Magnesium bij zwangerschap helpt complicaties vermijden · 2020. 9. 3. · van diabetes en...
Transcript of Magnesium bij zwangerschap helpt complicaties vermijden · 2020. 9. 3. · van diabetes en...
32e jaargang nr. jUnI 2014
3
Vakblad oVer Voeding & Voedingssupplementen
www.ortho.nl
CURRENT TRENDSMinder hersenschade door fluoride met curcumine
VOEDING & ZIEKTEBloedgroepdieetontkracht
SUPPLEMENTENNIEUWSVitamine D zinvol bijnetelroos
‘Veroudering? Zorg voor minder AGEs in voeding’
Magnesium bij zwangerschaphelpt complicaties vermijden
AGEs - Advanced Glycation End products
interview met HelenVlassara
ORTHO 3-201486 www.ortho.nl
DOOR: PIM CHRISTIAANS
AGEs in voeding en lichaam Een verouderingsmodel
AGEs staan voor Advanced glycation end products. De veel gebruikte HbA1c-test is op de pathologie ervan gebaseerd. Maar deze diabetestest is slechts een beperkte toepassing. AGEs die met de voeding in het lichaam komen dragen ‘toevallig’ bij aan ziekten die de Westerse mens teisteren. En belangrijker: aan algehele veroudering. In dit interview neemt AGE-specialist dr. Helen Vlassara de lezer mee in haar spannende zoektocht van meer dan dertig jaar. En passant vertelt ze over de weerstand die haar onderzoek opwekte bij de voedingsindustrie, de farma én collega’s.
Interview met Helen Vlassara
‘Er is geen medicijn, therapie of dieet dat zoveel
gezondheidsvoordelen op zoveel fronten biedt als
het anti-AGE-dieet. Diabetes, nierziekten, hart- en
vaatziekten, obesitas en zoals recent aangetoond de
ziekte van Alzheimer: al deze kwalen zijn te voorkomen
of te verzachten door ervoor te zorgen dat je minder
AGEs via voeding binnenkrijgt.’ Dat zegt Helen Vlas-
sara op 28 april bij het ten doop houden van de Neder-
landse vertaling Het anti-AGE-dieet van haar boek The
AGE-less way.1 Er is geen spoor van twijfel in haar stem.
‘Deze mening baseer ik op grondige studies met diverse
genetische en niet-genetische diermodellen én mensen.
Dat AGEs uit voeding schadelijk voor ons zijn en dat
we er via moderne voeding te veel van binnenkrijgen, is
vastgesteld met onderzoeken die met de best mogelij-
ke wetenschappelijke zorgvuldigheid zijn uitgevoerd.
De resultaten zijn gepubliceerd in peer reviewed weten-
schappelijke vakbladen die de strengste criteria han-
teren. Veel van mijn eigen studieresultaten zijn ook nog
eens bevestigd in onderzoek door anderen...’
ORTHO 3-2014 87www.ortho.nl
Pathofysiologie van de AGEsAdvanced glycation end products ofwel voortgeschreden
versuikerings-eindproducten, in het Engels afgekort
tot AGEs, ontstaan als suikereenheden zoals glucose
en fructose zonder tussenkomst van enzymen een
verbinding aangaan met aminozuren, nucleïnezuren
of vetten. Indien versuikerde eiwitten vanuit vetten
ontstaan, worden deze advanced lipoxidation end
products of ALEs genoemd. Deze zijn qua eigenschap-
pen eender aan AGEs (in dit artikel spreken we uitslui-
tend over AGEs).
Er kan zo een grote verscheidenheid van stabiele, on-
herstelbaar veranderde eiwitten (AGEs) ontstaan. Ze
worden doorlopend gevormd als normaal onderdeel
van de stofwisseling. Het feit dat AGEs zich aan recep-
toren op cellen kunnen binden of die indirect kunnen
beïnvloeden (zie kader), wijst erop dat AGEs (nog on-
duidelijke) taken in ons lichaam vervullen. In kleine
hoeveelheden kunnen ze dan ook geen kwaad: antioxi-
danten houden ze in toom en de nieren filteren ze uit
het bloed.
De problemen beginnen pas als er meer AGEs zijn dan
het lichaam verwerken kan. Overvloedige AGEs die niet
door antioxidanten worden uitgeschakeld of door de
nieren worden opgeruimd, hopen zich op in weefsels
en gedragen zich daar als oxidanten die wolken vrije
radicalen genereren, macromoleculen crosslinken,
ontstekingsprocessen aanjagen en meer AGEs vormen.2
Dit proces is goed zichtbaar in de huid, waar AGEs
collageenvezels crosslinken en zo rimpels en verlies
van elasticiteit veroorzaken. Soortgelijke processen
vinden ook plaats in ondermeer de vaatwanden, nieren,
hersenen en andere organen en weefsels, en er zijn dan
ook verbanden gevonden met hart- en vaatziekten,
nierfalen en dementie en de ziekte van Alzheimer.
Omdat AGEs die zich eenmaal in weefsels hebben
genesteld nauwelijks tot niet afbreekbaar zijn, groeit
hun aantal naarmate we ouder worden. Hierdoor
neemt volgens Vlassara de belasting door oxidatie-
processen en ontstekingsactiviteiten steeds verder toe.
Ook beschadigen AGEs insulineproducerende bètacel-
len in de alvleesklier (de opmaat naar diabetes type-1)
en maken ze cellen minder gevoelig voor insuline (de
opmaat naar diabetes-2).2
Versnelde veroudering, diabetes en de nierenHoe komen we aan te veel AGEs in ons systeem? Een
verhoogde bloedsuikerspiegel was lange tijd hoofdver-
dachte nummer één. Mensen met onbehandelde
suikerziekte hebben door hun hogere bloedsuiker-
spiegel twee- tot driemaal meer AGEs in hun bloed dan
gemiddeld. Vlassara was een van de drie auteurs van
de landmark-studie Nonenzymatic Glycosylation and
the Pathogenesis of Diabetic Complications3 waarin werd
gesteld dat AGEs een belangrijke, zo niet de belang-
rijkste oorzaak zijn van complicaties en versnelde
veroudering van diabeten, vooral omdat de oxi-
datieve stress toeneemt. In 1987 was in ORTHO naar
aanleiding van deze studie te lezen dat ‘deze zienswijze
een uitstekende aanvulling is op de vrije radicalen theo-
rie, zoals die al een aantal jaren bekend is. Met dit
nieuwe model, onderbouwd met experimenten en door
algemene waarneming bevestigd, kunnen met name de
symptomen van diabetes mellitus, de relatie van dia-
betes en veroudering en de vaak met diabetes gepaard
Prof. dr. Vlassara (66) is van origine Grieks, zij studeerde
geneeskunde in Athene en behaalde haar doctoraat in de
endocrinologie. Ruim 35 jaar geleden emigreerde zij naar New
York en startte haar loopbaan als onderzoekster op het gebied
van diabetes en veroudering aan de Rockerfeller University. Daar
trad zij in 1974 toe tot het researchteam van Antoni Cerami (met
wie zij getrouwd is geweest). Inmiddels heeft zij als auteur en
coauteur bijna 300 publicaties over suikerziekte, veroudering,
welvaartszieken en AGEs gepubliceerd. Een aanzienlijk
aantal daarvan belandde in prestigieuze wetenschappelijke
tijdschriften. Zij is directeur van de afdeling Experimentele
Diabetes en Veroudering en hoogleraar Medicijnen en Geriatrie
aan de Mount Sinai School of Medicine in New York.
