss, za:Bhugra, 1993).
Na podstawie tej teorii można wywnioskować,
że jeżeli osoby dorosłe mają wysokie poczucie
wartości, są dojrzałe emocjonalnie, mają
ukształtowaną osobowość nie powinny
odczuwać takiej emocji jak zazdrość.
Zazdrość jako patologia uczuć. Zgodnie z tą teorią ekstremalna forma zazdrości
wynika z zaburzeń emocjonalnych.
Wyleczenie dolegliwości wyeliminuje również
zazdrość.
Ludzie normalni(bez zaburzeń emocjonalnych)
nie powinni odczuwać intensywnej
(patologicznej) zazdrości.
Przejawia się podejrzewaniem partnera o
notoryczne zdrady, sprawdzaniem
partnera i kontrolowaniem jego działań.
Może powodować stany depresyjne.
W skrajnych przypadkach może
doprowadzić do destrukcyjnych
zachowań a nie leczona nawet do
samobójstwa lub morderstwa w afekcie.
Otello uśmiercający swoją żonę Desdemonę z zazdrości
W DSM-IV mówi się o zazdrości związanej
ze złudzeniami lub obsesjami
niewierności i określa się ją zespołem
zaburzenia urojeniowego - obsesyjnego,
szczególnej postaci zazdrości.
Zespół stanowi tylko podkategorię
chorobliwej zazdrości.
Osoba dotknięta takimi zaburzeniami nie jest w
stanie racjonalnie oceniać i tłumić własnych
zachowań.
Nie potrafi pracować nad sobą, często ma niską
samoocenę (wygląd, wiek, wykształcenie) a winą za
wszystko obarcza partnera.
Przedstawia własne, dla siebie, racjonalne
wytłumaczenia swego postępowania.
W wielu przypadkach chory wie o swojej
przypadłości lecz nie jest w stanie z tym walczyć.
W życiu towarzyskim czy zawodowym, często
objawy te są niezauważalne dla otoczenia. Całość
skupia się tylko na partnerze.
Najpierw kobiety uznawano za zazdrosną płeć.
Zdaniem Imanuela Kanta mężczyźni zazdroszczą tylko wtedy, gdy są zakochani, kobiety zaś zawsze.
Freud twierdził, że kobiety są bardziej zazdrosne, bo są bardziej narcystyczne.
Margaret Mead skłonna uważać kobiety za „ zazdrosna płeć”, przywarę tą tłumacząc tym, że kobieta w związku z mężczyzną czerpie nie tylko przyjemność, lecz także i pozycje społeczną, ma więcej do stracenia.
Wielu amerykańskich psychologów podaje, że mężczyźni przejawiają zazdrość częściej i z daleko większą intensywnością niż kobiety.
U mężczyzn stwierdzenie niewierności
partnerki powoduje „ obniżenie samooceny” –
plamę na honorze, dążą do podreperowania
samooceny, zdobycia nowych dowodów swej
atrakcyjności.
Kobiety zdradzone wykazują większą skłonność
do depresji, samoobwiniania się, dążą do
polepszania stosunków z partnerem.
Mężczyźni są bardziej wyczuleni na punkcie wierności swych partnerek niż kobiety.
U mężczyzn intensywność zazdrości wiąże się z wykształceniem. lepiej wykształceni potrafią poddać autokontroli reakcje zazdrości. Także mężczyźni łatwiej zdradzają ponieważ:
są bardziej skłonni do zachowań rywalizacyjnych, agresywnych, konkurencji, poszukiwania przygód;
mają zdolność logicznego myślenia, co ułatwia manipulowanie ludźmi i tworzenie sprzyjających sytuacji;
mają silną potrzebę przyjemności.
Zazdrość seksualna jest główną przyczyną przemocy
fizycznej w małżeństwie- przewyższa częstością
wszystkie inne razem wzięte.
W badaniach Hilbermana przeprowadzonych wśród
60 maltretowanych kobiet w jednym z ośrodków dla
ofiar przemocy w USA aż 57 z nich twierdziło, że ich
mężowie byli zazdrośni do tego stopnia, że każde ich
wyjście z domu kończyło się oskarżeniami o
niewierność i często przemocą.
