Magazine Warmtepompen nummer 2 2016

WPWARMTEPOMPENDUURZAME KLIMAATOPLOSSINGEN

Warmtepomp in de praktijkInstallateur over project in eigen huis

Middeleeuwse omgeving Zuinige klimaatinstallatie in kasteel

Meelopen op VSK met Innovatieroute

JAARGANG 8 – NUMMER 2 – MAART 2016

Oude kolenmijn wordt warmte- en koudebuffer

RETHINK

#32

RETHINK CLIMATE IMPROVE LIFE

Maak kennis met Bluevolution, een innovatieve technologie die zowel binnen als buiten de perfecte atmosfeer creëert. Producten met Bluevolution maken gebruik van het koudemiddel R-32, een milieuvriendelijker alternatief dat nú al voldoet aan de nieuwe EU-regelgeving vanaf 2025. Maar minstens zo belangrijk is dat Bluevolution zorgt voor maximale energie-effi ciëntie (label A+++), minder CO2-uitstoot, schonere lucht en zeer lage geluidsniveaus.

Meer weten? Kijk op www.daikin.nl/bluevolution.

DAIKIN LANCEERT EENNIEUWE SPLIT-RANGEMET REVOLUTIONAIRER-32 BLUEVOLUTIONTECHNOLOGIE

Hoe creëer je een perfecte atmosfeer met minder impact op onze planeet?

CO

LOFO

N

WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL MAART 2016 WP 3

WARMTEPOMPEN IS EENUITGAVE VAN VAKMEDIANETen is hét vakblad over het duurzaam verwarmen en koelen van commercieel en maatschappelijk vastgoed en woningen

HoofdredacteurUko Reinders, [email protected]. 06-46652579

EindredacteurChristine Linneweever

RedactieraadWillem Hooijkaas (voorzitter Platform warmtepompen/secretaris BodemenergieNL), Onno Kleefkens (IEA Heat Pump Conference) en Karin van der Maarel-Sonneveld (NVKL)

UitgeverFrederique Zeemans

AccountdirectorGejo Flierman, gejofl [email protected]: 06-53227316

Vormgeving & Opmaakcolorscan, www.colorscan.nl

DrukTen Brink, Meppel

AdresVakmedianet, Postbus 4482400 AK Alphen aan den Rijntel. 088-5840800www.vakbladwarmtepompen.nl

[email protected], tel. 088-5840888

AbonnementenWarmtepompen verschijnt 6 keer per jaar. Jaarabonnement Nederland: € 129,00, buitenland€ 135,00; prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

OplageDoor onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl

CopyrightAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.© Vakmedianet 2016

PublicatievoorwaardenOp iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

DisclaimerAlle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 2214-7349Uko Reinders

Hoofdredacteur Warmtepompen

Positieve vibeBegin dit jaar heb ik Bas Roestenberg opgevolgd als hoofdredacteur van Warmtepompen. Bas is niet helemaal van de radar verdwenen. Als freelan-cer schrijft hij nog artikelen voor het blad en hij voorziet mij de komende maanden van advies. Wat Bas me al vertelde over het blad, heb ik in de af-gelopen weken precies zo ervaren. Warmtepompen is een enorm leuk blad om te maken. Het onderwerp zit in een positieve fl ow en de vele innovaties zijn een feest om over te schrijven.

De afgelopen zestien jaar ben ik als redacteur bij diverse vakbladen werk-zaam geweest. Voornamelijk in de tuinbouw. Ik werkte daarvoor ook al in die sector, onder meer een aantal jaren op een productiebedrijf in Afrika. Halverwege vorig jaar ben ik overgestapt naar het blad RCC Koude en Lucht-behandeling, waardoor ik in de koudetechniek terechtkwam. Bij mijn aan-stelling was al bekend dat ik ook hoofdredacteur van Warmtepompen zou worden, maar om me geleidelijk in te kunnen werken, is Bas nog een aantal maanden met het blad doorgegaan.

Dat het onderwerp warmtepompen ‘hot’ is wist ik al, maar ik kreeg daar pas echt een gevoel bij toen ik de afgelopen VSK-beurs in Utrecht bezocht. Er waren niet alleen veel bedrijven met warmtepompen en aanverwante pro-ducten, ze kregen op hun stands ook een overvloed aan belangstelling. Het is hier ‘crazy’ zei een van de standhouders. De positieve ‘vibe’ die rond warm-tepompen heerst, doet mij terugdenken aan de bloemenproductie in Kenia in het begin van dit millennium. Het werd toen duidelijk dat dit land een van de beste plekken in de wereld is om bloemen te telen. Dat had een enorme aantrekkingskracht op bedrijven en mensen die daar een graantje van wil-den meepikken.

Als ik dit schrijf, leg ik de laatst loodjes aan mijn eerste Warmtepompen. Een van de artikelen gaat over het project Mijnwater in Heerlen, waarbij het ge-lijknamige bedrijf oude mijngangen als energiebuffer gebruikt. Het project, dat wordt doorontwikkeld, vind ik een goed voorbeeld van een mooie inno-vatie met de warmtepomp als middelpunt. Jarenlang werden er kolen uit de mijnen gehaald, wat ongezond was voor de mijnwerkers, en het stoken er-van was slecht voor het milieu. Maar dat gebeurde in andere tijden. De Ar-bowet bestond nog niet en de opwarming van de aarde was nog een ver-van-mijn-bed-show.

Ik moet opeens denken aan de appartementen en zorginstelling in Heerlen, die door het water in de mijn worden verwarmd en gekoeld. Zouden daarin mijnwerkers wonen die ooit op honderden meters diepte kolen uit dezelfde mijn haalden? Hoe zouden zij het ervaren dat die mijn nu weer voor warm-te zorgt? Maar dan zonder het ondergrondse gezwoeg in stoffi ge lucht en zonder vervuilende roetwolken die de lucht in dorpen en steden ongezond maken. Het zou me niets verbazen als ook zij daar een positieve ‘vibe’ van krijgen.

4 WP MAART 2016 WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL

WPINHOUD

26

16

Verder in dit nummer:

16 Project: Kasteel de Keverberg

26 Nieuwe HT-Warmtepomp30 In een dag naar

nul-op-de-meter32 Eneco Warmtewinner42 Warmtepompen

Awards 2016

Rubrieken:

10 Nieuws40 Kennis44 Productnieuws46 Gastcolumn

36TERUGBLIK: DE WARMTE-POMPEN INNOVATIEROUTE

De Warmtepompen Innovatieroute, ge-houden tijdens de afgelopen VSK-beurs in Utrecht, was snel volgeboekt. Advi-seurs, architecten en andere professio-nele belangstellenden kregen in ander-half uur een goed beeld van de mogelijkheden op warmtepompgebied. Wie niet meeging kan de Innovatierou-te alsnog fictief meelopen, in dit artikel met presentaties van de deelnemende bedrijven.

22INSTALLATEUR KIEST LUCHT/WATER-WARMTE-POMP

De beste manier om als installateur mensen te overtuigen van de voordelen van een lucht/water-warmtepomp, is door er een in je eigen woning te plaat-sen. Toen Ad Korevaar, jarenlang eige-naar van Derko Installatietechniek, een nieuwe woning liet bouwen, twijfelde hij geen moment.

18MIJNWATER 3.0: VAN BRONSYSTEEM NAAR BUFFER

Nadat in 1974 de laatste kolenmijn bij Heerlen werd gesloten, liep het gan-genstelsel ervan vol grondwater. Er werd tientallen jaren niet meer naar om-gekeken, tot een pilotproject aantoon-de dat dit ‘mijnwater’ prima als warmte- en koudebron kan dienen. In 2008 startte het project Mijnwater, waarbij het gelijknamige bedrijf de oude mijngan-gen als energiebron gebruikte.

NIE

UW

S


College van Beroep: ‘Warmtewet geldt ook voor wko’s’Vaak wordt gedacht dat de Warmtewet bedoeld is ter be-scherming van bewoners met een verplichte stadswarmteaan-sluiting. Stadswarmte heeft – al is dat inmiddels wat aan het verschuiven - immers een monopolistisch karakter dat in een vrije markt tot torenhoge tarieven kan leiden. Toch beperkt de Warmtewet zich zeker niet tot deze manier van warmte-voorziening, zo bleek onlangs ook weer bij een dispuut tus-sen Vestia Energie en bewoners van de wijk Hoogeland in Naaldwijk. De huizen in deze wijk zijn voorzien van individuele warmtepompen, aangesloten op een wko. Als eigenaar van de wko heeft Vestia tariefafspraken vastgelegd in een ‘Over-eenkomst levering bronwater’. De bewoners menen echter dat ze te veel geld kwijt zijn aan verwarming en warm tapwa-ter, reden waarom ze afgelopen jaar aan de Autoriteit Consu-ment & Markt (ACM) vroegen om in het kader van de Warm-tewet stappen tegen Vestia te ondernemen. De ACM weigerde dat echter: de Warmtewet zou hier niet van toepas-sing zijn. Op het eerste gezicht een logische redenatie; het bronwater dat door Vestia wordt geleverd heeft een gemid-delde temperatuur van ongeveer 12°C, terwijl de Warmtewet uitgaat van “warm water of tapwater met een temperatuur van ten minste 70°C en ten hoogste 95°C, bestemd voor ruimteverwarming, sanitaire doeleinden en huishoudelijk ge-bruik”. Toch gingen de bewoners in december vorig jaar naar het College van Beroep voor het Bedrijfsleven (CBB), om be-stuursrechtelijk bezwaar te maken tegen de opvatting van de ACM. Over de definitie die de ACM aanhaalt zijn ooit Kamer-vragen gesteld, en in reactie daarop werd de bandbreedte van de temperatuur waarbij over ‘warmte’ mag worden ge-sproken opgerekt. De belangrijkste doelstelling van de Warmtewet, zo kwam daar in algemene zin bij naar voren, is het beschermen van eindgebruikers die voor hun warmte-

voorziening afhankelijk zijn van een lokale leverancier. Met dat argument kregen de bewoners van Hoogeland alsnog ge-lijk: eind februari concludeerde het CBB dat de Autoriteit Consument & Markt in dit geval handhavend dient op te tre-den. Kortom: net zoals stadswarmte valt ook de toepassing van een wko onder de Warmtewet.

Nibe stelt Rob Spoelman aan als Managing Director BeneluxRob Spoelman is met ingang van maandag 18 januari bij Nibe Energietechniek aangesteld als Managing Director Be-nelux. Spoelman volgt Christian Blanc op, die zich vanaf he-den volledig zal richten op zijn functie als Managing Director van Nibe Energy Systems France. Spoelman studeerde in 1991 aan de Universiteit Twente af in Technische Bedrijfskun-de en is sindsdien werkzaam in een B2B-omgeving. Hij start-te zijn carrière bij Philips, waar hij gedurende acttien jaar di-verse product-, marketing- en sales managementfuncties vervulde bij verschillende divisies in Nederland, Duitsland, België en de Verenigde Staten.In 2010 maakte hij de overstap naar Wavin, waar hij als Busi-ness Unit Director verantwoordelijk was voor de categorie vloerverwarming en stadsverwarming. Vanuit deze functie is Rob goed ingevoerd in de installatiebranche. Zijn keuze voor Nibe motiveert hij als volgt: “Ik geloof sterk in de potentie van hernieuwbare energiebronnen voor een duurzame toe-komst en de rol die warmtepomptechnologie hierin kan ver-vullen. Het productportfolio van Nibe en de markt waarin het

bedrijf opereert, spreken me dan ook bijzonder aan. Als Ma-naging Director Benelux wil ik graag bijdragen aan de verde-re ontwikkeling van Nibe als leidende partij binnen een kans-rijk marktsegment.”

NIE

UW

S


Conntech bouwt techniek in strand-huizen CadzandIn opdracht van MoreToBuild gaat Conntech de technische inrichting van in totaal vijftien strandhuizen voor Molecaten op Cadzand verzorgen. De nieuwe design-strandhuisjes bieden een unieke gelegen-heid om letterlijk op het strand te verblij-ven. De duurzaam gebouwde huisjes worden vanaf 1 mei 2016 aan gasten ver-huurd. Opvallend is de luxe: denk aan een eigen terras, open keuken, twee slaapka-mers en eigen badkamer en toilet.Aangezien de strandhuizen jaarlijks slechts een half jaar op het strand staan en in de winter in opslag gaan, wordt er veel inventiviteit van de partijen ge-vraagd om dit eenvoudig te realiseren. Dit betekent onder andere goede, zee-water- en zandbestendige koppelingen en stekkers die het aansluiten elk jaar ge-makkelijk maken.Buiten dat de huisjes duurzaam gebouwd zijn van EPS met een hoge isolatiewaar-de, zorgt een lucht/warmte-boilersysteem (met een COP van 4,3) voor een moderne (all electric) en extreem efficiënte verwar-ming én koeling van het huis. Tevens wordt hiermee zeer effi ciënt het warme water opgewekt. Een ruime centrale energieopslag (42 kWh) door middel van recyclebare accu´s zorgen voor een zo ef-ficiënt mogelijk gebruik van de energie-opwekking vanuit de in totaal 60 zonne-panelen. Dit betekent een minimaal stroomgebruik uit het net, zonder op comfort in te boeten. Zowel de accu’s als de strandhuizen zelf zijn recyclebaar.Bij de realisatie wordt gewerkt met slim-me prefabricagetechnieken in af- en aan-voer van water, riool, koppeling met stroom en data. De nieuw ontwikkelde slim koppelbare wanden zorgen voor een sterke bouwtijdverkorting. Deze innova-ties zorgen voor enorme tijdsbesparingen en gebruiksgemak bij partners en leve-ranciers van Conntech. Mede hierdoor is het mogelijk een huisje binnen twee uur na levering op locatie bedrijfsklaar te hebben. Ed van Dalen, directeur Conntech: “We hopen onze expertise en prefab-activitei-ten in de toekomst met dergelijke projec-ten verder te kunnen uitbouwen. Zeker op het gebied van tijdelijke huisvesting en nieuwe invullingen van leegstaande panden kunnen wij van meerwaarde zijn.”

Multi Import staat bekend om zijn kwaliteitsproducten, snelle levering door voldoende eigen voorraad, uitstekende service en scherpe prijzen. In Nederland is Multi Import sinds 2011 officieel distributeur van Panasonic Airconditioning.

Maak ook kennis met het alles-in-1 principe van Multi Import:

HET MULTI VOORDEELVAN DE ALLES-IN-1

PARTNER.

