COPYRIGHT @ UiTM

IMPAK MEDIA KEATAS REMAJA: SATU ANALISIS PROGRAM MAKLUMAT HIBURAN

01 MEDIA MASSA

Untuk

IRPA

Biro Penyelidikan dan Perundingan Institut Teknologi Mara

Shah Alam

1998

COPYRIGHT @ UiTM

AHLI-AHLI PENYELIDIK

Abdullah @ Kassim Mohamad - KETUA Mokhtar Muhammad .

Darussalam Abu Bakar Mohd Shah Ashaari

Ali Dina Haliza Hasan

COPYRIGHT @ UiTM

Kandungan Muka Surat

Abstrak

1.0 Pengenalan dan Objektif 1 - 1 1.1 Latarbelakang 1 - 1

1.2 Remaja dan Media Massa 1 - 1 1.3 Objektif Kajian 1 - 3

1.4 Penemuan dan Faedah yang Dijangka 1 - 3

2.0 Kajian Litratur 2 - 1

2.1 Media Massa 2 - 1 2.2 Kesan Media Massa 2-2

2.3 Akhbar Sebagai Sumber Maklumat 2-9

2.4 Majalah Sebagai Sumber Maklumat 2 - 10

2.5 Buku Sebagai Sumber Maklumat 2 - 11

2.6 Televisyen Sebagai Sumber Maklumat 2 - 12

2.7 Radio Sebagai Sumber Maklumat 2 - 14

2.8 Filem Sebagai Sumber Maklumat 2 - 16

2.9 Pengertian atau Definisi Remaja 2 - 17

2.10 Peringkat Umur Remaja 2 - 20

2.11 Psikologi Remaja 2 - 22

2.12 Aspek-aspek Sub-Culture Remaja 2 - 25

3.0 Metodologi 3 - 1

3.1 Rasional Pemilihan Kaedah 3 - 1

3.2 Rasional Pemilihan Kawasan Kajian 3 - 1

3.3 Skop Kajian 3-2

3.4 Kaedah Pensampelan dan Saiz Sampel 3-2

3.5 Kaedah Pengumpulan Data 3-2

3.6 Kaedah Analisis 3-3

4.0 Penemuan dan Analisis Kajian 4 - 1

4.1 Penemuan Bagi Penggunaan Media Elektronik 4 - 1

4.11 Media Televisyen 4 - 1

4.12 Media Radio 4-5

4.2 Penemuan Bagi Penggunaan Media Cetak 4 - 11

4.21 Media Akhbar 4 - 11

4.22 Media Majalah 4 - 16

4.23 Media Majalah Humor/Komik 4 - 22

4.3 Analisis Program Mengikut Faktor Demografi 4 - 25

4.31 Media Televisyen 4 - 25

4.32 Media Radio 4 - 31

COPYRIGHT @ UiTM

4.33 Media Akhbar

4.34 Media Majalah

4.4 Analisis Pernyataan Impak Mengikut Faktor Demografi

4.41 Media Televisyen

4.42 Media Radio

4.43 Media Akhbar

4.44 Media Majalah

4.45 Media Majalah Humor / Komik

4.5 Pilihan Media Mengikut Pernyataan Impak dan Faktor Demografi

4.6 Respons Kepada Pernyataan Tentang Elemen dalam Program atau Ruangan hiburan di Televisyen, Majalah Hiburan dan Majalah Humor

4.7 Faktor-faktor Penggunaan Media atau Video Game

4.8

4.71 Media: Buku Cerita

4.72 Media: Akhbar

4.73 Media: Komik

4.74 Media: Majalah

4.75 Media: Wayang

4.76 Media: Video

4.77 Media: Televisyen

4.78 Pilihan Media Mengikut Jenis Cerita

4.79 Sumber Kewangan

Profil Responden Mengikut Program / Ruangan Hiburan Hingga Tamat Siaran / Ruangan

4.81 Taburan Responden Mengikut Media dan Faktor Demografi

4.82 Profil Responden Yang Menonton Program Hiburan TV Hingga Tamat Siaran

4.83 Profil Responden Yang Mengikuti Program Hiburan Radio Hingga Tamat

4.84 Profil Responden Yang Mengikuti Ruangan Hiburan di Akhbar Hingga Tamat

4.85 Profil Responden Yang Mengikuti Ruangan Hiburan di Majalah Hingga Tamat

4.9 Kenyataan Hidup Bersama Keluarga

4.10 Faktor Demografi Responden

5.0 Analisis Impak

6.0 Kesimpulan dan Cadangan

6.1 Kesimpulan

6.2 Cadangan Untuk Kajian Akan Datang

Bibliografi

4 - 37

4 - 43

4 -49

4 - 49

4 - 58

4 - 67

4 -75

4 - 83

4 - 91

4 - 94

4 - 99

4 - 100

4 - 100

4 - 101

4 - 102

4 - 103

4 - 103

4 - 104

4 - 105

4 - 106

4 - 107

4 - 110

4 - 112

4 - 114

4 - 117

4 - 120

4 - 122

5 - 1

6 - 1

6 - 1

6-2

COPYRIGHT @ UiTM

ABSTRAK

Tujuan kajian ini dibuat ialah untuk melihat sarna ada programlrancangan hiburan di media

elektronik yang boleh memberi impak terhadap remaja. Bahan sebaran berbentuk hiburan di

media cetak juga dilihat sarna ada boleh memberi impak terhadap remaja. Dan kajian ini juga

bertujuan melihat perkaitan faktor program/rancangan hiburan siaran di media elektronik dan

bahan sebaran bentuk hiburan di mediat cetak dengan perlakuan remaja. Selain itu, kajian ini

juga bertujuan melihat kecenderungan remaja mengguna media sebagai sumber maklumat,

untuk status sosial - role model dalam aktiviti harian. Hasilnya, kajian ini telah menunjukkan

bahawa programlrancangan hiburan di media elektronik telah memberi impak ke atas remaja.