DEEL 1 - pathofysiologie: AGEs in voeding en lichaam
ORTHO 3-201488 www.ortho.nl
gaande ziekteverschijnselen zoals nierfunctiestoornissen
en cataract verklaard worden.’4
Haperende nieren kunnen ook een belangrijke oorzaak
zijn, weten we sinds 1991 - alweer dankzij onderzoek
van Vlassara en haar collega’s.5 Naarmate nieren
slechter functioneren, filteren ze minder AGEs uit het
bloed en loopt het AGE-niveau op, waardoor de nieren
nog verder beschadigd raken en de patiënt in een neer-
waartse spiraal raakt.
Inmiddels twijfelen weinigen nog aan de connectie
tussen AGEs een de complicaties van onbehandelde
diabetes. Dat nierpatiënten te maken krijgen met de
schadelijke aard van zich ophopende AGEs is ook breed
geaccepteerd. En er wordt niet meer getwist over het
feit dat naarmate mensen (en dieren) ouder worden,
zich meer AGEs in hun weefsels hebben gestapeld.
De scepsis begint daar waar Vlassara beweert dat niet
alleen in het lichaam gevormde (enodogene) AGEs
de gezondheid bedreigen, maar vooral ook (exogene)
AGEs die we via voeding binnenkrijgen. En dat AGEs
uit voeding niet alleen de gezondheid van diabeten,
nierpatiënten en ouderen ondermijnen, maar óók van
het merendeel van de ‘gezonde’ bevolking die zich te
goed doet aan moderne, AGE-rijke voeding.
In het lichaam, maar vooral in de voedingTerwijl er maanden en soms jaren overheen gaan
voordat een aminozuur in het lichaam versuikert tot
een AGE, kan precies hetzelfde proces in voedings-
producten binnen seconden plaatsvinden op het
gasfornuis: bakken, braden en grillen van eiwit- en
vetrijke producten jagen het AGE-gehalte in korte tijd
zeer ver op. Omdat veel sterk bewerkte levensmiddelen
tijdens de productie met hitte worden behandeld, staat
moderne supermarktvoeding stijf van AGEs. Vlassara
heeft het AGE-gehalte van voedingsproducten bepaald
en daar lijsten van aangelegd6 die in haar boek te vinden
zijn.1 Een banaan van 90 gram bevat bijvoorbeeld 10
kilo-eenheden (kE) AGEs, een croissant van 30 gram
335 kE en een kipfilet die 15 minuten onder de gril
heeft gelegen levert 5200 kE op. De bereidingswijze is
van grote invloed op de hoeveelheid AGEs die gevormd
worden (zie tabel 1).
Vlassara schat dat wie dagelijks alles bij elkaar minder
dan 8000 kE AGEs uit voeding consumeert, daar geen
nadelen van ondervindt. Uit onderzoek met mensen
uit New York concludeert zij echter dat de gemiddelde
Amerikaan minimaal het dubbele binnenkrijgt.7 Geen
wonder als je bedenkt dat één Big Mac al 17000 kE
AGEs bevat: ruim twee keer de ‘maximaal toegestane’
dagdosis... Naar de AGE-consumptie in Nederland is
nog geen onderzoek gedaan, maar voor grote groepen
zal het niet ver onder het Amerikaanse gemiddelde
liggen.
Eet minder AGE-rijke voedingVlassara heeft kunnen aantonen dat het bloedgehalte
van AGEs binnen enkele maanden eenvoudig kan wor-
den verlaagd door minder AGE-rijke voeding te eten.8
Dit kan worden bereikt door maaltijden anders te berei-
den: het gebruik van minder hitte en meer water, zoals
bij pocheren en stomen, beperkt de vorming van AGEs
sterk. Het mijden van industriële supermarktvoeding
helpt ook. Caloriebeperking is niet nodig, niet minder
eten maar ánders eten is Vlassara’s devies.
In de afgelopen twintig jaar heeft zij stapje voor stapje
aanwijzingen verzameld dat het verminderen van de
AGE-rijke voeding tot grote gezondheidsvoordelen
leidt. Bij laboratoriummuizen voorkomt of verbetert
AGE-arm voer onder meer abdominaal overgewicht,
diabetes mellitus type-1 én -2 en neemt de gezonde
Figuur 1. Veroudering is het gevolg van versuikering van lichaamseiwitten zoals collageen-
vezels. In dit proces van glycering worden uiteindelijk AGES gevormd met ‘at random’
crosslinking van de eiwitten wat tot een chaotische structuur en rigiditeit leidt. De stappen
bij het voortschrijden van de reacties duren steeds langer, maar worden ook steeds minder
reversibel.
Rundvlees (100 g) gebraden 6314 kE gestoofd 2353 kE
Kip (100 g) gebraden 6170 kE gestoofd 1189 kE
Zalm (100 g) gebakken 6170 kE rauw 1189 kE
Aardappelen (100 g) frites* 967 kE gestoomd 20 kE
* bij frites is het verschil mede te wijten aan de toegevoegde olie)
Tabel 1. Het AGE-gehalte in voeding varieert met de bereidingswijze.1
ORTHO 3-2014 89www.ortho.nl
levensduur toe (zie tabel 2). De klinische studies van
haar onderzoeksgroep hebben tot op heden uit prak-
tische en financiële redenen te kort geduurd (4 weken
tot 6 maanden) om grote gezondheidswinst door AGE-
restrictie bij mensen te kunnen laten zien. Wel is bin-
nen die tijd de verbetering van een aantal veelzeggende
markers aangetoond die duiden op onder meer afname
van basale oxidatieve stress, insulineresistentie en ont-
stekingsactiviteiten (zie tabel 2).
Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn: alleen maar
door de inname van AGEs te verminderen - en daar-
voor hoef je geen hap minder te eten - neemt het risico
van tal van welvaartsziekten drastisch af. Bovendien
neemt overtollig gewicht af en slinkt als eerste het
buikvet.
Vlassara en de Franse medicus en chemicus Louis Camille MaillardVlassara is niet zomaar iemand. Zelfs door haar
scherpste critici wordt zij erkend als de belangrijkste
autoriteit op het gebied van AGEs en hun effect op de
gezondheid. Dat zij serieus wordt genomen door het
wetenschappelijke establishment in Amerika, blijkt
uit het feit dat zij is genomineerd voor de National
Academy of Science. Ook spreekt boekdelen dat haar
onderzoek naar AGEs al ruim dertig jaar volledig wordt
gefinancierd door de National Institutes of Health. Het
is een ononderbroken subsidiestroom en soms gaat het
per studie om miljoenen.
Waarom leidt Vlassara’s werk niet wereldwijd tot een
lawine van groots opgezet klinisch vervolgonderzoek?
Om de weerstand en scepsis onder collega wetenschap-
pers te kunnen begrijpen, moeten we terug naar de
prehistorie van het AGE-onderzoek. Die begint in
1912 met de publicatie van het artikel Action des acides
aminés sur les sucres; formation des mélanoïdines par
voie méthodique.9 De auteur is de Franse medicus en
chemicus Louis Camille Maillard (1878-1936). In zijn
beroemd geworden publicatie beschrijft hij dat de brui-
ne pigmenten die door verhitting bij voeding ontstaan,
het resultaat zijn van een complexe scheikundige reactie
tussen suikers en eiwitten. Maillard was voornamelijk
geïnteresseerd in de aantrekkelijke smaak, geur en
structuur die suiker-eiwit-verbindingen aan voeding
verlenen. Denk aan de smaak van gebakken biefstuk en
de geur van versgebrande noten.
