ORDU UNivERSiTESi iLAHiYAT FAKULTESi

· Din, Gelenek ve Ahlak Baglammda . .

MAHREMIYET ALGILARI

SEMPOZYUMU 27-29 MART 2015

II

Editorler

Yavuz Dnal Yusuf Bahri Giindogdu

~evket Pekdemir Hasan Ats1z

Samsun 2016

o zet

MAHREMiYET ALGISINl.N AiLE i<;i ~iDDETiN ORTAYA

<;IKMASINA ve sOREKLiLiGiNE ~TKisi

Ali BAYER*

Aile i<;i ~ddet, ii;.inde y~achguruz yiizytlda iizerinde en <;ok durulan toplumsal sorun­Iardan biridir. Toplumu oh.~turan biitiin bireyleri etkilemekle birlikte, §iddetin aile iiyeleri iizerinde etldleri daha fazla hissedilmektedir. $iddetin en <;ok ya§anchgi yer­lerden biri olan aile iizerine yaptlan ara§tmnalar, aile i<;i ~ddetin yayguiliguu, toplu­mun temeli olarak kabul edilen aile kurwnunun i<;inde bulundugu olumsuz §artlan ortaya koymaktachr. Yaptlan ar~tmnalarda aile i<;inde ya§anan §iddetin, <;ok boyutlu ve <;ok yaygm bir sosyal problem oldu~nu ifade etmektedir.

·Aile i<;i §iddet fliygm oldugu bilinen ancak i.nsanlar tarafindan· ac;iga c;ikanlmayan bir ·davr~nr. Mahremiyet kavrarru dini, sosyal, felsefi ve hukuki alanlarda oldugu ka­dar giindelik y~amda da sik<;a kullarulmaktachr. Mahremiyetle ilgili olarak, aile ii;i §iddet ozel bir sorun olarak kabul edilmektedir. Aile i<;i §iddetin bu ozel dogasmdan dolayi bilimsel a9dan incelenmesini ve kamusal alanda gizlenmesini saglamakla kal-

-'--~m=az=· hatta sosyal bilimcilerin §iddetin kurbanlaruu ve su<;lulanru eri§ilmez hale geti­rir. Gii<; farkliliklan strese neden olabilir bu durum aile iiyelerinin giice kar§I b~ ai;Ilarma ve gii<;le uyumuna baghchr. Mahremiyetle baglanoh olarak sosyal i;zolasyon ailenin ozelle§mesini de kapsayan aile i<;i §iddetin ortak bir ozelligidir. Boylece, aile i<;i §iddet meydana geldigi zaman, stl<hkla ailenin suurlan i<;inde kalmaktadrr. Aile iiyesi birey kendini evde_meydana gelen herhangi bir §eyi evin duvarlan dvima ~1-mak ve a<;tl<lamak poz~onunda gormez. Bu durum da aile sulanru tutmak isteyen ki§ilerin i§ini kolay hale getirir. Dolayis1yla, siiregelen bu sosyal izolasyon, aile i<;i §id­detin daha sik meydana gelmesini saglayia hale getirir.

Aile bireyin ili§kileriniit b~lachgt, ternel toplumsal degerlerin ilk ogrenildigi yerdir. So5yalizasyon siirecinde §iddet tecriibesi y~ayan bireyler yeti§kinliklerinde bireysel ili§kilerinde <;a~mayi <;5ziimleyici bir yontem olarak §idderi kullanacaklarchr.

ADahtar Kelimeler: Mahr~yet, $iddet, Aile ii;i $iddet, Sosyalle§me, Sosyal D~lama, Giii;.

The Impact of Perception of Privacy on Occurance of Domestic Violence and Its Contuinity

Abstract

Domestic violence is a serious problem that to under consideration in this century. Violence effects on people iii society, especially effects of violence to flow through

' , Yrd. Do~. Dr., Karamanoglu Mehmetbey Universitesi, islami ilimler Fakiiltesi, Din Sosyolojisi Anabilirn Dall

·270

DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZYUMU

family members. Previous Studies on domestic violence point out family life is.und negative condition and domestic violence is pervasiv~ in society. According to ~ studies, domestic violence is problem that has multidimensions and widespread. ~ J It is hard to know exactly how common domestic violence is, because people often~~ don't report it. The term privacy is used frequently in Daily life as well as in religious;] sociological, philosophical, political and legal fields. As a matter of privacy, family vi­olence is seen as a private matter. The private nature of family violence· not only hides the problem from public and scientific view, it also makes the victims ant1·of. fenders nearly inaccessible to many social researchers. ·

Power differentials may cause stress, depending on the members .viewpoints and .. adaptability. Social isolation, as a common feature of violent families, involves the J privatization of the family. Thus, when family violence occurs, it is often within thej confines of the family. Individual family members, therefore, are not in a position to have to explain.to anyone what goes on insid~ the walls of the home. This makes it easy for those who wish to keep family secrets. Moreover, in order to maintain this social isolation, violent families have ·been found to move frequently.

The family is the first social group that one comes into contact with and from which·,.. the individual learns the basic values of living in a family orientated society. The ex_.1 perienc!'! of victimization socializes the individual to a view of violence as constittinng

· an effective strategy for resolving interpersonal conflict. · - . ~

Keywords: Privacy, Violence, Domestic Violence, Socialization, Social Isolation, Power.

Mahrern olgusu hayatllnlZm her alamnda gec;erlidir. insanlann.:;l kendilerine has, ba§kaslillil rni.idahalesinden uzak, sadece kendilerinirl~ bilgisine ac;ik alanlar bulunrnal<tachr. Evlerde yer alan "misafir, ya~ pdas1, haremlik-selambk uygularnas1, "gorevliden ba§kas1 giremez''= uyanlari gibi hayatm mi.istal<il alanlan rnahremiyetin hayatm her ye:­rinde var oldugunu gostermektedir. ~

Mahremiyet denildiginde genellikle alda gelen §ey aile ic;i ili§kiler~ olmaktadrr. Mahremiyetin daha c;ok hissedildigi ozel alan, <;aha'ya gore· kadmhkla ozde§le§mi§tir. Feminist di.i§i.iniirlere gore ise ozel alan ile ~ kamusal alan arasrndaki ayn§ma aslmda ataerk.il ki.iltiir temeli i.ize$G_e~ geli§en erkegin kadnu ezmesinden ba§ka brr anlam ifade etmemektedifr:o Bu baglamda mahremiyet kavrarm da c;ogu zaman aile ic;inde erkegin · diger aile bireylerine ~iddet uygulamasmda kullarulan bir arac; olarak degerlendirilebilir (izgi, 2012: 322). ·

Aile §iddetin ortaya c;J.kmasrnda etkili olan faktorlere baktldigmda . bunlarrn toplurnsal degerler, orgi.itler, ki.iltiir ve aile kurumunun ozel~ likleri oldugu goriilmektedir. Bu baknndan §iddet olgusunu anlayabu­mek i<;in toplurnun deger yargtlan, §iddete ili§kin ki.iltiirel tutumlan, aile yaplSl, egitim durumlan inanca ili§kin tutumlan ve sosyo- ekono­mik durumlan gibi birc;ok faktori.in ele almmas1 gerelanektedir. ~iddet -bireysel ozelliklerinden daha c;ok sosyal olgulann etkisi ile ortaya <;J.k-

--- OiN, GELENEK VE AHLAK BA~lAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU ---

maktadlr. Birc;ok insarun belirli durumlara tepki verdikleri, bu tepkile­rin §iddete donii§mesi toplumsal ili§kiJerin sonucu olu§maktadrr. Bu oniiyle §iddet olgusunun sosyolojik bir olgu oldugu soylenebilir. Ata§­

-~ada §iddet olgusu biyolojik etkenlerden ziyade sosyo-kiiltiirel f4k-torlerin etkisi c;erc;evesinde ele almacaktrr. ·

Sosyalle§me ailenin, mevcut toplumsal yap1ya uygun davrarn§ ka­hplanru c;ocuga aktarma siireci olarak isimlendirilmi§tir. Bu siirec;te, toplumun me§ru gordiigu geleneksel yaptlarm, normlarm ve yaptmm­Iann c;ocuk tarafmdan benimsenmesi saglanrr. <;ocuk, toplum i<;erisin,de davraru§lanru belirlerken sosyal normlara uygun davranI§lan kabul eonektedir. Mahremiyet olgusu da bu sosyal normlardan birisi olarak kabul edilmektedir. Omegm ki.i<;iikliigiinde biltiin Viicudunu gosterebi­len bir c;ocuk rnahremiyet egitiminin verilmesiyle birlikte kendi viicu­dunun mahrern glan bolgele~ mahremiyetini korumaya ba§lay~cak­

. nr. Burada, mahremiyetin belirlenmesinde toplumun etkisinin onemli oldugu gorillmektedir. Toplurnsal nornilarm c:ll§mda kalanlarm davra­m§lan saprna olarak gorillmekte, bu tiirden davraill§lann engellenme-.