Bahan sebaran berbentuk hiburan di media cetak seperti majalah dan akhbar kurang memberi

impak ke atas remaja. Secara perbandingan, impak program/rancangan hiburan di televisyen

lebih tinggi daripada programlrancangan hiburan di radio. Lebih dari separuh responden

mengatakan bahawa programlrancangan hiburan televisyen boleh membina agenda baru

dalam hubungan sosial, dapat mengekalkan identiti sebagai remaja moden dan boleh

membina keyakinan diri yang lebih matang. Bagi menjalankan kajian ini, suatu tinjauan .survei

telah digunakan. Kajian ini meliputi semua golongan remaja Malaysia berumur dari 13 hingga

25 tahun dari seluruh Malaysia termasuk di Sabah Sarawak yang terdiri dari berbagai kaum

dan bangsa. Kaedah pensampelan kuota telah digunakan untuk mendapatkan responden.

COPYRIGHT @ UiTM

1.0 PENGENALAN DAN OBJEKTIF

1.1 Latarbelakang

Dewasa ini impak media terhadap audien khususnya remaja adalah satu fenomena sukar

ditolak oleh masyarakat. Golongan remaja telah menggunakan media massa sebagai sumber

maklumat yang boleh mencorak identiti mereka. Manakala media pula berusaha

meningkatkan daya kreativiti bagi menarik golongan remaja menggunakannya sebagai wadah

inspirasi.

1.2 Remaja dan Media Massa

Remaja di Malaysia yang juga sebagai pengguna media massa tidak terlepas dari impak

media terhadap diri mereka terutama terhadap kognitif, efektik dan tingkahlaku. Sebenamya,

banyak hasil penyelidikan tentang Imak Media. Antaranya Walter Lippman yang mendakwa

bahawa media massa berperanan dalam membentuk persepsi individu mengenai keadaan

sebenar terhadap sesuatu situasi, perbualan, pembaca dan pendengar akan menganggap

apa yang dibaca, dilihat dan didengar melalui media massa adalah keadaan sebenar yang

terjadi. Badura (1985) pula menyatakan kanak-kanak dan remaja terikut-ikut dengan aksi dan

gelagat yang mereka ton ton di dalam filem-filem yang bercorak agresif. Hiebert dan Reuss

(1985) mendakwa bahawa satu ujikaji yang dibuat oleh Institut-Kesihatan Mental Kebangsaan

di Maryland mendapati pelajar sekolah yang kerap bekelahi di sekolah adalah dari kalangan

mereka yang menonton program ganas. Dari pendapat di atas, dapat dibuat satu gambaran

bahawa impak media terhadap audien berkait-rapat dengan bahan yang mereka baca, tonton

dan sebagainya. Baran, Mcintyre dan Meyer (1984) menyifatkan pengaruh media terhadap

audien sarna sepeti pengaruh seorang ibu ke atas anaknya. Ini bermakna media seperti

model kepada penonton. Selanjutknya, beliau menyatakan impak media ke atas sesorang itu

boleh dilihat dalam empat kategori:

1 - 1

COPYRIGHT @ UiTM

1. Pengaruh jangkamasa.

2. Pengaruh ke atas masyarakat atau individu.

3. Pengaruh ke atas pemikiran.

4. Pengaruh ke atas aspek khusus (ekonomi, pembelajaran dll).

Noritah (1993) misalnya ada merujuk kepada kenyataan Prof. Madya Dr. Hashim Yahya yang

mendakwa pengaruh media cetak dan elektronik yang berleluasa menyiarkan filem-filem dan

gambar-gambar lucah telah mempengaruhi golongan remaja untuk melakukan sesuatu yang

tidak bermoral.

Mohd. Kamal (1993), berkata media massa ialah saluran pendidikan tidak formal masyarakat.

Oi Malaysia malangnya, saluran ini telah menyalurkan budaya 'permissike' daripada barat.

Kesannya, muda-mudi di negara ini menjadi pendukung kepada gaya hidup berpesta-ria

dengan melampaui batas agama dan moral. Beliau seterusnya berkata, unsur-unsur lucah

ganas dan filem, video, televisyen, novel dan majalah menjadi model pembentukan budaya

moden yang liberal dan permissike di kalangan remaja. Lain-lain tokoh yang mempunyai

kesamaan pendapat dengan beliau ialah seperti Zaini (1992) dan Dr. Nik Omar (1993).

Hamismo (1991) memperkatakan ten tang pengaruh televisyen ke atas golongan remaja

melalui penyebaran maklumat-maklumat yang tidak beretika melalui program-program

siarannya. Beliau berkata unsur-unsur keganasan dan seks"daripada media import banyak

disiarkan. Adegan-adegan seperti bercium, berpeluk. berpegang tangan, wanita berpakaian

menjolok mata seperti rancangan filem "Bay Watch" banyak disiarkan oleh media elektronik

kita. Filem-filem wayang gam bar dan video pula memaparkan adegan-adegan yang lebih

dahsyat lagi.

Samsudin (1994) menyatakan terdapat faktor tarikan dan tolakan yang mempengaruhi sikap

melepak para remaja. Faktor tarikan ialah hiburan yang disediakan, suasana nyaman dan

1 - 2

COPYRIGHT @ UiTM

berprestij. Faktor tolakan pula ialah secara rumah yang tidak selesa, bising, sempit dan tidak

menghiburkan.

Justeru, kajian ini dirasakan sangat penting dan bermanfaat terutama dalam merangkan satu

dasar yang dapat mengawal kandungan media yang dianggap sangat berpengaruh itu.

1.3 Objektif Kajian

Objektif umum penyelidikan ini ialah untuk menganalisis impak bahan informasi yang disebar

oleh media terhadap golongan remaja.

