Lm Ekonomia 12 me JA per Mirelen · 2 Kërkesa, oferta dhe çmimi i tregut Kërkesa si forcë tregu...
Transcript of Lm Ekonomia 12 me JA per Mirelen · 2 Kërkesa, oferta dhe çmimi i tregut Kërkesa si forcë tregu...
KLIKONI KËTU
www.mediaprint.al
042251614
Libër mësuesi Ekonomia 12
Teksti mësimor është hartuar nga Prof. Dr. Luljeta Minxhozi, Merita Shuka
Merita Shuka
Libri i mësuesit përmban
Planifikimin vjetor - planet tremujore - planifikimin e orëve mësimore - projekte - teste- detyra për portofol
Autore: Merita Shuka
Redaktore gjuhësore:
Dizajni:
Kopertina:
Elona ÇaliMirela Ndrita
Botimi i parë , 2018
ISBN: 978-9928-08-351-7
Titulli: Libër mësuesi Ekonomia 12
Shtypi: Shtypshkronja MediaprintArben Hamzallari
Drejtoi botimin: Anila Bisha
Libër mësuesi Ekonomia 12 3
PËRMBJATJA
1. Plani mësimor vjetor…………………………………………..……….…........... 4
2. Planifikimi sipas periudhave:
a) Plani ‐ Periudha Shtator ‐ Dhjetor ......................................................... 8
b) Plani ‐ Periudha Janar ‐ Mars ............................................................... 19
c) Plani ‐ Periudha Prill ‐ Maj .................................................................... 27
3. Planifikimi ditor (ditare) për çdo teme mësimore
a) Kapitulli 1 ................................................................................................. 32
b) Kapitulli 2 ................................................................................................. 41
c) Kapitulli 3 ................................................................................................. 58
d) Kapitulli 4 ................................................................................................. 61
e) Kapitulli 5 ................................................................................................. 67
f) Kapitulli 6 ................................................................................................. 74
g) Kapitulli 7 ................................................................................................. 81
h) Kapitulli 8 ................................................................................................. 85
i) Kapitulli 9 ................................................................................................. 94
j) Kapitulli 10 ............................................................................................... 99
k) Kapitulli 11 .............................................................................................. 107
l) Kapitulli 12 .............................................................................................. 112
m) Kapitulli 13 .............................................................................................. 117
n) Kapitulli 14 .............................................................................................. 124
o) Kapitulli 15 .............................................................................................. 131
p) Kapitulli 16 .............................................................................................. 136
4. Teste përmbledhëse sipas periudhave
a) Test 1 Grupi A dhe B ‐ Periudha Shtator ‐ Dhjetor ............................ 143
b) Test 2 Grupi A dhe B ‐ Periudha Janar ‐ Mars .................................... 177
c) Test 3 Grupi A dhe B ‐ Periudha Prill ‐ Maj ........................................ 153
5. Model projekti ...................................................................................................... 157
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
4
PLANIFIKIMI MËSIMOR VJETOR
FUSHA – SHOQËRIA DHE MJEDISI
LËNDA –EKONOMI
KLASA XII
34 javë x 3 orë = 102 orë
KAPITULLI
SHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS SIPAS PERIUDHAVE
SHTATOR–DHJETOR
(42 orë)
JANAR–MARS
(33 orë)
PRILL–QERSHOR
(27 orë)
Çfarë studion
ekonomia
(6 orë)
Objekti i studim
it të ekonomisë
Faktorët e prodhim
it & Kufiri i
mundësive të prodhim
it
Problemi them
elor ekonomik &
Sistemet ekonomike
Shtyllat e sipërmarrjes së lirë
Modeli i qarkullim
it ekonomik
1 orë përsëritje
Kërkesa, oferta dhe
çmim
i i tregut
(9 orë)
Kërkesa si forcë tregu
Elasticiteti i kërkesës në lidhje m
e
çmim
in
Oferta si forcë tregu
Elasticiteti i ofertës në lidhje m
e
çmim
in
Ekuilibri i tregut
Ndikim
i i kërkesës dhe ofertës në
çmim
Qeveria dhe kontrolli m
bi çm
imet
1 orë veprimtari praktike
1 orë përsëritje
Libër m
ësuesi Eonomia 12
5
Konsumatori në
ekonominë e tregut
(2 orë)
Konsumatori individual
Buxheti personal
Fillimi i një biznesi
dhe finan
cimi i tij
(7orë)
Sipërmarrja dhe biznesi i vogël
Form
at ligjore të biznesit
Burimet finan
ciare të biznesit
Bilan
ci dhe pasqyra e të ardhurave dhe
shpenzimeve
1 orë Veprimtari praktike
1 orë projekt, i cili zgjat për gjatë gjithë
vitit në 4 orë mësimore.
Bëhu sipërmarrës
(8 orë)
Hyrje në sipërmarrje
Cili është biznesi im
? Kush është klienti im?
Cila është përparësia ime?
Avan
tazh
et konkurruese
Etika është e dobishme për biznesin
Plani i biznesit
1 orë vlerësim i portofolit
Prodhim
i kostoja
dhe të ardhurat e
firm
ës
(7 orë)
Prodhueshmëria dhe faktorët që
ndikojnë në të. P
rodhim
i dhe treguesit
e tij. Kostoja e prodhim
it dhe të
ardhurat e firm
ës
2 orë përsëritje
1 orë test përmbledhës
Struktura e tregut
(6 orë)
Strukturat e tregut dhe konkurrenca e
plotë.
Monopoli
Konkurrenca m
onopolistike
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
6
Oligopoli
1 orë Veprimtari praktike
1 orë projekt
Tregjet e faktorëve
të prodhim
it
(3 orë)
Tregu i punës
Aspekte të tregut të punës
Tregu i tokës dhe kap
italit
Qeveria dhe
ekonomia
(7 orë)
Qeveria dhe tregu, roli i saj
Buxheti i qeverisë
Taksat
Deficiti buxhetor
Mëso duke vep
ruar tem
atike
1 orë veprimtari praktike
Paraja dhe
institucionet
finan
ciare
(4 orë)
Paraja, funksionet dhe form
at e saj
Sistemi ban
kar
1 orë veprimtari praktike
Treguesit kryesore
makroekonomikë
(7 orë)
Produkti i brendshëm bruto
Inflacioni
Pap
unësia
Zhvillimi ciklik i ekonomisë
1 orë veprimtari praktike
Stabiliteti
ekonomik dhe
politikat
makroekonomike
(3 orë)
Politika fiskale
Politika monetare
1 orë veprimtari praktike
Libër m
ësuesi Eonomia 12
7
Tregtia
ndërkombëtare
(6 orë)
Tregtia midis vendeve. Përfitimet nga
tregtia midis vendeve.
Pengesat e tregtisë dhe kursi i këm
bim
it
valutor.
1 orë përsëritje
1 orë projekt
1 orë test përmbledhës
Etika e biznesit
(9 orë)
Hyrje në etike. Etika personale.
Dilem
at etike. Etika e punës. E
tika
organ
izative.
Përgjegjësia sociale. Etika e biznesit
global.
1 orë përsëritje
Aftësitë për sukses
(9 orë)
Është jeta ime. Dëgjoni me kujdes.
Qëndroni në lidhje. M
endoni që të
fitojnë të gjitha palët. P
unoni me
zgjuarsi. H
yrja në treg ‐ m
arketim
i i
vetvetes. Ë
shtë e ardhmja ime
1 orë vlerësim portofoli
1 orë projekt
Finan
cat personale
(9 orë)
Planifikoni për të fituar
Të kursesh për jetën
Loja e buxhetit
Zgjedhjet për kredinë
Konsumatori m
endjemprehtë
2 orë përsëritje
1 orë testim përmbledhës
1 orë vlerësim portofoli
Libër mësuesi Ekonomia 12 8
PLANIFIKIMI PËR PERIUDHËN SHTATOR ‐ DHJETOR
FUSHA ‐ SHOQËRIA DHE MJEDISI
LËNDA ‐ EKONOMI
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR KAPITUJT
Kapitulli 1: Çfarë studion ekonomia
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: shpjegon konceptet pamjaftueshmëri, sistem ekonomik, kosto oportune dhe lidhjen shkakësore
ndërmjet pamjaftueshmërisë dhe nevojës për të zgjedhur, duke pranuar koston oportune.
jep shembuj personal lidhur me marrjen e vendimeve dhe koston oportune të saj;
identifikon faktorët e prodhimit për një të mirë ose shërbim;
interpreton një lakore të mundësive të prodhimit si dhe nëpërmjet saj të ilustrojë koston
oportune”;
vlerëson mënyrën se si sisteme të ndryshme ekonomike e zgjidhin problemin ekonomik
themelor;
përshkruan veçoritë e shtyllave të sistemit ekonomik të iniciativës së lirë;
përshkruan rolin e fitimit në sistemin e sipërmarrjes së lirë;
analizon se si ndërmarrja e iniciativave ekonomike nxit përdorimin e burimeve natyrore, të
kapitalit fizik dhe njerëzor;
përshkruan fluksin e qarkullimit të aktivitetit ekonomik që lidh familjet, firmat e biznesit dhe
qeveritë në ekonominë e tregut.
Kapitulli 2: Kërkesa, oferta dhe çmimi i tregut
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: interpreton konceptet: treg, çmim, kërkesë, ofertë;
formulon ligjin e kërkesës dhe ofertës;
interpreton lakoren e kërkesës dhe ofertës;
shpjegon faktorët që shkaktojnë zhvendosjen e kërkesës dhe ofertës;
përcakton çmimin ekuilibër të një produkti të dhënë kur janë dhënë kërkesa dhe oferta për
këtë produkt nëpërmjet grafikut;
bën dallimin midis një ndryshimi në sasinë e kërkuar ose të ofruar dhe një ndryshimi në
kërkesë ose në ofertë;
vlerëson ndikimin e ndryshimeve të elasticitetit të kërkesës në sasinë e kërkuar dhe të
ndryshimeve të elasticitetit të ofertës në sasinë e ofruar.
shpjegon se si ndikojnë në çmimin e tregut ndryshimet në kërkesë dhe ofertë;
analizon ndërveprimin e ligjit të kërkesës dhe ofertës në çmimin ekuilibër;
shpjegon se si çmimet e tregut bëjnë racionimin e mallrave dhe shërbimeve dhe motivojnë
njerëzit për prodhimin e tyre.
Libër mësuesi Ekonomia 12 9
Kapitulli 3: Konsumatori në ekonominë e tregut
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: përshkruan rëndësinë ekonomike të konsumatorit në ekonominë e tregut si dhe burimet e të
ardhurave të individëve dhe format e tyre;
shpjegon avantazhet dhe disavantazhet e blerjes me kredi;
shpjegon arsyet pse njerëzit kursejnë;
krahason metodat e ndryshme të kursimit;
analizon faktorët që ndikojnë në masën e kursimit;
përgatit një buxhet personal.
Kapitulli 4: Fillimi i një biznesi dhe financimi i tij
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: shpjegon se si tregu i lirë nxit sipërmarrjen;
rendit format kryesore të organizimit të biznesit;
gjykon për avantazhet dhe disavantazhet e secilës prej tri formave kryesore të biznesit;
shpjegon organizimin e korporatës
gjykon për disa nga përgjegjësitë, kërkesat dhe përfitimet që lidhen me sipërmarrjen;
dallon burimet e brendshme nga burimet e jashtme të financimit të biznesit;
shpjegon qëllimet dhe format e burimeve financiare të biznesit;
dallon ndryshimin ndërmjet aksionit dhe obligacionit;
analizon një bilanc dhe një pasqyrë të rezultateve financiare të firmës.
Kapitulli 16: Bëhu sipërmarrës!
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: përshkruan karakteristikat dhe praktikat e sipërmarrjes së suksesshme;
vlerëson një ide sipërmarrëse, duke u bazuar tek produkti, klienti dhe në kriteret e avantazhit
konkurrues;
demonstron aftësitë e planifikimit të biznesit për ngritjen e një sipërmarrjeje, për marketimin,
financimin, menaxhimin dhe vendimmarrjen etike;
vlerëson pasojat afatshkurtra dhe afatgjata të marrjes së vendimeve etike.
Kapitulli 5: Prodhimi, kosto dhe të ardhurat e firmës
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: bën dallimin midis kostove fikse dhe atyre variabël;
llogarit koston e përgjithshme të prodhimit, koston mesatare dhe atë marxhinale;
interpreton grafikun e kostos fikse, variabël, të përgjithshme, mesatare, marxhinale;
llogarit të ardhurat e përgjithshme, të ardhurat marxhinale dhe të ardhurat mesatare;
llogarit produktin e përgjithshëm fizik, marxhinal, mesatar;
zbulon veprimin e ligjit të të ardhurave zbritëse në gjendjen e biznesit;
Libër mësuesi Ekonomia 12 10
shpjegon funksionin e prodhimit për periudhën afat shkurtër;
tregon si llogaritet prodhueshmëria dhe si ndikon ajo në standardin e jetesës;
evidenton faktorët qe ndikojnë në prodhueshmëri.
Kapitulli 6: Struktura e tregut
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: interpreton konceptet e konkurrencës dhe strukturës së tregut;
identifikon nivelin e konkurrencës së tregjeve në ekonomi
shpjegon karakteristikat e secilës nga strukturat kryesore të tregjeve: konkurrencë e plotë,
konkurrencë monopoliste, oligopol, monopol.
diskuton raportet dhe format e shkrirjes së bizneseve;
krahason strukturat e ndryshme të tregjeve;
analizon efektet ekonomike të strukturave të tregut mbi ekonominë dhe konsumatorin
argumenton se zhvillimi i konkurrencës së lirë është në favor të të gjitha subjekteve në
ekonominë e tregut.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
11
Nr.
Kapitulli
Tema mësimore
Situatë e parashikuar për të
nxënit
Metodologjia dhe
veprimtaritë e
nxënësve
Vlerësimi
Burimet
1
Kapitulli 1
Çfarë studion
ekonomia
(6 orë)
Objekti i studim
it të
ekonomisë
Jepet një situatë e jetës reale të
një vendim
marrje, për
shpenzimin e një ore kohë të
lirë.
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë e pavarur
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
2 Faktorët e prodhim
it
& Kufiri i m
undësive
të prodhim
it
Jepet situata e prodhim
it të
një produkti, d
uke kërkuar të
renditen burimet prodhuese
të tij.
Diskutim
Punë e pavarur
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Projektor
3 Problemi them
elor
ekonomik & Sistemet
ekonomike
Nxënësit luajnë rolin e
pjesëmarrësve të një sistemi
ekonomik të simuluar, d
uke
prodhuar një produkt të
caktuar.
Brainstorm
ing
Diskutim, Sim
ulim
Pune në grupe
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Gazeta, gërshërë,
vizore, lap
ustila.
4 Shtyllat e
sipërmarrjes së lirë
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë ne grupe
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
5 Modeli i qarkullim
it
ekonomik
Brainstorm
ing
Pyetje‐Përgjigje
Diskutim
Punë e pavarur
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Projektor.
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
12
6 Përsëritje, kap
itulli 1
Nxënësit provojnë sa të
qëndrueshme i kan
ë dijet e
marra në këtë kap
itullin e
parë.
Pyetje përgjigje
Diskutim
Punë e pavarur dhe
në grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
7
Kapitulli 2
Kërkesa,
oferta dhe
çmimi i
tregut
Kërkesa si forcë tregu Ofrohet shitja e një produkti
me një çmim relativisht të
lartë dhe u kërkohet nxënësve
sa janë të gatshëm dhe të aftë
ta blejnë këtë produkt.
Përsëritet hap pas hap
i
kërkesa për blerje për çdo ulje
çmim
i.
Diskutim
Punë e pavarur
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Projektor.
8 Elasticiteti i kërkesës
në lidhje m
e çm
imin
Nxënësve u kërkohet të japin
shem
buj të produkteve që ata
do të ishin të aftë dhe të
gatshëm të vazhdonin të
blinin edhe pse çmim
i i tyre
do të rritej si dhe shem
buj
produkte prej të cilave do të
të kishin hequr dorë.
Diskutim
Punë në grupe
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
përgjigjeve me
gojë, i punës në
grup,i diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Llastik m
e
elasticitet të
ndryshëm
.
9 Oferta si forcë tregu Çfarë m
endojnë nxënësit se
do të ndodhë me sasinë e
prodhuar e të mallrave dhe
shërbim
eve, në qoftë se
çmim
i i secilit prej tyre do të
rritej? (N
xënësit duhet të
mendojnë si shitës/prodhues).
Diskutim
Punë e pavarur
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Stilolaps;
Fletore;
Projektor.
10
Elasticiteti i ofertës
në lidhje m
e çm
imin
Pyetje/përgjigje
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
13
11
Ekuilibri i tregut
Pyetje m
otivuese:
Kush e përcakton çmim
in e
mallrave dhe shërbim
eve në
një ekonomi tregu?
Brainstorm
ing:
Diskutim
Punë e pavarur
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
përgjigjeve me
gojë, i punës në
grup
Teksti mësim
or;
Tabela; Shkumës;
Stilolaps;
Fletore;
Projektor.
12
Ndikim
i i kërkesës
dhe ofertës në çm
im
Supozojm
ë se gjatë stinës së
verës disa ditë moti është
shumë i nxehtë. Si ndikon kjo
ngjarje në tregun e akullores?
Brainstorm
ing
Diskutim
Pyetje/Përgjigje
Punë ne grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
përgjigjeve me
gojë, i punës në
grup
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës
13
Qeveria dhe
kontrolli i çm
imeve
A duhet të ndërhyjë qeveria
për të vendosur çm
imet e
mallrave dhe shërbim
eve?
Nëse po, p
ër cilat m
allra dhe
shërbim
e, m
endoni ju se ajo
duhet të ndërhyjë?
Pyetje‐përgjigje
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë në grupe
dyshe Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
përgjigjeve me
gojë, i punës në
grup,i diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Projektor.
14
Veprimtari praktike:
Kërkesa dhe oferta në
jetën e përditshme
Nxënësit analizojnë situata
praktike tregu për të nxjerrë
përfundim
e mbi ndryshim
et
në këtë treg.
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup,i
diskutimit
Tabela;
Shkumës;
Stilolaps;
Fletore;
15
Përsëritje, kap
itulli 2
Nxënësit provojnë sa të
qëndrueshme i kan
ë dijet e
marra në këtë tematikë.
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
nxënësve ndaj
punës së njëri
tjetrit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
16
Kapitulli 3
Konsumatori
në
ekonominë e
tregut
(2 orë)
Konsumatori
individual
Ku i gjejm
ë paratë ne si
konsumatorë për të blerë
mallra dhe shërbim
e?
Pse duhet të kursejmë?
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup, i
diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
14
17
Buxheti personal
Nxënësit shikojnë dy video,
marrë nga faqja zyrtare e
Ban
kës së Shqipërisë, njëra
mbi hartimin e një buxheti
personal dhe tjetra për
marrjen e një kredie
hipotekare (për shtëpi) dhe
diskutojnë mbi to.
Diskutim
Shikim Video
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Tabela;
Shkumës;
Internet;
Lap
top;
Projektor.
18
Kapitulli 4
Fillimi i një
biznesi dhe
financimi i tij
(7orë)
Sipërmarrja dhe
biznesi i vogël
Nxënësit diskutojnë mbi:
a) Ç’është sipërmarrësi?
b) Ç’është sipërmarrja? dhe
përparësitë që ka.
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup, i
diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës
19
Form
at ligjore të
organ
izim
it të
biznesit
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup, i
diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
20
Form
at ligjore të
organ
izim
it të
biznesit
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup, i
diskutimit dhe
debateve.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
21
Burimet finan
ciare të
biznesit
Diskutim rreth ku i gjejnë
paratë bizneset për t’u rritur
dhe zgjeruar
Diskutim
Punë individuale e
pavarur
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup, i
diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
22
Bilan
ci dhe pasqyra e
të ardhurave dhe
shpenzimeve
Diskutim:
Punë e pavarur
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës
Libër m
ësuesi Eonomia 12
15
23
Veprimtari praktike:
Form
at e organ
izim
it
të biznesit
Nxënësit duke punuar në
grup analizojnë situata
praktike biznesi dhe
sugjerojnë form
a të caktuar të
organ
izim
it të tij, duke
argumentuar pikëp
amjet e
tyre
Punë në grupe
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës në grup, i
diskutimit
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
24
Projekt (përzgjedhja e
temës nga vetë
nxënësit në
bashkëp
unim m
e
mësuesin)
Brainstorm
ing
Diskutim
25
Kapitulli 16
Bëhu
sipërmarrës
(8 orë)
Hyrje në sipërmarrje
Nxënësit diskutojnë dhe
shprehin m
endim
in e tyre për
disa pohim
e/deklarata në
lidhje m
e sipërmarrjen, n
ëse
është “Mit” apo “Fakt”.
Diskutim:
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
26
Cili është biznesi im
? Nxënësit do të krahasojnë
idetë e çdo sipërmarrësi të
dhënë dhe të vlerësojnë se
cila është m
ë e mirë.
Diskutim:
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
27
Kush është klienti
im?
Nxënësit shqyrtojnë se si
nevojat e tregut dhe përbërja
dem
ografike kontribuojnë në
sipërmarrjet e suksesshme.
Diskutim:
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
28
Cila është përparësia
ime?
Nxënësit shqyrtojnë situata
praktike të biznesit m
e
qëllim zbatim
in e
avan
tazh
eve konkurruese në
një sipërmarrje.
Diskutim:
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
16
29
Avan
tazh
et
konkurruese
Nxënësit zbatojnë avan
tazh
et
konkurruese ndaj
sipërmarrjeve.
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
30
Etika është e
dobishme për
biznesin
Nxënësit shqyrtojnë pasojat
kur marrin vendim
et etike të
biznesit.
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
31
Plani i biznesit
Nxënësit aplikojnë gjashtë
elementet e një biznesi të ri të
suksesshëm në një plan biznesi
për produktin apo shërbim
in
e tyre.
Diskutim:
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm i
diskutimit, p
unës
së pavarur
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
32
Vlerësim i portofolit
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
portofolit
Portofoli i çdo
nxënësi
33
Kapitulli 5
Prodhimi
kostoja dhe
të ardhurat e
firmës
(7 orë)
Prodhueshmëria dhe
faktorët që ndikojnë
në të
Sim
ulohet një proces
prodhim
i, ku nxënësit
prodhojnë fletore dhe
llogarisin prodhueshmërinë si
dhe treguesit e prodhim
it
Brainstorm
ing
Sim
ulim
Diskutim
Punë e pavarur
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës së pavarur
i diskutimit
Gërshërë;
Fletë A4;
Stilolaps;
Teksti mësim
or;
Tabela;
34
Prodhim
i dhe
treguesit e tij
Sim
ulohet një proces
prodhim
i, ku nxënësit
prodhojnë fletore dhe
llogarisin prodhueshmërinë si
dhe treguesit e prodhim
it,
Brainstorm
ing
Sim
ulim
Diskutim
Punë e pavarur
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës së pavarur
i diskutimit
Gërshërë;
Fletë A4;S tilolaps;
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
35
Kostoja e prodhim
it
dhe të ardhurat e
firm
ës
Nxënësit pas shpjegim
it
përfshihen në llogaritjen
praktike të treguesve të
kostos dhe të ardhurave.
Diskutim
Punë e pavarur
Ushtrim
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës së pavarur
i diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Projektor;
Lap
top.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
17
36
Kostoja e prodhim
it
dhe të ardhurat e
firm
ës
Nxënësit pas shpjegim
it
përfshihen në llogaritjen
praktike të treguesve të
kostos dhe të ardhurave.
Diskutim
Punë e pavarur
Ushtrim
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës së pavarur
i diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Projektor;
Lap
top.
37
Përsëritje, kap
itulli 5
Nxënësit përfshihen në punë të
pavarur për zgjid
hjen e
ushtrim
e në llogaritjen e
treguesve të kostos, të
prodhim
it dhe të të ardhurave.
Pyetje‐përgjigje
Diskutim
Punë e pavarur
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës
individuale dhe
në grup
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
38
Përsëritje, kapitulli 1‐5
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Ushtrim
e
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Teksti mësim
or;
Tabela; Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
39
Test përmbledhës
Kap
itulli 1, 2, 3, 4, 5
Testim
Vlerësim
përmbledhës
individual
Testet e
parap
ërgatitura,
stilolaps
40
Kapitulli 6
Struktura e
tregut
(3 orë)
Struktura e tregut
dhe konkurrenca e
plotë
Nxënësit pasi shikojnë një
video m
bi konkurrencën
diskutojnë rreth tregut
konkurrencë e plotë.
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë e pavarur
Shikim video
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës së pavarur
i diskutimit
Teksti mësim
or;
Tabela; Shkumës;
Projektor; Lap
top;
Internet
41
Monopoli
Nxënësit pasi shikojnë një
video m
bi konkurrencën
diskutojnë rreth tregut
monopol.
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë e pavarur
Shikim video
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës së pavarur
Teksti mësim
or;
Tabela;
Projektor; Lap
top;
Internet
42
Konkurrenca
monopolistike
Nxënësit diskutojnë:
Si e diferencojnë produktin
firm
at në tregun konkurrencë
monopolistike?
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës
Libër mësuesi Ekonomia 12 18
PLANIFIKIMI PËR PERIUDHËN JANAR ‐ MARS
FUSHA ‐ SHOQËRIA DHE MJEDISI
LËNDA ‐ EKONOMI
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR KAPITUJT
Kapitulli 6: Struktura e tregut
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: interpreton konceptet e konkurrencës dhe strukturës së tregut;
identifikon nivelin e konkurrencës së tregjeve në ekonomi
shpjegon karakteristikat e secilës nga strukturat kryesore të tregjeve: konkurrencë e plotë,
konkurrencë monopoliste, oligopol, monopol.
diskuton raportet dhe format e shkrirjes së bizneseve;
krahason strukturat e ndryshme të tregjeve;
analizon efektet ekonomike të strukturave të tregut mbi ekonominë dhe konsumatorin
argumenton se zhvillimi i konkurrencës së lirë është në favor të të gjithë subjekteve në
ekonominë e tregut.
Kapitulli 7: Tregjet e faktorëve të prodhimit
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: interpreton ofertën dhe kërkesën për faktorët e prodhimit;
interpreton ofertën për punë dhe kërkesën për punë;
shpjegon se si kërkesa dhe oferta për punë përcaktojnë çmimin e punës, çmimin e kapitalit,
çmimin e tokës;
vlerëson shkallën në të cilën forcat e tregut dhe forcat jo të tregut ndikojnë në pagat
Kapitulli 8: Qeveria dhe ekonomia
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: shpjegon funksionin e qeverisë si arbitër dhe si subjekt në ekonominë e tregut;
shpjegon pse pjesëmarrja e qeverisë në ekonomi është rritur gjatë viteve;
përshkruan disa nga të ardhurat kryesore dhe shpenzimet në buxhetin për qeverinë shqiptare;
shpjegon arsyet që qeveria vendos taksa dhe pse taksimi nga qeveria është i nevojshëm;
vlerëson taksat, bazuar në parimet e vendosjes së tyre.
krahason tipat e ndryshme të taksave, duke përfshirë taksat progresive, regresive dhe
proporcionale;
interpreton konceptet e deficitit buxhetor, e borxhit publik dhe lidhjen midis tyre;
analizon përparësitë dhe mangësitë e deficitit buxhetor dhe borxhit publik;
përshkruan një ose disa propozime për të ulur deficitin buxhetor.
Kapitulli 9: Paraja dhe institucionet financiare
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: interpreton konceptin, karakteristikat, funksionet e parasë në një ekonomi monetare
përshkruaj procesin e lindjes dhe të zhvillimit të parasë duke evidentuar format e saj;
Libër mësuesi Ekonomia 12 19
identifikon tipat e parasë që janë në qarkullim, në vendin tonë
shpjegon ofertën monetare, rolin e veçantë të bankave si pranuese depozitash dhe dhënëse
huash për ekonominë si dhe domosdoshmërinë e rezervës së detyrueshme bankare;
përshkruan organizimin dhe funksionet e Bankës Qendrore të Shqipërisë.
Kapitulli 10: Treguesit kryesore makroekonomikë
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: përcakton treguesit që përdoren për të matur gjendjen e ekonomisë;
shpjegon konceptin e GDP dhe se çfarë përfshihet në llogaritjen e GDP;
bën dallimin midis GDP reale dhe GDP nominale;
analizon kuptimin e GDP për frymë e shprehur në çmime aktuale dhe çmime konstante;
përshkruan metodat e matjes së GBP;
jep kuptimin për inflacionin, deflacionin;
dallon inflacionin e shkaktuar nga kostoja nga inflacioni i shkaktuar nga kërkesa;
shpjegon ndikimin ekonomik të inflacionit dhe format kryesore të inflacionit;
shpjegon fazat kryesore të ciklit të biznesit.
shpjegon konceptin e forcës punëtore;
dallon format kryesore të papunësisë.
Kapitulli 11: Stabiliteti ekonomik dhe politikat makroekonomike
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: përshkruan mjetet e politikës fiskale;
shpjegon pse politikat fiskale janë vendime për të ndryshuar shpenzimet dhe/ose taksat nga
qeveria;
interpreton efektet direkte dhe indirekte të politikës fiskale në papunësinë, prodhimin dhe
normat e interesit;
përshkruan instrumentet e politikës monetare;
dallon instrumentet e politikës monetare nga ato të politikës fiskale;
përshkruan ndikimet dhe kufizimet e politikës fiskale si dhe ndikimet dhe kufizimet e
politikës monetare;
identifikon rrugët në të cilat politika monetare ndikon në papunësinë, prodhimin, inflacionin
dhe normat e interesit.
Kapitulli 12: Tregtia ndërkombëtare
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: shpjegon konceptet e përparësisë absolute dhe krahasuese;
argumenton përfitimet që kanë vendet e industrializuara kur këmbejnë midis tyre;
analizon përmbajtjen e tregtisë së lirë dhe përfitimet ekonomike të saj;
përshkruan disa pengesa në tregtinë ndërkombëtare;
jep në mënyrë të përmbledhur, argumentet që favorizojnë tregtinë e lirë;
përshkruan pse luhaten kurset e këmbimit valutor;
bën dallimin midis bilancit të pagesave dhe bilancit
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
20
Nr.
Kapitulli
Tema mësimore
Situatë e parashikuar për të
nxënit
Metodologjia dhe
veprimtaritë e
nxënësve
Vlerësimi
Burimet
1
Kapitulli 6
Struktura e
tregut
(3 orë)
Oligopoli
Nxënësit pasi shikojnë një
video m
bi konkurrencën
diskutojnë rreth tregut
oligopol.
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Projektor
2 Veprimtari praktike:
Strukturat e tregut
dhe ndikim
i në çm
im
Nxënësit punojnë në grupe,
për të an
alizuar, n
ë situata të
caktuara praktike, efektet të
secilës prej strukturave të
tregut tek konsumatori
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
3 Projekt (m
onitorim i
punës kërkim
ore)
Hulumtim
Punë në grupe
Diskutim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
4
Kapitulli 7:
Tregjet e
faktorëve të
prodhimit
(3 orë)
Tregu i punës
Nxënësit pasi shikojnë një
video m
bi tregun e punës,
diskutojnë mbi këtë treg dhe
përcaktimin e pagës.
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Projektor;
Lap
top;
Internet.
5 Aspekte të tregut të
punës
Individët duhet të paguhen në
bazë të punës që bëjnë.
Pse individët nuk m
arrin të
njëjtën pagë për punë të
njëjtë?
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
,
Teksti mësim
or;
Tabela;
Projektor;
Lap
top;
Internet.
6 Tregu i tokës dhe
kap
italit
Nxënësit diskutojnë dhe
argumentojnë:
Pse çmim
i i ap
artamenteve në
Tiran
ë është m
ë i lartë se në
qytete të tjera.
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
21
7
Kapitulli 8:
Qeveria dhe
ekonomia
(7 orë)
Qeveria dhe tregu,
roli i saj
Nxënësit diskutojnë dhe
prezantojnë opinionet e tyre
rreth: Pse është e nevojshme
ndërhyrja e shtetit në ekonomi?
Për çfarë çështjesh/problemesh
duhet të ndërhyjë shteti në
ekonomi?
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Shpjegim
Nxënësit
vlerësojnë njëri‐
tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
8 Qeveria dhe tregu,
roli i saj
Nxënësit diskutojnë dhe
prezantojnë opinionet e tyre
rreth: Pse është e nevojshme
ndërhyrja e shtetit në ekonomi?
Për çfarë çështjesh/problemesh
duhet të ndërhyjë shteti në
ekonomi?
Brainstorm
ing
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Shpjegim
Nxënësit
vlerësojnë njëri‐
tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
9 Buxheti i qeverisë
Nxënësit diskutojnë mbi të
ardhurat dhe shpenzimet e
buxhetit të qeverisë shqiptare.
Brainstorm
ing
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela; Projektor;
Lap
top.
10
Taksat
Nxënësit përfshihen në
llogaritje m
atem
atikore të
përqindjes që zë një taksë e
caktuar m
bi të ardhurat e
individëve dhe përcaktojnë
llojin e saj.
Diskutim
Punë e pavarur
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela; Shkumës;
Stilolaps;
Fletore.
11
Deficiti buxhetor
Nxënësit diskutojnë mbi d
eficitin
buxhetor dhe interpretojnë
grafikët m
bi këtë problem.
Brainstorm
ing
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
12
Mëso duke vepruar
tematike
: Deficiti buxhetor dhe
borxhi kombëtar
Nxënësit diskutojnë si të
përgatisin një M
ëso duke
vep
ruar tem
atike duke
punuar në grup.
Diskutim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
22
13
Veprimtari praktike
Funksionet e qeverisë
në ekonominë e
tregut
Nxënësit punojnë në grupe,
për të identifikuar nga titujt e
gazetave, funksionet e
qeverise në një ekonom tregu
si dhe për të shtuar edhe tituj
të tjerë që lidhen m
ë
funksionet e saj në jetën reale
në një ekonomi.
Diskutim
Punë në grupe
prezantim
Vlerësim i punës
së nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
14
Kapitulli 9:
Paraja dhe
institucionet
financiare
(4 orë)
Paraja, funksionet
dhe form
at e saj
Nxënësit diskutojnë pas
lexim
it online të librit “7
mësime të shkurtra mbi paranë”,
si dhe të aplikacionit
“Alban
ian M
oney”
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Projektor.
Lap
top;
Lidhje m
e Internet.
15
Sistemi ban
kar
Nxënësit pas shikim
it të
vidieove diskutojnë mbi
funksionet e ban
kës qendrore
dhe ban
kave tregtare.
Diskutim
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Projektor;
Laborator
kompjuterësh m
e
Internet.
16
Sistemi ban
kar
Nxënësit pas shikim
it të
videove diskutojnë mbi
funksionet e ban
kës qendrore
dhe ban
kave tregtare.
Diskutim
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Projektor; Laborator
kompjuterësh m
e
Internet.
17
Veprimtari praktike
Vizitë në një ban
kë
tregtare
Nxënësit bëjnë një vizitë në
një ban
kë tregtare duke
diskutuar m
e punonjësit e
ban
kës për shërbim
et që ofron
ban
ka
Vlerësim i
vazhdueshëm
Stilolaps;
Fletore.
18
Kapitulli 10:
Treguesit
kryesore
Produkti i
brendshëm bruto
(PBB)
Nxënësit pas shikim
it të
videos/shpjegim
it diskutojnë
mbi GDP/PBB dhe cilët mallra
përfshihen /nuk përfshihen në të.
Pyetje/përgjigje
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Libër m
ësuesi Eonomia 12
23
19
makroekono
mikë
(7 orë)
Produkti i
brendshëm bruto
(PBB) (vazhdim
)
Nxënësit diskutojnë mbi
metodat e llogaritjes së
GDP/PBB dhe nivelin e
mirëqenies së një vendi.
Pyetje/përgjigje
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
20
Inflacioni
Lexohet situata e mëp
oshtm
e:
“Kur unë isha në moshën tuaj,
paraja blinte shumë më tepër
se në ditët tona. Akulloret,
biskotat dhe pijet freskuese... ”
Pse ndodh një situatë e tillë?.
Brainstorm
ing
Diskutim:
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
21
Inflacioni
Lexohet situata e mëp
oshtm
e:
“Kur unë isha në moshën tuaj,
paraja blinte shumë më tepër
se në ditët tona. Akulloret,
biskotat dhe pijet freskuese... ”
Pse ndodh një situatë e tillë?
Brainstorm
ing
Diskutim:
Shpjegim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
22
Pap
unësia
Diskutim
Punë në grupe
Shpjegim
Prezantim
Vlerësim i punës
së nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Tabela;
Shkumës;
Stilolaps;
Fletore.
23
Zhvillimi ciklik i
ekonomisë
Nxënësit diskutojnë mbi
tiparet e çdo faze të ciklit të
biznesit, bazuar edhe në
njohuritë e m
ëparshme.
Diskutim
Prezantim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
24
Veprimtari praktike
Form
at e pap
unësisë
Nxënësit vendosen në një
situatë praktike për të
identifikuar statusin e tyre në
forcën punëtore, form
ën e
pap
unësisë si dhe llogarisin
norm
ën e pap
unësisë
Diskutim
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Tabela;
Shkumës;
Stilolaps;
Fletore.
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
24
25
Kapitulli 11:
Stabiliteti
ekonomik
dhe politikat
makroekono
mike
(3 orë)
Politika fiskale
Nxënësit punojnë në grupe,
për të shpjeguar efektet e
politikës fiskale në kushtet e
dhënies së një problem
ekonomik: inflacion i lartë.
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i punës
së nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
26
Politika monetare
Nxënësit punojnë në grupe,
për të shpjeguar efektet e
politikës m
onetare në kushtet
e dhënies së një problem
ekonomik: inflacion i lartë.
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i punës
së nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
Fletore;
Stilolaps.
27
Veprimtari praktike
Politikat stabilizuese
Nxënësit punojnë në grupe,
për të sugjeruar një politikë të
caktuar m
onetare ap
o fiskale
që duhet zbatuar në një situatë
praktike të dhënë.
Diskutim
Punë në grupe
Prezantim
Vlerësim i punës
së nxënësve ndaj
njëri tjetrit.
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës;
28
Kapitulli 12:
Tregtia
ndërkombëta
re
(6 orë)
Tregtia midis
vendeve
Në ditët e sotm
e tregtia e lirë
midis vendeve është zgjeruar
shumë.
Pse vendet bëjnë tregti m
idis
tyre?