Tabel 2. Klinische effecten van AGE-restrictie.2
AGE-restrictie in muizen
Voorkomt of verbetert:
Type 1 diabetes mellitus
Type 2 diabetes mellitus
Abdominale obesitas
Insuline resistentie
Gewichtstoename
Diabetische vasculaire aandoeningen
Diabetische nefropathie
Niet-diabetische hart- en vaatziekten
Verminderde diabetische wondgenezing
Oxidatieve belasting, ontstekingen, AGE-vorming
Verlengt
Gezonde levensduur
AGE-restrictie in mensen
Gezonde personen
Verminderde basale oxidatieve belasting
Verminderde onstekingsactiveiteiten (TNF, VCAM1, hsCRP)
Verbeterde markers van insulineresistentie
Verbeterde markers van vasculaire dysfunctie
Lagere serumgehalten van AGEs
Lagere niveaus van AGER1, RAGE en SIRT1
Lage intracellulaire AGE-gehalten in perifere bloed mononucleare cellen
Patiënten met diabetes mellitus
Verminderde basale oxidatieve belasting
Verminderde onstyekingsactiveiteiten (TNF, VCAM1, hsCRP)
Lager plasma insulinespiegel
Verbeterde insulinerestistentie
Lagere leptine-gehalten
Verhoogde adiponectine-gehalten
Verhoogde AGER1 en SIRT1 gehalten
Afgenomen acetylering van NF-κB
Verminderde RAGE
Patiënten met nierziekte
Minder oxidatieve belasting
Verminderde AGEs
Verbeterde ontstekingsactiviteiten
Herstelde niveaus van AGER1 en SIRT1
Verlaagde RAGE-gehalten
ORTHO 3-201490 www.ortho.nl
dan het meten van de bloedspiegel die - zeker bij
diabetici - aan schommelingen onderhevig is. De nu
veel gebruikte HbA1c-test was geboren.10
Vlassara en Antoni CeramiCerami werkte aan de Rockerfeller University (New
York) aan het ontwikkelen van de HbA1C-test in de
periode dat Vlassara in 1974 aan zijn onderzoeksteam
werd toegevoegd. Cerami vermoedde dat niet alleen
hemoglobine, maar ook allerlei andere lichaamseiwitten
spontaan kunnen versuikeren en dat dit schadelijk
zou kunnen zijn.11 Vlassara vertelt: ‘Geglyceerd hemo-
globine werd zo het eerste aannemelijke model voor de
versuikering van allerlei andere lichaamseiwitten, niet
alleen in het bloed. Daarmee hadden we een nieuwe
target voor behandelmethoden voor complicaties van
diabetes. Het concept van eiwit-versuikering van Cera-
mi leidde tot een compleet nieuw onderzoeksgebied.’
Cerami kreeg door dat de versuikering van eiwitten
en lipiden in het lichaam precies volgens de klassieke
Maillard-reactie verloopt. Daarbij worden eerst Schiff-
basen en vervolgens Amadori-producten gevormd. In
het lichaam duren deze fasen weken en is het proces
nog terug te draaien. De versuikering van hemoglobine
komt nooit voorbij het stadium van de Amadori-pro-
ducten, omdat rode bloedcellen elke zes tot acht weken
worden vervangen. ‘In feite is de glycering van hemo-
globine een onschuldig scheikundig proces, omdat het
onmiddellijk omkeerbaar is als je de bloedsuikerspiegel
verlaagt,’ zegt Vlassara. ‘Wij wilden weten wat er ná het
type hemoglobine-reactie elders in het lichaam gebeurt
met eiwitten die een langere levensduur hebben, zoals
in het collageen van de vaatwanden en in de zenuwen.’
Eiwitten met lange levensduurVoedingschemici hadden al veel eerder gevonden dat
Amadori-producten veranderingen kunnen ondergaan
die tot honderden verschillende nieuwe verbindingen
leiden met allerlei verschillende eigenschappen en kleu-
ren. Bij het branden van koffie zijn dat er bijvoorbeeld
meer dan 900.11 Cerami kon een aantal van dit type ver-
bindingen maken door kristallijne eiwitten uit de lens
van een koeienoog in een petrischaaltje samen te
voegen met glucose. Hij zag na verloop van tijd de
De Franse onderzoeker is onsterfelijk geworden om-
dat het bruiningproces dat hij beschreef bekend is
geworden als de Maillard-reactie.
‘Hij en andere voedingschemici gingen de Maillard-
reactie verder onderzoeken op toepassingsmogelijk-
heden voor de voedingsindustrie,’ vertelt Vlassara.
‘Maillard-producten verbeteren niet alleen de aan-
trekkelijke kanten van voeding, maar ook de houdbaar-
heid en voedselveiligheid. Het massaal produceren van
verpakte voedingspoducten met een lange houdbaar-
heid werd in feite mogelijk gemaakt door de Maillard-
reactie.’
Tachtig jaar later zou Vlassara ontdekken dat tijdens
de Maillard-reactie AGEs in voeding ontstaan en dat
die schadelijk zijn. Maar zo ver was het nog lang niet.
Met de middelen die men destijds tot de beschikking
had, stelden Maillard en andere voedingscheikundigen
vast dat de bruiningsproducten die ontstaan bij het
verhitten van voeding onschadelijk zijn. ‘Tijdens de
bruiningsreactie krijg je eerst het bruin, dan het goud-
bruin en ten slotte het zwart. Dat zijn de melanoïden, in
feite dood materiaal. Dat werd bij muizen ingespoten.
Pas bij zeer grote hoeveelheden zie je dan allerlei pro-
blemen met de lever en de nieren ontstaan. Daaruit
is geconcludeerd dat de hoeveelheden Maillard-
producten die mensen via voeding binnenkrijgen, te
klein zijn om kwaad te kunnen.’
Bovendien was bepaald dat Maillard-producten - lees
melanoïden - niet door de darm worden opgenomen
maar na consumptie rechtstreeks in het toilet belanden.
Zo bleef de Maillard-reactie ruim vijftig jaar lang het
exclusieve domein van chemici die werkten ten dienste
van de opkomende voedingsindustrie.
Medici kregen pas in de jaren zeventig van de vorige
eeuw belangstelling voor de Maillard-reactie, toen werd
ontdekt dat deze ook in het lichaam plaatsvindt bij de
versuikering van hemoglobine - het zuurstoftranspor-
terende pigment in rode bloedcellen. De Maillard-
reactie in het lichaam verloopt langzaam en wordt
bepaald door de glucoseconcentratie van het bloed.
Hoe hoger de bloedsuikerspiegel des te sneller raakt
het hemoglobine geglyceerd. De Amerikaanse bioche-
micus Antoni Cerami ontdekte dat uit de mate van ver-
suikering van hemoglobine kan worden afgeleid hoe
hoog de bloedsuikerspiegel in de afgelopen zes tot acht
weken is geweest: een veel betrouwbaardere methode
ORTHO 3-2014 91www.ortho.nl
Groot raadselIn die periode, we spreken over het begin van de jaren
negentig, worstelden Vlassara en haar collega’s met een
van de grootste raadsels rond AGEs van die tijd.
Nadat ontdekt was dat er AGEs in het bloed circuleren
en dat het AGE-gehalte bij mensen met ongecontroleer-
de diabetes twee tot driemaal is verhoogd, dacht Vlassa-
ra dat het AGE-gehalte een goede en misschien wel be-
tere graadmeter voor de bloedsuikergehalte kon zijn
dan HbA1c. Maar tot haar verrassing werden bij gezon-
de mensen vaak óók hoge AGE-concentraties in het
bloed aangetroffen. Vlassara: ‘Als je bij gezonde mensen
bloedsuiker of insuline meet, dan vallen de waarden al-
tijd binnen nauwe marges. Zodra de waarden hoger of
lager zijn, heeft de persoon in kwestie een probleem.