2. UITGEBREIDE WEBSHOP

4. SERVICE EN GARANTIE

24 uur - 7 dagen online

Direct bestellen

Order history bekijken

Volledige product informatie

Snelle afhandeling garantie

Garantietermijnen geldig vanaf

factuurdatum

Panasonic 5 jaar garantie

Space-Saver 5 jaar garantie

Condenswaterpompen 2 jaar

Ruime voorraad

Vóór 14.00 uur besteld, volgende dag

geleverd

Tijdslevering tegen meerprijs mogelijk

Afhaal mogelijk aan onze balie

Project- technische ondersteuning

op locatie

MI-Deal app

1. LEVERING EN VOORRAAD

3. EXTRA DIENSTEN

UITGEBREIDE WEBSHOP EXTRA

DIENSTEN

SERVICE EN GARANTIE

LEVERING EN VOORRAAD

HONGKONGSTRAAT 10-14 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 437 62 55 E [email protected]

WWW.MULTI-IMPORT.NL

OFFICIEEL DISTRIBUTEURVOOR NEDERLAND

NIE

UW

S


VSK 2016 weerspiegelt herstel installatie- en bouwsector De sfeer op de afgelopen VSK was po-sitief. Dat blijkt uit een rondgang langs exposanten op de beurs, die begin fe-bruari in de Utrechtse Jaarbeurs werd gehouden. Warmtepompen waren niet alleen ‘hot’ vanwege de vraag, ze wa-ren bij veel stands ook in het sortiment opgenomen. “Het is crazy, zo groot als de belang-stelling voor warmtepompen is”, zegt Pieter van Alphen van Techneco, speci-alist in warmtepompen. “Dit komt na-tuurlijk door de overheidsstimulering. Als de overheid A zegt, zegt de markt B.” De belangstelling komt volgens Van Alphen ook doordat de economi-sche crisis voorbij is, en door de aan-dacht voor energiebesparing. “Die was er al, maar door de crisis bleven inves-teringen in duurzaamheid achter.” Ook andere bedrijven met warmtepompen of aanverwante producten hadden over aandacht niet te klagen. “Aan-dacht genoeg, maar de grote orders moeten nog wel binnenkomen”, zei een van de standhouders relativerend. Toch was de beurs commercieel wel een succes voor de meeste exposan-ten. Volgens de beursorganisatie heb-ben ze veel leads gescoord op de af-gelopen VSK, die 35.057 bezoekers trok. Volgens de organisatie blijkt daar

goed uit dat het herstel van de installa-tie- en bouwsector was doorgedron-gen op de beursvloer. Een van de ex-posanten tekende op de beursvloer contracten voor twee grote projecten. “Daar hadden we anders een half jaar over gedaan”, aldus de exposant te-gen brand manager Cas Wegman van Jaarbeurs. Belangrijke graadmeter voor beurssucces is de exposantente-vredenheid. De VSK kreeg een 7,4 als rapportcijfer. Volgens Wegman zegt dit iets over de business. “Zo’n cijfer duidt

op veel leads en een goed zakelijk kli-maat.” De helft van het bezoek is di-rect werkzaam in de installatiesector, meer dan de helft van het bezoek neemt zelf of samen met collega’s be-slissingen over de aankoop van pro-ducten, diensten en investeringen. Als het gaat om de interesse van het beursbezoek staat verwarming (69%) met stip op nummer één, gevolgd door luchtbehandeling/airco en koude-techniek (45%), zonne- en alternatieve energie (37%) en ventilatie (37%).

Alklima/Mitsubishi Electric maakt melding bij de Autoriteit Consument & MarktAlklima, importeur van Mitsubishi Electric klimaatsystemen, heeft bij de Autoriteit Consument & Markt melding gemaakt van mogelijke oneerlijke concurrentie. De gemeente Utrecht heeft stadsverwar-ming van Eneco geaccepteerd die niet voldoet aan wettelijke milieueisen. Door-dat leveranciers van andere, meer duur-zame systemen die wél voldoen aan de eisen daarmee zijn buitengesloten, is de marktwerking volgens Alklima ernstig verstoord, worden bewoners financieel benadeeld en wordt het milieu zwaarder belast dan de wet toestaat. Eneco heeft de gemeente Utrecht op 1 mei 2015 gemeld dat het bedrijf het af-gesproken rendement via stadsverwar-ming vanwege een nieuwe inkoopstrate-gie niet kan nakomen. Hierdoor voldoen

240 woningen in Leidsche Rijn niet aan de wettelijke EPC. De gemeente had dit kunnen oplossen door voor een andere vorm van verwarming te kiezen. Utrecht is echter doorgegaan met het goedkeu-ren van bouwaanvragen die zijn geba-seerd op de onjuiste, te gunstige rende-mentsberekeningen. Dit is in strijd met het Bouwbesluit. “De gemeente meet met twee maten en houdt zich niet aan de wetgeving. Het lijkt of ze willens en wetens een oogje toeknijpen”, aldus drs. Babette van Loon, operationeel directeur van Alklima. “Het gaat hier om een seri-euze verlaging van het opwekrendement door Eneco: van 177 procent naar 125 procent. Leveranciers van verwarmings-systemen die hun prestatiewaarden wél op orde hebben, zijn niet eens tot dit

speelveld toegelaten. Wij investeren veel in nieuwe duurzame technieken en moe-ten aan alle strenge eisen voldoen. Al onze warmtepompen zijn voorzien van een KIWA- of TNO-gelijkwaardigheids-verklaring. Afgelopen jaren hebben we voor tienduizenden euro´s laten testen. En dit herhaalt zich bij iedere productwij-ziging.”De handelswijze van de gemeente bete-kent volgens Van Loon ook dat woning-eigenaren en projectontwikkelaars wor-den benadeeld. “Het energiegebruik van bewoners valt veertig procent hoger uit. Daarnaast wordt vooruitlopend op de norm in 2020 een EPC van 0,0 nu niet gehaald. Dat maakt aanvullende maatre-gelen nodig. De extra kosten die daar-voor gemaakt moeten worden

Voor meer informatie kijk op lgklimaat.nl/thermaV

De nieuwe standaard in

duurzaam koelen en verwarmen.

Koelen en verwarmen van ruimte en water De LG Therma V 3-in-1 lucht water warmtepomp verwarmt of koelt niet alleen een woning, maar ook het (sanitair) water. Het is eigenlijk een energiezuinige cv-ketel die ook koelt. CO2 neutraal en zeer geschikt voor nieuwbouw en renovatie.

De LG Therma V levert een effectieve bijdrage aan de energie-besparing voor woningen. Wij informeren u graag over de subsidiemogelijkheden voor dit toestel.

Verwarmen Koelen Warmwater

30-35% besparen op je energierekening

Beschikbaar in Monoblock en Split uitvoering. 3 t/m 16 kW

NIE

UW

S


Het eerste zero-energiehotel ter wereldDutch Green Company bouwt op Am-sterdam-IJburg het eerste zero-energie-hotel ter wereld. Dat meldt RVO.nl. Het bedrijf combineert zonne-energie met de kracht van wind in een ‘powerdak’. Dit is één van de innovatieve technolo-gieën die in de nieuwe publicatie ‘Ken-nis over duurzame gebouwen en hun gebruikers’ staan.De publicatie is een samenvatting van alle onderzoeken die zijn uitgevoerd in het kader van het Energie Onderzoek Subsidieprogramma (EOS). RVO.nl ont-wikkelde dit in 2007 in opdracht van het

ministerie van Economische Zaken. Het zorgde voor het tot stand komen en verder brengen van nieuwe technologie en concepten. De onderzoeken naar ventilatie(eisen) binnen het project Duurzame projectontwikkeling geba-seerd op duurzaam bouwen, renoveren en wonen na 2015 zijn ook nog steeds relevant en actueel.Onder andere de drie technieken die in het zero-energiehotel in Amsterdam-IJburg worden toegepast staan in het rapport. ‘Het Powerdak’ is ontwikkeld om zo efficiënt mogelijk om te gaan

met wind- en zonne-energie. De Kli-maatcascade werkt als een natuurlijke warmtewisselaar. De zonneschoorsteen is een schacht waarin de zonnewarmte geoogst wordt om het gebouw en het tapwater op te warmen. TU Delft heeft jarenlang onderzoek gedaan en met be-hulp van EOS vanaf 2008 gewerkt aan idee-ontwikkeling, testen en prototy-pes. Uiteindelijk kunnen deze nieuwe concepten nu worden toegepast in dit zero-energiehotel, ontwikkeld door Dutch Green Company.

Ecovat wint innovatieprijs voor duurzame energie

De Start-up Ecovat is verkozen tot de beste duurzame inno-vatie voor de energietransitie. Dat deed het bedrijf in een door Stedin en Natuur & Milieu georganiseerde wedstrijd. Met de wedstrijd wil de organisatie innovaties op het ge-bied van duurzame energie stimuleren. Ecovat biedt een slimme oplossing voor de ondergrondse opslag van overca-paciteit van zonne- en windenergie. De Stedin-vakjury, on-der leiding van Marko Kruithof (manager duurzaamheid en vernieuwing bij Stedin), koos voor dit systeem vanwege de duurzame energie-opwekking, de koppeling aan energieop-slag en garantie voor voldoende energievoorraad voor de warmtebehoefte van een woonwijk. Ook op haalbaarheid en opschaalbaarheid scoorde Ecovat hoog. Netbeheerder Stedin biedt de start-up een pilot aan om het concept op grotere schaal in de praktijk te testen. Triple Solar won de publieksprijs. Dit is een systeem waar-mee een woning helemaal zonder gas kan. De winnaar van de publieksprijs ontvangt 5.000 euro om zijn idee verder te ontwikkelen. Naast Ecovat en Triple Solar deden nog zes an-dere deelnemers een gooi naar de prijzen.Alle deelnemers zijn onderdeel van FrisseDingen.nl; het eer-ste Nederlandse platform voor duurzame innovaties, in 2015 gestart door Natuur & Milieu en Stedin. Het platform biedt een podium voor ondernemers met oplossingen voor de uitdagingen in de verduurzaming van Nederland, in het

bijzonder bij de energietransitie. Deze innovaties zijn hard nodig om Nederland versneld naar een samenleving te hel-pen waarin groene en lokaal opgewekte energie de hoofd-rol speelt. Naast oplossingen die de energietransitie ver-snellen, zijn ook andere duurzame innovaties welkom.De uiteindelijke winnaar van de pilot is verkozen door een vakjury. De winnaar van de publieksprijs ontving de meeste stemmen van de medewerkers van Stedin. Natuur & Milieu heeft alle inzendingen vooraf gescreend, om te garanderen dat de meedingende innovaties daadwerkelijk bijdragen aan een meer duurzame energievoorziening.

Keymark-certificering voor warmtepompen is officieelDe Keymark-certificering voor warmte-pompen is officieel. De certificering be-hoort tot de lijst van CEN (Europese normalisatie-instelling) certificeringspro-gramma’s. Het Keymark is een aanvul-ling op de onlangs geïntroduceerde Energielabelwet. Terwijl alle fabrikanten wettelijk verplicht zijn om te voldoen aan de eisen van de CE-markering, gaan degenen die kiezen voor het Key-mark voor warmtepompen een stap ver-

der. Zij stemmen in met een vrijwillige kwaliteitsbeproeving van hun product, door onafhankelijke derden.

Fabrikanten met producten die het Keymark dragen, tonen aan dat hun producten zijn gecontroleerd bij de des-betreffende testlaboratoria in overeen-stemming met de Europese normen, en dat ze voldoen aan de eisen van de cer-tificering. Voorbeelden hiervan zijn pres-

tatietesten volgens EN 14511, EN 15879 en EN 16147.“We zijn blij dat we nu één certificaat voor heel Europa hebben”, vertelt Mar-tin Forsén, voorzitter van de Europese Heat Pump Association (EHPA), en ac-tief deelnemer aan de Keymark-ontwik-kelingsgroep. “Het was veel werk en we hadden veel discussies om de belangen van de industrie en certificatie-instellin-gen op een lijn te brengen.”

NIE

UW

S


Vereniging Eigen Huis: ‘Huishoudens onvoldoende voorgelicht over energiesubsidie’ Huishoudens die met subsidie een warmtepomp, zonneboiler of pelletka-chel willen kopen, kunnen die subsidie mislopen. De Rijksoverheid informeert particulieren en bedrijven namelijk niet goed over hoeveel van het subsidie-budget nog beschikbaar is. Dat staat in een brief die Vereniging Eigen Huis vo-rige week naar de Tweede Kamer stuurde.De Rijksdienst voor Ondernemend Ne-derland (RVO) houdt bij hoe vaak sub-sidie is aangevraagd en voor welk be-drag. De RVO meldt op haar website alleen hoeveel aanvragen zijn gedaan en niet hoeveel precies nog over is van het subsidiebudget van € 70 miljoen. Omdat de RVO de informatie op haar

website niet regelmatig bijwerkt, lopen huishoudens het risico dat de subsidie op is als zij er gebruik van willen ma-ken.

De subsidie geldt ook voor bedrijven. Voor hen is het gemakkelijker subsidie aan te vragen dan voor huiseigenaren. Ondernemers hoeven alleen aan te kondigen dat ze een warmtepomp, zonneboiler of pelletkachel gaan ko-pen, waarna een subsidiebedrag wordt gereserveerd. Huishoudens moeten het apparaat eerst kopen en laten in-stalleren, en kunnen daarna pas subsi-die aanvragen.“Vereniging Eigen Huis vreest dat on-dernemers met hun reserveringen de

pot leegtrekken voordat particulieren ervan gebruik kunnen maken”, zegt Claudia Umlauf, beleidsadviseur bij de vereniging. “Wij hebben minister Henk Kamp van Economische zaken ge-vraagd de subsidiepot op te splitsen”. De minister heeft nog niet gereageerd.

Forse toename definitieve energielabels bij verkoop

Begin 2015 ontvingen vijf miljoen wo-ningeigenaren een voorlopig energiela-bel. Woningeigenaren zetten vorig jaar - in totaal - ruim 280.000 energielabels om in een definitief label. Een ener-gielabel is verplicht bij verkoop of ver-huur van een huis. In 2015 had gemid-deld 77 procent een energielabel bij of tijdens de verkoop van de woning. Het is de bedoeling dat dit percentage de komende jaren nog hoger wordt. De Inspectie voor Leefomgeving en Trans-

port (ILT) zal hierop toezien, zodat het aantal geregistreerde labels in de perio-de van de verkoop toeneemt. Zo’n 630.000 woningeigenaren (unieke per-sonen) hebben in 2015 met hun DigiD ingelogd op de webapplicatie Energielabelvoorwoningen.nl. Het label laat de energieprestatie van de woning zien, en welke energiebe-sparende maatregelen nog mogelijk zijn. Een groen energielabel is gunstig voor de verkoopprijs van een woning,

zo blijkt uit onderzoek van TIAS Vast-goed LAB (Tilburg University en TU Eindhoven). Bij een zeer zuinig A-label stijgt de verkoopprijs met zo’n 12.000 euro. Bij een ongunstig G-label daalt de prijs van een woning met bijna 13.000 euro. In 2016 krijgt de webapplicatie Energielabelvoorwoningen.nl nog enke-le extra functionaliteiten om het ge-bruiksgemak te vergroten. Zo kan de woning eigenaar straks een erkend des-kundige in de regio zoeken.

Installatie Vakbeurs Hardenberg in september

Installatie Vakbeurs Hardenberg vindt in 2016 plaats op 13, 14 en 15 september in Evenementenhal. De beurs die in achttien jaar is uitgegroeid van regionale vakbeurs tot een belangrijke beurs voor installatietechniek in Nederland fo-cust zich op fabrikanten, importeurs en groothandelaren in de installatiebranche op het gebied van verwarming, sani-tair, klimaatbeheersing en koudetechniek. In de grote di-versiteit van exposanten en bezoekers schuilt de grote kracht achter Installatie Vakbeurs Hardenberg. De beurs brengt alle onderdelen uit de branche samen. Denk aan exposanten uit de segmenten verwarming, meet- en regel-techniek, sanitair, klimaattechniek, ventilatie, dakbedek-king, renovatie en onderhoud, isolatie, airconditioning en

luchtbehandeling, energie- en besparingstechnieken en nog veel meer.Deze exposanten raken in contact met 15.000 installatiepro-fessionals uit alle windstreken. Gemiddeld is 75 procent van de bezoekers beslissingsbevoegd. Daarom wordt Installatie Vakbeurs Hardenberg betiteld als dé perfecte gelegenheid om onder de aandacht te komen bij de juiste doelgroep.Op de beursvloer krijgen exposanten volop de mogelijkheid om hun producten op een interactieve manier te presenteren aan bezoekers bij diverse themapleinen. Zo is er een Loop-baanCentrum en wordt er aandacht besteed aan kennisover-dracht en beleving. Als exposanten zelf ideeën hebben, kun-nen zij contact opnemen met de beursorganisatie.

De nieuwe NIBE F135 HYBRID leent zich uitstekend

voor het verduurzamen van bestaande woningen in com-

binatie met een hr-combiketel, maar is ook toepasbaar

in nieuwbouw.

De com ponenten – een NIBE F135 ventilatielucht/water

warmtepomp, een NIBE UKV 100 buffervat en een warmte -

wisselaar – kunnen voor maximale opstellingsvrijheid

los worden geleverd: ideaal in bestaande situaties met

beperkte ruimte. Er is echter ook een compact wand-

montageframe beschikbaar waarin de losse componenten

snel kunnen worden samengebouwd.