Brainstorm
ing
Diskutim
Diskutim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
29
Punë e drejtuar:
Përfitimet nga tregtia
midis vendeve.
Nxënësit nëp
ërmjet një situate
praktike në tregtinë midis
vendeve argumentojnë
përfitimit që ata kan
ë në të
bërit tregti.
Diskutim
Punë e pavarur
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës
30
Pengesat e tregtisë
dhe kursi i këm
bim
it
valutor.
Edhe pse tregtia e lirë m
idis
shteteve është zgjeruar,
përsëri shtete të ndryshme
zbatojnë pengesa në tregtinë e
tyre. C
ilat janë këto pengesa
dhe pse vendosen?
Diskutim
Shpjegim
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti mësim
or;
Tabela;
Shkumës.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
25
31
Përsëritje kap
itulli 6‐
12
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Ushtrim
e
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
32
Test përmbledhës
Kap
itulli 6‐16
Testim
Vlerësim
përmbledhës
individual
Testet e
parap
ërgatitura;
stilolaps
33
Projekt (m
onitorim i
punës kërkim
ore)
Hulumtim
Punë në grupe
Diskutim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Libër mësuesi Ekonomia 12 26
PLANIFIKIMI PËR PERIUDHËN PRILL ‐ MAJ
FUSHA ‐ SHOQËRIA DHE MJEDISI
LËNDA ‐ EKONOMI
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR KAPITULLIT
Kapitulli 13: Etika e biznesit
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: zotëron, analizon dhe përdor terminologjinë themelore, teoritë dhe konceptet që janë të
zakonshme në studimin e etikës;
analizon vlerat dhe filozofinë e tij etike;
vendos përparësi etike;
përshkruan çështjet etike kryesore brenda vendit të punës dhe të botës përreth;
zbaton vendimmarrjen etike në raste dilemash;
vlerëson procesin e tij të vendimmarrjes.
Kapitulli 14: Aftësi për sukses
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: identifikon dhe demonstron aftësi të gatishmërisë në punë, të nevojshme për të kërkuar, për
të gjetur dhe për të mbajtur një vend pune;
hulumton lidhjet ndërmjet vlerësimit personal dhe dëshirave,vlerave, objektivave dhe
aftësive të tij;
zhvillon strategji të reja personale për të arritur objektivat e të mësuarit gjatë gjithë jetës dhe
për mundësi për karrierë;
identifikon dhe zbaton strategji të nevojshme për zgjidhje efektive të problemeve në
kontekstin e jetës reale;
eksploron dhe përdor strategji të komunikimit efektiv formal dhe informal.
Kapitulli 15: Financat personale
Në përfundim të tematikës nxënësi/ja: përshkruan përbërësit themelorë të financave të tij personale si: fitimi, kursimi, investimi,
kredia, menaxhimi i riskut etj.;
zbaton njohuritë e tij për përbërësit themelore të financave personale në hartimin e planit
personal financiar që i mundëson vendosjen e objektivave të veçantë afatgjatë për nevojat
dhe cilësinë e dëshiruar të jetës;
analizon rëndësinë e kursimit për financat personale dhe shpjegon rëndësinë e kursimeve të
shëndetshme në të gjitha fazat e jetës;
vlerëson ndikimin që kanë zgjedhjet personale për arsimimin e tij në të ardhurat gjatë gjithë jetës;
identifikon rreziqe të mundshme për financat personale dhe disa nga rrugët për të
parandaluar humbjet e mundshme.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
27
Nr.
Kapitulli
Tema mësimore
Situatë e parashikuar për të
nxënit
Metodologjia dhe
veprimtaritë e
nxënësve
Vlerësimi
Burimet
1
Kapitulli 13
Etika e
biznesit
(9 orë)
Hyrje në etikë –
Ishulli i Ethosit
Nxënësit m
arrin pjesë në
simulim dhe shqyrtojnë
arsyen e standardeve etike në
një grup të ndërvarur.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
2 Etika personale ‐
Vlerat, objektivat dhe
zgjedhjet
Nxënësit analizojnë dhe
shqyrtojnë vlerat vlerat dhe
qëllimet e tyre.
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
3 Dilem
at etike ‐ Si të
vendosni?
Nxënësit zbatojnë katër
teoritë m
ë të njohura etike në
skenarë, duke an
alizuar
filozofinë e tyre etike.
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
4 Etika e punës ‐
Vendim
marrja etike
Nxënësit analizojnë një m
odel
të vendim
marrjes etike dhe
vlerësojnë proceset e
vendim
marrjes së tyre
personale.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
5 Etika organ
izative
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
6 Përgjegjësia sociale
Nxënësit krahasojnë sjelljet e
tyre m
e dy teoritë
mbizotëruese, por që bien
ndesh m
e njëra‐tjetrën, lidhur
me përgjegjësinë
Diskutim:
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
28
7
Etika e biznesit
global ‐ Çështjet e
kompan
ive
shumëkombëshe
Nëp
ërmjet lojës me role,
nxënësit shqyrtojnë disa nga
çështjet etike komplekse të
hasura në biznesin global.
Diskutim
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
8 Përsëritje, kap
itulli 13
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
Teksti shkollor;
9 Vlerësim i portofolit
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
portofolit të
nxënësit
Portofoli i çdo
nxënësi
10
Kapitulli 14
Aftësi për
sukses
(9 orë)
Është jeta ime
Duke punuar në grupe,
nxënësit vlerësojnë disa
shem
buj C
V, p
ër të përcaktuar
kan
didatin që do të zgjidhin
për vendin e punës.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
11
Dëgjoni me kujdes
Duke marrë pjesë në një lojë
më role nxënësit do të
zhvilluar aftësitë e të folurit
dhe të dëgjuarit.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
12
Qëndroni në lidhje
Duke an
alizuar rastet
studim
ore dhe duke plotësuar
një form
uese (puzzle),
nxënësit bashkëp
unojnë në
vendin e punës.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
13
Mendoni që të fitojnë
të gjitha palët
Duke punuar në grupe,
nxënësit do të zh
villojnë
zgjidhje për konflikte të
mundshme në vendin e
punës.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
Libër m
ësuesi Eonomia 12
29
14
Punoni në mënyrë të
zgjuar
Duke punuar në grup
nxënësit m
arrin pjesë në një
lojë, n
ë të cilën praktikojnë
aftësitë e tyre vendim
marrëse
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
15
Hyrja në treg ‐
Marketim
i i vetvetes
Duke punuar në grup,
nxënësit do të praktikojnë
aftësinë për sukses të
reflektimit dhe vlerësimit.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
16
Është e ardhmja ime
Nxënësit do të marrin pjesë
në intervista të stim
uluara
punësim
i.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
17
Vlerësim i portofolit
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
portofolit të
nxënësit
Portofoli i çdo
nxënësi
18
Projekt (prezantim i
punës)
Prezantim
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Puna e përfunduar
i çdo grupi
19
Kapitulli 15
Financat
personale
(9 orë)
Planifikoni për të
fituar
Nxënësit diskutojnë si tё
planifikojnë dhe menaxhojnë
zgjedhjet nё jetёn e përditshme.
Diskutim
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
20
Të kursesh për jetën
Nxënësit analizojnë arsyet
pse ёshtё i domosdoshëm njё
plan i shёndetshёm kursim
i
nё tё gjitha fazat e jetёs.
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
dyshe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
21
Loja e buxhetit
Nxënësit pёrmes njё loje do tё
vihen nё njё situatё pёr tё
bёrё zgjedhje të vështira
Diskutim
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
22
Zgjedhjet për
kreditin
Nxënësit do të dem
onstrojnë
nevojën për të marrë vendim
e
të m
ira lidhur me kredinë
Diskutim:
Punë e pavarur
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
Libër m
ësuesi Ekonomia 12
30
23
Konsumatori
mendjemprehtë
Nxënësit do të punojnë në
grupe për të bërë njoftim
e që
do të shërbejnë për të
inform
uar njëri‐tjetrin në
lidhje m
e rreziqet që mund të
përballen në lidhje m
e
finan
cat e tyre.
Diskutim:
Punë e pavarur
Punë në grupe
Vlerësim i
vazhdueshëm
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
24
Përsëritje, kap
itulli 15
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Ushtrim
e
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore.
25
Përsëritje, kap
itulli
13, 14, 15
Pyetje/ përgjigje
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
vazhdueshëm i
punës individuale
dhe në grup
Teksti shkollor;
Stilolaps;
Fletore
26
Testim. K
apitulli 13,
14, 15
Testim
Vlerësim
përmbledhës
individual
Testet e
parap
ërgatitura,
stilolaps
27
Vlerësim i portofolit
Diskutim
Prezantim
Vlerësim i
portofolit të
nxënësit
Portofoli i çdo
nxënësi
Libër mësuesi Ekonomia 12 31
KAPITULLI 1
ÇFARË STUDION EKONOMIA?
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Objekti i studimit të ekonomisë?
Situata e të nxënit:
Jepet një situate e jetës së përditshme të një vendimmarrjeje për shpenzimin e një ore kohë të
lirë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përkufizon konceptin pamjaftueshmëri;
përkufizon konceptin kosto oportune;
jep shembuj personal lidhur me marrjen e
vendimeve dhe koston oportune të saj;
shpjegon objektin e studimit të ekonomisë.
Fjalët kyçe:
pamjaftueshmëri; kosto oportune;
ekonomi; mikroekonomi;
makroekonomi.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela ; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuha.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Pamjaftueshmëria, zgjedhja dhe kostoja oportune kanë një ndërlidhje të forta midis tyre.
Meqenëse burimet janë të kufizuara, krahasuar me dëshirat e pakufizuara, individët, bizneset
shoqëritë ndeshen me problemin e pamjaftueshmërisë që i detyron të bëjnë zgjedhje dhe çdo
zgjedhje përfshin kosto oportune.
1. Brainstorming: Nxënësit japin mendime rreth problemit: A mund të kemi ne, çdo gjë që do
të donim të kishim? Pse? Mësuesi ndihmon në përcaktimin e konceptit “pamjaftueshmëri”
dhe e shkruan në dërrasë të zezë.
2. Diskutim: Thuaju nxënësve të supozojnë se ata kanë një orë të lirë këtë mbrëmje, që ata
nuk prisnin ta kishin, për shembull një takim me shokët u anulua. Diskuto me nxënësit
çfarë ata do të donin të bënin në këtë orë kohë të lirë. Mësuesi liston idetë në tabelë të zezë.
(Priten disa sugjerime standarde, si: shikimi i TV, leximi, fjetja gjumë, biseda në rrjete
sociale, etj. dhe disa jo standarde: si studimi i matematikës, apo aktivitete të ndryshme etj).
3. Punë e pavarur: Kërkoji çdo nxënësi që të shkruajë 4 ose 5 aktivitete që ai/ajo do të pëlqente më shumë që të bënte në këtë orë të lirë. Pastaj kërkoju që secili të selektojë një aktivitet që
do të donin të bënin në këtë orë të lirë, duke vendosur një yll pranë zgjedhjes së tyre të parë dhe një rreth në zgjedhjen e tyre të dytë.
Vizato dy kolona në dërrasë të zezë dhe shëno në kolonën e parë fjalën “zgjedhje” dhe në
kolonën tjetër “kosto oportune”. Kërkoju 3‐4 nxënësve të thonë zgjedhjen e tyre të parë (atë të
shënuar me *) dhe shkruaji ato në kolonën “zgjedhje”. Vendos zgjedhjen e tyre të dytë (të shënuar me rreth) në kolonën “kosto oportune. Jep përkufizimin e konceptit “kosto oportune”,
Libër mësuesi Ekonomia 12 32
duke përdorur alternativat e tabelës së sapo plotësuar.
4. Ilustrim: Lexohet shembull i librit “Si është e lidhur kostoja oportune me jetën reale?” dhe
u kërkohet nxënësve në kanë paqartësi mbi konceptin pamjaftueshmëri dhe kosto
oportune. (nëse po, qartëso konceptet).
5. Ushtrim: Kërkoju nxënësve të shkruajnë në fletore një shembull të një vendimi të marrë
kohët e fundit dhe të zgjedhjes së bërë ndodhur para disa alternativave, duke evidentuar
koston oportune të zgjedhjes së tyre.
6. Prezantim/diskutim: Ftoji disa nxënës të prezantojnë vendimin e tyre duke u kërkuar
arsyen pse nuk mund të realizonin dëshirat e tyre dhe të identifikojnë koston oportune të
vendimit të tyre.
7. Shpjegim: Shpjegoju nxënësve se me problemin e pamjaftueshmërisë përballen edhe
firmat (bizneset) dhe shoqëritë. Më pas përkufizo objektin e studimit të shkencës së
ekonomisë, mikroekonomisë, makroekonomisë dhe shkruani në tabelë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto ‐ Ushtrimi 2,3, dhe për nxënësit shumë të mirë edhe ushtrimin 4, 5
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Faktorët e prodhimit dhe kufiri i mundësive të prodhimit
Situata e të nxënit:
Jepet situata e prodhimit të një produkti, duke kërkuar të renditen burimet prodhuese të tij.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
të përkufizojë konceptin faktorë prodhimi;
të bëjë klasifikimin e faktorëve të prodhimit;
identifikon faktorët e prodhimit për një të mirë ose
shërbim;
interpreton një lakore të mundësive të prodhimit
si dhe nëpërmjet saj të ilustrojë koston oportune.
Fjalët kyçe:
Faktorë prodhimi; burime natyrore;
burime njerëzore; mallra kapitale;
sipërmarrje; lakorja e mundësive të
prodhimit.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela ; Shkumës; Grafiku KMP i
parapërgatitur; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Mjedisi; Gjuhë; Shoqëri.
Libër mësuesi Ekonomia 12 33
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve nevojiten burime prodhuese që janë të kufizuara.
Ekonomistët e kanë të vështirë të bëjnë eksperimente në ekonomi, sepse ata nuk mund të
kopjojnë realitetin, por ata përdorin modele ekonomike, si për shembull Kufiri i Mundësive të
Prodhimit (KMP), që jep një model të prodhimit në një shoqëri në kushtet e burimeve
prodhuese të kufizuara.
1. Prezantim: I bën të ditur nxënësve se për të prodhuar mallra dhe shërbime nevojiten
faktorë prodhimi ose burime prodhuese dhe se në këtë mësim do të klasifikohen këta
faktorë në katër grupe kryesore.
2. Diskutim: Shkruani në tabelë fjalën “Libër” dhe kërkojuni nxënësve të thonë se çfarë
nevojiten për të prodhuar librin duke i nxitur ata të përmendin sa më shumë faktorë
prodhimi nga secili grup përkatës të tyre. Ndërtoni 4 kolona me emrat “Burime natyrore”,
“Burime njerëzore”, “Mallra kapitale”, “Aftësi sipërmarrëse”. Jep shpjegimin e secilit nga
grupet e faktorëve të prodhimit dhe më pas u kërkon nxënësve të vendosin (klasifikojnë)
faktorët që duhen për prodhimin e “Librit” në secilën nga kolonat përkatëse.
3. Ilustrim: U kërkon nxënësve të japin shembuj të secilit grup të faktorëve të prodhimit për
ndonjë produkt tjetër, për shembull “patate”
4. Prezantim: U rikujton nxënësve konceptin e pamjaftueshmërisë duke theksuar se me këtë
problem ndeshen edhe shoqëritë, kur duan të prodhojnë, pasi ato nuk kanë të gjitha
burimet e mjaftueshme për të prodhuar. Në këtë mësim do të prezantohet një model
ekonomik për të kuptuar më mirë këtë problem në një ekonomi. Ky model quhet KMP dhe
e shpjegon realitetin në mënyrë të thjeshtuar.
5. Diskutim: Shkruan tabelën e KMP (që ndodhet në libër), (ose e shfaq me projektor nëse
mundeni), duke dhënë një shpjegim të shkurtër të kësaj tabele. Më pas u drejton nxënësve
pyetjet e mëposhtme:
a) Sa njësi pica dhe sa njësi makineri mund të prodhojë shoqëria në kombinimin D?
b) Sa njësi pica dhe sa njësi makineri mund të prodhojë shoqëria në kombinimin A?
c) Në qoftë se shoqëria lëviz nga kombinimi i prodhimit B në kombinimin E, çfarë fiton
ajo (3 qind mijë pica) dhe çfarë sakrifikon ajo (9 mijë njësi makineri)?
6. Punë e pavarur: Nxënësit ndërtojnë KMP bazuar në tabelën përkatëse, duke vendosur
Pica në boshtin e X dhe Makineri në boshtin e Y. Në pamundësi kohe mund ta shfaqni këtë
grafik të parapërgatitur ose e paraqet me projektor.
7. Diskutim: U drejtohen nxënësve pyetjet e mëposhtme rreth KMP.
a) A mund të prodhojë shoqëria kombinimin F të prodhimit, Pse?
b) Sa prodhon shoqëria në kombinimet M dhe N?
c) Cili kombinim prodhimi do të ishte më i mirë për shoqërinë: kombinimi B, C apo M, N.
Pse?
d) Nga se dallojnë kombinimet B, C nga kombinimet e prodhimit M,N ?
Mësuesi ndihmon nxënësit në dhënien e përgjigjeve të duhura duke i orientuar.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
Libër mësuesi Ekonomia 12 34
punën e pavarur;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar ‐ Ushtrimi 1/c dhe 2
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Problemi ekonomik themelor dhe sistemet ekonomike
Situata e të nxënit:
Nxënësit luajnë rolin e pjesëmarrësve të një sistemi ekonomik të simuluar, duke prodhuar një
produkt të caktuar.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon problemin themelor të ekonomisë (tre
pyetjet themelore ekonomike);
shpjegon konceptin sistem ekonomik;
vlerëson mënyrën se si sisteme të ndryshme
ekonomike e zgjidhin problemin ekonomik
themelor.
Fjalët kyçe:
Sistem ekonomik; problemi bazë
ekonomik; ekonomi e komanduar;
ekonomi tregu; ekonomi tradicionale;
ekonomi mikse.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Kapëse fletësh/ose
ngjitës; Gazeta, gërshërë, vizore, lapustila.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Art; Letërsi; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Duke u përfshirë në marrjen e vendimit për të zgjedhur të prodhojnë një produkt të caktuar, për të
përcaktuar metodën e prodhimit dhe mënyrën si të shpërndajnë burimet prodhuese, nxënësit
krijojnë sisteme ekonomikë dhe mësojnë mbi pyetjet themelore ekonomike.
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që ata do të jenë pjesëmarrës të një sistemi ekonomik;
sot ata do të mësojnë çfarë është sistemi ekonomik dhe cilat janë tri pyetjet bazë
ekonomike, si dhe llojet kryesore të sistemeve ekonomike. Kjo do të realizohet duke
punuar në grupe të vogla për të simuluar një sistem ekonomik. Secili grup do të vendosë
çfarë malli të prodhojë me burimet prodhuese të dhëna, si ta prodhojnë atë dhe kush do të
marrë produktet e përfunduara.
2. Simulim/Punë në grupe: Ndahet klasa në grupe me katër ose pesë nxënës. I shpërndahet
secilit grup gazeta, një vizore, një gërshërë dhe një lapustil (burime prodhuese). I lejon
kohë grupeve të vendosin se çfarë do të prodhojnë me burimet prodhuese që u dhanë.
Asnjë burim tjetër nuk mund të përdoret. Mbasi grupet kanë marrë vendim se çfarë do të
prodhojnë, duhet të marrin edhe vendim se si do ta prodhojnë atë. Shpjego se së shpejti
Libër mësuesi Ekonomia 12 35
grupet do të kenë periudha të prodhimit për të prodhuar produktet e tyre.
3. Punë e pavarur. Lejoji 10‐15 minuta si periudhë prodhimi për grupet, për të prodhuar sa
më shumë produkte që të munden. Mos i ndihmo dhe mos nxit konkurrencën. Mbas
periudhës së përfundimit të kohës së prodhimit, mblidhen produktet e secilit grup dhe
vendosen në tavolinën e mësuesit për t’i parë të gjithë. Shkruhet emri i secilit produkt të
secilit grup dhe shënohet numri i copëve të prodhuara nga secili grup.
4. Diskutim: Duke parë numrin e produkteve të prodhuara, u thuhet nxënësve se secili grup
nuk ka prodhuar mjaftueshëm produkte për çdokënd që do të donte ta kishte një të tillë. (
P.sh. janë prodhuar 10 anije letre nga një grup, por që mund të kishte 15 individë që do të
donin të kishin një të tillë). Ftohen nxënësit të diskutojnë mbi:
a) Cilat janë mënyrat se si mund të vendosin ata se kush mund t’i ketë (zotërojë)
produktet që ata kanë prodhuar? (përgjigjet mund të jenë të ndryshme, si p.sh.:
produktet mund t’i jepen njerëzve më të zgjuar, më të gjatë, më të pasur, më të
rëndësishëm, shokëve të ngushtë, njerëzve në nevojë etj.)
Nxiti nxënësit të japin sa më shumë sugjerime të ndryshme që të munden, edhe pse ato
mund të jenë jo shumë praktike. Shkruaji të gjitha sugjerimet në dërrasë të zezë.
5. Diskutim: Jepi kohë secilit grup të vendosë cilën metodë do të përdorë për të shpërndarë
produktet e tyre, secili grup ua tregon klasës dhe diskutohet:
a) Kush përfiton prej mënyrës së shpërndarjes suaj dhe kush vuan?
b) A mendoni ju se një metodë e caktuar është më e drejtë se një tjetër?
c) Përveçse të prodhosh më shumë, a ka ndonjë mënyrë tjetër se si çdokush të jetë i
kënaqur? (Jo)
d) Cilat janë tri pyetjet që secili grup duhej t’i përgjigjej gjatë këtij mësimi? (Çfarë? Si?
Kush? ose Si do të shpërndahen? ‐ që janë pyetjet themelore ekonomike).
6. Shpjegim: Shpjegoni se duke ju përgjigjur pyetjeve Çfarë?, Si?, Kush? , secili grup formoi
një sistem ekonomik dhe jep përcaktimin se mënyra se si njerëzit organizojnë prodhimin
dhe shpërndarjen përbën një sistem ekonomik
Shpjego sistemet kryesore ekonomike duke theksuar se në secilin sistem kush vendos, i jep
përgjigje tri pyetjeve themelore ekonomike. Për sistemin ekonomik të tregut përgjigje
mund t’i japin vetë nxënësit duke nxitur diskutimin e tyre lidhur me jetën tonë të
përditshme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup;
marrë përgjegjësi në grup;
marrë vendime;
qenë aktiv në diskutim dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 4
Mëso duke vepruar: Ushtrimi 2
Shkruaj një letër botuesit të një gazete lokale duke argumentuar nëse një ekonomi mikse është
Libër mësuesi Ekonomia 12 36
sistem që duhet të zbatohet në Shqipëri. Argumentet tuaja mund të përfshijnë hulumtimin
rreth sistemeve ekonomike të zbatuara në vende të ndryshme ose në periudha të ndryshme të
historisë të vendit tonë.
P.s. Kjo detyrë mund të jetë edhe detyrë e “Portofolit e nxënësit”.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Shtyllat e sipërmarrjes së lirë
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
thotë se cilat janë shtyllat e sipërmarrjes së lirë;
përshkruan veçoritë e shtyllave të sistemit ekonomik
të iniciativës së lirë;
përshkruan rolin e sistemit të çmimeve në
ekonominë e tregut;
përshkruan rolin e fitimit në sistemin e sipërmarrjes
së lirë.
Fjalët kyçe:
Prona private; sistemi i çmimeve;
konkurrenca; aftësia sipërmarrëse;
stimuj ekonomikë.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela ; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming: Pasi të shkruani në tabelë temën e mësimit drejtojuni nxënësve pyetjet:
a) Çfarë kuptoni me sipërmarrje të lirë?
b) Në cilin sistem ekonomik vepron sipërmarrja e lirë, pse?
c) Cilat mendoni se janë shtyllat mbi të cilat mbështetet sipërmarrja e lirë?
2. Punë në grupe dyshe: Pasi mësuesi shkruan në tabelë shtyllat e sipërmarrjes së lirë u
kërkohet nxënësve që me shokun e bankës të diskutohet:
a) Pse prona private është e rëndësishme për sipërmarrjen e lirë?
b) Çfarë roli ka konkurrenca për sipërmarrjen e lirë?
c) Çfarë lidhje ekziston midis sipërmarrjes së lirë dhe aftësisë sipërmarrëse?
3. Prezantim/Diskutim: Nxënësit prezantojnë në klasë dhe diskutojnë duke shprehur
opinionet e tyre mbi tri shtyllat e sipërmarrjes së lirë (prona private, konkurrenca, aftësia
sipërmarrëse) bazuar në punën në grupe dyshe.
4. Shpjegim: Shpjegoni çmimet si një shtyllë e katërt e sipërmarrjes së lirë dhe funksionin që
luajnë çmimet në sistemin e sipërmarrjes së lirë.
5. Diskutim: Çfarë roli ka fitimi si stimuli kryesor ekonomik në sistemin e sipërmarrjes së
lirë, duke sjellë shembuj nga jeta e bizneseve të ndryshme.
Libër mësuesi Ekonomia 12 37
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup;
prezantuar opinionin e tyre para klasës;
qenë aktiv në diskutim dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Modeli i qarkullimit ekonomik
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përshkruan fluksin e qarkullimit të aktivitetit
ekonomik që lidh familjet me firmat e biznesit
në ekonominë e tregut;
përshkruan fluksin e qarkullimit të aktivitetit
ekonomik që lidh familjet me qeverinë në
ekonominë e tregut;
përshkruan fluksin e qarkullimit të aktivitetit
ekonomik që lidh firmat e biznesit me
qeverinë në ekonominë e tregut.
Fjalët kyçe:
Treg i burimeve; treg i produkteve; skema
e qarkullimit të aktivitetit ekonomik.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela ; Shkumës; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Roli i qeverisë; Këmbime;
Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Skema e qarkullimit të aktivitetit ekonomik përfaqëson një model të thjeshtëzuar të
marrëdhënieve ekonomike bazë në një ekonomi tregu. Ky model u jep nxënësve një pamje të
ndërveprimit midis familjeve, bizneseve dhe qeverisë, në tregje të ndryshme, nëpërmjet
këmbimit të mallrave, shërbimeve, burimeve prodhuese (ose të njohura ndryshe faktorë
prodhimi) dhe të parasë.
1. Pyetje ‐ Përgjigje: Për të krijuar një ndërlidhje të këtij mësimi me mësimet e mëparshme,
rikujtohen konceptet e marra në temat e mëparshme, duke u drejtuar nxënësve pyetjet e
mëposhtme:
a) Ç’janë faktorët e prodhimit?
Libër mësuesi Ekonomia 12 38
b) Cilët janë faktorët e prodhimit ose burimet prodhuese? (toka, puna, mallra kapitale,
aftësi sipërmarrëse).
c) Çfarë forme shpërblimi marrin individët duke përdorur burimet prodhuese që
zotërojnë? (pagë, qira, interes, fitim)
2. Prezantim: Mësuesi shpjegon faktin që njerëzit marrin pjesë në ekonomi në një
shumëllojshmëri mënyrash. Njerëzit marrin vendime si konsumator kur blejnë mallra dhe
shërbime, ata marrin vendime edhe si prodhues kur sigurojnë burime prodhuese (faktorë
prodhimi), që u duhen për të prodhuar mallra dhe shërbime. Në këtë mësim do të shohim
si bashkëveprojnë familjet me bizneset dhe më tej edhe me qeverinë.
3. Brainstorming:
a) Ç’kuptoni me treg mallrash dhe shërbimesh? (shitja dhe blerja e mallrave dhe
shërbimeve)
b) Ç’kuptoni me treg të faktorëve të prodhimit? (shitja dhe blerja e burimeve prodhuese).
Shkruhen në tabelë këto fjalë dhe theksoni se individët dhe bizneset bëjnë këmbime midis
tyre në tregun e mallrave dhe shërbimeve, gjithashtu edhe në tregun e faktorëve të
prodhimit.
4. Punë e pavarur: Shkruani në tabelë skemën e bashkëveprimit familje‐ biznes, por të
paplotësuar (ose e shfaqe atë me projektor; referoju skemës së librit). Të njëjtën skemë ua
kërkon edhe nxënësve ta ndërtojnë në fletoren e tyre. U kërkon të plotësojnë këtë skemë
hap pas hapi bazuar në këmbimet që bëjnë këto grupe, mbas çdo përgjigje të secilës nga
pyetjet e mëposhtme :
a) Çfarë na japin bizneset ne? (ose çfarë blejmë prej bizneseve ne si individë apo si
pjesëtarë të familjes?) (mallra dhe shërbime)
b) Çfarë i japin në këmbim të mallrave dhe shërbimeve? (para ose bëjmë shpenzime).
c) Ku i gjejmë paratë kur blejmë mallra dhe shërbime? (shesim burime prodhuese në
tregun e faktorëve të prodhimit)
d) Çfarë na japin në këmbim bizneset, kur ne u shesim burimet prodhuese atyre? (të
ardhura në formën e pagës, qirasë etj.)
5. Diskutim: Diskutohen përgjigjet e nxënësve ose mundet që një nxënës të paraqesë në
dërrasë versionin e tij të plotësimit të skemës dhe nxënësit e tjerë japin mendime dhe
vlerësime rreth tij duke arritur me ndihmën e mësuesit në plotësimin e skemës (modelit)
final të qarkullimit të aktivitetit ekonomik të bashkëveprimit familje ‐ biznes.
Identifikoni tregun e faktorëve dhe tregun e mallrave.
Nëse keni mundësi mund të shfaqni në projektor skemën e plotë të bashkëveprimit familje ‐
biznes, siç është në libër.
6. Diskutim: U shpjegon nxënësve që në një ekonomi familjet dhe bizneset bashkëveprojnë
edhe me qeverinë. Ndërtoni skemën e plotë të bashkëveprimit familje‐ biznes‐ qeveri të pa
plotësuar duke u kërkuar nxënësve ta plotësojnë në shtëpi. Nëse ju lejon koha, mund t’u
drejtoni nxënësve pyetjet e mëposhtme që do t’i ndihmojnë ata, në ndërtimin e skemës së
plotë.
a) Çfarë i japin/paguajnë familjet dhe bizneset qeverisë? (Taksa)
b) Çfarë i jep qeveria familjeve dhe bizneseve në këmbim të taksave (shërbime arsimore,
Libër mësuesi Ekonomia 12 39
shëndetësore, rrugë, etj)
c) Po bizneset a i japin/shesin qeverisë mallra dhe shërbime (Po‐makina, kompjuterë,
mobilie zyrash, letër, etj për institucionet shtetërore, ushqim për shtëpitë e fëmijëve,
për spitalet, etj.)
d) Çfarë u jep qeveria bizneseve në këmbim të mallrave dhe shërbimeve që ato u shesin?
(pagesa)
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
prezantuar opinionin e tyre para klasës;
qenë aktiv në diskutim dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
vlerësuar punën e shokëve të klasës;
lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Plotësimi i skemës së plotë të qarkullimit të aktivitetit ekonomik (dhënë në hapin e fundit të
mësimit).
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Përsëritje: Kapitulli 1
Situata e të nxënit:
Nxënësit provojnë sa të qëndrueshme i kanë dijet e marra në këtë kapitullin e parë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon konceptet pamjaftueshmëri, sistem ekonomik,
kosto oportune dhe lidhjen shkakësore ndërmjet
pamjaftueshmërisë dhe nevojës për të zgjedhur, duke
pranuar koston oportune;
jep shembuj personal lidhur me marrjen e vendimeve dhe
koston oportune të saj;
identifikon faktorët e prodhimit për një të mirë ose shërbim;
ndërton dhe interpreton një lakore të mundësive të
prodhimit si dhe nëpërmjet saj të ilustrojë koston oportune;
vlerëson mënyrën se si sisteme të ndryshme ekonomike e
zgjidhin problemin ekonomik themelor.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Tabelë; Shkumës; Libër; Fletore; Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Shoqëri; Histori; Matematikë; Gjuhë.
Libër mësuesi Ekonomia 12 40
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Rikujtim të informacion: U drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme për të ndihmuar në
realizimin e fazave të tjera të përsëritjes:
a) Çfarë është kosto oportune?
b) Çfarë është sistemi ekonomik/cilët janë sistemet kryesore ekonomikë?
c) Cilat janë shtyllat e sipërmarrjes së lirë?
d) Cili është roli i çmimeve në një ekonomi tregu?
e) Çfarë janë faktorët e prodhimit? Cilët janë ata?
f) Çfarë tregon kufiri i mundësive të prodhimit:
2. Punë e pavarur: Ndahet klasa në grupe me 4 nxënës. Secili pjesëtar grupi i jepet të zgjidhë
në mënyrë të pavarur një nga ushtrimet e seksioni “Provoni njohuritë tuaja” që gjendet në
libër në fund të kapitullit.
3. Diskutim/vlerësim në grupe: Çdo anëtar grup prezanton tek anëtarët e tjerë mënyrën e
zgjidhjes së ushtrimit duke marrë edhe vlerësimet /korrigjimet e tyre.
4. Prezantim: Ftohen nxënës të prezantojnë para klasës zgjidhjen e katër ushtrimeve.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup;
punuar në mënyrë të pavarur;
prezantuar zgjidhjen/opinionin e tyre para klasës;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
vlerësuar punën e anëtarëve të grupit.
Detyrat dhe puna e pavarur:
KAPITULLI 2
KËRKESA, OFERTA DHE ÇMIMI I TREGUT
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Kërkesa si forcë tregu
Situata e të nxënit:
Ofrohet shitja e një produkti me një çmim relativisht të lartë dhe u kërkohet nxënësve sa janë
të gatshëm dhe të aftë ta blejnë këtë produkt. Përsëritet hap pas hapi kërkesa për blerje për çdo
ulje çmimi.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton konceptin kërkesë;
formulon ligjin e kërkesës;
Fjalët kyçe:
Kërkesa; ligji i kërkesës; lakorja e
kërkesës; të mira inferiore; të mira
normale; ndryshimi në kërkesë; të
Libër mësuesi Ekonomia 12 41
interpreton lakoren e kërkesës;
shpjegon faktorët që shkaktojnë zhvendosjen e
kërkesës;
bën dallimin midis një ndryshimi në sasinë e
kërkuar dhe një ndryshimi në kërkesë.
mira plotësuese; të mira
zëvendësuese.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Ky mësim është rreth kërkesës dhe ligjit të kërkesës dhe shpreh sjelljen e konsumatorëve në
rastin e ndryshimit të çmimit të produkteve. Ai shtjellon marrëdhënien midis sasisë së blerë
dhe çmimit, pse mund të ndryshojë kërkesa dhe si mund të ilustrohen grafikisht këto
ndryshime.
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që ata do të jenë pjesëmarrës në treg si blerës
konsumatorë. Shkruan në tabelën, tabelën e mëposhtme:
Çmimi (lek) 10 20 30 40 50
Sasia e kërkuar
Kërkoju nxënësve se sa çokollata do të ishin të gatshëm dhe të aftë të blinte secili prej tyre për
çdo çmim të dhënë. Shkruaj sasinë totale të kërkuar për çdo çmim për të gjithë klasën.
2. Shpjegim: Shpjego se tabela e mësipërme jep sasinë e çokollatave që njerëzit do të ishin të
gatshëm dhe të aftë të blinin për çdo çmim të dhënë. E gjithë tabela me çmim dhe sasi të
kërkuar quhet kërkesë‐ tabelë kërkesë. Vazhdo duke shpjeguar se kërkesa është e ndryshme nga sasia e kërkuar, e cila na jepet në
rreshtin e dytë të tabelës në rastin tonë.
3. Diskutim:
a) Sa është sasia e kërkuar kur çmimi i çokollatave është 20 lekë?
b) Çfarë ndodh me sasinë e kërkuar kur çmimi ulet?
c) Çfarë ndodh me sasinë e kërkuar kur çmimi rritet?
d) Çfarë lloj marrëdhënie ekziston midis çmimit dhe sasisë së kërkuar? (çmimi rritet sasia
e kërkuar ulet dhe e anasjella; marrëdhënie e zhdrejtë)
Shpjego se kjo marrëdhënie midis çmimit dhe sasisë së kërkuar është quajtur ligji i kërkesës.
Kërkoji ndonjë nxënësi të formulojë këtë ligj bazuar nga përgjigjet e dhëna për pyetjet e
mësipërme dhe shkruaje në tabelë.
4. Punë e pavarur: Kërkoju nxënësve që bazuar në tabelën e mësipërme të kërkesës për
çokollata të të ndërtojnë grafikun, ku në boshtin e X të vendosin sasinë e kërkuar, ndërsa në boshtin e Y të vendosin çmimin.
5. Diskutim: Mbasi nxënësit të kenë ndërtuar grafikun, u shpjegon se ky grafik quhet lakorja e kërkesës dhe diskutohet: a) Si është pjerrësia e lakores? Rënëse apo rritëse?
b) Pse pjerrësi i lakores së kërkesës është rënëse? (negative?) (për shkak të marrëdhënies
Libër mësuesi Ekonomia 12 42
së zhdrejtë midis çmimit dhe sasisë së kërkuar).
6. Diskutim:
a) Çfarë do të ndodhë me sasinë e kërkuar për çokollata për çdo çmim të dhënë (10, 20, 30,
40, 50 lekë), në qoftë se njerëzit fillojnë t’i pëlqejnë shumë ato. Pse? (sasia e kërkuar do
të rritet për çdo çmim të dhënë, sepse ndryshojnë shijet dhe preferencat).
b) Çfarë do të ndodhë me sasinë e kërkuar për çokollata për çdo çmim të dhënë (10, 20, 30,
40, 50 lekë), në qoftë se prindërit tuaj do të kishin marrë paga më të larta? Pse? (sasia e
kërkuar do të rritet për çdo çmim të dhënë, për shkak të rritjes së të ardhurave të
konsumatorëve).
c) Çfarë do të ndodhë me sasinë e kërkuar për çokollata për çdo çmim të dhënë (10, 20, 30,
40, 50 lekë), në qoftë se rritet çmimi i vaferave (biskota me çokollatë). Pse? (sasia e
kërkuar do të rritet për çdo çmim të dhënë, sepse ndryshojnë çmimi i mallrave
zëvendësues).
d) Çfarë do të ndodhë më kërkesën sot për një model të caktuar celulari në qoftë se
parashikohet që pas tre muajsh çmimi i tij do të bjerë?
e) Çfarë do të ndodhë më kërkesën për soba gazi, në qoftë se çmimi i gazit bie?
f) Çfarë do të ndodhë me kërkesën për qumësht, në qoftë se ulet numri i konsumatorëve
në treg?