Manakala objektif khusus pula dapat dilihat dari beberapa aspek antaranya:

i. Untuk mengenalpasti program/rancangan hiburan di media elektronik yang boleh memberi

impak terhadap remaja.

ii. Untuk mengenalpasti bahan sebaran berbentuk hiburan di media cetak yang boleh

memberi impak terhadap remaja.

iii. Untuk melihat perkaitan faktor program/rancngan hiburan siaran di media elektronik

dengan perlakuan remaja.

iv. Untuk melihat perkaitan faktor bah an sebaran bentuk hiburan di media cetak dengan

perlakuan remaja.

v. Untuk melihat kecenderungan remaja mengguna media sEtbagai sumber maklumat, untuk

status sosial - role model dalam aktiviti harian.

1.4 Penemuan Dan Faedah Yang Dijangka

Kajian ini dijangka dapat menghasilkan beberapa penemuan dan yang boleh memberi

gambaran semula tentang Impak Media terhadap remaja.

I - 3

COPYRIGHT @ UiTM

i. Dengan penemuan kajian ini akan membantu pihak berkuasa meneliti program/rancangan

siaran dengan Jebih bermakna kepada pembinaan mind a remaja.

ii. Penemuan kajian ini dapat membuka jalan kepada pihak berkuasa mempelbagaikan

aktiviti sosial remaja yang menyeluruh bagi mengimbangi pendedahan remaja terhadap

media massa.

iii. Penemuan kajian ini dapat meningkatkan daya kawalan gejala sosiaJ yang berpunca dari

media massa.

I - 4

COPYRIGHT @ UiTM

2.0 KAJIAN LlTRATUR

2.1 Media Massa ..

Secara am Media Massa boleh dilihat sebagai alat atau sumber maklumat seperti televisyen,

radio, surat khabar, majalah dan sebagainya yang dapat menyampaikan maklumat (berita dan

sebagainya) kepada orang ramai dengan kadar yang cepat dalam masa yang singkat. la

dikenali juga sebagai sebaran am.

Mansor, Ramli dan Shawaludin (1984) pula mengatakan bahawa media massa termasuklah

akhbar, majalah, radio, televisyen, tilem, pita rakaman, piring hitam, buku dan sebagainya.

Media massa memberi penyebaran maklumat yang sam a dengan meluas kepada penerima-

penerima yang ramai dan berselerak di merata-rata tempat. Mereka menambah bahawa

media mass a yang juga dipanggil sebaran am itu berupaya menyalurkan mesej dari jarak jauh

dengan kadar yang pantas.

Norizan (1993) pula mendefinisikan 'media' sebagai satu makanisme yang menghantar ~

maklumat kepada pengguna. Kadar kepantasan sesuatu maklumat itu bergantung rapat

kepada jenis media yang digunakan. Televisyen dan radio boleh menghantar maklumat

dengan kadar serta merta manakala akhbar dan majalah mengambil masa antara lapan (8)

hingga dua belas (12) jam. Lokasi juga katanya memberi kesan kepada kepantasan

maklumat. Penduduk bandar di mana akhbar diterbitkan mendapat maklumat lebih pantas

jika dibandingkan dengan pembaca di luar bandar. 'Massa' pula bererti orang atau kumpulan

orang ramai. Dalam kontek sebaran am, ia boleh ditatsirkan sebagai penonton, pembaca

atau pendengar. Dengan menggabungkan dua definisi di atas, media massa katanya ialah

satu makanisma yang menghantar maklumat kepada masyarakat.

2 - 1

COPYRIGHT @ UiTM

Adzman (1993) mengatakan bahawa media diertikan sebagai alat komunikasi yang digunakan

untuk menyalurkan sesuatu maklumat daripada sumber kepada penerimanya. Oleh yang'

demikian itu, beliau mengganggap bahawa segala alat dalam berbagai bentuk dan yang

fungsi asasnya adalah untuk menyalurkan maklumat dianggap sebagai media.

Warner dan james (1979) pula menyifatkan media sebagai makanisma yang digunakan untuk

menyiarkan mesej. Makanisma tersebut katanya boleh berupa mesin pencetak akhbar,

sebuah menara pemancar radio dan penerima yang dibina untuk menerima isyarat, Projekter

gam bar bergerak, sistem kabel televisyen dan sebagainya. Mereka seterusnya menambah

bahawa media massa adalah istilah majmuk yang merujuk kepada beberapa atau

kadangkalanya semua bentuk komunikasi seperti surat khabar, televisyen, radio, majalah dan

sebagainya. Dele (1992) merangkumkan bahawa media massa meliputi filem, tape dan juga

sistem rekoding.

Fox (1982), Fedler (1978) nampaknya bersependapat bahawa media massa diistilahkan

sebagai peralatan komunikasi yang manyalurkan maklumat yang luas dan tidak terhad.

Bagaimanapun Mazlan (1993) menyifatkan media massa sebagai jambatan yang

menghubungkan di antara kerajaan dengan rakyatnya. Dutton (1986) pula mengatakan

bahawa media merujuk kepada institusi yang melaksanakan komunikasi yang terdiri daripada

pelbagai jenis seperti surat khabar. Burton (1980) pula suka merujuk kepada saluran

'medium' sebagai media massa di mana ianya dibezakan olehjenis-jenis medium.

2.2 Kesan Media Massa

Sesungguhnya telah ban yak diperkatakan tentang kesan atau pengaruh media massa ke atas

masyarakat sebagai penonton kepada komunikasi massa. Media massa boleh samada

membawa kesan baik atau buruk kepada penonton. Kesan ini pula boleh datang dalam

jangkamasa pendek secara segera atau dalam jangkamasa panjang, iaitu secara perlahan-

2 - 2

COPYRIGHT @ UiTM

lahan. Banyak kajian-kajian telah dija1smkan untuk mengetahui sejauhmana media massa

mampu untuk mengubah idea, sikap dan pelakuan seseorang individu tersebut. The Bullet

Theory, The Hypodermic Needle Model dan Stimulus - Response Model adalah antara kajian­

kajian awal yang telah dijalankan bagi maksud untuk melihat sejauh mana media massa

memberi kesan terhadap audiennya. Walter Lippman misalnya ada mengatakan bahawa

media massa berperanan dalam membentuk persepsi individu mengenai keadaan sebenar

terhadap sesuatu situasi. Pembaca, penonton dan pendengar akan menggangap apa yang

dibaca, dilihat dan didengar melalui media massa adalah keadaan sebenar yang terjadi. Apa

yang dilaporkan oleh pihak media massa akan mempengaruhi apa yang akan diketahui dan

dipelajari oleh mereka yang menggunakan media massa tersebut sebagai sumber maklumat.