Maar als we AGEs in het bloed maten, was het gehalte
per persoon totaal anders. We hebben dikke en dunne
mensen gemeten, mensen van verschillend ras met
elkaar vergeleken, noem maar op, maar de AGE-gehal-
ten schoten alle kanten op, we konden er geen pijl op
trekken.’
Cruciale ontdekkingIn 1991 deden de onderzoekers een cruciale ontdek-
king: mensen die zonder diabetes toch een hoog AGE-
gehalte hadden, bleken vaak nierproblemen te hebben.
‘Op dat moment beseften wij dat de nieren de belang-
DEEL 2 - Oplossing raadsel: AGEs en veroudering
typisch gele pigmenten en crosslinks ontstaan die ken-
merkend zijn voor de verouderde ooglens die vertroe-
belt door staar. Hij schreef de profetische woorden:
‘Hoewel de meeste eiwitten in levende systemen vol-
doende snel worden vervangen om niet-enzymatische
bruining te voorkomen, hebben sommige eiwitten, zo-
als lens-kristallijnen en huidcollageen een uitzonderlijke
lange levensduur waardoor zij kwetsbaar worden.’
De eerste keer dat de aanwezigheid van langlevende
versuikerde eiwitten voorbij het stadium van de Ama-
dori-producten in het menselijke lichaam werden aan-
getoond - we zijn bij eind jaren zeventig aangeland -
was toen Cerami in het ruggenmergvlies van mensen
van 20 tot 95 jaar een stijf uitziende geelbruine substan-
tie aantrof die bestond uit versuikerde eiwitten. Hij be-
paalde dat het aantal van deze eiwitten lineair toenam
met de leeftijd en dat dit bij diabeten tweemaal sneller
gebeurde dan bij gezonde mensen. Omdat deze verge-
vorderd versuikerde eiwitten blijkbaar toenamen met
de leeftijd, bedacht Vlassara de term Advanced Glyca-
tion Endproducts ofwel AGEs.
‘Goudkoorts’Vlassara herinnert zich nog goed de opwinding die de
zoektocht naar AGEs in andere weefsels en organen
creëerde. ‘Het leek op een soort goudkoorts. De beste
chemici uit de hele wereld kwamen naar onze universi-
teit om stoffen te identificeren die afkomstig waren van
endogene glycering. Het onderzoeksgeld stroomde bin-
nen, iedereen dacht dat we nu diabetes snel zouden
kunnen genezen. Ook andere ziekten kwamen in beeld,
zoals nierziekten en Alzheimer.’
De farmaceutische industrie raakte geïnteresseerd en de
eerste medicijnen werden ontwikkeld: het aminoguani-
dine, dat in staat is de ontwikkeling van Amadori-
producten naar AGEs te remmen en vervolgens ALT
7-11 dat door AGEs gevormde crosslinks kan afbreken -
bijvoorbeeld in het bindweefsel. Bloedvaten van diabe-
tische laboratoriummuizen die na een hoge bloedsui-
kerspiegel na vier tot zes weken waren verhard, werden
daardoor onder invloed van ALT-711 weer soepel.12 De
onderzoekers konden het effect van de AGE-breaker
zelfs aan de buitenkant van de muizen zien: de staart
die door versnelde crosslinking van het collageen stijf
was geworden, werd weer soepel.13
Maar de effecten van AGE-medicijnen bij mensen vie-
len tegen. Vlassara: ‘Ik was bij het hele project van ami-
noguanidine betrokken, van in vitro studies naar dier-
studies en vervolgens naar klinische studies. Maar ik
kreeg het gevoel dat we niet vooruitkwamen. AGE-
medicijnen deden wel iets, maar niet genoeg. En we be-
grepen maar niet waarom.’
ORTHO 3-201492 www.ortho.nl
rijkste organen zijn om het bloed van AGEs te zuiveren.
Dat was een doorbraak die in de New England Journal
of Medicine werd gepubliceerd.5
In het kader van de jacht op een normaalwaarde van
bloed-AGEs bij gezonde mensen werden nu behalve
diabetici ook patiënten met een nierziekte uitgesloten.
Maar nog steeds werd ook bij gezonde proefpersonen
vaak hoge AGE-gehalten aangetroffen. Ondanks de
romantiek die wetenschappelijke vooruitgang omringt,
worden de grootste stappen gezet in stoffige vergader-
zaaltjes waar lauwe automatenkoffie in plastic bekertjes
wordt gedronken. Vlassara zat aan een vergadertafel
met onderzoeksleider Antoni Cerami en andere
teamgenoten te brainstormen over mogelijke oorzaken
van de sterk wisselende AGE-spiegels bij gezonde men-
sen, toen zij een opmerking maakte die AGEs in een
nieuw licht zou plaatsen. Vlassara bootst het gesprek
van destijds na: ‘Misschien moeten we rokers buiten-
sluiten, zei ik en Toni reageerde met: Rokers? Hoe zou
roken iets met AGEs te maken kunnen hebben? Tabak is
een plant. Toen zei iemand: Ja, maar weet je hoe tabak
wordt gemaakt? De bladeren worden na het drogen en
narijpen behandeld met suiker om het aroma te bepalen.
Dat is de klassieke Maillard-reactie! Hoewel we niet
rookten, hebben we direct zelf een sigaret opgestoken.
Na het roken bepaalden we het AGE-gehalte in ons
bloed en we zagen een keurige omgekeerde U-curve!
Logisch, als je erover nadenkt. Je steekt een sigaret op
waardoor je hitte genereert die de Maillard-reactie op-
start. Dan zuig je aan de sigaret waardoor de bladeren
nog heter worden en vervluchtigen. Daarbij ontstaan
ontzettend veel AGEs. Als je inhaleert, dan trek je die
stoffen via de mond naar de longen, waar ze in de long-
blaasjes het membraan naar de bloedbaan passeren.
Daar haken ze onmiddellijk vast aan circulerende eiwit-
ten, voornamelijk aan lipoproteïnen zoals we direct al
vermoedden, want dat zijn de eiwitten die bij rokers
hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Het was een
heel erg eenvoudige gedachtenconstructie, binnen een
paar minuten bedacht. En het was fenomenaal hoe
mooi de eerste testresultaten uitpakten.’14
Patent verkochtVoor het eerst was aangetoond dat AGEs in het mense-
lijk lichaam ook van buitenaf afkomstig kunnen zijn.
De onderzoekers dachten meteen een oplossing voor
rokers te hebben. Als zij het filter van hun sigaret eerst
in een oplossing met aminoguanidine doopten, was er
na het roken geen AGE-piek in hun bloed te zien: de
AGE-vorming was al in de sigaret zelf geremd. Vlassara
grinnikt: ‘We hebben het patent aan een sigarettenfabri-
kant verkocht, maar het bleek een te dure kwestie om
filters met aminoguanidine te maken, dus daar heb ik
nooit meer iets van gehoord.’
De euforie van de ontdekking verdampte echter snel,
want ook bij kerngezonde niet-rokers werd vaak een
onverklaarbaar hoge AGE-gehalte vastgesteld. ‘Het was
allemaal begonnen om de vraag waarom we geen nor-
maalwaarde voor AGEs voor gewone mensen konden
vinden en nog steeds hadden we het antwoord niet. Na-
dat we suikerpatiënten, mensen met nierproblemen én
rokers uit de onderzoeksgroep hadden verwijderd, ble-
ven we vaak torenhoge gehalten zien. Waar kwamen die
AGEs vandaan?’