7. Shpjegim: Shpjego se në shembujt a, b,c, e të mësipërm ka ndodhur një rritje në kërkesë, për shkak të rritjes së sasisë së kërkuar për çdo çmim të dhënë, dhe paraqit grafikisht si
zhvendoset lakorja e kërkesës në këto raste (zhvendoset në të djathtë). Shpjego se në
shembujt d, f, të mësipërm ka ndodhur një ulje në kërkesë, për shkak të uljes së sasisë së kërkuar për çdo çmim të dhënë, dhe paraqit grafikisht si zhvendoset lakorja e kërkesës në
këto raste (zhvendoset në të majtë). Paraqit grafikisht si zhvendoset lakorja e kërkesës kur
ajo rritet/ulet.
8. Përmbledhje: Bëj një përmbledhje të shkurtër duke theksuar se të gjithë faktorët e
mësipërm shkaktojnë ndryshimin në kërkesë dhe zhvendosje të lakores së saj majtas ose
djathtas, ndërsa çmimi sjell ndryshim në sasinë e kërkuar dhe lakorja e saj nuk ndryshon.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar: Ushtrimi 1
Libër mësuesi Ekonomia 12 43
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Elasticitet i kërkesës në lidhje me çmimin
Situata e të nxënit:
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të produkteve që ata do të ishin të aftë dhe të gatshëm
të vazhdonin të blinin edhe pse çmimi i tyre do të rritej si dhe shembuj produkte prej të cilave
do të të kishin hequr dorë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
jep përcaktimin e elasticitetit të kërkesës;
shpjegon faktorët që ndikojnë në elasticitetin në
kërkesë;
vlerëson ndikimin e ndryshimeve të elasticitetit të
kërkesës në sasinë e kërkuar.
Fjalët kyçe:
Elasticitet i kërkesës; kërkesë elastike;
kërkesë joelastike; kërkesë plotësisht
elastike; kërkesë plotësisht joelastike.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Fletore; Stilolaps;
Llastik me elasticitet të ndryshëm.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Nxënësit shpesh përpiqen të kuptojnë konceptin e elasticitetit të lidhur me jetën e përditshme.
Një nga arsyet që ekonomistët janë të interesuar të studiojnë elasticitetin e kërkesës në lidhje
me çmimin, pra si konsumatorët reagojnë ndaj ndryshimit të çmimit është për shkak se ajo ka
të bëjë më të ardhurat tona si konsumator ose si prodhues.
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që ata do të punojnë në grupe për të studiuar
reagueshmërinë e konsumatorit ndaj ndryshimit të çmimeve të mallrave dhe shërbimeve
duke shkruar në tabelë edhe temën e mësimit.
2. Punë në grupe dyshe/Diskutim: Ndahet klasa në grupe me nga dy nxënës, ose sugjerohet
të punohet me shokun e bankës, siç e gjykoni ju vetë. U kërkohet grupeve të diskutojnë
dhe shkruajnë në fletore një listë me 5‐7 produkte që ata do të ishin të gatshëm dhe të aftë
të blinin pavarësisht sa do të rritej çmimi i tyre.
3. Prezantim: Nxënësit prezantojnë listën e tyre të produkteve dhe mësuesi shkruan në tabelë
në kolonë emrat e këtyre produkteve pa rënë në përsëritje të tyre.
4. Punë në grupe dyshe/Diskutim: U kërkohet grupeve të diskutojnë dhe këtë herë të krijojnë një listë me 10 produkte që ata mundet të mos i blinin nëse do të rritej çmimi i tyre. Këtu mund të
jepni edhe ndonjë shembullin tuaj personal. P.sh.: “Unë do të vazhdoja të konsumoja ujë të
rrjedhshëm (nga çezma) në shtëpi edhe pse çmimi i ujit mund të rritej.”
5. Prezantim: Nxënësit prezantojnë listën e tyre të produkteve dhe mësuesi shkruan në tabelë
në kolonë emrat e këtyre produkteve pa bërë përsëritje të tyre.
6. Shpjegim: Shpjegoni konceptin e elasticitetit të kërkesës në lidhje me çmimin dhe shkruani
në tabelë përcaktimin e mallit elastik, joelastik duke përdorur një llastik të cilin e tërheq më
pak kur bëhet fjalë për mallra joelastikë dhe e tërheq më shumë kur bëhet fjalë për mallra
elastik (ose mund të përdorni llastik me elasticitet të ndryshëm).
Libër mësuesi Ekonomia 12 44
7. Diskutim: Referoju listës së produkteve që keni shkruar në tabelë për të pyetur nxënësit
nëse secili prej tyre është elastik apo jo elastik duke shkruar në krye të çdo kolone “elastik”
ose “joelastik”. Pyet nxënës të ndryshëm të japin përkufizimin elasticitetit edhe sipas
mënyrës së tyre.
8. Shpjegim: Vizato grafikun e mallit elastik, joelastik duke e interpretuar atë mbase edhe në
bashkëpunim me nxënësit. Më pas shkruaj në tabelë faktorët që ndikojnë në elasticitetin e
kërkesës në lidhje me çmimin.
9. Diskutim:
A. Si janë elastik apo jo elastik:
a) mallrat e domosdoshëm?
b) Mallrat e luksit?
c) mallrat që kanë shumë zëvendësues?
d) mallrat që kanë pak zëvendësues?
e) mallrat që kanë çmim të ulët (janë të lira‐zënë përqindje të vogël në buxhetin tonë?
f) mallrat e shtrenjtë?
g) mallrat që mund t’i shtyjmë blerjen?
B. Nxënësit të ilustrojnë me një shembull, secilin nga rastet e mësipërme edhe duke e
marrë nga lista e produkteve të shkruar në tabelë.
10. Diskutim: Referoju listës së produkteve të shkruar në tabelë (duke i marrë me radhë) dhe
diskuto cili faktor i bën ata të jenë elastik ose jo elastik, duke shkruar në krah të tyre emrin
e faktorit.
11. Shpjegim: Shpjego që mund të ketë edhe në ekstremet e tyre për sa i përket elasticitetit të
kërkesës në lidhje me çmimin plotësisht elastik plotësisht jo elastik dhe vizato paraqitjen
grafike të tyre duke interpretuar atë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup;
prezantuar punën e tyre;
qenë aktiv në diskutim
qenë të saktë në përgjigjet e dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Diskutoni lidhur mbi rastin e mëposhtëm nga jeta reale:
Në qoftë se një biznesmen po kërkon të rrisë të ardhurat e biznesit të vet duke rritur çmimin
e produktit, çfarë reagimi do të donte ai të kishte konsumatori, të madh apo të vogël, ndaj
ndryshimit të çmimit, pra produkti të ishte elastik apo jo elastik në kërkesë? Si do të
ndikonte në të ardhurat e tij reagueshmëria e konsumatorit?
Dhe e anasjella, nëse ai do të ulte çmimin e produktit si do të donte të ishte reagimi i
konsumatorit (produkti të ishte elastik apo jo elastik)? Argumentoni përgjigjen.
Libër mësuesi Ekonomia 12 45
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Oferta si forcë tregu
Situata e të nxënit:
Çfarë mendojnë nxënësit se do të ndodhë me sasinë e prodhuar e të mallrave dhe shërbimeve,
në qoftë se çmimi i secilit prej tyre do të rritej? (Nxënësit duhet të mendojnë si
shitës/prodhues).
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton konceptin ofertë;
formulon ligjin e ofertës;
interpreton lakoren e ofertës;
shpjegon faktorët që shkaktojnë zhvendosjen e
ofertës;
bën dallimin midis një ndryshimi në sasinë e
ofruar dhe një ndryshimi në ofertë.
Fjalët kyçe:
Ofertë; ligji i ofertës; tabela e ofertës;
lakorja e ofertës; ndryshimi në ofertë;
ndryshimi në sasinë e ofruar.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Stilolaps; Fletore.
Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Art: Letërsi.
Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Sjelljet ekonomike të blerësve studiohen nëpërmjet konceptit të kërkesës, ndërsa sjelljet
ekonomike të shitësve/prodhuesve do të studiohen nëpërmjet konceptit të ofertës.
Ndërsa nxënësit e kanë më të thjeshtë të kuptojnë konceptin e kërkesës dhe të ndryshimit të
saj, sepse në jetën e përditshme secili prej nesh është blerës, por pak nga ne veprojnë si
prodhues/shitës, prandaj ata kanë pak vështirësi në të kuptuarit e konceptit të ofertës. Ky
mësim shtjellon marrëdhënien midis sasisë së shitur dhe çmimit, pse mund të ndryshojë oferta
dhe si mund të ilustrohen grafikisht këto ndryshime.
1. Diskutim: Pyeti nxënësit për emra të prodhuesve të mallrave më të njohur për ta (p.sh. të
pijeve të ndryshme freskuese, atleteve etj).
Diskuto se çfarë mendojnë nxënësit se do të ndodhë me sasinë e prodhuar, në qoftë se
çmimi i secilit nga produktet që ata përmendën, do të rritej?
2. Shpjegim: Shpjego që prodhuesit janë të gatshëm të prodhojnë dhe shesin një numër të
caktuar mallrash ose shërbimesh për një çmim të dhënë në një periudhë të caktuar.
Shkruaj në dërrasë tabelën e mëposhtme (ose shfaqe me projektor) dhe thuaju se kjo është një
tabelë oferte e supozuar për një produkt (p.sh. akullore).
Çmimi (lek) 1 2 3 4 5
Sasia e ofruar 5 20 35 50 60
Libër mësuesi Ekonomia 12 46
E gjithë tabela me çmim dhe sasi të ofruar quhet ofertë ‐ tabelë oferte. Vazhdo duke shpjeguar se oferta është e ndryshme nga sasia e kërkuar, e cila na jepet në
rreshtin e dytë të tabelës në rastin tonë.
3. Diskutim:
a) Sa është sasia e ofruar kur çmimi i produktit është 2 lekë?
b) Çfarë ndodh me sasinë e ofruar kur çmimi ulet?
c) Çfarë ndodh me sasinë e ofruar kur çmimi rritet?
d) Çfarë lloj marrëdhënie ekziston midis çmimit dhe sasisë së ofruar? (çmimi rritet sasia e
ofruar rritet dhe e anasjella; marrëdhënie e drejtë)
Shpjego se kjo marrëdhënie midis çmimit dhe sasisë së kërkuar është quajtur ligji i ofertës. Kërkoji ndonjë nxënësi të formulojë këtë ligj bazuar nga përgjigjet e dhëna për pyetjet e
mësipërme dhe shkruaje në tabelë.
4. Punë e pavarur: Kërkoju nxënësve që bazuar në tabelën e mësipërme të ofertës për një
produkt të caktuar (p.sh. akullore) të ndërtojnë grafikun, ku në boshtin e X të vendosin
sasinë e ofruar, ndërsa në boshtin e Y të vendosin çmimin. 5. Diskutim: Mbasi nxënësit të kenë ndërtuar grafikun, u shpjegon se ky grafik quhet lakorja
e ofertës dhe diskutohet: a) Si është pjerrësia e lakores? Rënëse apo rritëse?
b) Pse pjerrësi i lakores së ofertës është rritëse? (pozitive) (për shkak të marrëdhënies së
drejtë midis çmimit dhe sasisë së ofruar).
6. Diskutim:
a) Çfarë do të ndodhë me sasinë e ofruar për akullore për çdo çmim të dhënë (1, 2, 3, 4, 5
lekë), në qoftë se rritet numri i prodhuesve të akulloreve. (sasia e ofruar do të rritet për çdo çmim të dhënë, sepse ndryshon numri i prodhuesve).
b) Çfarë do të ndodhë me sasinë e ofruar për akullore për çdo çmim të dhënë (1, 2, 3, 4, 5
lekë), në qoftë se çmimi i qumështit me të cilën prodhohen akulloret do të ulet (sasia e
ofruar do të rritet për çdo çmim të dhënë, për shkak të uljes së çmimit të faktorëve të
prodhimit ‐ inputeve)
c) Çfarë do të ndodhë me sasinë e ofruar për akullore për çdo çmim të dhënë (10, 2, 3, 4, 5
lekë), në qoftë se një makineri e re moderne për prodhimin e akulloreve përdoret nga
prodhuesit? (sasia e ofruar do të rritet për çdo çmim të dhënë, sepse përmirësohet
teknologjia)
7. Shpjegim: Shpjego se në shembujt e mësipërm ka ndodhur një rritje në ofertë, sepse ka rritje të sasisë së ofruar për çdo çmim të dhënë, dhe paraqit grafikisht si zhvendoset lakorja e
ofertës në këto raste (zhvendoset në të djathtë‐poshtë). Shpjego se në rast se kemi ulje në ofertë, atëherë do të thotë se ulet sasia e ofruar për çdo çmim të dhënë dhe paraqit
grafikisht si zhvendoset lakorja e kërkesës në këto raste (zhvendoset në të majtë‐lart).
Paraqit grafikisht si zhvendoset lakorja e ofertës kur ajo rritet/ulet.
8. Diskutim: Shkruaj në tabelë faktorët që ndikojnë në ofertë dhe diskuto me nxënësit:
a) Çfarë do të ndodhë më ofertën nëse secili nga faktorët ndryshon? (rritet ose ulet)
b) Çfarë do të ndodhë me lakoren e ofertës si do të zhvendoset ajo (majtas apo djathtas)?
9. Shpjegim: Shpjego se ashtu si dhe me kërkesën, kurdoherë që e gjithë lakorja e ofertës
Libër mësuesi Ekonomia 12 47
zhvendoset majtas ose djathtas, kjo është quajtur ndryshim në ofertë, e cila shkaktohet nga faktorët e mësipërm.
Ndërsa kur ndryshon vetëm çmimi i produktit kemi ndryshim të sasisë së ofruar dhe lakorja e ofertës nuk zhvendoset, por lëvizet nga një pikë në një pikë tjetër përgjatë të njëjtës lakore.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
integruar njohuritë e reja me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Nxënësit të punojnë në grupe e nga 3‐4 veta për të krijuar një poster duke ilustruar rritjen ose
uljen e ofertës për një produkt të caktuar. Ata mund të përfshijnë në këtë poster edhe figura/
vizatime që ilustrojnë ndryshime në çmimin e inputeve, në numrin e prodhuesve, taksave,
subvencioneve, teknologjinë dhe faktorët e tjerë që ndikojnë në ofertë. Çdo gjë në poster duhet
të vijë nga gazetat, revistat etj.
(Kjo detyrë mund të jetë edhe pjese e punëve të “Portofolit të nxënësit”.)
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Elasticiteti i ofertës në lidhje me çmimin
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
jep përcaktimin e elasticitetit të ofertës;
shpjegon faktorët që ndikojnë në elasticitetin në
ofertë;
vlerëson ndikimin e ndryshimeve të elasticitetit të
ofertës në sasinë e ofruar.
Fjalët kyçe:
Elasticitet i ofertës; ofertë elastike;
ofertë joelastike; ofertë plotësisht
elastike; ofertë plotësisht joelastike.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Nxënësit, ndërsa kuptojnë më shpejt konceptin e elasticitetit të kërkesës në lidhje me çmimin, sepse
lidhen me reagimin e tyre si konsumator, e kanë paksa të vështirë të kuptojnë elasticitetin e ofertës
në lidhje me çmimin, sepse nuk veprojnë dhe nuk marrin vendime në jetën e tyre si prodhues. Për
të lehtësuar kuptimin e këtij koncepti, në këtë mësim do të përdoren njohuritë e marra mbi
elasticitetin e kërkesës duke bërë një paralelizëm me atë të ofertës.
Libër mësuesi Ekonomia 12 48
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që në këtë mësim do të studiojnë elasticitetin e ofertës
në lidhje me çmimin, që në shumë njohuri ka një paralelizëm. Ajo ç’kemi mësuar tek
elasticiteti i kërkesës do t’ju shërbejë për të përvetësuar më me lehtësi këtë koncept.
2. Diskutim: Ndahet tabela në tri kolona: Di; Dua të di; Mësova.
DI DUA TË DI MËSOVA
Nxënësve u kërkohet të thonë çfarë mund të dinë për elasticitetin e ofertës. Për t’i dhënë
përgjigje kësaj pyetjeje i sugjeron që të përdorin njohuritë e marra mbi elasticitetin e kërkesës
por duke ndryshuar fjalët sasi e kërkuar me sasi të ofruar. I ndihmon të shprehin njohuritë e
tyre duke ju drejtuar pyetjet e mëposhtme:
a) Çfarë shpreh elasticiteti i ofertës në lidhje me çmimin?
b) Kur një mall është elastik në ofertë në lidhje me çmimin?
c) Kur një mall është joelastik në ofertë në lidhje me çmimin?
d) Si paraqitet grafikisht lakorja e ofertës së një malli elastik në ofertë?
e) Si paraqitet grafikisht lakorja e ofertës së një malli joelastik në ofertë? Etj.
Përgjigjet e nxënësve strukturohen dhe shënohen në tabelë tek kolona “Di”.
3. Pyetje/përgjigje: Pyet nxënësit se çfarë ata do të donin të dinin mbi elasticitetin e ofertës
Pyetjet e tyre strukturohen në kolonën “Dua të di”.
4. Shpjegim: Jep shpjegimet përkatëse për çështjet që duan të dinë nxënësit, duke
transmetuar njohuri të reja për ta (natyrisht pjesë të saj do të jenë dhe shpjegimi i faktorëve
që ndikojnë në elasticitetin e ofertës.
5. Pyetje/përgjigje: Pyet nxënësit se çfarë mësuan në këtë orë mësimi. Përgjigjet e tyre të
strukturuara shkruhen në kolonën “Mësova”.
Shënim: Shpjego që elasticiteti i ofertës në lidhje me çmimin mund të ketë edhe ekstremet e veta,
plotësisht elastik, plotësisht joelastik, dhe vizato paraqitjen grafike të tyre duke interpretuar atë.
Mund të përdoren edhe nxënësit të shkruajnë atë që ata dinë ose atë që ata mësuan.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
reflektuar mbi informacionin e temave të mëparshme;
prezantuar qartë njohuritë që dinë;
qenë aktiv në diskutim
qenë të saktë në përgjigjet e dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 49
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Ekuilibri i tregut
Situata e të nxënit:
Pyetje motivuese: Kush e përcakton çmimin e mallrave dhe shërbimeve në një ekonomi tregu?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përkufizon konceptet tepricë dhe mungesë oferte;
interpreton efektin në çmim të tepricës dhe
mungesës së ofertës
analizon ndërveprimin e ligjit të kërkesës dhe
ofertës në çmimin ekuilibër;
shpjegon se si çmimet e tregut bëjnë racionimin e
mallrave dhe shërbimeve dhe motivojnë njerëzit
për prodhimin e tyre.
Fjalët kyçe:
treg; tepricë; mungesë; çmim
ekuilibër; sasi ekuilibër; funksion
racionues i çmimeve.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Stilolaps;
Fletore. Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Bashkëveprim; Matematikë;
Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
a) Ç’është tregu?
Pas përgjigjeve të nxënësve jep përcaktimin e tregut dhe shkruaje në tabelë.
b) Kush e përcakton çmimin e mallrave dhe shërbimeve në një ekonomi tregu?
Prit përgjigje të ndryshme dhe shumica e nxënësve thonë se janë shitësit, ka ndonjë/disa që thotë blerësit, por mund të ndodhë që ndonjë të thotë edhe tregu; mos interpreto ose gjyko
përgjigjet e tyre, shkruaji në tabelë dhe shpjego se në këtë mësim do të japim përgjigje pyetjeje
se kush e vendos çmimin në një ekonomi tregu.
2. Shpjegim: Shkruaj në dërrasë ose mund të shfaqësh me projektor tabelën e mëposhtme
(rreshti i fundit, tepricë ose mungesë, duhet të mos shkruhet, sepse do të plotësohet gjatë
mësimit).
Rikujtoju nxënësve se kjo tabelë tregon çfarë sasie produkti janë të aftë dhe të gatshëm të
ofrojnë për shitje shitësit për çmimet 1, 2, 3, 4, 5 lekë (dy rreshtat e parë të tabelës). Gjithashtu
kjo tabelë tregon çfarë sasie produkti janë të aftë dhe të gatshëm të blejnë konsumatorët për
çdo çmim të dhënë 1, 2, 3, 4, 5 lekë (rreshti parë dhe tretë).
Çmimi 1 2 3 4 5
Sasia e ofruar 5 20 35 50 60
Sasia e kërkuar 80 55 35 20 10
Teprica (+) ose mungesa(‐) ‐75 ‐35 0 +30 +50
3. Diskutim/shpjegim: Referojuni tabelës së mësipërme dhe drejtoni pyetjet e mëposhtme:
a) Nëse çmimi i produktit do të vendosej nga shitësi, me çfarë çmimi 1, 2, 3, 4, 5 lekë, do
Libër mësuesi Ekonomia 12 50
të donte ta shiste ai? (përgjigja ‐ me çmimin me të lartë‐5 lekë)
b) Sa është sasia e ofruar kur çmimi i produktit është 5 lekë? (60 njësi)
c) Sa është sasia e kërkuar kur çmimi i produktit është 5 lekë? (10 njësi)
d) A është shitur e gjithë sasia e produktit prej 60 njësish e nxjerrë për shitje kur çmimi i tij
është 5 lekë? (Jo)
e) Sa njësi kanë mbetur pa shitur? (50 njësi)
Shpjego që në këtë rast kur sasia e ofruar është më e madhe së sasia e kërkuar, kemi tepricë në ofertë dhe kjo tepricë është 50 njësi; shkruaje në tabelë në vendin e duhur +50.
a) Në këto kushte kur ka mbetur mall pa u shitur (50 njësi), çfarë duhet të ndodhë me
çmimin, që produkti të shitet? ( të ulet)
b) Supozojmë se çmimi u ul në 4 lekë çfarë kemi në treg për këtë çmim? (tepricë në ofertë)
c) Sa është teprica në ofertë? (+30 njësi)
d) Çfarë duhet të ndodhë me çmimin, kur kemi tepricë në treg? ( të ulet)
Shpjego që çmimi do të ulej në 3 lekë. Dil në përfundimin që shitësi nuk e cakton çmimin, se
në se do ta vendoste shitësi, do ta shiste më 5 lekë, gjë që pamë se nuk e shet.
4. Diskutim/shpjegim: Referojuni tabelës së mësipërme dhe drejtoni pyetjet e mëposhtme:
a) Nëse çmimi i produktit do të vendosej nga blerësi, me çfarë çmimi 1, 2, 3, 4, 5 lekë, do
të donte ta blinte ai? (përgjigja: me çmimin me të ulët ‐1 lek)
b) Sa është sasia e ofruar kur çmimi i produktit është 1 lek? (5 njësi)
c) Sa është sasia e kërkuar kur çmimi i produktit është 1 lek? (80 njësi)
d) A është shitur e gjithë sasia e produktit prej 5 njësish e nxjerrë për shitje kur çmimi i tij
është 1 lek? (po)
e) Edhe sa njësi të tjera produkti do të duhej që të plotësohej kërkesa e blerësve? (75 njësi)
Shpjego që në këtë rast kur sasia e ofruar është më e vogël se sasia e kërkuar, kemi mungesë në ofertë dhe kjo mungesë është 75 njësi; shkruaje në tabelë në vendin e duhur ‐75.
a) Në këto kushte kur konsumatorët kërkojnë më shumë (75 njësi) se sa ofrohet për shitje,
çfarë duhet të ndodhë me çmimin? (të rritet)
b) Supozojmë se çmimi u rrit në 2 lekë, çfarë kemi në treg për këtë çmim? (mungesë në
ofertë)
c) Sa është mungesa në ofertë? (‐35 njësi) ‐ shkruaje në vendin e duhur
d) Çfarë do të ndodhë me çmimin, kur kemi mungesë në treg? ( rritet)
Shpjego që çmimi do të rritej në 3 lekë. Nxirr përfundimin që blerësi nuk e cakton çmimin, se
në se do ta vendoste, blerësi do ta blinte me 1 lek, gjë që pamë se nuk e blen dot.
5. Diskutim/shpjegim: Referojuni tabelës së mësipërme dhe drejtoni pyetjet e mëposhtme:
a) Çfarë vini re kur çmimi i produktit është 3 lekë? (Sasia e ofruar është e barabartë më
sasinë e kërkuar.) Shkruaj 0 në vendin e duhur.
b) Ka arsye që çmimi i produktit të ndryshojë? (jo)
Shpjego që në rastin kur sasia e kërkuar është e barabartë më sasinë e kërkuar, tregu është në
ekuilibër, nuk ka as tepricë as mungesë në ofertë dhe ky çmim (në rastin tonë 3 lekë) quhet
çmimi ekuilibri ose çmim tregu. Çmimi i produktit u vendos nga tregu; nga bashkëveprimi i
shitësve dhe blerësve.
6. Punë e pavarur: Kërkoju nxënësve që bazuar në tabelën e mësipërme të ndërtojnë grafikun
Libër mësuesi Ekonomia 12 51
e kërkesës dhe të ofertës në të njëjtën bosht koordinativ.
7. Diskutim: Mbasi nxënësit të kenë ndërtuar grafikun, u shpjegon se në këtë rast kemi
paraqitjen grafike të tregut (kërkesës dhe ofertës).
a) Ku është ekuilibri i tregut ku sasia e kërkuar është e barabartë me sasinë e ofruar? (në
pikëprerjen e kërkesës dhe ofertës). Shënojeni në grafik me E.
b) Sa është çmimi i ekuilibrit? (3 lekë). Shënojeni në grafik çmimin e ekuilibrit me Pe (ose
dhe Ç)
c) Sa është sasia ekuilibër? (35 njësi). Shënojeni në grafik sasinë ekuilibër me Qe (ose dhe Se).
8. Mbyllje: Bën një përmbledhje të momenteve themelore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
Integruar njohuritë me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar: Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Ndikimi i kërkesës dhe ofertës në çmim.
Situata e të nxënit:
Supozojmë se gjatë stinës së verës disa ditë moti është shumë i nxehtë. Si ndikon kjo ngjarje në
tregun e akullores?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon se si ndikojnë në çmimin e tregut
ndryshimet në kërkesë;
shpjegon se si ndikojnë në çmimin e tregut
ndryshimet në ofertë;
paraqet grafikisht këto ndryshime
analizon ndërveprimin e ligjit të kërkesës dhe
ofertës në çmimin ekuilibër.
Fjalët kyçe:
Ofertë; Kërkesë; Treg; Çmim
ekuilibër; Sasi ekuilibër.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Paraqitja grafike e
ekuilibrit të tregut;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Shoqëri; Art; Letërsi.
Libër mësuesi Ekonomia 12 52
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Ne dimë që kërkesa mund të ndryshojë për shkak të veprimit të faktorëve të ndryshëm, si
shijet e konsumatorëve, të ardhurat e tyre, pritjet mbi çmimet etj. Edhe oferta mund të
ndryshojë si rezultat i ndryshimeve në teknologji, taksa, çmimi i faktorëve të prodhimit etj. Në
këtë mësim do të studiojmë efektin që kanë ndryshimet në kërkesë dhe ofertë mbi çmimin dhe
sasinë ekuilibër.
1. Brainstorming:
a) Pse ndryshojnë çmimet e mallrave dhe shërbimeve, kush ndikon në këtë ndryshim?
2. Diskutim: Jep një prezantim të shkurtër se tani do të studiojmë mbi ndikimin qe ka në
çmimin e produktit ndryshimi i kërkesës, kur oferta qëndron e pandryshuar.
a) Çfarë do të ndodhë me çmimin e mollëve në qoftë se konsumatorët do të kërkonin të
blinin më shumë mollë, ndërsa oferta e tyre në treg nuk ndryshon? (do të rritet)
b) Çfarë do të ndodhë me çmimi e sandaleve, në qoftë se po vjen vera dhe konsumatorët do
të ulnin kërkesën për sandale, ndërsa oferta e tyre në treg nuk ndryshon? (do të ulet)
3. Pyetje ‐ Përgjigje. Për të krijuar një vazhdimësi në njohuri që do të ndihmojnë në mësimin
e sotëm u drejtohet nxënësve pyetjet e mëposhtme:
a) Kur tregu është në ekuilibër? (sasia e kërkuar = sasinë e ofruar)
b) Ku është ekuilibri i tregut kur bëjmë paraqitje grafike të tregut? (pikëprerja e kërkesës
dhe ofertës). Vizatoni paraqitjen grafike të tregut.
c) Si e gjejmë çmimin i ekuilibrit në grafik?
d) Si e gjejmë sasinë ekuilibër në grafik?
e) Si zhvendoset lakorja e kërkesës, kur kërkesa rritet? (djathtas). Vizatojeni.
f) Si zhvendoset lakorja e kërkesës, kur kërkesa ulet? (majtas). Vizatojeni.
g) Si zhvendoset lakorja e ofertës, kur oferta rritet? (djathtas). Vizatojeni.
h) Si zhvendoset lakorja e ofertës, kur oferta ulet? (majtas). Vizatojeni.
4. Shpjegim: Paraqit grafikisht hap pas hapi se çfarë ndodh në treg me sasinë ekuilibër dhe
çmimin ekuilibër në qoftë se kërkesa rritet. (Referoju shembullit të librit).
5. Punë në grupe. Ndahet klasa në grupe me 2‐3 nxënës dhe u kërkohet që diskutojnë dhe të
paraqesin grafikisht se çfarë ndodh në treg me çmimin dhe sasinë ekuilibër në qoftë se:
a) Kërkesa ulet?
b) Oferta rritet?
c) Oferta ulet?
Bazuar në kohën në dispozicion dhe nivelit të nxënësve, secilit grup mund t’i kërkohet të
diskutojë vetëm për njërin prej rasteve të mësipërme.
6. Prezantim: Nxënësit prezantojnë në tabelë para gjithë klasës punën e grupit të tyre.
7. Shpjegim: Shpjegohet ilustrimi praktik i katër hapave me rastin e akullores (shih në libër),
duke shkruar edhe në tabelë katër hapat e analizës së ndryshimeve në treg, bazuar edhe
në diskutimet e nxënësve.
8. Përmbledhje: Nxirr përfundimin se çfarë ndodh në treg kur kërkesa/oferta rritet, ulet.
Rithekso 4 hapat e analizës së ndryshimeve në treg.
Libër mësuesi Ekonomia 12 53
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në grup;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
Integruar njohuritë me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar / Ushtrimi 1.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Qeveria dhe kontrolli i çmimeve
Situata e të nxënit:
A duhet të ndërhyjë qeveria për të vendosur çmimet e mallrave dhe shërbimeve?
Nëse po, për cilat mallra dhe shërbime, mendoni ju se ajo duhet të ndërhyjë?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përkufizon çmimin tavan;
përkufizon çmimin dysheme;
dallon çmimin tavan nga çmimi dysheme;
analizon raportin kosto‐përfitim mbi ndërhyrjen e
shtetit në çmime.
Fjalët kyçe:
çmim tavan; çmim dysheme.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Paraqitja grafike e
ekuilibrit të tregut; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Shoqëri; Art; Roli i
qeverisë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
A duhet të ndërhyjë qeveria për të vendosur çmimet e mallrave dhe shërbimeve?
Nëse po, për cilat mallra dhe shërbime mendoni se ajo duhet të ndërhyjë?
2. Pyetje‐përgjigje: Për të realizuar vazhdimësinë e njohurive, shfaq një grafik të tregut në
ekuilibër dhe drejtoju nxënësve pyetjet:
a) Ku është ekuilibri i tregut?
b) Ku/ sa është çmimi ekuilibër?
c) Ku/sa është sasia ekuilibër?
3. Shpjegim: Jep një shpjegim të shkurtër të çmimit tavan duke e vizatuar në grafikun e
mësipërm (siç është në libër).
Libër mësuesi Ekonomia 12 54
4. Diskutim:
a) Çmimi tavan është më i ulët apo më i madh se çmimi ekuilibër?
b) Sa/ku është sasia e kërkuar në rastin e çmimit tavan?
c) Sa/ku është sasia e ofruar në rastin e çmimit tavan?
d) Në treg kemi tepricë apo mungesë në ofertë? Pse?
5. Punë në grupe dyshe/Diskutim: Shpjegoju nxënësve se çmimi dysheme është e kundërta
e çmimit tavan dhe ata duhet të punojnë me shokun e bankës për të paraqitur grafikisht
këtë çmim dhe të japin përgjigje pyetjeve si në rastin e hapit katër (shih lart).
6. Prezantim: Një nxënës me dëshirë ngrihet të prezantojë/shpjegojë dhe paraqesë grafikisht
në tabelë çmimin dysheme.
7. Diskutim:
a) Cilët janë disa raste/shembuj të çmimeve tavan të vendosura nga qeveria? (nëse nuk mund
të japin përgjigje, ndihmoji duke i çuar drejt përgjigjes së saktë ose prezantoi vetë)
b) Cilët janë disa shembuj të çmimeve dysheme? (nëse nuk mund të japin përgjigje,
ndihmoji duke i çuar drejt përgjigjes së saktë ose prezantoi vetë)
c) Cilët grupe mbështeten në rastin e çmimeve tavan/ dysheme?
d) Çmimet tavan dhe dysheme duhet të jenë të përhershme apo të përkohshme?
Argumentoni përgjigjen.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup.
qenë aktiv në diskutim;
dhënë qartë dhe saktë përgjigje;
për integruar njohuritë me informacionin e temave të mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Kërkesa dhe oferta në jetën e përditshme.
Situata e të nxënit:
Nxënësit analizojnë situata praktike tregu për të dalë në përfundimin mbi ndryshimet në këtë
treg.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon se si ndikojnë në çmimin e tregut
ndryshimet në kërkesë dhe ofertë;
analizon ndërveprimin e ligjit të kërkesës dhe
ofertës në çmimin ekuilibër dhe sasinë ekuilibër.
Fjalët kyçe:
Libër mësuesi Ekonomia 12 55
Burimet:
Tabela; Shkumës; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Bashkëveprim; Matematikë;
Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Ndahet klasa në grupe në nga 2 nxënës dhe secilit grup i shpërndahet një nga
situatat/ngjarjet që janë shkruar në këtë veprimtari në tekstin mësimor; U shpjegohet
detyra dhe demonstrohet një shembull konkret siç paraqitet në tekstin shkollor.
2. Pune në grupe/diskutim: Diskutohet në grup duke u dhënë përgjigje pyetjeve të mëposhtme dhe respektuar hapat si më poshtë:
a) Çfarë ka ndryshuar në treg? (Njëri nga faktorët që ndikon në kërkesë ose ofertë)
b) Ku ndikon kjo ngjarje në kërkesë apo ofertë?
c) Si zhvendoset grafiku i kërkesës ose i ofertës?
d) Cila është paraqitja grafike e tregut pas ndryshimit të kërkesës ose ofertës?
e) Çfarë ndodh me çmimin dhe sasinë ekuilibër për produktin e dhënë?
Gjatë diskutimit, nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme bazuar sipas shembullit të treguar
nga mësuesi apo atë që është në tekstin shkollor, në këtë mësim.
Tregu Faktori që
ndryshon
Kërkesa Oferta Zhvendosja e
lakores
Paraqitja
grafike e
tregut
Çmimi
dhe sasia
ekuilibër
3. Prezantim: Grupet bëjnë prezantimin/argumentimin e punës së tyre përpara të gjithë
klasës.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për :
punën në grup;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre.
aftësitë të integrojnë/zbatojnë në praktikë njohuritë/ informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 56
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Përsëritje, kapitulli 2
Situata e të nxënit:
Nxënësit provojnë sa të qëndrueshme i kanë dijet e marra në këtë tematikë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
bën dallimin midis një ndryshimi në sasinë e
kërkuar ose të ofruar dhe një ndryshimi në
kërkesë ose në ofertë;
vlerëson ndikimin e ndryshimeve të elasticitetit të
kërkesës në sasinë e kërkuar dhe të ndryshimeve
të elasticitetit të ofertës në sasinë e ofruar.
shpjegon se si ndikojnë në çmimin e tregut
ndryshimet në kërkesë dhe ofertë;
analizon ndërveprimin e ligjit të kërkesës dhe
ofertës në çmimin ekuilibër.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Tabelë; Shkumës; Libër; Fletore; Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Mjedis; Matematikë; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Rikujtim të informacion: U drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme për të ndihmuar në
realizimin e fazave të tjera të përsëritjes:
a) Çfarë është kërkesa?
b) Çfarë është oferta?
c) Cilat janë faktorët që ndikojnë në kërkesë?
d) Cilat janë faktorët që ndikojnë në ofertë?
e) Çfarë është elasticiteti i ofertës/kërkesë në lidhje më çmimin?
f) Cilat janë faktorët që ndikojnë në elasticitetin e kërkesës?
g) Cilat janë faktorët që ndikojnë në elasticitetin e ofertës?
h) Çfarë është çmimi ekuilibër/kur tregu është në ekuilibër?
i) Cilët janë katër hapa për të analizuar ndryshimet në ekuilibër.
2. Punë e pavarur: Ndahet klasa në grupe me 4 nxënës. Secili pjesëtar grupi i jepet të zgjidhë
në mënyrë të pavarur një nga ushtrimet e seksioni “Provoni njohuritë tuaja” që gjendet në
libër në fund të kapitullit.
3. Diskutim/vlerësim në grupe: Çdo anëtar grupi prezanton tek anëtarët e tjerë mënyrën e
zgjidhjes së ushtrimit duke marrë edhe vlerësimet /korrigjimet e tyre.
4. Prezantim: Ftohen nxënës të prezantojnë para klasës zgjidhjen e katër ushtrimeve.
Libër mësuesi Ekonomia 12 57
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup;
punuar në mënyrë të pavarur;
prezantuar zgjidhjen/opinionin e tyre para klasës;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
vlerësuar punën e anëtarëve të grupit.
Detyrat dhe puna e pavarur:
KAPITULLI 3
KONSUMATORI NË EKONOMINË E TREGUT
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Konsumatori individual
Situata e të nxënit:
Ku i gjejmë paratë ne si konsumatorë për të blerë mallra dhe shërbime?
Pse duhet të kursejmë?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përshkruan rëndësinë ekonomike të konsumatorit
në ekonominë e tregut si dhe burimet e të
ardhurave të individëve dhe format e tyre;
shpjegon arsyet pse njerëzit kursejnë;
krahason metodat e ndryshme të kursimit;
analizon faktorët që ndikojnë në masën e kursimit.