Bandura (1985) melaporkan bahawa kanak-kanak yang berumur tiga tahun hingga en am

tahun terikut-ikut dengan aksi dan gelagat yang ada dalam filem-filem yang ditonton. Ini dapat

dilihat apabila kanak-kanak tersebut menonton filem-filem yang bercorak agresif dan apabila

alat-alat mainannya di ambil, mereka akan bertindak dengan sifat yang agresif sebagaimana

bentuk keagresifan yang wujud dalam adegan-adegan filem agresif yang ditonton itu.

Hiebert dan Reuss (1985) melaporkan beberapa kenyataan oleh penyelidik kesan media

massa terhadap masyarakat. Mengikut mereka, satu eksperimen yang dibuat di Maryland

oleh Institut Kesihatan Mental Kebangsaan mendapati bahawa perkelahian yang serius di

sekolah adalah lebih kerap berlaku di kalangan pelajar-pelajar: sekolah tinggi yang menonton

program ganas di televisyen. Dalam perkembangan lain, penyelidik Kanada, R.S. Walters

dan E.L. Lewelyn Thomas mendapati bahawa pelajar-pelajar sekolah tinggi yang menonton

filem-filem agresif adalah lebih cenderung untuk membuat 'electric shocks' kepada pelajar­

pelajar lain yang membuat kesilapan dalam peperiksaan berbanding dengan pelajar-pelajar

yang tidak menonton adegan ganas.

2 - 3

COPYRIGHT @ UiTM

Bradley Greenberg dan Joseph Dominick pula mendapati bahawa pendedahan mengenai

keganasan dan hiburan yang tinggi di televisyen mengakibatkan penonton cuba

mempraktikkannya di luar. Hal ini diperkuatkan oleh marshall McLuhan yang mengatakan

bahawa keganasan adalah salah satu daripada manifestasi identiti. Apabila seseorang

kehilangan identitinya, dia menjadi ganas dalam proses mencari identitinya.

Mengikut Dorothy dan Jerome Singer daripada Universiti Yale, mereka merumuskan hasil

daripada siri 'temuduga' mereka dapati bahawa kanak-kanak yang banyak menonton

televisyen adalah lebih cenderung untuk bertindak dengan lebih agresif dalam keluarganya.

Mereka menyimpul bahawa wujud korelasi di antara tingkah laku agresif dengan tontonan

program-program yang beroriantasikan aksi-aksi (action-oriented-shows).

Leonard Berkowitz daripada Universiti Wisconsin, daripada dua eksperimen yang

dilakukannya mendapati bahawa pelajar-pelajar gred tiga adalah lebih banyak menonton siri­

siri keganasan dan mereka pula lebih cenderung untuk dikatagorikan sebagai berkelakuan

agresif yang melampau oleh pelajar lain. Pada umur 19 tahun, kebanyakan daripada mereka

masih disifatkan sebagai berperangai aggresif o(eh rakan-rakan sebaya mereka. Bahkan

mengikut Berkowitz, bilangan penonton televisyen pada umur 9 tahun adalah satu alat

pengukur untuk menentukan tingkahlaku dewasa nanti.

Baharom (1993) memetik siaran di akhbar utusan Malaysia, ~eluaran 18 Mac 1993 sebagai

melaporkan, satu kajian menunjukkan bahawa sekiranya seseorang itu menonton "televisyen

secara purata empat (4) jam sehari sejak daripada dia berumur 5 tahu,!, sehingga dia

berumur lapan belas (18 tahun), dia telah menyaksikan lebih daripada setengah juta

keganasan, lima puluh ribu pergaduhan, tiga puluh ribu pembunuhan, seratus ribu bentuk

perpecahan rumah tangga dan seratus ribu kekejaman terutamanya kekejaman yang

dilakukan terhadap wan ita.

2 - 4

COPYRIGHT @ UiTM

Fox (1982) ada mengatakan bahawa 9i united Kingdom, stesen kegemaran remaja ialah

British Broadcasting (BBC Radio 1). manakala program yang digemari pula ialah 'Top of The

Pop', penerbit komik yang meniru semua atau sebahagian sahaja muzik pop, pelakon-pelakon

dan peristiwa yang disiarkan oleh rangkaian dan program pi/ihan remaja itu menjadi majalah

yang paling laris jualannya.

Baran, Mcintyre dan Meyer (1984) sependapat bahawa memang wujud pengaruh media

massa terhadap penontonnya. Mereka menyifatkan pengaruh media terhadap audiennya

sama seperti pengaruh seorang ibu ke atas anak-anaknya. Ini menunjukkan satu pengaruh

yang amat kuat kerana dengan memberi penyamaan sedemikian, ianya menampakkan

betapa media massa itu seperti model kepada penonton atau audiennya. Mereka

kemudiannya melanjutkan penjelasan mengenai pengaruh ini dan membahagikannya kepada

empat bahagian iaitu:- Pertama: Pengaruh jangkamasa samada jangkamasa pendek atau

panjang (Short term or long term influence). Kedua, pengaruh ke atas masyarakat atau hanya

kepada individu (Institutional/society or group/individual). Ketiga, Pengaruh ke atas pemikiran

atau sikap atau tingkahlaku (cognitive, attitudinal of behaviour). Keempat, Pengaruh ke atas

bidang-bidang yang khusus seperti anti sosial atau prososial, ekonomi, maklumat, pelajaran

dan pendidikan atau hiburan.