EindelijkMet de kennis van nu is het bijna onbegrijpelijk waar-
om destijds het verband met voeding maar niet werd
gelegd. ‘Je moet begrijpen dat wij toen niet nog niet
wisten dat AGEs ook in voeding worden gevormd. We
hadden ze alleen maar in het lichaam gevonden.
Voedingschemici hadden bovendien al veel eerder vast-
gesteld dat Maillard-producten niet door de darm wor-
den geabsorbeerd, en daarmee was voor ons de kous af,’
verklaart Vlassara. En dan deemoedig: ‘Als medicus had
je nauwelijks tot geen aandacht voor voeding - heel erg
eigenlijk.’
In 1995 werd Vlassara uitgenodigd om op het Diabetes
Federation Congress in het Japanse Osaka te komen
AGE-bindende receptoren.2
Het lichaam beschikt over verdedigingssystemen die de toxiciteit van de AGEs binnen de perken
moeten houden. Zoals minstens twee AGE-bindende receptoren: AGER1 en de tegengesteld
werkende RAGE (receptor for advanced glycosylation endproducts). AGER1 onderdrukt de
endogene vorming van AGEs, door AGEs gestimuleerde ontstekingsactiviteiten en vorming van
vrije radicalen. RAGE versterkt deze nadelige effecten juist. Onder ideale omstandigheden biedt
AGER1 voldoende tegenwicht tegen de pro-inflammatoire activiteiten van RAGE, waardoor ‘AGE-
homeostase’ wordt gehandhaafd. Bij mensen met suikerziekte raakt dit systeem echter uit balans.
De activiteiten van AGER1 worden door AGEs onderdrukt wat leidt tot extra vorming van AGEs en
vrije radicalen. Een verhoogde expressie van AGER1 leidt bij muizen tot een langere levensduur. Er
zijn aanwijzingen dat AGER1 een synergetisch effect heeft op de sirtuïne SIRT1, het eiwit dat een
beschermende rol speelt bij diabetes en veroudering.
ORTHO 3-2014 93www.ortho.nl
spreken over haar onderzoek naar AGEs. ‘Ik zat daar
tijdens de receptie te praten met Theodor Koschinski,
een Duitse diabetoloog met een eigen kliniek in Düssel-
dorf die veel onderzoek voor mij uitvoerde,’ herinnert
Vlassara zich. ‘We maakten grapjes over de serveersters
die met dienbladen met taart rondgingen: zouden ze
hier niet beseffen dat dit een congres over diabetes is?
Theodor grapte terug dat je toch geen AGEs via voeding
binnenkrijgt en dat we dus zonder gewetensbezwaren
een stuk konden nemen. En toen had ik opeens iets
van: wacht eens, stel dat er AGEs in voeding zitten,
en stel dat we die absorberen, dat zou alles van die
flucturerende AGE-gehalten kunnen verklaren. Theo-
dor reageerde meteen met: “Zodra ik terug in Duitsland
ben ga ik het op mijzelf testen en stuur mijn bloedmon-
sters naar jou”.’ Koschinski hield woord en ging een
paar dagen later aan de slag. Volgens Vlassara ‘met
Duitse Punktlichheit en Grundlichheit.’
Vlassara en Koschinski hadden een mengsel bedacht
waarvan zij wisten dat het in het lichaam snel tot AGE-
vorming leidt: het wit van eieren –‘het puurste eiwit uit
de natuur’, aldus Vlassara - en het zeer reactieve fruc-
tose. Terwijl zijn echtgenote Ursula het mengsel au bain
marie opwarmde totdat het bruin begon te kleuren, leg-
de Koschinski injectienaalden, spuiten en buisjes klaar.
Nadat hij het in theorie zeer AGE-rijke brouwsel had
opgegeten, nam hij gedurende 48 uur eerst elk uur en
later met grotere tussenpauzen bloed bij zichzelf af.
De monsters stuurde hij naar Vlassara. Zij beschikte
in tegenstelling tot Maillard nu over immuno assays
waarmee zij snel kon zien of het eten van AGE-rijke
voeding tot een verhoging van AGEs in het bloed zou
leiden. Haar ogen beginnen te glanzen als zij eraan
terugdenkt: ‘Binnen een paar dagen had ik de resulta-
ten terug uit het lab. Het AGE-gehalte liet een prachtige
omgekeerde U-curve zien! Ik heb Theodor meteen ge-
beld en zei: “Ga naar je kliniek en herhaal dit experi-
ment met twintig mensen met en zonder diabetes”.’
Dweilen met de kraan openDe Duitse proef met het verwarmde eiwit-fructose-
brouwsel leidde tot de eerste gepubliceerde studie waar-
in werd aangetoond dat ongeveer 10% van de AGEs die
we via voeding binnenkrijgen, door de darm wordt op-
genomen en in het bloed belandt.15 Tegelijkertijd begon
Koschinsky in opdracht van Vlassara het AGE-gehalte
in tal van voedingsproducten te meten en het effect
daarvan op het bloed-AGE-spiegel in zijn patiënten te
registreren. ‘Gebakken eendenhuid was een van de
grootste AGE-bommen,’ herinnert Vlassara zich. ‘Veel
van Koschinki’s onderzoek in die tijd is nooit gepubli-
ceerd. Het was herhaling, herhaling, herhaling. Maar zo
kwamen we er eindelijk achter waarom er geen lijn
zit in het AGE-gehalte van gezonde mensen: dat veran-
dert namelijk per maaltijd! Voor ons was nu ook zon-
neklaar waarom klinische studies met AGE-remmers
en afbrekers nooit goed konden werken. Een AGE-
medicijn kan nooit voldoende effect hebben als je niet
tegelijkertijd óók de inname van AGEs vermindert, an-
ders is het dweilen met de kraan open. Een heel een-
voudig concept.’
Calorische restrictie versus AGE-restrictie.2
Calorische restrictie (CR) geldt als de meest bestudeerde methode om de gemiddelde én maximale
levensduur van proefdieren te verlengen. Bij deze methode krijgen de dieren drastisch minder
calorieën gevoerd, terwijl het voer wel evenwichtig is en alle benodigde micronutriënten bevat.
Een aanzienlijk deel van al het huidige onderzoek naar veroudering richt zich op het bestuderen
van processen die door calorische restrictie op gang worden gebracht.
Vlassara en haar collega’s vroegen zich af of de effecten van calorische restrictie bij
laboratoriummuizen (mede) kunnen worden verklaard door de verminderde inname van AGEs
die daar automatisch mee gepaard gaat. En inderdaad: wanneer muizen AGE-arme voeding in
normale hoeveelheden krijgen, leven ze ook langer. Vervolgens werd het effect op muizen van
een CR-dieet vergeleken met een CR-dieet dat ‘verrijkt’ was met AGEs. De ‘verrijking’ deed het
levensverlengende effect van de calorierestrictie te niet.
DEEL 3 - Hoe voedingsindustrie, farma én collega’s reageren
Betrekkelijk stil rondom Vlassara Tijdens het interview is Helen Vlassara zeker van haar
zaak. Duidelijk is dat haar concept gebouwd is op dertig
jaar onderzoek. Toch hapert ze, wanneer de reacties op
haar bevindingen aan de orde wordt gesteld. Dan waait
er een vleugje onzekerheid over haar gezicht. Want
waarom wil haar boodschap er maar niet in bij het me-
rendeel van collega wetenschappers, medici en beleids-
ORTHO 3-201494 www.ortho.nl
duurt het meestal tien tot vijftien jaar totdat een nieuw
wetenschappelijk inzicht breed maatschappelijk wordt
geaccepteerd. Ik heb mijn boek geschreven om het
publiek nu al de kans te bieden om te profiteren van
de nieuwe kennis over voeding en AGEs. Ondertussen
mogen de wetenschappers over de details van mijn
studies blijven discussiëren zolang zij willen.’