Fjalët kyçe:
Llogari rrjedhëse; llogari me afat;
llogari pa afat; likuiditet; siguri;
përfitim; punë; pasuri; investim i
kursimeve; bono thesari.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
a) Kush quhet konsumator?
b) Ku i gjejmë paratë ne si konsumatorë për të blerë mallra dhe shërbime?
2. Shpjegim: Shpjegon burimet e të ardhurave të konsumatorëve si dhe format e të
Libër mësuesi Ekonomia 12 58
ardhurave të konsumatorëve.
3. Punë në grupe/ Diskutim: Ndahet klasa në grupe me 3‐4 nxënës dhe secilit grup i jepet të
diskutojë për një nga problemet e mëposhtme:
a) Cilat janë arsyet që njerëzit kursejnë?
b) Pse disa individë kursejnë më shumë dhe disa më pak? (Nga se varet masa e kursimit?)
c) Ku i investojnë/dërgojnë njerëzit paratë e kursyera?
4. Prezantim: Grupet prezantojnë punën e tyre dhe njëri nxënës, përfaqësues i grupit,
shkruan në tabelë momentet kryesore të diskutimit/prezantimit. Gjithashtu mësuesi
plotëson ide dhe probleme të paprekura nga nxënësit gjatë punës së tyre në grup.
5. Shpjegim: Shpjegohet se çfarë mbajmë parasysh kur vendosim ku t’i investojnë paratë e
kursyera.
6. Diskutim: Nëse do të kishit para të kursyera, ku do t’i investonit dhe përse?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën dhe komunikimin në grup;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto ‐ Ushtrimi 2
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Buxheti personal
Situata e të nxënit:
Nxënësit shikojnë dy video, marrë nga faqja zyrtare e internetit e Bankës së Shqipërisë, njëra
mbi hartimin e një buxheti personal dhe tjetra për marrjen e një kredie hipotekare (për shtëpi)
dhe diskutojnë mbi to.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përgatit një buxhet personal;
avantazhet dhe disavantazhet e blerjes me kredi.
Fjalët kyçe:
Buxhet personal; të ardhura;
shpenzime; kredi; principal; kosto
kredie; periudhë maturimi; kredi
konsumatore; kredi hipotekare.
Burimet:
Tabela e zezë; Shkumës; Internet; Laptop; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë; TIK.
Libër mësuesi Ekonomia 12 59
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Shikim Video. Nxënësit shikojnë një video mbi hartimin e një buxheti personal marrë nga
faqja zyrtare e Bankës së Shqipërisë:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Guida/Si_te_hartojme_nje_buxhet_personal_dhe_ta_ndjekim_ate.html
2. Diskutim: Pasi nxënësit shikojnë videon, (nëse e gjykoni mund ta shfaqni edhe 2 herë) ata
diskutojnë për pyetjet e mëposhtme:
a) Ç’është një buxhet personal?
b) Cilat janë dy fushat kryesore (pjesët) e një buxheti personal?
c) Çfarë janë (përmbajnë) treguesit e të ardhurave të buxhetit personal?
d) Çfarë janë (përmbajnë) treguesit e shpenzimeve të buxhetit personal?
e) Cilët janë tre hapat për hartimin e buxhetit personal?
f) Cilat janë gjendjet e buxhetit personal, kur krahasojmë të ardhurat me shpenzimet?
g) Çfarë mund të bëjmë me paratë, kur bilanci i buxhetit del pozitiv?
h) Çfarë duhet të bëjmë kur bilanci i buxhetit del negativ?
i) Si duhet të jetë një buxhet? (i thjeshtë, realist, i ndryshueshëm)
j) Cila është skema e hartimit të një buxheti?
k) Çfarë duhet të kemi parasysh pasi e hartojmë buxhetin personal?
3. Shikim Video Nxënësit shikojnë një video mbi hapat për marrjen e një kredie hipotekare,
marrë nga faqja zyrtare e Bankës së Shqipërisë:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Guida/SI_T_MARR_SH_KREDI_P_R_SHT_PI.html
4. Diskutim:
a) Ç’është kredia?
b) Ç’është kredia hipotekare?
c) Cili është hapi i parë për marrjen e një kredie?
d) Ç’është norma e interesi?
e) Ç’është norma efektive e interesit dhe çfarë përfshihet në të?
f) Cilët janë avantazhet e marrjes së kredisë?
g) Cilët janë disavantazhet e marrjes së kredisë?
5. Shpjegim: Mësuesi mund të plotësojë koncepte/probleme të padiskutuara prej nxënësve,
si p.sh.: principal, periudhë maturimi, kredi konsumatore.
Shënim:
Gjatë diskutimit të problemeve, si për videon e parë dhe të dytë, ftohen nxënësit që pas çdo
hapi/pyetjeje të shkruajnë në tabelë të gjitha momentet themelore të çdo problemi/diskutimi.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Libër mësuesi Ekonomia 12 60
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar: Ushtrimi 1
Hartoni një buxhet individual ose familjar (të familjes suaj) për një muaj të caktuar, duke
pasur parasysh hapat e përgatitjes së tij.
KAPITULLI 4
FILLIMI I NJË BIZNESI DHE FINANCIMI I TIJ
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Sipërmarrja dhe biznesi i vogël
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë mbi: Ç’është sipërmarrësi? Ç’është sipërmarrja? dhe përparësitë që ka.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon se si tregu i lirë nxit sipërmarrjen;
gjykon për disa nga përgjegjësitë, kërkesat dhe
përfitimet që lidhen me sipërmarrjen.
Fjalët kyçe:
sipërmarrje; biznes i vogël.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
a) Ç’është sipërmarrësi?
b) Ç’është sipërmarrja?
Shkruhen në tabelë të zezë përkufizimet e sipërmarrësit dhe sipërmarrjes.
2. Shpjegim: Mësuesi shpjegon se ç’është biznesi i vogël.
3. Punë në grupe/ Diskutim: Ndahet klasa në grupe me 3‐4 nxënës dhe secilit grup i jepet të
lexojë dhe diskutojë për një nga problemet e mëposhtme:
Grupi parë: Cilat janë disa nga përparësitë ekonomike të biznesit të vogël?
Grupi dytë: Cilat janë disa nga disavantazhet e biznesit të vogël? Grupi tretë: Cilat janë disa rrugë,mënyra për të nisur një biznes?
4. Prezantim: Grupet prezantojnë punën e tyre dhe njëri nxënës përfaqësues i grupit shkruan
në tabelë momentet kryesore të diskutimit/prezantimit. Gjithashtu mësuesi plotëson ide
dhe probleme të paprekura nga nxënësit gjatë punës së tyre në grup.
Libër mësuesi Ekonomia 12 61
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën dhe komunikimin në grup;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar. Ushtrimi 2
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Format ligjore të organizimit të biznesit (2 orë mësimore)
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
rendit format kryesore të organizimit të biznesit;
gjykon për avantazhet dhe disavantazhet e secilës
prej tri formave kryesore të biznesit;
shpjegon organizimin e korporatës.
Fjalët kyçe:
Firmë; Fabrikë; Degë; firmë
individuale; firmë me partnerë;
korporata; përgjegjësi e pakufizuar;
aksionarë; taksim i dyfishtë;
jetëgjatësi e kufizuar; dividend.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë;
Bashkëpunim.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Shpjegim: Mësuesi shpjegon konceptet e fabrikës, firmës, degës dhe prezanton format
kryesore të organizimit të biznesit.
2. Diskutim:
a) Ç’është biznesi individual?
b) Cilat janë disa përparësi/avantazhe të biznesit individual?
c) Cilat janë të metat/disavantazhet e biznesit individual?
Pas çdo përgjigje të pyetjeve të mësipërme, shkruhen/renditen në tabelë momentet themelore
dhe mësuesi mund të saktësojë ose plotësojë mendimet e nxënësve.
3. Shpjegim: Mësuesi shpjegon konceptet: përgjegjësi e pakufizuar dhe jetëgjatësi e kufizuar.
4. Diskutim:
a) Ç’është biznesi me bashkëpronarë?
b) Cilat janë disa përparësi/avantazhe të biznesit me bashkëpronarë/ortakë?
c) Cilat janë të metat/disavantazhet të biznesit me bashkëpronarë/ortakë?
Libër mësuesi Ekonomia 12 62
5. Punë me grupe/Diskutim: Klasat ndahet në grupe me 3‐4 nxënës dhe u jepet të diskutojnë:
a) Cilat janë dallimet midis biznesit individual dhe atij me bashkëpronarë?
b) Cilat janë të përbashkëtat midis biznesit individual dhe atij me bashkëpronarë?
6. Shpjegim: Ç’është korporata dhe si organizohet ajo.
7. Punë në grupe/Diskutim:nxënësit lexojnë mësimin mbi përparësitë dhe të metat e
korporatës dhe diskutojnë:
a) Cilat janë disa përparësi/avantazhe të biznesit me bashkëpronarë/ortakë?
b) Cilat janë të metat/disavantazhet të biznesit me bashkëpronarë/ortakë?
8. Prezantim: Grupet prezantojnë punën e tyre dhe njëri nxënës përfaqësues i grupit shkruan në
tabelë momentet kryesore të diskutimit/prezantimit. Gjithashtu mësuesi plotëson ide dhe
probleme të paprekura nga nxënësit gjatë punës së tyre në grup dhe diskutime.
Shënim: Kjo temë zhvillohet në dy orë mësimore. Vendoset nga vetë mësuesi se cilët hapa do të
zhvillojë në orën e parë dhe cilët hapa të mësimit do të zhvillojë në orën e dytë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën dhe komunikimin në grup;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto, Ushtrimi 5
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Burimet financiare të biznesit
Situata e të nxënit:
Diskutim rreth ku i gjejnë paratë bizneset për t’u rritur dhe zgjeruar
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
dallon burimet e brendshme nga burimet e
jashtme të financimit të biznesit;
analizon një bilanc dhe një pasqyrë të rezultateve
financiare të firmës.
shpjegon qëllimet dhe format e burimeve
financiare të biznesit;
dallon ndryshimin ndërmjet aksionit dhe
obligacionit.
Fjalët kyçe:
Fonde të brendshme; fonde të
jashtme; kapitalizim; aksion;
obligacion; bursë.
Libër mësuesi Ekonomia 12 63
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë;
Bashkëpunim.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Mësuesi prezanton temën mësimore, problemet themelore të saj dhe i cakton 5
minuta nxënësve për të lexuar mësimin (pjesa parë).
2. Punë individuale/Diskutim: Nxënësit pasi lexojnë pjesën e mësimin: “financimi i
biznesit”, diskutojnë:
a) Cilat janë burimet e financimit të biznesit? (të brendshme, të jashtme)
b) Cilat janë fondet financiare të brendshme të biznesit?
c) Cilat janë fondet financiare të jashtme të biznesit?
Pas çdo përgjigje të pyetjeve të mësipërme, shkruhen/renditen në tabelë momentet themelore
dhe mësuesi mund të saktësojë ose plotësojë mendimet e nxënësve.
3. Shpjegim: Mësuesi shpjegon: letrat me vlerë, aksioni, obligacioni, bursa.
4. Punë në grupe/Diskutim: Nxënësit ndahen në grupe me 3‐4 nxënës. Duke mbajtur
parasysh shpjegimin dhe duke ju referuar librit, diskutojnë:
a) Cilat janë të përbashkëtat midis aksionit dhe obligacionit?
b) Cilat janë të përbashkëtat midis aksionit dhe obligacionit?
5. Prezantim: Grupet prezantojnë punën e tyre dhe njëri nxënës përfaqësues i grupit shkruan në tabelë momentet kryesore të diskutimit/prezantimit. Gjithashtu mësuesi plotëson ide
dhe probleme të paprekura nga nxënësit gjatë punës së tyre në grup dhe diskutime.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur dhe komunikimin në grup;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Nëse do të kishit para të kursyera, çfarë do të blinit: aksion apo obligacion, argumentoni
përgjigjen tuaj.
Libër mësuesi Ekonomia 12 64
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Bilanci dhe pasqyrave e të ardhurave dhe shpenzimeve
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përkufizon pasqyrën e rezultateve financiare të
firmës;
përkufizon bilancin e firmës;
analizon një bilanc dhe një pasqyrë të rezultateve
financiare të firmës.
Fjalët kyçe:
Bilanci; pasqyra e të ardhurave dhe
shpenzimeve; pasivi; aktivi; aktive
afatgjata; aktive afatshkurtra.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Financë; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Mësuesi prezanton temën mësimore, problemet themelore të saj dhe shpjegon
se dy dokumentet financiare të biznesit janë bilanci dhe pasqyra e të ardhurave e
shpenzimeve.
2. Shpjegim: Mësuesi shpjegon “Bilancin e firmës” dhe si ndërtohet ai; ilustron ndërtimin e
tij duke përdorur tabelën në libër.
3. Shpjegim: Mësuesi shpjegon “Pasqyrën e të ardhurave e shpenzimeve” dhe si ndërtohet
ai; ilustron ndërtimin e tij duke përdorur tabelën në libër.
4. Punë individuale/Diskutim: Nxënësit pasi lexojnë pjesën e mësimit: “Pasqyrat financiare
rëndësia e tyre”, diskutojnë:
a) Pse është i rëndësishëm përpilimi i tabelave financiare?
b) Cilat grupe janë të interesuar për informacionin që përmbajnë bilanci dhe pasqyra e të
ardhurave dhe shpenzimeve?
c) Pse janë të interesuar për informacionin e pasqyrave të mësipërme financiare: bankat,
furnitorët, punonjësit, shteti etj? (diskutimi bëhet i veçantë për çdo grup).
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 65
Fusha: Shoqëria dhe
mjedisi
Lënda: Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Format e organizimit të biznesit
Situata e të nxënit:
Nxënësit duke punuar në grup analizojnë situata praktike biznesi dhe sugjerojnë forma të
caktuar të organizimit të tij, duke argumentuar pikëpamjet e tyre
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
gjykon për avantazhet dhe disavantazhet e secilës
prej tri formave kryesore të biznesit.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Bashkëveprim; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Klasa ndahet në grupe me nga 4‐5 nxënës dhe secilit grup i jepet një nga rastet e
zhvillimit të bizneseve. (shih tekstin shkollor tek kjo temë)
2. Pune në grupe/diskutim: Diskutohet në grup për të përcaktuar dhe për të argumentuar se
çfarë forme ligjore biznesi sugjerojnë ata se është më mirë për secilin rast. Gjatë këtij
argumentimi duhet të parashtrojnë përparësitë dhe mangësitë e formës që ata sugjerojnë.
3. Prezantim: Grupet bëjnë prezantimin/argumentimin e punës së tyre përpara të gjithë
klasës.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për:
punën në grup;
aftësitë prezantuese;
forcën argumentuese.
aftësitë të integrojnë/zbatojnë në praktikë njohuritë/ informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 66
KAPITULLI 5
PRODHIMI, KOSTOJA DHE TË ARDHURAT E FIRMËS
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore:
1. Prodhueshmëria dhe faktorët që ndikojnë në të
2. Prodhimi dhe treguesit e tij
Situata e të nxënit:
Simulohet një proces prodhimi, ku nxënësit prodhojnë fletore dhe llogarisin prodhueshmërinë
si dhe treguesit e prodhimit.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
llogarit produktin e përgjithshëm fizik, marxhinal,
mesatar;
zbulon veprimin e ligjit të të ardhurave zbritëse
në gjendjen e biznesit;
shpjegon funksionin e prodhimit për periudhën
afat shkurtër;
tregon si llogaritet prodhueshmëria dhe si ndikon
ajo në standardin e jetesës;
evidenton faktorët që ndikojnë në prodhueshmëri.
Fjalët kyçe:
standardi i jetesës; prodhueshmëri;
prodhim; funksioni i prodhimit;
produkt i përgjithshëm; produkt
marxhinal; produkt mesatar; ligji i të
ardhurave rënëse.
Burimet:
Gërshërë; Fletë A4; Stilolaps; Teksti mësimor; Tabela e
zezë; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Shoqëria; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim/hyrje : U thuhet nxënësve se ata do të marrin pjesë në prodhimin e “fletoreve”.
Për prodhimin e fletoreve ato do të përdorin “Punë” dhe “Kapital” (kapëse letrash, gërshërë,
stilolaps).
2. Demonstrim: Demonstroni se si do të prodhohet fletorja.
Palosni një fletë A4 në dy pjesë dhe priteni me gërshërë. Vendosni dy gjysmat e fletës mbi
njëra –tjetrën, palosini përsëri në mes (çerek flete A4) dhe pritini me gërshërë. Vendosni 4
çerekët mbi njëri‐tjetrën dhe palosini në mes e pritini me gërshërë derisa krijohet një fletore me
14 faqe, plus një fletë që shërben si kapak i fletores. Vendosni një kapëse letre në cepin e majtë
të fletëve për të mbajtur fletoren të bashkuar. Shkruani “Fletore” në faqen e parë dhe mund të
vizatoni një pikturë të thjeshtë, apo ndonjë simbol të caktuar.
3. Informim/parapërgatitje:
Zhvendosni një tavolinë përpara klasës dhe vendosni mbi të një gërshërë, një stilolaps dhe një
kuti më kapëse letrash. Thuaju nxënësve që tavolina, gërshëra, stilolapsi dhe kapëset e letrave
përbëjnë kapitalin për prodhimin e fletoreve, por duhet edhe puna që, do të ofrohet nga ju
Libër mësuesi Ekonomia 12 67
(nxënësit). Thuaju se supozohet që duhen vetëm dy faktorë për të prodhuar fletore: puna dhe kapitali. Informohen nxënësit se do të realizohen 7 raunde (periudha) prodhimi, për të
prodhuar sa më shumë fletore që të jetë e mundur. Në çdo raund do të shtohet nga një
punëtor/nxënës. Informoni nxënësit që ju/mësuesi do të shërbejë si kontrollues cilësie, duke
inspektuar fletoret e përfunduara dhe do të pranohen, numërohen vetëm fletorët e
përfunduara sipas standardeve të vendosura. (referoju hapit 2)
4. Simulim prodhimi:
a) Kërkoni një nxënës vullnetar për të nisur raundin e parë të prodhimit. Jepini 3 minuta
kohë për të prodhuar fletoret. Kontrolloni prodhimin dhe verifikoni numrin e fletoreve
të prodhuara.
b) Përsëriteni ushtrimin/ hapin a, duke shtuar në çdo raund nga një punëtor/nxënës,
derisa numri i tyre të shkojë në shtatë. Informojini që secili prej tyre do të prodhojë në
mënyrë individuale fletoret.
c) Një nxënës (regjistrues) të regjistrojë numrin e fletoreve dhe të punëtorëve për çdo
raund prodhimi në dërrasën e zezë, sipas tabelës së mëposhtme:
Nr. punëtorëve Nr. fletoreve
Një alternativë tjetër, për të përfshirë më shumë nxënës: ngrini 3‐4 skuadra prodhimi, secili mund të përdorë strategjinë e vet dhe mbledh të dhënat përkatëse të prodhimit. 5. Shpjegim: Si përfundim, regjistrimet në tabelë do të kenë një formë si tabela e mëposhtme
(dy kolonat e para), por natyrisht me numra të tjerë sipas rezultateve të raundeve të
prodhimit të klasës suaj.
Nr.
punëtorëve (L)
Nr fletoreve
(TP)
Fletore për
punëtorë (AP)
Produkti
marxhinal
(MP)
1 4 4 4
2 9 4.5 5
3 15 5 6
4 20 5 5
5 24 4.8 4
6 26 4.3 2
7 25 3.6 1
6. Brainstorming: Ç’është prodhimi?
7. Shpjegim:
Shpjego:
a) prodhimin,
Libër mësuesi Ekonomia 12 68
b) funksionin e prodhimit
c) prodhimin në periudhë afatshkurtër si në rastin tonë (kapitali nuk ndryshoi ndërsa
numri i punëtorëve, po);
d) prodhimin në periudhë afatgjatë ( jo vetëm puna, por edhe kapitali ndryshon kjo
ndodh nëse ne do të shtonin edhe një tavolinë tjetër për më shumë hapësirë për të
punuar, gërshërë, stilolapsa).
8. Shpjegim: Shpjego treguesit e prodhimit: TP, AP dhe referoju tabelës së mësipërme për të
thënë që numri i fletoreve është TP, (shënojeni në tabelë); numrin e punëtorëve shënojeni
me L.
Ilustro një shembull të llogaritjes së AP (AP2=9/2=4,5), shkruani në tabelë AP dhe 4,5 në vendin
e duhur.
9. Punë e pavarur: Nxënësit llogarisin AP në mënyrë individuale, ose dhe në grupe dyshe
(me shokun e bankës) dhe plotësohet nga nxënësit kolona e tretë e tabelës së mësipërme,
duke u ngritur para klasës.
10. Shpjegim: Shpjego treguesin e prodhimit MP.
Shtoni një kolonë të katërt në tabelën fillestare dhe shënoni MP.
Ilustro një shembull të llogaritjes së MP; MP2= (9‐4)/(2‐1) = 5. Shkruani në tabelë MP dhe
numrin 5 në vendin e duhur.
11. Punë e pavarur: Nxënësit llogarisin MP në mënyrë individuale, ose dhe në grupe dyshe
(me shokun e bankës), dhe plotësohet nga nxënësit kolona e katërt e tabelës së mësipërme,
duke u ngritur para klasës.
12. Shpjegim/ Diskutim: U thuhet nxënësve të shikojnë me kujdes kolonën e tretë (AP) dhe të
katërt (MP) dhe të thonë se çfarë venë re (Fillimisht AP dhe MP rritet dhe më pas ulet). U shpjegohet ligji i të ardhurave marxhinale rënëse.
Më pas diskutohet:
a) Në çfarë pike fillon e vepron ky ligj?/ Në punësimin e cilit punëtor fillon vepron?
(punëtorin e 4, atëherë kur MP fillon e bie nga 6 në 5) b) Nëse do të shtoheshin gërshërët, stilolapsat, apo dhe një tavolinë tjetër (kapitali), gjatë
procesit të prodhimit të fletoreve, a do të ndodhte që AP dhe MP të ulej? (Jo, sepse punëtorët nuk do të rrinin kot duke pritur stilolapsat apo gërshërët, por do të vazhdonin në prodhonin me shumë se më parë).
c) Kur vepron ligji i të ardhurave marxhinale rënëse në periudha afatshkurtër (kur
kapitali nuk ndryshon), apo në periudhë afatgjatë (kur kapitali ndryshon, rritet)?
(afatshkurtër). 13. Shpjegim:
a) Çfarë është dhe si matet standardi i jetesës?
b) Cili është faktori bazë që ndikon në rritjen e tij.
Shkruani në tabelë formulën duke i informuar se në kapituj e mëvonshëm do të shpjegojnë më
gjerësisht. Produktin e Brendshëm Bruto
14. Shpjegim:
Çfarë është prodhueshmëria, (fokusohuni tek prodhueshmëria e punës)
Ilustroni llogaritjen e tij me shembullin e mësipërm (kolona e tretë e tabelës së mësipërme
Libër mësuesi Ekonomia 12 69
shpreh prodhueshmërinë e punës). (Vetë AP është prodhueshmëria e punës), një mënyrë tjetër
është edhe duke përdorur shembullin e librit të temën përkatëse.
15. Diskutim:
a) Si mund të rritej numri fletoreve të prodhuar për një punëtor (prodhueshmëria) në
rastin e simulimit të prodhimit në fillim të mësimit?
(Përgjigjet mund të jenë të ndryshme : p.sh., n.q.s nxënësit do të ishin më të shkathët;
nëse secili nxënës do të bënte një proces të caktuar, p.sh. ose vetëm do të paloste fletët,
të priste me gërshërë, vetëm të shkruante; nëse do të kishim më shumë gërshërë,
stilolapsa apo do të kishte më shumë vend për të punuar, pra një tavolinë tjetër; etj.
b) Pra cilët janë faktorët që mund të ndikojnë në rritjen e prodhueshmërisë? (kapitali,
forcat e punës)
Plotësoni faktorë të tjerë që ndikojnë në prodhueshmëri ose mund të nxisë nxënësit të shkojnë
vetë drejt tyre.
Shënim: Nëse ka kohë, mësuesi mund t’i kërkojë nxënësve të bëjnë edhe paraqiten grafike të
TP, AP, MP ose në pamundësi t’i ilustrojë ato vetë duke përdorur grafikët e librit.
Mësuesi vendos vetë se cilët hapa do të zhvillojë në orën e parë të mësimit dhe cilët hapa në
orën e dytë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur;
aftësitë në arsyetim;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar. Ushtrimi 1 (tek mësimi prodhimit).
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Kostoja e prodhimit dhe të ardhurat e firmës (2 orë mësimore)
Situata e të nxënit:
Nxënësit pas shpjegimit përfshihen në llogaritjen praktike të treguesve të kostos dhe të
ardhurave.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
bën dallimin midis kostove fikse dhe atyre variabël;
llogarit koston e përgjithshme të prodhimit, koston
mesatare dhe atë marxhinale;
interpreton grafikun e kostos fikse, variabël, të
përgjithshme, mesatare, marxhinale;
Fjalët kyçe:
Kosto totale; kosto fikse; kosto
variabël; kosto mesatare; kosto
marxhinale; të ardhurat e
përgjithshme; të ardhurat marxhinale;
të ardhurat mesatare.
Libër mësuesi Ekonomia 12 70
llogarit të ardhurat e përgjithshme, të ardhurat
marxhinale dhe të ardhurat mesatare;
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës; Projektor;
Laptop.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Shoqëria; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Shpjegim:
a) Kostoja e prodhimit‐ kostoja totale ose e përgjithshme.
b) Kostoja fikse, ilustroje me shembuj konkret.
c) Kostoja variabël, ilustrojeni e shembuj konkret, ( letra, kapëse letrash‐ në rastin e
simulimit të mësimit të kaluar)
Shkruhen në tabelë të zezë përkufizimet e koncepteve të mësipërme.
Shkruhet në tabelë të zezë ose shfaqet me projektor tabela nr. 5.2 e mësimit, por janë plotësuar
vetëm kolonat 1, 2, 3 të kësaj tabelë.
2. Shpjegim/ilustrim:
Shpjegoni se si llogaritet TC (shkruajeni në tabelë)
Kërkojuni nxënësve të nxjerrin se si llogaritet TVC dhe TFC.
Ilustroni një shembull të zbatimit të formulës, bazuar në të dhënat e tabelës 5.2.
Shtoni kolonën e katërt në tabelë dhe shënoni në të TC.
Kërkojuni nxënësve të plotësojnë kolonën e katërt, duke ftuar para klasës, nxënës të
ndryshëm ta plotësojnë atë.
3. Shpjegim/ilustrim:
Shpjegoni se si llogaritet AFC (shkruajeni në tabelë)
Kërkojuni nxënësve të nxjerrin formulën e llogaritjes se AVC dhe ATC, bazuar në të
njëjtën logjikë të llogaritjes së AFC.
Ilustroni një shembull të zbatimit të formulës të AFC, bazuar në të dhënat e tabelës 5.2.
Shtoni kolonën e pestë në tabelë dhe shënon në të AFC.
Kërkojuni nxënësve të plotësojnë kolonën e pestë, duke ftuar para klasës, nxënës të
ndryshëm ta plotësojnë atë.
4. Punë e pavarur: Nxënësit llogarisin dhe plotësojnë kolonën gjashtë (AVC) dhe shtatë
(ATC), në fletoren ë tyre dhe ftohen ta plotësojnë në tabelë të zezë.
5. Shpjegim/ilustrim:
Shpjegoni se si llogaritet MC (shkruajeni në tabelë).
Ilustroni një shembull të zbatimit të formulës të MC, bazuar në të dhënat e tabelës 5.2.
Shtoni kolonën e shtatë në tabelë dhe shënoni në të MC.
Kërkojuni nxënësve të plotësojnë këtë kolonë nëpërmjet zbatimit të formulës përkatëse,
duke ftuar para klasës, nxënës të ndryshëm ta plotësojnë atë.
6. Punë e pavarur: U jepet Mëso duke vepruar nxënësve që bazuar në të dhënat e tabelës së
plotësuar mbi kostot, të ndërtojnë grafikët e ATC, AVC, AFC dhe MC, duke vendosur
sasinë e prodhuar (Q) në boshtin e X dhe ATC, AVC, AFC dhe MC në boshtin e Y. (ose
Libër mësuesi Ekonomia 12 71
mund t’i paraqisni grafikisht ju vetë këto kosto).
7. Diskutim:
Kur prodhimi rritet:
a) Çfarë vini re në lakoren e ATC?
b) Çfarë vini re në lakoren e AVC?
c) Çfarë vini re në lakoren e AFC?
d) Ku e pret lakorja e MC, lakoret e AVC dhe ATC?
8. Shpjegim:
Llogaritja e TR (shkruajeni në tabelë).
Llogaritja e AR (shkruajeni në tabelë).
Llogaritja e MR (shkruajeni në tabelë).
9. Shpjegim: Shpjegohet llogaritja e fitimit.
10. Përmbledhje: Bën një përmbledhje të treguesve kryesorë të studiuar në këtë mësim.
Shënim: Mësuesi vendos vetë se cilët hapa do të zhvillojë në orën e parë të mësimit dhe cilët
hapa në orën e dytë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar. Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Përsëritje, kapitulli 5 (ushtrime)
Situata e të nxënit:
Nxënësit përfshihen në punë të pavarur për zgjidhjen e ushtrime në llogaritjen e treguesve të
kostos, të prodhimit dhe të të ardhurave.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
llogarit koston e përgjithshme të prodhimit,
kostot mesatare dhe atë marxhinale;
llogarit të ardhurat e përgjithshme, të ardhurat
marxhinale dhe të ardhurat mesatare;
llogarit prodhueshmërinë;
Fjalët kyçe:
Kosto totale; kosto fikse; kosto
variabël; kosto mesatare; kosto
marxhinale; të ardhurat e
përgjithshme; të ardhurat marxhinale;
të ardhurat mesatare.
Libër mësuesi Ekonomia 12 72
llogarit treguesit e prodhimit, produktin mesatar
dhe atë marxhinal;
llogarit fitimin.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës; Fletore;
Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Pyetje‐përgjigje: Drejtojuni nxënësve pyetjet e mëposhtme:
a) Ç’është prodhueshmëria?
b) Cilët janë treguesit e prodhimit; si llogaritet AP dhe MP?
c) Cilët janë treguesit e kostos ;si llogaritet ATC, AVC, AFC, AC, AFC, AVC, AMC?
d) Cilët janë treguesit e të ardhurave; si llogaritet TR, AR dhe MR?
e) Si llogaritet fitimi i një firme?
2. Punë individuale e pavarur: Ndani klasën në 4 grupe dhe secilit grup jepini si Mëso duke
vepruar:
Grupi I Ushtrimi 1 “Provoni njohuritë tuaja”
Grupi II Ushtrimi 2 “Provoni njohuritë tuaja”
Grupi III Ushtrimi 3 “Provoni njohuritë tuaja”
Grupi IV Ushtrimi 4 “Provoni njohuritë tuaja”
3. Prezantim: Ftohen nxënës për të zgjidhur ushtrimet e dhëna duke filluar me radhë :
ushtrimi 1 deri ushtrimi 4. Gjatë zgjidhjes së ushtrimeve fton edhe nxënës të tjerë për të
bërë vlerësimin apo për të korrigjuar punën e shokëve të klasës.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur;
aftësitë prezantuese;
vlerësimin e shokëve të klasës;
aftësitë për të integruar njohuritë me informacionin e mëparshëm;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 73
KAPITULLI 6
STRUKTURAT E TREGUT
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Struktura e tregut dhe konkurrenca e plotë
Situata e të nxënit:
Nxënësit pasi shikojnë një video mbi konkurrencën diskutojnë rreth tregut konkurrencë e plotë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton konceptet e konkurrencës dhe
strukturës së tregut;
identifikon nivelin e konkurrencës në
tregun konkurrencë e plotë;
shpjegon karakteristikat e tregut
konkurrencë e plotë.
Fjalët kyçe:
Strukturë tregu; Konkurrencë;
Konkurrencë e plotë.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabelë; Shkumës; Projektor;
Laptop; Internet.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
Çfarë është konkurrenca?
2. Diskutim:
a) A është e mirë konkurrenca për konsumatorin?
b) Cilat janë përfitimet që sjell konkurrenca për ne si konsumatorë?
3. Shikim video: Shikohet video: https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Video_edukative/Konkurrrenca.html
Video mund të shfaqet edhe dy herë duke u kërkuar nxënësve që herën e dytë të përqendrohen
më shumë tek informacioni mbi konkurrencën e pastër dhe katër kushtet e saj.
4. Diskutim:
a) Ç’është konkurrenca e pastër? (thuaju nxënësve që quhet edhe konkurrencë e plotë)
b) Çfarë veçorie ka produkti “Zilka” që prodhojnë kompanitë? (I njëjtë)
c) A mund të vendosin kompanitë çmime të larta për “Zilkat” në konkurrencën e pastër?
Pse jo?
d) Çfarë bëjnë firmat për të shitur “Zilkat”? (ulin koston dhe/ose fitimin për të shitur me
çmim të ulët)
e) Cilat janë katër kushtet e konkurrencës së pastër?
f) Cilët janë llojet e tregjeve që trajtoheshin në këtë video?
5. Shpjegim/Përmbledhje e diskutimit të mësipërm:
Libër mësuesi Ekonomia 12 74
a) Thelbi i strukturës së tregut.
b) Llojet e strukturave të tregut.
c) Tiparet e tregut konkurrencë e plotë.
Problemet themelore të mësipërme shkruhen në tabelë. 6. Diskutim:
a) Cilët janë disa shembuj tregjesh (të përafërt) që veprojnë në konkurrencë të plotë
/pastër?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar. Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Monopoli
Situata e të nxënit:
Nxënësit pasi shikojnë një video mbi konkurrencën diskutojnë rreth tregut monopol.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon karakteristikat e strukturës të tregut
monopol;
shpjegon pengesat e hyrjes në tregun monopol;
identifikon nivelin e konkurrencës në tregun
monopol;
diskuton raportet dhe format e shkrirjes së
bizneseve.
Fjalët kyçe:
Monopol; ekonomi shkalle; monopol
natyror.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabelë; Shkumës; Projektor; Laptop;
Internet.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Rikujtim/përsëritje:
a) Çfarë është struktura e tregut?
b) Cilat janë strukturat kryesore të tregut?
2. Shikim video: Shikohet video:
Libër mësuesi Ekonomia 12 75
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Video_edukative/Konkurrrenca.html
Video mund të shfaqet edhe dy herë, duke u kërkuar nxënësve që herën e dytë të
përqendrohen më shumë tek informacioni mbi monopolin.
3. Diskutim:
a) Cili treg është e kundërta e konkurrencës së pastër? (monopoli)
b) Sa firma veprojnë në këtë treg që shesin “Zilka”? (një e vetme)
c) A ka ndikim kjo firmë e vetme ne caktimin e çmimit të “Zilkës”? (Po)
d) Pse kjo kompani e vetme ka mundësi për të vendosur çmime të larta për “Zilkat”?
(sepse konsumatorët nuk kanë zgjidhje tjetër)
e) A dëmtohet konsumatori nga monopoli? (Po, sepse blen produkte me çmime të larta)
f) Si mund të veprohet për të ulur ndikimin e firmave në vendosjen e çmimeve të larta?
(vendoset ligje antimonopol)
g) Çfarë është ekonomitë e shkallës?
h) Çfarë efektesh pozitive kanë ekzistenca e ekonomive të shkallës? (ulje të kostos së
prodhimit)
i) Ku mund të jetë me efekte pozitive ekzistenca e monopolit? (në shërbimet publike)
j) Ç’është patenta dhe e drejta autorit?
k) Cilat janë efektet pozitive të ekzistencës së patentës dhe të drejtës së autorit?
4. Shpjegim/Përmbledhje e diskutimit të mësipërm:
a) Tiparet e tregut monopol.
b) Pengesat e hyrjes në monopol
Problemet themelore të mësipërme shkruhen në tabelë. 5. Shpjegim:
a) Format e shkrirjes së bizneseve.
6. Mbyllje: Bën një përmbledhje të çështjeve kryesore të mësimit
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto ‐ Ushtrimi 3
Libër mësuesi Ekonomia 12 76
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Konkurrenca monopolistike
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë: Si e diferencojnë produktin firmat në tregun konkurrencë monopolistike?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon nivelin e konkurrencës në tregun
konkurrence monopolistike;
shpjegon karakteristikat e tregut konkurrencë
monopolistike.
Fjalët kyçe:
Konkurrencë monopolistike; produkt
i diferencuar.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabelë; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë;
Bashkëpunim.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Mësuesi prezanton temën mësimore, problemet themelore të saj dhe i cakton 5
minuta nxënësve për të lexuar mësimin (pjesa parë).
2. Diskutim: Nxënësit pasi lexojnë pjesën e mësimin diskutojnë:
a) Çfarë është tregu konkurrencë monopoliste?
b) Cilat janë tiparet e tregut konkurrencë monopoliste?
Pas çdo përgjigje të pyetjeve të mësipërme, shkruhen/renditen në tabelë momentet themelore
dhe mësuesi mund të saktësojë ose plotësojë mendimet e nxënësve.
3. Diskutim:
a) Çfarë bëjnë firmat në tregun konkurrencë monopolistike për të diferencuar produktin?
b) Cilat janë të përbashkëtat dhe dallimet midis tregut konkurrencë e plotë dhe
konkurrencë monopolistike.
Shkruhen/renditen në tabelë momentet themelore dhe mësuesi mund të saktësojë ose plotësojë
mendimet e nxënësve.
4. Përmbledhje: Mësuesi përmbledh momentet kryesore të diskutimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 77
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Oligopoli
Situata e të nxënit:
Nxënësit pasi shikojnë një video mbi konkurrencën diskutojnë rreth tregut oligopol.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon karakteristikat e strukturës të tregut
oligopol;
identifikon nivelin e konkurrencës në tregun
oligopol;
krahason strukturat e ndryshme të tregjeve.
Fjalët kyçe:
Oligopoli; Karteli.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabelë; Shkumës;
Projektor; Laptop. Internet
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë;
Bashkëpunim.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Rikujtim/përsëritje:
a) Çfarë struktura e tregut?
b) Cilat janë strukturat kryesore të tregut?
2. Shikim video: Shikohet video: https://ëëë.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/Vi
deo_edukative/Konkurrrenca.html
Video mund të shfaqet edhe dy herë duke u kërkuar nxënësve që herën e dytë të
përqendrohen më shumë tek informacioni mbi tregun oligopol.