Bunyamin (1993) mengatakan bahawa pengaruh media cetak dan elektronik terhadap

runtuhnya benteng akhlak remaja di Malaysia tidak dapat dir;.afikan lagi. Katanya, benteng

akhlak remaja runtuh oleh arus fikiran dan perlakuan bebas remaja Barat kesan dari

penyebaran oleh media cetak dan media elektronik. Mengikut beliau lagi, tahun 1993 ini

beratus-ratus orang remaja diberkas kerana terbabit dalam perilaku sumbang seperti bercium,

berzina, bersekedudukan dan berkhalwat. Beliau menambah, generasi sekarang

menggangap perbuatan berpegangan tangan dan bercium dianggap biasa sesudah akhlak

mereka berjaya dihakis oleh media barat.

2 - 5

COPYRIGHT @ UiTM

Rejab (1993) mengulas dengan panjang.lebar mengenai peranan yang dimainkan oleh media

massa di Malaysia dan kesannya ke atas pembentukan peribadi remaja. Mengikut beliau,

media massa di Malaysia terlalu mementingkan soal untung rugi sahaja tanpa memikirkan

soal tanggungjawab sosialnya terhadap masyarakat. Hal ini berlaku di dalam dua sektor

media samada media cetak atau media elektronik.

Media cetak katanya lebih menumpukan kepada penyiaran berita-berita yang beroriantasikan

hiburan daripada lain-lain oriantasi. Majalah-majalah yang digemari oleh kaum remaja seperti

'Gila-Gila', URTV, Media Hiburan, Majalah Remaja, Majalah RTM dan sebagainya lagi bagi

menyiarkan berita-berita dan gosip mengenai artis samada artis tempatan atau luar negara.

Ini menyebabkan golongan remaja hanya mengambil golongan artis sebagai model mereka.

Beliau seterusnya mengatakan bahawa tidak hairanlah jika dalam setiap bilik tidur remaja di

Malaysia, sekurang-kurangnya terpampang satu gambar artis.

Mengenai akhbar-akhbar pula, Rejab berkata sikap akhbar yang lebih menonjolkan

penampilan artis telah mempengaruhi remaja. Mengikut beliau, akhbar-akhbar biasanya akan

menyiarkan pose-pose di kalangan artis yang menarik dan seksi. Oi samping itu, pada hari

minggu, bukan sahaja ianya disiarkan dalam pose-pose yang seksi dan cantik, tetapi juga

ruangan untuk artis dan dunia hiburan dibuat dalam skop warna warni (colour page).

Lim (1993) ada mengatakan bahawa tilem amat besar pel19aruhnya dalam menyalurkan

tahaman atau ideologi tertentu kepada masyarakat. Filem boleh membantu pihak kerajaan

dalam menyampaikan hasrat dengan lebih berkesan. Oleh itu nyata/ah bahawa filem adalah

ruang kesenian yang halus dan berpengaruh. Beliau menyifatkan tHem sebagai duta kecil

negara di luar negeri.

Berhubung dengan pengaruh media massa terhadap masyarakat ini, Hiebert dan Reuss

mengupas tiga unsur negatif iaitu pengaruh jenayah, keganasan dan seks (sensasi).

2 - 6

COPYRIGHT @ UiTM

mengikut mereka, professor di Universiti Rutgers, Drew Humphries percaya bahawa laporan

berita memberi gambaran (distorted picture) tentang tingkah laku yang salah (i/egal) dalam

masyarakat. Berita-berita mengenai keganasan telah dengan sengajanya diperbesar­

besarkan.

Seterusnya Hiebert dan Reuss memetik kenyataan John Kochevar, seorang penyelidik

komunikasi di Boston yang dipetik sebagai berkata, organisasi media hanya pandai

menyalurkan berita-berita jenayah tetapi tidak disertai dengan fakta-fakta mengenai

bagaimana situasi kewujudannya, bagaimana ianya boleh dicegah dan bagaimana ianya

membahayakan dalam situasi realiti.

Daripada kenyataan E.B. White pada tahun 1938, hiebert dan Reuss menjelaskan bahawa,

E.B. White ada mengatakan bahawa setelah wujudnya televisyen, dunia seterusnya akan

berhadapan dengan dua pilihan samada masyarakat manusia akan jatuh atau bagun kesan

daripada penyiaran oleh televisyen. Kenyataan tersebut seakan disokong oleh National

Comimission on The Causes and Prevention of Violence. Di mana suruhanjaya ini

berpendapat bahawa televisyen menjadi gantian yang paling utama kepada pengalaman

kehidupan sebenar.

Saltzman 91982) mengatakan bahawa seks selalu digunakan oleh media massa di Amerika

Syarikat. Majalah dan akhbar kerap memasukkan unsur-1Jnsur seks dan sensasi bagi

meningkatkan edaran dan menambah pembacanya. Beliau memberi contoh, bila majalah

"TIME" meletakkan gam bar separuh bogel Cheryl Tiegs di muka hadapan (cover page)

majalah tersebut, keluaran tersebut mendapat peningkatan dalam permintaan sebanyak

sekali ganda. Unsur seks dan sensasi menjadi begitu digemari seterusnya, dan hal ini dapat

dilihat pada jualan ke atas majalah-majalah seperti Harper's, Atlantic, New Yorker, Playboy,

Penthouse dan Hustler.

2 - 7

COPYRIGHT @ UiTM

Televisyen pula mula memasukkan un~ur-unsur seks bermula pada tahun 1972 bilamana

ABC mula menerbitkan rancangan 'That Certain Summer'. Pad a tahun 1974 pula drama

televisyen pertama berjudul 'A Case of Rape'. Beberapa tahun kemudian seperti 'Born

Innocent', dan pada awal tahun 1980an pula seperti 'Something About Amelia' dan All My

Children'. Saltzman menyifatkan seks dan keganasan tanpa tanggungjawab adalah sebagai

masalah utama media massa khususnya televisyen dan wayang gambar.

