magazina evropiane - Kosovo Foundation for Open...

evropianemagazina

magazina evropiane 2

Të nderuar lexues,Kosova vazhdon të jetë vendi më i izoluar nëbotë dhe vendi më i lënë pas dore në rajon.Shumë shtete ende nuk e kanë njohur pas�aportën kosovare, dhe një pjesë e madhe e ku�fijve të saj janë të pakalueshëm. Me gjithërekomandimet e premtimet e KomisionitEvropian, Kosovës ende nuk i janë ofruar poli�tika afirmative për ta ndryshuar këtë situatë.Edhe pse një numër i deputetëve të Parlamen�tit Evropian kanë filluar të jenë më të zëshëmnë këtë drejtim, Kosovës ende nuk i ështëofruar Udhërrëfyesi çfarë u është ofruarvendeve të rajonit.Vitin e kaluar “Forumi 2015”, projekt i Fonda�cionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur, prezan�toi një varg të fakteve që argumentojnë qartëizolimin e Kosovës. Për fat të keq, këto fakteende mbesin aktuale edhe sot:1. Përderisa kosovarët vitin e kaluar ishin pop�

ulli më i refuzuar në Ballkan, kur aplikoninpër viza Schengen (37% të aplikacioneve),më 1 janar 2011, do të mbetemi të vetmit qëdo të na duhej viza Schengen për të udhë�tuar në Evropë.

2. Përderisa vitin e kaluar kemi qenë populli meshpenzimet më të larta ne BallkaninPerëndimor për të aplikuar për vizë, më 1janar 2011 do të jemi të vetmit që do tëvazhdojmë të shpenzojmë mesatarisht 120euro, apo rreth 60% të rrogës mesatare tëKosovës, për të kompletuar aplikacionin.

3. Kosovarët vazhdojnë ta kenë lirinë e udhë�timit pa viza në vetëm 4 shtete të botës,ndërsa afganët, somalezët dhe irakianët ud�hë tojnë në mbi 20 shtete pa viza.

4. Përderisa liria e lëvizjes në rajon po avanco�het deri në udhëtim pa viza në BashkiminEvropian, kosovarët vazhdojnë të jenë tëizoluar edhe brenda rajonit. Ende na duhenviza për të udhëtuar për në Bullgari, Rumani,Greqi dhe Kroaci, ndërsa pasaporta e Re�publikës mbetet dokument i papranueshëmpër Bosnjë�Hercegovinën dhe Serbinë.

5. Pasaporta e Kosovës është një dokumentudhëtimi i pranuar zyrtarisht nga 64 shtete(krahasuar me 55 një vit më parë). Prej tyre43 janë deklaruar zyrtarisht për pranimin ekëtij dokumenti si valid për udhëtim në ter�ritoret e tyre, ndërsa kosovarët kanë rapor�tuar në ueb�faqen kosovothanksyou.com tëkenë udhëtuar edhe në 23 shtete të tjera.

6. Kosova është i vetmi vend në Ballkan qëBashkimi Evropian nuk i ka ofruar udhërrë�fyes për liberalizimin e vizave.

7. Kosova është i vetmi vend ne Ballkan që kamiratuar dhe ka filluar të përmbushë “Udhë �rrëfyesin vetjak për implementimin ekritereve për procesin e liberalizimit të vizavenë mes të Republikës së Kosovës dheBashkimit Evropian”.

8. Kosova vazhdon të ketë më së paku kontratabashkëpunimi me vendet e BE�së dhe vendetë tjera, në bazë të të cilave do të pra�noheshin punëtorë, studentë ose ciladoformë tjetër e shkëmbimit të përvojave mekëto vende. Niveli i ulët i punësimit bashkëme mungesën e perspektivës bën që shumëqytetarë të mendojnë të migrojnë.

9. Kosova vazhdon të ketë më së paku qasjedhe anëtarësi në struktura ndërkombëtare,ndërqeveritare e rajonale; edhe dy vjet passhpalljes së shtetësisë, ajo mbetet e injoruarnga ueb�faqet zyrtare dhe komerciale, tëcilat veprojnë edhe nga shtete të cilat e kanënjohur shtetësinë, ndërsa eksporti i prod�himeve kosovare bllokohet nga disa vendefqinje.

10. Viza Schengen që u miratohet bartësve tëpasaportës kosovare nuk është vizë klasike.Kjo vizë “minuson” një sërë shtetesh në tëcilat nuk mund të udhëtohet, e në disaraste liston vetëm një numër syresh kumund të udhëtohet.

Rishikimi i dekalogut të izolimit nga viti i kaluarështë brengosës për faktin se pasqyron një sit�uatë më të përkeqësuar se një vit më herët, kurështë publikuar për herë të parë. Ky regres ilirisë së lëvizjes së kosovarëve duhet rikthyernë drejtim të kundërt. Bashkimi Evropian duhett’i shikojë këto fakte me vëmendje dhe të mo�bilizojë vullnetin politik nga qeveritë e të gjithëanëtarëve të vet për t’i ofruar Kosovës Udhër�rëfyesin sa më parë. Prandaj, ky numër i re�vistës evropiane i dedikohet kësaj problematikenë mënyrë që ta mbajë atë aktuale vazh �dimisht dhe të theksojë nevojën për politikakonkrete të BE�së ndaj Kosovës. Prandaj, kynumër sjell një sërë artikujsh që i bëjnë mu këtëthirrje Evropës.

Lexim të këndshëm!Iliriana Kaçaniku

DEKALOGU I GETOS – I RIVIZITUAR

liber

aliz

imi

Revista është iniciuar dhe realizuar nga Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur. Opinionet e autorëve të artikujve të publikuar nuk përfaqësojnë qëndrimet e Fondacionit. • Bordi Editorial: Luan Shllaku,

Agron Bajrami, Venera Hajrullahu, Iliriana Kaçaniku, Fatmir Curri, Ilir Deda e Alban Zogaj. Design & Layout: Sami Kçiku. • Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur � Adresa: Ulpiana,

Imzot Nikëprelaj, Villa Nr. 13, 10000, Prishtinë; tel.: 038 542 157; e�mail: [email protected]

magazina evropiane3

liber

aliz

imi

BALLKANI NË PROCESIN ELIBERALIZIMIT TË VIZAVEFatmir Haxholli & Jeton Zulfaj

Faqe 4

LIBERALIZIMI I VIZAVEVETËM NJË HALLKË E INTE-GRIMIT NË BE Hajredin Kuçi

Faqe 6

LIBERALIZIMI I VIZAVE - NJËNXITJE E DOMOSDOSHME Ulrike Lunacek

Faqe 8

KRITERET E QARTA, POR TRAJTIMI JO I BARABARTË I KOSOVËS - Augustin Palokaj

Faqe 10

LIBERALIZIMI I VIZAVE DHEKOSOVA1

Renzo DaviddiFaqe 12

HOLLËSI DHE IMTËSI PARALËVIZJES SË LIRË Enver Robelli

Faqe 14

PSE KA RËNDËSI LIBERALIZI -MI I VIZAVE DHE PSE TANI?Verena Knaus

Faqe 16

KOSOVA “SUI GENERIS”EDHE NË PROCESIN E LIBER-ALIZIMIT TË VIZAVE Gjeraqina Tuhina

Faqe 18

PROCESI I LIBERALIZIMIT TËVIZAVE, TË ARRITURAT,PËRGJEGJËSITË DHEOBLIGIMET Besnik Vasolli

Faqe 20

APEL I KOSOVËS UDHËHE-QËSVE DHE VENDIMMAR-RËSVE EVROPIANË

Faqe 22

SEKTORI I SIGURISË NË KON-TEKST TË PROCESIT TË LIBER-ALIZIMIT TË VIZAVE Florian Qehaja

Faqe 23

UDHËRRËFYESI I SHQIPËRISËPËR LIBERALIZIMIN E VIZAVEME BE-në (2 qershor 2008)

Faqe 25

PËRTEJ PRIT-DHE-SHIH: RRUGAPËRPARA E POLITIKËS SË BE-SËNDAJ BALLKANIT(Heather Grabbe, GeraldKnaus dhe Daniel Korski)

Faqe 29

NË KËTË NUMËRLIBERALIZIMI I VIZAVE

magazina evropiane 4 Liberalizimi i vizave

Aktualisht një prej proceseve më tërëndësishme për vendet të cilat aspiro�jnë integrimin në Bashkimin Evropian(BE) është procesi i heqjes së regjimit tëvizave, madje ky proces për ngarëndësia që ka radhitet menjëherë pasaspiratës që kanë vendet për anë�tarësim në BE. Deri tani vetëm tri vendeballkanike kanë mbetur jashtë liberal�izimit të vizave dhe si pasojë qytetarët ekëtyre shteteve (Bosnjë�Hercegovina,Shqipëria dhe Kosova) duhet të pajisenme viza për të hyrë në vendet e BE�së. Kur bëhet fjalë për procesin e heqjes sëvizave, nënkuptohet vetëm krijimi imundësive për lëvizje të lirë të qyte�tarëve të vendeve që e kanë arritur këtëmarrëveshje me 25 vendet e zonësSchengen. Këtu përfshihet edhe Zvicra,Islanda dhe Norvegjia, si dhe dy vendeqë janë anëtare të BE�së, por jo të zonësSchengen (Bullgaria dhe Rumania) dhesë fundi edhe tri vendet ballkanike, Malii Zi, Serbia dhe Maqedonia. Interes përt’u bërë anëtare të zonës Schengenkanë shprehur edhe Lichtenstajni dheVatikani. Duhet përmendur seMbretëria e Bashkuar dhe Irlanda nukjanë anëtare të marrëveshjes, respek�tivisht zonës Schengen, por qëbashkëpunojnë në çështje të drejtësisëdhe ato kriminale. Megjithatë, në këtody vende nuk mund të udhëtojnë paviza qytetarët e vendeve të Ballkanit qëkanë arritur marrëveshje për heqjen evizave me vendet anëtare të zonësSchengen. Në këtë drejtim marrëvesh�jet për heqjen e vizave nuk janë tëbarasvlershme më të qenit vend nën�shkrues i kësaj marrëveshjeje – pjesë ezonës Schengen.

Pengesat të cilat pamundësojnë lëviz�jen e lirë të qytetarëve të vendeve, tëcilat ende nuk kanë arritur marrëveshjepër heqjen e vizave – Bosnja, Shqipëriadhe Kosova – dëmtojnë ndjeshëmqytetarët e këtyre vendeve si në aspekttë kohës, perceptimit, trajtimit dhe,para së gjithash, të shpenzimeve përxhepin e varfër personal apo buxhetine kufizuar familjar të tyre. Për mëshumë, kjo situatë ka edhe efekte tejettë dëmshme sociale dhe kulturore,duke qenë se i mban këta qytetarë nënjë pozitë të papranueshme në kra�hasim më qytetaret e vendeve të tjera,të cilat kanë arritur të heqin vizat, apoatyre që tashmë janë pjesë e zonësSchengen. Ky numër i revistës do të trajtojë aspek�tet kryesore të liberalizimit, apo mësaktë, heqjes së regjimit të vizave, pro�gresin dhe sfidat që po has Kosova nëkëtë drejtim, rëndësinë që kanë institu�cionet dhe aktorët e tjerë në lidhje mekëtë proces, sikurse do t’i qaset gjend�jes delikate në të cilën janë gjeturqytetaret e Kosovës në lidhje me tëdrejtën e tyre njerëzore për të qenëqytetarë të barabartë në kuptim tëlëvizjes së lirë.Por para se t’u qasemi këtyre temave dotë ofrojmë një kronologji të shkurtë tërrugëtimit të vendeve të Ballkanit nëheqjen e vizave, si dhe atyre që tashmejanë në prag të heqjes. Rasti i Kosovësdo të trajtohet me hollësi duke vazhd�uar të jetë një situatë, e cila premtonheqjen e vizave, por që njëkohësishtpërcillet me komplikime të veçanta përKosovën, ndryshe nga vendet e tjera tëBallkanit.

Perspektiva reale e integrimit tëvendeve të Ballkanit në BashkiminEvropian u hap në Samitin e Zagrebit nëvitin 2000, kur u hap Procesi i Stabi�lizim�Asociimit me Ballkanin, dhe njëko�hësisht u krijua Marrëveshja eStabilizim�Asociimit (MSA) si dokumenti BE�së, i veçantë për Ballkanin, me tëcilin fillohej procesi i integrimit. Kosovanuk përmendej fare në deklaratën finaletë Samitit të Zagrebit duke u lënëpothuajse jashtë procesit. Perspektivaevropiane së bashku me MSA�të riafir�mohen edhe një herë në Samitin e Se�lanikut në Greqi në vitin 2003, dukelënë të kuptohet se vendet e Ballkanitdo t’i bashkëngjiten BE�së sapo tëpërmbushin kriteret. Për dallim nga Za�grebi, në Selanik përmendet edhe emrii Kosovës. Edhe pse prezantuar në vitin2000, MSA�të u nënshkruan shumë mëvonë nga vendet e Ballkanit. Shqipëriae nënshkroi në vitin 2006, Bosnjë�Hercegovina më 2008, Mali i Zi më2007, Serbia më 2008, kurse të paratishin Kroacia dhe Maqedonia në vitin2001.

BALLKANI NË PROCESIN ELIBERALIZIMIT

TË VIZAVE

Fatmir Haxholli & Jeton Zulfaj

Çka nënkupton liberalizimi i vizave?

Qytetarët e shtetit ndaj të cilitBashkimi Evropian heq regjimin avizave, mund të udhëtojnë në 28shtete vetëm me pasaportë bio�metrike. Pasaportat e tyre vulosen kurtë kalojnë kufirin e një vendi Schen�gen. Vula u jep të drejtë atyre të qën�drojnë në zonën Schengen deri në 3muaj (90 ditë), pas çdo gjashtë mua�

jsh (180 ditë).

magazina evropiane5Liberalizimi i vizave

Në përgjithësi deri tek marrëveshjet përfacilitim të vizave dhe marrëveshjet përriatdhesim, procesi i liberalizimit tëvizave nuk ishte temë e bisedimeve meBE�në, edhe pse në MSA�në meShqipërinë në vitin 2006, në kuadër tëartikullit 80 të Marrëveshjes ekzistontenjë deklaratë e përbashkët ku thuhej se“palët janë të vetëdijshme për rëndës�inë që populli dhe Qeveria e Shqipërisëi kushtojnë perspektivës së liberalizimittë regjimit të vizave...”. Megjithatë pro�cesi i heqjes së regjimit të vizave fillonme nënshkrimin e marrëveshjeve për fa�cilitim të vizave. Në këtë drejtim, tëgjitha shtetet e Ballkanit Perëndimor1

nënshkruan marrëveshjet për facilitimine vizave në vitin 2007, dhe ato hynë nëfuqi në janar 2008. Kosova nuk ishte epërfshirë në këtë proces dhe si pasojënuk përfitoi nga procesi i facilitimit tëvizave për qytetarët e Ballkanit, dukembetur e izoluar. Marrëveshjet për facilitim të vizave meBallkanin parashikonin lehtësimin eprocedurave të marrjes së një vizeSchengen në dy drejtime; shkurtimin ekthimit të përgjigjes për vizë brenda njëmuaji (30 ditë) dhe uljen e pagesës përvizë. Kohëve të fundit BE�ja nxori njëkod të ri për vizat për të gjitha vendet etreta, i cili aplikohet nga 5 prill 2010. Kykod aplikohet për 25 shtetet e zonësSchengen në të gjithë botën dhe do tëbëjë që marrja e një vize Schengen tëjetë më e shpejtë dhe më e lehtë. Kodiaplikohet për ata që aplikojnë për vizapër qëndrim të shkurtër me kohëzgjatje

deri në 90 ditë. Afati i intervistës përvizë shkurtohet në dy javë, kurse dhë�nia ose jo e vizës duhet të bëhet brenda15 ditëve dhe jo më larg dhe se me këtëkod çdo refuzim i vizës duhet të përcil�let me sqarime të nevojshme, kurse ap�likuesit e pakënaqur do të kenë të drejtëapelimi. Natyrisht se Kosova do të për�fitojë nga ky kod për shkak se ai tashmëështë universal.Në fillim të vitit 2008, pothuajse tëgjitha shtetet e Ballkanit, me përjash�tim të Kosovës, fillojnë dialogun për lib�eralizimin e vizave dhe nga mesi i po tënjëjtit vit të gjitha këto shtete pranojnëudhërrëfyesit për liberalizimin e vizaveme kritere të qarta, të cilat këto shteteduhet t’i plotësonin për liberalizimeventual të vizave. Progresi i shteteveishte i ndryshëm në përmbushjen ekritereve dhe nga 5 shtete të Ballkanitqë morën udhërrëfyesit, vetëm 3 prejtyre më 19 dhjetor 2009, fituan liberal�izimin e vizave. Qytetarët e Serbisë,Maqedonisë dhe të Malit të Zi nga 19dhjetori 2009 udhëtojnë lirshëm në tëgjitha vendet e BE�së vetëm me njëpasaportë biometrike, kurse Shqipëriadhe Bosnjë�Hercegovina nuk morënvlerësim pozitiv nga Komisioni dhe sipasojë për këto vende u shty vendimipër liberalizim. Kosova në anën tjetërnuk ishte pjesë e vlerësimit, pasi ajonuk kishte pranuar udhërrëfyes nga BE�ja. Tashmë dihet që Komisioni i ka reko�

manduar Parlamentit Evropian dheKëshillit të Ministrave liberalizimin evizave edhe me Shqipërinë dhe Bosnjëndhe pritet që vendimet në Parlamentdhe në Këshill të jenë pozitive dhe tëmerren aty nga fundi i vjeshtës ose fil�limi i dimrit. Në këtë drejtim Kosovambetet edhe më shumë e izoluar,tashmë edhe ndaj vendeve fqinje, tëcilat do të fillojnë aplikimin e rregullavetë reja të sigurisë për shkak të liberal�izimit të vizave me BE�në. Kjo është pak a shumë kronologjia eprocesit të liberalizimit të vizave përvendet e Ballkanit Perëndimor. Ështëmë se e qartë se Kosova nuk ishte pjesëe këtij procesi dhe si pasojë nuk ka për�fituar nga ai. Në aspektin kohor nëseshikojmë progresin e vendeve të ra�jonit, dhe nëse këtë verë pranojmë ud�hërrëfyesin për viza, afti ideal përliberalizim do të ishte nga vjeshta apodimri i vitit 2011. Gjithsesi deri atëherëlajmi i mirë është futja në fuqi e kodit tëri për viza nga BE�ja, që lehtëson jashtëmase marrjen e një vize Schengen,kurse heqja e plotë e regjimit të vizavedo të varet shumë nga progresi qëshënojnë institucionet e Kosovës nëpërmbushjen e kritereve tashmë të njo�hura për ne.

1 Me përjashtim të Kroacisë e Sllovenisë, të cilat s’kishinnevojë për marrëveshje të facilitimit të vizave, pasi qytetarëte tyre udhëtonin lirisht pa viza prejse kanë qenë pjesë eperandorisë Habsburge

Çka është Procesi i Stabilizim�Asociimit (PSA)?

PSA është politikë e BE�së për vendet eBallkanit Perëndimor e filluar nëSamitin e Zagrebit në vitin 2000. PSAsynon sigurimin e paqes dhe të sta�bilitetit në rajonin e Ballkanit dhepërkrahje për forcimin e demokracisëdhe sundimit të ligjit. Njëkohësisht PSAsynon krijimin e marrëdhënieve spe�ciale mes vendeve të Ballkanit dhe BE�së duke i njohur kështu këto sikandidate potenciale për anëtarësim

në BE.


Liberalizimi i vizave për vendet aspiruesepër anëtarësim në Bashkimin Evropian(BE) nuk mund të shihet ndaras ngakonteksti i përgjithshëm i marrëdhënievetë Republikës së Kosovës me BE�në.Procesi i liberalizimit të vizave paraqetvetëm njërën nga hallkat e shumta nërrugën e integrimit të vendit tonë drejtBE�së. Prandaj, për të kuptuar procesin eliberalizimit të vizave me Kosovënvështirësitë dhe dinamikën e punës,duhet që pashmangshmërisht tëanalizojmë marrëdhëniet e përgjithshmetë Kosovës me BE�në. Përndryshe,tendenca për anashkalimin e faktorëve tëpërgjithshëm që përbëjnë raportet eKosovës me BE�në do të na orientontedrejt një analize të mangët dhe jo reale.Marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe BE�së janë definuar në Raportin e Progresittë Komisionit Evropian për Kosovën.Megjithëqë në debate të ndryshmeakademike ende ngrihet dilema emundësisë së anëtarësimit të Kosovës nëBE, në aspektin praktik dhe politik nuk kaasnjë argument që mund të sfidojë tëardhmen e Kosovës në familjenevropiane.Përcaktimi i perspektivës evropianeparaqet conditio sine qua non (kusht patë cilin nuk bën), megjithatë perspektivae ofruar kërkon që të shoqërohet mepolitika dhe udhërrëfyes të qartë që do tëmundësonin qartësimin e rrugëtimit tonëdrejt anëtarësimit në BE.Në këtë drejtim Kosova merr pjesë nëProcesin e Stabilizim Asociimit, vazhdontë përfshihet në iniciativat rajonale dheevropiane për bashkëpunim dhe zhvillimdhe vazhdon të përfitojë nga asistencateknike dhe financiare e BE�së.