·sine yonelik sosyal kontrol inekanizmalan devreye girrnektedir.

Bu ara§trrma iki temel varsayuna dayanmaktadrr: Birincisi, aile i<;.i §iddetin ortaya c;lkrnasmda bireylerin mahremiyet alglSl etkilidir. ikinci­si, aile i<;i §iddetin siiregen hale gelrnesinde mahremiyet·alglSl etkilidir. -Mahremiyet algtlanrun olu§mas1 ve geli§mesinde sosyal degi§menin ·onemli oldugu gorillmektedir. Bir zarnanlar mahrern olarak algtlanan ciile i<;i ili§kilerin giinilrniizde medyada milyonlarm oniinde if§a edilme-si mahremiyet algismdaki degi§irni bariz bir §ekilde gostermektedir. Medya mahremiyet algismm degi§mesinin hem kaynagi hem de ta§1yi­CIS1 durumundadrr. Gah§mada rnahremiyet kavrarru felsefi ve ideolojik tartI§malar yerine aile ic;i §iddet baglammda kiil~el ve dini ic;erikli bir ·niabremiyet kavranu ele almacaktrr.

271

$iddet kavranurun ne oldugu konusunda ara§trrmactlar arasmda farkl.J.hklarm oldugu gorillmektedir. Yaptlan her tanrm §iddet kavrarru­run bir yoniine vurgu yaparken diger yonlerini ihmal edebilmektedir . (Bayer, 2013). $iddet hakkmda yaptlan ara§trrmalarm c;e§itlenmesine paralel olarak, §iddetin tanum da degi§mektedir (Cengiz, 2008: 4).~_

~iddet.ve Mahremiyet l(avramlar1

~iddet

. Diinya Saglik Orgiitii (WHO, 2002: 2) §iddeti, "Kas1th olarak; teh­dit veya fiilen kendine, diger bireye veya bit grup ya da topluluga kar§I yaralama, oliim, psikolojik zarar verme, engelleme veya yoksun brrak-

- --- -- DROU ONIVERSITESI ILAHIYAT FAKOLTESi / 27·29 MART 2015 ---- --

272

'~ · . ·~1

~--- DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINOA MAHREMtYET ALGILARI SEMPOZVUMU ---.J .·' ·j

ma ile sonw;lanan fiziksel gii<; kullamhnas1" olarak tarumlami§nr. Top . . lwill.ann deger yargtlan ve normlanna gore yaptlan §iddet tanunlaruun goreceliligi, '6teki' toplumlarda kabul goren deger yargtl·anndan farkli.~ llk gosterebilmekte; <;e§itlenme, evrensel kabul goren alarun daralmas1-= i;ia zernin hazrrlarnaktadrr.

Evrensel bir tammmdan soz edilrnese de, §iddetin yapt1.rd1gi <;agu. §1.II1lann benzer oldugunu soyleyebiliriz. Kullamhnaya ba§land1gmdan-tJ buyana §iddet kavrarrn isteruneyen ve negatif bir olgu olarak algtlan. maktadrr. r

' ~ $iddet denildiginde ·akla ilk gelen fiziksel §iddetti.r. Oysaki fiziksef olmayan diger §Iddet bi~eri de, son derece yaygm ve sistematik bir bi<;imde uygulanmaktadrr. Ga.h§rnanm ilerleyen boliimlerinde a<;iklana-~ cagi iizere ekonomik, ci.p.sel, sozel, psikolojik gibi diger §iddet tiirleri de'. en az fiziksel §iddet kadar kisa ve uzun vadeli izler brrakrnaktachr: Ayn:!' ca, fiziksel olmayan §iddet belli. bir stirecin sonunda genellikle fizikseii §iddete yol a<;maktadrr. . ...

Mahremiyet

Mahrerniyet kavrarru farkh din, ki.iltiir ve toplumlarda degi§ik bi­<;imlerde degerlendirilmi§tir. Mahrern kelimesi sarnimi, i<;li d1§h, herkef tarafmdan bilinmemesi gereken, soylenmeyen, gizli §ey imlamrna gel:; mektedir (Marshall, 1999, s. 267, Gale, 2001: 128.). Kavram, gene!~ olarak ki§ilerin tek ba§lanna kalabildikleri, istedilderi gibi dti§~ntip' davranabildikleri, ba§kalanyla ne zarnan, nerede, nas1l ve hangi ol<;iide­ili§ki ve ileti§im kuracaklanna kendilerinin karar verebildikleri bir alan{ ve bu alan tizerinde sahip olunan hakki ifade eder. (Ytiksel, 2003:_ 182). Bireyin davraru§lan, ~ilik bilgiieri, ozellikleri ve ki§i ile ilgili~ olan her §eyden ba§kalanrnn ne kadar haberdar olacagi da ki§isel mah-~ remiyet ile ilgilidir (Tataroglu, 2011: 270; Korkmaz, 2.013: 116).

- --Mahrem kelimesi hem di§anya kapab. olmayi, hem de sirlan dahi ·

a<;acak kadar yakin (intimate) olmayi i<;erdigmden aile i9 ili§kiler inah- ' rem olarak akt~aktachr. Yaptlan bir alan ara§tJ.rmasmda mahremi- . yet kavrarnuun din temelli kadm erkek ili§kisi iizerinde yogunla~IDl§, cinsellik odakh bir kavram olarak algtlandigi gorillmii§tiir. Gorii§illen ki§ilerin; "Bizde en ozen gosterdigirniz aile mahrerniyetidir'', ''valla, _ mahrem bence kan koca arasmda olmas1 gereken bir §ey mahremiyet, mahremiyeti tek kan koca arasmda kabul ediyorurn" §eklindeki ifadele­ri bu dii§iinceyi destekler niteliktedir.

En genel §ekliyle, ii<;. tip mahrerniyetten soz edilrnektedir: Bireyleri saran fiziksel alamn korunmaslill i<;eren melcansal mahremiyet, ki§ilerin

------ OROU ONiVERSiTESf iLAHfYAT FAKULTESi / 27-29 MAR"J: 2015 --- ---

'

~ DIN, GELENEK VE AHlAK BA~lAM[NOA MAHREMiYET AlGllARI SEMPOZVUMU ---

bakSIZ Ve zarar Verici miidahalelere kar§l korunmas1 olarak ~ireysel mahremiyet, ki§iye . ozel nitelikteki verilerin toplanma­st1sal<larunas1/i§lenmesi ve dagu::im.llU11 ne §ekilde yaptlacagiru denet­ierne anlanunda enformasyon mahremiyeti. Giini.imiizde bu alanlardan her iic;ii_ de, teknolojik geli§melere bagh olarak ciddi ihlallere konu ol­maktadir (Dolgun, 2004).

· . Mahremiyetin Sunrlan . .

Mahrerniyet tiim toplum, ki.iltiir ve . dinlerde mevcuttur ve mahre-miyeti diizenleyici kurallar bulun.maktadrr. Bu kurallar her toplumda ·rarkh bi9mde i§lemektedir. Hall'in deyi§iyle 'her killtiirde farkh duyum­siil diinyaiar (gorme, koklama, duyma, dokunma, vb.) yiiceltilir ve fark­h mekanizmalar kullaruhr'. Hatta ayru kill~ i¢1de de i:ol ve statiiye bagh olarak farkh !rural ve mek~izmalann i§ledigi goriiliir (Baran, i012: 170). .

- Bunurµa birlikte, insarnn giinliik ya§antisirun c;ok onemli bir par~­sllll ol~turan mahremiyet ba§kalanrun tanl.amen d1§lamak veya onlarla olan ~kiyi tiimtiyle kesmek anlarruna gelmez. Sadece bir kimsenin, kendi hayattru ba§kalanyla ne olc;iide payla§acagiru belirleme hakkma sahip oldugunu ifade eder. (Yi.iksel, 2003, 182).