Traub (1981-1982) juga melahirkan kebimbangan dan kekesalannya mengenai seks dan

keganasan. Beliau berkata dengan bertambahnya kabel televisyen, gambar lucah di tiub

televisyen berleJuasa pada tahun 1980an. lanya teJah dikritik dengan hebatnya di mana

televisyen telah mengeksploitasi babak seksuaJ secara haJus kepada penonton remaja.

Adzman (1993) memetik kenyataan George Comstock mengenai pengaruh media massa ini.

George Comstock mengatakan bahawa kehadiran televisyen di dalam rumah rakyat Amerika

Syarikat telah banyak membawa perubahan kepada cara hidup kebanyakkan keluarga di

negara itu dan cara-cara bagaimana anak-anak mereka dipelihara. la termasuklah perubahan

dari segi cara berinteraksi yang baru, perubahan terhadap aktiviti-aktiviti harian yang lazim

dilakukan dengan cara bersosial yang baru.

Adzman seterusnya merujuk pula kepada kenyataan Bernard Berelson dan Morris Janowitz,

mengikut kedua tokoh ini, kesan media adalah banyak dan belbagai-bagai. Antaranya ialah

kesan jangka pendek dan jangka panjang, kesan segera atau perlahan, kesan lemah ataupun

kuat dan merangkumi aspek-aspek sarna ada psikologi, politik, ekonomi atau sosiologi.

Klapper (1962) seorang tokoh yang agak liberal dalam melihat peranan media massa

terhadap masyarakat juga tidak menafikan tentang wujudnya pengaruh media terhadap

masyarakat atau individu. Walaupun beliau menafikan bahawa tidak wujud pengaruh oleh

media massa ke atas audiennya jika media massa secara bersendirian tanpa disokong oleh

2 - 8

COPYRIGHT @ UiTM

faktor lain. Bagaimanapun beliau tetap menganggap bahawa media mempunyai bahagiannya

sendiri (share) dengan faktor-faktor lain dalam mempengaruhi penonton komunikasi massa.

2.3 Akhba~ Sebagai Sumber MakJumat

Akhbar ialah satu daripada saluran maklumat bagi orang ramai mencari makJumat yang

diperlukan. Young (1987) berkata. penyelidikan yang dilakukan oleh Universiti Chicago

mendapati bahawa ramai penduduk menggunakan akhbar berkala (periodical newspapers)

sebagai sumber untuk mendapatkan maklumat tentang rekreasi. Beliau seterusnya

menjelaskan bahawa Burgoynek Index Incoperation telah menemuduga 27,000 pekedai di

tiga puluh tempat yang berasingan di kawasan bandar dan bandar-bandar kecil (sub-urban)

dan mendapati iklan menggaJakkan kekerapan membeli-beJah di kalangan pengguna. Ini

bererti iklan dalam akhbar menjadi sumber maklumat bagi pengguna. Peri hal yang sarna

ditemui oleh Udell (1966) daJam kejiannya mengenai sumber maklumat di kalangan

pengguna.

Mengikut, Fox (1981). walaupun televisyen menjadi begitu popular di katangan penonton

tetapi keistimewaan akhbar sebagai sumber maklumat tetap utuh. Beliau berkata, akhbar

mempunyai pilihan maklumat yang besar iaitu daripada sekecil maklumat mengenai harga

secawan kopi kepada berita-berita besar seperti politik, ekonomi dan antarabangsa.

Oi Malaysia, kajian yang dibuat oleh Grenfell (1979) mengenai media massa mendapati

bahawa 40 peratus daripada penduduk dewasa adalah pembaca akhbar harian, 48 peratus

adalah pembaca akhbar Mingguan dan 30 peratus adalah pembaca jurnal. Hal ini

diperkuatkan oleh kenyataan Mansor. Ramli dan Shawaluddin (1984) yang mengatakan

akhbar dibaca oleh berjuta-juta orang rakyat Malaysia.

2 - 9

COPYRIGHT @ UiTM

Dalam perkembangan yang lain, Hynds (1980) seorang profesor dalam jurusan

Kewartawanan berkata bahawa akhbar adalah penyedia maklumat dan audiennya ialah

pengguna maklumat (information consumer). Seterusnya beliau mencadangkan agar

organisasi penerbitan akhbar diistilahkan sebagai "Industri Pengumpul Maklumat'.

2.4 Majalah Sebagai Sumber Maklumat

Faules (1978) mengatakan bahawa majalah memainkan peranan yang penting daJam

penyebaran maklumat kepada orang ramaL Beliau memberi contoh mengenai penjualan

kereta jenis Sedan oleh syarikat Ford. Syarikat Ford telah mengiklankan kereta model

Sedannya dalam majalah pada tahun 1975 sebagai memberitahu peminat kereta bahawa

jenis baru berada di pasaran. Hasilnya jualan kereta Ford jenis Sedan itu melambung. Udell

(1966) pula dalam kajiannya mengenai tingkahlaku pembeli mendapati bahawa pengguna

telah menggunakan majalah sebagai bahan rujukan samada untuk mendapatkan maklumat

mengenai fesyen atau harga.

Bittner (1986) ada mengatakan bahawa majalah menjadi saluran yang dominan bagi muda­

mudi (teenager) untuk mendapat maklumat. Selain daripada itu, majalah juga katanya

menjadi sumber maklumat kepada audien yang berumur antara lapan belas tahun hingga lima

puluh tahun. Pembaca-pembaca yang berkelulusan tinggi dalam akademik juga lebih

menyukai majalah berbanding dengan televisyen.