Uniek is het buffervat van 100 liter, dat het verschil in

ver mogen tussen de warmtepomp en de hr-combiketel

probleemloos opvangt. Het buffervat slaat bovendien

warmte op als er geen verwarmings- of warmtapwater-

vraag is. Zo wordt ook op die momenten warmte uit

ventilatielucht teruggewonnen en gaat er geen energie

verloren!

De zeer concurrerend geprijsde NIBE F135 HYBRID is

nu extra voordeling in aanschaf dankzij de nieuwe

ISDE-subsidieregeling, die recht geeft op een subsidie

van Ð 1.000,-.

NU MET Ð 1.000,- SUBSIDIE

LEVERBAAR

VANAF

MEI 2016

NIBE Energietechniek B.V. Energieweg 31 4906 CG Oosterhout (NB) Postbus 634 4900 AP Oosterhout (NB)

Telefoon: +31(0)168 477 722 Fax: +31(0)168 476 998 [email protected] www.nibenl.nl

NIBE F135 HYBRIDGASBESPARENDE HYBRIDE

SYSTEEMOPLOSSING

Nederlands Warmtepomp Congres 2016

7 JUNI 2016HOTEL VAN DER VALKVEENENDAAL

Tijdens het Nederlands Warmtepomp Congres 2016 staan kansen, mogelijkheden en uitdagingen rond de toepassing van warmtepompen centraal. In verschillende workshops worden onderwerpen uitgediept aan de hand van praktijkvoorbeelden.

Programma • Keynotes van spraakmakende experts • 9 Workshops over uiteenlopende onderwerpen, zoals

‘BENG: de nieuwe energieprestatie’, ‘Financiering van duurzame Installatieconcepten’, ‘Warmtepompmarkt en ambities’ en‘Het duurzaamheidsbelang van integraal bouwen’

• Incl. praktijkvoorbeelden van de toepassing van warmtepompen

NIEUW: Nederlandse Warmtepomp Awards - dé duurzaamheidsprijs

voor architecten

Van architecten wordt steeds meer verlangd dat ze proactief meedenken over manieren om een pand zo duurzaam mogelijk te maken. Om te stimuleren dat de warmtepomp daarbij een prominente rol speelt, zijn de Warmtepomp Awards in het leven geroepen. Deze awards zijn een unieke erkenning voor architecten die een duurzaam woningontwerp hebben gemaakt waarin een warmtepomp centraal staat.

Tijdens het Warmtepomp Congres 2016 worden de winnaars van deze duurzaam-heidsprijs bekendgemaakt én worden de awards uitgereikt. Stuur uw case in op nederlandswarmtepompcongres.nl

Bekijk het complete programma op:

www.nederlandswarmtepompcongres.nlOrganisatie: Hoofdsponsor:

• Reguliere prijs: € 249,-• Abonnees van Vakblad Warmtepompen krijgen € 100,-

korting en betalen slechts € 149,-• Leden/begunstigers van het NPW ontvangen

een persoonlijke uitnodiging.

NIEUW!

Estía lucht-water warmtepompen van TOSHIBA zijn de energie-

zuinige oplossing voor maximaal comfort op het gebied van ruimteverwarming, warm tapwater en koeling. Alle modellen komen met het energielabel A++ ruimschoots in aan-merking voor de ISDE subsidie waarmee de eindgebruiker extra voordeel geniet. Estía is met zijn compacte afmetingen en lange lei-

probleemloos in zowel bestaande als nieu-we situaties worden toegepast. Bovendien voldoet de Powerful uitvoering aan de eisen en voorwaarden die gesteld wor-den aan verwarmingssystemen in het geval van nieuwbouw. Kortom, een totaalsys-teem met volledige vrijheid voor een schonere toekomst!

MÉÉR DAN ALLEEN EEN AIRCONDITIONER

TOSHIBA-AIRCONDITIONER.NL

Systeem van de toekomst. A++

ENERGIELABEL

NIE

UW

S


Warmtepompaanbieders in Nederland gaan samen verder

In Nederland behartigt de DHPA de belangen van de aanbie-ders van warmtepompen voor de woningbouw. De VERAC behartigt daarnaast de belangen van de aanbieders van warmtepompen, airconditioningsystemen en koelmachines voor de utiliteit en de industrie.Eind 2015 hebben de twee brancheorganisaties besloten om de handen ineen te slaan en onder de vlag van de DHPA ver-der te gaan. Zo ontstaat één sterke organisatie waarin vrijwel alle aanbieders van warmtepompen, airconditioningsystemen en koelmachines bijeen komen. Daardoor zullen ze beter in staat zijn om de verdergaande verduurzaming in de Neder-landse gebouwde omgeving vorm te geven. Het jaar 2016 wordt gebruikt om de éénwording vorm te ge-ven, zodat de twee brancheorganisaties per 1 januari 2017 als één entiteit verder kunnen gaan. De huidige voorzitter van de DHPA, Peter Wagener, zal als gezamenlijk voorzitter optreden. Henk Kranenberg, voorheen voorzitter van de VERAC, zal in 2016 aanblijven als vice-voorzitter om het proces mede vorm te geven.

In de utiliteit is de toepassing van warmtepomptechnologie in de nieuwbouw al ver doorgevoerd. En veel nieuw gerealiseer-de kantoorpanden hebben vandaag de dag al geen gasaan-sluiting meer. De woningbouw en de gehele voorraad aan be-staande gebouwen staan echter aan de vooravond van een verdergaande verduurzaming, waarbij de toepassing van warmtepomptechnologie een onmisbare schakel vormt. Warmtepomptechnologie maakt gebruik van hernieuwbare energie uit de lucht, water of bodem. Het biedt oplossingen in de vorm van duurzaam verwarmen, koelen en tapwaterbe-reiding, voor wonen, werken en recreëren.“Het is in het belang van investeerders, gebouwbeheerders, eindgebruikers (particuliere woningeigenaren, huurders en woningcorporaties) dat de aanbieders van warmtepomptech-nologie sterker naar buiten treden. Ze kunnen nog beter laten zien hoe deze technologie vandaag al op kosteneffectieve wijze oplossingen biedt voor vele energievraagstukken waar wij nu als maatschappij mee worden geconfronteerd”, aldus Peter Wagener, voorzitter van de DHPA in de nieuwe samen-stelling.

VSK Awards 2016 uitgereiktItho Daalderop en Inventum waren op 3 februari twee van de winnaars van de VSK Awards 2016. Itho Daalderop ont-ving de prijs uit handen van UNETO-VNI- en juryvoorzitter Titia Siertsema in de categorie Systeemoplossingen, en In-ventum in Energiebesparing. Siertsema roemde tijdens de uitreiking het innovatieve karakter van de inzendingen. De sector evolueert volgens de juryvoorzitter, waarbij goed wordt gekeken naar de duurzaamheid van de producten. “Het wordt steeds innovatiever.” Tijdens de jurering zag ze een paar duidelijke trends. Er is sprake van veel samen-werking, het is digitalisering (BIM) dat de klok slaat en pro-ducten worden opnieuw uitgevonden, maar dan net even iets slimmer, beter en innovatiever. De stem van de vakjury telde in de eindbeoordeling voor de helft mee. De pu-blieksstem - de stem van de professionals die er dagelijks mee gaan werken - was even belangrijk. Het winnende product van Inventum in de categorie Ener-giebesparing is de Ecolution WTW-D. Deze ventilatie-warmtepomp wint warmte terug uit ventilatieretourlucht, en waardeert de warmte door middel van de warmte-pompfunctie op tot 50°C cv-water voor verwarming en warm tapwater. Bij de gecombineerde WTW-D unit wordt de aangezogen buitenlucht verwarmd door het opge-warmde water uit de warmtepomp, voordat hij de woning in wordt getransporteerd.Winnaar in de categorie Systeemoplossingen werd Itho Daalderop met het Zero Energy Concept (ZEC). Dit is een totaalconcept bestaande uit een warmtepomp, wtw en regeneratie unit, dat inspeelt op door ketenpartners ge-wenste flexibiliteit en fysieke inpassing. Een ‘menukaart’ biedt keuze uit uiteenlopende configuraties voor diverse eengezinswoningen en portiek-etagewoningen. Er is een grote variatie mogelijk van afgiftesystemen.


Kasteel de Keverberg domineert al meer dan duizend jaar de skyline van het Limburgse dorp Kessel. De laatste 70 jaar bestond het vooral uit een ruïne, maar afgelopen jaar is op de contouren van het oorspronkelijke kasteel een splinter-nieuw zalencentrum verrezen. Het pand werd voorzien van een hypermoderne, energiezuinige klimaatinstallatie waarvan het hart wordt gevormd door warmte-pomptechnologie. TEKST: BAS ROESTENBERG

Kasteel de Keverberg:

Warmtepompen in een middeleeuwse omgeving

gevend element’ werd gebruikt. Zo werden de contouren van het oorspron-kelijke kasteel gevolgd, maar heeft het zalencentrum dat boven op de ruïne verrees een moderne uitstraling, met een open karakter en veel glas.

INSTALLATIESBij de aanbesteding voor de herbouw van het kasteel werd de eis gesteld dat het complex een zo duurzaam moge-lijke klimaatinstallatie zou krijgen. Om

Kasteel De Keverberg kent inmiddels een geschiedenis die duizend jaar be-slaat. In de tiende eeuw werd op de lo-catie van het huidige pand een vierkan-te, vijftien meter hoge toren gebouwd van waaruit tol werd geheven voor schepen op de Maas. In de eeuwen daarna werden er een ringmuur om-heen gebouwd, en twee nieuwe torens. Zo ontstond in de vijftiende eeuw het uiteindelijke kasteel dat stand zou hou-den tot 1944. In dat jaar staken de Duit-

sers alles in brand en sloopten ze de binnenmuren. Tientallen jaren werd de skyline van Kessel hierdoor gekarakteri-seerd door een ruïne, tot de gemeente-raad van Peel en Maas - waar Kessel onder valt - in 2011 in meerderheid in-stemde met de herbouw van het oor-spronkelijke complex. Althans: inmid-dels was niet meer te achterhalen hoe dat originele complex er 600 jaar gele-den uitzag, er werd dus gekozen voor herbouw waarbij de ruïne als ‘richting-


hieraan te voldoen maakte Fraku Instal-laties - in samenwerking met Koelplan en Alklima – een ontwerp. Het hart daarvan bestaat uit vier City Multi WR2 VRF-warmtepompunits van Mitsubishi Electric, met een totaalvermogen van 126 kW voor verwarming en 112 kW voor koeling. De WR2 is de bodemge-bonden variant van de City Multi R2 die buitenlucht als bron gebruikt; in dit ge-val zijn de vier toestellen aangesloten op een gesloten bodemsysteem met vijftien lussen. De warmtepompen zijn aangesloten op de luchtbehandelings-kast van het pand, die de warmte – of koeling – via luchtkanalen door het complex verspreidt. Daarnaast is er een HEX-unit (Heat Exchanger) aan gekop-peld die de vloerverwarming van warm – of koel – water voorziet. Hoewel de WR2’s zijn aangesloten op een bodem-bron, wordt verwarming en koeling gro-tendeels gerealiseerd zonder dat die bron daarvoor wordt aangesproken. De warmtepompen kunnen ieder gelijktij-dig verwarmen en koelen: als een ruim-te wordt gekoeld, gaat de onttrokken warmte naar een BC-controller zodat er vervolgens een andere ruimte mee kan worden verwarmd. Door deze vorm van warmte- en koude-uitwisseling wordt slechts een beperkt beroep gedaan op de totale capaciteit (100 kW verwar-ming) van de bodembron. Voor het ge-val zich uitzonderlijke omstandigheden (denk aan storingen of grote pieken) voordoen, is er overigens ook nog een hr-ketel in het pand geïnstalleerd, als back-up.

BESTURINGHet inpassen van een moderne klimaat-installatie in een complex dat deels uit Middeleeuwse fundamenten bestaat, bleek een aardige uitdaging. Zo was vooraf niet bekend - en ook niet door te berekenen - hoe de oude muren waar het zalencentrum bovenop staat zich in klimaattechnisch opzicht gedra-gen. Bovendien brengt het monumen-tale karakter van de locatie allerlei bouwkundige restricties met zich mee en werd ook de eis gesteld dat de nieu-we installatietechniek niet voor het oog zichtbaar mocht zijn. Dit was mede een reden waarom de VRF-units in de kel-

der zijn opgesteld, er gekozen is voor vloerverwarming en sommige leidingen van het systeem in beton zijn gestort waar dat anders niet zou zijn gebeurd. Voor de besturing van alle technische installaties – inclusief het klimaatsys-teem - wordt gebruikgemaakt van een slim gebouwbeheersysteem, geleverd door HG Building Automation. Hier-door is alles per zaal vanaf één tablet op afstand aan te sturen: zowel de ge-wenste temperatuur als het verlichtings-niveau en geluidsvolume. Voor wat het binnenklimaat betreft, helpt daar ook een weerstation aan mee dat boven op het dak staat. Op basis van de gemeten temperatuur en luchtvochtigheid wor-den de waarden voor de binnenklimaat-installatie automatisch aangepast. Bo-vendien verzamelt het systeem allerlei binnen- en buitenwaarden, om zo te monitoren of het klimaatsysteem goed is ingeregeld en om uiteindelijk ook in-zicht te krijgen in hoe het binnenklimaat van zo’n bijzondere locatie zich door de jaren – en seizoenen – heen gedraagt.

Na een dertien maanden durende ver-bouwing, waar overigens niet alleen marktpartijen maar ook een zestigtal vrij-willigers bij was betrokken, is zalen- en congrescentrum de Keverberg eind vorig jaar officieel geopend. Uiteindelijk heeft het volledige project inclusief klimaatin-stallatie een slordige 5 miljoen euro ge-kost. Zodra de eerste jaarrond-prestaties van de klimaatinstallatie bekend zijn, ko-men we daar op terug. WP

PR

OJE

CT

Een van de VRF-warmtepompunits in de kelder van het complex.

Het nieuwe gedeelte van het complex, tijdens de herbouw.


Nadat in 1974 de laatste kolenmijn bij Heerlen werd gesloten, liep het gangen-stelsel ervan vol grondwater. Tientallen jaren werd er niet meer naar omgekeken, tot een pilotproject aantoonde dat dit ‘mijnwater’ prima als warmte- en koude-bron kan dienen. In 2008 startte na vele jaren van studie het project Mijnwater, waarbij het gelijknamige bedrijf de oude, onder water gelopen mijnen als ener-giebron gebruikt. Het concept is nog steeds in doorontwikkeling.

TEKST: BAS ROESTENBERG

Mijnwater 3.0:Van bronsysteem naar buffer


Louis Hiddes. (foto: Nathan)

De Limburgse mijnen kennen een groot diepteverschil, met uiteenlopende tem-peratuurniveaus. Het grondwater op 700 meter diepte heeft een gemiddel-de temperatuur van circa 30°C; in de hoger gelegen gangen is het water aanzienlijk kouder. Daardoor kan het stelsel als een enorm bronsysteem die-nen voor het leveren van warmte en koude. Tijdens de eerste fase van het Mijnwater-project – Mijnwater 1.0 – ge-beurde dit ‘monodirectioneel’; warm en koud mijnwater werd uit de bronnen gehaald, maar niet in diezelfde bronnen teruggestort. “Er was destijds sprake van een halfjaarlijkse cyclus”, legt Louis Hiddes, directeur van Mijnwater B.V. uit. “Er waren twee warme en twee koude bronnen, en een vijfde bron voor de in-breng van de onjuiste temperaturen, een zogenaamde brengbron. In de zo-

mer werd uit de koude bron water van 16°C opgepompt. Na het onttrekken van koude werd dat water met een temperatuur van 18°C naar de afne-mers getransporteerd en na uitwisseling in de retourbron geïnfiltreerd. In de winter werd uit de warme bron water van 28°C naar boven gehaald; het re-tourwater daarvan kwam met een tem-peratuur van 24°C in dezelfde centrale vijfde retourbron terecht.”