3. Diskutim:
a) Sa shitës/firma veprojnë në tregun oligopol?
b) A kanë ndikim/kontroll firmat në vendosjen e çmimit në tregun oligopol?
c) A dëmtohet konsumatori nga oligopoli? Pse?
d) Si mund të veprohet për të ulur ndikimin e firmave në vendosjen e çmimeve të larta?
e) Çfarë është ekonomitë e shkallës?
f) Çfarë efektesh pozitive kanë ekzistenca e ekonomive të shkallës? (ulje të kostos së
prodhimit)
4. Shpjegim/Përmbledhje e diskutimit të mësipërm:
a) Tiparet e tregut oligopol;
b) Karteli.
Problemet themelore të mësipërme shkruhen në tabelë. 5. Diskutim:
a) Cilat janë disa shembuj tregjesh oligopol? Argumentoni përgjigjen tuaj.
Libër mësuesi Ekonomia 12 78
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 2
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Strukturat e tregut dhe ndikimi në çmim
Situata e të nxënit:
Nxënësit punojnë në grupe, për të analizuar, në situata të caktuara praktike, efektet të secilës
prej strukturave të tregut tek konsumatori.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
analizon efektet ekonomike të strukturave të
tregut mbi ekonominë dhe konsumatorin
argumenton se zhvillimi i konkurrencës së lirë
është në favor të të gjitha subjekteve në
ekonominë e tregut.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Teksti mësimor; Tabelë; Shkumës; Fletore;
Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Shoqëri; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: I bën të ditur nxënësve se ata do të përfshihen në një veprimtari praktike duke
punuar në grupe për të analizuar efektet e secilës prej strukturave të tregut tek
konsumatori.
2. Punë në grupe/Diskutim: Klasa ndahet në grupe me 3‐4 nxënës dhe çdo grup diskuton
mbi problemet e mëposhtme:
Duke marrë në konsideratë tiparet e të gjitha llojeve të tregjeve kryesore, imagjinoni sikur jeni
shitës i secilit prej tregjeve të mëposhtme.
a) Shpjegoni çfarë mendoni ju se do të ndodhë me nivelin e shitjeve, në qoftë se ju rrisni ose ulni çmimin e produktit tuaj. Si mendoni sa shumë do të ndryshojnë shitjet dhe pse?
Plotësoni hapësirën në krah të rritjes apo uljes së çmimit.
b) Çfarë strukturë tregu përfaqëson secila prej tyre? Çfarë efektesh ka secili treg tek
konsumatori (përfitimet dhe dëmtimet). Plotësoni tabelën 1.
Libër mësuesi Ekonomia 12 79
A. Tregu i prodhimit të qumështit Rritja e çmimit __________________
Ulja e çmimit __________________
B. Tregu i furnizimit me energji elektrike Rritja e çmimit __________________
Ulja e çmimit __________________
C. Tregu i shpërndarjes së karburanteve Rritja e çmimit __________________
Ulja e çmimit __________________
D. Tregu i dyqaneve të luleve Rritja e çmimit __________________
Ulja e çmimit __________________
Tabela 1
STRUKTURAT
E TREGU
Konkurrenca e
plotë
Konkurrenca
monopoliste
Oligopoli Monopoli
Përfitimet
Dëmtimet
3. Prezantim: Çdo grup prezanton para klasës përfundimet e diskutimeve të tij duke
argumentuar përgjigjet.
4. Vlerësim: U kërkohet nxënësve të bëjnë vlerësimin e punës së secilit grup prezantues.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
punën dhe komunikimin në grup;
prezantimin e punës së tyre;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
aftësitë në vlerësimin që i bëjnë punës së shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 80
KAPITULLI 7
TREGJET E FAKTORËVE TË PRODHIMIT
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Tregu i punës
Situata e të nxënit:
Nxënësit pasi shikojnë një video mbi tregun e punës, diskutojnë mbi këtë treg dhe përcaktimin
e pagës.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton ofertën dhe kërkesën për faktorët e
prodhimit;
interpreton ofertën për punë dhe kërkesën për
punë;
shpjegon se si kërkesa dhe oferta për punë
përcaktojnë çmimin e punës.
Fjalët kyçe:
Oferta e punës; kërkesa e punës;
kërkesa e prejardhur; tregu i punës.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Projektor; Laptop;
Internet.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; TIK; Shoqëria; Matematikë;
Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje/Pyetje‐Përgjigje: Lidhje me njohuritë e mëparshme
a) Cilët janë faktorët e prodhimit?
b) Si quhet shpërblimi i punës?
c) Si quhet shpërblimi për përdorimin e tokës?
2. Prezantim: Informon nxënësit se në këtë mësim do të diskutohet për tregun e punës që ka
shumë të përbashkëta më tregun e mallrave, për sa i përket forcave bazë të saj (kërkesa dhe
oferta).
3. Shikim video: Shikohet video:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Video_edukative/Tregu_i_punes.html
Video mund të shfaqet edhe dy herë duke u kërkuar nxënësve që herën e dytë të
përqendrohen më shumë tek pjesa e parë e videos.
4. Diskutim:
a) Ç’është tregu i punës?
b) Çfarë përfshin tregu i punës?
c) Çfarë nënkuptohet me kërkesën për punë?
d) Çfarë nënkuptohet me ofertën për punë?
Libër mësuesi Ekonomia 12 81
e) Nga varet (kush e përcakton) çmimi i punës ‐ paga?
f) Çfarë ndodh me pagën kur oferta e punës rritet (pra ka shumë individë të papunë)?
g) Çfarë ndodh me pagën kur oferta e punës bie, pra ka mungesë punonjësish në
dispozicion?
5. Shpjegim:
a) Kërkesa e derivuar e faktorëve të prodhimit.
b) Dallimi midis tregut të faktorëve të prodhimit dhe tregut të mallrave përsa i përket se
cili është pjesë e kërkesë dhe cili është pjesë e ofertës.
6. Diskutim: Në fillim të diskutimit i udhëzon nxënësit që të mbajnë parasysh veprimin e
forcave të tregut dhe ligjet në tregun e mallrave.
a) Në qoftë se çmimi i punës rritet/ulet, çfarë do të bëjë kërkesa për punë? (pra firmat do
të donin të punësonin më shumë apo më pak punonjës?)
b) Çfarë pjerrësie do të ketë lakorja e kërkesës për punë?
c) Në qoftë se çmimi i punës rritet/ulet, çfarë do të bëjë oferta e punës për punë? (pra
individët do të ishin të aftë dhe të gatshëm të punonin më shumë apo më pak?)
d) Çfarë pjerrësie do të ketë lakorja e ofertës për punë?
e) Cila është paraqitja grafike e ndryshimit të pagës kur oferta ndryshon (rritet/ulet)?
f) Cila është paraqitja grafike e ndryshimit të pagës kur kërkesa për punë ndryshon
(rritet/ulet)?
Për problemet e mësipërme b), d), e), f) ftohen nxënës ta ndërtojë/ilustrojnë në tabelë përgjigjet e tyre.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësitë prezantuese;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 3
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Aspekte të tregut të punës
Situata e të nxënit:
Individët duhet të paguhen në bazë të punës që bëjnë.
Pse individët nuk marrin të njëjtën pagë për punë të njëjtë? Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
rendit faktorë të tjerë jashtë tregut që ndikojnë në
Fjalët kyçe:
diskriminimi; ligjet e pagës
minimum; sindikata.
Libër mësuesi Ekonomia 12 82
pagë;
vlerëson shkallën në të cilën forcat e tregut dhe
forcat jo të tregut ndikojnë në pagat.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Projektor; Laptop;
Internet
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë; TIK.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Rikujtim/përsëritje:
a) Çfarë ndodh me kërkesën (sasinë e kërkuar) për punë kur çmimi i punës (paga) rritet?
(ulet) b) Çfarë ndodh me ofertën (sasinë e ofruar) e punës kur çmimi i punës (paga) rritet? (rritet) c) Kush e përcakton pagën në një ekonomi tregu? (Tregu‐kërkesa dhe oferta)
2. Brainstorming:
a) A marrin individët të njëjtën pagë për punë të njëjtë? (Jo) b) Cilët janë disa nga rastet/arsyet pse individët nuk paguhen me të njëjtën pagë për punë
të njëjtë?
Shkruhen në tabelë disa nga arsyet që përmendin nxënësit. 3. Punë individuale/Diskutim në grupe dyshe:
U jepet nxënësve Mëso duke vepruar të lexojnë pjesën e librit “Aspekte të ndryshimit të pagës ndikuar nga faktorë jomonetarë” dhe të diskutojnë me shokun e bankës për këto aspekte dhe
shembuj të tyre në realitetin e tregut të punës në vendin tonë.
4. Diskutim:
Ftohen nxënësit të rendisin/shkruajnë në tabelë aspekte të ndryshimit të pagës ndikuar nga faktorë
jo monetarë duke sjellë shembuj konkretë nga realiteti i tregut të punës në vendin tonë.
Shikim video: Shikohet video:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/Vid
eo_edukative/Tregu_i_punes.html
Video mund të shfaqet edhe dy herë duke u kërkuar nxënësve që herën e dytë të
përqendrohen më shumë tek informacioni mbi pagën minimum. 5. Punë e pavarur/diskutim:
U jepet nxënësve Mëso duke vepruar të lexojnë pjesën e librit “ Ndikimi në paga i forcave
jashtë tregut” dhe të diskutojnë:
a) Cilët janë disa forca jashtë tregut që ndikojnë në pagë?
b) Çfarë është paga minimum?
c) Pse qeveria vendos me ligj pagën minimum?
d) Si ndikojnë në pagë diskriminimi?‐Jepni shembuj të ndikimit të këtij faktori në pagë.
e) Çfarë janë sindikatat?
f) Si ndikojnë në pagë sindikatat?
g) A kanë ndikim sindikatat në vendin tonë në ndikimin në pagë? Si kanë ndikuar ato? të
këtij faktori në pagë.
Libër mësuesi Ekonomia 12 83
6. Mbyllje:
Ftoi nxënësit të prezantojnë se për çfarë problemesh diskutuan në mësimin e sotëm dhe se
çfarë mësuan sot.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
punën e pavarur;
punën në grup;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto ‐ Ushtrimi 2
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Tregu i tokës dhe i kapitalit
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë dhe argumentojnë: Pse çmimi i apartamenteve në Tiranë është më i lartë se çmimi i apartamenteve në qytete të tjera?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton ofertën dhe kërkesën për faktorët e
prodhimit;
shpjegon se si kërkesa dhe oferta përcaktojnë
çmimin e tokës;
shpjegon se si kërkesa dhe oferta përcaktojnë
çmimin e kapitalit.
Fjalët kyçe:
renta; interesi
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë;
Matematikë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Rikujtim/përsëritje:
a) Cilët janë faktorët e prodhimit?
b) Si quhet shpërblimi për përdorimin e tokës?
c) Çdo të thotë që kërkesa për faktorë prodhimi është kërkesa e derivuar (prejardhur)?
Ilustrojeni këtë në rastin e tokës.
Libër mësuesi Ekonomia 12 84
2. Diskutim:
a) Çfarë ndodh me kërkesën për tokë kur çmimi i tokës (renta‐qiraja) rritet? (ulet) b) Çfarë pjerrësie do të ketë kërkesa për tokë? (rënëse/negative).
Fton një nxënës ta vizatojë në tabelë.
c) Çfarë ndodh me ofertën për tokë kur çmimi i tokës (renta‐qiraja) rritet? (nxënësit mund
të thonë se ajo rritet). POR:
d) A mund të rritet sipërfaqja e tokës kur ajo është e kufizuar? Si mund të rritet ajo?
Jep shpjegimin që për shkak se toka nuk mund të shtohet, oferta për tokë është plotësisht joelastike. Fton një nxënës ta vizatojë në tabelë.
e) Kush përcakton qiranë e tokës ekonominë e tregut? (kërkoju nxënësve të shikojnë
grafikun në tabelë të kërkesës dhe ofetës për punë).
f) Pse çmimet e apartamenteve janë më të larta në Tiranë se, p.sh., në Gramsh?
3. Punë e pavarur/diskutim:
U jepet nxënësve Mëso duke vepruar të lexojnë pjesën e librit “Tregu i kapitalit” dhe i fton ata
të shpjegojnë në tabelë me grafik këtë treg.
5. Mbyllje: Mësuesi përmbledh momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
KAPITULLI 8
QEVERIA DHE EKONOMIA
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Qeveria dhe tregu, roli i saj (2 orë mësimore)
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë dhe prezantojnë opinionet e tyre rreth:
1. Pse është e nevojshme ndërhyrja e shtetit në ekonomi? 2. Për çfarë çështjesh/problemesh duhet të ndërhyjë shteti në ekonomi?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon domosdoshmërinë e ndërhyrjes së
shtetit në ekonomi;
Fjalët kyçe:
Dështime të tregut; eksternalitete;
eksternalitet pozitiv; eksternalitet
negativ; fuqi tregtare; të mira publike;
Libër mësuesi Ekonomia 12 85
shpjegon rolin dhe funksionet e qeverisë si
arbitër. menaxher dhe si subjekt në ekonominë e
tregut;
shpjegon pse pjesëmarrja e qeverisë në ekonomi
është rritur gjatë viteve.
të mira private.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Lapsa me ngjyra;
Letra të bardha (phlipchart); Kompjuter; Lidhje me
internet; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Mjedis; Bashkëpunim; Tik;
Art; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Rikujtim/përsëritje:
a) Ç’është ekonomia e tregut?
b) Cilët janë disa tiparet ekonomisë së tregut?
c) A ka ekonomi tregu të pastër?
d) Ç’është ekonomia mikse (e përzier)?
2. Brainstorming: Shkruaj në tabelë temën e mësimit: “Roli i qeverisë në ekonominë e tregu”.
Pyet:
a) Për cilin sistem ekonomik bëhet fjalë kur lexoni këtë temë? Pse?
b) Pse është e nevojshme ndërhyrja e shtetit në ekonomi?
c) Për çfarë çështjesh/problemesh duhet të ndërhyjë shteti në ekonomi?
Plotëso opinionet e nxënësve duke shkruar në tabelë arsyet/domosdoshmërinë e ndërhyrjes së
shtetit në ekonomi.
3. Pune në grupe/diskutim: Ndahet klasa në 8 grupe dhe secilit grup i jepet të diskutojnë mbi një
nga funksionet e qeverisë (siç janë në tekstin mësimor). Për këtë nxënësit lexojnë librin ose dhe
mund të kërkojnë në internet. Gjithashtu çdo grupi i jepet një komplet me lapsa me ngjyra dhe
tabak letre të bardhë dhe u kërkohet të krijojnë një skicë, spot, skemë, pikturë, që përfaqëson
funksionin që u është dhënë si Mëso duke vepruar. Nxënësit mund të përdorin edhe programe
kompjuterike, si Word, Power Point, Publisher etj.
4. Prezantim: Grupet prezantojnë thelbin e diskutimit të tyre në grup dhe e ilustrojnë me
shembuj të ndryshëm nga jeta ose ilustruar me histori filmash apo libra të ndryshëm;
gjithashtu prezantojnë edhe skicës e tyre, spotin etj.
Çdo grup gjatë prezantimit shkruan në tabelë rolin e qeverisë dhe thelbin e saj.
5. Vlerësim: U kërkohet nxënësve të vlerësojnë diskutimin dhe prezantimin e punës së
grupeve.
6. Diskutim: Shfaq në projektor ose u kërkon nxënësve të shohin në libër figurën ku makinat
furnizohen me karburant në një pikë karburanti dhe pyet:
a) Çfarë eksternaliteti krijon nafta, negativ apo pozitiv? Pse?
b) Cilat janë eksternalitetet negative të naftës?
c) Çfarë duhet të bëjë qeveria për të reduktuar eksternalitetit negativ të naftës?
7. Shpjegim/diskutim: Shpjegon dhe shkruan në tabelë rolin e qeverisë si arbitër, menaxher
dhe pjesëmarrëse në treg.
Libër mësuesi Ekonomia 12 86
U kërkon nxënësve të përfshinë secilin nga funksionet që ata diskutuan dhe prezantuan (hapi
4) në një nga rolet e qeverisë.
Shënim: Mësuesi e vendos vete cilët hapa mësimorë do të zhvillojë në orën e parë dhe cilët
hapa do të zhvillojë orën e dytë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar dhe komunikuar në grup;
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
prezantimin e punës së tyre;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
aftësitë në vlerësimin që i bëjnë punës së shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 2, 3
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Buxheti i qeverisë
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë mbi të ardhurat dhe shpenzimet e buxhetit të qeverisë shqiptare.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
jep përcaktimin e buxhetit të qeverisë;
përshkruan disa nga të ardhurat kryesore të
buxhetit të qeverisë shqiptare;
përshkruan disa nga shpenzimet kryesore në
buxhetin e qeverinë shqiptare;
shpjegon arsyet që qeveria vendos taksa dhe pse
taksimi nga qeveria është i nevojshëm;
Fjalët kyçe:
Buxhet; të ardhura qeveritare;
shpenzime qeveritare; shpenzime
korente; shpenzime kapitale.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Projektor; Laptop.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
Ç’është buxheti i qeverisë?
Shkruhet në tabelë përkufizimi i buxhetit të qeverisë
2. Diskutim:
Libër mësuesi Ekonomia 12 87
a) Për çfarë bën shpenzime qeveria?
Shkruaj në tabelë ç’ka thonë nxënësit, por duke i strukturuar ato.
3. Shpjegim: Shpjego shpenzimet korente dhe shpenzimet kapitale duke përcaktuar se cilat
nga shpenzimet që përmendën nxënësit në hapin 2 të mësipërm janë shpenzime kapitale
dhe cilat korente.
4. Diskutim:Shfaq në projektor ose në pamundësi të saj, nxënësit shohin në libër në këtë
mësim tabelën me treguesit fiskal të vitit 2016 dhe paraqitjen grafike të detajimit të
shpenzimeve buxhetore dhe pyet:
a) Cilat shpenzime zënë përqindjen më të madhe të shpenzimeve të qeverisë? Pse?
5. Diskutim: Shfaq në projektor ose në pamundësi të saj, nxënësit shohin në libër në këtë
mësim paraqitjen grafike të ardhurat tatimore, sipas natyrës së taksave dhe pyet:
a) Cilat janë taksat dhe tatimet kryesore nga të cilat vijnë të ardhurat e qeverisë?
b) Cilat taksa/tatime që zënë përqindjen më të ardhurave të qeverisë?
6. Diskutim:
a) Pse paguajmë taksa? (Cilat janë qëllimet e vendosjes së taksave)?
7. Opsionale/diskutim: Nxënësit lexojnë seksionin e “Hapësirës informative” që ndodhet në
mësimin e ditës dhe ftohen ata të diskutojnë mbi taksat e ndryshme të vendosura nga
qeveria.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
qenë aktiv në diskutim
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar: Ushtrimi 2
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Taksat
Situata e të nxënit:
Nxënësit përfshihen në llogaritje matematikore të përqindjes që zë një taksë e caktuar mbi të
ardhurat e individëve dhe përcaktojnë llojin e saj.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
vlerëson taksat, bazuar në parimet e vendosjes së
tyre.
Përshkruan taksat sipas llojit të tyre;
krahason tipat e ndryshme të taksave, duke
Fjalët kyçe:
taksë; parimi i përfitimit; parimi i
aftësisë për të paguar; taksë
progresive; taksë regresive; taksë
përpjesëtimore; taksë direkte; taksë
indirekte.
Libër mësuesi Ekonomia 12 88
përfshirë taksat progresive, regresive dhe
proporcionale.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: (Lidhje me mësimin e mëparshëm). Nxënësit pyeten:
a) Pse vendosen taksat?
2. Shpjegim:
a) Parimet e vendosjes së taksave. (Ilustrime konkrete të këtyre parimeve). Problemet
themelore të mësipërme shkruhen në tabelë. 3. Shpjegim:
a) Llojet e taksave. (Ilustrime konkrete të llojeve të taksave). Problemet themelore të
mësipërme shkruhen në tabelë.
4. Punë e pavarur: Jepet tabela e mëposhtme mbi taksat (gjendet në libër). U kërkohet
nxënësve të llogarisin përqindjen që zë çdo taksë mbi të ardhurat e individëve.
Të ardhurat
(në lekë)
Ç’lloj takse është? Ç’lloj takse është? Ç’lloj takse është?
Shuma e
taksës
Përqindja
mbi të
ardhurat
Shuma e
taksës
Përqindja
mbi të
ardhurat
Shuma e
taksës
Përqindja
mbi të
ardhurat
Visi 50.000 12.000 15.000 10.000
Andi 100.000 25.000 25.000 25.000
Iva 200.000 50.000 40.000 60.000
5. Diskutim:
a) Ç’lloj takse është secila prej tyre dhe pse? (argumentoni përgjigjen tuaj)
6. Mbyllje: Bëhet një përmbledhje e problemeve themelore të kësaj teme duke ju drejtuar
nxënësve pyetjen:
a) Çfarë mësuat në këtë orë mësimore?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
integruar njohuritë e reja me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar: Ushtrimi nr.1
Libër mësuesi Ekonomia 12 89
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Deficiti buxhetor
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë mbi deficitin buxhetor dhe intepretojnë grafikët mbi këtë problem.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton konceptet e deficitit buxhetor, e
borxhit publik dhe lidhjen midis tyre;
analizon përparësitë dhe mangësitë e deficitit
buxhetor dhe borxhit publik;
përshkruan një ose disa propozime për të ulur
deficitin buxhetor.
Fjalët kyçe:
deficiti buxhetor; tepricë buxhetore;
buxhet i balancuar; borxh publik;
borxh i brendshëm; borxh i jashtëm.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që në këtë mësim do të studiojnë mbi deficitin buxhetor
dhe çfarë bëhet për të balancuar buxhetin qeveritar.
2. Brainstorming:
a) Ç’është deficiti buxhetor?
Shoqëron këtë diskutim duke shfaqur “Të ardhurat, shpenzimet dhe deficiti/suficiti ‐ Plan dhe fakt 2016 (në milionë lekë) (shih në libër) 3. Diskutim:
a) Cilat mund të jenë mënyrat për të ekuilibruar buxhetin, pra për të mbuluar deficitin?
Problemet/momentet themelore të diskutimit të mësipërm shkruhen në tabelë.
4. Shpjegim/Diskutim: shpjegohen dhe diskutohen problemet e mëposhtme:
a) Ç’është borxhi publik?
b) Ç’është borxh të brendshëm?
c) Ç’është borxh të jashtëm?
Ky diskutim ilustrohet me grafikët që ndodhen në libër mbi “Burimet e huamarrjes” dhe “Stoku i borxhit shtetëror sipas mbajtësve në tregun primar” 5. Shpjegim: Pikëpamje pro dhe kundër deficitit buxhetor dhe borxhit publik
Ky shpjegim shoqërohet edhe me grafikun: “Shpenzimet për interesa të borxhit të qeverisjes qendrore” Momentet themelore të shpjegimit shkruhen në tabelë.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
Reflektuar mbi informacionin e temave të mëparshme;
Libër mësuesi Ekonomia 12 90
prezantuar qartë njohuritë që dinë;
qenë aktiv në diskutim
qenë të saktë në përgjigjet e dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Mëso duke vepruar tematike: Deficiti buxhetor dhe borxhi kombëtar
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë si të përgatisin një Mëso duke vepruar tematike duke punuar në grup.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton konceptet e deficitit buxhetor, e
borxhit publik dhe lidhjen midis tyre;
analizon përparësitë dhe mangësitë e deficitit
buxhetor dhe borxhit publik;
përshkruan një ose disa propozime për të ulur
deficitin buxhetor.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Stilolaps; Fletore;
Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Bashkëveprim; Matematikë;
TIK; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Informohen nxënësit se ata do të punojnë në grupe për të përgatitur një Mëso duke
vepruar tematike: “Deficiti buxhetor dhe borxhi kombëtar i qeverisë shqiptare dhjetë vitet
e fundit” e cila do të jetë dhe pjesë e portofolit të tyre që do të vlerësohet me notë.
2. Diskutim/sugjerime mbi problemet, të cilat do t’i ndihmojnë në hulumtim nxënësit:
Pyeten nxënësit:
a) Çfarë problemesh do të donin të trajtonin në këtë Mëso duke vepruar tematike?
Por edhe mund t’i sugjerohen problemet e mëposhtme:
Sa ka qenë borxhi i Shqipërisë/deficiti buxhetor në këto vite? Po vitin e fundit? Sa
përqind e këtij borxhi është borxhi i brendshëm dhe sa është i jashtëm?
Ç’po ndodh me borxhin publik të Shqipërisë, po rritet apo po zvogëlohet?
Për çfarë arsyesh ka rritje/ulje të borxhit?
Për çfarë përdoret ky borxh? A është një borxh i mirë apo i keq? A është një borxh që
abuzon qeveria apo është një borxh që ndihmon zhvillimin e ekonomisë së vendit?
A është i rrezikuar borxhi publik i Shqipërisë? A është i leverdishëm për ekonominë
dhe të ardhmen e vendit? A është i sigurt borxhi publik?
Sa përqind e borxhit është borxh i brendshëm dhe sa përqind është i jashtëm?
Libër mësuesi Ekonomia 12 91
Bëni një ose disa propozime për të ulur deficitin buxhetor.
3. Diskutim/sugjerime:
Pyeten nxënësit:
a) Çfarë grafikësh do t’ju shërbenin për të argumentuar çështjet e ngritura në këtë Mëso
duke vepruar tematike?
Por edhe mund t’i sugjerohen të paraqesin grafikët e mëposhtëm mbi ecurinë në 10 vite të:
deficitit buxhetor;
borxhit publik;
borxhit të brendshëm;
borxhit të jashtëm.
4. Informim: U sugjeron nxënësve burimet kryesore ku do të mbështeten:
faqja zyrtare e Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë
http://www.financa.gov.al
faqja zyrtare e Bankës Qendrore
http://www.bankofalbania.org
faqja zyrtare e INSTAT (Instituti Statistikave)
http://www.instat.gov.al
faqja zyrtare e Open Data Albania
http://www.open.data.al
burime nga shtypi.
5. Ndarja e grupeve/Ndarja e detyrave midis anëtarëve të grupi:
Ndahet klasa në grupe me 4‐5 nxënës dhe u sugjerohet që secili anëtar të ngarkohet me një
Mëso duke vepruar të caktuar. Për shembull, dikush të mbledhë informacion, të tjerë të
përzgjedhin informacionin, të tjerë të përpunojnë informacionin dhe ta përshtatin atë, dikush
të ndërtojë grafikët, dikush të përgatitë prezantimet e shkruara në kompjuter apo me shkrim
dore, të tjerë të përgatiten për ta prezantuar atë para klasës.
U thuhet nxënësve se është shumë e rëndësishme të punohet në grup dhe nxënësit të zgjidhin
një udhëheqës grupi që t’ju drejtojë në koordinimin e veprimeve dhe realizimin e “Mëso duke
vepruar”.
6. Informim: Informohen nxënësit se ata do të kenë kohë për të përgatitur punën dhe më pas
do ta prezantojnë në klasë, ku do të bëhet vlerësimi punës së grupeve dhe i nxënësve të
veçantë si nga mësuesi dhe nga vetë nxënësit.
Shënim: Kjo Mëso duke vepruar mund të jetë pjesë e portofolit të nxënësit
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
punuar në grup;
prezantuar dhe argumentuar;
integruar njohuritë e kapitullit me atë të kapitujve të tjerë si dhe të lëndëve të tjera si:
Matematikë, TIK, Histori etj;
Vlerësuar shokët e klasës për punën e bërë.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 92
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Funksionet e qeverisë në ekonominë e tregut
Situata e të nxënit:
Nxënësit punojnë në grupe, për të identifikuar nga titujt e gazetave, funksionet e qeverise në
një ekonom tregu si dhe për të shtuar edhe tituj të tjerë që lidhen më funksionet e saj në jetën
reale në një ekonomi.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon funksionet e qeverisë në një ekonomi
tregu;
shpjegon funksionin e qeverisë si arbitër dhe si
subjekt në ekonominë e tregut.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Fletore; Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Histori; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U bën të ditur nxënësve se ata do të përfshihen në punë me grupe, për të
identifikuar nga titujt të dhënë të gazetave, funksionet e qeverise në një ekonom tregu si
dhe për të shtuar edhe tituj të tjerë që lidhen me funksionet e saj në jetën reale në një
ekonomi.
2. Punë në grupe/diskutim: Klasa ndahet në grupe me nga 3 nxënës dhe çdo grup merr për
shqyrtim titujt e gazetave që janë listuar tek libri në temën e sotme. U kërkohet nxënësve
që të lexojnë tituj e gazetave dhe t’i klasifikojnë ato sipas funksionit të duhur të qeverisë
duke e shkruar në hapësirën përkatëse tek Tabela 1 e librit të nxënësit. I bën të ditur se disa
nga këto tituj përfaqësojnë më shumë se një funksion të qeverisë
3. Prezantim: Ftohen grupet të prezantojnë para klasës përfundimet e diskutimeve në grup
duke argumentuar përgjigjet
4. Vlerësim: U kërkohet nxënësve të bëjnë vlerësimin e punës së secilit grup prezantues.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
punën dhe komunikimin në grup;
prezantimin e punës së tyre;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
aftësitë në vlerësimin që i bëjnë punës së shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 93
KAPITULLI 9
PARAJA DHE INSTITUCIONET FINANCIARE
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Paraja, funksionet dhe format e saj
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë pas leximit online të librit “7 mësime të shkurtra mbi paranë”, si dhe të aplikacionit “Albanian Money”, marrë nga faqja zyrtare e Bankës së Shqipërisë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
interpreton konceptin, karakteristikat, funksionet e
parasë në një ekonomi monetare;
përshkruan procesin e lindjes dhe të zhvillimit të
parasë duke evidentuar format e saj;
identifikon tipat e parasë që janë në qarkullim, në
vendin tonë;
shpjegon ofertën monetare.
Fjalët kyçe:
para; mjet shkëmbimi; masë vlere;
ruajtëse e vlerës; likuiditet; monedha;
kartëmonedha; oferta monetare.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Projektor. Laptop;
Lidhje me Internet.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Gjuhë; TIK.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Një orë përpara kësaj ore mësimi u kërkohet nxënësve që të lexojnë në faqen e Bankës së
Shqipërisë librin online “7 mësime të shkurtra mbi paranë” në adresën si më poshtë:
https://www.bankofalbania.org/Botime/Botime_edukative/Banka_qendrore.html, ose mund të
lexohet edhe në klasë duke e shkarkuar nga internet në formatin Pdf.
1. Lexim libri: Mësuesi u kërkon nxënësve të lexojnë librin “7 mësime të shkurtra mbi
paranë”, online (në klasat digjitale) ose në format Pdf duke e shfaqur në projektor. Një
opsion tjetër në varësi të kushteve të klasës: mund të ndajë klasën në 7 grupe dhe secilit
grup i kërkon të lexojë si më poshtë:
grupi 1 Çfarë është paraja? Fq. 7 grupi 2 Historia e parasë. Fq. 10
grupi 3 Banka e Shqipërisë, banka jonë qendrore . Fq. 14 grupi 4 Kartëmonedhat dhe monedhat në qarkullim. Fq. 18
grupi 5 Karakteristikat dhe elementet e sigurisë së kartëmonedhave. Fq. 22
grupi 6 Falsifikimi i kartëmonedhave. Fq. 26
grupi 7 Mirëmbajtja e kartëmonedhave dhe këshilla praktike. Fq. 33
2. Diskutim: Pasi lexohet libri diskutohet mbi problemet e mëposhtme:
a) Ç’është paraja? Shkruhet në tabelë përkufizimi i plotësuar nga mësuesi.
Libër mësuesi Ekonomia 12 94
b) Cilët janë funksionet e parasë? Shkruhen në tabelë.
c) Ç’është funksioni i parasë si mjet shkëmbimi? Ilustrojeni këtë funksion.
d) Ç’është funksioni i parasë si njësi matëse e vlerës së mallrave? Ilustrojeni këtë funksion.
e) Ç’është funksioni i parasë si ruajtëse e vlerës? Ilustrojeni këtë funksion.
f) Si realizohej shkëmbimi më parë? Pak histori mbi paranë?
g) Cilët janë format e parasë? (mall, kartëmonedha, monedha)
h) Si lindi paraja në Shqipëri?
i) Ç’është Banka e Shqipërisë dhe cili është roli i saj në lidhje me paranë?
j) Cilat janë kartëmonedhat që janë në qarkullim aktualisht në vendin tonë?
k) Cilat janë monedhat që janë në qarkullim në vendin tonë?
3. Shpjegim: Shpjegoni “Karakteristikat e parasë” dhe konceptin “Oferta e parasë”
4. Punë interaktive duke përdorur aplikacion: Shkarkohet aplikacioni “Albanian Money”që
ndodhet në adresën:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Aplikacione/Aplikacioni_Albanian_Money.html dhe në formë interaktive, mundësojmë
shfaqjen e:
a) monedhave dhe kartëmonedhave shqiptare të qarkullimit;
b) elementëve të sigurisë së kartëmonedhave;
ose mund t’i lemë kohë nxënësve ta shohin vetë, sepse ky aplikacion është i përshtatshëm për
përdorim jo vetëm në web, por edhe mund të shkarkohet nga të gjithë telefonat me sistem
operimi IOS (iphone, ipad, ipod), android (samsung) dhe pajisje tablet.
5. Diskutim:
a) Cilat janë disa elemente të sigurisë së kartëmonedhave?
b) Çfarë duhet të bëjmë kur vëmë re një monedhë të falsifikuar?
c) Cilat janë disa rregulla dhe këshilla mbi mirëmbajtjen e kartëmonedhave?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 95
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Sistemi bankar (2 orë mësimore)
Ora parë: Hapi 1‐7
Ora dytë: Hapi 8‐13
Situata e të nxënit:
Nxënësit pas shikimit të videove diskutojnë mbi funksionet e bankës qendrore dhe bankave
tregtare.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon rolin e veçantë të bankave si pranuese
depozitash dhe dhënëse huash për ekonominë
shpjegon domosdoshmërinë e rezervës së
detyrueshme bankare;
rendit funksione të tjera të bankave tregtare;
përshkruan organizimin dhe funksionet e Bankës
Qendrore të Shqipërisë.
Fjalët kyçe:
sistemi bankar; banka qendrore;
bankat tregtare; depozita; kredi;
norma e rezervës të detyrueshme.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Projektor; Laptop;
Laborator kompjuterësh. Lidhje me Internet.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Histori; TIK.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që në këtë mësim do të flitet për sistemin bankar, i cili
funksionon në dy nivele. Niveli i parë është Banka Qendrore dhe në nivelin e dytë janë
bankat tregtare. Në pjesën e parë do të diskutojnë për bankat e nivelit të dytë, ato tregtare.
2. Shfaqje video: Shfaqet video “Si funksionin banka” marrë nga faqja zyrtare e bankës së
Shqipërisë:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Guida/SI_FUNKSIONON_NJ_BANK.html
3. Diskutim: Pas shikimit të videos diskutohet mbi problemet e mëposhtme:
a) Çfarë është banka (tregtare)?
b) Cilat janë funksionet themelore të bankës?
c) Cilat janë disa shpenzime te bankës gjatë kthimit të depozitave në kredi?
d) Ç’është interesi dhe kujt i jepet e kujt i merret (interesi) nga banka tregtare?
e) Cilat janë rreziqet me të cilat përballet banka?
f) Ç’është rreziku i kreditit?
g) Ç’është rreziku i normës së interesit?
h) Ç’është rreziku i likuiditetit?
4. Shpjegim: Shpjegoni “Norma e rezervës së detyrueshme bankare” dhe domosdoshmëria e
saj për t’i shpëtuar rrezikut të mungesës së likuiditetit.
Libër mësuesi Ekonomia 12 96
5. Diskutim: Çfarë shërbime të tjera ofrojnë bankat tregtare?
6. Shfaqje video: Shfaqet video “Si të hapësh një llogari bankare” marrë nga faqja zyrtare e
bankës së Shqipërisë
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Guida/SI_T_HAP_SH_NJ_LLOGARI_BANKARE.html
7. Diskutim: (ky hap është opsional ‐ të vendoset nga mësuesi nëse mund të realizohet ose jo)
a) Çfarë llogarish bankare mund të hapim në bankë?
b) Ç’është llogaria depozitë dhe për çfarë shërben ajo?
c) Ç’është llogaria e kursimit dhe për çfarë shërben ajo
d) Ç’është llogaria rrjedhëse dhe për çfarë shërben ajo?
e) Cili është hapi i parë kur duam të hapim një llogari bankare?
8. Prezantim: Informon nxënësit se ata do të diskutojnë mbi Bankën e Shqipërisë, si Banka
Qendrore e vendit tonë si dhe organizimin e funksionet e saj. Për këtë qëllim ata duhet të
lexojnë informacione në faqen e BSH dhe më pas do të diskutohet.
9. Punë e pavarur: Jepni adresën e BSH https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/ dhe u
kërkon të lexojnë nënçështjet:
a) Historik i shkurtër i bankës
https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/Historiku_i_shkurter_i_Bankes/
b) Organizimi https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/Organizimi/
c) Këshilli mbikëqyrës
https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/Organizimi/Keshilli_Mbikeqyres/
d) Guvernatori https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/Organizimi/Guvernatori/
e) Struktura organizative
https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/Organizimi/Struktura_Organizative/
10. Diskutim: Pas leximit nxënësit diskutojnë mbi:
a) Kur dhe si ka lindur banka e shtetit shqiptar? (Fillesat e krijimit të saj) (4 tetor të vitit
1913)
b) Kur u krijua “Banka Kombëtare e Shqipnis” dhe u vendos monedha e parë kombëtare
shqiptare? (2 shtator 1925; shkurt 1926 monedha e parë kombëtare shqiptare)
c) Kur u miratua ligji organik i Bankës së Shtetit Shqiptar dhe u krijua ajo si një institucion
i rëndësishëm i sistemit financiar të Shtetit Shqiptar? (13 janar 1945)
d) Kur u krijua Banka e Shqipërisë, në cilësinë e autoritetit monetar e mbikëqyrës të
vendit? (22 prill 1992)
e) Si organizohet BSH?
f) Ç’ është këshilli mbikëqyrës i BSH dhe cili është funksioni i tij?
g) Cili është guvernatori i BSH dhe cila është detyra e tij?
h) Cila është struktura organizative e BSH?
i) Cilat janë degët e BSH në vend?