Megjithatë, Kosova për dallim nga vendete tjera të rajonit, ende nuk ka marrëudhërrëfyesin për liberalizimin e vizavedhe ende nuk ka definuar në mënyrëformale statusin e saj me BE�në.Prandaj qasja e Bashkimit Evropian ndajKosovës është jo e plotë dhe jo tërësishte koordinuar. Përderisa BE�ja kapërcaktuar politikën e saj për pranimin eKosovës (kujto deklaratat e baroneshësAshton dhe të komisionerit Fuele dhe njësërë rezolutash të Parlamentit Evropian),me gjithë faktin që BE�ja vazhdon të jetëkontribuuesi më i madh financiar nëKosovë, mungesa e marrëdhënievedirekte formale padyshim se vështirësonpërcaktimin e dinamikës politike dhekoordinimit të politikave ditore.Duke kuptuar vështirësitë politike,mosnjohjen e Kosovës nga pesë shtetetanëtare të BE�së dhe vështirësitë e tjeranë terren, na bën të kuptojmë se procesii liberalizimit të vizave, ashtu sikurse i tërëprocesi i integrimit evropian shoqërohetme sfida të shumta, të cilat jo domosdobien vetëm mbi kompetencat dhepërgjegjësinë e institucioneve vendore.Por me gjithë këtë realitet sfidues, vendiynë ka vënë si prioritet primar integriminnë Bashkimi Evropian dhe kjorrjedhimisht nënkupton edhe plotësimin ekritereve për liberalizimin e vizave si pjesëe një tërësie për integrimin e plotë tëvendit. Që nga shpallja e pavarësisëinstitucionet e vendit tonë me seriozitetinmë të madh kanë ndërmarrë të gjithëhapat e mundshëm për të zhvilluarkomunikimin politik me Brukselin zyrtar,për të definuar perspektivën evropianedhe është përkushtuar për të inkorporuar,adoptuar dhe zbatuar rregullat dhe

standardet e përbashkëta evropiane tëvendosura nga Komuniteti Evropian përdekada me radhë. Këto kritere përanëtarësim në BE, të formësuara nëKëshillin e Kopenhagës dhe të Madridit,paraqesin planin zhvillimor të punës sëinstitucioneve tona dhe agjendën ditoretë çdo shërbyesi civil dhe politik.Këto kritere për integrimin e përgjithshëmtë vendit në BE janë padyshim stabilitetii institucioneve të vendit, zhvillimi idemokracisë, shteti i së drejtës, mbrojtjae të drejtave të njeriut, mbrojtja e tëdrejtave të minoriteteve, krijimi i njëekonomie funksionale të tregut dhekapaciteti i tregut tonë për të vepruar nëkushtet e konkurrencës së tregutevropian, funksionimi i mirëfilltë iadministratës publike dhe mbi të gjithaharmonizimi i legjislacionit vendor me atëtë Komunitetit Evropian.Varësisht nga faza e plotësimit tëkritereve të lartcekura përcaktohet edhedinamika dhe raporti i vendit aspirues meBashkimin Evropian. Në këtë drejtim dotë ishte e domosdoshme që në procesin eliberalizimit të vizave Kosova të ketëmenaxhim dhe kontroll efektiv në kufijtëe saj territorial, të ketë një regjistrim civiltë popullsisë, të rrisë sigurinë edokumentacionit, të rregullojë çështjen eripranimit dhe emigrantëve dhe kështume radhë.Kosova ka përcaktuar një agjendë tejetdinamike në plotësimin e të gjithakritereve, porse katalizatori ipërshpejtimit të këtij procesi do të ishtedorëzimi i udhërrëfyesit për liberalizimine vizave. Vetëm pas posedimit tëudhërrëfyesit të BE�së për liberalizimin evizave, Kosova do ta ketë të qartë afatin

LIBERALIZIMI IVIZAVE VETËM

NJË HALLKË E INTEGRIMIT

NË BE

Hajredin Kuçi


kohor për t’u inkuadruar në listën e“bardhë” të Schengenit. Por, me gjithë këtë sfidë, Kosova kavazhduar të rrisë kontrollin kufitar, tëluftojë krimin e organizuar, është në pragtë kompletimit të legjislacionit sa i përketripranimit të personave të zhvendosurdhe regjistrimit civil dhe si një çështjeteknike, por jo më pak e rëndësishme,Kosova ka filluar të përgatitet për ofrimine pasaportave biometrike, të cilatparaqesin një kusht të domosdoshëm nëkëtë proces.Procesi i liberalizimit të vizave përKosovën, me gjithë që paraqet një raportbilateral në mes të Kosovës dhe BE�së,ajo assesi nuk mund të shikohet ndarasnga konteksti i zhvillimeve rajonale. Gjatë këtij viti tri shtetet kufitare mevendin tonë, përkatësisht Maqedonia,Mali i Zi dhe Serbia, përfituan ngaliberalizimi i vizave, duke u krijuarmundësi dy shteteve të tjera fqinje,Shqipërisë dhe Bosnjë�Hercegovinës, qëbrenda një periudhe të shkurtër kohore t’ibashkëngjiten grupit të shteteve tëBallkanit Perëndimor të cilat thyejnëmurin e lëvizjes me Bashkimin Evropian.Me këtë trend të zhvillimit rajonal Kosovavazhdon të mbetet shteti i vetëm në rajonqë nuk ka udhërrëfyesin për liberalizimine vizave, por raportin e saj me BE�në erealizon nëpërmjet mekanizmit tëashtuquajtur “dialogu për viza”.Padyshim se Brukseli zyrtar është ivetëdijshëm për realitetin e krijuar nërajon, prandaj shumë shpejt pritet qëKosovës t’i dorëzohet udhërrëfyesi përliberalizimin e vizave dhe rrjedhimisht të

gjendet formula e konsensusit evropianpër liberalizimin e vizave për qytetarët eRepublikës së Kosovës. Me gjithë këtë trajtim të veçantë, Kosovanë vazhdimësi ka përshëndeturinkuadrimin e shteteve fqinje në procesine liberalizimit të vizave dhe është einteresuar që të gjitha shtetet e BallkanitPerëndimor sa më parë të përmbyllinciklin e heqjes së barrierave për lëvizjen elirë të qytetarëve. Padyshim se liria e lëvizjes, përveç qëparaqet një parim fondamental nëkuptim të lirive dhe të drejtave të njeriut,heqja e vizave për qytetarët e shteteve tërajonit brenda një kohe shumë të shkurtërka rezultuar edhe me rritjen e tëardhurave publike të realizuara ngashtimi i numrit të fluturimeve ajrore dhetokësore dhe rritja e bashkëpunimittregtar me qytetarët e tjerë evropianë.Duke marrë parasysh raportet aktuale tëBE�së me Kosovën, mungesën e njëudhërrëfyesi të qartë që do ta bënteKosovën të barabartë me shtetet e rajonitdhe duke parë trendin e zhvillimeve nërajon, Bashkimi Evropian besoj që do tëanalizojë në thellësi sensitivitetin e rastittë Kosovës karshi proceseve rajonale nëmënyrë që assesi qytetarët e vendit tonëtë mos ndihen të diskriminuar në rajon.Kosova është e gatshme të mbetetmbrapa të tjerëve vetëm nëse kjo vjen sirezultat i mungesës së vullnetit tëinstitucioneve të vendit, por në rast se kyproces neglizhohet si mungesë e njëkonsensusi politik në BE, atëherë Evropado të vendoste jo në përputhshmëri meinvestimin e bërë afatgjatë në Kosovë dhe

politikën e saj strategjike për zhvillimin erajonit në një trend të përbashkët.Institucionet supranacionale nëBashkimin Evropian, e në veçantiParlamenti Evropian, ka ngritur meshqetësim mundësinë e një getoizimieventual të qarkullimit të qytetarëvetanë, duke sqaruar kështu se politikaevropiane duhet të jetë e koordinuar nëproceset e Ballkanit Perëndimor, porpadyshim se çelësi për dorëzimin eudhërrëfyesit për liberalizimin e vizavedhe trajtimin e barabartë të qytetarëve tëKosovës gjendet në institucionin qendrorvendimmarrës, në Këshillin Evropian.Me gjithë mungesën e një konsensusiformal në nivel vendimmarrës, BE�javazhdon që nëpërmjet “dialogut përviza” të fuqizojë perspektivën e vendittonë dhe të përkrahë institucionet evendit me ekspertizën e KomisionitEvropian. Duke kujtuar kështu përkrahjene fuqishme profesionale që vjenveçanërisht nga Komisioni Evropian dheParlamenti Evropian, Kosova është nëprag të formësimit të bazës ligjore dheplotësimit të kritereve të tjera teknike, siparakusht për liberalizimin e vizave. Kypërkushtim i institucioneve të venditmundëson që në momentin e marrjes sëudhërrëfyesit për viza, Kosova të kalojëshumë shpejt testin e maturimitinstitucional dhe politik për t’u bërë pjesëe listës së bardhë të Schengenit. Vlen të theksohet se liberalizimi i vizaveparaqet vetëm një etapë në rrugëtimintonë drejt integrimit në BashkiminEvropian. Modeli i institucioneve të BE�së që do të përdoret për liberalizimin evizave me qytetarët e Kosovës nuk do tëparaqesë vetëm përfundimin e kësajetape, por do të krijojë një model që do tëshërbejë për bashkëpunimin emëtutjeshëm të Kosovës me institucionetvendimmarrëse të BE�së. Kosova,vazhdon të mbetet vendi me investiminmë të madh financiar dhe politik të BE�së, prandaj gjetja e modelit përliberalizimin e vizave për qytetarët eKosovës është e pashmangshme, pasi qëky është interesi nacional i vendit tonëdhe ky është qëllimi i investimit afatgjatëtë Bashkimit Evropian në Kosovë.

(Autori është zëvendëskryeministër iRepublikës së Kosovës)


Të rinjtë në Kosovën e sotme – e Kosovaështë vendi i Ballkanit Perëndimor menumrin më të lartë të të rinjve! – kujto�jnë prindërit e tyre duke u thënë se salehtë ishte për ata të udhëtonin në tëgjitha pjesët e Evropës pa pasur nevojëpër të pritur në radhë në konsullata, papaguar një tarifë të pakthyeshme madjepa ditur nëse kërkesa për vizë do të pra�nohej apo jo. Për të gjithë ata të rinj(madje edhe për fqinjët e tyre nëBosnjë�Hercegovinë tash për tash),vendet anëtare të BE�së mbesin si tokëe premtuar ku nuk u lejohet të hyjnë –apo u lejohet vetëm në rrethanajashtëzakonisht të vështira dhe tëkushtueshme. Si do ta zbulojnë ata sesi duket Evropa � kjo “tokë e prem�tuar”? Si do të mësojnë ata të kuptojnëpasurinë e diversitetit dhe të mirëkup�timit kur ata nuk lejohen të dalin ngavend i tyre dhe t'i hulumtojnë të tjerët,siç kemi bërë shumë nga ne evropianëtperëndimorë kur ishim të rinj, për shem�bull përmes “interrail�it”?Veçanërisht në Kosovë, vendi më i ri nërajon me një histori të dhimbshme, tëvështirë, por gjithashtu të suksesshmedhe me një pavarësi që sapo kambushur dy vjet, procesi i integrimit nëBE duhet të ngjallë pritje si dhe t'i përm�bushë ato brenda një periudhe kohorete pranueshme.Me hyrjen në fuqi të Traktatit të Lis�bonës, Parlamenti Evropian (PE) ështëbërë bashkëvendimmarrës për çështjene vizave. Pak para se të miratohej Trak�tati, PE�ja e bëri të qartë pozicionin evet për liberalizimin e vizave, më 12nëntor 2009, duke e miratuar propoz�imin e Komisionit për çështjen e vizave

të bërë katër muaj më herët. Ky mendimfuqishëm mbështeti propozimin e Komi�sionit për heqjen e regjimit të vizave përSerbinë, FYROM dhe Malin e Zi, dhenjëkohësisht kërkoi që marrëveshjet meBosnjë�Hercegovinën dhe Shqipërinë tëmbyllen sa më shpejt sapo këto dyvende të përmbushin të gjitha stan�dardet, dhe gjithashtu theksoi nevojënqë Komisioni të fillojë një dialog përviza me Kosovën dhe të krijojë një ud�hërrëfyes për liberalizim të vizave të ng�jashëm me ato të vendeve të tjera nërajon sa më shpejt që të jetë e mundur.Kjo reflektoi në konkluzionet e Këshillitpër procesin e zgjerimit/stabilizim�asociimit më 7 dhe 8 dhjetor 2009, qëpërmbyllën me sukses procesin e liber�alizimit të vizave me Serbinë, FYROMdhe Malin e Zi, por gjithashtu ndër�morën një hap të rëndësishëm përKosovën, pasi Këshilli i kërkoi Komi�sionit një “qasje të strukturuar për tësjellë qytetarët e Kosovës më pranë BE�së”. Duke pasur parasysh faktin se pesështete anëtare të BE�së ende nuk e kanënjohur pavarësinë e Kosovës, kjo ishtemë së shumti që mund të pritej – dhekjo gjithashtu e ngarkoi qartazi Komi�sionin me detyrën përfundimisht për tënisë procesin e liberalizimit të vizave.Unë isha personalisht dhe politikisht ebefasuar për të mirë kur ministri iJashtëm spanjoll, Miguel Angel Morati�nos, vendit që mban Presidencën e rad�hës së Bashkimit Evropian, më dha njëpërgjigje të qartë në Komisionin përMarrëdhënie me jashtë më 4 shkurt2010, mbi pyetjen time rreth liberal�izimit të vizave për Kosovën. Ai tha seduke lënë mënjanë faktin se Spanja nuk

e ka njohur Kosovën si shtet të pavarur,Presidenca do të mbështesë të gjithëhapat e ndërmarrë për të sjellë banorëte këtij vendi sa me afër BashkimitEvropian.Me këtë mendim Presidenca evropianeka ndërmarrë një qëndrim të qartë përmbështetje ndaj banoreve të BallkanitPerëndimor dhe Kosovës veçanërishtprejse liria e lëvizjes është një ngaparimet kryesore të Bashkimit Evropian

LIBERALIZIMI IVIZAVE - NJËNXITJE E DO-

MOSDOSHME

Ulrike Lunacek

Verena KnausNjerëzit, natyrisht, poshtronin pyetje shu �më të qarta: Si mundtë ndodhë që Bashki �mi Evropian napremton perspektivëevropiane, ne dëgjoj �më vazhdim i sht qëjemi pjesë e Evropës,që do të bëhemi pjesë e saj, që BashkimiEvropian po dërgon misionin e BE�së përsundim të ligjit, sepse beson në Kosovëndhe dëshiron që Kosova të jetë pjesë eEvropës, dhe në të njëjtën kohë nukdëshiron që kosovarët të udhëtojnë as situristë në Bashkimin Evropian? Ky ështëparadoks dhe shumë njerëz e konsideruansi të tillë.Prandaj, rreth 50 milionë banorë ngaBallkani Perëndimor do të udhëtojnë paviza. Pse po frikësohet aq shumë BashkimiEvropian nga 2 milionë kosovarë? Kjo është çështja e vetme e përbashkët, ecila i ka preokupuar të gjithë qytetarët erajonit. Kjo është çështje e udhëtimit tëlirë, e ndjenjës së të qenit pjesë e Evropësdhe e ndjenjës së mosrefuzimit apomospërjashtimit nga hapësira të cilën ekonsiderojmë Evropë dhe e izolimit në atëqë quajmë Geto e Shengenit.

Citat nga dokumentari i Forumit2015 'Te jetosh ne geto'


dhe gjithashtu një nxitje kryesore përqytetarët në rajon për të marrë pjesëdhe për të mbështetur integriminevropian. Liria e lëvizjes gjithashtu për�faqëson një nxitje të rëndësishme qënuk duhet nënvlerësuar për për�mirësimin e marrëdhënieve në rajon. Megjithatë, deri tani procesi i liberal�izimit të vizave solli përçarje të tepërta etë panevojshme në rajon, dhe jo nxitjepër bashkëpunim rajonal dhendërveprim mes qytetarëve të shtetevetë ndryshme. Duke u mbështetur në njëanketë të fundit të Gallupit www.gallup�monitor.eu 44 për qind e të anketuarvenë Kosovë pranojnë se liberalizimi ivizave ka prezantuar përçarje te panevo�jshme te vendet e Ballkanit Perëndimor.Me rënien e regjimit Schengen përSerbinë, FYROM dhe Malin e Zi, penge�sat për të udhëtuar për kosovarët veçsejanë shtuar. Në këtë mënyrë Kosovaështë kthyer në një prej vendeve më tëizoluara në botë (një studim i kohëve tëfundit nga Iniciativa Evropiane për Sta�bilitet ESI ka treguar se edhe afganët,për shembull, mund të udhëtojnë në mëshumë vende pa vizë sesa kosovarët). Kyfakt veçse ka irrituar përçarjet që kanëekzistuar më parë mes vendeve të ra�jonit, siç është mosnjohja e Kosovës ngaBosnjë�Hercegovina. Liria e lëvizjes është një nga parimetbazë të idesë evropiane, megjithatë,

procesi në vetvete i ka dy anë. Përshembull, përputhja me kërkesatteknike për procesin e liberalizimit tëvizave mund të bjerë lehtë në konfliktme të drejtat e tjera të qytetarëve. Njërast të tillë paraqet zbatimi i mar�rëveshjeve të riatdhesimit mes vendevetë BE�së dhe Kosovës. Edhe pse pjesë�tarët e komunitetit rom ballafaqohenme kushte të mjerueshme sociale dheekonomike kur kthehen në Kosovë, ri�atdhesimi i romëve nga shtetet anëtaretë BE�së në Kosovë ka vazhduar përg�jatë viteve 2009 dhe 2010. Pas vizitësse tij në Kosovë në shkurt 2010, komi�sioneri për të drejtat e njeriut nëKëshillin e Evropës, Thomas Hammar�berg, ka kërkuar ndalimin e kthimit tëromëve me forcë dhe evakuim të men�jëhershëm të tyre nga kampet e konta�minuara me lëndë helmuese në veri tëMitrovicës. BE�ja ka investuar 5 milionëeuro për ndërtimin e shtëpive të reja,duke përfshirë një klinike të vogëlmjekësore, në jug të lumit Ibër, dheështë duke u përpjekur që të bindënjerëzit të rikthehen atje në mënyrë qëtë kenë mundësinë që njëherë epërgjithmonë të mbyllin ato kampe tëkontaminuara me plumb.Autoritetet kosovare, sidomos ish�min�istri i Brendshëm, Zenun Pajaziti, kanëfilluar qysh vitin e kaluar të vendosinstandardet e tyre (bazuar në njohuritë

mbi procesin e liberalizimit të vizave nëvendet e tjera). Ata do të duhej të mer�reshin jo vetëm me pasaportat bio�metrike por edhe me çështje të tjera, tëcilat janë të domosdoshme, për shem�bull, para se të lëshohen pasaportatbiometrike, së pari duhet pasur regjis�tra të besueshëm civilë. Nga ana eKomisionit Evropian unë shpresoj të ar�rihet marrëveshje që Kosovës t’i jepetudhërrëfyesi para verës 2010, nëmënyrë që qytetarët e saj të kenë njëperspektivë për liberalizim, kurse Qev�eria në Prishtinë ta ketë një rrugë tëqartë se çfarë kërkohet nga ajo.Është tejet e nevojshme që të sigurohemiqë procesi drejt liberalizimit te vizave tëmos ketë efekte dytësore negative, poredhe në Kosovë, si në vendet e tjera tërajonit, të jetë një histori suksesi dhe sembështetja masive e qytetarëve për in�tegrimin në BE (sipas Ballkan�monitor.eu 88% e të anketuarve nëKosovë mendojnë se anëtarësimi në BEështë një gjë e mirë, kjo është përqindjamë e lartë në rajon) nuk do të kthehet nëzhgënjim. Nga ana e ParlamentitEvropian qytetarët e Kosovës mund tësigurohen se kanë mbështetjen e plotëdhe të gjerë për liberalizimin e vizave.

(Autorja është deputete e ParlamentitEvropian dhe raportuese e PE�së përKosovën)


Në Bashkimin Evropian ekziston njëgatishmëri që edhe qytetarët e Kosovëstë mund të gëzonin në një të ardhme tëpacaktuar mundësinë e udhëtimit pa vizanë vendet e zonës së Schengenit.Mbështetja për këtë është në rritje sido�mos në kohën kur vizat për udhëtime tur�istike me mundësi qëndrimi deri në 90ditë janë hequr për shtetasit e Malit të zi,Maqedonisë dhe Serbisë, ndërsa Komi�sioni Evropian ka rekomanduar edhe heq�jen e vizave për qytetarët e Shqipërisëdhe të Bosnjë�Hercegovinës, sapo këto dyshtete të përmbushin edhe një numër tëkritereve që ende nuk i kanë përmbushurnë mënyrë të kënaqshme. Kjo do t’i lërëqytetarët e Kosovës të jenë të vetmitbanorë të rajonit, të cilët nuk do të gëzo�jnë këtë mundësi. Rrethanat e tilla kanëndikuar që madje edhe shtetet e BE�së,të cilat nuk e kanë njohur pavarësinë eKosovës, të mos e kundërshtojnë idenë edialogut të vizave.Por statusi i Kosovës pritet, megjithatënëse jo ta pengojë, atëherë dukshëm tarëndojë procesin e liberalizimit të vizave.Për shkak se 5 nga 27 vendet anëtare tëBashkimit Evropian nuk e njohin pavarës�inë e Kosovës në dokumentet e BE�së, asfjalët që shkruhen nuk lejohen që të sug�jerojnë se Kosova trajtohet nga BE�jasikur të ishte shtet. Zyrtarë të BashkimitEvropian shpesh thonë se “substanca dheqëllimi janë më të rëndësishme sesaforma” dhe sugjerojnë se, kur t’i përm�bushë kriteret, Kosova do të mund të për�fitojë po ashtu nga liberalizimi i vizave.Megjithëkëtë, një shikim në formulimetqë bëhen rreth Kosovës bën të qartë seKosova nuk trajtohet njëlloj sikur që janë

trajtuar shtetet e tjera. Së pari, sa herë qëpërmendet çështja e heqjes së vizave, nukpërmenden terme si “udhërrëfyes” apo“dialog për liberalizim vizash” dhe si qël�lim nuk thuhet “liberalizimi i vizave”, porterme të kushtëzuara si “dialog që even�tualisht mund të çojë në liberalizimin evizave”.Disa vende anëtare të Bashkimit Evropianqë nuk e njohin Kosovën si shtet, si dhenjë numër i madh i deputetëve në Parla�mentin Evropian nga këto shtete insisto�jnë madje edhe në detaje, siç është përshembull kërkesa që askund të mosthuhet “qytetarët e Kosovës”, por“banorët e Kosovës” dhe që në vend të“liberalizimit të vizave” të thuhet“lehtësimi i vizave”.Me gjithë vështirësitë ligjore që dalin ngafakti i mosnjohjes nga të gjitha vendetanëtare, në BE besojnë se mund të gjen�det një zgjidhje ligjore që Kosova të mosmbetet e izoluar në rajon dhe në BE nëaspektin e lëvizjes së lirë të qytetarëve.Madje edhe ministra nga vendet që nuke kanë njohur Kosovën, siç është ministrii Jashtëm i Sllovakisë, Miroslav Lajcak,kanë thënë se “kur ekziston vullnetimund të gjendet edhe rruga, dhe në BEka padyshim vullnet që askush të mosmbetet i izoluar, pra as kosovarët”.Pa marrë parasysh se si do të emërohenproceset që mund të çojnë në përfshirjene Kosovës në liberalizimin e vizave meBE�në, kriteret do të jenë të qarta dhepërmbushja e tyre do të kërkohet nëmënyrë rigoroze. Për Kosovën së pari,madje edhe para nisjes së procesit, ështëkërkuar që të ketë ose marrëveshje bilat�erale me vendet e BE�së për riatdhesim,ose një ligj të Kosovës për riatdhesim,

sipas të cilit Kosova do të obligohej tëpranonte të kthyerit nga secili vend i BE�së, ku ata qëndrojnë ilegalisht dhe uështë refuzuar kërkesa për strehim poli�tik apo ndodhen atje ilegalisht në ndonjëbazë tjetër. Pas kësaj Kosova duhet tëketë një ligj të duhur edhe për riintegrimine të kthyerve dhe të dëshmojë se kamekanizma për zbatimin e një ligji të tillë.Më pas, për shkak të sigurisë së doku�menteve, Kosova duhet të rregullojë sipasstandardeve më të larta regjistrin civil dhevetëm pas këtyre masave të nisë lëshimine pasaportave biometrike. KomisioniEvropian madje ua ka tërhequr vërejtjenautoriteteve të Kosovës që të mos nisinlëshimin e pasaportave biometrike pa erregulluar regjistrin civil.Kriteri i sigurisë së dokumenteve ështëndër kriteret kryesore në të cilat vendet eBE�së insistojnë. Dhe ky kriter nuk ka tëbëjë vetëm me kualitetin e pasaportësbiometrike, por me të gjitha dokumentetqë kërkohen për marrjen e një pasaportetë tillë. Për këtë arsye si kriter edhe përdialogun e liberalizimit të vizave ështëedhe lufta kundër korrupsionit dhe krimittë organizuar. Kjo kërkesë është për tëparandaluar që në të ardhmen, kurKosovës t’i hiqen vizat, ndonjë shtetas indonjë vendi të tretë të mos ketëmundësi që përmes korruptimit të zyr�tarëve të mundësojë pasaportën e këtijvendi me të cilën do të mund të udhë�tonte pastaj në BE. Ekspertët e KomisionitEvropian dhe të vendeve anëtare do tëmbikëqyrin edhe mënyrën e lëshimit tëcertifikatave të lindjes, atyre të nën�shtetësisë dhe dokumenteve të tjera.Gjendja sociale në Kosovë, sundimi i ren�dit dhe i ligjit, respektimi dhe mbrojtja e

KRITERET EQARTA, PORTRAJTIMI JO

I BARABARTË I KOSOVËS

Augustin Palokaj


të drejtave të pakicave, po ashtu janëndër kritere të cilat kërkohen ngaBashkimi Evropian. Dikush do të pyestese çfarë ka të bëjë çështja e të drejtave tëpakicave me liberalizimin e vizave, porpërgjigjja në këtë pyetje është shumëlogjike. Vendet e BE�së duan të sigurohenqë askush nga Kosova të mos mund tëketë arsye politike për të kërkuar azil nëvendet e BE�së për shkak se në Kosovënuk u garantohen të drejtat elementare.Pos kritereve të qarta, siç janë siguria edokumenteve, migrimi ilegal, riintegrimi,ligji për azilin dhe marrëveshjet e riatd�hesimit, rendi publik, siguria epërgjithshme dhe marrëdhëniet mejashtë, garancitë politiko�ekonomike, as�pektet civile dhe juridike dhe të tjerat,BE�ja kërkon edhe një fushatë të in�formimit të publikut që, edhe kur tëhiqen vizat, kjo nuk do të thotë se qyte�tarët e Kosovës do të mund të shkoninpër të punuar në vendet e BashkimitEvropian. Në një fushatë të tillë BashkimiEvropian ka insistuar në rastin eShqipërisë dhe të Bosnjë�Hercegovinës.Një lloj alarmi për këtë ka qenë edherasti i rritjes dramatike të numrit të qyte�tarëve nga Maqedonia dhe Serbia (për tëcilët organet e vendeve të BE�së pohojnëse kanë qenë shumica me përkatësi et�nike shqiptare) që në fillim të vitit 2010,pra menjëherë pas hyrjes në fuqi të heq�jes së vizave, të cilët kanë ardhur në disavende të BE�së për të kërkuar strehim.Shumë vende të BE�së janë shqetësuarsë pari me këtë dukuri, por në fund u kashërbyer edhe si shembull që të dësh�mohet se liberalizimi i vizave është mepërfitim të dyanshëm; një njërën anë tëqytetarëve për të udhëtuar, por, në anëntjetër, edhe të vendeve të BE�së, të cilatkanë mundur pa problem t’i kthenin ngakanë ardhur.Në rastin e Kosovës BE�ja nuk pranon tëjapë afate se kur mund të ndodhë hapinë procesin e liberalizimit të vizave. Por,bazuar në përvojën e vendeve të tjera,pritet që kjo të zgjasë mes tri deri në pesëvjet, e deri në hyrjen në fuqi të ndonjëvendimi eventual.