MIJNWATER 2.0Met Mijnwater 1.0 fungeerden de mijn-gangen dus louter als bron en niet als buffer. Dat veranderde in 2013, met de transitie van ‘Mijnwater 1.0’ naar ‘Mijn-water 2.0’. Sindsdien worden warmte en koude gebufferd en kunnen gebou-wen hun overschotten onderling uitwis-selen. Dat laatste is mogelijk door de opdeling in clusters van gebouwen en complexen die op de ‘backbone’ van het volgelopen mijngangenstelsel aan-gesloten zijn. Zij wisselen onderling warmte en koude uit, waarbij het mijn-waterreservoir niet langer als bron, maar als buffer fungeert. Doordat in de clusternetwerken ook nog buffervaten zijn opgenomen, wordt de capaciteit van het systeem vergroot en kan er flexibeler met de vraag en aanbod van warmte en koude worden gespeeld. “Het is de verschuiving van een aan-bod- naar een klantvraaggestuurd model”,vertelt Hiddes. “Door vraag en aanbod van thermische energie via een centrale op elkaar af te stemmen, creë-ren we Mijnwater 2.0. Maar in de tus-sentijd richten we ons ook op de toe-komst. De volgende stap is Mijnwater 3.0. Met een intelligent ‘demand sup-ply’-systeem ontwikkelen we een vol-waardige smart grid. Vraag en aanbod kunnen worden gekoppeld aan schom-melingen in energieprijzen, aan speci-fieke klantvragen naar warmte en/of koude en aan weersverwachtingen en -voorspellingen. Als je nu al weet dat het over twee weken koud wordt, dan kan het systeem vast warm water buffe-ren, op gebouwniveau in buffervaten of in de thermische massa. We kunnen in de toekomst de beoogde thermische buffer ook gebruiken om met tussen-komst van warmtepompen elektrische energie op te slaan. Opslag, uitwisse-ling, de afstemming van vraag en aan-bod, vormen samen de sleutel om tot volledig energieneutrale verwarming en koeling te komen.”

AANSLUITINGEN Op dit moment zijn de kantoren van CBS, Rabobank en pensioenbeheerder APG, een sportaccomodatie, scholen-complex, Centrumplan Maankwartier en Centrumplan Heerlerheide en IJzergie-terij Componenta aangesloten. Parallel aan de doorontwikkeling van het onder-grondse thermische buffersysteem op clusterniveau worden ook de boven-grondse installaties en broninstallaties aangepast. Zo kreeg Centrumplan Heerlerheide, dat bestaat uit winkels, (zorg)voorzieningen en 194 apparte-menten, in 2008 een Mijnwater Ener-giecentrale, die in 2014 werd verbeterd met twee enorme warmtepompen: één voor klimaatverwarming en de andere voor een tweede trap warm tapwater. Het bivalent systeem, met gasketels in de energiecentrale, wordt stap voor stap uitgefaseerd. “We onderzoeken nu hoe we dit kunnen doen”, aldus Hid-des. “Uiteindelijk willen we naar een all-electric systeem.” Centrumplan Maankwartier – het nieu-we stadshart van Heerlen – wordt mo-menteel voorzien van een eigen op Mijnwater aangesloten energiecentrale met veertien alpha innotec-warmte-pompen in de eerste fase en twaalf warmtepompen in de tweede fase. De 116 appartementen die onderdeel van het Centrumplan zijn krijgen elk een boosterwarmtepomp met boilervat voor warm tapwater. Deze installatie blijft eigendom van Mijnwater B.V. Geen van de appartementen wordt aangesloten op het gasnet. APGEen bijzonder gebouw in het Mijnwater-netwerk is het hoofdkantoor van pensi-oenuitvoerder APG. Doordat APG over een inpandig datacentrum beschikt, heeft het gebouw een continu warmte-overschot. Dankzij het rekencentrum

BO

DE

ME

NE

RG

IE

Warmtepompen voor tapwaterbereiding,

in een installatieruimte van Centrumplan

Heerlerheide.


BO

DE

ME

NE

RG

IE

kan het APG-gebouw voor een belang-rijk deel in zijn eigen warmtevraag voor-zien. De warmte die overblijft, wordt aan andere gebouwen binnen het Mijn-watercluster toebedeeld. Dat laatste werd een paar jaar geleden mogelijk, toen het veertig jaar oude gebouw werd gerenoveerd en aangesloten op mijnwater. In het kader van die koppe-ling werden acht warmtepompen van alpha innotec geïnstalleerd en geleverd door Nathan. Volgens Simon Verveer, projectleider van installateur Stewitech

Duurzaam B.V., betekende het warmte-overschot van het gebouw dat er een andere setpoint voor deze warmtepom-pen moest worden ingesteld: “Het re-kencentrum heeft 350 kilowatt koeling nodig, met een temperatuurtraject van 6°C / 12°C. De koudelevering mag nooit langer dan dertig minuten wor-den onderbroken, omdat het rekencen-trum dan plat gaat. Dat gaf toch een beetje meer druk dan anders.”

PEAK SHAVER EN BACK-UP

Bij de renovatie is de bestaande klimaa-tinstallatie – bestaande uit een aantal gasketels – overigens niet weggehaald; hij dient als peak shaver en als back-up voor het geval er iets mis mocht gaan waardoor de kantoorruimten geen warmtelevering vanuit de warmtepom-pen krijgen. De acht alpha innotecs zijn in de parkeergarage van het pand ge-plaatst. Het bleek destijds een kleine puzzel om de apparaten – samen met het buffervat – in de beschikbare ruimte te plaatsen. Er werd uiteindelijk voor gekozen om de warmtepompen op el-kaar te stapelen. Ze leveren nu continu koud water met een temperatuurtraject van 6°C / 12°C voor koeling van het re-kencentrum en de MER/SER-installatie. Verveer: “De warmte die daarbij wordt opgewekt c.q. teruggewonnen, wordt aan de TSA (platenwisselaar –red. ) van het gebouw afgegeven, waarna hij ver-der naar de bestaande ketels gaat. In-dien nodig wordt de temperatuur daar omhoog gebracht tot de gewenste waarde voor verwarming van de gebou-wen in koude perioden. Als het ge-bouw geen warmte nodig heeft, gaat de warmte naar de TSA die gekoppeld is aan het clusternet van het mijnwater. Vanuit dat net krijgen we water van 15°C geleverd, dat we verwarmen tot

Drukbehoud door ontgassingBinnen een gebouwencluster wordt het transportwater door een tussenstation vanuit het netwerk naar de gebouwen gepompt. Zo ook in het Maankwartier, waar het tussenstation bestaat uit drie pompen, aangevuld met twee in cascade geplaatste Air-Seps, geleverd door Korex. De Air-Sep is een expansiesysteem dat het verzadigingspunt van drukhoudend water onder de 100 procent brengt, waardoor de lucht uit het leidingssysteem verdwijnt. Dat zorgt voor betere doorstroming van het water, daarnaast wordt oxidatie van het leidingwerk voor-komen en verbetert het rendement van de warmteoverdracht. Doordat het wa-ter tot rust wordt gebracht in een tank worden gassen, mineralen en kalkdeel-tjes verwijderd, zodat de leidingen schoon blijven. De twee Air-Seps in het tussenstation van het Maankwartier zijn hydraulisch gekoppeld en voorzien van een regelsysteem waarmee ze elkaar elektronisch monitoren – zodat ze bij sto-ringen of piekbelasting bij elkaar kunnen bijspringen.

De acht alpha innotec-warmtepompen in de parkeergarage van het APG-hoofdkantoor.

(foto

: Nat

han)


BO

DE

ME

NE

RG

IE

minimaal 30°C en terugleveren aan het clusternet. Andere gebruikers kunnen er dan warmte aan onttrekken, waarna het retourwater weer met minimaal 15°C wordt teruggeleverd aan datzelf-de clusternet. Aangesloten gebouwen kunnen er dan koeling van afnemen. Eventuele tekorten aan warmte en/of koude worden door het mijnwater aan-gevuld in het clusternet. Als er te veel koude wordt opgewekt, wordt deze op-geslagen in het koudebuffervat, zodat warmtepompen kunnen worden afge-schakeld. De regeling van het systeem bepaalt daarna in welke volgorde ze weer worden ingeschakeld.”

GEBOUWBEHEERSYSTEEMDe warmtepompinstallatie in het APG-gebouw wordt gemonitord door een gebouwbeheersysteem. Met behulp van dit systeem kan de installatie opti-maal worden ingeregeld, en krijgt in-stallateur Stewitech alle informatie van de installatie realtime binnen op haar kantoor. Zo wordt de installatie live ge-monitord; waar nodig kan het bedrijf de installatie op afstand bijstellen, eventu-ele storingen beoordelen en waar mo-gelijk oplossen. Omtrent het doorontwikkelen van de regelsystemen, de ‘controller’, heeft

Mijnwater B.V. in het project STORM (Self-organizing Thermal Operational Resource Management) in het kader van het EU-programma Horizon 2020 een kleine 2 miljoen euro ontvangen. Met Vito uit België, twee Zweedse stadsverwarmingsondernemingen en een Franse organisatie wordt gewerkt aan deze ‘controller’.

VIERDE GENERATIEMet Mijnwater 3.0 en de ‘controller’ wordt nu de basis gelegd voor de vier-de generatie District Heating and Coo-ling: Geothermische Smart Grid voor warmte- en koudelevering. Zoals ge-zegd wordt het mijnwaterconcept nog volop doorontwikkeld. Een van de stap-pen die in de komende tijd wordt ge-zet, is het bidirectioneel maken van de bronnen, die nu nog multidirectioneel (circulair) zijn verbonden. In de nieuwe situatie functioneert het gangenstelsel als een ‘echte’ bufferende wko (warm-te/koude opslag); niet met een water-voerende laag, maar met een oud gan-genstelsel vol grondwater als bronsysteem. In een van de volgende

edities van Vakblad Warmtepompen komen we daar nog op terug. WP

Bij Centrumplan Maankwartier wordt de technische installatie geplaatst voor uitwisseling van warmte en koude binnen het cluster.

(Fo

to: P

asca

l Mo

ors

)

Een buffervat in een van

de clusternetten.


De beste manier om als installateur mensen te overtuigen van de voordelen van een lucht/water-warmtepomp, is door er een in je eigen woning te plaatsen. Toen Ad Korevaar, jarenlang eigenaar van Derko Installatietechniek, een nieuwe wo-ning liet bouwen, twijfelde hij geen moment. Behalve installateur is hij nu ook eindgebruiker: zijn eigen woning is voorzien van een lucht/water-warmtepomp van Panasonic.TEKST: ILDERT BURGHOUT

Installateur kiest lucht/water-warmtepomp in eigen woning‘Ik kan mensen nu overtuigen van het comfort dat deze installatie biedt’

De buitenunit van de lucht/water-warmtepomp waarbij

de leidingen zijn wegge-werkt in een regenpijp.


Ad Korevaar en zijn vrouw vonden het erg belangrijk dat hun nieuwe woning zo duurzaam mogelijk zou worden. Er kwamen 42 pv-panelen op het dak, er is vloerverwarming aangelegd, en een lucht/water-warmtepomp van Panasonic geïnstalleerd. Anders dan bij de meeste woningprojecten is de keuze voor het klimaatsysteem nu volledig door de be-woners zelf gemaakt. Korevaar is dan ook geen ‘gewone’ eindgebruiker. Zijn bedrijf Derko Installatietechniek heeft hij na veertien jaar overgedragen aan zijn zoon, maar Korevaar senior helpt nog steeds in het bedrijf en heeft zijn passie voor installatietechniek behou-den. Geen wonder dus dat hij nauw be-trokken was bij de bouw van zijn eigen woning; samen met zijn vrouw tekende hij voor de indeling en hij bepaalde zelf welke installaties er in het huis zouden komen.

Dat daarbij voor een lucht/water-warm-tepomp werd gekozen, heeft verschil-lende redenen, legt Korevaar uit. “We moeten in Nederland de transitie ma-ken naar duurzame, elektrische syste-men en afscheid nemen van aardgas als energiedrager voor verwarming. Maar er zijn ook meer technische overwegin-gen. Met een warmtepomp loop je geen risico’s op koolmonoxidevergifti-ging, wat bij CV-ketels altijd een issue blijft. En als een warmtepomp eenmaal is geïnstalleerd, is het onderhoud veel eenvoudiger en goedkoper, want het toestel heeft geen verbrandingskamers. Ik zag eigenlijk alleen maar voordelen.”

ERVARINGOp de achtergrond speelde ook nog een andere afweging mee. Korevaar wilde in zijn eigen woning ervaring op-doen met een lucht/water-warmte-pomp, en hem daarna ook als demon-stratieproject voor klanten van zijn installatiebedrijf gebruiken. Vanuit dat bedrijf was hij eerder al betrokken bij projecten met bodemgebonden warm-tepompen. “Met lucht/water-warmte-pompen had ik nog geen ervaring op-gedaan, maar eigenlijk zie ik er meer potentie in”, zo vertelt hij. “De installa-

tie is veel goedkoper dan die van grondgebonden systemen, en boven-dien kun je op veel locaties niet boren. Het bronsysteem van een lucht/water-warmtepomp is minder complex; een buitenunit kun je vrijwel altijd wel kwijt. Het Panasonic-buitendeel van ons staat tegen de zijgevel van de woning. In-middels heb ik de geluidsproductie een paar keer gemeten; op 1 meter afstand blijft hij onder de 40 dB(A). Als je een paar meter verderop staat hoor je hem helemaal niet.”

ALL-ELECTRICHet nieuwe huis, dat een vloeropper-vlakte van ruim 100 vierkante meter heeft, wordt volledig all-electric ver-warmd. De woning is dus niet aange-sloten op het gasnet, wat betekent dat Korevaar daar geen vastrecht voor hoeft te betalen. Behalve pv-panelen en een warmtepomp is het pand voor-zien van HR++ glas, CO2-gestuurde ba-lansventilatie, een douche-wtw en een tapwaterboiler. De lucht/water-warmte-pomp heeft een vermogen van 5 kilo-watt. Volgens Korevaar zou de vloerver-warming ook door een warmtepomp met een kleiner vermogen kunnen wor-den gevoed, maar daar heeft hij bewust niet voor gekozen. “Voor warm tapwa-ter hebben we nu een boilervat van 200 liter. Voor de vloerverwarming zou een warmtepompvermogen van drie kilo-watt voldoende moeten zijn, maar dan

PR

OJE

CT

De binnenunit van de Aquarea lucht/water-warmtepomp staat op de bovenverdieping,

met daarnaast een 200 litervat voor tapwater. Links aan de muur de omvormers van de

pv-panelen op het dak.

Ad Korevaar bij het regelpaneel met wifi, dat ervoor zorgt dat de warmtepomp op af-

stand bediend kan worden.


PR

OJE

CT

zouden we voor het tapwater een veel groter boilervat moeten aansluiten dat minder snel op temperatuur is. Dat le-vert dus minder snel warm tapwater op, en comfort in de badkamer is natuurlijk ook van belang.” De warmtepomp kan in één stap warm tapwater van 55ºC maken. Voor de vloerverwarming levert de installatie water van maximaal 28ºC. “Dat kan ook worden ingesteld op 50ºC, maar 28ºC blijkt meer dan ge-noeg te zijn.”

Overigens is Korevaar ervan overtuigd dat zijn lucht/water-warmtepomp ook in de winter voldoende comfort geeft. Uit berekeningen blijkt dat het systeem bij een buitentemperatuur van -15ºC nog altijd 4,2 kilowatt vermogen kan leve-ren; nog altijd ruim voldoende om de woning te verwarmen en warm tapwa-ter te maken. Overigens garandeert Panasonic zelfs bedrijfszekerheid tot een buitentemperatuur van -25oC. “Dat is op zich een mooie prestatie, al komt zo’n extreme temperatuur in Nederland natuurlijk nooit voor”, aldus Korevaar. De warmtepomp kan de woning ook koelen, maar Korevaar wil nog even ex-perimenteren met de manier waarop hij dat inregelt. “Mijn ervaring is dat koe-ling via vloerverwarming niet altijd com-fortabel is; het geeft al snel het gevoel dat er koude optrekt. We hebben in deze woning zowel op de begane grond als op de eerste verdieping

vloerverwarming aangelegd. Mocht het in de zomermaanden nodig zijn, dan wil ik de begane grond koelen via de vloer-verwarming op de bovenverdieping. Koeling straalt dan naar beneden in plaats van omhoog vanuit de vloer. In feite creëer je zo een soort koelplafond in de huiskamer. Overigens hebben we er bij de noord-zuidoriëntatie van dit huis wel op gelet dat we in de zomer niet te veel zonlicht binnenkrijgen; op die manier beperken we de koelvraag.”