Gamble (1986) pula berkata bahawa orang ramai bergantung kepada majalah untuk

mendapatkan maklumat dan gambaran mengenai perang dunia kedua. Mengikut Persatuan

Pengeluar-Pengeluar Majalah di Amerika Syarikat, purata edaran untuk majalah yang populat

telah meningkat kepada 1.4 peratus dalam. enam bulan pertama pada tahun 1982. Dalam

masa yang sama, jumlah edaran majalah meningkat daripada 63 peratus kepada 65 peratus

2 - 10

COPYRIGHT @ UiTM

da/am edaran juta. Edaran untuk seratus majalah popular telah meningkat dengan pesat

sekali.

Cutlip dan Center (1978) berkata pengedaran majalah adalah terhad jumlahnya. Majalah

memperlihatkan kenyataan bahawa media mewujudkan pemisahan komuniti, di mana majalah

berupaya menghantar mesej yang khusus kepada kumpulan audien yang khusus pula.

Mengikut beliau, terdapat 1,445 majalah pengguna yang dibeli oleh publik umum, 8,000 jenis

lagi majalah yang disediakan untuk khalayak khusus. Oaripada 4,477 majalah yang

diterbitkan di USA, 1,445 adalah dikira sebagai majalah edaran umum, 522 majalah

beroriantasikan pertanian, 1,133 majalah kolej. 459 majalah berbahasa asing dan 918 majalah

etnik, agama dan kumpulan sosial (social group).

Oi Malaysia, majalah adalah juga berupa salah satu daripada saluran maklumat. Terdapat

berbagai majalah samada berbentuk akademik, sosial, politik, hiburan, sukan dan berbagai

lagi. Majalah Perspektif dalam ruangan "Perspektif' nya memaparkan hasil penyelidikannya

mendapati bahawa majalah-majalah berbentuk kartun, hiburan dan keremajaan-kewanitaan

amat diminati oleh remaja sebagai sumber maklumat mereka. Antara majalah-majalah

tersebut seperti Gila-Gila, Gelagat, Humour, URTV, Media Hiburan dan Jelita.

2.5 Buku Sebagai Sumber Maklumat

Kepentingan buku kepada perkembangan tamadun i1mu memang telah banyak diperkatakan.

Buku adalah bah an yang amat penting kepada pelajar-pelajar sama ada di peringkat

persekolahan atau institusi pengajian tinggi. Pefajar memperofehi makfumat daripada buku­

buku yang berbagai bidang sarna ada bidang sains, teknologi, sosial, ekonomi dan

sebagainya lagi.

2 - 11

COPYRIGHT @ UiTM

Fox (1982) berkata buku adalah sumber maklumat yang murah. Kelebihannya ialah boleh

menyimpan pelbagai maklumat dengan jumlah yang banyak dengan kadar yang lama. Hal ini

tidak mampu dilakukan oleh media jenis lain terutamanya media elektronik. Seterusnya beliau

menyatakan bahawa orang-orang muda di Britain telah membeli lebih daripada 1.5 juta

naskah komik yang popular seperti Beano, Dandy, Shoot dan My Guy.

Zigli (1984) pula menyatakan bahawa lebih kurang 99 juta orang dewasa di Amerika Syarikat

(iaitu kira-kira 50%) daripada jumlah keseluruhan orang dewasa adalah membaca sekurang­

kurangnya sebuah buku dalam masa seminggu. Enam puluh tiga peratus (63%) daripada

kalangan orang yang berumur 16 tahun hingga 21. tahun adalah membaca buku dan lain-lain

penerbitan, berbanding dengan 16.3 jam mereka menonton televisyen dan 16.4 jam

mendengar radio.

Bittner (1989) pula menyifatkan buku sebagai kawan yang amat" rapat. Ini kerana ianya tidak

seperti radio dan televisyen, buku boleh diulang pembacaan untuk merujuk kepada maklumat

yang telah dilupai. Beliau menyifatkan buku sebagai perkara yang paling penting dalam hidup

manusia. Kita belajar dari buku, kita juga dihiburkan oleh buku dan kita pasti memiliki buku.

Kajian-kajian yang diiakukan di Malaysia juga mendapati bahawa buku dibaca oleh ramai

orang. Ini dinyatakan oleh Grenfell (1979), Mansor, Ramli dan Shawaluddin (1984) dan Fathi

(1993).

2.6 Televisyen Sebagai Sumber Maklumat

Media elektronik bermula pada tahun 1923 di Malaysia. Pada masa itu hanya perkhidmatan

radio sahaja yang ada. Bagaimanapun dengan meningkatnya kemajuan teknologi

komunikasi, televisyen diperkenalkan di Malaysia dan menjadi salah satu media yang paling

popular beberapa tahun selepas ianya diperkenalkan.

2 - 12

COPYRIGHT @ UiTM

Grenfell (1979) dalam kajiannya ke atas.penonton komunikasi di Malaysia mendapati bahawa

purata penonton televisyen di Malaysia adalah lebih kurang satu setengah kali ganda

daripada jumlah pendengar radio. hampir semua kawasan yang berpenghuni di Malaysia

menerima siaran televisyen. Media Indek 1975 pula melaporkan bahawa 28 peratus daripada

orang dewasa di Malaysia memiliki peti televisyen di rumah masing-masing. mengikut

Grenffel lagi, profail penon ton televisyen di malaysia mengikut rangkaian tahun 1974 hingga

1975 adalah menunjukkan bahawa dua pertiga, iaitu kira-kira 65 peratus daripada penonton

bagi rangkaian satu adalah Melayu, 26 peratus Cina dan 9 peratus India dan lain-lain kaum.

Berko (1989) pula menyatakan bahawa kanak-kanak dan remaja dalam peringkat umur antara

6 tahun hingga 18 tahun secara puratanya menghabiskan kira-kira 15,000 jam hingga 16,000

jam masa di hadapan kaca televisyen. Dianggarkan bahawa 95 peratus rumah di Amerika

Syarikat memiliki sekurang-kurangnya satu peti televisyen di rumah manakala 59 peratus lagi

memiliki dua atau lebih peti televisyen di rumah. Fox (1981) pula menyatakan bahawa

sehingga Mac 1982, dianggakan sejumlah 55 peratus daripada 83,531,900 isi rumah di

Amerika Syarikat menerima sistem kabel televisyen dan sejumlah 23,219,200 adalah

pelanggan sistem kabel televisyen. Fox menyatakan lagi, penyelidikan menunjukkan bahawa

lebih daripada 90 peratus orang di Britain bergantung kepada televisyen sebagai sumber

maklumat tentang peristiwa semasa, hiburan dan sebagainya.