(Autori është korrespondent i “KohësDitore” nga Brukseli)

Aleksandra Stiglmayer:Kosova duhet ta ketëudhëzuesin, sepsebrenda disa muajshvetëm qytetarët eKosovës nuk do tëmund të udhëtojnëpa viza, dhe kështuKosova do të jetëplotësisht e izoluar në raport mevendet fqinje. Situata atje tashmëështë e mjerë, sepse aktualishtkosovarët mund të udhëtojnë vetëm nëpesë shtete pa viza.

Renzo Daviddi: Nuk mendoj se rruga deri tekudhëzuesi është e gjatë.

Augustin Palokaj:Kosova pa dyshim se duhet ta marrëudhërrëfyesin nga Bashkimi Evropian.

Tanja Fajon:Mendoj se është erëndësishme qëKosova ta ketëudhëzuesin sa mëshpejt që të jetë emundur, në mënyrëqë të mund të fillojëtë punojë në këtëdrejtim, si dhe të ketë perspektivë tëqartë, sepse përpara e pret një rrugë egjatë.

Ulrike Lunacek:Unë kam bërëpresion dhe kambiseduar me të gjithëzyrtarët e Komisionitdhe u kam thënë:“Ju lutem, hartojeniudhëzuesin paraverës, tregojuniautoriteteve të Kosovës çka duhet tëbëjnë hap pas hapi, pastaj kjo do të

jetë në duart e Kosovës, por para se takenë datën specifike apo standardetspecifike!” Por, mendoj se BE�ja pozhvillohet në një bashkim të shteteve,ku ksenofobia është mjaft e përhapur,ku ka racizëm ndaj të huajve që vijnëkryesisht nga vendet e jugut dhe tëcilët mund të kenë lëkurë më të zezë.Kjo është arsyeja pse mendoj se nukduhet të ketë marrëveshje tëriatdhesimit.

Stefan Fule:Pajtohem me ju që kjo rrugë duhet tëjetë plotësisht e qartë, sepse kjo ështënjëkohësisht çështje tejet politike, poredhe teknike.

Rada Trajkoviq:Prandaj, mendoj qëedhe hapësirës sëKosovës dhe Meto �hisë duhet t’i jepetshansi që ta rregu �llojë mundë sinë elirisë së lëvizjes,duke filluar tëpunojë në atë, që në fakt ështëpërgjigje e Ministrisë së Punëve tëBrendshme ndaj kësaj sfide.

Eduard Kukan:Nuk e di saktësishtnëse kjo ështëpengesë e madhe,por përfundimishtështë pengesë.Edhe pse të gjithënuk e kanë njohurKosovën, përfshirëkëtu edhe anëtarët e Parlamentit ngapesë vendet, kjo çështje duhet tëadresohet pa e marrë parasysh statusinzyrtar të Kosovës, sepse kjo ka të bëjëme popullin e saj dhe popullit tëKosovës nuk duhet t’i mohohet kjo edrejtë.

Citate nga dokumentari i Forumit 2015'Te jetosh ne geto'

A duhet Bashkimi Evropian t’ia ofrojë Kosovës udhërrëfyesin përliberalizimin e vizave?


Liberalizimi i vizave është temë erëndësishme në Ballkanin Perëndimor.Ajo kërkon vëmendjen si të liderëvepolitikë po ashtu edhe të qytetarëve tëthjeshtë. Në të vërtetë, një ndërobjektivat kryesore të liberalizmit tëvizave është që të tregojë përfitime tëprekshme që rrjedhin nga procesi ipranimit në BE për njerëzit e rajonit. Nëkëtë kontekst unë e mirëpresinteresimin dhe iniciativat proaktive qëshoqëria civile në Kosovë është duketreguar në këtë drejtim.Liberalizimi i vizave është prioritetpolitik për Qeverinë e Kosovës dhe njëperspektivë domethënëse për qytetarëte saj. Liberalizimi i vizave ështëgjithashtu një instrument i rëndësishëm

i politikës së BE�së në Kosovë dheçështje mjaft konkrete për vendetanëtare të BE�së, të cilat drejtpërdrejtmerren me implikimet e migracionit qërrjedhin nga liberalizimi i vizave.Përderisa në Kosovë ka pritje të mëdha,njëkohësisht ekziston edhe njëangazhim i madh nga BashkimiEvropian, i cili njëzëri pranoi se Kosovapërfundimisht duhet të përfitojë ngaliberalizimi i vizave.Disa mund të pyesin nëse “çështja estatusit” mund të pengojë Kosovën nërrugën e saj drejt qëllimit të udhëtimitpa viza. Është e rëndësishme që tëtheksohet se të gjitha shtetet anëtare tëBE�së pajtohen në perspektivënevropiane të Kosovës, ku liberalizimi i

vizave është një nga hapat e parë nëkëtë proces.Shumë në Kosovë sugjerojnë që Kosovaduhet të pranojë “një udhërrëfyes përliberalizimin e vizave” shpejt e shpejt,pasi qytetarët e Kosovës duhet lejuar qëtë udhëtojnë pa viza. Megjithatë,procesi i ka hapat e vet logjikë, të cilëtduhet respektuar. Thjesht, Kosovaakoma nuk e ka arritur fazën në të cilënajo mund të marrë, ashtu siç Komisioninë tetor e quajti atë, “strategjinë përliberalizimin e vizave”.Në rajon hapi i parë ishte krijimi i njëregjimi funksional të ripranimit. Kosovagjithashtu duhet të krijojë një regjim tëtillë të riatdhesimit. Prandaj, duhet tëmiratojë një ligj mbi riatdhesimin, i cilido të përcaktojë procedurat se si tëadresohen kërkesat nga shtetet anëtaretë BE�së dhe çfarë të bëhet në praktikë.Megjithatë, miratimi i ligjit nuk mjafton.Kosova jo vetëm që duhet të ketëkapacitetet e duhura administrative përt’u marrë me kërkesat e riatdhesimit, tëadresuara nga shtetet e treta nëKosovë, por gjithashtu duhet të ketëkapacitetet logjistike, sociale dheekonomike për t’u përballur mepersonat e riatdhesuar, duke përfshirëkëtu edhe komunitetet jo shumicë dhekëtë duhet bërë në një mënyrë tëqëndrueshme. Aktualisht, Kosovapërballet me sfida në këtë fushë dheduhet të rrisë përpjekjet e saj.Përgjegjësia e BE�së është të sigurojë qëliberalizimi i vizave nuk do të çojë në

LIBERALIZIMI IVIZAVE DHE

KOSOVA1

Renzo Daviddi

1 Nën Rezolutën 1244/1999.2 Pa paragjykuar pozicionet e vendeve anëtare mbi statusin

Në komunikatën e saj për Kosovën në tetor 2010 (Kosova�duke përmbushur perspektivëne saj evropiane); Komisioni Evropian ka deklaruar se:

Qytetarët e Kosovës duhet të ndajnë më shumë nga përfitimet e përafrimit me BE�në,duke përfshirë edhe mundësinë e udhëtimit pa viza për në BE. Kjo është e mundurvetëm nëse Kosova mund të sigurojë që reformat e duhura janë zbatuar dhe rregullatdhe procedurat respektohen në mënyrë të tillë që minimizojnë rreziqet që lidhen mesigurinë për shtetet anëtare të BE�së. Pika fillestare për këto reforma është funksionimii duhur i marrëveshjeve të riatdhesimit. Kosova ka nevojë të përshtatë legjislacionin esaj, të forcojë kapacitetet administrative që të procedojë kërkesat e riatdhesimit dhe tëzbatojë një strategji efektive të riintegrimit. Ajo gjithashtu ka nevojë të rrisë sigurinë ekufijve të saj dhe të sigurojë menaxhimin e regjistrave civilë dhe dhënien edokumenteve.

Komisioni propozon që të shkohet përpara me një qasje të strukturuar për të sjellëqytetarët e Kosovës më afër BE�së nëpërmjet një dialogu të vizave me perspektivën eliberalizimit eventual të vizave, atëherë kur reformat e nevojshme do të jenë ndërmarrë.

Në fund të vitit 2010, Këshilli i BE�së deklaroi që nëse të gjitha kushtet plotësohen, Kosova duhettë përfitojë nga perspektiva e liberalizimit eventual të vizave. Kjo është deklaruar nga 27 shteteanëtare të BE�së, pa paragjykuar pozicionet e vendeve anëtare mbi statusin e Kosovës.

Këshilli thekson se Kosova duhet të përfitojë nga perspektiva e liberalizimit eventual tëvizave2 kur të gjitha kushtet të jenë plotësuar dhe e fton Komisionin për të ecur përparame një qasje të strukturuar për të sjellë popullin e Kosovës më afër BE�së.


flukse migrimi që do të ishin tëdëmshme për shtetet anëtare të BE�së,por edhe për Kosovën.Sa i përket lehtësimit të vizave, i cilizakonisht shoqëron riatdhesimin, ështëe rëndësishme të përmendet qëshumica e vendeve anëtare të BE�së ezbatojnë këtë rast pas rasti mbi bazën efleksibilitetit të lejuar nga legjislacionii BE�së. Kjo në praktikë do të thotë seshumë qytetarë nga Kosova mund tëmarrin vizë duke paguar taksë tëreduktuar apo për kategori të caktuaratë mos e paguajë atë fare.Hapi i ardhshëm – strategjia eshoqëruar me dialogun për liberalizimine vizave – mund të vijë sapo Komisionidhe shtetet anëtare konsiderojnë qëregjimi i riatdhesimit funksionon nëmënyrë të kënaqshme. Kjo do tëvazhdojë të monitorohet edhe gjatëdialogut dhe është pjesë e strategjisë.Njerëzit në Kosovë dhe liderët politikëtë tyre duhet të kenë pritje realiste.Raporti i progresit i vitit 2009 theksonqë Kosova është në një fazë të hershmetë zhvillimit në të gjitha katër shtyllat estrategjisë (siguria e dokumenteve,migrimi dhe funksionimi i menaxhimittë integruar të kufijve, lufta kundërkrimit të organizuar dhe korrupsionitdhe mbrojtja e të drejtave themelorepër të gjithë banorët e Kosovës). Kosovaduhet të tregojë rezultate të prekshme

në të gjitha këto fusha. Përkushtimipolitik duhet shoqëruar me angazhim tëfortë teknik dhe koordinim të plotëndërministror/agjencish. Nismat efundit të ndërmarra në këtë drejtim ngaMinistria e Punëve të Brendshme janëpër t’u lavdëruar.Në dhjetor 2009, u bë e qartë që punae rëndë dhe zbatimi i reformaveshpërblehen. Tri vende – Ish�RepublikaJugosllave e Maqedonisë, Mali i Zi dheSerbia – arritën të përmbushin kërkesatpër liberalizimin e vizave. Ky vendim iparapriu një numri të vlerësimeve tëmëhershme në terren, shoqëruar merekomandime, raundeve të diskutimeveteknike dhe politike me vendet ecekura, si dhe me shtetet anëtare.Do të doja që të shfrytëzoja këtëmundësi për të nxjerrë në pah rolin erëndësishëm të shoqërisë civile në këtëproces. Në procesin e liberalizimit tëvizave Kosova duhet të japë përvetveten. Udhëheqësit politikë vendorëduhet të vëzhgohen se si e kanëperceptuar agjendën e reformave për nëBE. Nëse arrihen rezultate të prekshme,unë jam i bindur që BE�ja do të jetë nëpozitë të avancojë në fazën e ardhshmetë procesit dhe në fund të hapë dyertpër qytetarët e Kosovës. Historia ezgjerimit tregon se çdo valë e zgjerimittë BE�së kishte modele të veçanta,prandaj edhe ishte trajtuar ndryshe ngaBE�ja. Në mënyrë të ngjashme, çdodialog për viza është ndryshe dheadoptuar në varësi të rrethanavespecifike, edhe pse korniza e përdorurështë e njëjtë (riatdhesimi, riintegrimi,strategjia, dialogu për viza dhepranimi).Disa mund të pyesin: Çka do të thotëliberalizimi i vizave në praktikë?Liberalizimi i vizave nënkupton udhëtimpa viza për një periudhë afatshkurtër nëzonën e ashtuquajtur Schengen. Zona eSchengenit përfshin territoret e 25vendeve evropiane – 22 anëtare të BE�së dhe Norvegjia, Islanda dhe Zvicra.Mbretëria e Bashkuar dhe Irlanda nukjanë pjesë e zonës Schengen. Bullgaria,Qiproja dhe Rumania ende nuk e kanëzbatuar plotësisht tërë acquis për

Schengen, por këto vende gjithashtu dotë integrohen në të ardhmen në këtëzonë. Programi “waiver” për vizaaplikohet gjithashtu për këto vende(Rregullorja 539/2001). Liberalizimi i vizave lejon udhëtimin pavizë vetëm deri në 90 ditë (çdo gjashtëmuaj). Për udhëtime më të gjata duhetaplikuar për një vizë për qëndrim më tëgjatë në konsullatën e shtetit tëlartcekur. Liberalizimi i vizave vlenvetëm për të udhëtuar. Ai nuk jep tëdrejtën për të punuar apo punësuar.Nëse ndonjëri e ka ndërmend të vijë nëzonën Schengen për të kryer njëaktivitet me pagesë, ai prapë duhet tëaplikojë për vizë apo leje pune.Liberalizimi i vizave nuk do të thotë seudhëtarët nuk do të refuzohen në kufi.Në fakt, për shtetasit e vendit të tretëviza është njëri nga kushtet për kalimine kufijve të jashtëm të BashkimitEvropian. Autoritetet kufitare tëvendeve Schengen kanë të drejtënvendimtare mbi hyrjen. Udhëtarëvemund t’u kërkohet që të japin garancitë caktuara. Prandaj, edhe pasliberalizimit të vizave, kushtet e tjera tëhyrjes (siç janë mjetet e jetesës sëmjaftueshme që lejojnë mbulimin eshpenzimeve të qëndrimit dhe kthimit)për të gjithë shtetasit e vendeve të tretaqë udhëtojnë në zonën Schengenmbesin në fuqi.Për të përmbyllur, udhëtimi pa viza mesiguri do të provojë të jetë një përfitim irëndësishëm për qytetarët e Kosovës.Unë jam gjithashtu i bindur se kjo do tësjellë përfitime ekonomike dhe zhvillimtë mëtejshëm të kontakteve ndërnje �rëzore. Do të jetë një hap i rëndësishëmpërpara në rrugën e Kosovës drejt BE�së.Megjithatë, rruga për të arritur atje ështëplotë sfida dhe Kosova është vetëm nëfillim të procesit. Komisioni Evropian dotë vazhdojë të mbështesë përpjekjet eKosovës në këtë drejtim. Unë jam krenarqë me ekipin tim mund të kontribuoj nëkëto përpjekje.

(Autori është udhëheqës i ZyrësNdërlidhëse të Komisionit Evropian në Kosovë)

Rada Trajkoviq: ... ekzistojnë shumë zgjidhje kreative, tëcilat nuk duhet ta vënë në pikëpyetjecilësinë e jetës së banorëve të Kosovësdhe atë që quhet liri e lëvizjes.Edhe Bashkimi Evropian me gjasë ekupton rëndësinë e lirisë së lëvizjes edhesi mënyrë për tejkalimin e konflikteve tëtyre të përditshme. Bashkimi Evropian, icili është në fakt projekti më i madhpaqësor, me segregacionin e Kosovës dheMetohisë, nuk bën asgjë që mund të jetënë funksion të stabilizimit të rajonit, por,përkundrazi, po punon për diçka që nukdo të sjellë normalizim të jetës apondjenjën në mesin e njerëzve që edhe atakanë fituar të drejtën të funksionojnë si tëgjithë të tjerët në rajon.



Dikur ishte ndryshe. Udhëtimet nga Bal�lkani drejt Evropës Perëndimore plani�fikoheshin shpejt, pothuaj në mënyrëspontane. Një valixhe e mbushur merroba, nja 500 marka gjermane dhe pas�aporta e kuqe jugosllave në xhepmjaftonin për t’u nisur drejt stacionit tëtrenit në Fushë�Kosovë, në Ferizaj apo nëBujanoc. Sot këto stacione hekurudhorejanë në gjendje të mjerë, gati asnjëgjurmë nuk ka mbetur nga fama e dikur�shme, kur trenat që niseshin në Greqi për�shkonin gjithë Ballkanin në rrugë drejtEvropës. Këta trena ndalonin edhe nëFushë�Kosovë, në Ferizaj apo në Bujanocdhe në vagonët e vjetër hipnin qindra emijëra shqiptarë, serbë, romë. Në njëkohë pothuaj të gjitha rrugët të çonin nëqytetet kufitare të Italisë, sidomos në Tri�este, ku shtetasit e Jugosllavisë bëninpazaret fitimprurëse. Blinin një grumbullxhinsa dhe i ofronin për shitje nëpërpazaret e Prishtinës, Pejës e Gjilanit.Fitimet mjaftonin për të blerë artikujushqimorë dhe për të pirë ndonjë birrë nëkafehanet e lagjes. Disa kosovarë të tjerëe zbulonin Lindjen, shkonin në Poloni eÇekosllovaki, sepse ishin të bindur se atjeishte një botë hedoniste. Shpesh nukzhgënjeheshin.Kjo botë ka perënduar, ajo u kujtohetvetëm gjeneratës së kosovarëve tëmoshës mbi 50�vjeçare. Me shkatërrimine Jugosllavisë në fillim të viteve 90�të, përshumicën e popujve të Ballkanit morifund edhe mundësia e udhëtimit pa viza.Nga frika e vërshimit të Evropës Perëndi�more nga mijëra njerëz, kryesisht viktimatë luftërave, shtetet evropiane mbyllënkufijtë. Shqiptarët e Kosovës, boshnjakët,shtetasit e Maqedonisë, malazezët dhe

serbët e humbën një pjesë të rëndë�sishme të lirisë – lirinë e lëvizjes. Janëmbushur gati 20 vjet qëkur regjimi i ash�për i vizave kufizon dukshëm lirinë enjerëzve në Ballkan, me përjashtim tëkroatëve dhe sllovenëve, të cilët nuk udetyruan të pajisen me viza për të udhë�tuar në Evropë. Radhët e gjata të njerëzveqë presin para ambasadave dhe përfaqë�sive konsullore për të marrë një vizë janëshndërruar në sinonim të pritjes së një ra�joni për t’u integruar në BE, për të qenëpjesë e botës normale. Regjimi i vizave ika goditur në radhë të parë të rinjtë, ataqë mes moshës 15 dhe 25 vjeçare do tëduhej të zbulonin botën, të zbulonin kul�tura të tjera dhe modele të tjera të zhvil�limit shoqëror. Vizat kanë pamundësuarshkëmbimet mes sistemeve të shkollimittë lartë, shumë profesorë universitarë dheakademikë tashmë dy decenie nuk kanëkontakte me kolegët e tyre në Evropë. Pa�mundësia e lëvizjes pengon edhe zhvil�limin ekonomik. Një tregtar apo pronarfabrike në Ballkan duhet të kalojë barri�erën e lartë të vizës për të udhëtuar nëvendet e Evropës Perëndimore me qëllimtë krijimit të kontakteve me partnerëafaristë. Të vetmit që e kanë hequr barri�erën e vizave janë kriminelët e Ballkanit.Përmes bashkëpunimit të krimit të orga�nizuar transnacional ata kanë gjeturmundësi për të kapërcyer të gjithë kufi�jtë. Kanë pësuar, ndërkaq, të rinjtë, siç upërmend më lart. Për shembull, deri paraliberalizimit të vizave në fund të dhjetorit2009, rreth 70 për qind e të rinjve nëSerbi kurrë nuk kanë pasur mundësinë tëvizitonin ndonjë shtet tjetër. Supozohet senjë gjendje e tillë mbretëron edhe nëKosovë.