DEMONSTRATIEPROJECTZoals gezegd had Korevaar voorheen nog nooit met lucht/water-warmtepompen ge-werkt. De reden waarom hij bij zijn eerste lucht/water-project voor een warmte-pomp van Panasonic koos, is vooral inge-geven door ervaringen met de airconditi-oning-systemen van deze fabrikant. “Ik ben erg tevreden over de kwaliteit van die producten, net als over de dienstver-lening van de distributeur. Daar werk ik nu ruim tien jaar mee samen en ik heb goe-de ervaring met hun service en betrok-kenheid opgedaan.” Terugblikkend op zijn eigen woningpro-ject is Korevaar blij met het resultaat: “We wonen hier inmiddels een paar maanden en zijn zeer tevreden over het wooncom-fort. Voordat ik 100 procent zeker weet dat het huis echt energieneutraal is, moe-ten we uiteraard alle seizoenen hebben meegemaakt. Alle voortekenen zijn ech-ter gunstig.” Korevaar wil zijn ervaring nu gaan delen: “Consumenten zien veel hobbels op de weg als het gaat om de overstap van een hr-ketel naar een warm-tepomp. Dankzij dit project kan ik vanuit mijn persoonlijke situatie laten zien dat die angst onterecht is. Door in mijn eigen woning een lucht/water-warmtepomp te gebruiken, doe ik er niet alleen als instal-lateur maar ook als eindgebruiker erva-ring mee op. Dat biedt de mogelijkheid om mensen niet alleen te overtuigen van de duurzame technologie van een warm-tepomp, maar ook van het comfort dat deze installatie biedt.” WPOp de begane grond is een 12-groeps vloerverwarmingsysteem geïnstalleerd.

Achter zijn laptop kan Korevaar de installatie monitoren en bijregelen.

Duurzaam verwarmen, koelen en warm water

Meer comfort.Nul-op-de-meter.Duurzame systeem-


Reduses, producent van de Hoge Temperatuur Warmtepomp (HT-WP), heeftzijn product in het afgelopen jaar doorontwikkeld. In oktober 2015 werden de laat-ste testen afgerond. De HT-WP draait nu conventionele cv-temperaturen (80-60°C) met een PER van 1,53. De hoge aanvoer- en retourtemperaturen maken de HT-WP voor veel (renovatie-)projecten inpasbaar, zeker wanneer de koeling benut wordt.

TEKST: VICTOR VAN DER LEE EN FRANK DIMMENDAAL

Nieuwe HT-Warmtepomp op meerdere vlakken inzetbaar

wordt voorzien van een geïntegreerde skid vormt deze compacte HT-WP een complete energiecentrale. De GW400 maakt gebruik van twee compressoren. De GW400- serie HT-WP’s zijn vanwege hun grote verwarmingsvermogen een goede keuze in grootschaliger projec-ten.

DOMINANTE WARMTEVRAAGProjecten met een dominante warmte-

De HT-WP is een van de producten die binnen de Installect-groep (Installect Advies, GeoComfort, Insted en Redu-ses) is ontwikkeld. Een gasverbran-dingsmotor drijft een of meerdere com-pressoren aan. De condensorwarmte wordt samen met de motorwarmte af-gegeven aan het verwarmingssysteem. De verdamper zorgt voor duurzame koeling. De geproduceerde koude kan direct geleverd worden of worden op-

geslagen via een wko (warmte-koude opslagsysteem). De koeling wordt dus geleverd uit het gasnet. Het verwar-mingsvermogen van de HT-WP ligt tus-sen de 180 en 400 kW, het koelvermo-gen ligt tussen de 75 en 230 kW.De HT-WP wordt geleverd in twee uit-voeringen: GW200 en GW400. De GW200-serie kenmerkt zich door het toepassen van een compressor en een kleinere gasmotor. Omdat de GW200

Zijaanzicht GW200.

TEC

HN

IEK


vraag, of de vraag om een hoge aan-voertemperatuur, profiteren van de energieprestaties van de HT-WP. Zo is de HT-WP succesvol toegepast in woon/zorglocaties, theaters en enter-tainment, woningbouw en renovatie. Koeling is weliswaar van belang in deze projecten, maar de warmtevraag is doorslaggevend gebleken. Voor Ahoy Rotterdam, ARAG Leusden, studenten-huisvesting Leidse Schans en ziekenhuis Tergooi was het de aanleiding om te kiezen voor de HT-WP. Het Tergooi ziekenhuis te Blaricum be-wijst dat het effectief en gelijktijdig in-zetten van zowel verwarming als koe-ling grote meerwaarde oplevert. De HT-WP levert cv-water, warm tapwater en koeling voor het ziekenhuis. De be-staande voorzieningen (stoomketel en koelmachines) zijn niet verwijderd maar worden ‘weggedrukt’ door de GW (dat staat voor gasmotorgedreven warmte-pomp). De basislast verwarming en koeling wordt drie keer zuiniger opge-wekt en de bedrijfszekerheid is ver-groot. In de zomermaanden wordt de HT-WP ook gebruikt voor het opvangen van de zomerpiekkoeling. Door de inte-gratie van een dry-cooler kan bij mini-male warmte toch aanvullende koeling richting het gebouw geleverd worden.

Door deze toepassing is er zelfs sprake van een extra redundantie. De inpas-sing levert het ziekenhuis een energie-besparing op van vele tienduizenden euro’s per jaar.

RENOVATIEPROJECTENRenovatieprojecten met een hoogtem-peratuur cv-net zijn ook zeer geschikt voor de HT-WP. Toepassing van stan-daard-warmtepomptechniek laat een intredetemperatuur van maximaal 40°C aan de condensorzijde toe. De praktijk laat zien dat dit in conventionele ver-warmingsnetten moeilijk te realiseren is.

De afgiftesystemen hebben vaak weinig verwarmd oppervlak. Toch wordt er re-latief veel water van hoge temperatuur rondgepompt, met een klein tempera-tuurverschil (ΔT). Het gevolg is dat de retour met een hoge temperatuur te-rugkomt. Met de 80-60 HT-WP vormt dit geen probleem meer. Door toepas-

sing van de HT-WP kunnen dan forse investeringen voor ombouw van een verwarmingssysteem naar laagtempera-tuurverwarming voorkomen worden.Door de koppeling met een wko zorgt de HT-WP ervoor dat er in de winter-maanden voldoende koude gebufferd wordt die in de zomerperiode wordt benut voor het koelen van het gebouw. De HT-WP kan ook worden ingezet als koelmachine op gas. Door toepassing van een skid kan de HT-WP als koelma-chine de zomerpiek opvangen. Speciaal voor de renovatie van collec-tieve woningbouw, de bekende galerij-flats, is een energieconcept ontwikkeld. Door aansluiting op het bestaande cv-net kunnen de afgiftesets gehandhaafd blijven. De HT-WP kan opgesteld wor-den op het dak en gekoppeld worden aan de afzuigventilatie. Het grote voor-deel voor woningcorporaties is dat er fysiek niets in de woningen gedaan hoeft te worden. De kosten voor aan-passingen per woning zijn beperkt, ter-wijl 40 procent minder energie voor verwarming en warm tapwater nodig is.

TRANSFORMERENGelijktijdig met de energietransitie transformeren de gebruikelijke busi-nessmodellen. Eindgebruikers van kli-maatbeheersing denken in termen van verwarming en koeling, niet in termen van installaties en apparaten. Energy Service Companies (ESCo’s) spelen hier op in. Het exploitatievoordeel, de be-sparing op energiekosten, van de HT-WP ten opzichte van bijvoorbeeld een standaard-cv en -koelmachine maakt dit mogelijk. De eindgebruiker krijgt ver-warming en koeling maar hoeft niet te investeren. Zo is de HT-WP door ver-

TEC

HN

IEK

De HT-WP is succes-vol toegepast in woon/zorglocaties, theaters, woning-bouw en renovatie.

Kenmerken HT-warmtepomp:warmtebron: watergasmotor: VW 2.0 / 3.6 VR6 koudemiddel: R134acompressoren: Bitzer Recipro pistoncapaciteit: 200 kW / 400 kWvermogensaanpassing: 25 - 100% intrede: 35°C - 60°Cuittrede: 45°C - 80°CPER verwarming: 1,53 - 2,17capaciteit koeling: 75 kW / 230 kW

Zijaanzicht GW400.


TEC

HN

IEK

schillende ESCo’s toegepast in woon-gebouwen en zorgcentra.In veel bestaande gebouwen in Neder-land is niet de koelvraag maar de warm-tevraag leidend. Dit geldt vaak voor be-staande bouw. Ook bij moderne nieuwbouw is dit echter mogelijk. Door zaken als energiezuinige verlichting neemt de interne belasting in kantoren weer af. Voor adviseurs en (ontwerpend) installateurs is dit een belangrijk gege-ven. De energieprestatie van de HT-WP is bij verwarming meer dan 50 procent hoger dan die van een hr-cv-ketel aan-gevuld met een aanzienlijk koelvermo-gen. Rekenvoorbeelden kunnen een beeld geven van het exploitatievoordeel en de reductie in CO2-uitstoot die de HT-WP oplevert in vergelijking met een cv-ketel en koelmachine.

ONTWIKKELING HT-WPDe ontwikkeling van de HT-WP begon in 2008, als aanvulling op de bestaande elektrische warmtepompen. Door toe-passing van een HT-WP kan met een kleinere wko hetzelfde verwarmingsver-mogen geleverd worden. Door de kop-peling met een wko wordt de gelever-de koude gebufferd die nuttig in de zomerperiode wordt benut voor het koelen van het gebouw. De eerste HT-WP’s werden in 2011-2012 toegepast door een aantal belangrijke partijen die voorop wilden lopen in duurzaamheid. Er werden met de HT-WP al tempera-tuurtrajecten van 70 - 40°C bereikt. In 2014 werd begonnen met het onder-zoek naar de mogelijkheden van het re-aliseren van hogere aanvoer- en retour-temperaturen.

Allereerst is via een groot aantal theore-tische berekeningen in samenspraak met toeleveranciers afgestemd waar de tech-nische mogelijkheden lagen. Uit dit on-derzoek bleek dat door relatief kleine wijzigingen in de motorkoeling, de over-brengingsverhouding en de vullings-graad een hoge aanvoer- en retourtem-peratuur behaald zou kunnen worden. Vervolgens is de 60-80 variant gebouwd en uitvoerig onder diverse bedrijfscondi-ties getest. Dit heeft geleid tot een aan-tal technische optimalisaties. Belangrijke randvoorwaarden, zoals het behoud van de PER (Primaire Energie Ratio, dat is de verhouding tussen de hoeveelheid gele-verde energie en de gebruikte primaire energie), zowel voor verwarming als voor koeling, en bedrijfszekerheid, werden ook gehaald. De warmtepomp is nu rijp om in concrete projecten te worden toe-gepast. Het resultaat is een HT-warmte-pomp, die direct in te passen is in bestaande conventionele verwarmings-installaties voor de energierenovatie van grotere gebouwen (> 6.000 m²), industri-ele toepassingen of galerijflats van 60 appartementen of meer. WP

Temperatuurtrajecten en PER-waarden van de GW200 en GW400

Temperatuurtraject (°C) PER (bovenwaarde) PER (onderwaarde)

60-80 1,53 1,70

50-70 1,63 1,81

40-60 1,78 1,97

35-45 1,92 2,13

Energiestromen van de HT-WP.

REMKO WarmtepompenSuperieur in geluidVolgens de Bundesverband Warmepumpen e.V. (BWP) is de REMKO warmte-pomp een van de meest superieure op het gebied van geluid. Door het innova-

met ons op te nemen.


Op YouTube is een fi lmpje te zien van de renovatie van een jarenzestigrijtjeshuis. Bijzonder is dat dit in een dag wordt gerealiseerd en daarin gebeurt veel; het huis krijgt een nieuwe schil en een nieuwe verwarmingsinstallatie. Daarmee wordt het omgetoverd van een energieverspillend oud huis tot een moderne, duurzame woning met nul-op-de-meter.

TEKST: UKO REINDERS

De renovatie van de woning in het Drentse Nieuw-Buinen is door de Vol-kerWessels-onderneming Rottinghuis uitgevoerd. Dat deed het bedrijf in het kader van de Stroomversnelling. Voor

dit project tekenden vier bouwbedrij-ven, waaronder VolkerWessels, en zes woningcorporaties, op 20 juni een deal. Dat deden ze in het bijzijn van Stef Blok, de minister van Wonen. Samen

Met nieuwe schil in een dag naar nul-op-de-meter

gaven ze daarmee het startschot voor de renovatie van 11.000 woningen. Dit initiatief moet uiteindelijk resulteren in een soortgelijke renovatie van 111.000 woningen. Belangrijk daarbij is dat de


dag geplaatst. Het gas wordt afgesloten en de nieuwe installatie werkt direct”, al-dus Gjalt Rameijer van VolkerWessels.

Om de panelen goed passend te krij-gen, wordt alles vooraf driedimensio-naal ingemeten. Dit is de basis voor de fabricage van de componenten. Dat geldt ook voor het dak. De woning wordt uitgevoerd met een zogeheten scharnierdak met stalen sandwichpane-len. Daarop zijn zonnepanelen gemon-teerd, samen met verdamperpanelen die warmte uit de buitenlucht onttrek-ken. De panelen worden in de fabriek op het dak bevestigd, zo wordt tijdens de renovatie veel tijd bespaard.

PR

OJE

CT

Na een dag hard werken staat er een nieuw huis met nul-op-de-meter.

woonkosten voor de huurders in de meeste gevallen gelijk kunnen blijven.

Bij het project in Nieuw-Buinen werd een isolerende schil op de buitenmuren ge-plaatst. Die bestaat uit geïsoleerde sand-wichpanelen met kunststof kozijnen. Bij-zonder is dat in de gevelelementen alle benodigde installaties zijn verwerkt, zoals een boiler, warmtepomp en omvormer voor de pv-panelen op het dak. Onder-houd aan de installaties kan vanaf de bui-tenzijde worden uitgevoerd. “De gedach-te is dat een monteur te allen tijde onderhoud kan uitvoeren, ook als de be-woners niet thuis zijn. Dat zorgt voor min-der overlast. De installatie wordt in één

VOORBEREIDINGENOm de bouw in een dag te realiseren worden voorafgaand aan de renovatie meerdere voorbereidingen getroffen, zoals het bepalen van maatvoeringpun-ten, het verwijderen van schoorstenen en het plaatsen van ankers voor het op-hangen van de gevel. Alle onderdelen worden centraal verstuurd vanuit een locatie. “We passen hetzelfde principe toe als bij MorgenWonen, waarbij ook centraal alle prefabonderdelen naar de bouwplaats getransporteerd worden. Daar wordt het geheel in één dag geas-sembleerd”, aldus Rameijer.

Inmiddels zijn 41 huizen in een dag tot energienotanul-woningen omgetoverd. Dat gebeurde behalve in Nieuw-Buinen ook in Oud-Vossemeer en Melick. Om-dat er nog steeds sprake is van een ontwikkeltraject kunnen de kosten per woning nog niet goed worden bepaald. “De budgetten zijn wel bekend, die zijn door de Stroomversnelling Huur vast-gesteld. Te halen rendementen en de TCO zijn hierbij de kernwoorden”, zegt Rameijer.