Mengikut Robert (1983), pada umur dua puluh tahun, maQusia sekarang akan terdedah

kepada 20,000 jam menonton televisyen. Pada umur enam puluh lima tahun, adalah

dijangkakan manusia akan memperuntukkan lebih kurang sembilan tahun daripada

kehidupannya bagi digunakan untuk menonton televisyen. mengikut beliau lagi, tabiat tidur

seseorang itu juga telah bertukar akibat penglibatannya dengan televisyen. Satu kajian

menunjukkan bahawa lebih kurang 40 peratus daripada waktu (ehat seseorang telah

digunakan untuk menonton televisyen.

2 - 13

COPYRIGHT @ UiTM

Gamble (1986) pula menyifatkan televis.yen sebagai pengasuh bayi di rumah (baby sister at

home). Ini kerana televisyen telah memberi kita perkhidmatan sebagai tetamu makan malam

(dinner guest), guru dan ternan. 8eliau berkata lagi, kita dihiburkan oleh televisyen bahkan

dalam hal-hal tertentu kita telah dibentuk oleh televisyen. Oi Amerika Syarikat katanya,

televisyen dilayan sarna dengan lain-lain keperluan seperti keperluan pakaian, kelengkapan

dapur, perabut dan lain-lain oleh masyarakat Amerika Syarikat.

Mansor, Ramli dan Shawaluddin (1984) berkata televisyen menjadi saluran hiburan kepada

berjuta-juta orang dan dalam masa yang sarna ianya boleh menyampaikan ucapan dan kata­

kata seseorang pemimpin negara kepada rakyat. Selain itu ianya juga menjadi saluran

maklumat ekonomi, di mana para peniaga memberitahu para pengguna mengenai barang­

barang yang ingin dijual. Oi Amerika Syarikat televisyen menjadi sumber maklumat kepada

masyarakat mulai tahun 1941 lagi. Thomson (1987) dalam kajiannya terhadap bentuk

pembacaan remaja mendapati ramai remaja menghabiskan banyak masa menonton

televisyen dan video dan sedikit sekali masa bagi membaca. Majoriti daripada mereka

penonton televisyen lebih daripada 3 jam pada setiap malam.

2.7 Radio Sebagai Sumber Maklumat

Fungsi radio sebagai sumber maklumat memang tidak dapat dipertikaikan lagi. Selain

daripada menghibur pendengar, radio juga dari semasa ke semasa memberitahu pendengar

mengenai berita-berita semasa sarna ada dalam atau luar negeri. Kehadiran televisyen

sebagai satu lagi kemajuan dalam teknologi media elektronik sebenarnya tidak pernah

mengugat peranan yang dimainkan oleh radio.

Grenfell (1979) memetik kenyataan oleh Gamal Abdul Nasser sebagai berkata bahawa radio

telah menukar segala-galanya dalam kehidupan masyarakat. Oalam kajiannya terhadap

pendengar radio di Malaysia, beliau menyatakan bahawa pendengar radio di Malaysia

2 - 14

COPYRIGHT @ UiTM

mendapat maklumat daripada perkhidmatan radio Malaysia dan perkhidmatan radio luar

negeri seperti Singapura dan Thailand. Radio mula diperkenalkan di Malaysia pada tahun

1930-an. Jabatan penyiaran diwujudkan pada tahun 1946, dan berkhidmat kepada

Sememanjung Tanah Melayu dan Singapura. Grenfell seterusnya menjelaskan, pendengar

radio di Malaysia pada tahun-tahun 1974 hingga 1975 adalah terdiri daripada 67 peratus

orang-orang dewasa. Kesemua daripada mereka memiliki radio di rumah masing-masing.

Fox (1981) pula berkata, radio adalah media elektronik yang ulung. Oi negara-negara miskin

di mana rakyatnya tidak mampu untuk membeli peti televisyen, ataupun di negara tersebut

bekalan tenaga elektriknya masih belum menguasai sebahagian besar kawasan-kawasan

yang berpenghuni, radio adalah sumber maklumat utama bagi mereka. Beliau seterusnya

menyatakan bahawa di Britain, kira-kira 70 peratus daripada keseluruhan rakyatnya

mendengar berita melalui radio.

Gamble (1986) pula berkata bahawa radio dimiliki oleh kira-kira 99 peratus isi rumah di

Amerika Syarikat. Radio juga katanya dipasangkan pada kira-kira 95 peratus kereta di

Amerika Syarikat. Bagi individu yang berumur 12 tahun ke atas, mereka mendengar radio

sekurang-kurangnya 22 jam pada setiap minggu. pada masa ini, lebih kurang 457.5 juta set

radio sedang beroperasi. Oleh yang demikian itu, Gamble mengistiJahkan masyarakat

sekarang sebagai 'Sound Society' kerana radio adalah alat media yang telah mendominasikan

pendengaran orang ramai.

Windschuttle (1984) pula berkata, di Australia kira-kira 86 peratus daripada suri rumah

mendengar radio. Mereka telah memperuntukkan banyak masa untuk mendengar radio.

Beliau seterusnya memperincikannya sedemikian, perempuan berumur 18 tahun ke atas

mendengar radio sebanyak 23 jam dalam seminggu. Lelaki berumur 18 tahun ke atas

sebanyak 22 jam seminggu dan kanak-kanak serta 9010ngan remaja yang berumur antara 10

tahun hingga 17 tahun mendengar sebanyak 15 jam seminggu. Hal ini ada kebenarannya

2 - 15