Grupe të shoqërisë civile kanë bërë pre�sion ndaj BE�së prej vitesh që, më nëfund, të heqin vizat dhe, në këtë mënyrë,qytetarëve të Ballkanit t’ua kthejnë njëpjesë të rëndësishme të lirisë – lirinë elëvizjes. Për të arritur këtë liri vendet eBallkanit duhet të plotësojnë një katalogkushtesh të vendosura nga BE�ja. Ndërkushtet kryesore numërohen kontrolli irreptë i kufijve, në mënyrë që të pengohetshkuarja e refugjatëve në Evropë ngavendet e Lindjes së Afërt dhe të Azisë(kurdëve, irakianëve, afganëve etj.). Përtë siguruar këtë nevojiten trupa policoretë specializuara dhe të pajisura me mjeteteknike, siç janë aparatet për vëzhgimgjatë natës, patrullat mobile për reagimtë shpejtë. Kush tjetër i rëndësishëmështë një sistem funksional i trajtimit dheakomodimit të refugjatëve të kapur nëkufi, të cilët duhet t’i nënshtrohen proce�durës së azilkërkimit, shqyrtimit dhe pra�nimit apo dëbimit në vendet prejardhëse.Kushti i radhës është pajisja e qytetarëveme pasaporta biometrike, të cilat me tëdhënat e tyre që përmbajnë janë burim irëndësishëm informacioni për policitë evendeve të Schengenit. Gjithashtu shtetete Ballkanit që synojnë liberalizimin evizave duhet të lidhin marrëveshje përpranimin e shtetasve të tyre, të cilëtkërkojnë azil në vendet e EvropësPerëndimore ose qëndrojnë ilegalishtatje, për shembull nëse në shtetet e BE�sëqëndrojnë më shumë se tre muaj. Para�lelisht me këto masa shtetet duhet të or�ganizojnë fushata publike për informimine qytetarëve mbi kushtet e lirisë së lëviz�jes në vendet e Schengenit. Qytetarëtduhet ta kuptojnë se heqja e vizave nukdomethënë se ata mund të punojnë në

HOLLËSI DHEIMTËSI PARA

LËVIZJES SË LIRË Enver Robelli


vendet e BE�së ose të qëndrojnë sa tëduan në territoret e këtyre shteteve.Në fillim të këtij viti, pas liberalizimit tëvizave për qytetarët e Serbisë, Maqe�donisë dhe Malit të Zi, grupe kriminale qëmerren me kontrabandën e njerëzve nëviset e banuara me shqiptarë në Maqe�doni dhe në Luginën e Preshevës plasuangënjeshtrën se heqja e vizave mundësonedhe fitimin e statusit të azilantit në Bel�gjikë dhe në disa vende nordike, siç ështëSuedia. Për pasojë disa mijëra shqiptarënga Maqedonia dhe Lugina e Preshevës uvërsulën drejt Evropës. Nga disa fshatratë rrethit të Kumanovës për çdo ditë nise�shim dhjetëra autobusë drejt Belgjikës. Kyzhvillim shkaktoi shqetësime në Brukseldhe politikanët e BE�së kërkuan nga Qev�eria në Shkup që t’i njoftojë më mirë qyte�tarët e saj se çfarë domethënë heqja evizave. Njëkohësisht Qeveria e Belgjikësorganizoi kthimin e atyre personave qëkishin keqpërdorur liberalizimin e vizavepër të kërkuar azil.Nga të gjitha këto duhet të mësojnë edheautoritetet e Kosovës. Para liberalizimit tëvizave BE�ja kërkon plotësimin e shumëkushteve, pra duhet të kryhen shumë de�tyra të imëta. Për fat të keq, autoritetet eKosovës me vite të tëra nuk kanë bërëpothuaj asgjë për plotësimin e kushtevepër heqjen e vizave. Kosova është vendi ivetëm në rajon që ende nuk lëshon pas�aporta biometrike. Tek para pak kohëshMinistria e Brendshme ka filluar të nën�shkruajë marrëveshje me shtetet e BE�sëpër kthimin e refugjatëve. Kontrolli i kufi�jve të Kosovës ende nuk është i garantuar

– në veri të vendit për shkak të pranisësë strukturave ilegale serbe, në pjesët etjera të Kosovës, ndërkaq, për shkak tëjoefikasitetit të policisë, e cila në këtëdrejtim ende është e papërvojë dhe pamotiv për të kryer punën për shkak të rro�gave tepër të ulëta. Si pengesë për liber�alizimin e vizave paraqitet, gjithsesi, edheimazhi i keq i Kosovës në opinioninevropian. Kosova, për fatin e keq të qyte�tarëve të saj, ende konsiderohet si qendëre trafikimit të qenieve njerëzore, e krimittë organizuar dhe si oazë për kontra�bandën e drogës drejt Evropës. Shpesh�herë raportet në mediet evropiane përKosovën janë të ekzagjeruara, shpeshKosova në mënyrë paushalle degradohetsi vatër e krimit që paraqet rrezik përEvropën. Raportet për korrupsionin en�demik të strukturave qeveritaregjithashtu e dëmtojnë rëndë imazhin eKosovës. Dënimi i grupeve të dilerëve tëdrogës nga Kosova në vendet e Evropësjo rrallë dominon kronikat e zeza të me�dieve. Me një fjalë: imazhi i Kosovës ështëaq i keq sa është bërë pengesë për liber�alizimin e vizave dhe për integrimin evendit në BE. Situata e paqartë e Kosovësnë arenën ndërkombëtare për shkak tërefuzimit të pesë vendeve të BE�së për tëpranuar pavarësinë e vendit është njëpengesë tjetër. Autoritetet e Kosovësgjenden para detyrave të mëdha. Atoduhet të plotësojnë në mënyrë rigorozekushtet e BE�së për heqjen e vizave. Nëkëtë drejtimin kërkohet krijimi i një ad�ministrate efikase, e cila do të jetë nëfunksion të garantimit të sigurisë së plotë

dhe bashkëpunuese me organet policoredhe gjyqësore të vendeve të BE�së. Ad�ministrata e tanishme e Kosovës ashiqarenuk është në gjendje të kryejë këtokërkesa të BE�së. Shtyrja e disahershmee procesit për lëshimin e pasaportave bio�metrike është një dëshmi e radhës përjoseriozitetin e autoriteteve shtetërore tëKosovës. Së fundi, krerë të Ministrisë sëBrendshme kanë thënë se pasaportatbiometrike të Kosovës do të kushtojnërreth 50 euro – një çmim ky ndër më tështrenjtit në rajon. Sa për krahasim: NëSerbi pasaporta biometrike kushton rreth20 euro. Pak më të larta janë çmimet nëvendet e tjera të rajonit, por larg çmimittë paralajmëruar nga MPB�ja e Kosovës.Kur BE�ja, në fund të dhjetorit 2009, ven�dosi t’ua hiqte vizat shtetasve të Serbisë,Maqedonisë dhe Malit të Zi, në Bosnjë, nëKosovë dhe në Shqipëri nga qarqe të cak�tuara u dëgjuan zëra se BE�ja këtë e kishtebërë për shkak të averzionit që ka ndajpopullsive myslimane në tri shtetet e për�mendura. Në Bosnjë zyrtarë të bashkësisëislame me ton polemik e quajtën refuzimine BE�së për liberalizim të vizave një “fatamorgana antimuslimane”. Akuzat e tillanuk janë të përshtatshme për të ecur për�para. Nga Kosova, Shqipëria dhe Bosnjakërkohet plotësimi i kushteve, të cilat u për�mendën më lart. Së fundi, Bosnja dheShqipëria kanë bërë hapa seriozë drejt lib�eralizimit të vizave. Për këtë arsye Brukselika propozuar heqjen e vizave. Mbetet tëshihet nëse edhe Qeveria e Kosovës nëmuajt e ardhshëm do të punojë mepërkushtim dhe seriozitet në plotësimin ekushteve. Për të arritur liberalizimin evizave autoritetet e Kosovës duhet tëbashkëpunojnë ngushtë jo vetëm me struk�turat përkatëse të BE�së, por, njëkohësisht,duhet të lobojnë te politikanët prokosovarënë BE që këtë proces ta mbështesin pub�likisht. Një gjë e tillë nuk do jetë e lehtë,sepse numri i atyre politikanëve evropianëqë janë të gatshëm të angazhohen përKosovën është gjithnjë e më i vogël përshkak të keqqeverisjes në Kosovë.

(Autori është korrespondent përEvropën Juglindore i gazetës gjermane“Süddeutsche Zeitung” dhe i të përdit�shmes zvicerane “Tages Anzeiger”)

Nëse ekziston një çështje që provokondhe sjell reforma mbresëlënëse dhe qëme të vërtetë konfirmon perspektivëevropiane për vendet e Ballkanit,atëherë ky është procesi i liberalizimittë vizave, proces që po ndodh kohëvetë fundit. Pas vendimit të BE�së në fil�lim të vitit 2008, që ofroi premtimin sesapo vendet e Ballkanit t’i përmbushindisa prej reformave më të vështira,qytetarët e tyre do ta kenë privilegjin eudhëtimit pa viza, besueshmëria e BE�së në rajon është rritur në mënyrë tëpapërshkrueshme. Fakti që qytetarët e Bosnjë�Hercegov�inës, Serbisë, Shqipërisë, Malit të Zi,Maqedonisë dhe Kosovës kishin nevojëpër vizë, në mënyrë që të udhëtonin nëvendet Schengen, i ka zbehur përshumë vjet marrëdhëniet dhe i ka bërëqytetarët e këtyre vendeve të ndihen tërefuzuar dhe të padëshiruar. Gjithashtu,dukej shumë paradoksale që përderisakëtyre vendeve u thuhej që e ardhmja etyre qëndron në Evropë, qytetarët etyre nuk ishin të mirëpritur as si turistë. Përpara luftërave në fillim të viteve ‘90,qytetarët e ish� Jugosllavisë nuk kishinasnjë pengesë udhëtimi për sa u përketvizave: studentët, biznesmenët oseartistët thjesht mund të hipnin në njëtren dhe të mbërrinin ne Vjenë ose nëMunih të nesërmen. Liria e udhëtimitpa shqetësimin konstant për të marrënjë vizë në mënyrë të kushtueshme ibëri ata të ndihen pjesë e Evropës. E ardhmja e rifitimit të asaj lirie për tëudhëtuar ka qenë një çështje që kaprekur çdo qytetar të këtij rajoni,pavarësisht origjinës së tij etnike apopikëpamjeve politike. Duke u kthyer

mbrapa në kohë në vitin 2003, nëSamitin e Selanikut në Greqi BE�japremtoi një heqje eventuale të regjimittë vizave. Por, për shume vjet asgjë emadhe nuk ndodhi; dhe ky më tepërdukej si një premtim bosh. Në vitin2006, si përgjigje për t’i përmbyllurmarrëveshjet e riatdhesimit, që rregul�lonin detyrimet e vendeve për të pran�uar prapa çdo qytetar të tyre që jetontenë mënyrë të paligjshme në BE, tëgjitha vendeve, përveç Kosovës, iuofrua lehtësimi i vizave. Në praktikë,sido që të jetë, lehtësimi i vizavendryshoi shumë pak gjë. Zvogëlimi içmimit të një vize Schengen nga 60 në35 euro e thjeshtësoi numrin e doku�menteve të kërkuara dhe e bëri më tëlehtë për disa kategori njerëzish për tëmarrë një vizë Schengen. Por, përballëdhe i madh, muri Schengen qëndrontepo aty. Ishte mbi të gjitha Deklarata e Pavarë�sisë së Kosovës ajo që e provokoivendimin e BE�së për të ofruarlehtësimin e vizave për Serbinë në janar2008. Në momentin që Franco Frattini,komisioner për Drejtësinë dhe Çështjete Brendshme në atë kohë, i kishteofruar Serbisë një proces që do të çontenë udhëtim pa viza, kjo nuk mund t’urefuzohej më vendeve të tjera të ra�jonit. Në pranverë të vitit 2008, tëgjitha vendeve, përveç Kosovës, iuofrua i ashtuquajturi “Udhërrëfyes”, qëjepte me detaje mbi 50 reforma dhestandarde të qarta që secili shtet duhejt’i përmbushte si parakusht për t’ulejuar udhëtim pa viza. Këto reformalëvizën nga çështje shumë teknike, siprezantimi i pasaportave biometrike të

lexueshme nga makineritë moderne,deri te ligjet mbi mbrojtjen e të dhë�nave, një sërë strategjish e konventash,përmirësimi i bashkëpunimit policor egjyqësor me BE�në, politikat e kufiritdhe migracionit, sikurse edhe çështjemë të përgjithshme, si luftimi i krimit tëorganizuar dhe korrupsionit. Duke ua vënë përpara një agjendë mereforma të detyrueshme për ta plotë�suar, procesi i udhërrëfyesit të vizave ukërkonte vendeve ta ndryshoninmenaxhimin e kufijve të tyre, politikat emigracionit dhe sigurinë e doku�menteve nga këmbët te koka; dukeadresuar shqetësimin personal të BE�sënë fushën e krimit të organizuar dhemigrimit, njëkohësisht procesi i udhër�rëfyesit krijoi një situatë ku të dyjapalët dilnin fituese. Vendeve u ishte bërë më se e qartë seçfarë kërkohej nga to në kuptimin e re�formave për sundimin e ligjit, dhe sikundërpërgjigje, u ofrohej një shpër�blim: udhëtim pa viza. Në këtë mënyrë,publiku dhe organizatat e shoqërisëcivile në secilin vend patën mundësi tëushtronin presion në qeveritë e tyre, nëmënyrë që këto të fundit t’i plotësonin


PSE KA RËNDËSILIBERALIZIMI I VIZAVE DHE

PSE TANI?Verena Knaus

Zenun Pajaziti:Le të merren statistikat në Kosovë dhe letë shihet qarkullimi i qytetarëve nëpërvendet e BE�së dhe të shihet që nëKosovë, për shkak se kemi edhe më herëtpërvojë ku qytetarët tanë punojnë jashtënë vendet e Perëndimit, kohëve të funditkërkesat më të mëdha për të dalë jashtëjanë të gjeneratës së re për studime, vizitatë punës, biznese të ndryshme.



reformat e kërkuara. Si rezultat, që ngadhjetori 2009, qytetarët e Malit të Zi,Maqedonisë, dhe Serbisë shijuan ud�hëtim të lirë në njërën anë, meShqipërinë dhe Bosnjë�Hercegovinënnë pritje të kishin të njëjtin fat ne muajte ardhshëm në anën tjetër. Kjo ngjarjee përmirësoi fuqinë e butë të BE�së nërajon dhe forcoi besueshmërinë në të. Po çfarë për Kosovën? Deri tani Kosovaështë lënë plotësisht jashtë këtij pro�cesi. Kosova është i vetmi vend nërajon, që ende nuk i është ofruar ud�hërrëfyesi, dhe qytetarët e saj do tëjenë të vetmit në rajon që nuk do tëshijojnë udhëtim pa viza në vitin 2011.Kosova mbetet vendi më i izoluar nëbotë. Natyrisht, qytetarët e Kosovës metë drejtë pyesin: “Po ne?” Në rastin e Kosovës, kjo duket njëparadoks i veçantë, duke marrëparasysh se sa shumë ka investuar BE�ja tashme financiarisht dhe politikisht,dhe duke marrë parasysh që BE�ja ështëvetë e pranishme në Kosovë me njëkontingjent prej 2.500 pjesëtarësh, menjë mision të fortë për Sundimin e Ligjit(EULEX), gjoja për ta ndihmuar Kosovëndhe institucionet e saj në këtë drejtim.Në kundërshtim me atë që shumica be�sojnë, procesi i vizave mundet të jetëtërësisht neutral në lidhje me statusin.

Fakti që asnjë nga shtetet anëtare tëBE�se nuk e ka njohur zyrtarisht Taj�vanin, nuk e ka penguar BE�në që ta fil�lojë dialogun me Tajvanin përliberalizim të vizave. Me fjalë të tjera,fakti që 5 vende anëtare të BE�sëakoma nuk e kanë njohur Kosovën zyr�tarisht, nuk duhet të bëhet pengesë qëKosovës t’i ofrohet një udhërrëfyes dhepo ashtu t’i jepet shansi i barabartë përt’i përmbushur reformat e kërkuara.Krejt çfarë kërkohet për t’i shkaktuardhe nxitur vërtet reformat është që BE�ja t’ia ofrojë Kosovës një udhërrëfyespër viza, njëjtë siç ka ndodhur më parënë rastin e Serbisë dhe të Maqedonisë.

Përgjegjësia e përmbushjes së refor�mave do t’i mbetet më pas e tëra Qev�erisë në Prishtinë. Ballkani Lindor, Rumania dhe Bullgaria,të cilat shijojnë udhëtim pa viza që ngaviti 2001, kanë një popullatë që përbenrreth 30 milionë. Të gjitha vendet e ra�jonit të Ballkanit Perëndimor kanë njëpopullsi prej 18 milionësh. A mundet qëpopullsia e Kosovës prej 2 milionësh tëparaqesë një rrezik kaq të lartë të sig�urisë për BE�në?Kosova është vendi që më së shumti kanevojë për forcën ndryshuese të BE�sëdhe të një perspektive evropiane sa mëtë qartë. Duke mos i ofruar Kosovës ud�hërrëfyes apo duke e shtyrë vendiminpafundësisht, BE�ja rrezikon ta humbnjë mundësi të artë për ta përmirësuarsundimin e ligjit në Kosovë dhe për tarritur besueshmërinë e saj dhe tëEULEX�it në terren. Kosova nuk kanevojë për trajtim të veçantë, pordrejtësia kërkon që Kosovës t’i jepet injëjti shans për t’i përmbushur refor�mat e kërkuara dhe si shpërblim tëmarrë liberalizim e vizave në një tëardhme jo shumë të largët.

(Autorja është eksperte për çështjeevropiane në Iniciativën Evropiane përStabilitet)

Zeljko Panteliq:Në fillim dua të them që i tërë procesi iliberalizimit të vizave mund t’ifalënderohet pavarësimit të Kosovës,sepse po të mos kishte ndodhur pavarësiae Kosovës, nuk do të ishte përshpejtuar asprocesi i liberalizimit të vizave, e asprocesi i lehtësimit të vizave, sepse i tërëprocesi i lehtësimit filloi vetëm pas fillimittë bisedimeve për statusin përfundimtartë Kosovës dhe në një mënyrë për taëmbëlsuar tabletën e hidhur, të cilënSerbia duhej ta kapërdinte, gjegjësishtpavarësimin e Kosovës.



“Sui generis” nuk do jetë sinonimvetëm për statusin përfundimtar tëKosovës. “Sui generis” do të na e përc�jellë vendin edhe për një kohë shumë tagjatë, sidomos në proceset që kanë tëbëjnë me integrimet evropiane, mu përshkak të rrethanave “Sui generis” tëKosovës.Kosovën shtet nuk e kanë njohur tëgjitha vendet e Bashkimit Evropian. Ngagjithsej pesë vende që refuzojnë njo�hjen, njëri madje edhe bllokon secilinhap të Brukselit përballë Prishtinës, i cilido t’i jepte konotacion shtetërorKosovës. Por kjo nuk vlen për çështjen evizave, sepse është ky rast që këtoshtete, posaçërisht për njërin ngapesëshja, të dëshmojë se me mosnjo�hjen e shtetit të Kosovës vetëm mbro�hen parimet dhe nuk u bëhet inatqytetarëve të këtij vendi.Mirëpo edhe procesi i vizave përKosovën nuk mund t’i ikë formatit “Suigeneris”. Njëri ndër hapat e parë qëshënon nisjen e procesit, nisja e dia�logut dhe dorëzimi i udhërrëfyesit,gjithashtu do të jetë “Sui generis’. Kjopër arsyen se faktorët relevantë nëBruksel nuk dëshirojnë që kjo letër tëketë emërtimin e njëjtë (udhërrëfyes)sikur në rastet e pesë vendeve të Bal�lkanit Perëndimor. Aktualisht faktorëtrelevantë në ndërtesën e KomisionitEvropian janë në kërkim të gjetjes së njëemërtimi të ri të këtij dokumenti qëgjithashtu do jetë “Sui generis”. Nësubstancë, ky dokument do jetë pak ashumë i njëjtë si me pesë udhërrëfyesetqë janë dërguar vite më parë në Tiranë,Podgoricë, Shkup, Sarajevë e Beograd. E

secili kryeqytet i lartpërmendur i kapasur detyrat e shtëpisë gati se tënjëjta.Dhe përderisa zyrtarët e Brukselit pokërkojnë emërtime të reja “Suigeneris”, ata të Prishtinës mundenvetëm të afrohen së paku në dy ngapesë kryeqytetet për të marrë sh�abllonin dhe të shfrytëzojnë kohën ekërkimit të emërtimeve me përmbush�jen e kushteve. Kjo do t’i ngjante rapor�tit të profesorit dhe studentit aktiv, i cilinë momentin e provimit nuk ka nevojëpër angazhim shtesë, sepse ka dësh�muar gjatë periudhës së ligjëratave njo�huri dhe zotëron lëndën përkatëse. Kushtet bazë për procesin e vizave janëtë njohura: miratimi i ligjit për riatd�hesim dhe nënshkrimi i marrëveshjevepër riatdhesim me vendet anëtare tëSchengenit, strategjia për riintegrim tëtë kthyerve, avancimi i regjistrit civil dhenë fund lëshimi i pasaportave bio�metrike. Të gjitha këto kushte ishin tëditura vite më herët, madje edhe parashpalljes së pavarësisë së Kosovës, sidhe para vendimit për nisjen e lëshimittë dokumenteve të shtetit të ri tëKosovës, përshirë këtu edhe pasaportat.

E për plotësimin e kushteve teknikenëpër çfarë janë detyruar të kalojnëedhe pesë shtete të tjera të BallkanitPerëndimor, nuk ka pengesa nga jashtë.Këtë nuk e parandalon as Spanja, asRumania, as Qiproja, as Sllovakia e asGreqia. Këtë e parandalon mospunadhe raportet jo të mira të ekspertëveevropianë që vizitojnë në baza të rreg�ullta Kosovën dhe konstatojnë në Bruk�sel se nuk janë pjekur kushtet as për tëmenduar për hapin e parë. Dëshmi ekësaj ishte vizita e fundit e kryeministritHashim Thaçi në Bruksel, i cili, pas bise�dave të zhvilluara, u detyra të pranontese “lëvizin” afatet kohore për nisjen edialogut për viza (hap ky që i paraprindhënies së udhërrëfyesit). Vetëm pakditë para ardhjes së Thaçit, njerëzit ngakabineti i tij, të ngarkuar me çështje qëkanë të bëjnë me integrime evropiane,insistonin se udhërrëfyesi do të vijë nëPrishtinë “para pushimeve verore”. Nga këndvështrimi i qytetarit tëthjeshtë, në raportet Bruksel�Prishtinë,vizat paraqesin çështjen më të rëndë�sishme. Kjo, sepse e prek përdit�shmërinë e secilit, e sidomos nëmomentin, i cili do të vijë relativisht sh�pejt, kur tekstualisht të gjithë fqinjët ekosovarëve do të lëvizin lirshëm në drej�tim të Evropës Juglindore. Asnjë për�parim i vendeve të Ballkanit Perëndimordrejt Bashkimit Evropian nuk do tëprekë qytetarët e vendit tonë sa çështjae vizave. A e dinë kosovarët e thjeshtëse të gjitha shtetet në rajon e kanë tënënshkruar Marrëveshjen e Stabilizim �Asociimit me Bashkimin Evropian? A edinë ata se dy vende të rajonit, Kroaciae Maqedonia, me vite gëzojnë statusin

KOSOVA “SUIGENERIS” EDHENË PROCESIN ELIBERALIZIMIT

TË VIZAVE Gjeraqina Tuhina

Sanela Bilaloviq:Që dy vjet prej shpalljes së pavarësisë sëKosovës, qytetarët e vendit tonë nukmund të udhëtojnë në Bosnjë�Hercegovinë. Të gjithë e din se kjo ndodhiprej kur Kosova filloi t’i lëshojë pasaportate saj. Megjithatë, ky është problem shumëserioz, sepse njerëzit nga Kosova, nëmesin e tyre edhe boshnjakët, nuk mundtë udhëtojnë në vendlindjen e tyre.


e kandidatit për anëtarësim të plotë nëBE dhe se Kroacia është një hap largnga anëtarësimi i plotë? A e dinë ata seShqipëria, Mali i Zi, si dhe Serbia, janërrugës për të marrë statusin e kandidatitpër BE?Sa për informim: Marrëveshja e Stabi�lizim � Asociimit është raporti i parëkontraktual në mes të një vendi dhevendeve anëtare të Bashkimit Evropian,e statusi i kandidatit është një lloj

garancie se shteti do t’i bashkëngjitetnjë ditë bllokut më të fuqishëm 27 anë�tarësh evropian. Mirëpo për njerëzit ethjeshtë kjo nuk është edhe aq e rëndë�sishme, e ata më pak të informuar as qëi dinë këto shënime, sepse tensioni igjakut u ngrihet vetëm në momentinkur kujtohen se të gjithë qytetarët për�reth munden lirshëm të lëvizin në drej�tim të Evropës Perëndimore. Kjoshkakton irritim më të madh për ata,sesa fakti se kosovarët jo që nuk kanëliri të lëvizjes në Evropë, por ata nukmund të lëvizin as në rajon, e besa asnë tërë territorin e shtetit të tyre. Çështja e vizave është diçka që nukvaret ekskluzivisht nga disponimi poli�tik i Bashkimit Evropian, por ka mëshumë karakter teknik dhe përparimi nëproces edhe mund të prodhojë rezul�tate. Duke iu referuar çështjes së vizavepër vendet e Ballkanit Perëndimor,komisionari për Zgjerim, Shtefan Fyle,

kishte thënë në një rast se “kryerja e de�tyrave të shtëpisë sjellë beneficione përqytetarët në vend”.Ajo që politikanët kosovarë do ta qua�jnë udhërrëfyes e faktorët evropianë meemërtim tjetër, do të bjerë herët a vonënë duart e aktorëve politikë kosovarë.Mirëpo, ai moment nuk do jetë lakmuespër politikanët vendorë, sepse do tëshënojë gjuajtjen e topit në oborrin eKosovës. Prej atij momenti nuk mund tëtregohet gishti në drejtim të Brukselit,sepse Brukseli në atë rast është më�suesi, i cili pret kryerjen detyrave tështëpisë nga nxënësit. Në atë rast “Suigeneris” mund të jemi vetë ne, nësenuk i përmbushim obligimet ashtu siçprecizohet në dokumentin që vetë po ekërkojmë me këmbëngulje tash e sakohë.