Genel olarak degil de, aile ic;i olaylann mahremiyeti a9smdan de--gerlendirildiginde mahremiyetin suurlar1 nereden ba§layacaktrr, hangi

durUITJar mahrem, hangi durumlan kamuyu ilgilendirmektedir? Bir magazin gazetecisi muhabirinin yapacagi haberde veya gori.intiide mahrem olanla kamusal olarun aynrru nastl olacaknr? Omegin iinli.i olcµi iki ki§inin arasmda gec;en ozel bir durumun magazin haberi olarak kamuya duyurulmasmdan §ikayetc;i olan tinlii mahkeme1ik olmu§, mahkeme iinlil ki§iyi kusurlu bulmu§ ve para ceza~ma c;arptmru§or. Gerekc;e olarak evin balkonunun mahrem olmachguu kamuya ac;Ik ol­dugunu · dolay1Slyla orada yaptlacak bir §eyin kamuyu bilgilendirme noktasmda muhabir hakh bulunmu§tur. Yukandaki soruya verilecek cevap hangi durumlarda kar1-koca arasma kan§tlacagirun da ipu~anru vermektedir. Giinki.i c;ar§1-pazarda, yam ba§mda onlarca kez b1c;ak dar- '. besi yiyen kadma "kar1-koca arasma girilmez" kal.J.p yargisirun yard.um engelledigini ifade etmek gerekir. Bireyler en azmdai:i ·boyle durumlara mildahale edebilseler birc;ok oldi.iriilen kadllUil hayatI kuruinlabilirdi.

Mahrerruyetin sJ.D.Irlannda kullantlacak olc;il ne olacak? Deyinileri­mize yans1yan ensesinde boza pi§irmek, nefesi en5esinde olmalc gibi ifadeler bireyin beden mahremiyetinin ihlali saytlmakta ve onun rahat­.s1zh8'J.nm ifadesi olmaktadrrlar. Birey zaten dogal olarak kendisine bir

___ .:....___ OROU ONiVERSiTE.SI ILAHi~AT FAK0L'!Bi / 27-29 MART 2015 ------

273

---- DiN, GELENEK VE AHlAK BAGIAMINDA MAHREMIYfT ALGllARI SEMPOZVUMU ---...,;:

-mahrem olc;ii belirlemektedir. Mahrem alan, metre, inc; gibi nesnel 01_ c;iitlerle degil, durum.a uygun, baglamsal ,olarak tarumlanmaktadu! Sllliilanrun toplumsal olarak belirle~ bir degi§kenligi vardrr (Cohen:'. Alrnagor, 2006: 186). Toplumsal yap1ya, yerel niifus yogunlu&una, sosyo-kiiltiirel, ekonomik ve dini yap1ya bagb olarak degi§k~nlik ·gos:-termektedir. ·

( -Mahremiyet algisllllil tezahi.irii olarak goriilehilecek .hususlardan

birisi de kadmlann sosyal hayata i§tirakleridir. Suudi Arabistan'da ka­chnlann trafige <;tlap arac; kullanmalanrun h&].en yasak o~as1 kaduun: sosyal_ hayata adaptasyonunun da tam olarak gerc;ekle§medigini gos­termektedir. Engelleme davraru§llllil §iddet oldugunu izah etmi§tik Bu omekte oldugu iizere kadma kar§l sistematik §iddetin uygulandigi go. ri.ilmektedir.

Mahremiyet olgusu, bireye ozgi.i ol.mas1 nedeniyle bireyin ozel-ya: §am alam, ki§isel gizliligi olarak da ifade edilmektedir. Yahuz kalma·ya da brrakllma haklaru ic;eren ve ki§isel ya§am ile bilgilere <lair aynnttla­nn kimlerle payla§abilecegi.ni belirleyen mahremiyet olgusunun insan:

274 dan insana farkbJ.Jk arz etmesi, tarumlanmaya c;ali§tlarun smrrlanrun belirsiz olmas1, kesin bir kavrayi§ yi.iklenememesi ve genel ifadelede tarumlanamamas1 nedeniyle muglakliguu korumaktadrr(Yilmaz; 201Q; 248). .

Netice itibariyle evrensel bir mahremiyet algisma ula§mak zor go­riinmektedir. Bize gore durum parantezli bir mabremiyet algismiii olu§masma sebep olmaktadrr. Parantezli mahremiyet algis1 ki§i.riin ya da toplumun belli zaman ve durumlara kaq1 olu§turmu§ oldugu maif remiyeti ifade etmektedir. Ailenin yaplSl, i§leyi§i ve aile ic;i ili§kilerJe ilgili bilgilerin ne kadanmn d1§anya yans1ttlacagi, ne kadanrun mahrern kalacaguu birey, toplum din eksenihde belirlenmekte ve duruma uygun paranteze ahnmaktadrr. Bu da oznel mahremiyet algtlanrun ortay_E c;tla.§lill saglamaktadrr. Omegm, hocayla doktora mahrem olmaz aillayl­§1, belli gerek<;elerden dolayi paranteze alman mahremiyet algI.slillD hayat;m tamarmnda ozellikle §iddet olaylannda bile gizlenme egilimiill ortaya <;tl<.armi§trr.

Aile i~ ~iddet 'Sosyal bir olgu olarak aile, bireylerin dogumdan itibaren kendileri·

ni ic;inde bulduklan . ve ya§amlarrm siirdi.irmek i<;in gerekli destek VE

bak:un aldtl<lan yerdir. Aile bireylerin ilk sosyalle§melerinin ya§andi&i, ekonomik etkinliklerin yer aldigi, aile i.iyeleri arasmda ic;ten, s1cak, gii· ven verici ili§kilerin kuruldugu toplumsal bir ortamdrr. Ne var ki, ailE

------ ORDU ONiVERSiTESi ilAHiYAT FAK0LTESI / 27-2.9 MART 2015 ------

'

~ OiN, GELEN EK VE AHLAK BAGLA¥1NOA MAHREMIVET ALGILARI 'SEMPOZVUMU

bu oJumlu niteliklerinin yaru srra kimi zaman en biiyi.ik duygusal rahat-1zW<lann, gerilim ve c;ati§Illalarm kaynagi da olabilir. Aile iiyeleri ara­~Ulda' roeydana gelen olurnsuz durumlar hem bireyleri hem de toplum-sal yap1yi derinden etkilemek'tedir. .

Toplum ve bireyler arasmdaki ili§kiyi birinci elden olu§turan ve sosyal bir kurum olan ailede §iddetin olu§:n:ias1 saghkh toplurp. olu§tur­ma hedefin.e ula§mada, a§tlmas1 gereken onemli bir engeldir. ~iddet kaVramuun algtlanmasmdaki toplumsal, bireysel ve killtiirel farkhhl<lar nedeniyle aile ic;i §iddetin yaygmhgi ve biiyi.ikliigiiniin saptanmas1 ol­dukc;a zordur. Kamusal alanda ya§anan §iddet, insan haklan kavrann <;erc;evesinde degerlendirilirken; aile ic;i §iddet, ozel alanda ya§anan ve aile ic;erisinde c;oziimlenmesi gereken bir ·soruri olarak gorillmektedir. Toplumda yaygm olarak benimsenen §iddet olgusuna ili§kin baz1 yanh§ inaru§lar, bireyler ve sosyal kururnlar iizerinde olurnsuz etki gostermek­te bu durum tecaviize ugrayan kadmda olu§an psikolojik ve sosyal ya­ralailillalarm §iddetini artrrrnaktadrr (Oskay ve Dikencik, 2005: 33). Dolayisryla, aile ic;i §iddet uzun zamandan beri aile ic;inde c;ozillmesi gereken, ailelerin ya§ad1gi ozel bir soruri olarak algtland1gi ic;in ara§:­tlfD1actlarm pek ilgisini c;ekmerni§tir. E§ler arasmda meydana gelen ~iddet olaylan "kan-koca arasmda mahrem" olarak kabul edilmi§; :'ko­cas1drr, hem sever hem dover", "kan-koca arasma girilmez" vb. anlayi§­lar aile ic;i §iddet olgusu hakkmda yapllacak ara§tlrmalan geciktirrni§tir. I<admlanm1z ya§adigi §iddetin "kocaslillil bir hakla" oldugunu dii§iin­mii§~ erkekler ise yapt1klarm1 kendilerine verilmi§ bir "hak" olarak gor­diiklerinden ya§adiklan sorurllara kendilerince c;oziim bulmaya c;alt§­~Iardrr. Bunlarm yarn srra aile ic;i §iddet olgusu sosyal bir problemden ziyade hukuki, tibbi, psikolojik (ala.I saghgi sorunu) vb. ac;llardan ele ahnd1gindan konunun toplumsal yonii, ya§anan §iddetin niteligi ve boyutlan hakkmda tatmin edici ara§tlrmalarm yapllmas1 ise, ancak son donernlerde miimkiin hale gelrni§tir.