De huidige opdrachtgevers zijn corpo-raties. “We zitten nu nog in de pilotfa-se. Wellicht dat het op een later mo-ment ook mogelijk is om voor particulieren aan de slag te gaan”, zegt Rameijer. Volgens hem staan de wel-standscommissies van gemeenten posi-tief tegenover het concept. “Er is goed contact via de Stroomversnelling. De woningen die wij transformeren krijgen een enorme opknapbeurt en worden zichtbaar gemoderniseerd. We kiezen voor een aantrekkelijk ontwerp en dat wordt gewaardeerd door de welstands-commissies.”

De film op youtube is te zien via de link https://www.youtube.com/watch?v=I3WBT2eAArI. WP

‘De welstandscommis-sies van gemeenten staan positief tegen-over het concept’


Komende zomer rolt Eneco de WarmteWinner uit in de markt. Deze doorontwik-kelde versie van de Ecolution-warmtepomp van Inventum zou in cv-gestookte woningen een besparing tot 60 procent op het gasgebruik voor verwarming reali-seren en zichzelf binnen vier jaar kunnen terugverdienen. Eneco heeft er boven-dien stevige ambities mee: in 2020 moeten 100.000 Nederlandse huishoudens van een Warmtewinner zijn voorzien.

TEKST: BAS ROESTENBERG

Eneco Warmtewinner:

Warmtepomp vervangt ventilatiebox

systeem geïnstalleerd. Die lage investe-ringsdrempel moet het mogelijk maken om in 2020 een installed base van 100.000 Warmtewinners te realiseren.” Daar helpt ook de overheid een handje aan mee: binnen de onlangs geïntrodu-ceerde ISDE-subsidieregeling komt de investering in een Warmtewinner in aanmerking voor een subsidiebijdrage van duizend euro. Diependaal stelt ech-ter dat de Warmtewinner ook zonder

“De Warmtewinner sluit aan bij onze transitie naar nieuwe diensten”, vertelt Gijs Diependaal, innovatiemanager bij Eneco en ‘geestelijk vader’ van het toe-stel. “Het belang van fossiele energie wordt kleiner, en warmtepomptechno-logie krijgt een steeds grotere rol. Aan veel warmtepompen kleven echter ook bezwaren. Bij bodemsystemen heb je met een dure bron te maken, grote buf-fervaten nemen veel ruimte in beslag

en een warmtepompinstallatie moet mi-nutieus worden ingeregeld om beloof-de rendementen te halen. Bij de Warm-tewinner zijn we voor een zo eenvoudig mogelijk systeem gegaan, met een lage prijs die grootschalige toepassing mo-gelijk maakt. Voor eindgebruikers kost het toestel - met een subsidie voor duurzame warmtesystemen - ongeveer duizend euro; voor dat bedrag zijn ze eigenaar van de warmtepomp en is het

De Warmtewinner haalt warmte uit de retourlucht die anders direct naar buiten wordt geblazen.


subsidie een interessant product is: “Mocht de ISDE-subsidie wegvallen of het subsidiebudget voor dit jaar opra-ken, dan ligt de marktprijs zonder die subsidie rond de 2.000 euro. Dan is het nog steeds een aantrekkelijk systeem, zeker als je bedenkt dat in die prijs ook de installatiekosten zijn verwerkt.”

ENERGIEBESPARINGZoals gezegd is de Warmtewinner een doorontwikkelde versie van de Inven-tum Ecolution. Door de ventilatiebox van de woning door het compacte sys-teem te vervangen, haalt het warmte uit de retourlucht die anders direct naar buiten wordt geblazen. De ventilatie-lucht wordt dus als bron gebruikt; de warmte die eruit wordt onttrokken kan nu worden opgewaardeerd en naar de radiatoren geleid. Zo neemt de Warm-tewinner het grootste deel van de warmtelevering van de cv-ketel over, die daardoor volgens Eneco gemiddeld 40 tot 60 procent minder gas voor ver-warming gebruikt. De ketel springt al-leen nog bij in het geval van een piek-vraag, zoals tijdens koude winterdagen. Tegenover de besparing op gas staat uiteraard een toename in stroomge-bruik. Als in een gasgestookte woning de ventilatiebox wordt vervangen door

een Warmtewinner, neemt de stroom-consumptie toe met 950 kWh per jaar. Als daarbij wordt uitgegaan van de door Eneco aangegeven maximale be-sparing op gas, resulteert dat in een jaarrekening die voor gas 440 euro la-ger, en voor stroom 180 euro hoger wordt: het netto-resultaat is een bespa-ring van 260 euro. Met een netto-aan-schafprijs van 1.000 euro betekent dat een terugverdientijd van iets meer dan vier jaar. Overigens moet in die bereke-ning nog wel een maandbedrag aan servicekosten worden meegewogen. “Waarschijnlijk moet je daarbij denken aan een bedrag dat vergelijkbaar is met het servicebedrag van de Toon, onze intelligente thermostaat”, legt Diepen-daal uit. “Dat zou neerkomen op een bedrag van rond de vijf euro per maand. We onderzoeken echter ook de mogelijkheid om klanten te laten kie-zen, bijvoorbeeld tussen een basispak-ket waarbij ze een lager maandbedrag betalen voor service en zaken als filter-vervanging, en een hoger bedrag waar-voor ze meer diensten afnemen. De Warmtewinner vormt een mooie combi-natie met de Toon omdat bewoners daarbij zelf op de thermostaat de pres-taties van de warmtepomp kunnen uit-lezen. Wellicht bieden we combipakket-

ten aan waarin de servicediensten van beide systemen zijn opgenomen. Maar zoals gezegd: dat is allemaal in onder-zoek.”

VENTILATIETYPENBij de terugverdientijd van vier jaar, die net werd genoemd, moet een kantteke-ning worden geplaatst. De berekening gaat uit van de optimale situatie: een gemiddelde woning met ventilatiebox waarbij de beloofde maximale bespa-ring volledig wordt gerealiseerd. “Het gaat daarbij om woningen die van ven-tilatietype C, dus van geforceerde ven-tilatie, zijn voorzien” legt Diependaal uit. “We willen de Warmtewinner echter ook toepassen in woningen met ventila-tietype A, waarbij geen mechanisch ventilatiesysteem maar roosters worden gebruikt. De warmtepomp gebruikt dan de omgevingslucht op de zolderruimte als bron. Het rendement is daarbij lager dan bij woningen met een ventilatie-box, maar we denken dat toepassing ook in die situatie nog steeds duurzaam en lucratief is. Om te onderzoeken hoe-veel bewoners in dat geval besparen op hun energierekening zijn we een proef gestart met toepassing van de Warmtewinner in een type A-woning.” Woningen die zijn voorzien van balans-

INN

OV

ATI

E

Op de Toon kunnen de prestaties van de warmtepomp worden uitgelezen.


INN

OV

ATI

E

ventilatie met warmteterugwinning vor-men vooralsnog geen doelgroep. “Plaatsing van de Warmtewinner levert daarbij te weinig voordeel. Toch sluit ik niet uit dat we er in de toekomst nog eens naar kijken. Ongeveer twaalf pro-cent van de Nederlandse woningen heeft wtw-ventilatie; wellicht dat we die markt ooit nog gaan bedienen met ver-der doorontwikkelde technologie.”

INSTALLATEURSAls Eneco binnen een paar jaar een in-stalled base van 100.000 systemen wil realiseren, is een belangrijke vraag wie al die warmtepompen gaat installeren. “In eerste instantie zal dat gebeuren door onze eigen installatietak, Eneco Installatiebedrijven. Maar omdat onze ambities hoog zijn, kijken we absoluut ook naar andere installatiepartijen. We doen onderzoek naar de mogelijkhe-den daarvoor; bedrijven waar we mee in zee gaan zullen bijvoorbeeld door ons moeten worden gecertificeerd, zo-dat we de kwaliteit van de installatie borgen.” Dat er nu al interesse vanuit

de markt is voor de nieuwe warmte-pomp, blijkt uit het aantal voorinschrij-vingen. Hoewel de Warmtewinner pas na de zomer wordt geleverd, hebben

bijna 9.000 mensen al aangegeven in-teresse te hebben, en dat aantal groeit volgens Diependaal met de dag. WP

Voor meer informatie: 033 - 247 78 00 www.western.nl [email protected]

FUSIOLucht-water warmtepomp

in splitopstelling

FUSIO ‘Je krijgt het er warm van’

De Warmtewinner is voorzien van een aanraakgevoelig display.

Mitsubishi Heavy Industries Q-ton

... de tapwateroplossing van de toekomst

Q-ton is een lucht-waterwarmtepomp welke CO2 gebruikt als een natuurlijk

koudemiddel. Het behaalt een toonaangevende C.O.P. van 4.3* met een minimale

carbon footprint.

De Q-ton is ideaal voor het opwarmen van water tot 90 °C, waardoor hij geschikt is

voor uiteenlopende toepassingen. Met een Global Warming Potential (GWP) van 1 en

Ozone Depletion Potential (ODP) van 0 heeft de Q-ton zich bewezen voor de toekomst.

Kennis van Koeling

De Q-ton is uitermate

geschikt voor de (warm)

tapwatervoorziening van

hotels, verzorgingstehuizen,

fitnesscentra, campings, etc.

Coolmark B.V.Postbus 393, 2990 AJ Barendrecht

Tel: +31 (0)180 751 300

[email protected], www.coolmark.nl

Importeur van Nederland voor

CO2Unieke efficiëntie

Hoge

efficiëntie

Grote

prestaties

Milieu-

verantwoord

Eenvoudige

bediening

Betrouwbaar

op lange termijn

*Bij aanvoer van 65 °C


De Warmtepompen Innovatieroute, gehouden tijdens de afgelopen VSK-beurs in Utrecht, was snel volgeboekt. Adviseurs, architecten en andere professionele be-langstellenden kregen in anderhalf uur een goed beeld van de mogelijkheden op warmtepompgebied. Wie niet meeliep kan hier de Innovatieroute alsnog fictief meelopen, met presentaties van de deelnemende bedrijven.

TEKST: UKO REINDERS

Terugblik: Warmtepompen Innovatieroute op de VSK

warmtepomp uitgerust met een effici-ente ontdooiregeling. Een fraaie vorm-geving was volgens Bouman een van de uitgangspunten van het ontwerp, evenals een laag geluidsniveau van het buitendeel (< 40dBA). De wamtepom-pen zorgen voor verwarming, warm tapwater en koeling, bij een zo laag mogelijk energiegebruik. Ze zijn EHPA-gecertificeerd, voldoen aan energie-ef-ficiëntieklasse A++ voor verwarmen

Deelnemers en bedrijven waren en-thousiast over de Innovatieroute. Er werden veel vragen gesteld, wat inte-ressante discussies opleverde. En dat onder het genot van drankjes, die door de bedrijven werden aangeboden. De reacties na afloop waren enthousiast. Deelnemers vonden het vooral fijn om in een nutshell veel informatie over warmtepompen op te doen. De eerste halte die werd aangedaan

was de Stulz Groep. Wim Bouman gaf daar uitleg over de nieuwe Remko lucht/water-warmtepomp type ArtStyle. “Circa 75 procent van de warmte haal je hiermee gratis uit de buitenlucht en circa 25 procent wordt verkregen via elektrische aandrijfenergie”, aldus Bou-man. Tot een buitentemperatuur van -20°C kan het systeem warmte uit de buitenlucht onttrekken. Om ijsvorming op het buitendeel te voorkomen, is de

De Innovatieroute op bezoek bij de Stulz Groep, waar de deelnemers werden bijgepraat door Wim Bouman.


(gemiddelde temperatuuromgeving, W35) en staan in de Apparatenlijst Warmtepompen vermeld. Hiermee ko-men ze in aanmerking voor de door de overheid ingestelde subsidieregeling. De lucht/water-warmtepompen kunnen worden uitgerust met diverse buffer-tanks. Voor tapwater is ook een door-stroomapparaat beschikbaar. Samen-werken met pv- en solarsystemen is

mogelijk en het systeem is SmartGrid-ready. Marktkansen voor de ArtStyle- serie ziet Bouman vooral bij villa’s, twee-onder-een-kap-woningen, kleine kantoren en projecten waar een laag geluidsniveau en de vormgeving van groot belang zijn. Bouman vertelde ook over de Smart-warmtepompen uit de serie WKF die ook deel uitmaken van het Remko-programma. Ook deze ko-men met de EHPA-certificering en ener-gie-efficiëntieklasse A++ in aanmerking voor subsidie. De WKF-serie kan onder andere worden toegepast in seriemati-ge bouw, maar ook in villa’s, twee-on-der-een-kap-woningen en kleine kanto-ren.

VERWARMINGSKETELSBij Nefit/Bosch werden de deelnemers opgevangen door Patrick Stuut. “Jullie kennen ons van de verwarmingsketels, maar we hebben nu ook warmtepom-

pen.” Zo begon Stuut zijn verhaal. Nefit is bekend van de hr-ketel maar heeft sinds het bedrijf onderdeel is van Bosch een breed pakket aan duurzame oplos-singen voor verwarming en warm water. “De markt is volop in beweging en de roep om minder gebruik van fossiele brandstoffen wordt groter.” Nefit/Bosch gelooft – naast all electric – ook in slim-me duurzame combinaties van een hr-ketel met solar en/of een warmtepomp. Die warmtepompen worden door Bosch gefabriceerd en als Nefit EnviLi-ne op de markt gebracht. De nieuwe generatie producten is beschikbaar in 48 verschillende configuraties, met zo-wel monoblock als split. Het program-ma biedt duurzame hybride oplossin-gen om te komen tot ‘nul op de meter’ en energieneutrale gebouwen. Ze ver-warmen en koelen de woning en zor-gen voor warm tapwater. De warmte-pompen hebben een hoge COP-waarde (circa 5), zijn smartgrid-ready en kunnen worden gecombineerd met een slimme meter.

NIEUWE LUCHT/LUCHTMet al redelijk wat kennis op zak ging de groep weer op pad, om bij alpha in-notec neer te strijken. Nathan is de ex-clusieve importeur van dit merk voor de Benelux. Op de stand presenteerde Je-roen de Wit een nieuwe lucht/lucht-warmtepomp (type LLB318S) die bin-nenkort op de markt komt, en warmtepompen uit de alterra-serie. Dit is een nieuwe generatie brine/water-warmtepompen met drie modellen met fixed speed, en frequentiegeregelde toestellen voor verwarming, koeling en

warmtapwaterbereiding. Het gaat om combiwarmte pompen of warmtepom-pen om te combineren met een tapwa-tervat van 300 tot 1.000 liter. Met een geluidsproductie van maximaal 31 dB maakt het apparaat weinig geluid. De frequentiegeregelde warmtepompen zijn volgens De Wit modulerend tussen de 2 en 6 kW. Dat zorgt voor een op-wekkingsrendement van 6,06 voor ver-warming en 2,85 voor tapwater. “Dat is momenteel top of the bill”, aldus De Wit. Een woning met het oude type warmtepomp en een energieprestatie-coëfficiënt (EPC) van 0,42 gaat met de nieuwe gelijkwaardigheidsverklaring van het nieuwe type naar een EPC van 0,34. “Dat verschil van 0,8 in de EPC is een enorme verbetering, vooral als je bedenkt dat iedere 0,01 punt EPC-ver-betering ongeveer een besparing van 200 euro betekent”, zegt De Wit. Voor de installatie van een bodemgekoppel-de warmtepomp moet de installateur voldoen aan de BRL 6000-21. Maar veel installateurs zijn hier niet voor gecertifi-ceerd. “Door gebruik te maken van de BRL 6000-21 certificering van Nathan kunnen zij de opdracht dan toch reali-seren. We kunnen ook bij de ISDE-sub-sidieaanvraag bemiddelen.” Nathan heeft ook een oplossing voor apparte-mentencomplexen met een centrale warmteopwekking. Het gaat om de boosterwarmtepomp met verwarmings-water als bron om tapwater te verwar-

VA

KB

EU

RS

De nieuwe Remko lucht/water-warmte-pomp type ArtStyle, met de bijzondere vormgeving van het buitendeel.

Het programma van Nefit/Bosch biedt duurzame hybride oplossingen om te komen tot ‘nul op de meter’ en energieneutrale gebouwen.