(Autorja është korrespondente e Ra�diotelevizionit të Kosovës nga Brukseli)


Safet Gërxhaliu:Dhe ajo që është më shqetësuese: kemipasur raste kur biznesmenëve elitë nëKosovë u është mohuar e drejta për vizë,duke u thënë se nuk keni para tëmjaftueshme, ndërsa në dokumentacionine kërkuar nga ambasada e caktuarShengen e ka dëshminë se ka në kontobankare më tepër se 1 milion euro dhe kjoështë vërtet diçka paradoksale.


Kosova ende mbetet i vetmi vend i ciliende nuk e ka marrë udhërrëfyesin për lib�eralizimin e vizave, edhe pse pritet qëgjatë muajve në vijim të hapet dialogu meKosovën për liberalizimin e vizave me BE�në.Sidoqoftë, kjo nuk ishte pengesë që nëmënyrë të njëanshme të hartohet dheaprovohet Udhërrëfyesi dhe Plani iVeprimit për Liberalizim të Vizave, të funk�sionalizohet mekanizmi ndërinstitucionalpër koordinimin e këtij procesi dhe të fil�lojë zbatimi i kritereve të rëndësishme. Më15 tetor u publikua dokumenti i ash�tuquajtur Studimi për Kosovën, ku u reko�mandua që të gjendet një rrugë epërshtatshme që edhe Kosova të hyjë nëdialogun për viza dhe më 6 dhjetor 2009,Këshilli i Ministrave i BE�së aprovoi këtërekomandim dhe kërkoi nga KomisioniEvropian të fillojë përgatitjet e nevojshme.Kjo de�fakto edhe u cilësua nga institu�cionet kosovare si fillimi i dialogut për lib�eralizimin e vizave. Prej atëherë janëmbajtur disa takime me ekspertë të KE�sëdhe janë zhvilluar disa misione vlerësuese,të cilat kanë pasur për qëllim të bëjnëvlerësimin e sektorëve relevantë për liber�alizimin e vizave. Ky edhe ishte momenti që u krijua për të

shtyrë zbatimin e kritereve të përcaktuara,të cilat janë të ndara si më poshtë.

1. Siguria e dokumenteve � kushtetdhe procedurat për lëshimin e dokumenteve të identitetitËshtë arritur progres i konsiderueshëm nëfunksionalizimin e Agjencisë përRegjistrim Civil (ARC) që ka për qëllimngritjen e nivelit të sigurisë dhe cilësisë sëlëshimit të dokumenteve. Tani ARC�jaështë në fazën e përcaktimit tëorganogramit të ri dhe të përcaktimit tëdetyrave për çdo pozitë në nivel qendrordhe lokal. ARC�ja është përgjegjëse përregjistrin civil dhe ka ndërmarrë hapakonkretë për të krijuar ambient sa më tëpërshtatshëm për sigurinë e dokumentevenë nivel të vendit dhe në bashkëpunim mezyrtarët e EULEX�it, ka inspektuar 35%zyrave të gjendjes civile dhe qendrave ko�munale për regjistrim civil.Janë digjitalizuar më shume se 75% të li�brave të regjistrit civil dhe janë hartuarplanet konkrete për digjitalizimin e pjesëstë mbetur, si dhe skanimin e të gjitha li�brave të amzës që do ta bëjnë regjistrincivil edhe më të sigurt, për më tepër, janëlidhur në internet më shumë se 95% ezyrave të gjendjes civile. Si rekomandim i studimit të fizibilitetit përavancimin e sistemit lidhur me lëshimin edokumenteve biometrike ka lindur nevojae ndryshmit të kornizës legjislative që katë bëjë me dokumente personale (pas�aportë, letërnjoftim dhe patentë�shofer).Këto akte ligjore tanimë kanë përfunduardhe janë aprovuar në parim nga Kuvendi iKosovës, ndërsa Ligji për Gjendjen Civileështë në finalizim e sipër dhe pritet qëshumë shpejt të nënshkruhet nga Qeveriadhe të procedohet në Kuvendin e Kosovës.

Për më tepër, sigurisë së dokumenteve nëzyrat e gjendjes civile nëpër komuna dhenë QKRC është duke iu kushtuar kujdes iveçantë pasi që kjo është e rëndësishme,siç janë edhe pasaportat biometrike.

2. Bashkëpunimi i agjencive në zbatimin e ligjit, parandalimin dheluftimin e krimit të organizuar, terror�izmit, drogave dhe korrupsionitMe qëllim të kompletimit të kornizësligjore, që ka të bëjë me luftimin e krimittë organizuar në kuadër të PVPL�së janëparaparë hartimi dhe miratimi i një numriaktesh ligjore. Në këtë drejtim duhet thek�suar se Projektligji për Pengimin ePastrimit të Parave është miratuar ngaQeveria më 22 janar 2010, dhe miratiminga Kuvendi pritet të ndodhë në korrik2010. Ky projektligj parasheh themelimine Njësisë së Inteligjencës Financiare.Projektligjet e tjera në proces të hartimitdhe të aprovimit janë:

• Projektligji për Mbrojtjen e Dëshmi�tarëve është hartuar dhe aprovuar ngaQeveria, pritet të aprovohet edhe ngaKuvendi i Kosovës.

• Projektligji mbi plotësimin dhendryshimin e Kodit të Përkohshëm tëProcedurës Penale të Kosovës, i cili ështënë fazën finale të hartimit të draftit tëparë nga grupi punues

• Projektligji mbi plotësimin dhendryshimin e Kodit të Përkohshëm Penaltë Kosovës është në fazën finale të har�timit.

Kuvendi i Kosovës më 12 dhjetor 2009 kamiratuar Strategjinë Antikorrupsion dhePlanin e Veprimit 2009�2011. Brenda vitit2010 parashihet hartimi, nënshkrimi dhezbatimi i memorandumit të mirëkuptimit


Aleksandra Stiglmayer:Çështja e statusit nuk është e lidhur mepolitikën e vizave. Këtë e tregon qartëfakti se BE�ja po negocion për udhëtiminpa viza me Tajvanin, vend ky i cili nukështë njohur nga asnjë vend anëtar i BE�së, apo nga gjërat siç është futja eKosovës në listën e zezë. Nëse Kosovamund të futet në listën e zezë, atëherë ajomund të futet edhe në listën e bardhë.


PROCESI I LIBERALIZIMIT

TË VIZAVE, TË ARRITURAT,PËRGJEGJËSITË

DHE OBLIGIMET Besnik Vasolli

në mes të Agjencisë Antikorrupsion meProkurorinë e Kosovës.Është vazhduar me rritjen e numrit tëgjyqtarëve që merren me rastet e krimittë organizuar dhe atij financiar, mirëpoduhet theksuar se numri i përgjithshëm igjyqtarëve të lejuar në të gjitha gjykatatnë Kosovë është 392, ndërsa aktualishtjanë duke punuar 276 gjyqtarë. Zbatimi i strategjive dhe planeve tëveprimit është duke vazhduar dhe vlen tëpërmendet suksesi në implementimin estrategjisë për luftimin e trafikimit meqenie njerëzore, të arriturat në luftimin edrogës dhe grupeve kriminale, të cilatmerren me aktivitete të jashtëligjshme nëzbatimin e MIK�ut.Sa i përket anës institucionale është mi�ratuar struktura e re organizative e Poli�cisë së Kosovës. e cila përfshin edhekrijimin e Njësisë kundër krimit të orga�nizuar, njësi kjo që operon brenda Sektorittë Hetuesisë. Shërbimi Korrektues ka shtuar numrin ezyrtarëve të shërbimit të tij në kuadër tësektorëve të sigurisë në të gjitha institu�cionet korrektuese (burgje dhe qendra tëparaburgimit) te autorizuar për parandal�imin dhe reduktimin e kontrabandës, dukepërfshirë edhe drogën. Gjatë tre muajve të vitit 2010 është arriturmë shumë rezultat se gjatë tërë vitit 2009në arrestimin e personave që janë marrëme trafikimin e lëndëve narkotike dhejanë konfiskuar lëndë narkotike më shumëse gjatë tërë vitit 2009.

3. Bashkëpunimi ndërkombëtargjyqësor dhe policorJanë ndërmarrë hapa konkretë në sig�urimin e bashkëpunimit ndërkombëtargjyqësor dhe policor, është përcjellë nismapër fillimin e negocimit të Marrëveshjespër “Transferim të personave të dënuar”me vendet anëtare të BE�së, Zvicrën dheTurqinë. Policia e Kosovës tashmë ka të nënshkru�ara disa marrëveshje të bashkëpunimitpolicor, posaçërisht me shtete fqinje, poredhe me ato ndërkombëtare. Së fundi,ministri i Punëve të Brendshme ka nën�shkruar marrëveshjen për bashkëpunimpolicor me Zvicrën, Francën Gjermaninëdhe është në finalizim të marrëveshjevebilaterale për bashkëpunim policor edheme shumë shtete të tjera të BE�së.

Sidoqoftë, anëtarësimi në EUROPOL, IN�TERPOL, FRONTEX, EGMONT GROUP etj.do të paraqesin një sfidë të vështirë për tatejkaluar, për vetë faktin që Kosova endenuk njihet nga të gjitha shtetet anëtare tëBE�së apo të Kombeve të Bashkuara.

4. Politikat e azilitPër menaxhimin sa më të mirë tëazilkërkuesve dhe menaxhimit të poli�tikave të azilit janë ndërmarrë veprimekonkrete në funksionalizimin e Departa�mentit për Shtetësi, Azil dhe Migrim. Më17 dhjetor 2009, është inauguruar Qen�dra e Përkohshme për Azilkërkuesit, si dheështë emëruar stafi menaxhues. Për mëtepër, janë bërë përgatitjet për krijimin edatabazës për monitorimin e vëllimit tëmigracionit.

5. Menaxhimi i migrimitKosova ende nuk ka politikë dhe regjim tëvizave edhe pse MPJ, MPB, PK, EULEX,ICO etj. Kanë themeluar një grup punuespër hartimin e procedurave që kanë tëbëjnë me lëshimin e vizave. Gjithashtu kanjë qëllim që të krijohet një nëngruppunues me përfaqësues të MPB�së dheMPJ�së, si dhe të ekspertëve të tjerë që dotë punojnë në hartimin e kodit specifikuniform të etikës për antikorrupsionin përzyrtarët e MPB�së dhe MPJ�së që merrenme lëshimin e vizave dhe lejeve të qën�drimit, si dhe krijimin e bazës së të dhë�nave për viza dhe migracion.Kosova është zotuar të lidhë marrëveshjebilaterale për ripranim dhe në këtë aspektka nënshkruar marrëveshjet për ripranimme shtetet e rajonit dhe të BE�së, ndërsatash për tash është duke i negociuar dheështë afër finalizimit të marrëveshjes medisa prej tyre. Gjithashtu është aprovuarLigji për ripranim, i cili përcakton proce�durat e verifikimit dhe të kthimit të qyte�tarëve kosovarë dhe të huaj që kanëkaluar nga Kosova në shtetet e tjera.

6. Menaxhimi i kufijveSistemi i intranetit dhe lidhja me bazën etë dhënave është bërë në të gjitha pikatkufitare, gjithashtu është themeluar Qen�dra Monitoruese e MIK�ut në Doganat eKosovës dhe të Policisë Kufitare, me selinë Doganat e Kosovës dhe bashkërisht nëkëtë qendër veprojnë zyrtarët doganorëdhe policorë. Nga kjo qendër monitoro�

hen pikat e kalimit të kufirit, përmes kam�erave, të cilat janë të instaluara në pikat ekalimit të kufirit dhe janë të lidhura meketë qendër monitoruese operative.Është ndërtuar objekti i përbashkët (polici,dogana, AVUK) i pikës kufitare Glloboçicë� një ndalje, një kontroll, respektivishtkabina të përbashkëta, që paraqet një ob�jekt shumë funksional duke i plotësuar nëaspektin e infrastrukturës hapësirën epunës, kërkesat e të gjitha agjencive nëkontrollin dhe mbikëqyrje në këtë pikë tëkalimit të kufirit. Derisa në Merdar, Kullëdhe Dheu i Bardhë është shtuar edhe nganjë korsi për kalimin e automjeteve, si dheështë bërë vlerësimi i infrastrukturës përtë gjitha pikat e kalimit kufitar dhe për ob�jektet e Drejtorisë Rajonale në Veri. Janë nënshkruar marrëveshje ndërkom�bëtare dypalëshe në mes të Qeverisë sëRepublikës së Kosovës dhe Këshillit tëMinistrave të Republikës së Shqipërisëpër bashkëpunimin dhe ndihmë reciprokenë çështje doganore, gjithashtu ështënënshkruar marrëveshja ndërkombëtaredypalëshe në mes të Qeverisë së Repub�likës së Kosovës dhe Qeverisë së Repub�likës së Turqisë për bashkëpunimin dhendihmën reciproke në çështje doganore.Ky është vetëm fillimi dhe duhet kuptuarse ka ende shumë punë për të bërë. Sido�qoftë, ky proces ka rëndësi të shumëfishtëtë zbatimit të kritereve të nevojshme përtë arritur liberalizimin e vizave. Ky ështëproces shtetformues, proces që e bënKosovën vend të sigurt, stabil dhe të zhvil�luar, siç edhe janë shtetet e zhvilluaraanëtare të BE�së, e ndihmon procesin e in�tegrimit evropian dhe e ndihmon zhvil�limin ekonomik. Pra, përfitimi është i shumëfishtë dheduhet kuptuar se secili ka rolin e vet dhepërgjegjësitë personale ashtu siç edhe dot’i gëzojë të mirat e këtij procesi. Është merëndësi të informohen qytetarët e Kosovësse liberalizimi i vizave nuk e mundësonkërkimin e azilit në shtetet anëtare të BE�së e as nuk e mundëson punësimin në BE. Liberalizimi i vizave thjesht mundësonvetëm udhëtimin në BE dhe qëndriminatje deri në 90 ditë pa pasur nevojë përvizë.

(Autori është këshilltar i CDF�së në Min�istrinë e Punëve të Brendshme)


24 qershor 2010

Ne, organizatat e shoqërisë civile dheqytetarët e Kosovës të nënshkruara mëposhtë, me durim kemi pritur qëKosovës t’i jepet udhërrëfyesi i vizave.Ka kaluar një vit që nga apeli ynë i fun�dit. Shumë premtime na janë dhënë,por Kosova mbetet vendi i vetëm nërajon akoma i përjashtuar nga procesi iliberalizimit të vizave.Përderisa të gjitha vendet e tjera kanëpërparuar dukshëm, si Maqedonia, Ser�bia dhe Mali i Zi, që gëzojnë udhëtim paviza, si dhe Bosnjë�Hercegovina dheShqipëria, që pritet shpejt të fillojnë, nejemi të izoluar po aq sa kemi qenë nëverë të vitit 2009. Të gjithë ne, pa marrëparasysh përkatësinë etnike, ndihemi tëbllokuar dhe të harruar. Ne i kuptojmë shqetësimet e sigurisë sështeteve anëtare evropiane dhe tëKomisionit Evropian. Ne i përkrahimkërkesat e tyre për Qeverinë tonë, që tëluftojë krimin dhe migrimin jolegal dhetë sigurojë që të gjithë të kthyerit tëpranohen me dinjitet. Ne i vlerësojmëpërpjekjet e Qeverisë sonë që të për�gatisë në mënyrë të njëanshme udhër�rëfyesin e vizave. Por, ne nuk kuptojmëpse Kosovës ende nuk i është dhënë ud�hërrëfyesi i vizave dhe nuk i është thënëçka saktësisht pritet nga Qeveria jonënë aspektin e reformave konkrete.Shpresat tona u ngjallën kur tetorin ekaluar Komisioni Evropian propozoi tëfillojë “viza�dialogun me perspektivë tëliberalizimit eventual të vizave”,vendim i miratuar nga Këshilli në dhje�tor. Ne gjithashtu kemi pasur shpresa të

mëdha që Samiti i Sarajevës në qershordo t’i japë një nxitje të re procesit të in�tegrimit evropian për të gjitha vendet eBallkanit Perëndimor dhe do ta çojëdrejt përfshirjes së Kosovës në procesine liberalizimit të vizave – kërkesë kjo ecila u parashtrua në një apel të për�bashkët të nënshkruar nga 471 organi�zata të shoqërisë civile nga mbarërajoni.Koha është që premtimet të kthehen nëvepra. Evropa nuk mund t’i lejojë rrez�iqet e ndërlidhura me izolimin dhegetoizimin e Kosovës. Qeveritë e rajonitkanë demonstruar se ato mund të real�izojnë reforma të vështira, nëse kriteretjanë qartazi të përcaktuara dhe të mat�shme si në rastin e liberalizimit tëvizave. Ne fuqishëm besojmë se kohaështë që Qeverisë sonë t’i jepet e njëjtamundësi e barabartë, që t’i realizojë re�format e kërkuara për udhëtim pa viza. Ne u bëjmë thirrje udhëheqësve dhevendimmarrësve evropianë që t’ia japinKosovës udhërrëfyesin dhe që formal�isht ta përfshijnë menjëherë Kosovën nëdialogun e vizave. Kosova si asnjë vendtjetër në rajon ka nevojë për fuqinëtransformuese të procesit integruesevropian dhe ne, si të gjithë të tjerët,dëshirojmë të jemi pjesë e Evropës.

Nënshkruar nga:

1. Fondacioni Kosovar për Shoqëri tëHapur

2. Instituti “Riinvest” 3. Klubi për Politikë të Jashtme4. Iniciativa Evropiane për Stabilitet5. KIPRED

6. Fondacioni Kosovar për Shoqëri të Hapur

7. Nisma e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut

8. Qendra për Politika dhe Avokim9. Stacion � Qendra për Art

Bashkëkohor, Prishtinë10.Lëvizja Evropiane në Kosovë11.Lëvizja FOL 12.Urban FM13.Fondacioni “Friedrich Ebert” 14.Grupi për Hulumtime në Sociologji

dhe Filozofi15.Fondi për të Drejtën Humanitare

në Kosovë16.Instituti Ballkanik i Politikave, IPOL17.Qendra Kosovare për Edukim18.Instituti “Riinvest” 19. Instituti për Kulturë dhe Sport20.Qendra për Politika Evropiane

dhe Politikë21.Iniciativa për Progres, INPO22.Çelnaja23.Community Building Mitrovica24.JEF Kosova25.Instituti Demokratik i Kosovës26.Qendra për Integrimin

e Komuniteteve, Prizren27.Uni Group Junior Enterprise28.Qendra për të Drejtat e Njeriut,

Universiteti i Prishtinës29.Instituti i Prishtinës për Studime

Politike, PIPS30.Instituti GAP 31.Qendra e Kosovës për Politika

Publike32.OJQ “Durmish Aslano”, Prizren33.Media Centar, Çaglavica34.OJQ “Kosovski Avaz”


APEL I KOSOVËSUDHËHEQËSVE

DHE VENDIM-MARRËSVE

EVROPIANË

Sektori i sigurisë paraqet segmentin kyçtë zhvillimit institucional në Kosovën epavarur. Në fakt, fjala është për një sek�tor relativisht të ri i paraparë meKushtetutë të Republikës së Kosovëspas një administrimi të UNMIK�ut, e cilakishte kompetenca të rezervuara mbikëtë sektor dhe frenoi tentativat përforcimin e pronësisë vendore në këtëaspekt. Kur flasim për sektorin e sig�urisë në ditët e sotme, atëherë, në kra�hasim me shtetet e rajonit, Kosova nukbën pjesë në procesin e Reformës sëSektorit të Sigurisë (RSS) mirëpo mëshumë konsiston në Zhvillimin e Sek�torit të Sigurisë (ZHSS). Me përjashtimtë Policisë së Kosovës, e cila ështëthemeluar tash e 11 vjet dhe që kërko�het një reformim substancial, institu�cionet e tjera të sigurisë janë nëthemelim e sipër. Forca e Sigurisë sëKosovës dhe Agjencia Kosovare e In�teligjencës janë në fazën fillestare tëngritjes. Duke mos hyrë në detaje të funksionimittë këtij sektori, shtrohet nevoja e ela�borimit të progresit të deritashëm të in�stitucioneve të sigurisë në raport meprocesin e liberalizimit të vizave. Është

më se e qartë që aspekti politik dhepengesat strategjike po e frenojnëKosovën në një progres nëbashkëngjitje në Shengenin e bardhë,mirëpo kjo nuk do të thotë se institu�cionet qeveritare dhe aktorë të tjerë tëndalen në plotësimin e kritereve teknikeduke u bazuar në praktikat e shtetevetë tjera. Aspektet që ndërlidhen me sek�torin e sigurisë dukshëm reflektojnëngecje dhe një mosefikasitet në arritjene standardeve që kërkohen. Pikësëpari, ngritja e mekanizmave tëmbrojtjes së të dhënave personale ështëshumë e rëndësishme, ndërsa Qeveria eKosovës qartazi ka qenë shumë joefek�tive në ngritjen e tyre. Pas përpjekjevetë shumta, Ligji për Mbrojtjen e të Dhë�nave Personale është aprovuar në Ku�vend rishtazi, mirëpo implementimi i sajende nuk ka filluar. Edhe pse Ligji ështënë përputhje të plotë me Direktivën eBE 95/46/EC, ende nuk janë bërë hapatfillestarë për themelimin e AgjencisëNacionale për Mbrojtjen e të DhënavePersonale. Për më shumë, vlen të thek�sohet se kapacitetet në këtë sferë janëinekzistente. Ligji është shkruar nga njëekspert ndërkombëtar, mirëpo për im�plementimin e tij nevojitet ngritja e ka�paciteteve vendore. Mbrojtja e tëdhënave personale përbën një aspectkyç për liberalizimin e vizave, ngase tëdhënat personale konsiderohen si ele�ment themelor i të drejtave të njeriut nëBE. Edhe pse vetëm tërthorazi ka të bëjëme këtë proces, mungesa e Ligjit përklasifikimin e informacioneve përbënnjë fakt shqetësues. Aq më parë që ka�pacitetet në këtë drejtim duhet ngriturnga zeroja.