11. Shikim video: Shfaqet video “Rreth Bankës” ndodhur në adresën:
https://www.bankofalbania.org/Rreth_Bankes/Funksionet/film_i_shkurter.html
Libër mësuesi Ekonomia 12 97
12. Diskutim:
a) Cilat janë funksionet kryesore të Bankës së Shqipërisë?
b) Cili është objektivi i Bankës së Shqipërisë?
c) Si e realizon BSH objektivin si kontribuon me politikat e saj, në zhvillimin ekonomik
dhe në mirëqenien e vendit?
13. Përmbledhje: Bëhet një përmbledhje e momenteve kryesore të mësimit nga vetë nxënësit
duke i pyetur ata se për çfarë problemesh u diskutua në këtë orë.
Pas diskutimi të çdo problem nxënësit/mësuesi shkruan në tabelë momentet themelore.
Shënim: Në pamundësi të ekzistencës së kompjuterëve (tabletave) dhe internetit nxënësit mund
të përdorin tekstin mësimor ose dhe celularët e tyre.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qenë të saktë në përgjigjet e dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Vizitë në një bankë tregtare
Situata e të nxënit:
Nxënësit bëjnë një vizitë në një bankë tregtare duke diskutuar me punonjësit e bankës për
shërbimet që ofron banka.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
diskuton rreth shërbimeve që ofrojnë bankat
tregtare
Fjalët kyçe:
Transferta elektronike të fondeve
financiare; Çeqe kesh; Çeqe
udhëtarësh; Këshillime për investime;
Këmbime valutore.
Burimet:
Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Matematikë; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Parapërgatitje: Nxënësit informohen paraprakisht për organizimin e një vizitë në bankë
dhe të përgatiten për pyetjet që do bëjnë bazuar në formularin “Vrojtimi i shërbimeve të
ofruara nga banka” (shih tekstin e nxënësit).
Informohen nxënësit se ata do të plotësojnë formularin e vrojtimit dhe nëse është e mundur, të
marrin fletëpalosje ose materiale të tjera informative nga bankat, të cilat përshkruajnë
shërbimet e tyre.
Libër mësuesi Ekonomia 12 98
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
diskutuar dhe pyetur;
qartësinë dhe rëndësinë e pyetjeve të bëra;
integruar njohuritë e reja me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
KAPITULLI 10
TREGUESIT KRYESORE MAKROEKONOMIKË
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Produkti i brendshëm bruto (PBB) (2 orë mësimore)
Situata e të nxënit:
Nxënësit pas shikimit të videos/shpjegimit diskutojnë mbi GDP/PBB dhe cilët mallra
përfshihen /nuk përfshihen në të.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përcakton treguesit makroekonomikë që
përdoren për të matur gjendjen e ekonomisë;
shpjegon konceptin e GDP dhe se çfarë përfshihet
në llogaritjen e GDP;
bën dallimin midis GDP reale dhe GDP nominale;
analizon kuptimin e GDP për frymë e shprehur
në çmime aktuale dhe çmime konstante;
përshkruan metodat e matjes së GDP;
Fjalët kyçe:
Oferta tërësore; kërkesa tërësore;
GDP; produkte përfundimtare;
produkte të ndërmjetme; llogaritje e
dyfishtë; GDP nominale; GDP reale;
metoda e shpenzimeve; metoda e të
ardhurave; metoda e prodhimit; GDP
reale për frymë.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela ; Shkumës; Kompjuter; Lidhje
me internet; Projektor.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Sociologji; Mjedis; Matematikë; Art;
TIK; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: prezantohet me pak fjale se çfarë do të diskutohet në mësimin e sotëm
2. Shpjegim: Treguesit kryesore makroekonomike
3. Shikim video: Shfaqet video “Rritja ekonomike” marrë nga faqja zyrtare e bankës së
Shqipërisë:
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/Edukimi/Lojera_filma_Multimedia/
Video_edukative/Rritja_ekonomike.html
Libër mësuesi Ekonomia 12 99
4. Diskutim: Pas shikimit të videos diskutohet mbi problemet e mëposhtme:
a) Cilat janë disa nga momentet që ju mbeten në mendje nga kjo video?
b) Çfarë është prodhimi i brendshëm bruto?
c) Çfarë është vlera e shtuar?
d) Çfarë është rritja ekonomike?
5. Shpjegim: Pasi shkruhet në tabelë përkufizimi shpjegohet çdo fjalë e Produktit të
Brendshëm Bruto (PBB ose GDP)
6. Diskutim/pyetje‐përgjigje: Shkruani skemën e mëposhtme në tabelë dhe drejtoni diskutimin
duke e plotësuar atë bazuar në përgjigjet e pyetjeve si më poshtë. Sugjerohet të ndihmohen
nxënësit më shembuj konkrete për të arritur tek plotësimi i drejtë.
a) Cilat produkte përfshihet në PBB/GDP?
b) Cilat produkte nuk përfshihen në PBB/GDP
c) A përfshihet në PBB vlera e byrekut që mamaja na bën në shtëpi? Pse?
d) A përfshihet në PBB vlera e byrekut që ne blejmë tek dyqani afër shkollës? Pse?
e) A përfshihet në PBB vlera e lavatriçes/televizorit që ne blejmë në dyqan? Pse?
f) A përfshihet në PBB vlera e domateve qe vendi ynë eksporton në vende të tjera? Pse?
g) A përfshihet në PBB vlera e 50 karrigeve të prodhuara nga një biznes mobiliesh, por që
nuk i ka deklaruar në shtet prodhimin e tyre? Pse?
Etj.
Produktet që përfshihen në PBB Produktet që nuk përfshihen në PBB
7. Shpjegim: Metodat e llogaritjes së PBB/GDP.
8. Shikim video/diskutim: Rishfaq videon “Rritja ekonomike”, dhe u kërkon nxënësve të
fokusohen tek pjesa e rritjes ekonomike dhe të diskutojnë:
a) Çfarë është rritja ekonomike?
9. Shpjegim/: Shpjegohet:
a) GDP/PBB reale dhe GDP/PBB nominale bazuar në shembullin e dhënë në video dhe
ilustruar me shembullin e librit.
b) GDP/PBB reale për frymë dhe GDP/PBB nominale për frymë.
10. Diskutim: U thuhet nxënësve të shikojnë hartën e librit me titull “GDP‐ja për frymë (US
dollar) në 2016” dhe të interpretojnë këtë hartë.
11. Shikim video/diskutim: Rishfaq videon “Rritja ekonomike”, dhe u kërkon nxënëse të
fokusohen tek pjesa e fundit e videos PBB/GDP dhe mirëqenies sociale dhe të diskutojnë:
a) Kur prodhohen në shumë cigare realisht është rritur PBB, po mirëqenia e njerëzve a
është rritur? Argumento përgjigjen.
b) Kur lëvizin më shumë makina edhe konsumi i karburantit rritet pra edhe PBB rritet, po
mirëqenia e njerëzve a është rritur? Argumento përgjigjen.
c) Kur mamatë tona prodhojnë kek në shtëpi, a rritet PBB? Po mirëqenia sociale a rritet?
Libër mësuesi Ekonomia 12 100
Argumento përgjigjen.
12. Mbyllje: Bën një përmbledhje të momenteve themelore të mësimit duke u drejtuar
nxënësve pyetjen:
Çfarë mësuat sot në këtë mësim?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar: Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Inflacioni (2 orë mësimore)
Situata e të nxënit:
Lexohet situata e mëposhtme:
“Kur unë isha në moshën tuaj, paraja blinte shumë më tepër se në ditët tona. Akulloret,
biskotat dhe pijet freskuese …….. ” Pse ndodh një situatë e tillë?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
jep kuptimin për inflacionin, deflacionin;
dallon inflacionin e shkaktuar nga kostoja
nga inflacioni i shkaktuar nga kërkesa;
shpjegon ndikimin ekonomik të inflacionit
dhe format kryesore të inflacionit.
Fjalët kyçe:
inflacion; mDeflacion; nCPI;
normë inflacioni; inflacion nga kërkesa;
inflacion nga kostoja; inflacion i moderuar;
inflacion galopant; hiperinflacion.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Sociologji; Matematikë; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming:
Lexohet situata e mëposhtme:
“Kur unë isha në moshën tuaj, paraja blinte shumë më tepër se në ditët tona. Akulloret,
biskotat dhe pijet freskuese …….. ” (shih në libër) dhe pyeten nxënësit:
a) Pse ndodh një situatë e tillë?
2. Shpjegim :
a) Çfarë është inflacioni?
Libër mësuesi Ekonomia 12 101
b) Çfarë ndodh me vlerën e parasë gjatë inflacionit?
Shkruaj në tabelë përkufizimin e inflacionit.
3. Diskutim: I thuhet nxënësve se në ekonomi mund të ndodhë e kundërta e inflacionit që
quhet deflacion. Pyet:
a) Çfarë është deflacioni?
b) Çfarë ndodh me vlerën e parasë gjatë deflacionit?
4. Shpjegim:
a) Si matet inflacioni?
5. Diskutim: U thuhet nxënësve të shikojnë tabelën në libër: Norma e inflacionit në rajon” dhe të interpretojnë këtë tabelë.
6. Diskutim:
a) Çfarë do të ndodhë me çmimet e mallrave kur rritet kërkesa, ndërsa oferta e tyre nuk
ndryshon?
b) (rriten)
c) Kur kjo ndodh për shumicën e mallrave në një ekonomi, a kemi inflacion? (Po)
d) Cili është shkaku që krijoi inflacionin në këtë rast? (Rritja e kërkesë tërësore).
Shkruan në tabelë skemën që pasqyron kërkesën si shkak të inflacionit dhe rrjedhimin logjik
siç është në libër.
7. Diskutim/shpjegim:
a) Çfarë do të ndodhë me çmimet e mallrave kur oferta ulet, ndërsa kërkesa për to nuk
ndryshon? (rriten) b) Kur kjo ndodh për shumicën e mallrave në një ekonomi, a kemi inflacion? (Po). c) Pse mund të ulet oferta për produkte? (kujtoni faktorët që ndikojnë në ofertë)
d) Çfarë do të ndodhë më ofertën në qoftë se kostoja e prodhimit të tyre rritet? (oferta ulet) Shkruan në tabelë skemën që pasqyron koston si shkak të inflacionit dhe rrjedhimin logjik siç
është në libër.
Shpjegon se si pjesë e kostos së prodhimit është edhe paga kështu që inflacioni shkaktohet
edhe nga rritja e pagës?
8. Shpjegim: Llojet e inflacionit.
9. Punë e pavarur/ Diskutim: U kërkon nxënësve të lexojnë në libër pjesën “Kush vuan ose përfiton nga inflacioni?, dhe më pas u kërkon atyre t’i japin përgjigje pyetjeve duke
argumentuar:
a) Kush përfiton nga inflacioni? Pse?
b) Kush vuan nga inflacioni? Pse?
Shënim: Nëse ka mjaftueshëm kohë mund të lexohet dhe diskutohet edhe mbi leximin:
“Shembuj hiperinflacioni”
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
Libër mësuesi Ekonomia 12 102
integruar njohuritë e reja me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 3
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Papunësia
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon konceptin e forcës punëtore;
shpjegon format kryesore të papunësisë;
dallon format kryesore të papunësisë.
Fjalët kyçe:
Forcë punëtore; të papunë; të punësuar;
papunësi friksionale; papunësi strukturore;
papunësi ciklike; papunësi sezonale;
punëzënie e plotë;normë papunësie; normë
natyrore papunësie.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës; Stilolaps;
Fletore;
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Sociologji; Matematikë; Letërsi;
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Prezantohet shkurtimisht problemet që do të diskutohen në këtë orë mësimi
2. Shpjegim:
a) Përcaktimi i forcës punëtore.
Përkufizimi shkruhet në tabelë.
3. Punë në grupe dyshe/diskutim: Për të testuar të kuptuarin e konceptit të forcës punëtore
nxënësve u jepet të zhvillojnë: Mëso duke vepruar, Ushtrimi 2. (Në fund të mësimit).
Dhe më pas diskutohet me gjithë klasën për të zgjidhur këtë ushtrim.
4. Shpjegim:
a) Matja e papunësisë, duke e ilustruar me shembullit e librit
Problemet themelore të mësipërme shkruhen në tabelë. 5. Punë e pavarur: Ndahet klasa në 5 grupe dhe secilit grup i kërkohet të lexojnë një nga
pjesët e mëposhtme të mësimit dhe të përgatiten për tua shpjeguar klasës:
Grupi 1‐ Papunësia friksionale (ose e fërkimit)
Grupi 2‐ Papunësia strukturore
Grupi 3‐ Papunësia ciklike
Grupi 4‐ Papunësia sezonale
Grupi 5‐ Përcaktimi i “punëzënies të plotë”
6. Prezantim/shpjegim
Anëtarët e secilit grup diskutojnë dhe shpjegojnë secilën formë papunësie duke e ilustruar me
shembuj.
Libër mësuesi Ekonomia 12 103
7. Vlerësim i punës së grupeve:
U kërkohet nxënësve të japin vlerësimin për shpjegimet e punës së anëtarëve të grupit mbi
problemet e diskutuara.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
qenë aktiv në diskutim;
qartësinë dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna;
integruar njohuritë e reja me informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Zhvillimi ciklik i ekonomisë
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë mbi tiparet e çdo faze të ciklit të biznesit, bazuar edhe në njohuritë e
mëparshme.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon fazat kryesore të ciklit të biznesit.
Shpjegon shkaqet e ciklit të biznesit;
Fjalët kyçe:
cikël biznesi; piku (pika më e lartë);
rënia; gjallërimi; depresioni (pika më
e ulët).
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Sociologji; Matematikë; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U shpjegohet nxënësve që në këtë mësim do të studiojnë mbi ciklin e biznesit,
tiparet e fazave te tij si dhe shkaqet e zhvillimit ciklit të ekonomive ne botë.
2. Shpjegim:
a) Çfarë është cikli i biznesit?
b) Cilat janë fazat e këtij cikli? (Ilustrohet edhe me paraqitjen grafike të tij në libër).
c) Tiparet e fazës së rritjes lidhur me: GDP, inflacionin, papunësisë, investimet e
bizneseve, shpenzimet e konsumatorëve, etj.
Shkruhen në tabelë të zezë momentet themelore të shpjegimit.
3. Diskutim: Nisur nga shpjegimi i tipareve të ciklit të biznesit në fazën e rritjes
(ekspansionit), diskutohen tiparet në 3 fazat e tjera bazuar në pyetjet e mëposhtme:
a) Si është prodhimi/rritja ekonomikë në këtë fazë?
Libër mësuesi Ekonomia 12 104
b) Çfarë ndodh me investimet e bizneseve?
c) Çfarë ndodh me shpenzimet e konsumatorëve?
d) Çfarë ndodh me normën e papunësisë rritet apo ulet? Pse?
e) Çfarë ndodh me normën e inflacionit? Etj.
4. Shpjegim:
Shkaqet e ciklit të biznesit
5. Mbyllje: Bën një përmbledhje të momenteve themelore të mësimit duke u drejtuar
nxënësve pyetjen: Çfarë mësuat sot në këtë mësim?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
reflektuar mbi informacionin e temave të mëparshme;
prezantuar qartë njohuritë që dinë;
qenë aktiv në diskutim
qenë të saktë në përgjigjet e dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Format e papunësia
Situata e të nxënit:
Nxënësit vendosen në një situatë praktike për të identifikuar statusin e tyre në forcën
punëtore, formën e papunësisë si dhe llogarisin normën e papunësisë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon praktikisht statusin në forcën punëtore;
identifikon praktikisht format kryesore të
papunësisë;
llogarit normën e papunësisë.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Tabela; Shkumës; Stilolaps; Fletore; 35 copa letra me
secilën situatë të shkruar në të (shih më poshtë); 6
etiketa me tituj (shih më poshtë).
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Sociologji; Bashkëveprim;
Matematikë; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Për zhvillimin e veprimtarisë ndiqen hapat e mëposhtëm:
1. Vendosen 6 etiketa me germa të mëdha në vende të ndryshëm të klasës ku në secilin prej
tyre shkruhet:
a) I papunë i formës friksionale
b) I papunë i formës strukturore
Libër mësuesi Ekonomia 12 105
c) I papunë i formës sezonale
d) I papunë i formës ciklike
e) I punësuar
f) Jashtë forcës punëtore
2. Në një kuti janë vendosur të gjitha letrat e parapërgatitura, ku në secilën prej tyre shkruhet një
situatë mbi punësimin, format e papunësisë. Secili nxënës tërheq një letër/situatë nga kjo kuti.
3. Çdo njeri prej jush pasi të lexojë situatën në letrën e tij do të shkojë pranë vendit të etiketës
të cilën ai mendon se i përket.
4. Në secilin grup, secili prej jush lexon dhe shpjegon situatën që përmban letra e tij dhe
përcaktohet nëse i përket realisht grupit në të cilën ai ndodhet. Nëse jo kalohet në grupin
që mendon se i përket.
5. Secili prej nxënësve të secilit grup lexon situatën e vet dhe argumenton para klasës pse
ndodhet në grupin përkatës. (kjo bëhet nga të gjithë nxënësit –para klasës)
6. U kërkohet secilit grup të thotë numrin e nxënësve që ka dhe shkruhet në tabelë të zezë
emri i grupit dhe numri i nxënësve.
7. U kërkohet nxënësve të llogarisin normën e papunësisë të “klasës” me të dhënat e
shkruara në tabelë të zezë, duke zbatuar formulën përkatëse.
8. Çdo grup prezanton në klasë rezultatin e normës së papunësisë.
PËRGJIGJET:
papunësi friksionale, situatat: 1,8,26
papunësi strukturore, situatat: 2,4,10,31
papunësi ciklike ,situatat: 11,12,21,32
papunësi sezonale, situatat:29,30
jo i papunë dhe jo i llogaritur në forcën e punës, situatat: 14,15,18,33,34
i/e punësuar, situatat: 3, 5, 6, 7, 9, 13, 16, 17, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 27, 28.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për :
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e veprimtarisë;
punën në grup;
aftësitë prezantuese;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
të integruar/zbatuar në praktikë njohuritë/ informacionin e mëparshëm.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 106
KAPITULLI 11
STABILITETI EKONOMIK DHE POLITIKAT MAKROEKONOMIKE
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Politika fiskale
Situata e të nxënit:
Nxënësit punojnë në grupe, për të shpjeguar efektet e politikës fiskale në kushtet e dhënies së
një problemi ekonomik: inflacion i lartë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përshkruan mjetet e politikës fiskale;
shpjegon pse politikat fiskale janë vendime për të
ndryshuar shpenzimet dhe/ose taksat nga qeveria;
interpreton efektet direkte dhe indirekte të
politikës fiskale në papunësinë, prodhimin dhe
normat e interesit.
Fjalët kyçe:
Politikë fiskale; politikë fiskale
zgjeruese; politikë fiskale
shtrënguese; stabilizues automatikë.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës; Fletore;
Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Art; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U bën të ditur nxënësve se për të stabilizuar ekonominë, nevojitet ndërhyrja e
qeverisë dhe këtë ajo e bën nëpërmjet zbatimit të politikës fiskale.
2. Shpjegim:
a) Ç’është politika fiskale?
b) Qëllimi i politikës fiskale; c) Kush e ndërmerr politikën fiskale; d) Instrumentet e politikës fiskale; e) Llojet e politikave fiskale.
Shkruani në tabelë momentet kryesore të shpjegimit. 3. Diskutim: Përpara se të filloni diskutimin, ndërtoni në tabelë skemën e mëposhtme, e cila
do të plotësohet gjatë diskutimit me nxënësit. (Skema mbas plotësimit do të jetë e ngjashme
me atë të librit, mbi politikën fiskale zgjeruese).
Libër mësuesi Ekonomia 12 107
a) Kur ekonomia është në rënie, si është niveli i papunësisë, po prodhimi (GDP)? (e lartë,
e ulët). Shkruajini në kuadratin përkatës përgjigjet e dhëna. b) Cilat janë instrumentet e politikës fiskale që duhet të përdorë qeveria? (taksat dhe
shpenzimet qeveritare). Shkruani në kuadratin përkatës. c) Në kushtet kur ekonomia është në rënie, ajo ka nevojë për frymëmarrje/zgjerim apo për
shtrëngim? (frymëmarrje/zgjerim)
d) Për të zgjeruar ekonominë, për t’i dhënë frymëmarrje asaj, çfarë duhet të bëjë qeveria
me taksat: t’i rrisë apo t’i ulë ato? (ulë). Shënojeni përgjigjen në kuadratin e “Instrumentet”. e) Çfarë duhet të bëjë me shpenzimet qeveritare t’i rrisë apo t’i ulë? ( rrisë). Shënoni
përgjigjen në kuadratin e “Instrumentet”. f) Çfarë ndodh me shpenzimet e konsumatorëve kur qeveria ul taksat? Pse? (rriten, sepse
u mbeten më shumë para nga ulja e tyre). Shënoni një shigjetë që lidh “Instrumentet” me “Rezultatet” dhe shkruani përgjigjen në kuadratin përkatës.
g) Çfarë ndodh me shpenzimet/investimet e konsumatorëve kur qeveria ul taksat? Pse?
(rriten, sepse u mbeten më shumë para nga ulja e tyre). Shkruani përgjigjen në kuadratin përkatës.
h) Si ndikon rritja e shpenzimeve të konsumatorëve dhe investimeve të bizneseve në
kërkesën e përgjithshme: e rrit apo e ul atë? (e rrit). Vendos një shigjetë midis “Rezultatet” dhe “Ndikimi në kërkesë”, si dhe shëno përgjigjen në vendin e duhur.
i) Çfarë efekti do të ketë në prodhim (GDP) rritja e kërkesës së përgjithshme? (rritje).
Shëno përgjigjen. j) Çfarë efekti do të ketë në punësim, rritja e kërkesës së përgjithshme? Pse? (rritje, sepse
si rezultat i investimeve të biznesit hapen vende të reja punë). Shëno përgjigjen. k) Çfarë efekti do të ketë në inflacion, rritja e kërkesës së përgjithshme? Pse? (rritje, sepse
rritja e kërkesës së përgjithshme çon në rritje të përgjithshme të çmimeve, pra në rritje
të inflacionit). Shëno përgjigjen. l) Çfarë lloj politike është zbatuar në këtë rast, zgjeruese apo shtrënguese? (zgjeruese).
Shëno në fillim të skemës “Politika fiskale zgjeruese”. 4. Punë në grupe: Ndani klasën në grupe me 3‐4 nxënës dhe kërkoju të analizojnë efektet e
politikës fiskale shtrënguese në rastin kur ekonomia është në rritje dhe problem i saj është
inflacioni. Kërkojuni të ndërtojnë një skemë të ngjashme me atë të politikës fiskale
zgjeruese.
5. Prezantim: Fto një nga grupet të prezantojnë dhe argumentojnë efektet e politikës fiskale
shtrënguese duke ndërtuar edhe skemën përkatëse.
6. Vlerësim: U kërkohet nxënësve të tjerë të bëjnë vlerësimin e punës së grupit prezantues.
PROBLEMI
NDIKIMI NE KËRKESË
REZULTATET
EFEKTI
INSTRUMENTET
Libër mësuesi Ekonomia 12 108
7. Shpjegim:
a) Stabilizuesit automatikë;
b) Kufizimet e politikës fiskale
Gjatë shpjegimit përfshin edhe nxënësit në diskutim, nëse e lejon niveli i tyre i njohurive.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën dhe komunikimin në grup;
prezantimin e punës së tyre;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
aftësitë në vlerësimin që i bëjnë punës së shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto ‐ Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Politika monetare
Situata e të nxënit:
Nxënësit punojnë në grupe, për të shpjeguar efektet e politikës monetare në kushtet e dhënies
së një problem ekonomik: inflacion i lartë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përshkruan instrumentet e politikës monetare;
përshkruan ndikimet dhe kufizimet e
politikës monetare;
identifikon rrugët në të cilat politika monetare
ndikon në papunësinë, prodhimin, inflacionin
dhe normat e interesit.
Fjalët kyçe:
Politika monetare; operacione në treg të
hapur; rifinancimi; kontrolli i kredisë;
politikë monetare zgjeruese; politikë
monetare shtrënguese.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës; Fletore;
Stilolaps.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Shoqëri; Art; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U bën të ditur nxënësve se për të stabilizuar ekonominë nevojiten ndërhyrja
edhe e Bankës Qendrore dhe këtë ajo e bën nëpërmjet zbatimit të politikës monetare.
2. Shpjegim:
a) Ç’është politika monetare?
b) Qëllimi i politikës monetare;
Libër mësuesi Ekonomia 12 109
c) Kush e ndërmerr politikën monetare;
d) Instrumentet e politikës monetare;
e) Llojet e politikave monetare.
Shkruani në tabelë momentet kryesore të shpjegimit. 3. Diskutim: Përpara se të filloni diskutimin, ndërtoni në tabelë skemën e mëposhtme, e cila
do të plotësohet gjatë diskutimit me nxënësit. (Skema, mbas plotësimit, do të jetë e
ngjashme me atë të librit, mbi politikën monetare zgjeruese).
a) Kur ekonomia është në rënie, si është niveli i papunësisë, po prodhimi (GDP)? (e lartë,
e ulët). Shkruajini në kuadratin përkatës përgjigjet e dhëna. b) Cilët janë instrumentet e politikës monetare që duhet të përdorë Banka Qendrore.
Shkruajini në kuadratin përkatës. c) Në kushtet kur ekonomia është në rënie, ajo ka nevojë për frymëmarrje/zgjerim apo për
shtrëngim? (frymëmarrje/zgjerim)
d) Për të zgjeruar ekonominë, për t’i dhënë frymëmarrje asaj, çfarë duhet të bëjë Banka
Qendrore me bonot e thesarit: të shesë apo të blejë ato? (blejë). Shënojeni përgjigjen në kuadratin “Instrumentet”.
e) Çfarë duhet të bëjë me normën e rezervës së detyrueshme: ta rrisë apo ta ulë? (ulë)
Shënojeni përgjigjen në kuadratin “Instrumentet”. f) Çfarë duhet të bëjë me normën e rifinancimit: ta rrisë apo ta ulë? (ulë) Shënojeni
përgjigjen në kuadratin “Instrumentet”. g) Çfarë ndodh me shpenzimet e konsumatorëve kur Banka Qendrorë ul normën e rezervës
së detyrueshme? Pse? (rriten, sepse bankat tregtare kanë më shumë para në dispozicion për
të dhënë kredi; normat e interesit ulen, kështu që konsumatorët mund të marrin më shumë
kredi dhe rrjedhimisht shpenzojmë më shumë). Shënoni një shigjetë që lidh “Instrumentet” me “Rezultatet” dhe shkruani përgjigjen në kuadratin përkatës.
h) Çfarë ndodh me investimet e biznesit kur Banka Qendrore ul normën e rezervës së
detyrueshme? Pse? (rriten, sepse bankat tregtare kanë më shumë para në dispozicion
për të dhënë kredi; normat e interesit ulen, kështu që bizneset mund të marrin më
shumë kredi dhe rrjedhimisht investojnë më shumë). Shënoni një shigjetë që lidh “Instrumentet” me “Rezultatet” dhe shkruani përgjigjen në kuadratin përkatës.
i) Si ndikon rritja e shpenzimeve të konsumatorëve dhe investimeve të bizneseve në
kërkesën e përgjithshme: e rrit apo e ul atë? (e rrit). Vendos një shigjetë midis “Rezultatet” dhe “Ndikimi në kërkesë”, si dhe shëno përgjigjen në vendin e duhur.
j) Çfarë efekti do të ketë në prodhim (GDP) rritja e kërkesës së përgjithshme? (rritje).
Shëno përgjigjen.
PROBLEMI
NDIKIMI NË KËRKESË
REZULTATET
EFEKTI
INSTRUMENTET
Libër mësuesi Ekonomia 12 110
k) Çfarë efekti do të ketë në punësimin, rritja e kërkesës së përgjithshme? Pse? (rritje,
sepse si rezultat i investimeve të biznesit hapen vende të reja punë). Shëno përgjigjen. l) Çfarë efekti do të ketë në inflacion, rritja e kërkesës së përgjithshme? Pse? (rritje, sepse
rritja e kërkesës së përgjithshme çon në rritje të përgjithshme të çmimeve, pra në rritje
të inflacionit). Shëno përgjigjen. m) Çfarë lloj politike monetare është zbatuar në këtë rast, zgjeruese apo shtrënguese?
(zgjeruese). Shëno në fillim të skemës:“Politika monetare zgjeruese”. 4. Punë në grupe: Ndani klasën në grupe me 3‐4 nxënës dhe kërkoju të analizojnë efektet e
politikës monetare shtrënguese në rastin kur ekonomia është në rritje dhe problem i saj
është inflacioni. Kërkojuni të ndërtojnë një skemë të ngjashme me atë të politikës monetare
zgjeruese.
5. Prezantim: Fto një nga grupet, të prezantojnë dhe argumentojnë efektet e politikës
monetare shtrënguese duke ndërtuar edhe skemën përkatëse.
6. Vlerësim: U kërkohet nxënësve të tjerë të bëjnë vlerësimin e punës së grupit prezantues.
7. Shpjegim: Kufizimet e politikës monetare.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën dhe komunikimin në grup;
prezantimin e punës së tyre;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
aftësitë në vlerësimin që i bëjnë punës së shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto ‐ Ushtrimi 1
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Politikat stabilizuese
Situata e të nxënit:
Nxënësit punojnë në grupe, për të sugjeruar një politikë të caktuar monetare apo fiskale që
duhet zbatuar në një situatë praktike të dhënë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
dallon instrumentet e politikës monetare nga ato
të politikës fiskale;
identifikon rrugët në të cilat politika monetare
ndikon në papunësinë, prodhimin, inflacionin
dhe rritjen ekonomike.
Fjalët kyçe:
Libër mësuesi Ekonomia 12 111
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: U bën të ditur nxënësve se ata do të përfshihen në një veprimtari duke punuar
në grupe për të sugjeruar politikat e duhura fiskale ose monetare në momente të caktuara
të zhvillimit ekonomik të vendit.
2. Punë në grupe/Diskutim: Klasa ndahet në grupe me 5 nxënës dhe çdo grup merr për
shqyrtim një nga situatat e dhënë në tekstin e nxënësit. Diskutoni në grup dhe sugjeroni një ose
dy politika të caktuara fiskale apo monetare që duhet të zbatohet në secilin rast. U kërkohet
nxënësve që të plotësojnë tabelën e dhënë në libër tek pjesa “Veprimtari”.
3. Prezantim: Çdo grup, nëpërmjet një përfaqësuesi, prezanton para klasës sugjerimet e tij.
4. Vlerësim: U kërkohet nxënësve të bëjnë vlerësimin e punës së secilit grup prezantues.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
punën dhe komunikimin në grup;
prezantimin e punës së tyre;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe argumentimin e tyre;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
aftësitë në vlerësimin që i bëjnë punës së shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur:
KAPITULLI 12
TREGTIA NDËRKOMBËTARE
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Tregtia midis vendeve
Situata e të nxënit:
Në ditët e sotme tregtia e lirë midis vendeve është zgjeruar shumë.
Pse vendet bëjnë tregti midis tyre?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon konceptet e përparësisë absolute dhe
krahasuese;
argumenton përfitimet që kanë vendet e
industrializuara kur këmbejnë midis tyre;
analizon përmbajtjen e tregtisë së lirë dhe
përfitimet ekonomike të saj;
Fjalët kyçe:
Tregti ndërkombëtare; Eksport;
Import; përparësi absolute; përparësi
relative; specializim; përfitime nga
tregtia.
Libër mësuesi Ekonomia 12 112
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Matematikë;
Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Bën një prezantim të shkurtër të problemeve që do të trajtohen në këtë temë.
2. Brainstorming:
a) Çfarë është/përfshin importi?
b) Çfarë është/përfshin eksporti?
Shkruhen në tabelë përkufizimet e këtyre koncepteve.
3. Diskutim:
a) Pse vendet bëjnë tregti midis tyre?
b) Cila është motivi për të bërë tregti?
c) Cili është motivi për të mos bërë tregti?
d) Cilat janë përfitimet e tregtisë së lirë?
4. Shpjegim:
a) Përparësia absolute;
b) përparësia relative (krahasuese);
c) specializimi.
Për shpjegimin e koncepteve të përparësisë absolute dhe të përparësisë relative (krahasuese) e
ilustron me shembullin praktik që ka libri në këtë mësim.
5. Diskutim:
U kërkon nxënësve që të shikojnë paraqitjen grafike të eksporteve dhe importeve të vendit
tonë, në janar 2018, sipas grup mallrave dhe drejton diskutimin mbi këto probleme:
a) Cilët mallra zënë përqindjen më të madhe të eksporteve të vendit tonë?
b) Sa përqind zënë lëndët e para në këto eksporte?
c) Cilët mallra zënë përqindjen më të madhe në importet e vendit tonë ?
d) Sa përqind zënë lëkurët dhe artikuj prej lëkure në masën e importeve?
e) Çfarë mendoni ju për këto përqindje në eksport‐ importin e vendit tonë?
6. Mbyllje:
Ftoji nxënësit të prezantojnë se për çfarë problemesh diskutuan në mësimin e sotëm dhe se
çfarë mësuan sot.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësitë prezantuese;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme
saktësinë e përgjigjeve të dhëna dhe forcën argumentuese.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 2
Libër mësuesi Ekonomia 12 113
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Punë e drejtuar: Përfitimet nga tregtia midis vendeve
Situata e të nxënit:
Nxënësit nëpërmjet një situate praktike në tregtinë midis vendeve argumentojnë përfitimit që
ata kanë në të bërit tregti.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
argumenton përfitimet që kanë vendet e
industrializuara kur këmbejnë midis tyre.
Fjalët kyçe:
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës; Laps:
Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Matematikë; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje:
Informon nxënësit që do të përfshihen në një punë të pavarur të drejtuar nga mësuesi për të
argumentuar përfitimet që kanë vendet në të bërit tregti, duke zbatuar konceptet e përparësisë
absolute dhe asaj relative. Ky ushtrim praktik do të bazohet në një situatë konkrete të
supozuar në dy vende.
Prezanton situatën në dy vende duke shkruar në tabelë informacionin e mëposhtëm:
Vendet Grurë Djathë
A 60 30
B 30 12
2. Rikujtim/përsëritje:
a) Si përkufizohet përparësia absolute?
b) Si përkufizohet përparësia relative?
c) Çfarë është kosto oportune?
d) Çfarë është specializimi?
3. Diskutim:
Bazuar në tabelën e mësipërme
a) Cili vend ka përparësi absolute në prodhimin e grurit? Pse?
b) Cili vend ka përparësi absolute në prodhimin e djathit? Pse?
Shkruhen në tabelë përgjigjet e pyetjeve.
4. Ilustrim:
Ilustron llogaritjen e kostos oportune të prodhimit të 1 kg djathë në vendin B.
Libër mësuesi Ekonomia 12 114
5. Punë e pavarur:
U kërkon nxënësve që në të njëjtën mënyrë të llogarisin:
a) koston oportune të 1 kg djathë në vendin A
b) koston oportune të 1 kg grurë në vendin A
c) koston oportune të 1 kg grurë në vendin B
Për secilin nga llogaritjet e mësipërme fton një nxënës për të bërë llogaritjet në tabelë, para
klasës.
6. Diskutim:
Bazuar në llogaritjet e bëra më sipër, shkruan në tabelë informacion e mëposhtëm mbi kostot
oportune:
VENDI A VENDI B
1 kg djathë = 2 kg grurë 1 kg djathë = 2.5 kg grurë
1 kg grurë = 0.5 kg djathë 1 kg grurë = 0.4 kg djathë
Bazuar në tabelën e mësipërme
a) Cili vend ka përparësi relative në prodhimin e grurit? Pse?
b) Cili vend ka përparësi relative në prodhimin e djathit? Pse?
c) Cili vend duhet të prodhojë grurë dhe ta importojë me djathë?
d) Cili vend duhet të prodhojë djathë dhe ta importojë me grurë?
Shkruhen në tabelë përgjigjet e pyetjeve
7. Prezantim/shpjegim
Prezanton informacionin e shfaqur në tabela (referoju librit), ku tregohet prodhimi i supozuar
në secilin vend pa u specializuar.
Shpjegohet që bazuar në specializimin që mund të bëjnë vendet, cili do të ishte prodhimi i tyre,
dhe shkruan në tabelë këtë informacion.
8. Diskutim:
Cilat janë përfitimet që kanë të dy vendet nga të specializuarit dhe të bërit tregti?
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
punën e pavarur;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Mëso duke vepruar ‐ Ushtrimi 1
Libër mësuesi Ekonomia 12 115
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Pengesat e tregtisë dhe kursi i këmbimit valutor
Situata e të nxënit:
Edhe pse tregtia e lirë midis shteteve është zgjeruar, përsëri shtete të ndryshme zbatojnë
pengesa në tregtinë e tyre. Cilat janë këto pengesa dhe pse vendosen ato?
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përshkruan disa pengesa në tregtinë
ndërkombëtare;
përshkruan pse luhaten kurset e këmbimit
valutor;
bën dallimin midis bilancit të pagesave dhe
bilancit
Fjalët kyçe:
Tarifa;Kuota;subvencione;pengesa jo
tarifore; embargo; kurs
këmbimi;vlerësim monedhe;
zhvlerësim monedhe; bilanci tregtar;
bilanci i pagesave.
Burimet:
Teksti mësimor; Tabela e zezë; Shkumës.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë;
Matematikë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Informon nxënësit mbi problemet themelorë që do të trajtohen sot duke i shkruar në
tabelë ato.
2. Shpjegim:
a) Pengesat në tregtinë midis vendeve.
b) Kursi i këmbimit valutor.
3. Diskutim/shpjegim:
a) Pse ndryshon (rritet ose ulet) kursi i këmbimit të lekut në vendin tonë?
I sugjeron që të mbajnë parasysh ofertën dhe kërkesën për monedhë të huaj (p.sh. euro)
b) Çfarë ndodh me ofertën për euro, kur rriten eksportet e produkteve shqiptare me
vendet evropiane? (rritet)
c) Në kushtet kur kërkesa për euro nuk ndryshon dhe oferta e saj do të rritej, çfarë do të
ndodhë më monedhën tonë (lekun), do të zhvlerësohet apo vlerësohet më shumë?
Mësuesi ndihmon në shpjegimin se si faktorë të ndryshme mund të ndikojnë në vlerësimin
apo zhvlerësimin e monedhës vendase duke e ilustruar edhe me paraqitjen grafike të këtij
arsyetimi siç e ka libri (me shigjeta)
6. Shpjegim:
a) Bilanci tregtar
b) Bilanci i pagesave
7. Mbyllje:
Mësuesi së bashku më nxënësin përmbledhin momentet kryesore të mësimit.