Bu konuda yapllan ulusal ve uluslararas1 ara§tl.rmalar, aile ic;i §id­detin SlillI tarumad1gim, diinyarun her yerinde bir problem olarak in­sanligin kar§1sma c;Ika.gim gostermektedir. Ara§tlrmactlarm bir klsm.i 8.ile ic;i §iddetin .luzla arttigim, bazllar1 ise istisman bildiren kadm sayi­Sllllll arttigim vurgulamaktadrr. Birc;ok insan da:hala kadma kar§I aile i<;i §iddeti nadir gorillen ve ciddiye altnmas1 gerekmeyen bir durum olarak gormektedir (Biitiin, 2002: 18, Polat, 2004: 32). Tiirkiye'de aile ic;i §iddet konusunda yaptlan ara§trrmalar da yetersizdir. Son yillarda c;e§itli ara§tlrmalar yaptlrnl§ olsa da toplanan verilerin sagltl<li oldugu soylenemez. Bu.nun nedeni Turk ailesinin geleneksel kapal1 yap1s1 ve ·

- - ---- OROU ONIVERSJTESI ILAHiVAT FAK0LTESI / 27·29 MART 2015 - -----

275

--- - DIN, GELENEK VE AHLAK BAl>LAMINDA MAHREMIYET AlGILARI SEMPOlYUMU - ---

aile i9ndeki gec;imsizliklerin di§a yans1ttl.mas1 konusundaki mahremiyet algis1d.rr (Rittersberger-Tihc;, 1998: 121).

Yaptlan ~e§itli ara§trrmalar (Kaplan ve Sadocks, 1994: 174-175; i~­li, 1995: 21) aile i9 §iddetin, bula§1c1 bir nitelikle ailenin iiyeleri ara-. smda yaygmhk kazanma egiliminde oldugunu ve ku§akl¥ arasmda devamhhk gosterdigini a9ga ~lkarrru§trr. ~iddetin ~ogu zaman bir so- . run ~ozme arac1 olarak gorillmesi, aile i9 §iddetin yayginhgmda etkill olmaktadir. Bu 'onemli "i§levi" ned~ri.iyle gen~ lru§aklar, .ebeveynlerinin evinde tantl< olduklari §iddeti "normalle§tirip" daha soma kendi evlilik ya§ammda da uygulayarak peki§mesine ve devamma katkida bulun­maktadrrlar. Bu ise bireyin toplumsalla§ma ko§ullariyla ilgili bir duru­mu ifade etmektedir (Vatanda§: 2003: 19)

Gilni.imiizde aile i9 §iddet -ailede etkilenen ki§iye bagh olarak- e§­ler ai:as1, ~ocuga yonelik ve ya§hya yonelik §iddet olmak iizere. lie; grup­ta sllllflandmlmaktadrr Aile ic;inde §iddet, aile biiyiiklerine ve ~ocuklara kar§1 yapilmakta olsa da daha ~ok e§e yonelik ve erkegin kadma uygu-

- - · ladigi §iddet bi~iminde olmaktadrr. Bir~ok ara§trrmaya gore (Oskay ve · 276 Dikencik, 2005: 4) aile i9nde §iddet magdurlanrnn % 90'dan fazlasmm

kadm oldugu ifade edilmi§tir.

Aile i9 §iddetin ortaya ~tlo§mda giiciin etkisine vurgu yapan diger bir taruma gore, aile bireylerinin ili§kisi i~erisinde bireylerden birisinin zayif olan iizerinde kontrol ve korku yaratmak amaoyla sisrematilc : olarak gii~ ve gozdagi kullanmas1dir. Bu eylem; sozel, fiziksel, cinsel, ._: duygusal ve ekonomik §iddet bic;iminde ortaya 9kabilir (Wallace, 2008: 3). Bu durumda §iddet, gii~liiden zayif olana yonelmektedir. Aile i9nde­genel olarak kadlillil · sosyo-ekonomik stati.isii erkege gore dii§iiktiir. Kadmmm erkek kar§ismdaki bu zay1fh8J, aile i9 §iddetin daha ziyade erkek tarafmdan uygulandigma t§ar«;!t etmektedir. Yaptlan ara§nmialar da (AAJ.<, 1995: 201; 1998: 84-88) bu durumu desteklemektedir. E§in davraru§1Ill kontrol altma alma· genelde erkeklerin kadmlara uygulad18f bir §iddet ti.iriidiir. Ancak kadmlarm erkeklerin arkada§lanru se911esi, gezip dolci§masma kari§mas1, miidahale etmesi de goiiilebilmektedir: ..

Aile i9 §iddet, istismar ve ilunal olarak da iki alt gruba aynlmakta­drr. istismarda §iddeti uygulayan ki§i aktif. bir tutum i~erisindedir. Dovme, yaralama, kiifi,ir, hakaret, zorlama gibi dururnlarda isti.srnar soz konusudur. ihmalde ise, §iddet uygulayan ki§i daha ~ok pasif bir tutum -ic;erisindedir. Omegin, hakaret eden bir e§ digerine gore aktif durum­dadir ancak e~inin ~e§itli ihtiya<;Ian kar§1smda duyars1z kalan bir e~ pasif dururnda ihma1/§iddet uygulamaktadir. Aile i~erisinde hem istis­mar, hem de ihmal sil«;a rastlanan bir durumdur.

------ ORDU ONiVERSITESI iLAHiYAT FAK0 LTES( / 27-29 MART 2015 ------

'

--DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ---

6zellikle mahremiyet ai;1smdan ele almd.lgmda ibmal durumu giz­ienme olasiligi <;ok slk bulunan bir davram§ bi~· olarak goriilebilir. <;i.inldi ihrnal edilen ki§i ihmal edildigini bir ba§kasma aktarma durumu nadir bi<;imdedir. Hatta <;ogu insan bu durumun §iddet oldugunw:i 4a farkmda degildir. <;ogu zaman uygulanan bu §iddet bi<;imine bireylerin yakla§lllll "Ben bu davranl§I yapmasaychm boyle olmazd1 ... " §eklinde­dir. Ba§kalanyla payla§tlmayan, payla§tlmadigi i<;in silrekli gizli kalan ve siiregen hale gelip, yaralanma ve oliimlerle sonui;lanan aile i<;i §id­detin, tespiti, gerekli onlemlerin almmas1 a<;lSlndan m~em denilen . §eyin yeniden gozden ge<;irilmesi gerekmektedir.

Aile i<;i §iddetin genel ve degi§meyen ii<;. ozelligi oldugunu belirten Vatanda§'a gore:

1- Aile i<;i §iddetin failleri ve magdurlari, evlilik v~ya evlilik yoluyla olu§an bir akrabahk ili§kisine sahiptirler. Bu a9dan §U tespit son derece onemlidir: "Evlilik cilzdam ayru zarnanda aile i<;i §iddete izin veren lisans belgesi gorevi gormektedir"

. 2- Aile i<;i §iddetin fail ve magdurlari ailenin, yuvarun, evin gele- .277 neksel orgillerle desteklenen mahremiyetini payla§rrlar. Bu nedenle sorunlar ve ozellikle de §iddet d1§anya duyurulmaz, bu konuda gizlilige · biiyiik onem verilir. Aile i<;i §iddeti a<;iga <;J.karmak veya incelemek son derece zordur.