Reformimi i Policisë së Kosovës ështëduke u bërë me hapa të ngadalshëm.Policia konsiderohet si një institucionvital në Kosovë dhe relativisht funk�sional, mirëpo, sipas vlerësimeve,mundësitë për përballje me sfida tëmëdha që tejkalojnë detyrat elementaretë rendit dhe sigurisë publike janë të ku�fizuara. Luftimi i krimit të organizuardhe në veçanti trafikimit të qenievenjerëzore është një nga parakushtet qëPK ka treguar rezultate modeste. Kra�has mangësive kadrovike dhe buxhetittë kufizuar, Ministria e Punëve të Brend�shme dhe PK nuk kanë arritur që të for�malizojnë marrëveshje bashkëpunimime shtetet në rajon, përvec me disa. PKnë raste kyçe nuk merr pjesë në opera�cionet rajonale për luftimin e grupevekriminale dhe shumë pak janë bërë për�pjekje për integrimin në qendrat ra�jonale të bashkëpunimit. Në këtëdrejtim duhet kritikuar joefikasitetin eEULEX�it që të ndihmojë procesin ebashkëpunimit rajonal të PK duke Ipasur parasysh pengesat politike. Mo�spjesëmarrja në iniciativat rajonale përluftimin e krimit të organizuar pengonshumë procesin e liberalizimit. Për më shumë, Integrimi i Menaxhuar iKufirit reflekton pjesën kryesore tëkritereve dhe në këtë drejtim kërkohetzhvillim i shpejtë. Në fakt, implemen�timi i Strategjisë për Menaxhimin e In�tegruar të Kufirit ka arritur deri në njënivel, por larg nga standardet ekërkuara. Policia kufitare ka kapacitetetë kufizuara për menaxhimin e kufirit.Nevoja për ngritjen e kapaciteteve hu�mane dhe teknike të Policisë Kufitareështë tepër e madhe duke e pasur


SEKTORI I SIGURISË

NË KONTEKST TË PROCESIT TË

LIBERALIZIMITTË VIZAVE Florian Qehaja

Augustin Palokaj:Nëse Kosova vazhdon të jetë vendi mepopullatë më të izoluar në Evropë, kjo dotë ndikojë shumë edhe në politikënafatgjate të Bashkimit Evropian, nëstabilizimin e rajonit të Ballkanit, sepsemungesa e lirisë së lëvizjes do të japëpunë edhe për krimin e organizuar, pra përrrjetet që bëjnë kontrabandë me njerëz.


parasysh që duhet gradualisht të mer�ren kompetencat nga njësitet e KFOR�itqë janë në redukim e sipër. Deri tani vijae gjelbër e kufirit është marrë përsipërvetëm në kufi me Shqipërinë dhe endes’është bërë një gjë e tillë në kufirin meMaqedoninë dhe Malin e Zi. Kufiri meSerbinë është një ndër më të rëndësish�mit, ngase fjala është për një vijë ku�fitare mbi 380 km që në fakt është mëshumë se gjysma e vijës së gjelbër ku�fitare të Kosovës me fqinjët (në tërësivija e gjelbër është mbi 740 km). Një ndër aspektet më sfiduese për Qev�erinë është procesi i riatdhesimit. Numrii madh i emigrantëve ilegalë kosovarënë Evropë kërkon nënshkrimin e mar�rëveshjeve bilaterale me shtetet anëtarepër riatdhesim. Kostoja financiare e këtijprocesi është pothuajse e papërbal�lueshme në mungesë të një vizioni përqasjen e këtij aspekti. Edhe pse janë ev�idencuar marrëveshje të MPB sëKosovës me ministritë respektive tështeteve anëtare, implementimi i tyredo të ketë konsekuenca në vitet që dotë pasojnë.Vërehet një përkushtim për implemen�

timin e parakushtit për imigrantët ehuaj në Kosovë. Mbështetja e ZyrësNdërlidhëse të Komisionit Evropian kabërë që të ndërtohet një qendër për imi�grantët nga vendet e treta edhe pse in�frastruktura ligjore dhe politikat në këtëdrejtim mungojnë. Mirëpo, pavarësishtekzistimit të ligjit për të huajt, ai nukimplementohet. Qytetarët nga Serbiadhe Mali i Zi hyjnë në territorin eKosovës me çfarëdo dokumenti identi�fikimi pavarësisht që kjo është në sh�përputhje me ligjin që kërkon hyrjen eqytetarëve të huaj me pasaportë,përveç nëse nuk është vendosurndryshe me marrëveshje bilaterale osendërkombëtare. Politizmi i mëtejmë ikësaj çështjeje frenon procesin e liber�alizimit të vizave. Po ashtu Kosova nukka ende politika për vendosjen e vizavepër vendet e treta e që është kusht poashtu i rëndësishëm. Themelimi i am�basadave dhe shërbimeve konsulloreduhet të shkojë paralelisht me zhvil�limin e politikave për regjim të vizave. Në fund, lufta kundër korrupsionit ështënjë ndër dobësitë më të mëdha. Gjyqë�sori i dobët dhe përhapja e këtijfenomeni në të gjitha segmentet e qev�erisjes përbën një nga aspektet merezultatet më të dobëta në praktikë. Ko�rrupsioni do të paraqitet si një problemqë është vështirë të sfidohet duke epasur parasysh një popullatë të vogël,e lidhur në baza familjare e shoqëroredhe nivelin e ulët të zhvillimitekonomik. Për më shumë, vonesat e

theksuara në konsolidimin e AgjencisëKosovare të Inteligjencës ngadalësojnëparandalimin e kërcënimeve dhe rrez�iqeve ndaj vendit dhe qytetarëve, e nëveçanti krimin e organizuar. Ka edhe shumë aspekte të tjera qëkërkojnë domosdo konsolidimin e insti�tucioneve të sigurisë e që kanë të bëjnëme procesin e liberalizimit. Politikat sek�torale në institucionet e sigurisë nukjanë të mjaftueshme dhe se mungonstrategjia e sigurisë nacionale. Pavarë�sisht vonesave në hartimin e strategjisënacionale të sigurisë, është shumë erëndësishme që ajo të kalojë në një pro�ces demokratik dhe të reflektojë nevojatvendore dhe vizionin tonë për integrimnë BE. Plotësimi i parakushteve për lib�eralizimin e vizave për qytetarët eKosovës do të bëhet vetëm atëherë kursektori i sigurisë është i aftë të veprojënë mënyrë të pavarur dhe të shkarkohetnga ‘varësia’ e mëtutjeshme që ka ndajpranisë civile e ndërkombëtare.

(Autori është hulumtues i lartë në Qen�drën Kosovare për Studime të Sigurisë)


Tanja Fajon:Mendoj se nuk duhet të rrezikojmë dukee lënë Kosovën anash, sepse kanë kaluar20 vjet qëkur e festuam rënien e Murit tëBerlinit, ndërsa sot kemi mure të vizave nëBallkanin Perëndimor.

Citat nga dokumentari i Forumit2015 'Te jetosh ne geto' Agron Rezniqi:

Një refuzim që më është bërë mua dhe tëcilin unë e konsideroj një gjë jo tëkulturuar prej Ambasadës Gjermane kaqenë kur ata kanë kërkuar, pasi që i kamkompletuar të gjitha dokumentet, që unët’ua sillja gjendjen bankare të partnerit nëGjermani.


I. HYRJE – KORNIZA EPËRGJITHSHME

A. Këshilli për Çështje të Përgjithshmedhe Marrëdhënie të Jashtme, nëkonkluzionin e tij të 28 janarit 2008,mirëpriti qëllimin e Komisionit Evropianpër ta nisur dialogun për viza me tëgjitha vendet e Ballkanit dhe shprehugatishmërinë e tij për ta diskutuar mëtej këtë çështje, bazuar në komunikatate Komisionit Evropian për BallkaninPerëndimor, me qëllim të përcaktimit tëudhërrëfyesve të detajuar, të cilët ipërcaktojnë qartazi standardet që duhettë arrihen nga të gjitha vendet e rajonit,në mënyrë që gradualisht të shkohetdrejt liberalizimit të vizave. I tërë procesido të monitorohet për së afërmi ngaKëshilli dhe Komisioni i BashkimitEvropian, i cili do ta vlerësojë progresinpër secilin vend përkatës dhe do tandjekë me vëmendje miratimin dheimplementimin e reformave të nevoj �shme drejt heqjes së kërkesave për viza.

Komisioni Evropian do të raportojërregullisht në Këshillin Evropian përzbatimin e këtij udhërrëfyesi. Hera eparë do të jetë para përfundimit të vitit2008, veçanërisht duke marrë të dhënanga ekspertët e saj, si dhe dukepërfshirë ekspertët nga shtetet anëtarenë kuadër të dialogut të vizave.

B. Për përcaktimin e metodologjisë përprocesin e liberalizimit të vizave,elementet e mëposhtme do të merrennë konsideratë:

Perspektiva evropiane për shtetete Ballkanit Perëndimor;Përkushtimi politik i marrë ngaBashkimi Evropian për liberalizimine vizave afatshkurtra për qytetarëte shteteve të Ballkanit Perëndimorsi pjesë e agjendës së Selanikut, ecila në nivel politik ështëkonfirmuar disa herë nga një serikonkluzionesh nga KëshilliEvropian që nga viti 20031;Konkluzioni nga të gjitha shtetet erajonit për marrëveshje tëriatdhesimit nga BashkimiEvropian;Lirimi nga vizat për qytetarët e BE�së nga të gjitha shtetet e BallkanitPerëndimor;

Si hap të parë konkret i ndërmarrë drejtpërmirësimit të kontakteve ndërnjerë �zore, komuniteti evropian ka përfunduarnë vitin 2007 marrëveshjen përlehtësimin e vizave me Shqipërinë,Bosnjë� Hercegovinën, ish�RepublikënJugosllave të Maqedonisë, Malin e Zidhe me Serbinë. Këto marrëveshje janënë fuqi që nga 1 janari 2008. Preambulae marrëveshjeve për facilitimin e vizavepërmban një referencë të qartë përangazhimin e palëve që të punojnë sëbashku për të arritur një regjim pa vizapër udhëtim në të ardhmen.

C. Duke pasur parasysh një gamë tëgjerë çështjesh relevante për dialogunpër liberalizimin e vizave dhe nevojënpër krijimin e rrethanave të sigurisë përudhëtim të lirë pa viza, objektiva e këtijushtrimi është që t’i identifikojë tëgjitha masat e nevojshme për t’u

miratuar dhe zbatuar nga vendet eBallkanit Perëndimor dhe vendosja ekërkesave të qarta që kërkohen tëarrihen në një të ardhme të afërt. I tërëprocesi do të ndahet në katër grupeçështjesh, të cilat do të mbulohen ngaprocesi i dialogut: siguria e doku �menteve, migrimi ilegal, siguria dherendi publik, si dhe aspekte të jashtmeqë lidhen me lëvizjen e personave.Dialogu do të jetë tailor�made2, për t’ilejuar secilit vend që t’i fokusojëpërpjekjet në reformat që nevojiten dhenë adresimin e kërkesave të BE�së.Shpejtësia e lëvizjes drejt liberalizimit tëvizave do të varet nga progresi që do tëbëjë secili vend, varësisht ngapërmbushja e kushteve të parapara.

Sa i përket strukturës, i tërë dialogu sipjesë e politikës së përgjithshme të BE�së drejt vendeve me status tëkandidatit, dhe atyre kandidatë poten �cialë të Ballkanit Perëndimor, do tëzhvillohet brenda kuadrit të strukturavetë procesit të Stabilizim�Asociimit.Procesi i liberalizimit të vizave do tëdrejtohet nga zyrtarë të lartë, të cilët dotë kenë kompetenca që të vendosin përorganizimin e takimeve teknike në nivelekspertësh për çështje të veçanta.Çështja e raportimit për progresin earritur në çështjet që kanë të bëjnë meprocesin e liberalizimit të vizave do tësigurohet brenda kornizave të Njësisësë Posaçme për Konsultim dhestrukturave të cilat do të krijohen në


UDHËRRËFYESI ISHQIPËRISË PËRLIBERALIZIMIN

E VIZAVE MEBE-në

2 qershor 2008

1 Më së voni në konkluzionin e Këshillit 18/6/07 dhe10/12/07

2 Tailor�made është shprehje e përdorur shpesh nga BE�ja,që do të thotë i dizajnuar në bazë të specifikave për secilinvend

kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim�Asociimit me Shqipërinë.

D. I tërë procesi do t’i lejojë KomisionitEvropian që të bëjë një propozim nëmomentin e duhur në Këshillin Evropianpër heqjen e obligimeve për viza përqytetarët shqiptarë, përmes amenda �mentimit të rregullores së Këshillit539/2001. Mbi bazat e propozimit tëKomisionit, Këshilli, pas konsultimit meParlamentin Evropian, do të vendosëme shumicë të kualifikuar.

UDHËRRËFYES DREJT NJË REGJIMIPA VIZA PËR SHQIPËRINË

Kërkesat lidhur me zbatimin korrekt tëmarrëveshjeve me komunitetin (Bashki �min Evropian) për lehtësimin e vizavedhe riatdhesimin

A. Marrëveshja e ripranimit:Shqipëria duhet t’i ndërmarrë masat eduhura për të siguruar zbatimin efektivtë marrëveshjes për riatdhesim mekomunitetin dhe në veçanti zëven �dësimin e marrëveshjeve të mëhershmebilaterale apo rregullimin e tyre mbibazën e marrëveshjes për riatdhesimme komunitetin, konkluzionet për“zbatimin e protokolleve” me vendetanëtare, miratimin e masave që sigu �rojnë se infrastruktura e nevojshmeështë në vendin e duhur, në veçanti staftë mjaftueshëm që merret me aplikimete ripranimit, respektimin e afateve tëndryshme të vendosura nga marrë �veshja për riatdhesim me komunitetin,pranimin e “dokumenteve standarde tëudhëtimit të BE�së për qëllime tëdëbimit”, pranimin e aplikacioneve tëripranimit për qytetarët e vendit tëtretë/personave pa shtetësi.

B. Marrëveshje për lehtësimin e vizaveShqipëria do të bashkëpunojë ngushtëme Komisionin Evropian për tapërkrahur zbatimin e marrëveshjes përlehtësimin e vizave me vendet anëtaretë BE�së, duke siguruar në veçantimonitorimin e vazhdueshëm të të gjithainstitucioneve, autoriteteve dhe të tjerëtë përfshirë në zbatimin e kësaj

marrëveshjeje në Shqipëri, në lidhje melëshimin e ftesave, certifikatave dhedokumenteve.

Kërkesat për sigurinë e dokumenteve,migrimin ilegal, sigurinë dhe rendinpublik, si dhe marrëdhëniet me jashtë

BLLOKU 1: Siguria e dokumentevePasaportat/dokumentet eudhëtimit, kartat e identitetitdhe dokumentet shumëzuese(breeder documents)

Shqipëria duhet:

• Të lëshojë dokumente biometrike tëudhëtimit, të lexueshme nga maki �neritë në pajtim me standardet ICAOdhe EC, dhe gradualisht t’i fusë tëdhënat biometrike, duke përfshirëfotot dhe shenjat e gishtërinjve;

• Të miratojë dhe të zbatojë masa tënevojshme, që sigurojnë integritetindhe sigurinë e procesit të indivi �dualizimit dhe të shpërndarjes;

• Të krijojë programe të trajnimit dheadaptimin e kodit të etikës kundërkorrupsionit, duke vënë në shënjestërzyrtarët e cilitdo autoritet publik qëmerret me viza dhe pasaporta;

• Të raportojë në data�bazën e Inter �pol/LASP për pasaportat e humburadhe të vjedhura;

• Të sigurojë nivel të lartë të sigurisë sëdokumenteve shumëzuese, dukepërfshirë edhe regjistrin civil, si dhekartat e identitetit dhe të përcaktojëprocedura të prera rreth lëshimit tëtyre.

BLLOKU 2: Migrimi ilegal, dukepërfshirë ripranimin

Menaxhimi i kufijve

Shqipëria duhet:

• Të miratojë dhe të zbatojë legjis �lacionin që rregullon lëvizjen epersonave në kufijtë e jashtëm, si dhe

ligjin mbi rregullimin e autoritetevekufitare dhe funksioneve të tyre nëpajtim me Strategjinë Kombëtare përMenaxhimin e Integruar të Kufijve(SKMIK) dhe planin e saj të veprimit,të hartuar në shtator të vitit 2007;

• Të marrë masa të nevojshmebuxhetore dhe administrative për tësiguruar infrastrukturë efikase, pajisjedhe IT teknologji në kufijtë e jashtëm;

• Të krijojë programe trajnimi dhe tëmiratojë kodin e etikës kundër korru �psionit, që vë në shënjestër rojet ekufirit, doganat dhe zyrtarët e tjerë tëpërfshirë në menaxhimin e kufirit;

• Të përfundojë marrëveshje meFRONTEX�in.

Përgjegjësitë transportuese

Shqipëria duhet të miratojë dhe tëzbatojë legjislacionin për përgjegjësitëtransportuese dhe përcaktimin e sank �sioneve;

Politikat e azilit

Shqipëria duhet:

• Të miratojë dhe të zbatojë legjis la cioninnë fushën e azilit, në harmoni mestandardet ndër kom bëtare (Kon ven tëne Gjenevës së vitit 1951 me Protokollete Nju�Jorkut), si dhe standardet dhekornizën ligjore të BE�së;

• Të sigurojë infrastrukturën e nevoj �shme dhe të forcojë mekanizmatpërgjegjës, në veçanti në fushën eprocedurave të azilit dhe në pranimine azilkërkuesve.

Menaxhimi i migracionit

Shqipëria duhet:

• Të hartojë dhe të fillojë zbatimin e njëmekanizmi për monitorimin e fluk �seve të migracionit, duke caktuar njëprofil rregullisht të freskuar me tëdhëna për Shqipërinë, me të dhënaedhe për migracionin legal dhe ilegal,


si dhe të krijojë organe përgjegjësepër mbledhjen dhe analizimin e tëdhënave mbi fluksin e migracionit;

• Të zbatojë Strategjinë Kombëtare përMigrimin dhe Planin e saj të Veprimit,e miratuar në maj 2005, duke për �fshirë përkrahje të qëndrueshmefinanciare dhe sociale;

• Të përcaktojë dhe të zbatojë meto �dologjinë për zbulim të brendshëmdhe të marrë masa që i përmirësojnëkapacitetet hulumtuese në rastet eorganizuara dhe të ndihmuara tëmigracionit të paligjshëm;

• Të hartojë dhe të zbatojë ligjin mbipranimin dhe qëndrimin e qytetarëvetë vendit të tretë, duke përcaktuar tëdrejtat dhe obligimet për personat nëfjalë (duke përfshirë anëtarët efamiljes të personave të tretë);

• Të sigurojë dëbimin efektiv të per �sonave të vendit të tretë me qëndrim tëpaligjshëm nga territori i saj.

BLLOKU 3: Siguria dhe rendipublik

Parandalimi dhe luftimi i krimit tëorganizuar, terrorizmit dhe korrupsionit

Shqipëria duhet:

• Të hartojë dhe të zbatojë draft�strategjinë për luftimin e krimit tëorganizuar (në veçanti aspektetndërkufitare), përmes hartimit dhezbatimit të një plani të veprimit, dukepërfshirë një kornizë kohore, masatpër forcimin e kapaciteteve insti �tucionale, të sigurojë koordiniminndërmjet agjencive dhe burimeve tëmjaftueshme njerëzore e financiare;

• Të hartojë dhe të zbatojë draft�strategjinë për ta luftuar trafikiminme qeniet njerëzore, si dhe një plantë veprimit me përcaktues të qartëkohorë dhe me burime të mjaf �tueshme njerëzore dhe financiare;

• Të hartojë dhe të zbatojë një strategjikombëtare për parandalimin dheluftimin e shpëlarjes së parave dhefinancimin e terrorizmit, të hartojëdhe të zbatojë ligjin për parandalimindhe financimin e terrorizmit; të zba �tojë legjislacionin relevant përkonfiskimin e aseteve të kriminelëve(duke përfshirë dispozitat që adre �sojnë aspektet ndërkufitare);

• Të zbatojë strategjinë kombëtare2004�2010 kundër trafikimit tëdrogës dhe Planin e Veprimit Kom �bëtar kundër Drogës, të japëinformacione për kapjen e drogës dhepersonave të përfshirë të kapur nëpikat e kalimit të kufirit, t’i zhvillojëmë tej bashkëpunimin dhe shkëm �bimin e informacionit me organetrelevante ndërkombëtare në fushën edrogës;

• Të zbatojë Strategjinë KombëtareKun dër Korrupsionit 2007�2013 përparandalimin dhe luftimin e korru �psionit, të hartojë dhe të zbatojë njëplan të veprimit kundër korrupsionit,të përfshijë një kornizë kohore, si dhemasat për forcimin e kapaciteteveinstitucionale, bashkë punimin ndër �mjet agjencive, si dhe të sigurojëburime të mjaf tueshme njerë zore dhefinanciare;

• T’i zbatojë konventat relevante tëOKB�së dhe të Këshillit të Evropës, sidhe rekomandimet e GRECO�s dhestandardet e tjera ndërkombëtare nëfushat e listuara më lart, si dhe nëluftën kundër korrupsionit.

Bashkëpunimi gjyqësor përçështje penale

Shqipëria duhet:

• T’i zbatojë konventat ndërkombëtarepër sa i përket bashkëpunimit gjyqë �sor për çështje penale (në veçantiKonventën e Këshillit të Evropës);

• Të marrë masa që synojnë përmi �rësimin e efikasitetit në fushën ebashkëpunimit gjyqësor me shtetet

anëtare të BE�së dhe me vendet etjera në rajon, në çështje penale tëgjyqtarëve dhe prokurorëve;

• Të zhvillojë marrëdhënie pune meEurojustin, kryesisht përmes pikës sëkontaktit të Eurojustit.

Bashkëpunimi në fushën esundimit të ligjit

Shqipëria duhet:

• Të marrë hapa të nevojshëm për tësiguruar efikasitetin e zbatimit të ligjitdhe bashkëpunimin ndërmjet agjen �cive kombëtare relevante, në veçantirojat e kufirit, policisë, oficerëvedoganorë, si dhe bashkëpunimin meautoritetet gjyqësore;

• Të përmirësojë shkëmbimin e infor �matave ndërmjet agjencive kombë �tare, duke vendosur mekanizëmadekuat të koordinimit;

• Të përforcojë ligjin për bashkëpunimrajonal dhe të zbatojë marrëveshjefunksionale të bashkëpunimit bila �teral dhe multilateral, duke përfshirëndarjen me kohë të informacionitrelevant me autoritetet kompetentepër zbatimin e ligjit të vendeveanëtare të BE�së;

• T’i përmirësojë kapacitetet operativedhe ato të hulumtimit special tëorganeve për zbatimin e ligjit për tëndaluar më me efikasitet kriminndërkufitar;

• Të ndërmarrë hapa të nevojshëm qëtë përgatitet për përfundimin e njëmarrëveshjeje për bashkëpunimoperacional me Europolin, me thekstë veçantë në mbrojtjen e provi �zioneve për mbrojtjen e të dhënave.