Libër mësuesi Ekonomia 12 116
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
aftësinë për të lidhur temën me njohuritë e mëparshme;
saktësinë e përgjigjeve, të dhëna dhe argumentimin e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Arsyeto, diskuto, reflekto: Ushtrimi 1, 2
KAPITULLI 13
ETIKA E BIZNESIT
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Hyrje në etikë
Situata e të nxënit:
Nxënësit marrin pjesë në simulim dhe shqyrtojnë arsyen e standardeve etike në një grup të
ndërvarur.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përkufizon etikën dhe ndërvarësinë;
përshkruan arsyen e rëndësisë së sjelljes etike në
një grup të ndërvarur
shpjegon se si etika ndryshon nga rregullat.
Fjalët kyçe:
etika, ndërvarësia, etika kundrejt
rregullave, racionalja e etikës
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth tematikës “Etika e
biznesit” dhe shpjegoni se gjatë seancës së sotme nxënësit do të mësojnë rreth etikës dhe se
vendimet etike ose jo etike ndikojnë te të gjithë.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Shpjegim: Jepni përkufizimin e termit “etikë”.
4. Punë individuale: Lexoni skenarin mbi ishullin e Ethosit, që është në libër. Caktojini çdo
nxënësi një situatë në ishullin e Ethosit (që është në libër) dhe kërkojuni të japin përgjigje
pyetjeve tek “Fleta e mbijetesës individuale bazuar nё situatat e përshkruara nё ishullin e
Ethosit”
5. Punë në grup/Diskutim: Ndani klasën nё grupe dhe secili grup diskuton një nga situatat në
Libër mësuesi Ekonomia 12 117
ishullin e Ethosit, të caktuar nga ju. Grupi u jep përgjigje pyetjeve që ndodhen në “Fleta e
mbijetesës sё grupit, bazuar nё situatat e përshkruara nё ishullin e Ethosit”
6. Prezantim: Secili grup prezanton para klasës përgjigjet e pyetjeve të dhëna.
7. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Realizoni veprimtarinë “Provoni veten”, gjatë së cilës nxënësit të shkruajnë mendimet e
tyre për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën individuale
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Etika personale ‐ Vlerat, objektivat dhe zgjedhjet
Situata e të nxënit:
Nxënësit analizojnë dhe shqyrtojnë vlerat dhe qëllimet/planet e tyre.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
vlerëson vlerat personale në dilemat etike;
artikulon dhe identifikon hapat e nevojshëm
për të ruajtur dhe për të përmbushur
objektivat dhe vlerat personale;
identifikon rёndёsinё e vlerave personale si
një mjet për të shmangur zgjedhjet jo etike.
Fjalët kyçe:
etika, besimet, vlerat, dilemat etike,
objektivat, penguesit e objektivave,
ndihmësit e objektivave
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth temës së ditës.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha, ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Pyetje përgjigje: Nisur nga ajo që kanë mësuar në mësimin e kaluar, drejtojuni nxënësve
pyetjen:
a) Pse është e rëndësishme etika?
4. Shpjegim: Jepni përkufizimin e termave: besimi, vlerat, dilema etike, objektivi dhe tregojuni
nxënësve që në këtë temë ata do të mësojnë se si këto katër terma ndërlidhen me etikën.
5. Shpjegim: Shpjegojuni nxënësve se njerëzit përballen me dilema etike çdo ditë. Shpjegojuni
Libër mësuesi Ekonomia 12 118
nxënësve që një mënyrë për të shmangur marrjen e vendimeve joetike në mënyrë
impulsive është që të kemi objektiva specifike për të ardhmen.
6. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë e fletës së objektivave, duke përdorur
informacionin nga libri dhe veprimtarinë “Çfarë duhet bërë dhe çfarë nuk duhet bërë”.
7. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht temat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Shqyrtoni rëndësinë e analizimit të bindjeve dhe vlerave personale para marrjes së
vendimeve në dilemat etike.
8. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë “Provoni veten”, gjatë së cilës nxënësit të
shkruajnë mendimet e tyre për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup /punën e pavarur
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Dilemat etike ‐ Si të vendos?
Situata e të nxënit:
Nxënësit zbatojnë në skenarë, katër teoritë më të njohura etike, duke analizuar filozofinë e tyre
etike.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon supozimet dhe besimet e saj rreth etikës
argumenton arsyet nëse pikëpamjet e saj përputhen
me teoritë më kryesore të etikës.
Fjalët kyçe:
etika, dilemat etike, marrja e
vendimeve etike
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Qytetari.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth temës së ditës.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha, ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Shpjegim/ Punë individuale: Shqyrtoni termat kyçe të etikës dhe të dilemës etike.
Realizoni veprimtarinë “Dilemat e adoleshentëve” që ndodhet në libër, pasi ju të keni
zbërthyer shembullin e parë dhe të dytë të tabelës së kësaj veprimtarie.
4. Prezantim: Ftojini nxënësit të shprehin dhe të komentojnë shembujt e dilemave të tyre
etike, vlerat që bien ndesh, dhe mënyrat se si i zgjidhin ata dilemat.
5. Shpjegim: Shpjegoni se ekspertët e etikës nuk bien dakord mbi mënyrën se si një person
Libër mësuesi Ekonomia 12 119
duhet të përcaktojë zgjidhjen etike për një dilemë, por ekzistojnë qasje të përbashkëta.
Përshkruani shkurtimisht secilin nga udhëzimet për zgjidhjen e dilemave etike, e dhëna në
libër, duke e ilustruar secilën me shembuj aktualë.
6. Diskutim: Lexoni me radhë secilën nga shtatë dilemat etike të dhënë në libër dhe pas secilës
prej tyre kërkojuni nxënësve të mbajnë një qëndrim bazuar në udhëzimet për zgjidhjen e
dilemave etike dhe të komentojnë vendimet e tyre.
7. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Realizoni veprimtarinë “Provoni veten” gjatë së cilës nxënësit të shkruajnë mendimet e
tyre për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Etika e punës ‐ Vendimmarrja etike
Situata e të nxënit:
Nxënësit analizojnë një model të vendimmarrjes etike dhe vlerësojnë proceset e vendimmarrjes
së tyre personale.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
zbaton procesin e vendimmarrjes etike për
dilemat në vendin e punës;
vlerëson ndryshimet e mundshme në proceset
vendimmarrëse.
Fjalët kyçe:
etika, dilemat etike, palë e interesuar,
mbikëqyrësi, vendimmarrja etike
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth temës së ditës, duke u
kujtuar nxënësve që ata do të përballen me vendime etike çdo ditë, duke përfshirë edhe
vendimet në vendin e punës.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha, ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Shpjegim: Shpjegoni termat “palë e interesuar”, “mbikëqyrës”.
4. Punë në grupe dyshe: Organizoni nxënësit në grupe dyshe. Kërkojuni atyre të lexojnë dilemën e parë (që ndodhet në libër) dhe t’u përgjigjen pyetjeve në fund të dilemës. Më
pas nxënësit të shkëmbejnë përgjigjet me partnerët e tyre.
Libër mësuesi Ekonomia 12 120
Të njëjtën gjë të bëjnë edhe për dilemën e dytë.
5. Prezantim: Pas çdo dileme ftohen nxënësit vullnetarisht që të paraqesin përgjigjet e tyre
para klasës.
6. Punë individuale: Kërkojuni nxënësve të rilexojnë dilemat dhe zbatojnë vendimmarrjen
etike në vendin e punës. (Veprimtaria: “Vendimmarrja etike në vendin e punës” që
ndodhet në libër)
7. Prezantim: Ftohen nxënës në mënyrë vullnetare të prezantojë para klasës ndryshimet e
vendimmarrjes së tyre pas zbatimit të hapave të rinj.
8. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Realizoni veprimtarinë “Provoni veten” gjatë së cilës nxënësit të shkruajnë mendimet e
tyre për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Etika organizative
Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përshkruan konfliktet etike që shfaqen në një biznes
(nё vendin e punës) sipas situatave;
zbatojnë skenarë tё ndryshëm bazuar nё sfida e
mundshme etike të secilit departament.
Fjalët kyçe:
etika, dilemat etike, etika
organizative, sfidat etike të
përgjegjësive në punë
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Qytetari.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Bëni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth temës së ditës, duke
shpjeguar se nxënësit do të mësojnë në temën e sotme se të gjitha profesionet kanë detyra
dhe përgjegjësi, si dhe mundësinë të përballen me dilema etike unike.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha, ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Shpjegim: Shpjegoni termin “etikë organizative”
4. Diskutim: Lexoni më zë të lartë para klasës skenarin “Një kompani tregtare në krizë” dhe
kërkojuni nxënësve të komentojnë/diskutojë mbi të.
5. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Libër mësuesi Ekonomia 12 121
Realizoni veprimtarinë “Provoni veten” gjatë së cilës nxënësit të shkruajnë mendimet e
tyre për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
prezantuar opinionin e tyre para klasës;
lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Përgjegjësia sociale
Situata e të nxënit:
Nxënësit krahasojnë sjelljet e tyre me dy teoritë të dhëna mbizotëruese
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon dhe zbaton dy teoritë mbizotëruese të
përgjegjësisë sociale në etikën e biznesit;
vlerëson vlerat personale që lidhen me teoritë e
përgjegjësisë sociale në etikën e biznesit.
Fjalët kyçe:
detyrimet etike; fitimi; teoritë e
përgjegjësive sociale; palët e
interesuara; aksionerët.
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth temës së ditës.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Shpjegim/diskutim: Shpjegojuni termat : “fitim”, “përgjegjësi sociale”
4. Diskutim: Realizoni veprimtarinë “Spektri i përgjegjësisë sociale”. Lexoni thëniet e
spektrit të përgjegjësisë sociale dhe kërkojuni nxënësve të shprehin mendimin e tyre, nëse
pajtohen apo nuk pajtohen me secilën thënie, ose nёse janë të pavendosur.
5. Shpjegim: Analizoni tabelën krahasuese të teorive të përgjegjësisë sociale (që ndodhet në
libër).
6. Punë në grupe/diskutim: Organizoni nxënësit në gjashtë grupe. Realizoni veprimtarinë
“Afishja dhe ngjitëset e përgjegjësisë sociale”
7. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Realizoni veprimtarinë “Provoni veten” gjatë së cilës nxënësit të shkruajnë mendimet e
tyre për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Libër mësuesi Ekonomia 12 122
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur
prezantuar zgjidhjen/opinionin e tyre para klasës;
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Etika e biznesit global ‐ Çështjet e kompanive shumëkombëshe
Situata e të nxënit:
Nëpërmjet lojës me role, nxënësit shqyrtojnë disa nga çështjet etike të hasura në biznesin
global.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
evidenton përmes eksplorimit të çështjeve
globale, lidhjet dhe ndërvarësinë e zgjedhjeve të
përgjegjësisë sociale dhe vendimmarrjes etike.
Fjalët kyçe:
etika; bordi i drejtorëve; shoqëri
shumëkombëshe; çështje të biznesit
global; fitimi; vlerat
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm rreth temës së ditës. Shpjegoni se gjatë
temës së sotme ata do të mësojnë se çështjet etike bëhen edhe më të komplikuara për
bizneset globale.
2. Punë individuale: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Analiza e citatit”. Nëse premton
koha, ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Shpjegim/diskutim: Jepni përkufizimin e termit “shoqëri shumëkombëshe dhe përmendni
disa shembuj të këtyre shoqërive. Kërkojuni nxënësve të japin shembuj të tjerë
4. Prezantim: Organizoni klasa në gjashtë grupe dhe rikujtoni termin “bord drejtorësh”,
informoni nxënësit që secili nga grupet e tyre do të veprojë si një nënkomision i një bordi
drejtorësh për një shoqëri shumëkombëshe. Secili prej tyre do të shqyrtojë çështje të
ndryshme dhe do të japë rekomandime duke i prezantuar në bord. Bordi do të votojë për
rekomandimet.
5. Punë në grupe/diskutim: Grupet diskutojnë për çështjet e nënkomisionit, të dhëna në
libër.
6. Prezantim: Grupet prezantojnë rekomandimet e tyre në bord.
7. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Libër mësuesi Ekonomia 12 123
Realizoni veprimtarinë“Provoni veten” gjatë së cilës nxënësit të shkruajnë mendimet e tyre
për atë që kanë mësuar në lidhje me etikën gjatë kësaj teme.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur/punën në grup.
Detyrat dhe puna e pavarur:
KAPITULLI 14
AFTËSI PËR SUKSES
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Është jeta ime
Situata e të nxënit:
Duke punuar në grupe, nxënësit vlerësojnë disa shembuj CV, për të përcaktuar kandidatin që
do të zgjidhnin për vendin e punës.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon aftësitë personale të gatishmërisë në
punë;
plotëson një vlerësim të aftësive personale;
hulumton lidhjet mes vlerësimit që ju keni për
veten, ëndrrave dhe vlerave, aftësive tuaja, si dhe
objektivave që ju keni për të ardhmen.
Fjalët kyçe:
Karriera, interesat, vlerat, aftësi,
njohuri vetjake, aftësi e
transferueshme, Curriculum Vitae
(CV)/ Jetëshkrim
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth tematikës “Aftësi për
sukses” dhe veçanërisht rreth temës së ditës dhe objektivave të saj.
2. Shpjegim: Jepni përkufizimin e termave/fjalëve kyçe: karriera, interesat, vlerat, aftësi,
njohuri vetjake, aftësi e transferueshme.
Shpjegoni rregullin “Projektoni ku do tё arrini/mbёrini”
Shpjegoni shkurtimisht “16 aftësitë për të patur sukses”.
3. Diskutim: Pyetini nxënësit:
Libër mësuesi Ekonomia 12 124
a) Pse këto aftësi mund të jenë të nevojshme për të pasur sukses në veprimtari/ punë të
ndryshme?
b) Kur mund t’i kenë vënë në përdorim këto aftësi?
4. Shpjegim: Jepni përkufizimin e “jetëshkrimit” (CV‐në) dhe përshkruani qëllimin e tij.
5. Punë në grupe/diskutim: Ndajini nxënësit në grupe me 3‐4 nxënës, ku secili grup do të
jetë një komision punësimi dhe kërkojuni të plotësojnë listën e kontrollit “Ju zgjidhni”,
bazuar në CV e kandidatëve dhe përshkrimin e punës.
6. Prezantim: Nëse premton koha, kërkojuni secilit grup të paraqesë kandidatin që kanë
zgjedhur si dhe të japin arsyetimin e tyre.
7. Punë e pavarur individuale: Nëse premton koha, kërkojuni nxënësve të realizojnë
veprimtarinë “Puna e ëndrrave tuaja”.
8. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë formularin e vetëvlerësimit që ndodhet
në libër.
9. Përmbledhje: Theksoni që 16 aftësitë për të pasur sukses janë aftësi të transferueshme dhe
rishikoni shkurtimisht termat e dhënë në këtë mësim.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup
punën e pavarur
Detyrat dhe puna e pavarur:
Seksioni: Aftёsohuni mё tej. Përgatitje për tregun e punës.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Dëgjoni me kujdes
Situata e të nxënit:
Duke marrë pjesë në një lojë më role, nxënësit do të zhvilljnë aftësitë e të folurit dhe të
dëgjuarit.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
eksploron strategji të komunikimit efektiv formal
dhe informal në veprimtari/punë;
identifikon përdorimet dhe implikimet e
komunikimit joverbal;
plotëson një vetëvlerësim informal.
Fjalët kyçe:
ndërtimi i raportit; karriera;
komunikimi
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Libër mësuesi Ekonomia 12 125
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Rikujtoni 16 aftësitë për të pasur sukses. Fokusohu tek aftësitë: “Dëgjoj në mënyrë aktive”;
“Flas në mënyrë që të tjerët të mund të më kuptojnë” dhe “Ndërtoj raport”.
2. Shpjegim: Jepni përkufizimin e termit: “Ndërtimi i raportit”.
3. Prezantim: Prezantoni rregullin: “Kërkoni fillimisht të kuptoni dhe pastaj të kuptoheni”. U
kërkoni nxënësve të prezantojnë ndonjë rast nga jeta e tyre e përditshme kur kanë
ndërtuar raport duke përdorur aftësinë e të folurit dhe të dëgjuarit.
4. Punë në grupe: Ndani klasën në dyshe dhe realizoni veprimtarinë “Loja e fjalëkalimit”.
5. Diskutim/prezantim: U kërkohet nxënësve që bazuar në aftësitë “Flas”, “Dëgjoj”,
“Ndërtoj raport”, të prezantojnë pёrvojёn e tyre nё ndёrtimin e marrёdhёnies/raportit me
tё tjerёt
6. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë seksionin e “vetëvlerësimit” që ndodhet
në libër.
7. Përmbledhje: Analizoni rëndësinë e komunikimit joverbal dhe të termit “ndërto raport”.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup /punën e pavarur
Detyrat dhe puna e pavarur:
Aftësohuni mё tej: Përgatitje për tregun e punës.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Qëndroni në lidhje
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të përfshihen në shqyrtimin e rasteve studimore dhe duke do të plotësojnë një
formuese (puzzle), për të kuptuar nevojën e punës në grup dhe të bashkëpunimit në vendin e
punës.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon rolin e bashkëpunimit, integritetit dhe
respektit në punën efektive në grup;
vlerëson strategjitë për të punuar në mënyrë të
efektshme me të tjerët për të arritur një synim të
përbashkët;
plotëson një vetëvlerësim informal.
fjalët kyçe:
zgjedhjet; puna efektive në grup;
sinergjia, letër motivimi
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore; Formuese (puzzle);
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Libër mësuesi Ekonomia 12 126
Shoqëri; Art; Letërsi; Qytetari
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Rikujtoni aftësitë e prezantuara në seancën e mëparshme: Aftësitë e “Të dëgjuarit në
mënyrë aktive” dhe të “Të folurit në mënyrë që të tjerët të kuptojnë”, si dhe aftësia e “të
ndërtuarit të raportit”. Kërkojuni nxënësve të japin shembuj se si i kanë përdorur këto
aftësi gjatë javës së kaluar.
2. Prezantim: Prezantoni dhe shpjegoni rregullin “Krijimi i sinergjisë”.
3. Punë në grupe: Ndani klasën në grupe dhe zhvilloni dy raunde të garës/veprimtarisë
“Konkursi i formueseve (Puzzle)”, duke këmbyer rolet e grupeve.
4. Diskutim: Nxënësit diskutojnë mbi çështjet/pyetjet e listuara pas veprimtarisë së konkursit
të formuesve.
5. Punë në grupe dyshe/ diskutim: Zhvilloni veprimtarinë fakultative “Brainstorming”
(stuhi mendimi).
6. Punë e pavarur: Zhvilloni veprimtarinë e rasteve studimore të dhëna në libër. Kërkojuni
nxënësve:
a) të zgjedhin një rast studimor për ta shqyrtuar dhe diskutoni përgjigjet e nxënësve
b) të plotësojnë formularin e vetëvlerësimit që ndodhet në libër.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Aftësohuni mё tej: Përgatitje pёr tregun e punёs.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Mendoni që të fitojnë të gjitha palët
Situata e të nxënit:
Duke punuar në grupe, nxënësit do të zhvillojnë zgjidhje për konflikte të mundshme në
vendin e punës.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
vlerëson dhe zbaton aftësi të të folurit dhe të
dëgjuarit efektiv për zgjidhjen e konfliktit;
identifikon dhe zbaton zgjidhjet e konfliktit sipas
raportit Fitore/Fitore;
Fjalët kyçe:
zgjidhja e konfliktit; komunikimi me
gojë; situata humbëse; situata fituese.
Libër mësuesi Ekonomia 12 127
plotëson një vetëvlerësim informal.
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Përshkruani konceptet “zgjidhje” dhe “negocim i konfliktit” .
2. Diskutim: Prezantoni rregullin: “Mendoni Fitore/Fitore” dhe diskutoni mbi të.
3. Punë në grupe: Përkufizoni “situatën humbëse” dhe “situatën fituese”. Ndajeni klasën në
pesë grupe. Kërkojuni atyre të analizojnë dhe të vlerësojnë secilin prej tre skenarëve në
vendin e punës, që janë dhënë në libër.
4. Diskutim: Diskutoni rreth pyetjeve të dhëna në fund të çdo skenari.
5. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë seksionin e vetëvlerësimit që ndodhet
në libër dhe diskutoni përgjigjet e nxënësve.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur
Detyrat dhe puna e pavarur:
Aftësohuni mё tej: Përgatitje pёr tregun e punës.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Punoni me zgjuarsi
Situata e të nxënit:
Duke punuar në grup nxënësit do të praktikojnë aftësitë e tyre vendimmarrëse.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon dhe zbaton strategji të nevojshme për
zgjidhje efektive të problemeve në kontekstin e
jetës reale;
plotëson një vetëvlerësim informal
Fjalët kyçe:
komunikimi me gojë; vlerësimi i
informacionit
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Qytetari.
Libër mësuesi Ekonomia 12 128
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj.
2. Prezantim: Prezantoni rregullin “Mprihni shpatën” .
3. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë seksionin “Një reflektimin personal”, që
ndodhet në libër.
4. Lojë/Diskutim Ndajeni klasën në dy grupe dhe luani lojën “Zgjidhja e problemit”.Në fund
të lojës diskutoni pyetjet e listuara në libër.
5. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë seksionin e vetëvlerësimit që ndodhet
në libër dhe diskutoni përgjigjet e nxënësve.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
prezantuar opinionin e tyre para klasës;
lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Aftёsohuni mё tej: Përgatitje pёr tregun e punёs.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Hyrja në treg ‐ Marketimi i vetvetes
Situata e të nxënit:
Duke punuar në grup, nxënësit do të praktikojnë aftësinë për sukses të reflektimit dhe
vlerësimit.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
analizon dhe vlerëson reklamimin e produktit;
prezanton produkte të zgjedhura në bazë të
informacionit të reklamës;
vlerëson informacionin pёr veten dhe përgatit një
jetëshkrim (CV).
Fjalët kyçe:
zgjedhje karriere; mbledhja e të
dhënave; marketing
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Rikujtoni dhe prezantoni aftësinë “reflekto” dhe “vlerëso”. Përkufizoni termin
“marketing” dhe analizoni shembuj të ndryshëm.
Libër mësuesi Ekonomia 12 129
2. Diskutim: Prezantoni rregullin “Ji proaktiv” U kërkohet nxënësve të përshkruajnë mënyrat se si e përdorin reklamuesit aftësinë “Reflekto dhe vlerëso” për të na bindur të
blejmë një produkt apo shërbim.
3. Punë në grupe: Ndani klasën në grupe me 3‐4 nxënës secili dhe realizoni veprimtarinë
“Rastet studimore”. Për çdo rast studimor grupet duhet të përcaktojnë se cilit produkt i
referohet slogani dhe të mbrojnë zgjedhjen e tyre.
4. Shpjegim: Shqyrtoni dhe shpjegoni përgatitjen e një CV‐je duke u bazuar tek shembulli i
jetëshkrimit (CV‐së) të dhënë në libër.
5. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë :
jetëshkrimin (CV) që ndodhet në libër
seksionin e “vetëvlerësimin” në libër.
6. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur
prezantuar zgjidhjen/opinionin e tyre para klasës;
Detyrat dhe puna e pavarur:
Aftёsohuni mё tej: Përgatitje pёr tregun e punёs.
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Është e ardhmja ime
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të marrin pjesë në intervista të simuluara punësimi.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikojnë aftësi efektive intervistimi;
vlerëson kandidatura dhe jep vlerësimin
(feedback);
reflekton mbi përvojën e tematikës “Aftësi për
sukses”.
Fjalët kyçe:
ndërto raport; karriera;
bashkëpunimi; intervista pune;
zgjidhje problem; reflekto dhe
vlerëso; zgjidhje konflikti
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Shpjegoni që seanca e sotme do të përqendrohet në aspekte të ndryshme të një
interviste për punë.
2. Diskutim: Prezantoni rregullin “Sipas radhës, në fillim të parat”. U kërkohet nxënësve të
Libër mësuesi Ekonomia 12 130
plotësojnë tabelën në libër në lidhje gjatë diskutimit se “Çfarë duhet bërë” dhe “Çfarë nuk
duhet bërë gjatë intervistës për punë”.
3. Punë në grupe: Ndani klasën në grupe me 3 nxënës secili dhe realizoni veprimtarinë
“Intervista për punë’.
4. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë seksionin e “vetëvlerësimin” që ndoshet
në libër.
5. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën e pavarur/punën në grup
Detyrat dhe puna e pavarur:
Aftёsohuni mё tej: Përgatitje pёr tregun e punёs.
KAPITULLI 15
FINANCAT PERSONALE
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Planifikoni për të fituar
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë si tё planifikojnë dhe menaxhojnë financat personale nё jetёn e
përditshme.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon rolin e të ardhurave te financat
personale;
vlerëson ndikimin që kanë zgjedhjet e tyre
arsimore në të ardhurat gjatë gjithë jetës;
përcakton rëndësinë e planifikimit në marrjen e
vendimeve financiare.
Fjalët kyçe:
fitimet; shkollimi/kualifikimi; fitimet
e gjithë jetës; financat personale
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Brainstorming/Diskutim: Diskutoni me nxënësit:
a) Pse është i rëndësishëm planifikimi për realizimin e një qëllimi të caktuar?
Libër mësuesi Ekonomia 12 131
2. Shpjegim: Jep përkufizimin e termit “financa personale” dhe shpjego se në mësimin e
sotëm do të trajtohen hapet e parë drejt menaxhimit të burimeve vetjake financiare, që janë:
përcaktimi i nevojave dhe synimeve të një personi për të ardhmen.
3. Diskutim: Realizoni veprimtarinë “Lista e kontrollit për financat personale”.
4. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Të kursesh për jetën
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të diskutojnë për rëndësinë e kursimit dhe arsyet pse ёshtё i domosdoshёm njё
plan i shёndetshёm kursimi nё tё gjitha fazat e jetёs.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
evidenton artikuj tё kushtueshёm dhe shpenzimet
e papritura që kërkojnë kursime;
shqyrton idetë bazё që lidhen me kursimin e
suksesshëm të parave.
Fjalët kyçe:
interes, investim, kursim
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim/shpjegim: Kujtojuni nxënësve se hapi i parë për të pasur financa të shëndosha personale është përzgjedhja e arsimimit dhe e punës, që do tʹiu japë atyre mundësinë të
jenë të lumtur, por edhe të sigurt, për sa i përket anës financiare. Hapi tjetër është t’i
shpenzojnë me mençuri paratë që fitojnë.
Përkufizoni termat: ʹkursimʹ, ʹinvestimʹ dhe ʹinteresʹ.
2. Diskutim: Realizoni veprimtarinë përgatitore: “Rëndësia e mbledhjes së kursimeve në çdo
etapë të jetës”
3. Punë në grupe dyshe/diskutim: Ndahet klasa në grupe dyshe dhe shqyrtojnë aspekte të
ndryshme të një plani kursimi.
4. Punë e pavarur: Nxënësit do të shkruajnë planet e tyre afatgjatë për të kursyer.
5. Prezantim: Ftohen nxënësit të prezantojnë nё klasё planin e tyre të kursimit.
6. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht temat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Libër mësuesi Ekonomia 12 132
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup /punën e pavarur.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Loja e buxhetit
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të diskutojnë mbi rëndësinë e buxhetimit dhe dhe do tё vihen nё njё situatё ku do
të bëjnë zgjedhje të vështira për sa i përket zërave që do të ketë buxheti.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon rëndësinë e përgatitjes dhe zbatimit të
një plani shpenzimi.
prezanton gamën e gjerë të shpenzimeve që
mund të përbëjnë buxhetin mujor.
Fjalët kyçe:
buxhet; buxhetimi i suksesshëm;
shpenzim; shpenzime të
pandryshueshme; të ardhura;
shpenzime të ndryshueshme
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Qytetari.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm dhe të shkurtër rreth temës së ditës. Bëni
një rikujtim të hapave të zhvilluar në mësimet e mëparshme mbi financat personale.
2. Punë e pavarur/ Diskutim: Realizoni veprimtari përgatitore “Sfidat në lidhje me
buxhetimin e parave”. Nxënësit i japin përgjigje në mënyrë të pavarur pyetjeve të kësaj
veprimtarie dhe më pas diskutoni mbi përgjigjet e tyre.
3. Lojë: Ndajini nxënësit në grupe me nga tre ose katër veta dhe realizoni veprimtarinë
praktike, gjatë të cilës ata do të bëjnë zgjedhje të vështira për sa i përket zërat që do të ketë
buxheti.
4. Diskutim: Kërkojuni nxënësve që të diskutojnë dhe reflektojnë mbi zgjedhjet e tyre.
5. Punë individuale: Kërkojuni nxënësve të përgatisin një buxhet.
6. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur.
Libër mësuesi Ekonomia 12 133
Detyrat dhe puna e pavarur:
Veprimtari sipas dëshirës
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Zgjedhjet për kredinë
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të diskutojnë mbi nevojën për të marrë vendime të mira lidhur me kredinë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
shpjegon rëndësinë e kreditit si pjesë e financave
personale.
demonstron nevojën për të marrë vendime të mira
lidhur me kreditin, për të shmangur pasojat e
kushtueshme.
Fjalët kyçe:
krediti; borxh; interes
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore; Kartë me fakte rreth
kreditit.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Qytetari; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Tregojuni nxënësve se seanca e sotme bën fjalë për kredinë. Përkufizoni termat
“kredi”ʹ, “borxh” dhe “interes”. Shpjegojuni se si këto terma janë të ndërlidhura me njëra‐
tjetrën.
2. Diskutim: Kërkojuni nxënësve tʹju tregojnë çfarë dinë për kreditin dhe ku i kanë mësuar
ato.
3. Diskutim: Realizoni veprimtarinë përgatitore: “Sfidat lidhur me kredinë” dhe diskutoni
rreth pyetjeve të kësaj veprimtarie.
4. Punë në grupe/diskutim/prezantim: Ndajini nxënësit në grupe dhe pasi të marrin
pohimet lidhur me kreditin, të dhënat nga mësuesi, tё diskutojnë, të shkruajnë fakte
kryesore rreth temës dhe më pas t’i prezantojnë për shokët e tjerë të klasës.
5. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup/punën e pavarur
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 134
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Konsumatori mendjemprehtë
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të punojnë në grupe për të bërë njoftime që do të shërbejnë për të informuar njëri‐
tjetrin në lidhje me rreziqet që mund të përballen në lidhje me financat e tyre.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
njeh rreziqet e mundshme lidhur me financat e
tyre personale;
përshkruan metodat e duhura parandaluese për
të kufizuar humbje të mundshme.
Fjalët kyçe:
mbrojtja e konsumatorit; sigurimi;
risku; menaxhimi i rrezikut
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore; Lapsa me ngjyra;
Markera;
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi; Qytetari; Art.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth temës së ditës. Bëni një
rikujtim të hapave të zhvilluar në mësimet e mëparshme mbi financat personale.
2. Punë individuale/diskutim: Realizoni veprimtarinë përgatitore “Menaxhimi i riskut”.
Nëse premton koha ftohen nxënësit të shprehim opinionet e tyre.
3. Punë në grupe/prezantim: Ndajini nxënësit në grupe dhe realizoni procesin e parë të
veprimtarisë praktike.
4. Punë në grupe: Realizoni procesin e dytë të veprimtarisë praktike.
5. Prezantim: Ftohen grupet t’ju prezantojnë shokëve të klasës njoftimin/posterin e tyre të
përgatitur.
6. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht termat kyçe dhe momentet kryesore të mësimit.
Kërkojuni nxënësve të ndajnë një gjë që mësuan sot, e cila do tʹi ndihmojë për të mbrojtur
financat e tyre personale.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur dhe në grupe;
prezantuar opinionin e tyre para klasës;
lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 135
KAPITULLI 16
BËHU SIPËRMARRËS!
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Hyrje në sipërmarrje
Situata e të nxënit:
Nxënësit diskutojnë dhe shprehin mendimin e tyre për disa pohime/deklarata në lidhje me
sipërmarrjen, nëse është “Mit” apo “Fakt”.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
njeh elementet e një shoqërie të re biznesi të
suksesshëm.
vlerëson mitet dhe faktet rreth sipërmarrjes.
shqyrton alternativat e zhvillimit të produktit.
Fjalët kyçe:
Sipërmarrës; Shpirt sipërmarrës;
Biznes jofitimprurës; Zhvillim
produkti; Sipërmarrës social.
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Prezantim: Jepni një përshkrim të përgjithshëm të shkurtër rreth tematikës “Bëhu
sipërmarrës” dhe vecanërisht rreth temës së ditës dhe objektivave të saj.
Prezantoni “Elementet e një biznesi të ri të suksesshëm” (skema e dhënë në tekstin
mësimor)
2. Shpjegim: Jepni përkufizimin e termave/fjalëvë kyce: sipërmarrës, shpirt sipërmarrës,
biznes jofitimprurës, zhvillim produkti dhe sipërmarrës social.
3. Diskutim: Realizoni veprimtarinë “Mitet dhe faktet”.
4. Punë në grupe: Realizoni veprimtarinë “Sfida e zhvillimit të produktit”.
5. Përmbledhje: Kërkojuni nxënësve:
të shqyrtojnë shkurtimisht termat kyçe të mësimit
të fillojnë plotësimin e “Organizuesit të planit të biznesit” që ndodhet në libër fund të
kësaj tematike.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 136
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Cili është biznesi im?
Situata e të nxënit:
Nxënësit do të krahasojnëidetë e çdo sipërmarrësi të dhënë dhe të vlerësojnë se cila është më e
mirë.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
evidenton rëndësinë e zgjedhjes me kujdes të
produktit apo shërbimit para se të filloni biznesin
e tuaj;
aplikon pasionet, talentet dhe aftësitë e tuaja për
vlerësimin e nevojave të tregut;
përcakton bazën e planit tuaj të biznesit.
Fjalët kyçe:
Sipërmarrës; Ekskluzivitet; Biznes
jofitimprurës; Zhvillim produkti
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Qytetari; Shoqëria; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Shqyrtoni elementet e një biznesi të ri të suksesshëm dhe pikat kryesore nga tema e
mëparshme.
2. Punë në grupe dyshe/diskutim: Drejtoni veprimtarinë “Skenarët të sipërmarrësit”.
3. Punë në grupe dyshe/diskutim: Realizoni veprimtarinë “Burimet e zhvillimit të
produktit”
4. Punë në grupe: Realizoni veprimtarinë “Sfida e zhvillimit të produktit”.
5. Përmbledhje: Kërkojuni nxënësve :
të shqyrtojnë shkurtimisht termat kyçe të mësimit
të vazhdojnë plotësimin e “Organizuesit të planit të biznesit” që ndodhet në libër fund
të kësaj tematike.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup
Detyrat dhe puna e pavarur:
Vizitoni faqen “Qendra e nxënësit JA” (JA Student Center), në http://studentcenter.ja.org/. Klikoni në “Planifiko një biznes” (Plan a Business) e më pas “Burimet” (Resources) për të eksploruar faqet e internetit për sipërmarrësit.
Libër mësuesi Ekonomia 12 137
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Kush është klienti im?
Situata e të nxënit:
Nxënësit shqyrtojnë se si nevojat e tregut dhe përbërja demografike kontribuojnë në
sipërmarrjet e suksesshme.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
identifikon rëndësinë e analizës sё tregut;
realizon një vlerësim të nevojave të tregut për një
produkt të veçantë.
Fjalët kyçe:
Reklamë; Sipërmarrës; Klient; Grup
demografik; Nevojat e tregut;
Marketing
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore; Letra A4 ose
kartonë; Lapsa/lapustila me ngjyra, Gërshërë;
Ngjitës/vinovil
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Art; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Shqyrtoni elementet e një biznesi të ri të suksesshëm dhe pikat kryesore nga tema e
mëparshme.
2. Punë në grupe /diskutim: Realizoni veprimtarinë “Nevojave të tregut”.
3. Punë në grupe /diskutim: Realizoni veprimtarinë/konkursin “Reklama”.
4. Prezantim: Çdo grup prezanton reklamën që ka përgatitur
5. Përmbledhje: Kërkojuni nxënësve:
të shqyrtojnë shkurtimisht termat kyçe të mësimit;
të vazhdojnë plotësimin e “Organizuesit të planit të biznesit” që ndodhet në libër fund
të kësaj tematike.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Cila është përparësia ime?
Libër mësuesi Ekonomia 12 138
Situata e të nxënit:
Nxënësit shqyrtojnë situata praktike të biznesit me qëllim zbatimin e avantazheve
konkurruese në një sipërmarrje
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
përkufizon pёrparёsitё konkurruese dhe evidenton
ato edhe në biznese të tjera.
demonstron rëndësinë e evidentimit tё pёrparёsive
konkurruese tё cilat i japin produktit/shёrbimit dhe
tregut të tyre një pёrparёsi ndaj konkurrencës.
Fjalët kyçe:
Avantazhe konkurruese; Sipërmarrës;
Produkt; Votim
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore; Tabakë të bardhë
letre; Lapustila.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Art; Histori; Gjuhë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Shqyrtoni elementet e një biznesi të ri të suksesshëm dhe pikat kryesore nga tema e
mëparshme.
2. Lexim /diskutim: Realizoni veprimtarinë “Avantazhet konkurruese”.
3. Punë në grupe /diskutim: Realizoni veprimtarinë/konkursin “Parada e Famës”.
4. Prezantim/pyetje ‐ përgjigje: Çdo grup prezanton para klasën pankatën/afishen që ka përgatitur duke ju përgjigjur dhe pyetjeve të grupeve të tjera.
5. Vlerësim: Nxënësit vlerësojnë punën e grupeve të tjera duke votuar për punën më të mirë.
6. Përmbledhje: Kërkojuni nxënësve:
të shqyrtojnë shkurtimisht termat kyçe të mësimit;
të vazhdojnë plotësimin e “Organizuesit të planit të biznesit” që ndodhet në libër fund
të kësaj tematike.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup;
mënyrën e vlerësimit të punës së shokëve të klasës.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Avantazhet konkurruese.
Situata e të nxënit:
Libër mësuesi Ekonomia 12 139
Nxënësit zbatojnë avantazhet konkurruese ndaj sipërmarrjeve.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
vlerëson avantazhet konkurruese.
zgjedh avantazhet konkurruese që nxisin
zhvillimin e ndërmarrjeve të biznesit.