Analiza wielu badań wskazuje, że 19-64% mężczyzn i
22-69% kobiet w związkach narzeczeńskich doznaje
przemocy ze strony partnera (w tym pogróżek
słownych).
Poglądy wskazujące na negatywne emocje( lęk , zazdrość ) jako
podłoże aktów agresji i zachowań aspołecznych głosił
Kępiński(1987). Jego zdaniem rola agresji wobec lęku sprowadza
się z jednej strony do rozładowania napięcia lękowego, z drugiej –
umożliwia podjęcie aktywności i mobilizuje do walki. Agresja
umożliwia przezwyciężenie lęku.
Także według Eysencka (1970) wysoki poziom neurotyzmu
sprzyja zachowaniom aspołecznym.
Założenia koncepcji Eysencka uzupełnia teoria napięcia R.
Agnewa( za Urban, 2000), zgodnie z którą negatywne stany
emocjonalne (złość, gniew, frustracja, a także lęk) popychają
jednostkę do podjęcia działań likwidujących stany napięcia. Jedną
z metod rozładowania tego napięcia może być zachowanie
przestępcze.
Podobną tezę głosi B. Urban(2000). Jego zdaniem:
” wewnętrzne napięcie psychiczne jest motywem
podejmowania nielegalnych sposobów osiągania
określonych celów, wyzwala atak lub ucieczkę od
awersyjnych źródeł”(Urban 2000, s. 207).
Także J. Ranschburg (1980) wskazuje na lęk jako źródło
zachowań niezgodnych z powszechnie przyjętymi
normami.
Ranschburg (1980, s. 14) porównuje lęk i agresję do
dwustronnego płaszcza: "aspołeczna agresja i lękliwość
są dwiema stronami tego samego zjawiska(...)”. Jego zdaniem zachowania agresywne i/lub przestępcze mogą być
jedną z form radzenia sobie z lękiem.
zbrodnie patologiczne - popełniane przez osoby chore psychicznie, w każdej chwili mogące dopuścić się podobnego czynu...
zbrodnie użytkowe - motywem jest uzyskanie jakiejś korzyści, zabójcy liczą na szybki efekt /np. spadek.../, popełniane są z zimna krwią...
zbrodnie z namiętności /w afekcie/ - popełniane przez osoby zdrowe, normalne w opinii psychiatrów, które w szczególnych warunkach, sytuacji pod wpływem emocji tracą nad sobą kontrolę...
relacje neurotyczne – konflikty
rodzinne,
relacje psychologiczne:
wzajemna atrakcyjność: miłość,
zazdrość,
wzajemna niechęć, nienawiść, wrogość.
relacje sadomasochistyczne.
Buss, D. M. (2002). Zazdrość- niebezpieczna namiętność. Przeł. A. Błaż. GWP.
Sitarczyk M., Szymczak B., Zazdrość a zadowolenie z małżeństwa. w: PROBLEMY RODZINY 1993, nr 1(187),
ss. 17-23. Sitarczyk M., Zazdrość-różnice
międzypłciowe. w: PROBLEMY RODZINY 1993, nr 3 (189), ss. 28-32.
Gierowski J.,K., Szaszkiewicz M.: Osobowość i motywacja
sprawców zabójstw. (w:) J.K. Gierowski i T. Jaśkiewicz-
Obydzinska (red.), Zabójcy i ich ofiary, Wydawnictwo
Instytutu Ekspertyz Sadowych, Kraków 2003.
Gierowski J.,K., Majchrzyk Z.(red.): Psychopatologia
zabójstw. Kraków, 2004.
Gierowski J.,K. Motywacja zabójstw. Wydawnictwo Akademii
Medyczne. Kraków 1989.
Moir A., Jessel D. Zbrodnia rodzi się w mózgu, Warszawa 1998.
Sitarczyk M. Nieletni sprawcy zabójstw. Sylwetki
psychologiczne. Lublin, UMCS, 2004.