Mbrojtja e të dhënave

Shqipëria duhet:

• Të zbatojë Ligjin për mbrojtjen e tëdhënave, i miratuar në mars 2008 përmbrojtjen e të dhënave personale dhe


t’i zbatojë provizionet e saj dukepërfshirë krijimin e një autoriteti mbi �këqyrës të pavarur për mbrojtjen e tëdhënave me burime të mjaftueshmenjerëzore dhe financiare;

• T’i nënshkruajë, t’i ratifikojë dhe t’izbatojë konventat ndërkombëtarerelevante, siç janë protokolli shtesë iKonventës së Këshillit të Evropës përmbrojtjen e individëve në lidhje mepërpunimin automatik të të dhënavepersonale.

Blloku 4: Marrëdhëniet me jashtëdhe të drejtat themelore

Liria e lëvizjes së qytetarëve shqiptarë

Shqipëria duhet:

• Të sigurojë që liria e lëvizjes së qyte �tarëve shqiptarë nuk është subjekt ikufizimeve të paarsyeshme, siç janëmasat e ndonjë natyre diskriminuese,bazuar në çfarëdo baze, sikurse në:gjini, racë, ngjyrë, prejardhje etnikeapo sociale, tipare gjenetike, gjuhë, fedhe besim, mendime politike apoçfarëdo mendimi tjetër, anëtar ipakicës kombëtare, lindje, paaftësi, sidhe moshë e orientim seksual.

Kushtet dhe procedurat përlëshimin e dokumenteve tëidentitetit

Shqipëria duhet:

• Të sigurojë qasje të plotë dhe efektivenë dokumentet e udhëtimit dhe tëidentitetit për të gjithë qytetarët, dukepërfshirë gratë, fëmijët, personat meaftësi të kufizuara, personat që upërkasin minoriteteve dhe grupet etjera vunerable (të cenueshme);

• Të sigurojë qasje të plotë dhe efektivenë dokumentet e identitetit për refu �gjatët.

Të drejtat e qytetarëve, dukepërfshirë të drejtat eminoriteteve

Shqipëria duhet:

• Të miratojë dhe të zbatojë legjis la �cionin, për të siguruar mbrojtjeefektive kundër diskriminimit;

• T’i saktësojë kushtet dhe rrethanatpër përvetësimin e shtetësisë shqip �tare;

• Të sigurojë hetimin e incidenteve tëmotivuara etnikisht nga zyrtarët përzbatimin e ligjit në fushën e lirisë sëlëvizjes, duke përfshirë rastet që kanëpër shënjestër anëtarët e minor i �teteve;

• Të sigurojë monitorimin e provizi o �neve kushtetuese për mbrojtjen eminoriteteve;

• Të zbatojë politika përkatëse për tëgjitha minoritetet, duke përfshirëromët.

Vërejtjet përfundimtare:

Ky udhërrëfyes përfshin një listë masashqë kërkohen për t’u ndërmarrë ngaShqipëria në funksion të heqjes sëobligimeve për viza. Këto masa kanëpër qëllim përgjigjen e nevojave tëidentifikuara, bazuar në informatataktualisht në dispozicion. Në rast tëndonjë ndryshimi substancial të situatësmomentale, Komisioni mund tëpropozojë rishikimin dhe ripërshtatjen eudhërrëfyesit.

Bazuar në arritjet nga Shqipëria nëzbatimin e kërkesave të dhëna nga kyudhërrëfyes, Komisioni Evropian do tavlerësojë situatën, duke marrë parasyshedhe kriteret e tjera, shkallën e refu �zimit të vizave për konkurruesitshqiptarë dhe shkallën e refuzimit tëhyrjes në fushën e përbashkët tëShëngenit për qytetarët shqiptarë. Nëkëtë kontekst, trendi në rënie i shkallëssë refuzimit, i cili duhet të shkojë drejt3% për viza dhe 1.000 për vit, që urefuzohet hyrja në zonën e përbashkëttë Shëngenit, do të përdoret si indikatortregues. Gjithashtu, Shqipëria duhet t’imarrë masat e duhura për ta lejuarzbatimin efikas të veprimeve tëpërbashkëta të BE�së për ndalimin eudhëtimit. Siç është përmendur mëherët, mbi këto baza, Komisioni do takonsiderojë mundësinë për taprezantuar një propozim në Këshill përheqjen e obligimit për viza, dukeamendamentuar Rregulloren e Këshillit539/2001, si dhe duke ndjekurprocedurat e përcaktuara në Traktatin eKE�së3 për këto çështje. Këshilli, pastaj,mbi bazën e propozimit të Komisionit,pas konsultimit me ParlamentinEvropian, do të marrë vendim meshumicë të kualifikuar. Nga njëamendament i tillë do të mund sëshpejti të përfitonin mbajtësit edokumenteve të udhëtimit të lëshuaranë pajtim me standardet e ICAO�së dheEC�së.


3 Artikulli 67.3 dhe Artikulli 62.2.b.i


Hyrje

Në Samitin e Selanikut në qershor 2003,Këshilli Evropian dhe të gjitha shtetet eanëtare të BE�së deklaruan “përkrahjene tyre të plotë për perspektivënevropiane të vendeve të BallkanitPerëndimor” dhe deklaruan se “Eardhmja e Ballkanit është brendaBashkimit Evropian.” Deklarata eSelanikut u dha perspektivë konkretepër anëtarësim Shqipërisë, Bosnjë�Hercegovinës, Kroacisë, Maqedonisëdhe Jugosllavisë1. BE�ja gjithashtu kainvestuar miliarda euro ndihmëfinanciare për të ndihmuar ndërtimin eshteteve dhe rindërtimin einfrastrukturës dhe ka vendosur disamisione ushtarake dhe civile për tëndihmuar në mbajtjen e paqes.

Kjo ka inkurajuar vendet e Ballkanit qëtë ndërmarrin hapa të mëdhenj përpara.Diplomacia e BE�së ishte vendimtarepër të bindur Maqedoninë që tëzbatonte Marrëveshjen e Ohrit qëndaloi kryengritjen e armatosur të vitit2001. BE�ja luajti një rol të rëndësishëmnë shpërbërjen e qetë të unionitshtetëror mes Serbisë dhe Malit të Zi.Nënshkrimi i Marrëveshjes së Asociimitme BE�në i ndihmoi demokratët pro�BE�së në zgjedhjet e Serbisë në vitin 2008që të fitonin kundrejt nacionalistëveradikalë, të cilët ishin irrituar ngaDeklarata e Pavarësisë së Kosovës.Qytetarët e tri shteteve ballkanike(Maqedonisë, Malit të Zi dhe Serbisë)arritën udhëtimin e lirë pa�viza për nëBE në vitin 2009, përderisa dy të tjerat(Shqipëria dhe Bosnja) pritet të pasojnë

së shpejti. Komisioni Evropian kadeklaruar që Maqedonia është egatshme të fillojë negociatat përanëtarësim � megjithatë Greqia bllokoipërmes përdorimit të drejtës së vetoscaktimin e një date për fillimin enegociatave, duke qenë se Greqiarefuzon të pranojë emrin e Maqedonisë.Shqipëria, Mali i Zi dhe Serbia kanëparashtruar gjithashtu kërkesat përanëtarësim.

Megjithatë, edhe pse BE�ja në mënyrëunanime është pajtuar në parim për tëardhmen evropiane të vendeve tëBallkanit, ajo ka ndjekur një politikëprit�dhe�shih për sa i përket kohës sekur ato mund të fillojnë negociatat përanëtarësim. Kësaj qasjeje është duke imbaruar afati. Për 10 vjet, qysh paspërfundimit të konfliktit të Kosovës(1999) dhe konfliktit të Maqedonisë(2001), shpresa për anëtarësim në BEka nxitur reformat dhe pajtimin mesvendeve në rajon, përderisa BE�ja dheNATO�ja kanë punuar së bashku për tëmbajtur paqen. Njëjtë sikurse anëtarëtthemeltarë të BE�së para një gjysmëshekulli më parë, edhe vizioni ipërbashkët për të ardhmen që këtovende sapo të pavarura, të ndjeshmedhe ende të dyshimta kanë tëpërbashkët. Por tashmë ka ardhur kohaqë BE�ja të vendosë nëse do të fillojëmbajtjen e premtimit që kishte bërë.Shtetet tashmë edhe formalisht janëduke aplikuar për anëtarësim, kurseliderët e BE�së janë duke ngurruar nëpranimin e tyre.

PËRMBLEDHJE

Në mesin e një krize të madhe ekonomike,liderët e Bashkimit Evropian mund lehtë�sisht të joshen që të pezullojnë çdovendim të ardhshëm mbi procesin e zg�jerimit. Megjithatë, tani kur disa vende tëBallkanit Perëndimor kanë testuarangazhimin e BE�së, duke aplikuar edheformalisht për anëtarësim, qasja prit�dhe�shih është e paqëndrueshme. BE�ja kambajtur gjashtë vende të BallkanitPerëndimor– Shqipërinë, Bosnjë�Herce�govinën, Kosovën, Maqedoninë, Malin eZi dhe Serbinë, duke pritur për një dekadë.BE�ja ka kërkuar nga to ndërmarrjen e re�formave të vështira dhe ambicioze që tëpërgatiten për anëtarësim. Sidoqoftë, liderët e Ballkanit tashmë nukjanë të sigurt që shtetet e BE�së i dëshiro�jnë vërtet brenda klubit. Si rezultat, be�sueshmëria e BE�së në rajon është duke uzbehur. Nëse BE�ja vazhdon të ngurrojënë të njëjtën mënyrë edhe për hapat nëvazhdim, atëherë edhe fuqia e tij do tëzbehet gjithashtu. BE–ja duhet t’u përgjigjet pozitivisht ap�likacioneve për anëtarësim nga vendet eBallkanit, por njëkohësisht duke përfor�cuar kushtet e saj të pranimit. Mënyra mëe mirë për ta bërë këtë është angazhimi imjeteve ekzistuese të BE�së në mënyrë mëtë plotë dhe më efektive për të zënë mëmirë hapat e ardhshëm në rrugën e inte�grimit. Kjo do të përkrahte reformatorëtnë rajon pa imponuar ndonjë kosto shtesëmbi BE�në. Qëllimi është që të vendosetnjë program i qartë, realist dhe motivuesqë të ndihmojë vendet e Ballkanit që tëpërgatiten për anëtarësim – gjë që do tëmerrte shumë vjet për t’u arritur. Kjo do tëforcojë qeverisjen dhe do të krijojë mo�ment politik që do të ndihmojë rajonin tëkalojë krizën momentale ekonomike dhepolitike.

1 Në atë kohë Jugosllavia konsistonte në Serbinë (duke përf�shirë Kosovën) dhe Malin e Zi

PËRTEJ PRIT-DHE-SHIH:

RRUGA PËRPARAE POLITIKËS

SË BE-SË NDAJBALLKANIT

(Heather Grabbe, GeraldKnaus dhe Daniel Korski)


Dy rreziqe

Politika prit�dhe�shih është rezultat ikufizimit së BE�së mes dy rreziqevekonkurruese. Njëri rrezik është seanëtarësimi i shteteve të dobëta meçështje të pazgjidhura mund të dëmtojëvetë BE�në. Shumë politikëbërës nëBruksel dhe në kryeqytete evropiane eshohin si alarmante perspektivën ezgjerimit të BE�së në BallkaninPerëndimor. Me përjashtim të Kroacisë– e cila ka gjasa për t’u anëtarësuar nëvitin 2013 – vendet e BallkanitPerëndimor janë ndër vendet më tëvarfra në historinë e zgjerimit të BE�sëqë aplikojnë për anëtarësim në BE. Tëgjitha kanë ekonomi jokonkurruese tëngarkuara me numër të lartë tëpapunësisë. Edhe pse ato kanë shënuarprogres në qeverisje, disa nga to mbesinprapë shtete të dobëta. Shumica nga topara do kohe kishin provuar konflikte tëhidhura dhe përçarje politike. Disa ngato ende kanë çështje të hapura mefqinjët, për shembull Maqedonia meGreqinë, apo kanë çështje tëpazgjidhura kushtetuese e statusore,sikurse Bosnjë� Hercegovina, Kosovadhe Serbia. Në kohën kur BE�ja ështëduke luftuar për themelimin einstitucioneve të reja me traktatin eLisbonës, disa nga vendet anëtare tëBE�së duan që të shmangin rreziqet eardhshme. Shumë politikëbërësargumentojnë se këto janë arsye qëvendet anëtare të BE�së i përdorin përtë “fituar kohë”, në këtë proces. Pa iurikthyer premtimit për anëtarësimeventual të rajonit, strategjia enënkuptuar tashmë është që vendet tëkalojnë nga një fazë në tjetrën sa mëngadalë që është e mundur.

Rreziku tjetër, sidoqoftë, është seshtyrja paafat e anëtarësimit në një tëardhme të pacaktuar do të rrezikojëprogresin e arritur në konsolidimin epaqes dhe stabilitetit në rajon. Premtimipër integrim në Bashkimin Evropianështë si të thuash “ngjitësi politik” qëderi tani ka mbajtur Ballkanin tëbashkuar. Por ngjitësi mund të qëndrojëvetëm nëse rezultatet janë të prekshme

dhe konkrete – diçka që sjell përfitimepër këtë gjeneratë të politikanëve tëpasluftës dhe për përkrahësit e tyre.Tash për tash është krijuar përshtypja nëBallkan se ata po lihen që të presinpafundësisht. Tashmë veçse ekzistojnëshenja shqetësuese se BE�ja është dukehumbur ndikimin e saj në rajon. Ajoështë treguar e paaftë që të bindëpartitë boshnjake që të pajtohen qoftëedhe për reforma të kushtëzuarakushtetuese. Përçarjet e saja përbrendarreth njohjes së Kosovës kanë dobësuarrolin e BE�së gjithashtu. Politika e saj ezgjerimit drejt Maqedonisë ështëparalizuar si rezultat i çështjes së emrittë pazgjidhur. Në kohën kur vetëanëtarët e BE�së po ballafaqohen metrazira sociale, si mundet që BE�ja t’iaheqë shpresën një rajoni me një historidështimesh shtetërore dhe tëkonflikteve të dhunshme? Jostabilitetinë Ballkan është problem kryekëput iEvropës pa marrë parasysh se kushtrihen kufijtë e BE�së.

S’ka rrugë të shkurtra

Çdo politikë realiste e BE�së duhet tëadresojë të dyja rreziqet – rrezikun ngaanëtarësimi i parakohshëm dhe rrezikunnga shtyrja e tepruar. Shpeshherëdebati rreth këtyre dy rreziqevekornizohet si zgjedhje në mes “shkoshpejt” dhe “shko ngadalë”, si qasjepër integrimin e rajonit në BE. Por kjoështë një zgjedhje e rreme. Në tëvërtetë, nuk ka më diçka të tillë si“udhë të shpejtë” për integrim në BE.Që nga viti 2004 dhe 2007, procesi iintegrimit është bërë edhe më meshumë kërkesa. Tashmë janë vendosurkërkesa më të vështira për hapjen dhembylljen e cilitdo kapitull gjatënegociatave për anëtarësim. KomisioniEvropian tashmë kërkon zbatimekonkrete e jo vetëm premtime, për tëdeklaruar se një vend ka përmbushurstandardet e kërkuara. Prej momentit tëaplikimit për anëtarësim deri tek hyrja,vendet anëtare të BE�së kanë së paku75 pika të vetos për të cilat ata duhettë pajtohen unanimisht që një vendmund të avancojë2.

Për t’i rënë shkurt, asnjë vend nuk do tëjetë në gjendje që të shkurtojë apo t’uikë kritereve. Edhe nëse Kroaciapranohet rreth vitit 2013, ashtu siçpritet, prapë do të kenë kaluar 10 vjetnga data e aplikimit të saj dhe 8 vjetnga data e fillimit të negociatave përanëtarësim. Shtetet tjera të BallkanitPerëndimor, që kanë mbetur prapaKroacisë në kapacitetet e tyre për tëmenaxhuar një agjendë me plotëkërkesa për reforma, nuk mund tëshpresojnë që të fillojnë negociatat përanëtarësim para vitit 20123. Kështu qëdata më e përafërt për anëtarësimparashikohet përtej vitit 2020. Me njërrugë kaq të gjatë përpara, BE�ja duhettë mendojë se si mund të maksimizojëndikimin e saj në rajon dhe të fusështetet e Ballkanit në një rrugëreformash të pakthyeshme në mënyrëqë ato të lëvizin qëndrueshëm drejt tëardhmes evropiane dhe jo prapa nëjostabilitet.

Mësimet nga liberalizimi i vizave

Liberalizimi i vizave kohëve të fundit nërajon demonstron në mënyrë të qartëmekanizmin e politikës së butë të BE�së. BE�ja kishte në dorë një shpërblimtejet atraktiv elektoral dhe përcaktoishumë qartë kushtet që kërkoheshin përta fituar atë. Komisioni Evropianmonitoroi për së afërmi progresin e bërëdhe lëshoi raporte të rregullta përstatusin. Kjo transparencë bëri tëmundshëm fillimin e një procesi tëshëndetshëm të konkurrencës në rajon.Liderët e Ballkanit punuan shumë që tëshmangnin çmimin e humbjes sëzgjedhjeve në rast se mbeteshin prapafqinjëve në këtë proces. Progresi i funditnë Shqipëri dhe Bosnjë�Hercegovinë,pasi që në fillim kishin mbetur prapa nëpërmbushjen e kushteve tëudhërrëfyesit, është rezultat direkt ikëtij presioni. Nuk ishte vetëm fakti i

2 Shtetet anëtare duhet të pajtohen unanimisht në: pranimin eaplikacioneve nga një vend; dhënien e statusit kandidat përnjë vend; fillimin e negociatave; hapjen apo mbylljen e se�cilit nga 35�plus kapitujve; përmbylljen e marrëveshjeve nëformë zyrtare; traktatet e pranimit, si dhe datën e pranimit;

3 Teorikisht, Maqedonia mund të fillojë negociatat e pranimitmë herët, nëse gjendet zgjidhje për mosmarrëveshjen bilat�erale për çështjen e emrit me Greqinë

mbajtjes së një premtimi të largët.Përkundrazi, ishte rezultat i një procesitë strukturuar qartësisht, i dizajnuar qëtë prodhojë presionin dhe nxitje tënevojshme. Si rezultat, arriti ndryshimereale në politikat e sigurisë sëbrendshme të shteteve.

Ka tri mësime të qarta nga përvoja eliberalizimit të vizave. Së pari, nëmënyrë që të motivohen reforma tëvështira që përfshijnë shumëinstitucione dhe investime tëkonsiderueshme, BE�ja duhet tëvendosë kushte të qarta dhe tëhollësishme me qëllime të qartapolitike. Së dyti, BE�ja duhet të ofrojëqëllim të arritshëm afatshkurtër nëmënyrë që politikanët vendorë ta dinëse mund të prodhojnë rezultatezgjedhore. Së treti, procesi duhet të jetëtransparent sa më shumë që të jetë emundur në mënyrë që publiku tëkrahasojë progresin në vende tëndryshme dhe në mënyrë që shoqëriacivile të bëjë presion në qeveritëpërkatëse. Kjo transformon procesin etanishëm teknokratik në njëdomosdoshmëri politike, duke lënë pakhapësirë për politikanët vendorë që tëshfajësojnë veten apo të fajësojnë BE�në për mungesën e progresit në vendine tyre.

Skeptikët besojnë se vendet e Ballkanitnuk posedojnë kapacitetetadministrative që të ballafaqohen mesfidat e hyrjes në BE. Megjithatë,përvoja me vizat tregon se si ato mundtë ndërtojnë administratat e tyre dhekjo është shumë inkurajuese. Dukemarrë sa më shumë nga politikat e BE�së sa më herët, mund të ndihmojë nëde�politizimin e burokracisë shtetërore.Një përpjekje e vazhdueshme për tëqenë në të njëjtin hap me fqinjët do tëkërkojë nga shteti rekrutimin, trajnimindhe mbajtjen e ekspertëve në të gjithafushat. Kjo, nga ana tjetër, mund tëreduktojë tundimin e çdo qeverie për tëndërruar stafin administrativ në bazapolitike. Në këtë mënyrë, procesi iintegrimit transparent dhe konkurruesdo të promovojë administratë mëprofesionale, dhe politikisht neutrale.

Koha e pyetësorëve

Ka disa hapa në procesin eanëtarësimit. Pasi që një vend të ketëaplikuar për anëtarësim, KomisioniEvropian i dërgon atij një pyetësor, i cilipërmban qindra pyetje të detajuararreth institucioneve të vendit, politikavedhe infrastrukturës. Mbi bazën epërgjigjeve në këtë pyetësor, Komisionijep një avis, apo mendim, mbi kërkesëne vendit për anëtarësim, e cila tregon sekur vendi mund të jetë gati për të filluarnegociatat e anëtarësimit. Pasi që venditë fitojë statusin e kandidatit, Këshilli iMinistrave duhet të marrë një tjetërvendim formal që të fillojnë negociatate anëtarësimit. Komisioni pastaj fillon një proces tëquajtur “shqyrtimi” – një detyrë ekrahasimit të legjislacionit dhe tëpolitikave të vendit me ato të BE�së –në mënyrë që të hartojë plane afatgjatapër të sjellë shtetet aplikuese në niveline standardeve të BE�së.

Tash për tash secila prej shtatë vendevetë Ballkanit është në faza të ndryshmetë procesit (shih tabelën në faqe 9).Kroacia ka statusin e kandidatit, kafilluar negociatat e anëtarësimit nëtetor 2005 dhe pritet të anëtarësohet nëvitin 2013. Maqedonia gjithashtu kastatusin e kandidatit, por është në pritjetë fillimit të negociatave përanëtarësim. Shqipëria, Mali i Zi dheSerbia kanë aplikuar të gjitha përanëtarësim, por akoma nuk u ështëdhënë statusi i vendit kandidat. Mali iZi ka dërguar përgjigjet në pyetësorin esaj vitin që shkoi kurse Shqipëria këtëvit; por që të dyja janë duke pritur ngaKomisioni publikimin e një avis�i (apomendimi). Serbia është akoma dukepritur nga Këshilli që të pranojëkërkesën e saj për anëtarësim.Ndërkohë, Bosnjë� Hercegovina dheKosova ende nuk kanë aplikuar përanëtarësim. Gjëja e parë që BE�ja mundtë bëjë për të filluar konkretizimin edinamikës që punoi shumë mirë nërastin e liberalizimit të vizave është qët’u dërgojë pyetësorin të tri vendeve, tëcilat akoma nuk e kanë marrë: Bosnjë�Hercegovinës, Kosovës dhe Serbisë.