3- Aile i<;i §iddetin fail ve magdurlan genellikle ayru evi payla§rrlar. Ancak, ayn ya§ayan katde§ler, ayn ya§ayan sevgililer, eski e§ler arasm­·da ger<;elde§en veya evlerini terk etmi§ babalann uygulad1gi §iddet de bir zamanla:r ayru evi payla§tyor olmarun verdigi anlayi§ ilzerinde ger­~ekle§ir (Varanda§, 2003: 19).

~iddetin ozelliklerinden biri onun <;ok boyutlu olmas1drr. ~iddeti uygulayanlarin erkek, magdurlarin kadm oldugunu ifade etm.ek; §idde- · tin bir boyutu (omegin fiziksel §iddet) goz onilnde bulundurularak vanlan bir sonu<; gibi goriinmektedir. Oysa ·§iddetin psikolojik, cinsel, sozel, ekonomik vb. goriinmeyen, gizlenen boyutlar1 da vardrr. Bu du­ruml<!.fda erkegin rnagdur oldugu zarnanlar da olrnaktadrr. Yani erkek biyolojik gilcilnl.ln. verdigi yeterlikle fiziksel giicilnii. kadm iizerinde uygulamakta, buna kar§ilik kadm fiziksel olarak kar§ilik yerine sozel, ekonomik veya cinsel §iddet uygu.layabihnektedir. Fiziksel §iddete ma­ruz kalan bir kadm, §ayet kocasmm yaptigi davraru§1, erkegin kans1 i.izerlnde bir hakki olarak tanimlayan bir killtiir ortarnmda yeti§mi§se, nonnal, srradan bir dav;r-am§ olarak dii§iln¢cek; §iddet olarak algtlarna-

------ ORDU ONIVERSiTESI iLAHIYATFAK0LTESi / 27-29 MART 2015 ------

• :);!

---- DIN, GELEN EK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU ~·

yacak ve hatta kimi zaman §iddet davraru§lillll miisebbibi olarak kendi:· sinj su<;J.ayacaktrr. ·

Mahremiyet Me§ruiyet ve ~iddet -,

~iddet olgusu ele ahrurken yaptlan tartI§rnalardan bi& de §id4eful. me§i-ulugu problernidir. Me§ru §iddet var nudrr? Aile i<;i §lddet bagla .. rrunda bir ld§inin kadm olsun erkek olsun, aile sisterni i<;inde ki§isel; sosyal ve ekonornik kaynakl_ardan sadece birine veyahut her iic;iin,e de sahip oldugu zaman, diger ki§ilere kar§r daha gtic;lii kaynaga sahip ola­cak ve kendisini diger ail.e bireyleri iizerinde tasarruf hakkma _sahip. olacaguu dii§iinecektir. Yapacagi h~r davraru§rn me~ru oldugunu ifade' edecektir. Sonuc; olarak gti<;lii olan ki§i karar verme.hakkma ~-e sorum­luluklarrna sahiptir ve bundan dolayr, erkek olsun kadm olsun, diger. aile iiyeleri iizerinde kararlar ?-J.mada gti<; kullairmak i<;in daha iyi bir durumdadrr. Gelles'e gore (1997), bu da ki§inin dayatmada bulunma-. srna ve istismarc1 taktikler kullanmasrna izin verir. Erkekler geleneksei olarak karar ahcr pozisyonunda gorilliir. Erkeklerin c;ogunlugu yµksek­iicretli, toplumda agrrhgi olan bir i§e sahiptir, dolaylSlyla gticiin haki:.

278 rnidirler. Kadinlar ve c;ocuklar, arta kalan rolleri yerine getirmede itaat: kardrr, dolaylSlyla istisrnara da miisaittirler (Kurst-Swanger, 2003: 40):

Mahremiyet ve ~iddet i:li§Itisi

Anne-babalarrn c;ocuklanru yeti§tirirken sevgilerini gostermeleri-bif. zamanlar ayrp olarak kar~tlanmal<tad.ir. Bundan dolayrdrr ki, bizlerfu. brrakm §iddeti, sevgirnizi dahi gosterrnerniz engellenmek.tedir. Kol lmi;. hr yen ic;inde kahr anlaYI§t, mahrerniyetin farklt bir tezahiirii olarak kar§1nuza c;tlunaktad.ir. ·

Aile i<;inde ya§anan olaylarrn aile di§rndald bireylere aktartlrnamas1 hem ~iddetin kaynagi hem de siireklilik faktorii olabilrnektedir. Ala­inChesnais'e gore; olc;illebilir ve tartI§ma gotiirmez tek §iddet, fizil<stl §iddettir. Buna ragrnen bireyler, kendi,lerine uygulanan fizil<sel §iddetr gizlemekte veya kaza olarak c;evresilie bildirmektedir. Bu tavrrlarrndaki nedenlerden birisi; §iddetin, killtiirel aktanni ozelligi ve sorun c;ozpie­de, ileti§iin kurmada bir yontem olarak toplumda kullamlmas1drr. <;o~ cuklugunda dayak yiyerek biiyiiyen ya da babarun doven, arrnenin de· dovillen oldugu bir ili§ki bic;irni, hem kad.rn hem erkegin §iddeti algtla­ma ve yorumlamaslill etkilemektedir. E§ler arasrnda ya§ananlar gele-. neksel degerler dognlltusunda ozeldir ve anlattlmas1 ailenin. mahremi­yetine golge dii§iiriir. Bu yakla§lffi olgularrn tibbi ve hukuksal olarak bildirirninin yaptlmarnasrna ve bu konudald istatistiklerin dii~ilk c;ikrna­s1 nedenlerinden biridir (Agc;ay, 2009: 24).

------ ORDU ONiVERSiTESi iLAHIYAT FAKULTESI / 27·29 MART 2015 ------

'

-- DIN, GELENEK VE AHLAK BAt'llAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU - --

Bu algrrun bir s~nucu olarak "kan-koca arasma girilmez" anla~1 bir~ok durumda kar§lffilZa c;lkmaktadrr. Ailelere mtidahale edilmemesi · gerektigi anlammda c;ogu zatnan olumlu bir-durumu kar§tlan:taktadrr. Ancak §iddetin var old~gu durumlarda clahi kan kocaya mtidahale ediJmemesi ve "kocandrr sever de dover de" sozleri §iddetin stinnesine ve bazen de dozunun artl§ma neden olmaktadrr. Aile ic;i §iddet me§ru­luk bakl.mmdan hukuksal ac;idan da desteklenmektedir. ~oyle ki, her tiirlil engel a§tlsa dahi uygulamaya baktiguruzda bu ttir suc;Iar; (Tiirk ceza yasasmm 477, 478,456 ve 457. maddeleri) eger kan koc~ arasm­da olursa ya da aile bireyleri arasmda meydana gelmi§se c;ogu zamari

· cezas1z kalrnalttadrr. ~iddet kavrami denildiginde sadece fiziksel §iddet algtlansa da diger §iddet tiirleri gizlenmekte, sanki hie; uygulamruyor­mu§ gibi kabul edilmektedir. Mahremiyet-§iddet ili§kisinin daha net ortaya konulmas1 balGilUildan bi.itiin §iddet ti.irlerinin ifade edilmesi · gerekmektedir.

Fiziksel ~iddet

Mahremiyet ve gtic; birbirleriyle slkl ili§ki ic;indedirler. Gile; teorisi a~1smdan toplumsal alanda neyin mahrem oldugunu belirleyen §ey, 279 aym zamanda gtictin kimde oldugunu da belirlem.ektedir. Yani gtic; kimdeyse neyin ne kadar ne oranda mahrem olacaguu o belirlemekte-dir. Omegin §idqetin en sik ve kolay tanimlanabilen bir tiiri.i olan fizik-

_gUi<:ldettir, ti.im di.inyada ve i.ilkemizde oldukc;a yaygmdrr. Yaptlan bir ~ah§mada (Solakoglu Uc;ar, 2007: 22) kadmlarm fiziksel §iddet tanim­lan ya§antlan acryla, fiziksel §iddetin agrrligi ile orantllidrr eger !AJl].an ac1Illad1ysa ya da sonrasmda oziir dilendiyse onu ~iddet olarak tanim­lamamaktadrrlar. Bir to{<at kadmlar tarafmdan §iddet olarak kabul edilri:l.emekteydi. "Bence bir tokat §iddet degildir. Bence bir ikaz anlamma gelir" ( 45 yas, ortaokul mezunu bekar}. ''Affedilecek durumda olan §id­det sayrlmaz. Bir tokatla §iddet olmaz ~ocuguna kar§z, e§in de gelip sen­den oziir diledi mi o §iddet olmaz." ( 43 ya§, ilkokul mezunu, evli) kan­lunctlann ifadelerine baktldigmda §iddet olarak kahul edilen §eyleiin toplumsal alanda gori.iniirli.igi.iniin olmas1drr. Bir tokat bireyin ytizi.inde iz brrakmiyorsa, yani mahrem if§a olmuyorsa §iddet olarak kabul edil­memektedir. Bu durum da c;ogu zaman §iddetin dozunun artarak siir­mesine neden olmaktadrr.