Nefit/Bosch gelooft in slimme combinaties van een hr-ketel met solar en/of een warmtepomp


VA

KB

EU

RS

men. “Daarmee voorkomen we dat we hoge temperaturen laten circuleren. Dat kan zowel in combinatie met bo-demgekoppelde als met lucht/water-warmtepompen.”

AFGIFTESYSTEMENBij de volgende halteplaats, Jaga Ne-derland, werd voor de bezoekers een lekker Belgisch biertje getapt. Directeur Bert Kriekels vertelde onder-tussen hoe zijn bedrijf in de jaren zestig als radiatorfabriek is begonnen. In de jaren zeventig en tachtig kwam daar de productie van warmtepompen bij. “Dat deden we omdat we duurzame syste-men wilden leveren. De wereld kreeg door dat de fossiele brandstoffen niet onuitputtelijk zijn en er was een oliecri-sis. Maar toen de olieprijzen in de jaren tachtig gingen dalen, stagneerde de verkoop van onze warmtepompen en hebben we besloten om de productie te stoppen.” Hoewel dat natuurlijk jam-mer was, heeft Jaga wel veel kennis over warmtepompen opgedaan. Daar-door weet het bedrijf goed wat nodig is om een goed rendement te behalen. Dat doet het bedrijf met afgiftesyste-men voor warmtepompen, waarin het

Jeroen de Wit van Nathan voor de alterra-serie, een nieuwe generatie brine/water-warmtepompen voor verwarming, koeling en warmtapwaterbereiding.

Directeur Bert Kriekels van Jaga geeft uitleg over de warmteafgifte-systemen waarin zijn bedrijf is gespecialiseerd.


VA

KB

EU

RS

vier segmenten onderscheidt: verwar-men, koelen, ventileren en een totaal-oplossing. “We zijn in staat om voor alle situaties een oplossing voor her-nieuwbare energie te vinden. Bijvoor-beeld voor een aanvoer met een water-temperatuur van 30°C. Dat kun je als hernieuwbare energie goed gebrui-ken.” Net als in de jaren zeventig heeft Jaga duurzaamheid hoog in het vaan-del staan. Dat blijkt ook uit de visie om te focussen voor toepassingen voor be-staande huizen. “Dat zijn er veel meer dan alleen de nieuwbouwwoningen, waardoor we op het gebied van duur-

zaamheid veel meer kunnen bereiken“, zegt Kriekels. In zijn visie zal de radiator binnen tien jaar uit de nieuwbouw ver-dwijnen. “De nieuwbouwhuizen worden in de toekomst verwarmd met ventila-tie. Dat, in combinatie met warmtete-rugwinning. Bij renovatie blijven radia-toren nog wel bestaan.”

BESTAANDE WONINGENHet laatste bedrijf dat werd aangedaan was Nibe. Dit is een Zweedse onderne-ming die wereldwijd in 40 landen actief is en circa 10.000 medewerkers in dienst heeft. “Doordat we zo internatio-naal opereren, kunnen we producten van over de hele wereld combineren”, zegt Ronald Scheffer die de groep toespreekt. Het bedrijf heeft een speciale afdeling voor duurzame oplossingen. Daarin wordt van alles ontwikkeld: van vijfliterboilers tot grote systemen voor hotels en zie-kenhuizen. In Nederland brengt het be-drijf nu zonnestroomboilers op de markt. De boiler werkt daarbij als een ‘warmtebatterij’, waarbij energie als warmte wordt opgeslagen. Het bedrijf houdt zich ook bezig met warmtedistri-butie op grote schaal, zoals restwarmte van vuilverbranders en geothermie. Een nieuwe techniek is het benutten van de schil van een gebouw om warmte op te vangen, in combinatie met een warmtepomp. In Nederland constateert het bedrijf veel interesse in lucht/water-warmtepompen. “Daarin onderscheidt Nibe zich, omdat we in Scandinavië veel

ervaring hebben opgedaan, vooral bij lage temperaturen. Onze warmtepom-pen zijn relatief fors gedimensioneerd, wat als voordeel oplevert dat met rela-tief lage toerentallen voldoende warmte kan worden geproduceerd”, zegt Schef-fer. Het meest innovatieve product van Nibe is de hybride warmtepomp F135 Hybrid voor bestaande bouw, met drie functies: ventileren, tapwater voorver-warmen en verwarmen. “Dat is mis-schien niet nieuw, maar we maken de combinatie op een nieuwe, slimme ma-nier”, zegt Scheffer. Het systeem bevat een ventilatielucht/water-warmtepomp die met elke cv-ketel gecombineerd kan

worden, een 100 liter groot buffervat en een warmtewisselaar. Die kunnen ook los worden gekoppeld als dat voor de opstelling nodig is. Er is echter ook een compact wandmontageframe voor alle componenten. Het buffervat vangt het verschil in vermogen tussen de warmte-pomp en de hr-combiketel op en slaat warmte op als er geen verwarmings- of warmtapwatervraag is. Zo wordt ook op die momenten warmte uit ventilatielucht teruggewonnen en gaat er geen ener-gie verloren. Het systeem is extra voor-deling in aanschaf, dankzij de nieuwe ISDE-regeling. Die geeft recht op een investeringssubsidie van 1.000 euro. WP

Ronald Scheffer voor de hybride warmtepomp F135 Hybrid voor bestaande bouw, met drie functies: ven-tileren, tapwater voorverwarmen en verwarmen.

‘We zijn in staat om voor alle situaties een oplossing voor hernieuwbare energie te vinden’

KE

NN

IS


Energie Duurzaam Nederland in 2050Hoe zal onze energievoorziening er op de lange termijn uitzien? Wat is daarin de rol van overheid, ondernemers en burgers? Het ministerie van Economische Zaken werkt samen met het ministerie van BZK en I en M aan de beleidsagenda ‘Op weg naar een Energie Duurzaam Nederland in 2050’.De Rijksoverheid wil veertien procent duurzame energie in 2020 en een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Burgers, bedrijven, andere overheden en maatschappelijke organisaties kunnen hun kennis en kunde inzetten voor een verdere energietransitie in Nederland. De dialoog gaat in op dilemma’s en thema’s die uit het Energierapport, dat in december 2015 verscheen, naar voren komen. De Energiedialoog start in april 2016. De uitkomsten ervan vormen een essentiële inbreng voor de beleidsagen-da ‘Op weg naar een Energie Duurzaam Nederland in 2050’, die in het najaar van 2016 verschijnt.www.rijksoverheid.nl

IEA Heat Pump Conference: oproep voor papersDe organisatie van de IEA Heat Pump Conference 2017 roept experts op het ge-bied van warmtepomptechnologie op tot het insturen van abstracts voor papers. Onderwerpen die aan de hand van die papers kunnen worden gepresenteerd tij-dens de conferentie zijn ondere andere: fundamenteel onderzoek naar de stro-mingsleer, smart grids voor stadsgebieden waar warmtepompen gecombineerd worden met andere verwarmingssystemen, en koeling in supermarkten. “Middels de presentatie van papers bieden we bezoekers van de conferentie de unieke kans om buiten hun eigen dagelijkse omgeving kennis te nemen van het werk van ex-perts die op andere terreinen werkzaam zijn”, aldus de organisatoren. “Daarom no-digen we ook deskundigen uit andere vakgebieden, zoals onder andere geother-mische energie en slimme netwerken, uit om het bredere perspectief van duurzame energie-infrastructuur toe te lichten.” Binnen het conferentieprogramma zijn drie fundamentele hoofdonderwerpen aangewezen: ‘Residentiële warmtepompen’, ‘Niet-residentiële warmtepompen’ en ‘Innovatie en R&D’. De IEA Heat Pump Con-ference 2017 vindt van 15 t/m 18 mei 2017 plaats, in Rotterdam. Meer informatie over het congres en het insturen van abstracts: http://hpc2017.org/abstracts

Agenda

12 t/m 14 april 2016Renovatie & TransformatieLocatie: Den Bosch. Informatie: www.renovatiebeurs.nl

19 t/m 21 april 2016Int. trade fair/congress Heating, Cooling and CHPLocatie: Frankfurt. Informatie: www.eneff-messe.de

21 april 2016BIM praktijkdagLocatie: Utrecht. Informatie: http://bimpraktijkdag.nl

18 t/m 19 mei 2016Urban Energy TransitionLocatie: Assen. Informatie: http://urbanenergytransition.nl

18 t/m 20 mei 20169e EHPA ForumLocatie: Parijs. Informatie: http://forum.ehpa.org/about

7 t/m 10 juni 2016Smart City EventLocatie: Amsterdam. Informatie: www.smart-circle.org/smartcity

KE

NN

IS


Ontwerprichtlijnen Active House gepresenteerd

Tijdens Building Holland, dat onlangs plaatsvond, zijn ont-werprichtlijnen gepubliceerd voor de realisatie van ‘Active Houses’. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is een Active House niet per se een tegenhanger van het Pas-siefhuis. Active House is een concept en gaat uit van specifi-caties, maar die leiden niet tot een vastgesteld eindresultaat. Het concept heeft als uitgangspunt dat binnenklimaat, com-fort en energiegebruik in een woning in evenwicht met elkaar zijn. Daarbij wordt uitgegaan van de trias energetica en van de woonwensen van gebruikers. Om tot een Active House te komen, werken leveranciers, architecten en installateurs vanaf de allereerste ontwerpfase samen. Dat leidt tot woningen met een hoog wooncomfort en een zeer lage energielast. In vrijwel de meeste gevallen wordt daarbij gebruikgemaakt van een (ventilatie)warmtepomp. Voor Active House bestonden al – Engelstalige – richtlijnen. Deze zijn inmiddels dus vertaald en gepresenteerd. Ten tijde van schrijven waren de Neder-landse richtlijnen nog niet beschikbaar; meer informatie er-over is te vinden op de website www.activehousenl.info.

Warmtepompcursussen bij AcademyNL AcademyNL organiseert in april een cursus over het toe-passen van kleine individuele warmtepompen in woningen en kleine utiliteitsgebouwen. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere: verwarmen, water, energiebe-sparing, monovalent vs bivalent, elektrische bijstook, boi-lervolume, en combiwarmtepomp versus boiler. Deze cur-sus bereidt u voor op het CITO-examen dat de onderlegger vormt voor de certificering volgens de BRL 6000-21 deel 1A (individuele systemen). Op 14 juni volgt een cursus over lucht/water-warmtepompen. Hierin wordt ingegaan op het ontwerpen van lucht/water-warmtepom-pen voor woningen. Onderwerpen en opdrachten die aan bod komen, zijn onder andere: ontwerpen, selecteren en integreren van warmtepompsystemen; lucht/water-warm-tepompsystemen voor woningbouw en kleine utiliteit; vrije of passieve koeling; vermogens en temperaturen en aan-sprekende voorbeeldprojectenwww.academynl.nl

Programma EHPA Forum 2016 vastgesteldVan 18 t/m 20 mei 2016 vindt in Parijs het jaarlijkse Forum plaats van de Euro-pean Heat Pump Association. Bij dit jaarcongres wisselen warmtepompex-perts kennis en ideeën uit, en worden presentaties gegeven over actuele ont-wikkelingen. Het inhoudelijke program-ma van de aanstaande bijeenkomst is opgebouwd rond vier hoofdthema’s:

Europa.

2-vrije verwarming.

-sche efficiëntie: hoe om te gaan met de uitdaging van bestaande gebouwen?

de markt?Het Forum start op 18 mei met een be-sloten bijeenkomst voor de EHPA-le-den, waarna de jaarlijkse Warmtepomp-stad van het Jaar-award wordt uitgereikt. Op 19 mei vindt het ‘eigenlij-ke’ congres plaats. Hierbij zullen spre-

-golène Royal (Franse minister van milieu) optreden, waarna een aantal pa-neldiscussies plaatsvindt. Op 20 mei, de derde dag van het Forum, vinden ‘tech-nische workshops’ plaats, onder andere over de uitdagingen en mogelijkheden van industriële warmtepompen. Het Fo-

rum wordt afgesloten met presentaties over het GreenHP Project – een meerja-renprogramma waarin verschillende marktpartijen samenwerken aan de ont-wikkeling van een warmtepomp die specifiek is gericht op toepassing in re-novatiebouw. http://forum.ehpa.org/

In 2013 werd

in Montfoort

het eerste

Active House

renovatiepro-

ject – voorzien

van warmte-

pompen

– opgeleverd.


Architecten die zich onderscheiden met een duurzaam woningontwerp waarin een warmtepomp een centrale rol speelt, komen wellicht in aanmerking voor een speciale erkenning. Het Nederlands Platform Warmtepompen organiseert samen met Vakblad Warmtepompen de Nederlandse Warmtepompen Awards. Deze prijs voor architecten wordt op 7 juni in Veenendaal uitgereikt, tijdens het Neder-lands Warmtepomp Congres.

Nederlandse Warmte-pompen Awards 2016

en de nummers twee en drie bekend-gemaakt. De winnaar krijgt een drie pa-gina groot artikel over zijn of haar pro-ject in Vakblad Warmtepompen. De tweede prijs levert een een-pagina-arti-kel op, en de derde prijs een artikel van een halve pagina. Daarnaast krijgen de drie winnaaars een oorkonde en kun-nen ze een jaar lang het 2016 Award-lo-

De afgelopen jaren kregen architecten te maken met steeds strengere duur-zaamheidseisen en een toenemende vraag naar energiezuinige gebouwen. Van de beroepsgroep wordt verwacht dat ze hier op een doordachte manier op inspeelt, met een woningontwerp en installatieconcept dat het energiege-bruik beperkt en de woning duurzaam verwarmt en eventueel koelt. Bij dat laatste aspect komt warmtepomptech-nologie steeds prominenter in beeld. De transitie van ‘fossiel’ naar ‘duur-zaam’ dringt immers ook steeds meer door in de woningmarkt.

BEOORDELINGMet de Nederlandse Warmtepompen Awards wordt een erkenning in het le-ven geroepen voor architecten die op een goede, creatieve en verantwoorde manier een warmtepomp hebben toe-gepast om tot een duurzaam woning-ontwerp te komen. Het kan daarbij om projecten in elke fase van de bouwcy-

clus gaan: haalbaarheidsstudies, ont-werpstudies, voorlopige ontwerpen of defi nitieve ontwerpen, maar ook volle-dig gerealiseerde projecten. Architec-ten die in aanmerking denken te komen voor een award, kunnen hun ontwerp insturen via de website http://neder-landswarmtepompcongres.nl. Op deze site zijn ook de spelregels van de wed-strijd in te zien. Een driekoppige jury beoordeelt de inzendingen op duur-zaamheidsgehalte, maar ook op aspec-ten zoals de esthetische inpassing in de omgeving en – in het geval een lucht/water-warmtepomp is ingezet – de plaatsing van de buitenunit.

UITREIKINGUit alle inzendingen wordt een drietal genomineerden geselecteerd die de kans krijgen hun ontwerp te ‘pitchen’ tijdens het Nederlands Warmtepomp Congres dat op 7 juni plaatsvindt in Veenendaal. Direct hierna, dus nog tij-dens het congres, worden de winnaar

JuryDe jury van de Nederlandse Warmtepompen Awards 2016 bestaat uit:

Willem Hooijkaas (voorzitter van het Nederlands Platform Warmtepompen)Bas Roestenberg (freelance redacteur gespecialiseerd in duurzame technologie)Andries Laane (architect/direc-teur bij Villanova Architecten)


go (Goud / Zilver / Brons) in hun be-drijfsuitingen dragen. Alle inzenders van projecten die aan de wedstrijdcrite-ria voldoen worden sowieso met naam en bedrijfswebsite vermeld in het vak-blad en op de bijbehorende website. Architecten die willen deelnemen aan de Nederlandse Warmtepompen Awards 2016 kunnen hun inzending ui-terlijk maandag 9 mei insturen via http://nederlandswarmtepompcongres.nl. Deelnemers horen in de loop van mei of hun inzending is genomineerd.