Reactie vanuit de farma en voedingsindustrieVoor het eerst begon het belang van voeding voor de
gezondheid goed tot Vlassara door te dringen. Tot dan
toe had zij op het spoor van de medicijnontwikkeling
gezeten - ze bezit een trits patenten - en koesterde zich
in de warme belangstelling van de farmaceutische in-
dustrie. Nu zij op het spoor van voeding als therapie
belandde, ervoer zij een nieuw soort tegenwind. ‘De
farmaceutische industrie had geen belang bij mijn theo-
rie dat het verminderen van AGEs in voeding veel kans-
rijker was dan het ontwikkelen van AGE-medicijnen.
De voedingsindustrie reageerde zelfs uitgesproken ne-
gatief, want die heeft er alle belang bij AGE-rijke voe-
dingsmiddelen te blijven produceren.
Vlassara wijst erop dat de levensmiddelenindustrie
vooral de afgelopen veertig jaar steeds zwaarder op de
Maillard-reactie is gaan leunen. Veel industriële levens-
middelen worden immers onder hitte bereid en de
AGEs die daarbij ontstaan geven de vleeswaren, cruesli,
chocoladerepen, frisdranken en goudbruin geblakerd
barbecuevlees hun bijna onweerstaanbare allure. ‘Dat
is een belangrijke reden waarom mensen massaal veel
meer zijn gaan eten dan goed voor hen is,’ zegt Vlassara.
‘Ik vermoed dat AGEs een belangrijke oorzaak van de
de obesitas-epidemie zijn. We eten niet alleen meer
omdat we honger hebben, maar ook omdat we naar de
smaak van AGEs verlangen. En die smaken altijd naar
meer. Niet voor niets worden er ook op grote schaal
kunstmatig extra AGEs aan allerlei levensmiddelen toe-
gevoegd. AGEs zijn smaakverbeteraars die de verkoop
bevorderen.’
Toen Vlassara zo’n twintig jaar geleden haar aandacht
naar AGEs in voeding verlegde, was haar reputatie als
topwetenschapper gevestigd. ‘Dat was mijn geluk, an-
ders had ik nooit voldoende geld voor mijn studies naar
de gezondheidseffecten van AGEs in voeding kunnen
krijgen. Die experimenten zijn ontzettend duur, dus als
makers? Waarom staan ze niet in de rij om haar onder-
zoeksbevindingen aan het publiek door te geven in de
vorm van forse waarschuwingen en campagnes van
Informatie Rijksoverheid? De wereld wordt geteisterd
door een ‘polyepidemie
van niet-besmettelijke ziekten’ zoals Vlassara het uit-
drukt. ‘Van obesitas en diabetes tot niercomplicaties
tot Alzheimer, het gaat jaarlijks om vele miljoenen
slachtoffers. Als er een nieuw virus de kop op zou ste-
ken dat evenveel mensen uitroeit als de welvaartsziek-
ten, zou er massapaniek ontstaan en wereldwijd de
noodtoestand worden afgekondigd.’
En de persoon die dan met het reddende vaccin komt,
zou op een heldenonthaal kunnen rekenen. Maar het
blijft betrekkelijk stil rondom Vlassara. Een paar jaar
geleden besteedde CNN een item aan haar onderzoeks-
bevindingen en verscheen er een artikel in de New York
Times. Vlassara had verwacht dat dit de aanzet zou zijn
van een uitslaande brand in de internationale media,
maar in plaats daarvan doofde de belangstelling.
Gebruikelijke scepsis en ‘onvoldoende bewezen’Ook in Nederland is de vlam niet in de pan geslagen na
de verschijning van haar boek in Nederland.1 De pers-
presentatie bij die gelegenheid - Vlassara en drie Neder-
landse hoogleraren gaven uitleg over AGEs (zie kader)
- was drukbezocht door vooruitstrevende bloggers en
enkele redacteuren van lifestyle magazines, maar de we-
tenschapsredacteuren en de hard nieuwsjagers van de
landelijke media bleven weg. Alleen in De Volkskrant
verscheen die dag een bericht.16 De kop dampte van
onverholen scepsis: ‘Nu is pindakaas al net zo slecht
als tabak.’ Daarin zeggen Nederlandse wetenschappers
dat Vlassara’s claims ‘onvoldoende bewezen’ en haar
onderzoeksresultaten bij mensen ‘nog niet overtuigend’
zijn. ‘Dat is de normale reactie op iets nieuws,’ verklaart
Vlassara de lauwe ontvangst van haar boodschap stoï-
cijns. ‘Mensen hebben zich ook decennia lang verzet te-
gen het idee dat tabak, gehydrogeneerde vetten, asbest
en lood in verf giftig zijn, terwijl die zaken nu allemaal
algemeen geaccepteerd zijn. Er zal meer onderzoek naar
voedings-AGEs komen en er zullen jaren verstrijken,
maar uiteindelijk zal de weerstand wijken voor ratio-
neel, verantwoord beleid. Met dit soort gevoelige zaken
ORTHO 3-2014 95www.ortho.nl
de industrie niet achter je staat, is onderzoek praktisch
onmogelijk. Gelukkig is de National Institutes of Health
mij altijd financieel blijven steunen. Dat geeft toch ook
wel aan dat de Amerikaanse overheid mijn onderzoek
belangrijk vindt.’
Diverse humane onderzoekenDankzij de ononderbroken federale geldstroom be-
schikt Vlassara over een uitgebreid team van veertien
directe medewerkers en heeft zij een lange reeks studies
kunnen opzetten. Nog onlangs publiceerde zij samen
met anderen een studie met muizen én mensen in
PNAS waarmee een verband tussen de ziekte van Alz-
heimer en AGEs uit voeding wordt gesuggereerd.17
Op dit moment werkt zij aan een twaalf maanden lo-
pende interventiestudie met 150 gezonde proefperso-
nen met overgewicht die de rol van voedings-AGEs bij
het metabool syndroom moet verduidelijken (kosten:
5 miljoen dollar). Daarbij zal ondermeer naar het effect
van het anti-AGE-dieet op de insulinegevoeligheid wor-
den gekeken. Eerder zette zij voor drie miljoen dollar
een klinische studie op met meer dan 450 mensen om
het effect van voedings AGEs te testen. Dit resulteerde
in twee publicaties.8,18 Het AGE-gehalte in hun bloed
hing rechtstreeks samen met de hoeveelheid AGEs in
hun voeding. En de mate van ontstekingen - gemeten
aan de hand van cytokinen (ontstekingsmarkers) - van
veel deelnemers hing samen met de hoeveelheid gecon-
sumeerde AGEs. ‘Dat was in lijn met mijn theorie dat
de huidige poly-epidemie van welvaartsziekten door
AGE-rijke voeding wordt veroorzaakt’, zegt Vlassara.
Ze vervolgde haar speurtocht met een klinische inter-
ventiestudie. Hiervoor werden 70 personen met een
hoog AGE-gehalte geselecteerd en in twee groepen
verdeeld. Dit resulteerde in drie publicaties.8,18,19 De ene
groep kreeg vier maanden lang AGE-arme maaltijden,
de andere groep mocht volgens de vaste gewoontes
blijven eten. Het menu bevatte in beide groepen even-
veel calorieën (gemiddeld 2000 kcal/dag). Maar in de
anti-AGE-groep werd de hoeveelheid AGEs in voeding
teruggebracht tot de helft van de normale consumptie
van 15000 kE naar 7500 kE. Na vier maanden was
bij de groep die het anti-AGE-dieet volgde het AGE-
gehalte in het bloed met een derde gedaald, van 15
naar 10 eenheden per ml. Bovendien daalde bij deze
proefpersonen het niveau van ontstekingsmarkers en
oxidanten in het bloed met 50%. Dit was niet het geval
bij de groep die hetzelfde was blijven eten.