Fjalët kyçe:
Avantazhe konkurruese; Sipërmarrës;
Fitim.
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Shqyrtoni elementet e një biznesi të ri të suksesshëm dhe pikat kryesore nga tema e
mëparshme.
2. Punë e pavarur: Realizoni veprimtarinë “Zgjedhja e avantazhit tuaj konkurrues”.
3. Prezantim: Ftohen nxënës të prezantojnë punën përgjigjet e dhëna.
4. Përmbledhje: Kërkojuni nxënësve të vazhdojnë plotësimin e “Organizuesit të planit të
biznesit” që ndodhet në libër fund të kësaj tematike.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësi vlerësohet për aftësitë për të:
punuar në mënyrë të pavarur;
prezantuar opinionin e tyre para klasës;
lidhur temën me njohuritë e mëparshme.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Etika është e dobishme për biznesin
Situata e të nxënit:
Nxënësit mësojnë të parashikojnë dilemat etike dhe të shqyrtojnë pasojat kur marrin vendimet
etike të biznesit.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
vlerëson pasojat afatshkurtra dhe afatgjata të
marrjes së vendimeve etike;
argumenton se të qenët etik është një vlerë e
shtuar për biznesin.
Fjalët kyçe:
Sipërmarrës; Dilema etike; Etika;
Pasojat afatgjata kundrejt pasojave
afatshkurtra; Përgjegjësia sociale;
Grup i ndërvarur interesi.
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Libër mësuesi Ekonomia 12 140
Shoqëri; Histori; Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarive të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Shqyrtoni elementet e një biznesi të ri të suksesshëm dhe pikat kryesore nga tema e
mëparshme.
2. Pyetje‐përgjigje/diskutim/punë në grupe dyshe: Realizoni veprimtarinë “Dilemat etike”.
A. Diskutoni rreth: a) Çfarë do të bënit ju si pronarë të biznesit në këtë lloj situate?
b) Çfarë përgjegjësie etike ka një kompani për klientët e saj?
c) Cili do të ishte reagimi juaj në krahasim me reagimin e Johnson & Johnson?
d) Si do tё vepronit ju pёr njё periudhё afatgjatё? A do t’i ndryshonit veprimet e kryera
nga kjo firmë referuar pasojave afatgjata?
B. Punë në grupe dyshe/diskutim mbi dilemat etike të dhëna në libër.
3. Shpjegim: Shqyrto termat: përgjegjësia sociale dhe grup i ndërvarur interesi.
4. Diskutim: Kërkojuni nxënësve të mendojnë dhe diskutoni për llojet e dilemave etike që
mund të lindin në bizneset e tyre në lidhje me produkte ose shërbime të veçanta.
5. Përmbledhje: Shqyrtoni shkurtimisht momentet kryesore të mësimit.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e mësimdhënies dhe mësimnxënies;
punën në grup
prezantuar zgjidhjen/opinionin e tyre para klasës;
saktësinë e përgjigjeve të dhëna.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Fusha:
Shoqëria dhe mjedisi
Lënda:
Ekonomi Shkalla: VI Klasa: XII
Tema mësimore: Plani i biznesit
Situata e të nxënit:
Nxënësit aplikojnë gjashtë elementet e një biznesi të ri të suksesshëm në një plan biznesi për një produkt apo shërbim të caktuar.
Rezultatet e të nxënit të temës mësimore:
Nxënësi/ja:
formulon elementet sipërmarrëse kryesore nё një
model të plani biznesi.
Fjalët kyçe:
Plan biznesi; Avantazhet konkurrues;
Sipërmarrës; Etikë; Financim;
Menaxhim; Treg; Zhvillim produkti
Burimet:
Teksti shkollor; Stilolaps; Fletore.
Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Shoqëri; Gjuhë.
Libër mësuesi Ekonomia 12 141
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
1. Hyrje: Jepni një përshkrim të shkurtër të veprimtarisë të temës së ditës dhe objektivave të
saj. Shqyrtoni elementet e një biznesi të ri të suksesshëm dhe pikat kryesore nga tema e
mëparshme.
2. Punë e pavarur: Kërkojuni nxënësve të plotësojnë modelin e planit të biznesit që kanë në
libër, bazuar në “Manualin e përdoruesit për modelin e planit të biznesit”. Lëvizni nëpër
klasë për të shqyrtuar informacionin dhe për të dhënë ndihmë, sipas nevojës.
3. Përmbledhje: Shqyrtoni gjashtë elementet e një biznesi të ri të suksesshëm.
Vlerësimi i nxënësve:
Nxënësit vlerësohen për:
punën e pavarur;
saktësinë në plotësimin e seksioneve të planit të biznesit.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 142
TEST PËRMBLEDHËS
PERIUDHA SHTATOR - DHJETOR
GRUPI A
I. Shkruaj përkufizimin e koncepteve ekonomike: (4 pikë)
a. Kosto oportune_____________________________________________________
b. Ofertë____________________________________________________________
c. Aksion ___________________________________________________________
d. Avantazh konkurues_________________________________________________
II. Listo: (7 pikë)
a. Katër faktorët e prodhimit:
________________________ ________________________
________________________ ________________________
b. Tre faktorë që ndikojnë në elasticitetin në kërkesë:
________________________ ________________________
________________________
III. Krahaso biznesin individual me ortakërinë dhe shkruaj: (3 pikë)
Tre tipare të përbashkëta midis tyre
(përgjegjësi e pakufizuar; jetëgjatësi e kufizuar; taksimi/krijimi i lehtë; fonde financiare të kufizuara )
________________________ ________________________
________________________
IV. Shpjego se ç’ndodh me kërkesën e një malli, në qoftë se çmimi i një malli plotësues të tij bie? Paraqite grafikisht këtë ndryshim. (2pikë)
(Kërkesa e mallit në fjalë rritet, lakorja e kërkesës zhvendoset djathtas)
________________________________________________________________________
V. Qarko germën e alternativës së saktë: (4 pikë)
Sasia e të mirave dhe shërbimeve që prodhohen në një ekonomi të komanduar përcaktohet nga:
A. Kërkesat e individëve
B. Planet ekonomike
C. Kushtet e kërkesës dhe ofertës
D. Tregu
Cili nga faktorët e mëposhtëm nuk ndikon në kërkesën e një produkti.
A. Rritja e të ardhurave
B. Ulja e çmimit të një malli zëvendësues
C. Ulja e çmimit të një malli plotësues
D. Ulja e çmimit të lëndëve të para
Çmimi tavan është:
A. Çmimi në të cilën sasia e ofruar është më e madhe se sasia e kërkuar
Libër mësuesi Ekonomia 12 143
B. Çmimi në të cilën ekziston teprica e ofertës
C. Çmimi nën çmimin e ekuilibrit
D. Çmimi mbi çmimin e ekuilibrit
Nga mundësitë e poshtëshënuara, burimet kryesore për fondet financiare të korporatës vijnë nga:
A. Fitimet
B. Letrat me vlerë
C. Kreditë tregtare
D. Kreditë bankare afatshkurtër
VI. Tabela e mëposhtme paraqet kërkesën dhe ofertën për bluza në muajin tetor. (7 pikë)
Çmimi ( në lekë/copë) 8 10 12 15 18 20
Sasia e kërkuar (në mijë) 60 45 25 35 10 5
Sasia e ofruar (në mijë) 0 9 25 35 40 45
Bazuar në të dhënat e tabelës së mësipërme:
a. Sa është çmimi i ekuilibrit? ____________ (15 në lekë/copa)
b. Sa është sasia e kërkuar në çmimin ekuilibër? ____________ (35 mijë copë)
c. Sa është sasia e ofruar në çmimin ekuilibrit? ____________ (35 mijë copë)
d. Nëse çmimi i bluzave do të ishte 18 lekë për copë. Ka tepricë apo mungesë për bluza në treg në këtë nivel çmimi? __________ (tepricë) Sa është kjo sasi? __________ (30 mijë copë)
e. Nëse çmimi i bluzave do të ishte 10 lekë për copë. Ka tepricë apo mungesë për bluza në treg në këtë nivel çmimi? __________ (mungesë) Sa është kjo sasi ? __________ (36 mijë copë)
VII. Një firmë X prodhon sasinë e produktit dhe kostot që tregohen në tabelë (3 pikë)
Sasia e produktit (Q) 0 1 2 3 4
Kosto totale/përgjithshme (TC) 18 34 37 42 52
Llogarit:
a. koston totale mesatare (ATC), kur firma prodhon 3 njësi. _________________________
(ATC= TC/Q ; ATC3=42/3=14)
b. koston marxhinale (MC),kur firma prodhon 4 njësi . _________________________
(MC=ΔTC/ΔQ; MC4=52-42/4-3 =10 )
c. koston mesatare fikse (AFC), kur firma prodhon 2 njësi. _________________________
(AFC =TFC/Q; AFC2=18/2=9; TFC është 18 sepse kur prodhon 0 njësi TC =TFC, pra kosto totale është vetë kosto fikse totale)
Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-7 7-11 12-15 16-19 20-23 24-27 28-30
Shënim: Përgjigjet e pyetjeve janë me germa italike dhe në kllapa.
Libër mësuesi Ekonomia 12 144
TEST PËRMBLEDHËS
PERIUDHA SHTATOR - DHJETOR
GRUPI B
I. Shkruaj përkufizimin e koncepteve ekonomike: (4 pikë)
a. Pamjaftueshmëri ___________________________________________________
b. Kërkesë _________________________________________________________
c. Obligacion _______________________________________________________
d. Marketing ________________________________________________________
II. Listo: (7 pikë)
a. Katër shtyllat e sipërmarrjes së lirë:
________________________ ________________________
________________________ ________________________
b. Tre faktorë që ndikojnë në elasticitetin në ofertë:
________________________ ________________________
________________________
III. Krahaso biznesin individual me ortakërinë dhe shkruaj: (3 pikë)
Tri tipare dalluese midis tyre
(tek ortakëria: Fondet financiare shtohen; Idetë në drejtim shtohen; Krijohen mundësi për mosmarrëveshje)
________________________ ________________________
________________________
IV. Shpjego se ç’ndodh me kërkesën e një malli, në qoftë se preferencat e konsumatorëve për të bien? Paraqite grafikisht këtë ndryshim. (2pikë)
(Kërkesa e mallit ulet, lakorja e kërkesës zhvendoset majtas)
________________________________________________________________________
V. Qarko germën e alternativës së saktë: (4 pikë)
Sasia e të mirave dhe shërbimeve që prodhohen në një ekonomi mikse përcaktohet nga:
A. Kërkesat e individëve
B. Planet ekonomike
C. Kushtet e kërkesës dhe ofertës
D. Tregu dhe qeveria
Cili nga faktorët e mëposhtëm nuk ndikon në ofertën e një produkti.
A. Rritja e të ardhurave
B. Rritja e taksave
C. Përmirësimet në teknologji
D. Ulja e çmimit të lëndëve të para
Çmimi tavan është:
A. Çmimi në të cilën sasia e ofruar është më e madhe se sasia e kërkuar
Libër mësuesi Ekonomia 12 145
B. Çmimi mbi çmimin e ekuilibrit
C. Çmimi nën çmimin e ekuilibrit
D. Çmimi në të cilën ekziston mungesa e ofertës
Cili nga pohimet e mëposhtme mbi burimet/fondet financiare të biznesit është i vërtetë:
A. Kreditë bankare janë fonde financiare të brendshme
B. Fitimet janë fonde financiare të jashtme
C. Blerja e letrave me vlerë janë fonde financiare të brendshme
D. Fondit të amortizimit është fond financiar i brendshëm
VI. Tabela e mëposhtme paraqet kërkesën dhe ofertën për bluza në muajin tetor. (7 pikë)
Çmimi ( në lekë/copë) 6 9 13 15 18 21
Sasia e kërkuar (në mijë) 30 20 12 6 2 1
Sasia e ofruar (në mijë) 5 8 12 27 32 45
Bazuar në të dhënat e tabelës së mësipërme:
a. Sa është çmimi i ekuilibrit? ____________ (13 në lekë/copa)
b. Sa është sasia e kërkuar në çmimin ekuilibër? ____________ (12 mijë copë)
c. Sa është sasia e ofruar në çmimin ekuilibrit? ____________ (12 mijë copë)
d. Nëse çmimi i bluzave do të ishte 15 lekë për copë. Ka tepricë apo mungesë për bluza në treg në këtë nivel çmimi? __________ (tepricë) Sa është kjo sasi? __________ (21 mijë copë)
e. Nëse çmimi i bluzave do të ishte 10 lekë për copë. Ka tepricë apo mungesë për bluza në treg në këtë nivel çmimi? __________ (mungesë) Sa është kjo sasi ? __________ (25 mijë copë)
VII. Një firmë X prodhon sasinë e produktit dhe kostot që tregohen në tabelë (3 pikë)
Sasia e produktit (Q) 0 1 2 3 4
Kosto totale/përgjithshme (TC) 8 24 28 34 40
Llogarit: a. koston totale mesatare (ATC), kur firma prodhon 2 njësi. _________________________
(ATC= TC/Q ; ATC2=28/2=14)
b. koston marxhinale (MC),kur firma prodhon 3 njësi . _________________________
(MC=ΔTC/ΔQ; MC3=34-28/3-2 =6 )
c. koston mesatare fikse (AFC), kur firma prodhon 4 njësi. _________________________
(AFC =TFC/Q; AFC4=8/4=2; TFC është 8 sepse kur prodhon 0 njësi TC =TFC, pra kosto totale është vetë kosto fikse totale)
Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-7 7-11 12-15 16-19 20-23 24-27 28-30
Shënim: Përgjigjet e pyetjeve janë me germa italike dhe në kllapa.
Libër mësuesi Ekonomia 12 146
TEST PËRMBLEDHËS
PERIUDHA JANAR - MARS
GRUPI A
I. Shkruaj përkufizimin e koncepteve ekonomike: (4 pikë)
a. Taksë progresive _____________________________________________________
b. GDP/PBB reale ______________________________________________________
c. Cikël biznesi ________________________________________________________
d. Përparësi krahasuese/relative ___________________________________________
II. Shëno V, nëse pohimi është i vërtetë dhe G nëse është i gabuar. Pohimet e gabuara kthejini në të vërteta: (5 pikë)
a. Gjatë inflacionit galopant njerëzit humbasin besimin tek bankat. (V)
b. Shpenzimet për pagat e punonjësve të institucioneve publike janë përbërës të shpenzimeve korente.(V)
c. Huamarrësit humbasin gjatë rritjes së inflacionit (G –përfitojnë)
d. Emetimi i kartëmonedhës vendase është funksion i bankës qendrore. (V)
e. Rritja e ofertës së punës do të shkaktojë rritje të pagës. (G-ulje të pagës)
III. Listo: (7 pikë)
a. Katër funksione të qeverisë në ekonominë e tregut
________________________ ________________________
________________________ ________________________
b. Tre pengesat e hyrjes në tregun monopol
________________________ ________________________
________________________
IV. Krahaso tregun konkurrencë e plotë me konkurrencën monopolistike dhe shkruaj: (3 pikë)
a. dy tipare të përbashkëta të tyre (Nr i firmave i madh, hyrja dalja e lehtë)
________________________
________________________
b. një dallim midis tyre ( produkti homogjen /produkt i diferencuar)
________________________
V. Shpjego çfarë ndodh me treguesit e mëposhtëm ekonomike në fazën e rritjes të ciklit të biznesit (3 pikë)
GDP_________________________ (rritet)
Inflacioni______________________ (rritet)
Papunësia _____________________ (ulet)
VI. Qarko germën e alternativës së saktë: (5 pikë)
Shkrirja vertikale ndodh kur:
Libër mësuesi Ekonomia 12 147
A. realizohen bashkime të firmave për të shtuar produkte të reja
B. realizohen bashkime të firmave të përfshira në hapa të ndryshme të të njëjtit proces prodhimi
C. realizohen bashkime të firmave që nuk kanë ngjashmëri prodhimi
D. realizohen bashkime të firmave pjesëmarrëse në të njëjtin proces prodhimi
Cili nga pohimet e mëposhtme për bankat tregtare nuk është i saktë?
A. Një funksion qendror i të gjithë bankave tregtare është t’u japin hua klientëve të tyre
B. Një bankë tregtare ofron shërbime me qëllim që të nxjerrë fitime
C. Bankat, duke pranuar depozita vetëm sa u ofrojnë siguri depozituesve
D. Bankat ofrojnë edhe shërbimin e transfertave bankare për klientin.
Plani financiar i qeverisë quhet:
A. borxh qeveritar
B. taksim
C. planifikim kombëtar
D. buxhet
Cila nga alternativat e mëposhtme nuk përbën një nga funksionet e parasë:
A. mjet këmbimi
B. matëse e likuiditeteve
C. matëse e vlerës së mallrave
D. ruajtëse e vlerës
Cila politikë stabilizuese ndikon në uljen e papunësisë?
A. Rritja e normës së rezervës së detyrueshme bankare
B. Ulja e shpenzimeve qeveritare për mbrojtjen
C. Zbatimi i taksave të ulëta
D. Ulja e shpenzimeve për rrugë të reja automobilistike
VII. Analizoni situatat e mëposhtme, përcaktoni se cilën formë të papunësisë përfaqësojnë. (4 pikë)
a. Një hidraulik është i papunë, sepse ai u largua nga firma ku punonte, pasi dëshiron të punojë i pavarur ___________________(friksionale).
b. Ani është i papunë, sepse resorti ku punoi gjatë periudhës së verës si kamerier, pakësoi ndjeshëm klientët e tij. ___________________ (stinore)
c. Enxhi ishte punonjëse e printimit të një gazete, por doli e papunë pasi u pakësua ndjeshëm numri i gazetës së shtypur, sepse filloi publikimin online. ___________________ (strukturore)
d. Ermira doli e papunë, sepse fabrika ku punonte falimentoi si rezultat i krizës ekonomike. ___________________ (ciklike)
Libër mësuesi Ekonomia 12 148
VIII. Gjykoni për mallrat/shërbimet e mëposhtme nëse llogariten/përfshihen apo nuk llogariten/nuk përfshihen në GDP/PBB dhe vendosni kryq në kolonën e duhur. (5 pikë)
Mallrat/shërbimet Përfshihet Nuk përfshihet
Vlera e punës së një bojaxhiu në lyerjen e shtëpisë së vet (X)
Vlera e mallrave të eksportuar (X)
Vlera e specave të prodhuara nga fermeri dhe të shitura në treg (X)
Vlera e produkteve të padeklaruar në shtet nga një firmë veshjesh (X)
Vlera e domateve që blihen nga një firmë për të prodhuar salcë (X)
IX. Plotësoni tabelën e mëposhtme duke vendosur kryq në kolonën e politikës që i përket secili instrument. (4 pikë)
Instrumentet Politika fiskale Politika monetare
Rezerva e detyrueshme (X)
Pagesa për papunësinë (X)
Norma e interesit (X)
Taksat mbi të ardhurat personale (X)
Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-9 10-15 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40
Shënim: Përgjigjet e pyetjeve janë me germa italike dhe në kllapa.
Libër mësuesi Ekonomia 12 149
TEST PËRMBLEDHËS
PERIUDHA JANAR - MARS
GRUPI B
I. Shkruaj përkufizimin e koncepteve ekonomike: (4 pikë)
a. Taksë regresive _____________________________________________________
b. GDP/PBB nominale __________________________________________________
c. Inflacion ___________________________________________________________
d. Përparësi absolute ___________________________________________________
II. Shëno V, nëse pohimi është i vërtetë dhe G nëse është i gabuar. Pohimet e gabuara kthejini në të vërteta: (5 pikë)
a. Gjatë hiperinflacionit njerëzit tentojnë të shpenzojnë sa më shpejt të jetë e mundur paranë. (V)
b. Interesat e borxhit janë përbërës të shpenzimeve korente të qeverisë.(V)
c. Huadhënësit humbasin gjatë uljes së inflacionit (G –përfitojnë)
d. Hartimi dhe zbatimi i politikës monetare është funksion i bankës qëndrore. (V)
e. Rritja e kërkesë së punës do të shkaktojë ulje të pagës. (G- rritje të pagës)
III. Listo: (7 pikë)
a. Katër funksione të qeverisë në ekonominë e tregut
________________________ ________________________
________________________ ________________________
b. Tre pengesat ligjore të hyrjes në tregun monopol
________________________ ________________________
________________________
IV. Krahaso tregun monopol me konkurencën e plotë dhe shkruaj: (3 pikë)
tre dallime midis tyre . (Nr i firmave: një/shumë, hyrja dalja në treg e vështirë/e lehtë, ndikimi i firmës në çmim:çmim përcaktuse/çmim pranuese)
________________________
________________________
________________________
V. Shpjego ç’ndodh me treguesit e mëposhtëm ekonomike në fazën së rënjës të ciklit të biznesit (3 pikë)
GDP_________________________ (ulet)
Inflacioni______________________ (ulet)
Papunësia _____________________ (rritet)
VI. Qarko germën e alternativës së saktë: (5 pikë)
Shkrirja horizontale ndodh kur:
A. realizohen bashkime të firmave për të shtuar produkte të reja
B. realizohen bashkime të firmave të përfshira në hapa të ndryshme të të njëjtit proces prodhimi
Libër mësuesi Ekonomia 12 150
C. realizohen bashkime të firmave pjesëmarrëse në të njëjtin proces prodhimi
D. realizohen bashkime të firmave që nuk kanë ngjashmëri prodhimi
Cili nga pohimet e mëposhtme për bankat tregtare nuk është i saktë?
A. Një funksion qëndror i të gjithë bankave tregtare është t’u japin hua klientëve të tyre
B. Një bankë tregtare ofron shërbime me qëllim që të nxjerrë fitime
C. Bankat, duke pranuar depozita vetëm sa u ofrojnë siguri depozituesve
D. Bankat ofrojnë edhe shërbimin e transfertave bankare për klientin.
Buxheti qeveritar do të rezultonte me defiçit kurdoherë që:
A. pakësohen taksat
B. rriten taksat
C. rriten shpenzimet
D. shpenzimet janë më të mëdha se të ardhurat
Taksat mbi karburantin përdoren për të përmirësuar rrugët automobilistike. Ky është shembull i:
A. një takse të bazuar në parimin e aftësisë për të paguar
A. një takse të bazuar në parimin e përfitimit të marrë
B. një takse progresive
C. një takse mbi vlerën e shtuar
Cila politikë do të nxisë zhvillimin e ekonomisë?
A. Banka Qendrore ble obligacione në treg të hapur
B. Qeveria ngre taksat
C. Qeveria ul shpenzimet për infrastrukture
D. Banka Qëndrore ngre normën e rezervave
VII. Analizoni situatat e mëposhtme, përcaktoni se cilën formë të papunësisë përfaqësojnë. (4 pikë)
a. Silva sapo mbaroi gjimnazin dhe është një kërkim të një punë si shitëse ______(friksionale).
b. Ami, Endi dhe Eri janë të papunë pasi firma ku punonin vuri në përdorim një makineri moderne dhe puna e tyre u zëvendësua prej saj ___________________ (strukturore)
c. Bujari punonte si murator në një firmë ndërtimi , por si rezultat i fillimit të ngricave dhe dimrit, puna u ndërpre dhe ai doli i papunë. ___________________(stinore)
VIII. Gjykoni për mallrat/shërbimet e mëposhtme nëse llogariten/përfshihen apo nuk llogariten/nuk përfshihen në GDP/PBB dhe vendosni kryq në kolonën e duhur. (5 pikë)
Mallrat/shërbimet Përfshihet Nuk përfshihet
Vlera e byrekut që gatuan mamaja në shtëpi (X)
Vlera e një makine të përdorur që rishitet (X)
Vlera e mallrave të importuara (X)
Vlera e mobiljeve të prodhuara nga firmat e mobiljeve (X)
Vlera e letrës që blihet nga firmat/shtypshkronjat e prodhimit të librave
(X)
Libër mësuesi Ekonomia 12 151
IX. Plotësoni tabelën e mëposhtme duke vendosur kryq në kolonën e politikës që i përket secili instrument. (4 pikë)
Instrumentet Politika fiskale Politika monetare
Norma e rifimacimit (X)
Shpenzimet e qeverisë për arsimin (X)
Shitja e letrave me vlerë (X)
Taksat mbi të ardhurat personale (X)
Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-9 10-15 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40
Shënim: Përgjigjet e pyetjeve janë me germa italike dhe në kllapa.
Libër mësuesi Ekonomia 12 152
TEST PËRMBLEDHËS
PERIUDHA PRILL - MAJ
GRUPI A
I. Shkruaj përkufizimin e koncepteve: (4 pikë)
a. Etika _______________________________________________________________
b. Komunikimi joverbal __________________________________________________
c. Financa personale _____________________________________________________
d. Reklamimi __________________________________________________________
II. Listo dy lloje shpenzime të pandryshueshme: (2 pikë)
________________________ ________________________
III. Shpjego:
A. Dy rreziqe me të cilat mund të përballeni ne si konsumatorë, që mund të kenë një ndikim të madh në financat tuaja, pasi mund të humbni të ardhurat, kursimet ose kreditin tuaj? (2 pikë)
B. Tri aftësitë e mëposhtme për të pasur sukses: (6 pikë)
a. Flas në mënyrë që të tjerët të kuptojnë b. Bashkëpunoj me të tjerët c. Zgjidh dhe negocioj konfliktin
IV. Jepni një shembull praktik të një dileme me të cilën jeni përballur dhe shpjegoni mënyrën se si e keni zgjidhur atë (2 pikë)
V. Eni punon shitëse në një supermarket ushqimor. Shoqja e vet e ngushtë ka ditëlindjen dhe ajo do t’i blejë një dhuratë, por nuk ka paratë e duhura derisa të marre rrogën e muajit. Lexoni veprimet që ju mendoni se janë të përshtatshme për Enin në këto rrethana. (3 pikë)
E pranueshme E papranueshme
a. Të marrë 2000 lek nga arka e dyqanit për dhuratën e shoqes.
b. Të marrë 2000 lek nga arka e dyqanit për dhuratën e shoqes
dhe ta zëvendësojë atë sapo të marrë rrogën.
c. T’i kërkojë motrës 2000 lek dhe t’ia kthejë kur të marrë rrogën.
VI. Qarko germën e alternativës së saktë: (3 pikë)
Cila nga të mëposhtmet është hapi parë në zgjidhjen efektive të problemit? A. Mbledhja e informacionit të nevojshëm B. Përcaktimi i zgjidhjeve të mundshme C. Zbatimi i zgjidhjes më të mirë. D. Përcaktimi i problemit
Në një intervistë pune, cila është mënyra më e mirë për të treguar që ju keni aftësitë e duhura për të vend pune?
A. Jepni një shembull se si ju i keni përdorur aftësitë në një situatë të mëparshme B. I kërkoni personit që ju interviston të kontaktojë me një mësues apo punëdhënës të
mëparshëm
Libër mësuesi Ekonomia 12 153
C. Pyeteni atë si se do të donte ai të përdornit aftësitë tuaja në punë e ardhshme D. I premtoni se ju do t’i përdornin efektivisht aftësitë tuaja nëse merreni në punë
Pse është e nevojshme të hartojmë një buxhet dhe të ndjekim/zbatojmë atë? A. Për të pasur paratë e nevojshme që të blejmë atë çfarë është e rëndësishme për ne B. Për të filluar një biznes tonin C. Për të krijuar burime të mjaftueshme për një karrierë më të mirë D. Sepse kështu veprojnë edhe prindërit e mi
VII. Shkruani një letër motivimi. (3 pikë)
Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-23 24-25
Shënim: Përgjigjet e pyetjeve janë me germa italike dhe në kllapa.
Libër mësuesi Ekonomia 12 154
TEST PËRMBLEDHËS
PERIUDHA PRILL - MAJ
GRUPI B
I. Shkruaj përkufizimin e koncepteve: (4 pikë)
a. Ndërvarësi ___________________________________________________________
b. Sinergjia ____________________________________________________________
c. Menaxhimi i rrezikut __________________________________________________
d. Interes ______________________________________________________________
II. Listo dy lloje shpenzime të ndryshueshme: (2 pikë)
________________________ ________________________
III. Shpjego:
A. Dy rreziqe me të cilat mund të përballeni ne si konsumatorë, që mund të kenë një ndikim të madh në financat tuaja, pasi mund të humbni të ardhurat, kursimet ose kreditin tuaj? (2 pikë)
B. Tri aftësitë e mëposhtme për të pasur sukses (6 pikë)
a. Dëgjoj në mënyrë aktive b. Reflektoj dhe vlerësoj c. Zgjidh probleme dhe marr vendime
IV. Jepni një shembull praktik të një dileme me të cilën jeni përballur dhe shpjegoni mënyrën se si e keni zgjidhur atë. (2 pikë)
V. Ardi ka punuar kamarier gjatë periudhës së verës dhe ka kursyer paratë për të shkuar në një udhëtim turistik jashtë vendit. Por atij i duhen edhe 30 000 lekë për të mbuluar shpenzimet e këtij udhëtimi. Një ditë dukë bërë pazar në një qendër tregtare, ai gjeti një kuletë më 10 000 lekë. (2 pikë)
E pranueshme E papranueshme
a. Të marrë 10 000 lekët, sepse ai nuk e di kujt i kanë humbur.
b. Të dorëzojë në zyrën e sigurisë të qendrës tregtare.
c. Të presë një orë se mos vjen dikush dhe i kërkon.
Nëse jo t’i marrë ato.
VI. Qarko germën e alternativës së saktë: (3 pikë)
Cila nga të mëposhtmet është hapi i parë në zgjidhjen e një konflikti? A. Identifikoj fushat e dakortësisë dhe të mosmarrëveshjeve B. Pranoj që konflikti ekziston. C. Identifikoj zgjidhjet në të cilat fitojnë të gjithë. D. Punoj me të tjerë të përfshirë në konflikt, për të përcaktuar një plan për të ecur përpara.
Çfarë nuk duhet të bëni gjatë një interviste pune? A. Të paraqiteni në kohë B. Të tregoheni të qetë dhe të durueshëm C. Të tregoheni të sinqertë dhe transparentë D. Të paraqiteni me veshjen që ju pëlqen,pa marrë parasysh vendin e punës
Libër mësuesi Ekonomia 12 155
Cila nga pohimet e mëposhtme, është një ide e rëndësishme e lidhur me kursimin e parave? A. Gjithnjë paguani shpenzimet tuaja të pandryshueshme përpara se të kurseni B. Ju duhet të plotësoni dëshirat tuaja në fillim C. Kurrë mos blej diçka që nuk është e nevojshme D. Nëse shpenzoni më shumë në një muaj duhet të kurseni dyfishin në muajin pasardhës.
VII. Shkruani një letër motivimi. (3 pikë)
Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-23 24-25
Shënim: Përgjigjet e pyetjeve janë me germa italike dhe në kllapa.
Libër mësuesi Ekonomia 12 156
Rëndësia e të mësuarit bazuar në projekte
Të mësuarit bazuar në projekt i përgatit nxënësit për suksese akademike, personale dhe në
karrierë, dhe të përballen me sfidat e jetës së përditshme.
Nxënësit punojnë për një projekt për një periudhë kohe nga një javë deri në disa muaj, duke u
angazhuar me një problem të jetës reale dhe në dhënien përgjigje të pyetjeve të shumëllojshme
mbi këtë problem. Gjatë këtij procesi ata demonstrojnë njohuritë dhe aftësitë e tyre duke
përgatitur një produkt/prezantim për një audiencë reale.
Si rezultat, gjatë projektit nxënësit zhvillojnë njohuri të thella teorike, si dhe aftësi të tjera, si të
menduarit kritik, aftësitë komunikuese në kontekstin e të bërit një projekt autentik dhe
kuptimplotë. Të mësuarit bazuar në projekt ndihmon në bashkëpunimin midis nxënësve dhe
mësuesve.
Të punuarit bazuar në projekt integron njohuri të nxënësve të lëndëve të ndryshme, si histori,
gjeografi, matematikë, TIK etj.
Më poshtë pasqyrohet një model projekti lëndor (të ekonomisë).
PROJEKT
Tema: Tregu punës në Shqipëri
Rezultatet e të nxënit të projektit
Nxënësi/ja:
Evidenton prirjet e tregut të punës në vend në vitet e fundit;
Analizon shkaqet e zhvillimeve/ndryshimeve në tregut të punë në vend;
Analizon ndryshimet e forcës punëtore në nivelin e pagave;
Sugjeron/propozon politikat që duhet të ndërmarrë shteti në forcimin/përmirësim e tregut të
punës.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe
Nxënësi/ja:
Zhvillon aftësitë e komunikimit për të shqyrtuar, analizuar, parashtruar pyetje, argumentuar,
diskutuar, komunikuar informacionin e gjetur, konceptet dhe idetë bazë.
Zhvillon mendimin kritik për të interpretuar gjetjet, për të analizuar të dhëna numerike, për
të ndërtuar dhe interpretuar grafikë, diagrame, tabela statistikore.
Përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme, duke i klasifikuar ato sipas rëndësisë që kanë
për temën;
Ndërlidh temën me njohuri dhe çështje paraprake apo të marra në lëndë të tjera duke i
paraqitur ato sipas një lidhjeje logjike;
Zhvillon një kërkim individual dhe në grup për kryerjen e një Mëso duke vepruar të caktuar;
Diskuton në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe në
perspektivën e së ardhmes;
Përdor aftësitë e komunikimit, punës në grup, etj. për të prezantuar dhe argumentuar idetë e
tij/saj;
Libër mësuesi Ekonomia 12 157
Zhvillon aftësitë qytetare për të shqyrtuar në mënyre kritike sjelljet motivet dhe veprimet e
njerëzve në të shkuarën, që mund të jenë rezultat i ndryshimeve të qëndrimeve shoqërore
dhe standardeve të ndryshme;
Zhvillon aftësitë digjitale për të kërkuar, përzgjedhur dhe analizuar informacionin ekonomik;
Përdor një sërë burimesh digjitale të informacionit;
Prezanton punime grafike duke përdorur teknologjinë digjitale.
Lidhja me fushat e tjera
Qytetaria; Makapitulli; Gjeografia; Historia; TIK.
Metodologjia
Punë në grup; Hulumtim; Diskutim; Debat; Prezantim’ Punë individuale
Mjetet
Kompjuter, lidhje me internet; Video projektor; Fotografi; Postera; Skica; grafikë.
Kohëzgjatja: 4 orë mësimore.
Ora parë‐ Veprimtaritë:
1. Paraqitja e temës dhe rezultateve të saj;
2. Diskutimi i nënçështjeve për hulumtim, zhvillimi i ideve;
3. Ndarja e klasës në grupe me 4‐5 nxënës;
4. Prezantimi i burimeve të informacionit;
5. Përshkrimi i veprimtarive kryesore të ndara në hapa;
6. Njohja me mënyrën e vlerësimit të projektit,
Ora dytë dhe e tretë ‐ Veprimtaritë:
1. Paraqitja dhe diskutimi në klasë/grupe i punës së bërë nga grupi gjatë një periudhë kohë të
caktuar;
2. Diskutimi/ndihma nga mësuesi, nga nxënësit e tjerë, për vazhdimin e mëtejshëm të
hulumtimit.
Ora e katërt: Veprimtaritë:
1. Prezantimi i punës së grupeve në klasë poster, poëer point, etj
2. Vlerësimi nga mësuesi dhe nga nxënësit e tjerë.
Probleme/nënçështje të cilat do të ndihmojnë hulumtimin:
Prirjet e forcës punëtore në Shqipërisë në 20 vitet e fundit;
Ndryshimet që ka pësuar struktura e krahut të punës sipas:
gjinisë (femra‐ meshkuj)
profesioneve
degëve të ekonomisë
shkallës së arsimimit
rajoneve/prefekturave (qytet‐fshat)
Shkaqet që kanë ndikuar në ndryshimet në prirjet e forcës punëtore;
Ndikimi i emigracioni në krahun e punës në vendin tonë;
Libër mësuesi Ekonomia 12 158
Ndikimi që ka pasur dhe që do të ketë në krahun e punës rritja natyrore e popullsisë në
vendin tonë;
Ndryshimet në nivelin e pagave në 20 vitet e fundit;
Profesionet më të kërkuar aktualisht në tregun e punës në vend;
Sugjerime/propozime të politikave të shtetit tonë për përmirësime në tregun e krahut të
punës.
Shënim: Çështjet e mësipërme janë çështje të sugjeruara; nxënësi në bashkëpunim më mësuesin
mund të shtojnë apo të ndryshojnë problemet rreth të cilave do të hulumtohet.
Burimet kryesore të informacionit
faqja zyrtare të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë ‐ http://www.finanaca.gov.al faqja zyrtare ISTAT (Instituti i Statistikave) ‐ //http: //www.instat.gov.al Open data Albania ‐ http://www.open.data.al Intervista me prindërit, të afërmit, sipërmarrës, punonjës shtetërorë që kanë informacion mbi
tregun e punës
Burime nga shtypi
Ndarja e detyrave
Për të realizuar Mëso duke vepruarn e mësipërme mund të ndaheni në grupe, ku secili anëtar grupi
ngarkohet me një Mëso duke vepruar të caktuar. Për shembull, dikush të mbledhë informacion për
çështje të caktuara, të tjerë të përzgjedhin informacionin, të tjerë të përpunojnë informacionin dhe ta
përshtatin atë, dikush të ndërtojë grafikët, dikush të përgatitë prezantimet e shkruara në kompjuter
apo me shkrim dore, të tjerë të përgatiten për ta prezantuar atë para klasës.
Është shumë e rëndësishme të punoni në grup dhe të zgjidhni një udhëheqës grupi që t’ju
drejtojë në koordinimin e veprimeve dhe realizimin e Mëso duke vepruars.
Ndërtimi grafikëve
Sugjerohet të ndërtoni grafikë për të paraqitur çështjet e mësipërme në tregun e të krahut të
punës në Shqipëri.
Vlerësimi:
Nxënësit vlerësohen për:
pjesëmarrjen aktive të tyre në etapat e projektit;
punën dhe bashkëveprimin në grup;
punën e pavarur;
aftësitë prezantuese;
argumentimin e ideve te tyre.
CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
Shuka, Merita
Ekonomia 12 : me zgjedhje : libër mësuesi / Merita
Shuka ; red. Elona Çali. – Tiranë : Mediaprint, 2018
... f. ; 20.7x28.4 cm cm.
ISBN 978-9928-08-351-7
1.Ekonomia 2.Tekste për mësuesit 3.Tekste për
shkollat e mesme
33 (072) (075.3)