SPELREGELSDe inzendingen voor de Nederlandse Warmtepompen Awards 2016 moeten uiteraard aan een aantal spelregels vol-doen. De belangrijkste regels op een rij:

Deelnemers mogen maximaal 1 pro-ject inzenden. Het ingezonden project mag in elke fase van de bouwcyclus verkeren: haalbaarheidsstudie, ontwerpstudie, voorlopig ontwerp, definitief ont-werp of gerealiseerd/gebouwd. Ieder project mag maar één keer worden ingezonden. Bij de inzending moet de uitwerking (berekening) worden meegeleverd van de manier waarop de EPC-waar-de is behaald. Uiteraard moet hierbij minimaal zijn voldaan aan de wette-lijke norm (EPC < 0,4). Een inzending moet bestaan uit:

Een korte omschrijving van het project in woord en beeld (de toelichtende tekst mag maximaal 300 woorden tellen). Bij het beeld hoort ook een situationele schets/foto waarop zichtbaar is hoe het project in zijn omgeving is inge-

past. Voor zover van toepassing: een overzicht met de betrokken partij-en (opdrachtgever, adviseur, enz).Een (reële) schatting/berekening van de EPC-waarde.Een toelichting op de duurzaam-heidsverhogende aspecten die een rol spelen in het ontwerp (ex-tra isolatie, dubbel/triple glas, pv-panelen, enz.).Een korte beschrijving van het be-lang van de warmtepomp binnen dit project. Waarom is voor dit spe-cifieke klimaatsysteem gekozen?Motivatie (maximaal 200 woor-den): waarom komt dit ontwerp in aanmerking voor een award?

WARMTEPOMPCONGRESDe uitreiking van de awards vindt plaats tijdens het Nederlands Warmtepomp Congres 2016, dat op 7 juni plaatsvindt in Veenendaal. Tijdens dit congres wor-den architecten, woningcorporaties, ge-meenten, installateurs, projectontwikke-laars, adviseurs, gebouweigenaren en andere professionals op de hoogte ge-bracht van de laatste ontwikkelingen. Daarnaast is er netwerktijd ingeruimd, zodat bezoekers nieuwe contacten kun-nen leggen – en bestaande contacten kunnen versterken. Als dagvoorzitter van het congres zal Claudia Renier, vi-ce-voorzitter van Uneto-VNI, optreden.

Naast een aantal plenaire presentaties waarin experts uit de bouwkolom de laatste ontwikkelingen schetsen, wordt in een aantal workshops dieper op spe-cifieke onderwerpen ingegaan. Zo geeft Dorine Putman-Devilee (ASN Bank) inzicht in financieringsmogelijkhe-den voor duurzame klimaatinstallaties, gaat Ronald Hennekeij (Homij/Volker-Wessels) in op energienotanul-bouw met een warmtepomp, en geeft Harm Valk (Nieman Raadgevende Ingenieurs) uitleg over de BENG-norm die de EPC gaat vervangen. Ronald Schilt (Me-rosch) toont aan de hand van een con-creet praktijkproject aan wat het belang is van de integrale aanpak bij duurzame woningbouw met warmtepompen, en een expert van TNO werpt een blik op de toekomst: hoe ziet de inpassing van warmtepompen er over tien jaar uit? Op verschillende locaties in Nederland vindt uitgebreid praktijkonderzoek plaats naar de slimme technologie van de toekomst. Het is maar een greep uit het volledige programma, dat een breed scala aan onderwerpen beslaat.

MEER INFORMATIEInformatie over het volledige program-ma en de wijze van inschrijven voor dit congres is te vinden op de website:http://nederlandswarmtepompcongres.nl. WP

CO

NG

RE

S

LocatieHet Nederlands Warmtepomp Congres 2016 vindt op 7 juni plaats in Hotel Van der Valk in Veenendaal. Deze locatie is voorzien van verschillende energiebespa-rende installaties, waaronder ook warmtepompen en warmtekrachtkoppeling (wkk).

De transitie van ‘fossiel’ naar ‘duurzaam’ dringt steeds meer door in de woningmarkt. (Beeld: BWP)

Tijdens het Nederlands Warmtepomp Congres 2016 wordt aandacht besteed aan toekomstvisies. In Hoog Dalem (Gorinchem) wordt ge-experimenteerd met warmtepompen en energieopslag.

PR

OD

UC

T N

IEU

WS


Digitale waterhoeveelheid- en temperatuurmeter met Bluetooth Smart communicatieHet bepalen van de capaciteit van door gas of elektriciteit ver-zorgde warmwatertoestellen geschiedt door meting van de tapwaterhoeveelheid en -temperatuur bij een tappunt. De ma-nier waarop deze metingen worden verricht zijn met de intro-ductie van de FlowTemp ST gewijzigd. Volgens de fabrikant meet dit compacte toestel gelijktijdig de tapwaterhoeveelheid (l/min) en de tapwatertemperatuur (°C) en doet het dat zowel snel als nauwkeurig. Hierdoor kunnen niet alleen warmwater-toestellen, maar ook watermeters op correcte werking worden gevalideerd. De meetwaarden kunnen live op bijvoorbeeld een rookgasanalyser uitgelezen worden, terwijl het warmwa-tertoestel of de combiketel wordt afgeregeld. Bij het door-spoelen van het drinkwatersysteem met heet water voor ther-

mische desinfectie voor legionellapreventie kan deze handeling met de FlowTemp ST op eenvoudige wijze worden gedocumenteerd. De FlowTemp ST draagt de meetwaarden direct over via de nieuwste Blue tooth Smart-technologie. De meetwaarden zijn af te lezen op diverse ‘Blauwe Lijn’-instrumenten, waaronder de Bluelyzer ST rookgasmeter, Eurolyzer STx of Multilyzer STe serviceanalyser, S4600 ST-serie druk(verschil)meters of S4600 ST-12KD temperatuurmeter. De Blue tooth Smart communica-tie maakt het ook mogelijk om de FlowTemp ST contact te la-ten maken met een smartphone of tablet.

www.euro-index.nl

Zero Energy Concept biedt keuze uit configuraties voor woningen en appartementen

Het Zero Energy Concept (ZEC) is de kleinere, modulaire all-electric opvolger van de Flat Energy Cube waarmee Itho Daalderop in 2012 een VSK Award won. Het speelt in op door ketenpartners ge-wenste flexibiliteit en fysieke inpassing. Het totaalconcept bestaat uit een water/water-warmtepomp, voorraadvat, ventila-tie met warmteterugwinning en een re-generatie-unit. Het Zero Energy Concept biedt keuze uit uiteenlopende configura-ties voor woningen en appartementen. Bovendien is er een grote variatie moge-lijk van afgiftesystemen, ventilatiekanalen en integratie in prefab gevels/daken. Bij het ontwikkelen van het Zero Energy Concept is gebruikgemaakt van de meest energiezuinige technieken en in-novaties. De bewoner krijgt hierdoor een comfortabele woning met verwarming en koeling op basis van bodemenergie, vol-doende tapwater en een gezond binnen-klimaat door de warmteterugwinunit. Door de flexibele opstelling is het totaal-concept geschikt voor zowel grondge-bonden woningen als hoogbouw, met toepassing in zowel nieuwbouw als reno-vatie (transformatie).

Itho Daalderop heeft dit concept ontwik-keld vanuit haar visie die sterk gericht is op verduurzaming en op basis van infor-matie van diverse partners (zowel bou-wers als installateurs). Een voordeel is daarnaast ook dat alle installaties van

één fabrikant komen. Dit biedt voordelen voor de opdrachtgever of eigenaar van de woning, met betrekking tot aanspra-kelijkheid en garantie. Prestatiegarantie, TCO-contracten en monitoring behoren bij dit concept tevens tot de mogelijkhe-

den. Het Zero Energy Concept heeft tij-dens de installatievakbeurs VSK 2016 een VSK Award in de categorie Systeem-oplossingen mogen ontvangen.

www.ithodaalderop.nl

PR

OD

UC

T N

IEU

WS


AdvertentieGalletti vervangt haar LCE-serie door twee nieuwe seriesDe LCE-serie warmtepompen en koelmachines van Galletti is vervangen door twee nieuwe series. Een daarvan is de eco-nomisch geprijsde SCX-serie (80-360 kW). De prijs kon ge-drukt worden door een compacte bouw en een iets geringer aantal optiemogelijkheden, maar de serie scoort nog steeds hoog op energie-effi ciëntie in deellast en een laag geluidsni-veau, door haar Hyblade-technologie. De tweede introductie betreft de effi ciënte LCX-serie, met een warmtepompuitvoe-ring met energieklasse A. Bij deze serie is het mogelijk om verschillende koudemiddelcircuits te kiezen in dezelfde capa-citeit. Is vollast COP en/of redundantie belangrijk, dan is een keuze dual circuit – dual compressor mogelijk. Is deellast-COP belangrijk, dan is de keuze van meerdere compressoren per circuit mogelijk. Dit is kenmerkend voor de fl exibiliteit van Galletti. De LCX-serie kan ook in een super low noise (Q) uitvoering worden geleverd. Zowel de SCX- als de LCX-serie kan worden geleverd met ingebouwde volledig uitgeruste hy-dromodules. Ze voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen.www.airconair.com

Daikin lanceert revolutionaire Bluevolution R32 Split-range

Met de Bluevolution-producten maakt Daikin de nieuwste technologieën op de warmtepompmarkt toegankelijk voor de Europese woningmarkt. Onder de vlag van Bluevolution vallen de nieuwe Daikin Emura, het nieuwe wandmodel FTXP-KV voor hoog rendement en comfort, de FTXM-M met Flash-streamer technologie voor een perfecte luchtkwaliteit en het multi-buitendeel MXM-M – om meerdere split-binnendelen aan te sluiten op één buitendeel. Alle systemen hebben een A+++ label; de maximale energie-effi ciëntie voor verwarmen en koelen. De systemen passen zich bovendien automatisch aan aan de temperatuurwisselingen in de verschillende seizoe-nen. Hierdoor besparen de Bluevolution-systemen nog meer energie. Intelligente sensoren in de Bluevolution-binnendelen regelen automatisch de luchtstroom. Tocht wordt hiermee tot een minimum beperkt. De 3D-luchtstroom zorgt voor een ge-lijke temperatuur in de hele ruimte. In ruimtes waar niemand aanwezig is, stelt de installatie het vermogen automatisch naar beneden bij. Zo wordt het comfort van de gebruiker nog ver-der verhoogd. Bovendien zijn de binnendelen zeer geluids-arm. Het multi-buitendeel stuurt maximaal vijf split-binnende-len aan. Deze zijn vanuit één centraal systeem te beheren. Bijvoorbeeld met een afstandsbediening of een app. In het

nieuwe FTXM-wandmodel is de geavanceerde Daikin Flash-streamer-technologie geïntegreerd. Elektronen maken allerge-nen, geurtjes en bacteriën snel onschadelijk, zonder daarbij een ophoping van schimmels en virussen te creëren. De nieu-we Bluevolution-producten maken gebruik van het nieuwe koudemiddel R32. Dit milieuvriendelijke alternatief staat ga-rant voor betaalbaar comfort en maximale prestaties. www.daikin.nl

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS

AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES:

KOREX Benelux B.V.

Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven

T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927

E: [email protected] I: www.korexbenelux.com

T: +31 (0) 172 611719

E: [email protected]

I: www.korexbenelux.com

GA

STC

OLU

MN


Krijn BraberInfinitus Energy Solutions

Begin februari liep ik met velen van u rond op de VSK, en daar viel op dat er in twintig jaar tóch wel heel veel veranderd is rondom warmtepompen. Er is een zeer ruim pro-ductaanbod, waarbij ook iedere ketelfabrikant inmiddels meerdere types in zijn leve-ringspakket heeft. Er is eindelijk een behoorlijke, nieuwe subsidieregeling en de ver-schuiving van energiebelasting van elektriciteit naar gas doet ook een duit in het stimuleringszakje. Kan het nu nog misgaan …? Mijn gedachten dwalen onwillekeurig af naar juli 1996. Voor ons ligt de eerste uitgave van ‘Podium Warmtepompen’ van het illustere Novem, getiteld ‘Warmtepompen, te-rug van weggeweest?!’. In oktober 1996 verscheen vervolgens ‘Warmtepompen in stroomversnelling’. Na bijna twintig jaar is het dus hoog tijd om terug én vooruit te blik-ken. De ambities en verwachtingen waren hoog in 1996-1998. Novem organiseerde samen met SEP, EnergieNed, Nuon, Remu, Eneco en ENW een Warmtepompcompetitie naar Zweeds voorbeeld, met een heuse jury, grote beursstand op de BouwRAI, finalisten en een winnaar. Het heeft ongetwijfeld als voorbeeld voor The Voice of Holland gediend. Er waren symposia met zo’n 300 bezoekers, en veel deelnemers van destijds hebben nu nog steeds florerende bedrijven. Er werd in die tijd ook een scala belangrijke studies uitgevoerd, waaronder de ‘Tarie-venstudie voor Warmtepompen’ die - toen al - de vinger op de zere plek legde: gas was te goedkoop en stroom te duur, en dat beperkte de concurrentiepositie van (elek-trische) warmtepompen. Er werd gepleit voor een beleid naar voorbeeld van de stimu-lering van WarmteKrachtKoppeling (WKK, met destijds forse investeringssubsidies, spe-ciale terugleververgoedingen en lage gasprijzen). Maar een écht structureel en langdurig stimulerend beleid voor warmtepompen is er vanuit Den Haag nooit geko-men. Soms was er wel een scharrige ‘regeling’, maar die was eigenlijk altijd kortdurend en dat heeft de markt meer geschaad dan goed gedaan. Ook in allerlei normen zijn warmtepompen heel lang karig bedeeld geweest, met vaak conservatieve aannames qua rendementen en vooral achterhaalde uitgangspunten over het centrale opwekkings-rendement voor elektriciteit en het negeren van het toenemende aandeel duurzame stroom daarin. Enkele slechte warmtepompprojecten werden door de ‘gevestigde orde’ vervolgens ongenuanceerd uitgemeten in (vak)media. Terug naar vandaag. Ondanks alle ‘tegenwerking’ en crises hebben warmtepompen zich anno 2016 wél bewezen als meest robuuste technologie. Logisch, want warmte-pompen zijn niet alleen leverancier van warmte, koeling en warm tapwater; in combi-natie met energieopslag zijn ze ook onmisbaar voor de inpassing van duurzame elek-triciteit in de gebouwde omgeving. Maar als we het Energieakkoord écht willen waarmaken zijn er nog wel even drie din-gen nodig:

Installatiebedrijven: stuur uw medewerkers massaal naar (betere) vakopleidingen.Overheid: houd het ingezette stimuleringsbeleid minstens tien jaar vol.Iedereen: besteed meer aandacht aan monitoring en communicatie over goede projecten.

Dan kan - net als in Duitsland met zon en wind - het hek écht van de dam en gaat het nooit meer mis. En voor ál die volhouders sinds 1996: een diepe buiging. ‘Keep up the good work’ en houd vol!

Eindelijk continuïteit van beleid?

Lucht/Water INVERTER Warmtepomp

Alternatieve ENERGIE moet betaalbaar zijn!

Gree Airconditioning Tel: 077-3540341 • www.gree.nl

• 8 - 16 kW• Verwarmen/Koelen• Incl. Hydrobox• Watertank

200 /300 liter (optie)

VERSATI II

Samenwerking met meerwaarde

+ Verwarming, koeling en warm tapwater tegen 500% rendement

+ Komt in aanmerking voor de ISDE-subsidie en EIA-2016

+ Bewezen concept voor nul-op-de-meter

+ Geen gasaansluiting nodig

+ 100% koolmonoxide vrij

+ Compacte plug-and-play installatie

+ Forse EPC-verlaging

WWW.ALKLIMA.NL

Opzoek naar een warmtepomp-oplossing?

Bestel de brochure via:

ENERGIENEUTRALEWONING BOUW-CONCEPTEN

ALL-ELECTRIC WARMTEPOMP-OPLOSSINGEN VOOR LAAG- EN HOOGBOUW

Magazine Warmtepompen nummer 2 2016

Documents

Transcript of Magazine Warmtepompen nummer 2 2016