Discussie over analysemethodeDe belangrijkste kritiek van collega wetenschappers
richt zich op de methode waarmee Vlassara AGEs
meet. Dit gebeurt met immuno-assays (Enzyme-Linked
Immuno Sorbent Assays ofwel ELISAs) waarbij gebruik
wordt gemaakt van antilichamen. AGEs worden dus
niet direct gemeten. Sommige wetenschappers vinden
dat massaspectrometrie een veel betrouwbaarder resul-
taat geeft omdat AGEs hiermee direct worden gemeten.
‘Objectieve wetenschappers zouden zeggen dat beide
methoden problemen opleveren’, reageert Vlassara
resoluut. ‘Het grootste nadeel van ELISA is dat het
‘semiquantitatief’ is: de assays kunnen slechts een be-
perkt aantal AGE-achtige verbindingen aantonen en
je weet nooit zeker of uitgerekend deze verbindingen
schadelijk zijn of dat het alleen maar AGE-markers zijn
zonder inherente giftigheid. Massaspectrometrie is een
uitstekende analytische methode, maar is op dit mo-
ment nog veel te duur en onpraktisch om op grote
schaal in de medische wereld toe te kunnen passen.
Bovendien is de methode nog niet goed gestandaardi-
seerd. Massapsectrometrie vergt ook een drastische pro-
cedure waarbij belangrijke AGE-derivaten kunnen ver-
anderen of verdwijnen - en dat allemaal in naam van
‘puurheid’. Dus voor hen die complexe klinische en
Ter gelegenheid van het verschijnen van Het
anti-AGE-dieet van Helen Vlassara organiseerde
uitgeverij CocoBooks een perspresentatie over
AGE’s. De lezingen die door Helen Vlassara en
drie Nederlandse AGE-wetenschappers werden
gegeven, zijn te zien op Youtube:
www.bit.ly/1kxTa0c.
ORTHO 3-201496 www.ortho.nl
biologische vragen willen beantwoorden is ELISA op dit
moment de best beschikbare methode. Dit is ook het
geval bij talloze ziekten en diagnostische tests. Vergeet
trouwens niet dat vrijwel alle belangrijke, onomstre-
den inzichten op het gebied van AGEs en gezondheid
mogelijk zijn gemaakt dankzij de komst van de zeer
gevoelige immuno assays.’
‘Niet bewezen’Een ander punt van kritiek op Vlassara’s werk is dat
haar klinische interventiestudies strikt genomen niet
bewijzen dat de vermindering van AGEs in voeding ver-
antwoordelijk is voor zaken als verbeterde insulinege-
voeligheid, vermindering van ontstekingsactiviteit en
oxidatieve stress. Immers, de proefpersonen krijgen
maaltijden voorgezet die met minder hitte zijn bereid
en daarbij zijn mogelijk minder vitaminen verloren
gegaan. Vlassara: ‘Het is heel goed mogelijk dat vitami-
nen een rol spelen. Maar als we muizen AGE-arm voer
geven - voer dat niet met hitte is behandeld - en we
daar kunstmatig één enkel type AGE aan toevoegen,
kunnen we de effecten van AGE-rijke voeding repro-
duceren, inclusief oxidatieve stress en schade aan de
bloedvaten en de nieren. En daar kunnen we de dieren
vervolgens weer tegen beschermen door de toegevoegde
AGEs uit hun voer weg te laten. Let wel, verder is er
niets aan het voer zelf veranderd. Daarmee is uitgeslo-
ten dat de veranderde uitkomsten verklaard kunnen
worden door veroudering, calorieën, specifieke voe-
dingsstoffen of het gebrek aan micronutriënten.’
Onderzoek bij nier- en diabetespatiëntenZe vervolgt: ‘In een recente klinische studie, gepubli-
ceerd in 2012, hebben we nierpatiënten en patiënten
met diabetes het geneesmiddel sevelamer gegeven. Het
is een duur maar veilig medicijn dat al zeker twintig jaar
geleden op de markt is toegelaten voor nierpatiënten.
Maar wat bleek? Het bindt zich in de darm aan AGEs
uit voeding, waardoor deze niet in het bloed terecht-
komen en worden uitgescheiden met de ontlasting. In
onze studie zie je dat sevelamer precies dezelfde effecten
heeft als het anti-AGE-dieet.20 Ik ben benieuwd wat de
critici daarop te zeggen hebben.’
Vlassara geeft zelf meteen het antwoord. ‘Ja, natuurlijk
dat het anti-AGE-dieet nog niet voldoende met mensen
is getest. Alles bij elkaar gaat het om nog geen 120 ge-
zonde proefpersonen en 140 tot 180 patiënten met
diabetes of een nierziekte. Uiteraard moet er nog veel
meer onderzoek komen en dat gebeurt al.
Door andere onderzoeksgroepen bevestigdVeel nieuwe door andere groepen uitgevoerde studies
hebben onze observaties bevestigd en uitgebreid. Zo
zijn verbanden gevonden tussen AGEs en aandoenin-
gen aan het bot, kraakbeen en de rugwervels en met
kanker. Maar onderzoek naar voedings-AGEs is duur
en veel onderzoekers op dit terrein zijn bang voor de re-
sultaten. Jarenlang hebben ze verkondigd dat AGEs in
voeding geen kwaad kunnen en velen van hen zijn
direct of indirect financieel afhankelijk van de voedings-
industrie. Maar iedereen in de VS die geen gevestigde
belangen heeft, is onder de indruk van onze onder-
zoeksresultaten. Niet om dik te doen, maar er gaat bijna
geen week voorbij zonder dat ik word uitgenodigd om
ergens over mijn onderzoek te komen spreken. Het
duurt misschien nog wel twintig jaar totdat het defini-
tieve bewijs voor het anti-AGE-dieet is geleverd, terwijl
er nu meer dan voldoende aanwijzingen voor de guns-
tige werking zijn. Vergeet niet dat het anti-AGE-dieet
binnen de algemeen geaccepteerde voedingsrichtlijnen
valt. Je hoeft er geen voedingsgroepen voor te schrap-
pen en geen maaltijden voor over te slaan. Kortom, het
anti-AGE-dieet is volkomen veilig. Het is alleen gevaar-
lijk voor de voedingsindustrie.’
1. Vlassara H. Het anti AGE dieet. CocoBooks, 2014
2. Vlassara H, Striker GE. AGE restriction in diabetes mellitus: a
paradigm shift. Nat Rev Endocrinol 2011; 7(9):526-39
3. Brownlee M, Vlassara H, Cerami A. Nonenzymatic glycosylation
and the pathogenesis of diabetic complications. Ann Intern Med
1984; 101(4):527-37
4. Schuitemaker GE. Glucose en veroudering. ORTHOmoleculair 1987;
5(4):27-9
5. Makita Z, Radoff S, [..], Vlassara H. Advanced glycosylation end
products in patients with diabetic nephropathy. N Engl J Med 1991;
325(12):836-42
6. Uribarri J, Woodruff S, [..], Vlassara H. Advanced glycation end
products in foods and a practical guide to their reduction in the diet.