Cinsel ~iddet

~iddetin bir diger tiliii de cinsel olarak adlandmlan ve e§in duygu­lanm hesaba katmamak, kadma laf atmaktan tecavtiz etmeye dek uza­nan, bedenin istismar edilmesini de ic;ine alan §iddet tiiri.idi.ir. Cinsel §.iddet, cinselligin bir tehdit, sindinne ve kontrol etme arao olarak kul-

- ----- ORDU 0NiVERSiTESI ILAHiYAT FAKOLT~l / 27-29 MART 2015 - --- --

280

---- DIN, GElfNEK VE AHi.AK BACllAMINOA MAHREMiYET AlGILARI SEMPOZ.YUMU --

larulmas1chr. ingiltere'de her yedi kadrndan biri beraber oldtigu ~i tarafmdan tecavi.ize ugramaktachr. ABD'de her ii~ kadmdan bid hayati boyunca bir kez cinsel taciz~ ugradiguu belirtmi§tir \

ToplUmda cinsel salchnya ili§kin ciddi onyargtlar soz konusudur. Cinsel salchnya ugrayan kadmlar, cinsel §iddeti tahrik etrnekle, .kendi giyim ve davraru§lanyla saldm ort~ hazrrlarm§ olmakla su~lanmak­tachrlar. Bu durum kadirun ozel ya§am.mda bir kis1tlanmaya yol ac;mak­tachr .. Kadmlann eger onlem almairu§larsa, ba§lanna gelecegi hak ettik­leri. bile idP.i.a edilebilmektedir.

Cinsel §iddet mahrem bir konu oldugundan a~anmas1 veya orta­ya konulmas1 zordur. Cinsel §iddet konusup.da aymc1 olan nokta zor kullanmachr. Zor kullanma tecaviizden, el ile cinsel ama¢ dokunma ve goz ile kachru soyma, soz ile taciz etrneye kadar degi§en ~e§itli davra­ID§lan kapsamaktadrr.

Giini.imi.izde tecaviize ugrayan kadnnn durumuna §i.ipheyle. yakla­§tlmas1, ya§anan bu olumsuz durumdan kadirun soru.mlu tutulmas1, su~anmas1 fail ve fail olma potansiyelinde olanlann i§ini kolayla§tJ.r­makta, magdurun kendi haklanni savunmas1 imkfuurn da ortadan kal­dirmaktachr. Okullarda, iiniversitelerde, i§ yerleri.nde §iddete ve tacize maruz kalan k.iz ~ocuklan ve kadmlann, bu durumu if§a ettiklerinde egitim ve <;ah§rna haklanni kaybedeceklerine ili§kin kaygi ya§arnalan bu §iddetin gizli gizli devarruna neden olrnalctachr (Aleta§, 2006: 19) - -

Kad.mlann cinsel §iddete yakla§unlan farkli olmaktadir. Yaptlan bir ara§tmnaya gore, kadmlann ~ok azi cinsel §iddeti ~iddet olarak kabul etmektedir. Kadirun e§iyle birlikte olmasllllil onun gorevi olduguna ve eger e§leri.nin istekleri.ni ·kabul etrnezlerse onlann ba§kalanyla birlikte olacaklanna inanmaktachrlar. Cinsel §iddeti de §iddet olarak kabul et­meleri uygulanan eylemin agirhgryla orantilichr. Bir e§in cinsel ili§kiye zorlamas1 §iddet olarak ,kabul edilmezken, fizilcsel §iddetle birli.kte uy­gulandigmda §iddet olarak degerlendirilmektedir (Solakoglu U~ar, 2007: 24-25). .

Aile i~inde kadma yonelik ev i~i tecaviiz gibi davran!§lann yam sira . erkekler de cinsel §iddete maruz kalmaktachr. Kadinlann e§leri.nin duy­gulanna onem vermedigi, kendi istediginde cinsel ~kiye girdigi, e§inin duygulanru kimi zaman onemsemedigi durumlar ya§anmaktachr. Kachn bu durumda cinselligini bir koz olarak kullanmaktachr. 6zellilde aile degerleri.ne onem veren bireyleri.n e§i di§mda cir).sel ili§kiye girmeyecegi varsaynmndan hareket edildiginde erkegin ·magduri.yeti daha iyi. anla§l· lacakor. Erkek bu duru.mda i;aresiz kalmakta, cinsel ihtiya~lan kar§l-

------. ORDU ONiVERSITESI 11.AHiYAT FAK0LTES( / 27-29 MART 201S ------

'

'! \

~~ DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINOA MAHREMIYET ALGl.LARI SEMPOZVUMU ---

~ . . naiiJnay~, engellenen birey saldrrganla§rnakta, §iddet uygulama potan-' 51.yeli artmaktadrr (Mara§h, 2009). .

; , · ·Eiconomik ~iddet

~--· Toplumda slki;a ifade edilmeyen, g9riinµrliigu i;ok az olan §idder ~tilrlerinden bir digeri de ekonomik §iddettir. Aile bireylerini ekonomik baJamdan kendine bagunh hale getirme, ev e§Yalanna zarar verme, tatilde gidilecek yer, kazancm nerede-nastl harcanacagi, oturulacak eVin se9rrll gibi konularda kararlara ortal< olrnama, aile bireyini eko­~ontlk olarak somtinne, onu istismar 'etme gibi durumlar §iddet kapsa­

~mma gµIDektedir(Fawole, 2008: 2). Ancak bu durum aile ii;i ili§kiler mahrem olarak kabul edildiginden pek giinderne· gelmernekte, gizli klroaktadrr. Kadlillil <;ah§rnasma izin vermeme veya onu <;alt§maya zorlama, evin harcamalci.nna ortak olmarna, ozellikle dindar oldugunu :ifade eden bayanlann "evin nafakas1 k6~aya aittir, ben kendi kazancuru ·kendim harcanm eve harcama zorunlulugum yoktur" gibi ifadeler ara§­. tlrinaclillil slki;a gozlemledigi bir durumdur. Bu durumda erkek top­"1umda var olan erkeklik algis1 geregince ya§adigi durumu mahrem ola-raI< kabul etmekte, §iddete rnciruz kalrnaya devarn etmektedir. Bu du- 281 ·rum fusat bilen kadm erkekle giii; Yarl§lill ekonornik durum.la e§itlemek· . istemektedir. '

~- - Sozel ~iddet

:· _ Sozel §iddet, bir ki§inin kar§1_smdakine ki.i<;iik dii§iiriicti, kmc1, alay -~dici sozler soylernesi, dogrudan ya da dolayh bir §ekilde kar§ISindakini ·a§agtlamas1, kotiilemesi, ki§iligine saldrrmas1, . umudunu, beklentisini kumas1, ti.irlii soylentiler <;Jkarmas1; sert, kaba konu§malarla siirekli engellemeler yapmas1 olarak ifade edilmektedir. Aynca, bir ki§inin er­keklik-kadinhg1yla alay etme, beddualar etme, sozlii tehdit de, sozel ,§iddet ii;inde yer almaktadrr. Bir ki§inin fiziksel, psikolojik ya .da cinsel .zarar gorme korkusuyla <;e§itli yonlerden olumsuz etkilenmesiyle so­nm;lanabilen sozel saldm da, sozel §iddet olarak kabul edilmektedir (AAK, 1995).