Këshilli ende nuk ka pranuaraplikacionin e Serbisë për statusinkandidat për t’ia dërguar pastajKomisionit, sepse disa vende anëtareinsistojnë që të presin raporte tëmëtejshme mbi bashkëpunimin eSerbisë me Gjykatën Ndërkombëtare tëKrimeve për ish� Jugosllavi. Gjithsesi,Komisioni duhet që t’i ofrojë Serbisëpyetësorin sa më shpejt që të jetë emundur. Procesi i pyetësorit, i cili merrderi në gjashtë muaj që të përfundohet,paraqet një detyrë të ndërtimit tëkapaciteteve në vetvete. Ajo detyronvendin që të bëjë vlerësimin e vendit seku qëndron karshi një morie çështjesh,duke u nisur nga kualiteti i statistikavetë saj (një çështje kyçe në prag të krizësekonomike greke) deri tek funksionimi igjyqësorit të saj.

Bosnjë�Hercegovina, e cila akomanuk ka bërë aplikimin për statusinkandidat, është një rast edhe më ivështirë. Ajo mbetet e bllokuar në njëkrizë ndarjeje politike e kushtetuese.Mirëpo, me gjithë këtë prapavijë,Bosnjë�Hercegovina mundet në fakt tëpërfitojë më shumë nga dhënia epyetësorit dhe nga fillimi i procesit tëshqyrtimit më herët. Kjo do t’u jeptepolitikanëve të saj një nxitje për tëkapërcyer bllokadën e tyre dhe tëfillojnë punën në ndërtimin e njëadministrate funksionale. Në fund tëfundit, serbët e Bosnjës, kroatët eBosnjës dhe politikanët Boshnjakë do tëvuajnë të gjithë politikisht në rast seBosnja mbetet prapa rajonit, eveçanërisht prapa Serbisë. Përvoja ngaliberalizimi i vizave tregoi se fuqia e BE�së është më efektive kur Bosnja ështësubjekt i kushteve të njëjtajonegociuese sikurse fqinjët e saj, sesakur trajtohet si rast i veçantë.

Detyrat e pyetësorit dhe të ‘shqyrtimit’do të pajisnin Bosnjën me shumë mjeteqë ajo ka nevojë për ndërtimin e shtetit.Vendi ka nevojë për ndërrimin e sistemitadministrativ që funksionon në të gjithëterritorin – qoftë edhe përmescentralizimit të funksioneve në nivelshtetëror, qoftë përmes arritjes së


rregullimeve përmes vijave të njësivekufitare. Për shembull; Bosnja ka nevojëpër një sistem koherent statistikor në tëgjithë vendin. Të gjitha këto procesekanë më shumë gjasë që t’i kthejnëstrukturat e ngathëta kushtetuese tëBosnjës në një sistem federal funksionalsesa çfarëdo përpjekjeje tjetër për tërinegociuar Kushtetutën si pjesë tëndarë nga procesi i anëtarësimit në BE.Sapo të mbyllet zyra e përfaqësuesit tëlartë, Bosnjë�Hercegovina mundet qëformalisht të aplikojë për anëtarësim nëBE në vitin 2011 me pyetjet tashmë tëpërgjigjura nga pyetësori i saj. Kjo do tëlejonte Komisionin Evropian që tëmerrej me Bosnjën dhe me Serbinënjëkohësisht, duke përgatitur ndërkohëmendimin e saj për Bosnjën në vitin2011.

Kosova mbetet rasti më i rëndë nga tëgjithë. Ajo madje as nuk mund të fillojëprocesin e anëtarësimit, pasi që pesëvende të BE�së nuk e njohin pavarësinëe saj. Në mungesë të procesi tëanëtarësimit, BE�ja � e cila ka dërguarnjë mision prej 1800 vetash me policëdhe gjyqtarë në Kosovë – rrezikonprapambetjen e reformave në fushën esundimit të ligjit krahasuar me aspektetë tjera të qeverisjes. Mungesa e njëperspektive të besueshme eanëtarësimit për Kosovën dëmtonfuqinë dhe atraktivitetin e BE�së nëvendin e Evropës Juglindore për të cilënka më së shumti nevojë.

Çfarëdo qofshin ndryshimet e tyre rrethnjohjes së Kosovës, asnjë vend i BE�sënuk dëshiron që si rezultat i kësajprogresi i Serbisë të bllokohet. Prandaj,me kushtin që Serbia të përmbushëkërkesat dhe të bashkëpunojë memisionet ndërkombëtare në Kosovë, ajoduhet lejuar që të ecë para në procesine anëtarësimit. BE – ja duhet të insistojënë masa praktike, siç është kërkesa ndajSerbisë për njohjen e vulave tëdoganave të Kosovës për tregtirajonale. Ajo gjithashtu duhet tëinsistojë dhe të kërkojë nga Serbia që tëndalojë minimin dhe dëmtimin ebashkëpunimit rajonal – gjë që ka qenështyllë e politikës së BE�së qëkurse ka

filluar procesi i stabilizimit në Ballkannë vitin 2000 – duke bllokuarpjesëmarrjen e Kosovës në iniciativarajonale nga energjia tek transporti.

Por, BE�së gjithashtu i duhet njëstrategji për Kosovën. Nga ciladopikëpamje që shihet statusi i saj, lënia eKosovës në harresë do të bëjë që ajo tëvazhdojë të mbesë prapa, dukeprodhuar tensione të rrezikshmepolitike duke dëmtuar njëjtë interesat eserbëve të Kosovës dhe të shqiptarëvepo ashtu. BE�ja duhet të “ndezë”dialogun për Procesin e Stabilizim�Asociimit – politikën e saj ekzistuesepër Kosovën – në një detyrë të plotëparaanëtarësuese, neutrale ndaj

statusit. Në terma konkretë, kjonënkupton që autoritetet e Kosovësduhet të pranojnë pyetësorin në tënjëjtën kohë me Serbinë. Kjo do tëndihmojë në ndërtimin e kapaciteteveadministrative në Kosovë, do t’i jeptenjë udhërrëfyes të qartë për kryerjen ereformave lokale, dhe do të forcontepunën e organizatave ndërkombëtaredhe të donatorëve duke ofruarinformata vitale në një ambient tëvarfër për nga statistikat.

Shqyrtimi i hershëm

Bashkë me dërgimin e menjëhershëm tëpyetësorëve për Bosnjë�Hercegovinën,Kosovën dhe Serbinë, BE�ja duhet qëbrenda vitit që vjen të fillojë gjithashtuprocesin e shqyrtimit për të gjashtëvendet që akoma nuk kanë filluarprocesin. Procesi i ‘shqyrtimit’ detyronnjë vend aplikues që të shikojë mirë dheqartë se sa afër janë në të vërtetë ndajkërkesave për anëtarësim, duke futurkështu një dozë të nevojshme tërealizmit në debatet e tyre sa i përketasaj se çka duhet bërë në vitet që vijnë.Ai gjithashtu u jep të dy palëve;vendeve dhe Komisionit Evropian njëhartë të detajuar se çka duhet bërë nësecilën fushë, nga siguria e ushqimevetek zhvillimi rural. Ai ndihmon nëpërgatitjen e strategjive për mënyrën sesi të përdoret ndihma financiare e BE�së dhe këshillat teknike për të prodhuarrezultatet më të mira. Përfundimisht, aiu jep vendeve një pamje reale se ku ataqëndrojnë vis�a�vis fqinjëve të tyre.

Në rastet e Kroacisë dhe Turqisë, vendeqë hapën negociatat për anëtarësim mësë fundi, procesi i ‘shqyrtimit’ filloi pasiqë negociatat për anëtarësim kishinfilluar. Sidoqoftë, është në interesin evetë BE�së që të fillojë procesi nëBallkan sa më shpejt që të jetë emundur.Kjo do të pajiste Komisionin Evropianme një informatë të çmueshme përpërgatitjen e një avis për vendet të cilatakoma nuk e kanë një të tillë. NëseSerbia dorëzon përgjigjet nga pyetësorii saj para përfundimit të vitit 2010,Komisioni mund të përgatisë avis�in e


Sa do të kushtojë?

Në kohën kur BE�ja është e shqetë�suar me çështje rreth nxjerrjes ngakriza anëtarët ekzistues të saj, ështëi kuptueshëm hezitimi që t’u japëçfarëdo premtimi apo angazhimivendeve jashtë BE�së që do të kishteimplikime buxhetore. Procesi i“shqyrtimit” do të kërkonte vëmend�jen e ekspertëve teknikë nga Komi�sioni Evropian dhe shtetet anëtare.Sidoqoftë, propozimet e bëra këtujanë buxhet�neutrale. Komisioni mund t’u japë pyetësorëtBosnjë� Hercegovinës, Kosovës dheSerbisë tani dhe të fillojë procesin e‘shqyrtimit’ për të gjashtë vendet erajonit në vitin 2011, duke shfry�tëzuar burimet që janë përcaktuar mëparë si pjesë e planifikimit buxhetor.Për vendet anëtare të BE�së, vendimipër të filluar procesin e ‘shqyrtimit’para negociatave për anëtarësim dotë ishte një mënyrë e shpenzimitefektiv që do të çonte një sinjal poz�itiv në vendet e Ballkanit duke ndih�muar në parandalimin e krizës sëtashme ekonomike, para se ajo tëkthehet në një krizë më të gjerë tëbesimit rreth projektit të kryerjes sëreformave e inspiruar nga BE�ja nëpjesën e mbetur të Evropës Juglin�dore. Sigurisht se do të kushtonteshumë më shumë dërgimi i diplo�matëve evropianë, oficerëve policorëdhe ushtarëve në Ballkan që të mer�reshin me paqëndrueshmërinë e retë krijuar.

saj në 2011, paralelisht me procesin e‘shqyrtimit’

Komisioni duhet që të ftojë Kosovëngjithashtu që të marrë pjesë nëushtrimet e përbashkëta të ‘shqyrtimit’në mënyrë që të mbajë atë në të njëjtënvijë paralelisht. Ky është mekanizmi mëi mirë i ndërtimit të kapaciteteve që BE�ja ka në dispozicion. Dhe kjo nuk ështëçështje e zbutjes së kushteve, porçështje e krijimit të standardeve mërigoroze për matjen e progresit.

Në mënyrë që të promovohet forma ekonkurrencës rajonale që funksionimirë në rastin e liberalizimit të vizave,do të ishte më mirë që të gjitha gjashtëvendet të fillonin procesin e ‘shqyrtimit’së bashku, njëjtë sikurse aplikuesit eEvropës Qendrore që vepruan në vitin1998, sesa ndarazi4. Një detyrë e tillëkolektive e ‘shqyrtimit’ për vendet eBallkanit do të merrte rreth 6 muaj.Komisioni Evropian do të prezantonte tëgjithë trupin ligjor të BE�së, i njohur si;acquis communautaire, te të gjithavendet, por duke bërë vlerësimeindividuale për institucionet, politikatdhe infrastrukturën për secilin vend veçe veç. Kjo do t’i jepte Komisionit një ide

të detajuar se sa afër është secili vendnë përmbushjen e kërkesave përanëtarësim. Komisioni pastaj do të ishtenë gjendje të vlerësonte, nëse një grupvendesh do të mundeshin apo jo tëfillonin negociatat për anëtarësim sëbashku në vitin 2012. Perspektiva e tëqenit pjesë e një grupi udhëheqës do tëishte një vlerë e shtuar për liderët eBallkanit për angazhim më të shpejtë nëprocesin e anëtarësimit në BE. Kjo do t’iinkurajonte ata që të merrnin detyrën e‘shqyrtimit’ shumë seriozisht gjë që dotë ngrite fuqinë e BE�së në një momenttë pasigurisë në rritje në rajon.

Një program për ndërtimin e institucioneve

A munden vendet e Ballkanit t’ipërballojnë kërkesat e negociatave përanëtarësim në vitet që pasojnë?Sigurisht se akoma nuk ka mjaftshërbyes civilë dhe gjyqtarë tëmirëtrajnuar dhe të motivuar të cilët dotë zbërthejnë, zbatojnë dhe vënë në fuqimë shumë se 100.000 faqe të Ligjit tëBE�se. Sidoqoftë, negociatat në vetvetepërbëjnë një nxitje të fuqishme përngritjen e kapaciteteve të nevojshmeadministrative. Negociatat shërbejnë

për hartimin e planeve të veprimit përkrijimin e departamenteve të rejaministrore, thellimin e agjencive të reja,trajnimin e zyrtarëve dhe vendosjen eafateve për aprovimin e politikave dhelegjislacionit. Në mënyrë që t’umundësohet vendeve të Ballkanit tëjenë konkurruese, BE�ja duhet tëangazhohet shumë më herët për tëpërmirësuar funksionet kryesore tështetit që janë vitale për zbatimin e ligjitsiç duhet.

Sapo vendi të fillojë negociatat me BE�në, Komisioni Evropian dërgon mëshumë misione, ekspertë, dhe themelongrupet punuese të përbashkëta për tëudhëzuar kryerjen e reformave kryesore– për shembull, krijimin e agjencive tëkonkurrencës dhe rregullimin egjyqësorit. Ky ndërveprim intensivteknik me BE�në – duke përfshirë planete veprimit, programet e trajnimit dhemonitorimin e jashtëm – i jepadministratës shtetërore një pikë tëqartë të orientimit, si dhe një motivimpolitik për të pasur një plan konkret tëmiratuar nga ekspertët e jashtëm.


4 Në vitin 1998, BE�ja filloi procesin e ‘shqyrtimit’ në shtatështete me të cilat ishte njëkohësisht duke negociuar, sëbashku me pesë vende që akoma nuk kishin filluar negociatat

Vendet negociuese i dërgojnë pro �jektligjet në komision për të parëpërputhshmërinë e tyre me legjis �lacionin e BE�së dhe praktikat më tëmira ndërkombëtare. Me kalimin ekohës kjo mund të ketë një efekt tëthellë transformues, njëjtë si udëshmuan vendet e Evropës Qendroretë cilat përdorën procesin e anë �tarësimit për të dalë nga e pasiguriapaskomuniste tek standardet evropianedhe më tej. Pas pranimit në vitin 2004,Komisioni kuptoi se anëtarët e rinj po ezbatonin Ligjin e BE�së më mirë sesaanëtarët e vjetër.

Aktualisht vetëm Drejtoria e përgjith �shme e Komisionit Evropian që merretme zgjerimin i trajton gjashtë vendet eBallkanit me përjashtim të Kroacisë siprioritet. Si rezultat, ekspertët sektorialënë drejtoritë e tjera shpesh dështojnë qëtë angazhohen së bashku me ta. Kjo dotë fillonte të ndryshonte me fillimin eprocesit ‘shqyrtimit’ dhe kontaktet medrejtoritë e tjera të përgjithshme, do tëintensifikoheshin më tej me hapjenformale të negociatave për anëtarësim.

Përfundim

Këto janë kohëra të vështira përpolitikën e Ballkanit Perëndimor. Krizaekonomike e Greqisë dhe e shteteve të

tjera anëtare të BE�së do të afektojnëedhe më tepër ekonomitë e dobëta tërajonit dhe do të thellojnë pasigurinë.Dyshimet rreth të ardhmes së projektitevropian në prag të krizës së euros dotë mund të largonin votuesit ngareformatorët proevropianë drejtpolitikanëve nacionalistë dhe populistë.Për këtë arsye mbajtja e vendeve tëBallkanit në pritje pafundësisht, mbannë vete një rrezik në rritje.

Megjithatë, është gjithashtu e vështirëqë ti angazhosh liderët evropian nëBallkan për momentin. Prandaj rrugamë realiste është shfrytëzimi i mjeteveekzistuese të BE�së më shumë dhe nëmënyrë sa më efektive, që të kapen mëmirë hapat e ardhshëm drejt anë �tarësimit. Kjo do të përkrahte reformuesit në rajonpa imponimin e ndonjë kostoje shtesëmbi BE�në. Procesi i pranimit nuk mundtë përshpejtohet por ai mund tëintensifikohet. Përvoja e fundit me liberalizimin evizave tregoi që BE�ja akoma ka fuqinëpër të nxitur reforma serioze në shtetetë dobëta nëse ofrohen incentiva tëprekshme. Kjo kërkon kushte të qartadhe objektive, angazhim të ngushtë nënivel teknik nga Komisioni Evropian dheekspertët nga shtetet anëtare, njëkornizë kohore të qartë për sa u përket


Mosmarrëveshjet bilaterale?

Mosmarrëveshjet bilaterale, sidomosrreth çështjes së kufijve, mund tëprovojnë të jenë një pengesë emadhe në procesin e anëtarësimit.Përvoja e BE�së me Qipron e ka bërëBE�në alergjike rreth importimit tëçështjeve të pazgjidhura me anëtarëte rinj. Mosmarrëveshja rreth kufiritnë mes të Sllovenisë dhe Kroacisëshkaktoi irritime të mëdha dukebllokuar negociatat e anëtarësimitpër muaj me radhë. BE�ja duhet tëmësojë nga këto përvoja. Ajo duhettë vendosë një standard nëse shtetetnuk mund t’i zgjidhin mosmarrëvesh�jet e tyre në mënyrë bilaterale, gjë qënatyrisht është e preferuar, ato duhettë pajtohen t’i nënshtrohen njëmekanizmi arbitrazhi që do të zgjid�hte mosmarrëveshjen para anë�tarësimit.Kroacia mund të përbëjë një prece�dent në këtë drejtim: ajo ka çështjetë hapura të demarkacionit meBosnjë�Hercegovinën, Malin e Zi dheSerbinë, por tashmë ajo është afërzgjidhjes së problemit me Slloveninë.BE�ja duhet të ndërmarrë dy hapa tëmëtejshëm që të ndajë mosmar�rëveshjet bilaterale nga procesi i anë�tarësimit. Së pari, ajo duhet të krijojënjë kapitull të ri për bashkëpunim ra�jonal gjatë negociatave që do të ishtevendtakimi i vetëm për diskutimin eçështjeve bilaterale në mënyrë që tëparandalohej hapja e kësaj çështjejenë kapitujt e tjerë pasi po shkaktonbllokimin e negociatave. Së dyti, BE�ja duhet të fusë një klauzolë tëveçantë në çdo traktat tjetër të anë�tarësimit – duke filluar me Kroacinë– që t’u parandalojë anëtarëve të rinjtë drejtën e vetos për shkak të mos�marrëveshjeve bilaterale. Klauzoladuhet të theksojë se ata ose duhet tëzgjidhin çështjen miqësisht ose tëpranojë mekanizmin e njëjtë të arbi�trazhit që tash është duke u aplikuarpër zgjidhjen e çështjes mesSllovenisë dhe Kroacisë

mundësive dhe vlerësime transparente,të cilat shkaktojnë konkurrencë tëshëndoshë ndërmjet vendeve fqinje.

Mekanizmat e njëjtë që punuan përliberalizimin e vizave mund tëpërdoren për të nxitur reforma tëgjëra në Ballkan. BE�ja duhet të fillojëduke dërguar menjëherë pyetësorëtpër Bosnjë�Hercegovinën, Kosovëndhe Serbinë dhe duke filluar procesine ‘shqyrtimit’ me të gjashtë vendetvitin që vjen. Nga fundi i vitit 2011 –nën Presidencën e parë të Polonisë tëBE�së – të gjitha vendet mund të kenëpërfunduar procesin e ‘shqyrtimit’ dhetë arrijnë statusin e kandidatit. Kjonuk ka të bëjë me koncesione.Përkundrazi, ka të bëjë me vënien nëvend të një procesi të drejtë dherigoroz që do të motivojë vendet eBallkanit në identifikimin e të metavetë tyre dhe hartimin e planeve për tëtejkaluar ato. Duke vepruar kështu,BE�ja do të përmbushte angazhimet esaja të bëra në Samitin e Selanikut nëvitin 2003, sikurse do të vazhdontendërtimin e suksesit të saj në rajongjatë dekadës së fundit, duke

shmangur kthimin në një të kaluar tërrezikshme.

(Autorët: Heather Grabbe ështëdrejtoreshë e Institutit për Shoqëri tëHapur në Bruksel dhe anëtare eKëshillit Evropian për Marrëdhënie meJashtë. Ajo ishte këshilltare e lartë eKomisionerit për Zgjerim, Oli Rehn,përgjegjëse për Ballkanin dhe Turqinënga viti 2004 deri në 2009. Ajogjithashtu kohëve të fundit ishtezëvendësdrejtoreshë e Qendrës përReforma Evropiane dhe njëherëshakademike duke specializuar nëpolitikën evropiane në Institutin Royalpër Marrëdhënie Ndërkombëtare, nëUniversitetet e Birminghamit dhe tëOksfordit, në Institutin UniversitarEvropian dhe në London School ofEconomics; Gerald Knaus ështëanëtar në Qendrën Carr të shkollës përqeverisje Harward Kenedy, themeluesdhe udhëheqës i Iniciativës Evropianepër Stabilitet (ESI) dhe anëtarthemelues i Këshillit Evropian përMarrëdhënie me Jashtë. Ai ka ligjëruarEkonominë në Universitetin Chernivtsinë Ukrainë dhe ka punuar për nëntë

vjet në Bullgari, Bosnjë dhe Kosovë sigazetar dhe ka punuar për organizatatë ndryshme duke përfshirë ICG(Grupin Ndërkombëtar të Krizave –GNK) dhe Zyrën e Përfaqësuesit tëLartë (OHR). Ai ishte drejtor i njësisëMësimet e Mësuara të shtyllës së BE�së në kuadër të UNMIK�ut nga viti2001 deri në vitin 2004; DanielKorski është anëtar i lartë përpolitika në Këshillin Evropian përMarrëdhënie me Jashtë. Ai para pakkohëve ishte zëvendësdrejtor i njësisëbritanike për rindërtim paskonfliktual;këshilltar i ministrit afgan kundërnarkotikëve dhe udhëheqës i skuadrëssë rindërtimit krahinor në Barsa nëIrak. Ai gjithashtu punoi si këshilltarpolitik për Paddy Ashdown, ish�përfaqësues i lartë për Bosnjë �Hercegovinën; këshilltar për politikanë Komisionin e Mbrojtjes nëShtëpinë e Popullit (House ofCommons/ Parlamenti Britanik))

(E drejta për publikimin integral tëkëtij raporti është siguruar ngaKëshilli Evropian për Marrëdhënie meJashtë. Ky publikim përfaqësonqëndrimin e autorëve.)


Fazat e procesit të anëtarësimit: Ku qëndron Ballkani aktualisht

Kroacia Maqedonia Mali i Zi Shqipëria Serbia Bosnjë �Hercegovina

Pranimi i aplikimit� Shkurt 2003 Mars 2004 Dhjetor 2008 Prill 2009 Dhjetor 2009 �

Këshilli kërkon njëmendim (avis)

Prill 2003 Maj 2004 Prill 2009 Nëntor 2009 � �

Vendi pranon Pyetësorin

Qershor 2003 Tetor 2004 Qershor 2009 Dhjetor 2009 � �

Vendi dorëzonPyetësorin

Tetor 2003 Shkurt 2005 Dhjetor 2009 Prill 2010 � �

Komisioni publikon avis

Prill 2004 Nëntor 2005 � � � �

Këshilli jep statusin e kandidatit

Korrik 2004 Dhjetor 2005 � � � �

Komisioni rekomandon fillimine negociatave

Dhjetor 2004 Tetor 2009 � � � �

Negociatat përpranim fillojnë

Tetor 2005 � � � � �

Negociatat përpranim përmbyllen

Mundësisht 2011? � � � � �

Anëtarësimi Mundësisht 2013 � � � � �

Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të HapurKosovo Foundation for Open Society

magazina evropiane - Kosovo Foundation for Open...

Documents

Transcript of magazina evropiane - Kosovo Foundation for Open...