J Am Diet Assoc 2010; 110(6):911-16
ORTHO 3-2014 97www.ortho.nl
7. Uribarri J, Cai W, [..],Vlassara H. Circulating glycotoxins and
dietary advanced glycation endproducts: two links to inflammatory
response, oxidative stress, and aging. J Gerontol A Biol Sci Med Sci
2007; 62(4):427-33
8. Vlassara H, Cai W, Goodman S, [..], Uribarri J. Protection against
loss of innate defenses in adulthood by low advanced glycation end
products (AGE) intake: role of the antiinflammatory AGE receptor-1.
J Clin Endocrinol Metab 2009; 94(11):4483-91
9. Maillard LC. Action des acides aminés sur les sucres; formation
des mélanoïdines par voie méthodique. Comptes rendus des séances
de l’académie des sciences 1912; 154:66-70
10. Koenig RJ, Peterson CM, [..],Cerami A. Correlation of glucose
regulation and hemoglobin AIc in diabetes mellitus. N Engl J Med
1976; 295(8):417-20
11. Cerami A. The unexpected pathway to the creation of the HbA1c test
and the discovery of AGE’s. J Intern Med 2012; 271(3):219-26
12. Wolffenbuttel BH, Boulanger CM, [..],Lévy BI. Breakers of
advanced glycation end products restore large artery properties in
experimental diabetes. Proc Natl Acad Sci U S A 1998; 95(8):4630-4
13. Wolffenbuttel BH. AGE-vorming buiten en binnen het lichaam.
Lezing Amsterdam 28-4-2014
14. Cerami C, Founds H, [..],Cerami A. Tobacco smoke is a source
of toxic reactive glycation products. Proc Natl Acad Sci U S A 1997;
94(25):13915-20
15. Koschinsky T, He CJ, [..],Vlassara H. Orally absorbed reactive
glycation products (glycotoxins): an environmental risk factor in
diabetic nephropathy. Proc Natl Acad Sci U S A 1997; 94(12):6474-9
16.. De Visser E. Nu is pindakaas al net zo slecht als tabak. Volkskrant 28-
4-2014
17. Cai W, Uribarri J, [..], Vlassara H. Oral glycotoxins are a modifiable
cause of dementia and the metabolic syndrome in mice and humans.
Proc Natl Acad Sci U S A 2014; 111(13):4940-5
18. Uribarri J, Cai W, [..], Vlassara H. Restriction of advanced glycation
end products improves insulin resistance in human type 2 diabetes:
potential role of AGER1 and SIRT1. Diabetes Care 2011; 34:1610-6
19. Uribarri J, Cai W, [..], Vlassara H. Suppression of native defense
mechanisms, SIRT1 and PPARγ, by dietary glycoxidants precedes
disease in adult humans; relevance to lifestyle-engendered chronic
diseases. Amino Acids 2014; 46(2):301-9
20. Vlassara H, Uribarri J, [..], Striker GE. Effects of sevelamer on
HbA1c, inflammation, and advanced glycation end products in
diabetic kidney disease. Clin J Am Soc Nephrol 2012; 7(6):934-42
Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs
• ADAM is een uitgebalanceerde mannen multi die naast vitaminen en mineralen ook nog andere belangrijke stoffen levert zoals Co Q10, alfaliponzuur, zaagpalmblad, resveratrol en druivenpitextract
• Bovendien bevat het de biologische actieve vormen van vitamine B-6 en B-12 • ADAM is ijzervrij!
VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen
www.vitortho.nl
ADAM multivitamine voor mannen
ADAM
NIEUW!
ADAM 60 tablettenBestelcode 7229Adviesverkoopprijs € 39,95
(ADVERTENTIE)
ORTHO 3-2014 119www.ortho.nl
van de hoofdredacteur
Het hoofdartikel in deze ORTHO (p. 86) over de AGEs illustreert hoe het vaak gaat in de weten-schap. In het artikel vertelt dr. Helen Vlassara over haar ruim dertigjarige loopbaan in de we-tenschappelijke wereld. Vanaf het begin waren de AGEs het on-derwerp van haar onderzoek. De eerste opgave was het ophelde-ren van hun schadelijke effecten. Vervolgens begon de zoektocht naar een oplossing. Daarbij was ze volledig geprogrammeerd op
het ontwikkelen van een (te patenteren) medicijn - haast standaard bij de meeste arts-onderzoekers. Dat de oplos-sing wel eens in voeding kon liggen, kwam niet bij haar op. Deze schakel ontbrak eenvoudigweg in haar bovenka-mer. Dit fenomeen is zeker een van de factoren waarom medicijnen het altijd weer ‘winnen’ van voeding en voe-dingssupplementen.
Toen ze eenmaal ontdekte dat het probleem in de voeding zit, werd ze geconfronteerd met een nieuw probleem: hoe fondsen te werven voor het vervolg van haar onderzoek? Geldschieters zijn dun gezaaid als investeringen niet op de een of andere manier zijn terug te verdienen. Daarom viel er van de industrie weinig te verwachten. Gelukkig is er de Amerikaanse overheid, die via de National Institu-tes of Health (NIH) haar altijd van onderzoeksgeld heeft voorzien. Zonder de NIH zou Vlassara nooit verder zijn gekomen. Oók wij Europeanen profiteren hiervan. Dat merk ik elke dag op PubMed, de gratis robot waarmee je de MEDLINE-databank kunt doorzoeken op medisch wetenschappelijke artikelen. Een service waar wij Euro-peanen de Amerikaanse overheid wel eens voor mogen bedanken.
De overheid was in deze zin haar enige partner. Vanaf het moment dat haar onderzoek ging in de richting van ‘voe-ding’, raakte Vlassara vele vriendjes kwijt. Zelf had ze de
switch gemaakt, maar dat kon ze kennelijk niet verwach-ten van haar collega’s. Die zaten dusdanig vastgebakken in het ‘systeem’ dat ze - met of zonder belangen - van de een op de andere dag de spijtoptant de rug toekeerden en kritisch gingen doen over haar onderzoek.
De media lieten het eveneens afweten. De ontvangst van de Nederlandse vertaling van haar boek, dat afgelopen april in Amsterdam werd gepresenteerd aan de pers, past in het plaatje. De Volkskrant probeerde met ‘Nu is pin-dakaas of chocola al net zo slecht als tabak’ de lachers op haar hand te krijgen. Dat lukte, want de kop werd door vele media met gesloten ogen overgenomen. Let wel: op de perspresentatie was niemand aanwezig van De Volks-krant, zodat Vlassara niet de gelegenheid werd geboden van wederhoor. Maar ach: het laat weer eens zien hoe het mogelijk is dat het establishment, inclusief wetenschap-pers en ‘kwaliteitspers’, gedurende een veel te lange tijd in de ontkenningsfase blijft zoals het geval is geweest in het verleden met tabak, transvetten en suiker.
Tot slot. Het was een mooie variant op het verschijnsel ‘serendipiteit’ toen twee wetenschappers, Vlassara en Koschinski, tijdens een congres in Japan een serveerster zagen lopen met taart. Dat was het moment… Ach, ik kan het hele verhaal vertellen, maar ik nodig u uit zelf het ar-tikel te lezen. Vlassara verdient een standbeeld. Ze heeft meer dan dertig jaar gezwoegd aan een project waar ze haar ziel en zaligheid in heeft gelegd. Geloof maar: on-danks véél tegenwind. Blijkbaar heeft ze met de publicatie van haar boek er alle vertrouwen in dat het publiek haar boodschap wél op waarde weet te schatten.
Vlassara staat model …
www.twitter.com/orthomagazine
‘Ze was volledig geprogrammeerd op het ontwikkelen van een medicijn’