Diger §iddet tiirlerinde oldugu gibi, sozel §iddet, muhatabma kar§1 gii<; kullanma ve onu kontrol ·amaci ta§rr. ·Bu bal<imdan soz ve hareket­lerin, diizenli bir §ekilde ·korkutma, sindirme, cezalandmna ve kontrol etme arao olarak kullarulmas1dir. A§agtlayic1 sozler soylemek, zaaflan ile alay etmek, a§Irl genellemeler yapmak (sen de erkek misin, sen hep boylesin, bunu her zaman yaparsm gibi), kiifiir etmek, ba§kcilarlillil yamnda kii<;iik dii§iirmek, hakaret etmek, ba&1fmalc, e~inin oz giiveriini

----- ORDU 0NiVERSITESI iLAHIYAT FAKOLTESI / 27·29 MART 2015 - - ----

282

---- · OiN, GELENEK VE AHIAK BAGIAMINOA lll)AHREMIYET ALGllARI SEMPOZYUMU ---:--...'.;

yitirmesini saglamak sozel ·§iddete yonelik slk. rastlanan omekleridir. Ci<;ose ve Be§er 2007: 117).

Kadmlar erkeklere oranla fiziksel §iddet davraru§m1 daha a~ uygu~ larken, sozel §iddet tiiriinii daha sik uygulamaktadrrlar. Erkekler fizik=­sel §iddetin ba§langi.c1 olarak kadmlarm sozel hakru:et, kiifur vb. · gi:is: termekte, sozel §iddeti fiziksel §iddetten daha incitici bulmaktadirlar. Bu konuda soylenen "Kill<; yaras1 degil, dil yaras1 daha i;:ok acrtrr" si:izil-, sozel §iddetin etkisini gostennek bakmnndan dikkate almmahdir.

Aile Ara§trrma Kurumu'nun ara§trrmasma gore (AAA, 1995; 1998)~ erkeklerin kadmlara uyguladtldan §iddetin % 84'iinii sozel §iddet olu§­turmaktadrr. Sozel· §iddete ili§kin davraru§lardan en belirgini, · ki§inin . deger verdigi konulara yonelik giiven sarsmak ve kad!Ill yaralamal( amacryla belirli arallk.larla <;ok agrr hakaret ve sozler soylemektir. Top-"¥> lumumuzdq. erkegi kl§krrtmak i<;in "Sen de erkek misin? Erkek ol da; ailene sahip <;ik" gibi erkeklige ait degerlere saldmnak, sozel §iddet ~ kapsammda degerlendirilmektedir. Yaptlan ara§trrmalarda ve gozlem,· lerimizde, erkegm kadma yonelik fiziksel §iddetinin oncesinde sozel~ §iddetin ya§and1gmr, <;e§itli hakaret ve kiifiirlerin sonunda fiziksel §ii:l~j detin ortaya <;Jk.tigmr gormekteyiz. ·

Psilcolojik ~iddet

Psikolojik §iddet, ruhsal a<;1dan ac1 ve zarar veren her tiirlii soz_v_e~ dav:rarn§1 i<;ermektedir. E§i kontrol altma alma, evden d1§an <;lkmas!Ill/ ah§veri§ yapmaslill kontrol etmek, ne yaptiglru. ara§trrmak, ld.mler:l_~ gorii§tiigiinii sorgulamak ve giyimine mi.idahale etmek, maddi ve ma::: nevi olarak kad1ru destek alabilecegi ki§i ve kurulu§lardan soyutlamak}, kuma getirme, <;ocugu gosterrneme, sevdiklerinden, aile bireylerinden.:.. uzak tutma ve tehdit etme gibi davraru§lan i<;erir (BKSGM, 2006: 91). ·; ,·

Fiziksel §iddet gibi goriiniirde iz brrakmadigmdan dofayi, daha az§ onemsenmektedir. Duygusal §iddet ortiilii .bi<;imi ol,Inas1 ile farkl.J.lik"'= gosterir. Oysa bireyin kendine olan giivenini, kimligini tamannyla yok _· edebilmektedir E§lerin dehetleyici davraru§l genellikle . hemen goriiF · memekte, zaman i<;inde yava§ yava§ geli§mektedir. E§ler ya§adtl<lan ili§kinin ne kadar yiklc1 oldugunu fark ettigmde <;oktan duyglisal yati­rururu yaprm§ ve e§ine kar§l bir bagltl.ik duygusu geli§tirmi§ olabilmek-. tedir (Polat 2005). Bu bagltl.ik §iddet;in siirril.esine, kanlk.sanmasmai srradan bir davraru§ olarak algtlanmasma yol at;maktadrr. Kendini gii<;· siiz hisseden birey <;evreyle bagmr koparacak, <;e§itli ruhsal problemle- . rin ortaya. <;Ikmaslill saglayacaktlr. · · ·

------ OROU ONIVERSITESI ilAHIYAT FAKULTESi I 27-29 MART 2015 _____ ,.....,

' ·--

--- DIN, GElfNEK VE AHLAK BA~LAMINOA-MAHRE~IYET ALGILARI SEMPOZVUMU

· · Birc;ok uzman, duygusal istismann fiziksel istismardan daha uzun siireli etkilerinin olacagma inanmakta ve s_iirekli ~agtlanan, aptal, <;ir­kin, degersiz oldugu soylenen ki§inin zamanla bunlan i<;selle§tirebile­cegini ve kendi kendini de boyle gormeye ba§layabilecegini vurgula­maktadir. Boylece, duygusal istismann istisrnarcuun konurnimu siii­diinllesini kolayl~nracagi a<;tl<nr. <;iinki.i _kadµl, dtirurnunu degi§tirrne­yi veya bu koti.i ortamdan u.zakla§rnayi becerernedigini dii§i.inerek iyice pasifle§ecek ve · sonu<;t~ artan §iddet "Dovi.ihni.i§ Kadm Sendromu"nun ortaya 9krnasma neden olacaknr (Polar 2001).

Medya al~da ya§anan degi§imler ti.irn toplumsal hayatt etkiledi­gi gibi aile hayatlIIUz1 da etkilernektedir. Psikolojik §iddetin bir ti.iri.i olan ihrnal davraru§l internet ortaya <;tlG§l, facebook ve twitter gibi programlanrun yaygmhk kazanmas1yla birlikte aile bireylerinin birbir~ Jerini ihrnal etme1eri slk<;a ya§anan bir durum olmaya ba§lamI§ttr. Yap1-lan bir ara§ttrmada internete ne amac;Ia baglaruyorsunuz?' sorusuna yanit veren kanJ.rmctlardan 65'i (% 42.4) sosyal payla§lffi sitesi fa­cebook'a girmek i<;in intemete baglandlklariru belirt:m4lerdir (Ytlrnaz, .: 257) . .

Sonu~

Aile ic;inde fiziksel §iddet azalrm§ olsa da duygusal §iddet genellikle devam etrnekte ve zamanla fiziksel §iddetin vekili ve tehdidi olmakta, boy!eCe kar§1smdakine her zaman dovi.ilebileceklerini hanrlatrnaktadu. Follingstad ve arkada§lanrun (1990) belirttigi iizere fiziksel §i9.dete ugrayan kadmlarm <;ogu (%72), duygusal §iddetin fiziksel §iddetten daha olurnsuz etki yararugiru belirtrni§lerdir. Ek olarak duygusal §iddet, fiziksel §iddetin yikic1 etkilerini artnrabilrnektedir (akt., 6zcan, 2009: 27).

Mahremiyet algmuzm aile i<;i §iddet olaylanru te§kil edici ve siirdii­riicii etkisini ortaya koyarken rnahremiyet durumlanrun da gei-ekliligihi ifade etrnek gerekir. Toplumsal yap1da deger ve normlann varhgi ge­reklidir, ailelerin de kendine ozgi.i bir i§leyi§inin ve ic;yap1suun da olma­s1· gerekir. Ancak burada kastettigimiz durum abarttlt ve paranteze ah­nan bir mahremiyet anlaYI§Idu. i§ine geldigi §ekilde kurallari paranteze alan bir mahremiyet algis1 toplumsal yap1da c;ozi.imlere degil, daha c;ok soninlara _yol ac;acakttr. <;iinki.i her bireyin kendi ihtiya<; ve ilgisi far~ oldugundan parantezleri de farkli olacaknr.

· ·Aile i<;i §iddet sadece aile i<;indeki dinarniklerden degil; toplurnwi geleneksel, ekonomik, egitimsel, siyasal ve hukuksal yaplSI ic;inde erke­&i egemen ve kad!Ill ona bagunh ktlan ti.irn rnekanizmalardan kaynak-

------ OROU ONIVERSiTESI ILAHIYAT FAKULTESI / 27-29 MART 2015 ----- -

283

284

---- DiN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMlNOA MAHREM[YET ALGILARI SEMPOZYUMU -..,___

lanmaktadrr. Yine namus algislillil farkh toplum ve kiiltiirlerde de&i§ik bic;il;nlerde algtlanmas1, §iddetin anla§tlmasuu, boyutunu ve sonuc;Iaruu etkilemektedir.

Sonuc; olarak "§iddet", c;ogu insarun (% 18-76) birc;ok nedenle var. hgmdan §ikayetc;i oldugu, ancak devarruna ve yay~gma isteyerek veya istemeyerek katlada bulundugu bir olgudur (Di§siz ve arkad~Iari 2008: 55). Toplumun temeli olarak nitelenen ailede meydana. gele~ problemler bir bi.iti.in olarak toplumu etkilemekte, bireylerin c;ah~ma hayaondaki verirnliligini etkilemekte, saglik alawnda problemlenn ya§arunasma neden olmakta, ku§aklararas1 aktan.m yoluyla yeni nesil­lere aktanlabibnekte, sadece mevcut toplumsal yap1yi degil; ayru za­manda gelecek ku§aklan da tehdit etmektedir. ~iddet cinsiyete ozgi.i bir, davraIU§ bi9-mi degildir. Bir davraru§ bozuklugu olarak §iddet davram­§1Ill kadm olsun, erkek olsun her birey yapabilmektedir. ~e ic;i §iddet olgusunun sadece erkekten diger aile bireylerine yonelik olarak ele almmas1, §iddetin onlenmesine yonelik geti.rilen c;ozi.imlerin eksik kal­masma da neden olmaktadrr.

KAYNAK<;A

AAK, (1995), Aile ip $iddetin S.ebep 1•e Sonu;lan (Araltk 1993-Aralik 1994), Ankara, B~ba­kanhkAile Ar~anna Kurumu Yaymlan.

AAK, (1998), Aile ic;inde ve Toplumsal Alanda $idder, Ankara, B~bakanbk Aile Ar~nrma -Kurumu Yaymlan.

Agc;ay, Giller, (2009), Sakarya iliru:leki Kadinlann Aile ip. $iddete Ugrama Durum/an ve Ya.sal Sorumluluklan Hakkmdaki Bilgi Dilzeyleri, Yayunlanm~.Yiiksek Lisans Tezi, istan­bul, Marmara Oniversitesi, Saghlc Bilimleri Enstitiisii.

Akt~, Aliye Mavili, (2006), Aile i<;i $iddet/Kaduun ve <;ocuglUl Korunmas1, Elma Yaymevi. Baran, Mine, (2012), Osmanlt Klasik Donem Saray Killtiiriihde Mahremiyet ve Harem, Milli

Follqor, 2012, Ytl 24, Sayi 93, ss. 169-183 http://www.millifoll<lor.com. Bayer Ali, (2013), De~en Toplumsal Yap1da Aile: E§ler Ara.n $iddet Ve Din ili§kisi Uzerine Bir

Ar~ttrma (Konya Omegi), Yayunlanmanu~ Doktora Tezi, Kanya, Necmetcin Erbakan Oniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiisii.

Cohen-Almagor, Raphael, {2006), Mahremiyetin S1mrlar1: Yararll Aynmlar, <;ev. Zeynep Giiltekin Ak<;ay, ile~im Kuram ve Ara~nrma Dergisi, Sayi 23 Yaz-Giiz. 2006, s. 175· 186.

D~siz, Melike, Horun ~ahin, Nevin, (2008), 'Evrensel Bir Kadtn Sagllgi Sorunu: Kadtna Yone­lik ~iddet, Maltepe Universitesi He~irelik Bilim ~e Sanatr Dergisi, C.l, S.l, ss. 50-59.

Dolgun, Ugur, (2004), GOzetim Toplumunun Yiiks~: Enfonnasyon Toplumundan Gozetim Toplumuna, Yonetim Bilimleri Dergisi (1: 3).

Fawole, Olufunmilayo I., (2008), EconomicViolenceToWomenAndGirls Is ltReceivingThe­NecessaryAttention?, Trauma, Violence, &Abuse, Vol. 9 (3), ss. 167-177.

i<;li, Tiilin G~en, (1993), Tiirkiye'de Suflular, Sosyal Kiiltiirel ve Ekonomik Ozellikleri, (3. Basun), Ankara, Atatiirk Kiiltiir Merkezi Yayutlan.

izgi, Mustafa Cumhur, (2012), Y~ll Mahremiyeti Goz Ardi Edilebilir Mi? Antalya'da Huzurev­lerinde Y~ayan Y~War Ozerinde Niteliksel Bir Ara~nnna, TurkishJoumalGeriatricts, 2012, 15 <3), SS. 319-326.

------- OROU ONIVERStrESI ILAHIYAT FAKOLTESI / 27·29 MART 2015 ------

'

--- OiN, GELENEK VE AHlAX BAGLAMINDA MAHREMiYET AlGILARI SEMPOZVVMU ----

Mara~ll, sema, (2009), Cin.sel $iddet, http://www.cocukaile.net/cinsel-siddet/ Marshall Gordon, (1999), Sosyoloji Sozliigu, <;eV:: Osman Akmhay, Derya Komiirci.i, Ankara,

Bilim ve Sanat Yayutlan. . J(aplan N. ;Sadock, Benjamin.James, (1994), Agression, AccidentAndinjuries, Synopsis Of

psychiatry: BehavioralSdences/ClinicalPsychiatry, Williams Pub. pg. 171-179 Korlanaz. ilhan, (2013), Facebook Ve Mahremiyet: Gormek ve Gozetle(n)mek Facebook

AndPnvacy: Seeand Watch/BeingWatched , Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Sayi, 5, Ekim 2012, Mart 2013, ss. 107-122

Kiise Asll, A~e, Be~er, (2007), Kachrun De~tirilebilir Yazgis1 "~iddet", Atatiirk Universitesi ' HefTliirelik Yiiksekokulu Dergisi,.C.10: S.4, ss. 114-121.

Kurst-Swanger, Karel, Jacqueline L. Petcosky, (2003), Violence in the Home: Multidisdplinary Perspectives, Oxford University Press.

oskay, Omran Y~ltepe, Dikencik Birsen Kiii;iik, (2005). Tecaviiz ve Hem~irelik Balo.nu, Sagltk ve Toplum Dergis4 15 (1):1-13.

Polat Oguz,(2004), Klinik Adli Tip, (idli Tip Uygulamclan, Ankara, Sec;kin Yaymi:ilik. ruttersberget-Tili~ H. (1998), Aile 19 ~iddet: Bir So~yolojik Yakla~tm, 20 .. Ytizyilm Sonunda

Kadmlar ve Gelecek KonferaTISI, 19-21 Kastm 1997, Ankara, TODA.IE Yayutlan, ss. 119-131.

Solakoglu Ui;ar, Mine, (2007), istanbul Umraniye il~esi Ko.zi.m Karabekir Mahallesinde Yasayan · Kadmlann $iddet Tanunlan ve $iddete YaklC!§tmlannm Belirlenmesi, Yiiksek Lisans Te­

zi, istanbul, Marmara Universitesi Sagllk Bilirnleri Enstitiisii. Taiaroglu, Muhittin, (2012),Mahremiyet Sorunlaruun Onlenmesinde Mahremiyet Etki Deger­

Jendirmesi (Med), Yonetim Ve Ekonom4 Ytl:201,' Cilt:20, Sayi:l, ss.263-28. Vatand~. Celallettin, (2003), Tiirkiye'de E§lerarast $iddec, Afyon, Afyon Kocatepe Oniversitesi

Yaymlari Wallace, Harvey, Cliff Roberson, Family Violence: Legal, Medical, And Social Perspectives

(6e), Pearson Higher Ed USA, New York 2008, s. 432 Yilksel, Mehmet, (2003), Mahremiyet Hakkma ve Bireysel Ozgiirliiklere Felsefi Yakla~unlar,

Ankara Universitesi Siyasal eilimler Fakiiltesi Dergisi, 64-1, ss.275-298.

------- ORDU ONiVERSiTESI iLAHIYAT fAKOLTESl / 27-29 MART 2015

285